Rechar Jmara 11

‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬دەشنێ نەریمان‬ ‫ســـەرنـــووســـەر‪ :‬ســــادق عــەزیــز‬ ‫نرخ‪٠( :‬‬ ‫‪ )٥٠‬دینار ‪ -‬نرخی هاوپشتی‪ )٢٠٠٠( :‬دینار‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫(هەموو ناوەڕاستی مانگێک دەردەچێت)‬

‫حكومەتی عێراق و كوردستان نوقمی قەیرانن و‬ ‫خەڵك باجەكەی دەدات!‬

‫توندوتیژییــەكان كەڵەكــە دەبــن و‬ ‫چارەســەرەكانیش ونــن! هەواڵە‪-‬ڕاپۆرتێــك‬ ‫دەربــارەی كوشــتن و خۆكوژییەكانــی ئــەم‬ ‫مانگــەی كوردســتان بخوێننــەوە‬ ‫دۆخــی كرێكارانــی فاملــی مــۆڵ و ماجــدی‬ ‫مۆڵــی ســلێمانی زۆر خراپــە و كرێكانیــان‬ ‫كەمدەكرێتــەوە و لــە ڕادەبــەدەر كاریــان‬ ‫پێدەكرێــت!‬

‫سەروتار‬ ‫سادق عزیز‬

‫‪1‬‬

‫پــاش تێپەڕینــی مانگێــک بەســەر تەســلیمکردنی «وەرەقــەی‬ ‫ســپی» لەالیــەن مســتەفا کازمیــی ســەرۆک وەزیرانــی عێراقــەوە‬ ‫بــە کوتلــە سیاســییەکان و ئەندامانــی پەرلەمانــی عێراقــی‪ ،‬تــا‬ ‫ئێســتاش چارەنوســی قبوڵکردنــی ئــەو بەڵگەنامەیــە نادیــارە‬ ‫و پێشــوازیی بــە پێــی پێویســت لێنەکــراوە لەالیــەن هێــزە‬ ‫سیاســییەکانەوە‪ ،‬بۆیــە تاكــو ئێســتا نەبووەتــە هــۆی هێنانــەدی‬ ‫گەشــبینی بــۆ کۆتایهێنــان بــەو قەیرانــە ئابــوری و داراییــەی کــە‬ ‫ڕژێمــی سیاســی ئێســتای عێــراق بەدەســتییەوە دەناڵێنێــت‪.‬‬ ‫ئــەم وەرەقەیــە لەالیــەن گروپــی فریاکەوتنــی ڕیفۆرمــی ئابــوری‬ ‫و داراییــەوە ئامادەکــراوە کــە لــە ئایــاری ڕابــردودا ئــەم گروپــە‬ ‫پێکهێنــرا‪ ،‬ئەمــە بــەدوای ئــەوەدا هــات کــە ئەنجومەنــی نوێنــەران‬ ‫لــە حوزەیرانــی ڕابــردودا ‪ ٦٠‬ڕۆژیــان دانــا وەک مەرج بۆ ئەوەی‬ ‫مســتەفا کازمــی پەڕەیەکــی ڕیفــۆرم بــۆ چارەســەری قەیرانــە‬ ‫ئابــوری و دارییــە نەزۆکەکەیــان دەربــکات‪ .‬مســتەفا کازمــی وا‬ ‫پێناســی ئــەم وەرەقەیــەی کــردووە کــە «پــرۆژەی چارەســەری‬ ‫قەیرانــی کارگێــڕی و ئابوریــی درێژخایــەن و پشتبەســتنی‬ ‫تەواوەتییــە بــە نــەوت و نەبوونــی ســەرچاوەی دارایــی‬ ‫جۆراوجــۆرە»‪ .‬ئەگــەر بــەوردی ڕۆچینــە نێــو ئــەم وەرەقەیــەوە‬ ‫ئــەوە دەبینیــن کــە چەنــدە گونجــاو و جوابگۆیــە بــەو داخوازیی و‬ ‫داواکارییە هەیکەلییەی سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی و بانکی‬ ‫نێودەوڵەتــی‪ ،‬کــە ئــەم دامــەزراوە نێودەوڵەتییانــەش واڵتــە هەژار‬ ‫و قەیرانگرتــوو و کــەم داهاتــەکان ناچــار دەکــەن چــۆک دابــدەن‬ ‫بــۆ مەرجــە سیاســی و ئابورییــە چەوســێنەرەکانی ســندوقی‬ ‫نێودەوڵەتــی بــۆ داواکردنــی قــەرز‪ .‬ئــەو مەرجانــەش بەتایبەتــی‬ ‫پشــت دەبەســتن بــە پیادەکردنــی سیاســەتی بەتایبەتیکــردن‬ ‫«بەتایبەتیکردنــی دامــودەزگا حکومییــەکان» و کەمکردنــەوەی‬

‫نەفەقاتــی حکومــەت و بێکارکردنــی کرێــکاران و کارمەنــدان و‬ ‫هێنانەخــوارەوەی کــرێ و موچــە و خزمەتگوزارییــە گشــتییە‬ ‫كۆمەاڵیەتییــەكان و تەندروســتییەکان‪ .‬لــە کاتێکــدا‪ ،‬حکومەتــی‬ ‫عێــراق لــە هەوڵدایــە بــۆ وەرگرتنــی قــەرزی ‪ ٣٥‬ملیــارد دۆالر كــە‬ ‫ئەمــە پێماندەڵێــت ئــەم حكومەتــە لەبەرانبــەر كــردە ئابورییــەكان‬ ‫و سیاســەتی سکهەڵگوشــینەکاندا هیــچ ڕێگایەکــی نەدۆزییــەوە‬ ‫جگــە لــە قەرزکردنــی دەرەکــی لــە پێنــاو دەربازکردنــی‬ ‫ئابورییەکــەی لــە قەیرانــی خنکێنــەر‪ .‬لــە کاتێکــدا بودجــەی‬ ‫ســااڵنەی حکومــەت بەدەســت کورتهێنانێکــی گــەورەوە دەناڵێنــی‬ ‫کــە دەرئەنجامــی جیاوزیــی نێــوان داهــات و خەرجییەکانێتــی‪.‬‬ ‫لــە ســایەی قەیرانــی نەوتــی جیهانیــدا كــە بــەم دواییــە لەگــەڵ‬ ‫باڵوبوونــەوەی کۆرۆنــادا قوڵتــر بوویــەوە‪ ،‬عێراقــی ناچارکــردن‬ ‫بــە کەمکردنــەوەی بەرهەمهێنانــی نــەوت‪ ،‬ســەرباری ئــەوەی‬ ‫كــە عێــڕاق بــە ڕێــژەی ‪ ٩٧%‬پشــتی بەســتووە بــە بەرهەمهێنانــی‬ ‫نــەوت‪ ،‬ئەمــەش دەرئەنجــام بووەهــۆی بەرزبونــەوەی ئــەم‬ ‫کورتهێنانــە لــە ‪ ١٩.٥‬مللیــاردەوە لــە ســاڵی ‪ ٢٠١٩‬بــۆ ‪ ٥٧‬ملیــارد‬ ‫دۆالر لــە ‪ ٢٠٢٠‬دا (كــۆی گشــتیی قەرزەکانــی گەشــتنە ‪١٣٢‬‬ ‫ملیــارد دۆالر) و لــە مــاوەی چــوار مانگــی یەکەمــی ئەمساڵیشــدا‬ ‫‪ ١١‬ملیــارد دۆالری زەرەر کــردووە لــە داهاتــی نەوتــدا‪.‬‬ ‫بــە پێــی بەڵگەنامەکانــی بانکــی نێودەوڵەتــی ئــەو قیرانــە دارایــی‬ ‫و ئابورییــەی کــە داویەتــی بەســەر عێراقــدا «بووەتــە هــۆی‬ ‫وەســتانی هەڵئاوســانی وەبەرهێنــان وهاتنــە خــوارەوەی متمانــە‬ ‫بــە ئابــوری عێــراق» ‪ .‬وە هــەر لەســەر ئەمــە و لــە ســایەی‬ ‫ســڕبوونی ئابــوری و کورتهێنانــی پاشــەکەوتە نەختینەییــەکان‬ ‫ئــەم «بەڵگەنامــە ســپییە» هاتــە کایــەوە بــە ئامانجــی زیاتــر‬ ‫ســەپاندنی سیاســەتی بەتایبەتیکــردن و وەالنــان و بێکارکردنــی‬ ‫کرێــکاران و فەرمانبــەران کەمکردنــەوەی خزمەتگوزارییــە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکانــی وەک کارەبــا و ئــاوی خواردنــەوە و‬ ‫بــۆ ل ‪٩‬‬ ‫خزمەتگوزاریــی تەندروســتی‬

‫لــە ســاڵیادی شۆڕشــی ئۆكتۆبــەردا‬ ‫وتارێكــی تــەواو دەربــارەی «لینیــن و‬ ‫بەلشــەفییەكان و ســەركەوتنی شۆڕشــی‬ ‫ئۆكتۆبــەر» بخوێنــەرە‪.‬‬

‫لــە الپــەڕەی هونــەردا ئــەم هۆنراوانــە‬ ‫بخوێنــەرەوە «بیركردنەوەكانی ســەربازێك‬ ‫كــە بــۆ جەنــگ دەڕوات»‪ ،‬هەروەهــا‬ ‫«به‌یانیــت بــاش شــۆڕش»‪.‬‬

‫پێدانــی مۆبایلــی زیــرەک بــە منداڵەکــەت‪،‬‬ ‫وەک پێدانــی مــاددەی ھۆشــبەرە!‬

‫«کۆرۆنــا و چارەنوســی خوێندنــی زانکــۆ‬ ‫و پەیمانــگاکان» ڕاپۆرتێــك دەربــارەی‬ ‫كردنــەوەی ناوەندەكانــی خوێندنــدا‬ ‫لەگــەڵ خوێنــدكاران و مامۆســتایاندا‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫‪2‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫توندوتیژییەكان كەڵەكە دەبن و چارەسەرەكانیش ونن!‬ ‫ڕاپۆرت‪ :‬عمر چاوشین‬ ‫بەهــۆی کێشــە کەڵەکەبووەکانــی نــاو کۆمەڵگــەی کــوردی و‪،‬‬ ‫وەالنانــی چارەســەریەکان و خۆشــگوزەرانیی خەڵــک لەالیــەن‬ ‫دەســەاڵتەوە‪ ،‬تاوانــەکان و ئازارەکانــی خەڵــک بــە زیــادەوە تێکــەڵ‬ ‫بــە ژیــان و ژینگــە بــوون‪ .‬تاوانــە قورســەکان وەک مەدالیــا بــە‬ ‫یەخــەی مرۆڤایەتیــەوە بــوون بــە کلتــوری قێزەونــی نــاو کۆمەڵگەی‬ ‫کــوردی‪ .‬ئــەو تاوانانــە لــە ســایەی سیاســەتە دژەئینســانیەکانی‬ ‫دەســەاڵتە خۆماڵیــە کــوردی و ســەرمایەداریەکەوە ژیانــی‬ ‫مرۆڤایەتــی بەجارێــک شــێواندووە كــە مرۆڤــەکان بیریــان چۆتــەوە‬ ‫بەگشــتی سەرلێشــێواوی بەرۆکــی بەشــەریەتی گرتــووە و لــە‬ ‫ســایەی ملدانــی بەشــەریەت و زاڵبونــی بەربەریەتــی چینایەتــی‬ ‫سیســتەمی ملهــوڕی ســەرمایەداری ئاشــی مــرۆڤ کــوژ دەگێڕێــت‪.‬‬ ‫کامــەران ئیبراهیــم توێژەرێکــی کۆمەاڵیەتیــە و دەڵێــت‪ ،‬لــە‬ ‫کۆمەڵگــەی عێراقیــدا کوشــتن و خۆکوشــتن و تاوانــە قورســەکان‬ ‫وەک میــرات توندوتیژیــان بــۆ ماوەتــەوە‪ .‬ئــەو توێــژەرە بــە‬ ‫کورتــی پەنجــە بــۆ چارەســەرەکان درێــژ دەکات و دەڵێــت‪ ،‬کلتــور‬ ‫و دیــن و کێشــە چینایەتییــەکان و کوتلــە سیاســییەکانی نــاو‬ ‫سیاســەتە دەســەاڵتدارەکەی عێــراق و کوردســتان هــۆکارن بــۆ‬ ‫تاوانــەکان و زیادبوونیــان‪ .‬بەگشــتی بــۆ قوتاربونــی بەشــەریەت‬ ‫لــە چەوســاندنەوە و ژیانــی پــڕ لــە مەترســی پێویســتە یاســایەکی‬ ‫ئینســانی و ســیکۆالر جێگــەی هەمــوو بەندەکانــی بەڕێوەبــردن‬ ‫بگرێتــەوە لــە جێــی ئــەو هەڵســوڕێنەری ئیداریــەی کــە بــووە‬ ‫بــە میــرات لــە عێراقــدا کــە بــە ســودی قازانجپەرســتان ژیــان‬ ‫هەڵســوڕاوە‪ .‬لەیــا ئەحمــد ڕۆژنامەنــوس و چاالکوانــی مەدەنــی‬ ‫پێیوایــە ئـه‌و كــرده‌وه‌ توندڕه‌فتارانه‌ی به‌رانبـه‌ر به‌ ئافره‌ت ده‌كرێت‬ ‫جۆراوجــۆر و زۆرن‪ ،‬بــۆ نموونـه‌ توندوتیــژی زاره‌كــی و ده‌رونــی‬ ‫و جه‌ســته‌یی‪ ،‬جــا ئــه‌م توندوتیژییانــه‌ له‌نێــو خێــزان و ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫خێزانیــش به‌رانبه‌ریــان ئه‌نجــام ئه‌درێــت به‌تایبــه‌ت له‌ئێســتا دا‬ ‫لــه ‌هه‌ڵكشــانه‌‬ ‫توندوتیــژی ڕوو‬ ‫داراییه‌وه‪‌.‬‬ ‫به‌هــۆی قه‌یرانــی‬ ‫‌وهتاوانهكارییەكانی‬ ‫كرده ‌‬ ‫خۆسوتاندن‬ ‫وه‌كو‬ ‫و‬ ‫خۆكوشــتن‬ ‫و كوشــتن و‬ ‫ده‌ستدرێژیی‬ ‫جیابونــه‌وه‌ و‬ ‫به‌شــودانی منــااڵن‬ ‫و‬ ‫سێكســی‬ ‫زیادیانكردووه‌‪.‬‬ ‫و لێــدان ‪...‬هتــد‬ ‫دادگاکان الوازن‬ ‫لەیــا پێیوایــە‬ ‫پێویســته‌‬ ‫و‬ ‫و دادگەرنیــن‬ ‫خۆیــان نمایــش‬ ‫باشــتر بونــی‬ ‫لــه‌ كوردســتاندا‬ ‫بکــەن‪ ،‬چونكــه‌‬ ‫ئه‌وه‌مــان هه‌یــه‌‬ ‫ئێمــه‌ كێشــه‌ی‬ ‫كــه‌یاســامان هه‌ی ـه‌ ب ـه‌اڵم جێبه‌جێكردنــی وه‌كــو خــۆی نیــه‪ ‌.‬ئ ـه‌و‬ ‫كه‌ســانه‌ی كــه‌ تاوانبــارن بــه ‌ئاســانی ئه‌بینیــن لــه‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫بازنــه‌ی ســزا یاســاییه‌كاندا دەخولێنــەوە بــە ئــازادی‪ .‬ئاشــكرایه‌‬ ‫ڕۆژانــه‌ ئــه‌م حاڵه‌تانــه‌ ڕوودەدەن‪ ،‬بــۆ ڕێگه‌گرتــن لــه‌هه‌ڵكشــانی‬ ‫توندوتیژییــه‌كان ده‌بێــت یاســا ســزا مــادی و مه‌عنه‌وییه‌كانــی‬ ‫به‌سـه‌ر تاوانبارانــدا بسـه‌پێنێ و سـه‌روه‌ربێ تــا تاوانلێكــراو بتوانــێ‬ ‫مافــی خــۆی به‌ده‌ســتبهێنێته‌وه‌و قه‌ره‌بــوو بكرێتـه‌وە‪ .‬الوازبوونــی‬ ‫یاســا و جێبه‌جێنه‌كردنــی وه‌كــو خــۆی بێئومێــدی الی هاواڵتیــان‬ ‫دروســتكردوه‌و ناتوانــن په‌نــای بــۆ ببـه‌ن و كێشـه‌كانیان بـه‌ یاســا‬ ‫چاره‌ســه‌ر بكــه‌ن بۆیــه‌ لــه ‌ئێســتادا بــۆ چاره‌ســه‌ری كێشــه‌كان‬ ‫په‌نــا بــۆ چاره‌ســه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تــی (عه‌شــایری) ده‌برێــت‪ .‬لەیــا‬ ‫ئەحمــد بــە ڕەخنــەوە ڕاســتەوخۆ حکومــەت و دەســەاڵتداڕان‬ ‫تۆمەتبــاردەکات و دەڵێــت‪ ،‬وێــڕای هه‌وڵه‌كانــی حكومــه‌ت و‬ ‫بوونــی یاســای تایبـه‌ت بـه‌ پاراســتنی مافه‌كانــی ئافــره‌ت و بوونــی‬ ‫به‌ڕێوبه‌رایه‌تیــی به‌ره‌نگاربونــه‌وه‌ی توندوتیــژی و ئه‌نجومه‌نــی‬ ‫كاروبــاری خانمــان كه‌چــی توندوتیژیــی خێزانــی و كوشــتنی‬ ‫ئافــره‌ت به‌رده‌وامــه‌‪ ،‬هۆكاره‌كانــی په‌كســختنی یاســا زۆرن بــۆ‬ ‫نموونـه‌ كــێ یاســا به‌یــان ده‌كات و كــێ جێبه‌جێــی ده‌كات؟ بێگومــان‬ ‫حكومــه‌ت و دادوه‌ره‌كانــن‪ ،‬پێویســته‌ هیــچ الیــه‌ن و حزبێــك و‬ ‫دادوه‌رێــك ده‌ســتنه‌خاته‌ پێــش جێبه‌جێكردنــی یاســا‪ ،‬بــۆ ئــەوەی‬ ‫یاســا ســه‌روه‌رانه‌ جێبه‌جێبكرێــت و دادوه‌ره‌كان به‌وێژدانــه‌وه‌‬ ‫بڕیــار بــدەن‪ ،‬پێویســته‌ یاســا كاریگــه‌ری هه‌بــێ و له‌گــه‌ڵ‬ ‫كۆمه‌ڵــگادا بگونجێــت‪ ،‬ئەگه‌رنــا وه‌كــو نوســراوێكی بێمانــای س ـه‌ر‬ ‫كاغــه‌ز ده‌مێنێتــه‌وه‌‪ ،‬چونكــه‌ كۆمه‌ڵگــه‌ی خۆرهه‌اڵتــی ناوه‌ڕاســت‌‬ ‫زیاتــر بیروه‌ڕیــان به‌توندوتیژیــه‌ نــه‌ك له‌گــه‌ڵ ئافره‌تــدا تــاڕاده‌ی‬ ‫كوشــتن‪ ،‬كه‌وایــه‌ ده‌بێــت كار له‌ســه‌ر هۆشــیاریی كۆمه‌ڵگــه‌ و‬ ‫جێبه‌جێكردنــی یاســا بكرێــت وه‌كــو خــۆی و دادگاكان س ـه‌ربه‌خۆ‬ ‫بــن‪ .‬لەیــا ئــەو جارەیــان وەک چاالکــوان ڕەخنــە دەگرێــت و دەڵێت‪،‬‬

‫ڕێكخراوه‌كانــی ژنــان و پۆلیــس تاڕاده‌یــه‌ك ڕۆڵیــان هه‌بــوو ‌ه‬ ‫لــە ‌به‌ره‌نگاربوونــه‌وه‌ی توندوتیژیــدا به‌تایبــه‌ت ڕێكخــراوه‌كان‬ ‫بــه‌اڵم وه‌كــو ئه‌بینیــن توندڕه‌فتارییــه‌كان به‌رانبــه‌ر بــه‌ئافره‌تــان‬ ‫به‌رده‌وامــی هه‌یـه‌ و ته‌نانـه‌ت لــه‌ئێســتادا زیادیكــردووه‌ و پۆلیــس‬ ‫و ڕێكخــراوه‌كان چاالكیــی هۆشــیار كردنــه‌وه‌ی تاكــی كۆمه‌ڵگــه‬ ‫‌و كاروباریــان الوازە و پێویســتە بــە چــڕی و زیاتــر تێبکۆشــن و‬ ‫خۆیــان ئاشــت بكه‌نـه‌وه‌‪ .‬چونكـه‌ لــه‌واڵتــی ئێمـه‌دا ئه‌وه‌نــده‌ كه‌ش و‬ ‫ئاڵــۆزی سیاســی و قه‌یــران و هه‌بونــی په‌تــای كۆرۆنــا و قه‌یرانــی‬ ‫دیكــە دروســتبووە‌‪،‬چاالكیی ڕێكخراوه‌‌كانیشــی په‌كخســتووه‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵگ ـه‌ی كــوردی هێشــتا ئافره‌تــی پــێ قبــوڵ نی ـه‌ وه‌كــو خــۆی‪،‬‬ ‫بۆیـه‌ بـه‌ تپۆیه‌كــی ڕه‌ش سـه‌یری ده‌كات و بــه‌ئــاره‌زوو كــرده‌وه‌ی‬ ‫تونــدی به‌رانبــه‌ر ئه‌نجــام ده‌ده‌ن و مافــی پێشــێل ده‌كــه‌ن كه‌چــی‬ ‫بــه‌حه‌قــی خۆشــیانی ده‌زانــن‪ .‬گرنگــه‌ لــه‌ ناوه‌نده‌كانــی خوێندنــدا‬ ‫مەترسییەکانی‬ ‫له‌ســه‌ر‬ ‫كار‬ ‫و‬ ‫ڕەگــەزی‬ ‫جیاوازیی‬ ‫جێنده‌ری‬ ‫توندوتیژیی‬ ‫په‌روه‌رده‌یه‌كی‬ ‫و‬ ‫بكرێــت‬ ‫‌منــااڵن بدرێــت‬ ‫بــه‬ ‫دروســت‬ ‫وانه‌یــه‌‬ ‫ئــه‌م‬ ‫و ڕێكخــراوه‌كان‬ ‫نێــو‬ ‫بــۆ‬ ‫درێــژ بكه‌نــه‌وه‌‬ ‫لــه‌‬ ‫ئــه‌وه‌ی‬ ‫خێزانه‌كان‪،‬بۆ‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫ئاینــده‌دا بتوانیــن‬ ‫و ته‌ندروســتمان‬ ‫كوردیــی هۆشــیار‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫خوارەوە‬ ‫ئەمانەی‬ ‫بەشــێكن لــە داتاكانــی كوشــتن و خۆكوژیــی لــە مــاوەی مانگــی‬ ‫ڕ ا بــر د و و د ا ‪. . .‬‬ ‫شــەوی ‪ 2020/10/14‬لــە کاتــی ئەرکــدا لــە ناحیــەی زنانــە‪-‬ی‬ ‫ناوچــەی داودەی قــەزای خورماتــوو‪ ،‬پێشــمەرگەیەکی لیــوای ‪144‬‬ ‫کــە دانشــتووی شــاری کەرکوکــە بــە نــاوی (غەمبــار محەمــەد‬ ‫ئەمیــن) بــە هۆکارێکــی نادیــار کۆتایــی بــە ژیانــی خــۆی هێنــا‪ ،‬بــەاڵم‬ ‫لــە تۆڕەکۆمەاڵیەتییەکانــدا باڵوکراوەتــەوە کــە بەهــۆی هەژارییــەوە‬ ‫بــە کاڵشــینکۆفی خــۆی لــە ئەرکــی ســەربازیدا ڕووداوەکــەی‬ ‫بەســەرخۆی هێنــاوە‪.‬‬ ‫دوانیــوەڕۆی ڕۆژی هەینــی لــە بــەرواری ‪ 2020/10/17‬بــە‬ ‫هۆکارێکــی نادیــار لــە ناحیــەی بنگــردی ســەر بــە قــەزای دووکان‬ ‫کوڕێــک بەنــاوی «ب‪ .‬م‪.‬ح» لــە ماڵەکــەی خۆیــدا بــە پــەت خــۆی‬ ‫هەڵواســی و گیانــی لەدەســتدا‪ .‬بــەاڵم هۆکارەکــەی ڕوننەکراوەتــەوە‬ ‫و داوا لەســەر کــەس تۆمارنەکــراوە‪.‬‬ ‫زۆر بــە داخــەوە ڕۆژی هەینــی لــە بــەرواری ‪ 2020/10/17‬کچــە‬ ‫گەنجێکــی دانیشــتوی قــەزای ســۆران بــە نــاوی «گارە فەرمــان‬ ‫حوســێن ئاغــا» بــە هۆکارێکــی کۆمەاڵیەتــی خــۆی کوشــت و‬ ‫پۆلیــس دۆســیەی بــۆ ڕوداوەکــە کردۆتــەوە‪.‬‬ ‫لــە بــەرواری ‪22‬ی تشــرینی یەکەمــی ‪ 2020‬لــە گەڕەکــی (‪١٦‬ی‬ ‫ئــاب) لــە شــاری کەرکــوک لەالیــەن چەنــد چەکدارێکــی نەناســراو‬ ‫دەســتڕێژی گوللـــە لــە هاوواڵتییــەک دەكرێــت‪ ،‬كــە نــاوی «ھاشــم‬ ‫نســردين علی»یــە‪ .‬ئــەو هاواڵتییــە دانیشــتووی قــەزای خورماتــوو‬ ‫بــوو‪ ،‬دەســتبەجێ گیانــی لەدەســتدا‪.‬‬ ‫لــە بــەرواری ‪20‬ی تشــرینی یەکەمــی ‪ 2020‬لــە شــاری کەرکــوک‬ ‫ژنێکــی تەمــەن ‪ ٢٤‬ســاڵ بــە نــاوی (ر‪.‬ک) لــە گەڕەکــی پەنجــا عەلــی‬ ‫خــۆی ســوتاند‪ ،‬دوای ئــەوەی پۆلیــس دۆســیەی بــۆ ڕوداوەکــە‬ ‫کردەوە دەرکەوت کە بەهۆی دروستبوونی شەڕ و دەمەبۆڵەبووە‬ ‫لەگــەڵ هاوســەرەكەی و پێشــتر دۆســیەی ناکۆکییــان لــە پۆلیــس‬ ‫هەبــووە و دوای ڕووداوەکــە لەنەخۆشــخانەی کەرکــوک لەژێــر‬ ‫چاودێــری پزیشــکدایە‪.‬‬ ‫کاتژمێــر ‪5:40‬ی خولەکــی ئێــوارەی ڕۆژی ‪2020/10/23‬‬ ‫پیاوێکــی لـــەدایکبووی ســاڵی ‪1974‬بـــەناوی «مخلیــص ‪.‬ح‪.‬آ»‬ ‫گۆڕستانی‬ ‫نزیــک‬ ‫لــە‬ ‫ڕانیــە کــوژرا‪.‬‬ ‫تــازەی قــەزای‬ ‫لــە‬ ‫ڕاپەڕیــن‬ ‫پۆلیسی‬ ‫ڕونکردنەوەیەکی‬ ‫ئــەو پیــاوە بــە‬ ‫کورتــدا ڕایگەیاند‪،‬‬ ‫دانیشــتوی‬ ‫و‬ ‫فیشــەک کــوژراوە‬ ‫چوارقوڕنەیە‪.‬‬ ‫ناحیەی‬ ‫ڕوونکردنەوەی‬ ‫هیــچ‬ ‫بـــەاڵم‬ ‫كــە‬ ‫ئــەوەی‬ ‫نــەداوە لەســەر‬ ‫تاوانلێکراوە‬ ‫پیــاوە‬ ‫ئــەو‬ ‫لــە‬ ‫پلــەدارە‬ ‫ئـەفسەری‬ ‫پێشــمەرگە و‬ ‫ڕیزەکانی‬ ‫هۆکارەکــەی و بکوژەکانــی ئــەو ئەفســەری پێشــمەرگە كێیــە و‬ ‫بــووە‪.‬‬ ‫چــۆن‬ ‫بــەرواری ‪ ٢٠٢٠ /٢٤/١٠‬کاتژمێــر ‪ ٤:٣٠‬خولەکــی ئێــوارە تەرمــی‬ ‫ئافرەتێــك بــە نــاوی (ع‪ ،‬م‪ ،‬ڕ) تەمــەن ‪ ٤٥‬ســاڵ دانیشــتوی گونــدی‬

‫دارەبــەن ســەر بــە ناحیــەی ســەركەپكان گەیەندرایــە پزیشــكی‬ ‫دادوەری ڕانیــە‪ .‬پۆلیســی ڕاپەڕیــن نوســیویەتی بــە ووتــەی‬ ‫كەســوكاری ژنــە مردوەکــە لــە كاتــی كاركردنــدا كەوتووەتــە نــاو‬ ‫حــەوزی ئــاوەوە و بــەو هۆیــەوە گیانــی لــە دەســتداوە‪ .‬بــەاڵم‬ ‫پۆلیــس نەینوســیوە داوا تۆمارکــراوە یــان کــەس دەســتگیرکرابێت‪.‬‬ ‫وە پۆلیــس نەشــی نوســیوە ئــەو ژنەکرێــکار بــووە یــان لــە پــڕۆژەی‬ ‫تایبەتیــدا کاری کــردووە‪ ،‬بــەاڵم نوســیویەتی پۆلیــس ڕێــكاری‬ ‫یاســایی گرتووەتــە بــەر‪ .‬بــە مەبەســتی دەستخســتنی زانیــاری‬ ‫زیاتــر تەرمــی ئــەو ژنــە خنــکاوە بەڕێكــراوە بــۆ پزیشــكی دادوەریی‬ ‫ســلێمانی‪.‬‬ ‫لــە ڕۆژی شــەممە بــەرواری ‪ 2020/10/24‬لــە ناحیــەی ســێ‬ ‫بیرانــی ســەربە پارێــزگای هەولێــر کچێکــی تەمــەن ‪3‬ســاڵ بەنــاوی‬ ‫«خانــم سەربەســت تەتەرخــان» لــە گۆڕەبانــی یــاری لــە نزیــک‬ ‫ماڵــی خۆیــان بــە هۆکارێکــی نادیــار ئاگــری تێبەردەدرێــت‪ ،‬بــەاڵم‬ ‫تــا ئێســتا نەزانــدراوە لەالیــەن چ کەســێک و بــەچ هۆکارێــک ئاگــری‬ ‫تێبــەردراوە‪ ،‬ئــەو كچــە لــە نەخۆشــخانەی هەولێر لەژێــر چاودێریی‬ ‫پزیشــکدایە و لــە ‪80%‬ی جەســتەی ســوتاوە و تەندروستیشــی‬ ‫ناجێگیــرە‪ .‬لەســەر ڕوداوەکــە پۆلیــس دەســتی بــە لێکۆڵینــەوە‬ ‫کردووە‪،‬بــەاڵم داوا لەســەر کــەس تۆمــار نەکــراوە چونکــە گومــان‬ ‫لــە کــەس نەکــراوە لەســەرڕ وداوەکــە و خانەوادەکــەی کێشــەیان‬ ‫لەگــەڵ کەســدانەبووە‪.‬‬ ‫لــە تــۆڕە کۆمەاڵیەتییەکانــدا باڵوکرایــەوە کــە شــەوی پێنــج شــەممە‬ ‫لەســەر هەینــی ‪2020/10/30‬ـ‪ 29‬لــە گەڕەکــی نــداء‪-‬ی شــاری‬ ‫کەرکــوک بەهــۆی کێشــەی خێزانییــەوە پیاوێــک بــە نــاوی (ئەحمــەد‬ ‫محەمــەد ڕاشــد) بــە فیشــەک ژنەکــەی خــۆی بە ناوی (هیــا زەکەریا‬ ‫زەنــون) کوشــت و دواتــر بــرای ژنەکــەی بــە نــاوی (عەبدولڕەحمان‬ ‫زەکەریــا زەنــون) بریندارکــرد‪ .‬لەگــەڵ ئاشــکرابونی ڕوداوەکــە‬ ‫لەالیــەن کەســوکاری ژنەکــە تاوانبارەکــە بەچەقــۆ كــوژرا‪.‬‬ ‫لــە ســەرەتای مانگــی تشــرینی دووەمــی ‪ 2020‬لــە ناحیــەی‬ ‫باتیفــی ســەربە قــەزای زاخــۆ لەالیــەن منداڵێکــی تەمــەن ‪7‬ســاڵەوە‬ ‫بــە چەکــی جــۆری دەمانچــە خوشــکە تەمــەن دوو مانگەکــەی بــە‬ ‫نــاوی «ئــا‪.‬ک» دەکوژێــت‪ .‬ئــەو ڕوداوە لەکاتێکدابــووە کــە چەکــی‬ ‫دەســت و یــاری‬ ‫باوکــی کەوتۆتــە‬ ‫پێکردوە‪.‬‬ ‫ڕزگاری ســەربە‬ ‫ناحیــەی‬ ‫لــە‬ ‫لــە بــەرواری‬ ‫قــەزای کــەالر‪،‬‬ ‫دووەمــی ‪2020‬‬ ‫تشــرینی‬ ‫‪4‬ی‬ ‫نــاوی (ئاشــتی‬ ‫هاواڵتییــەک بــە‬ ‫کــوژراوی لەنێــو‬ ‫ڕەشــید کەریــم) بە‬ ‫تەواوکراودا‬ ‫خانویەکــی نیمچــە‬ ‫دۆزراوەتەوە‬ ‫تەرمەکەی‬ ‫فیشــەکی پێــوە‬ ‫کــە شــوێنەواری‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫ڕێکەوتی‬ ‫هەینــی‬ ‫ڕۆژی‬ ‫‪ 06/11/2020‬لــە شــاری ســلێمانی ژنێــك بــە نــاوی (ب‪.‬ڕ)‬ ‫بــە هەڵواســراوی لەماڵەکــەی خۆیــدا دۆزرایــەوە‪ .‬لــە تــۆڕە‬ ‫کۆمەاڵیەتییەکانــدا باڵوکراوەتــەوە كــە دوای گیــان لەدەســتدانی‬ ‫ئینجــا زانــدراوە کــە ملــی بەپەتــەوە هەڵواســراوە‪ .‬ئــەو ژنــە‬ ‫دایکــی ‪ 3‬مناڵــە‪ ،‬و واباڵوکراوەتــەوە کــە کێشــەی خێزانــی لەگــەڵ‬ ‫هاوســەرەکەیدا هەبــووە‪ ،‬بــەاڵم نەزانــدراوە ڕوداوەکــە تاوانکارییــە‬ ‫یــان چ جۆرێكــی كوشــتنە‪ .‬بــەاڵم هاوســەرەکەی لــە بنکەیەکــی‬ ‫پۆلیــس هێشــتراوەتەوە بــۆ لێکۆڵینــەوە لــە ڕووداوەکــە‪.‬‬ ‫لــە شــەوی ‪ 2020/11/8‬لــە گونــدی قەاڵتەپــە ســەربە ناحیــەی‬ ‫قۆرەتــو تەرمــی ئافرەتێــک بــە نــاوی ( ش ‪ -‬ع ‪ -‬ڕ) لەدایکبــووی‬ ‫‪ 2005‬گەیاندرایــە بەشــی فریاکەوتنــی نەخۆشــخانەی شــەهید‬ ‫هــەژار لــە قــەزای کــەالر کــە بەهــۆی بەرکەوتنــی فیشــەکی تاپــڕەوە‬ ‫گیانــی لەدەســتدابوو‪ .‬عەلــی جمــال قــدوری لــە بەڕێوەبەرایەتــی‬ ‫پۆلیســی گەرمیــان نوســیویەتی دۆســیە بــۆ ڕوداوەکــە کراوەتــەوە‬ ‫و لێکۆڵینــەوە دەســتی پێکــردوە و دەرکەوتــووە بــە وتــەی‬ ‫کەســوکاری لــە کاتــی ڕووداوەکــەدا کەســیان لــە ماڵــەوە نەبــوون‬ ‫و ئــەو کچــە بــە دەســتی خــۆی ڕووداوەکــەی ئەنجامــداوە و‬ ‫خــۆی کوشــتووە‪ .‬عەلــی قــدوری نوسیویشــیەتی لــە ئێســتادا بــە‬ ‫بڕیــاری دادوەر و بەپێــی مــادەی ‪ 405‬بــاوک و برایەکــی ناوبــراو‬ ‫بەندکــراون‪ .‬بــۆ ئــەوەی ڕوونبکرێتــەوە کــە کــوژراوە یــان بــۆ خۆی‬ ‫تاوانەکــەی ئەنجامــداوە؟‬ ‫لــە بــەرواری ‪ 2020/11/8‬لەنــاو شــاری ســلێمانی ژنێــک بەنــاوی‬ ‫(شــۆخان عــارف) کــە پیشــەی ئەندازیاربــوە و دایکــی دوو‬ ‫منداڵبــوو بــە ســێ فیشــەک لەنــاوئ ۆتۆمبێلەکــەی خۆیــدا کــوژرا‪،‬‬ ‫لــە کۆنگرەیەکــی ڕۆژنامەوانیــدا کەســوکارەکەی ڕایانگەیانــد‬ ‫کێشــەیان لەگــەڵ کەســدا نیــە و هــۆکاری تاوانەکــە بــۆ ئەوانیــش‬ ‫ڕون نیــە و پۆلیــس ڕایگەیانــد دۆســیە بــۆ ڕوداوەکــە کراوەتــەوە و‬ ‫بەدواداچــون دەکــەن‪.‬‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫ئەزموونی كرێكاری‬

‫‪3‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫ئایا دۆخی كرێكارانی فاملی مۆڵ و ماجدی مۆڵی سلێمانی چۆنە؟‬ ‫ڕاپۆرت‪ :‬ڕێچار‬ ‫وەک هەمــووان بەئاگایــن لــەو قەیرانــە دەســتکردەی کــە الیــەن‬ ‫دوو پارتــی سیاســیی بــۆرژوازی و کۆمەڵێــک وردە پارتــی دیکــەوە‬ ‫بــۆ خەڵکــی هەرێمــی کوردســتان بــۆ مــاوەی چەنــد ســاڵێکە بــە‬ ‫مەبەســت دروســتکراوە و لــەم ماوەیــەدا بــە بیانوی جیــاواز جیاواز‬ ‫درێــژە بــەم قەیرانــە دراوە‪ .‬لــەم دۆخــەدا زەرەرمەنــدی یەکــەم‬ ‫چینــی خــوارەوەی کۆمەڵگایــە‪ ،‬چینێــک کــە بــەردەوام رەنجــدەدەن‬ ‫لەپێنــاو دابینکردنــی قووتــی ڕؤژانەیانــدا‪ .‬ســودمەندی یەکەمیش‬ ‫بریتییــە لــە چینــی ســەرەوەی کۆمەڵــگا کــە بریتیــن لــە خــاوەن‬ ‫بزنــز و بازرگانییــە گــەورەکان و ســەرمایە دارەکان و ئەندامانــی‬ ‫پارتــە سیاســییەکان کــە هەریەکەیــان خاوەنــی چەنــدان بزنســی‬ ‫گــەورە و کۆمپانیــای زەبەالحــن‪.‬‬ ‫قەیرانــی دارایــی هەریــم بووەتــە کەرەســتەیەکی هەڕەشــە پێکــردن‬ ‫بەدەســتی ســەرمایەدار و خــاوەن بزنــزە گەورەکانــەوە‪ .‬ئــەوان لــەم‬ ‫دۆخ ەســەختەدا کــە چینــی کرێــکار و هەژارانــی پێــدا تێپــەڕ دەبــن‬ ‫بــە تەواوەتــی لــە ئەخالقــی مرۆییانــە‪ ،‬کــە نییانــە‪ ،‬داماڵــدراون‪.‬‬ ‫کەوتوونەتــە هەڕەشــەکردن لــە کرێــکاران بــەوەی کــە مووچەکانیــان‬ ‫کــەم دەکەنــەوە و گــەر ڕازیــش نەبــن داوایــان لێدەکــەن کــە‬ ‫کارەکانیــان جێبهێڵــن‪ .‬خــاوەن کۆمپانیــا و بزنــزەکان ئــەو هەلەیــان‬ ‫قۆســتۆتەوە کــە لــەم کاتــەدا قورســە کرێکارێــک کارەکــەی بگۆڕێــت‬ ‫یــان بــەدوای کارێکــی تــردا بگەڕێــت چونکــە دۆخــی ئابــوری‬ ‫هەرێــم لەبــار نییــە و دۆزینــەوەی کار لــەم کاتــەدا زۆر گرانــە و‬ ‫تــا ڕادەیەکێــش ئەســتەمە‪ .‬هەربۆیــە کرێــکاران بــە کارکردنــی‬ ‫کاتژمێــری زیــادە و کــەم کردنــەوەی مووچــە ناچــار دەکــەن‪.‬‬ ‫بــێ پالنــی حکومەتە شکســت خواردووەکەی هەرێــم بەتەواوەتی‬ ‫دۆخێکــی لەبــاری بــۆ خــاوەن کۆمپانیــا و ســەرمایەداران دروســت‬ ‫کــردووە‪ ،‬کــە تێــدا ســوپایەک لــە گەنجانــی خــاوەن بڕوانامــەی‬

‫بێــکاری بەرهەمهێنــاوە کــە ئامــادەن لــە پێنــاو دابینکردنــی‬ ‫قووتــی ڕۆژانــەی خۆیــان و خێزانەکانیانــدا ناچاربــن بــە کارکردنی‬ ‫زیــادەی ڕۆبــۆت ئاســا و کرێــی کاری کــەم ئیــش بکــەن‪ .‬هــەر‬ ‫ئەمــە بووەتــە هــۆی ئــەوەی کــە خاوەنــکارەکان بــێ بــاک بــن لــە‬ ‫بەرامبــەر توانــای کرێکارانــدا و زۆر بە ئاســانی دەســت بەرداریان‬ ‫بــن و ناچاریــان بکــەن بــەو مەرجانــەی کــە لــەو والتانــەی مافــی‬ ‫مرۆڤیــان تێدایــە جێگــەی نابێتــەوە‪.‬‬ ‫بــۆ ئامادەکردنــی ئــەم ڕاپۆرتــە لێدوانمــان لــە چــەن‬ ‫گەنجێــک وەرگــرت کــە بــە نــا ئومێدییــەوە لــە دۆخــی خۆیــان‬ ‫دەڕوانــی‪ ،‬کرێکارێکــی گەنــج لــە فاملــی مۆڵــی ســلێمانی بــە‬ ‫زەردەخەنەیەکــی ســاردەوە وتــی مــاوەی شــەش مانگــە لــە‬ ‫ڕێســتۆرانتێکی چــوار ئەســتێرە کاردەکــەم و لــەم ماوەیــەدا‬ ‫دوانــزە کیلــۆ لــە کێشــم کەمیکــردووە بەهــۆی ســەختی و‬ ‫قورســی كارەكەمــەوە‪ ،‬چونکــە لێــرە خواردنمــان نادەنــێ و‬ ‫ناچاریــن خۆمــان خــواردن بکڕیــن‪ ،‬مووچەکەشــمان هێنــدە کەمــە‬ ‫کــە بەشــی ژەمــە خواردنێکــی مــرۆڤ ئاســا نــاکات‪ ،‬ئــەو وتــی‪،‬‬ ‫تەنانــەت کارمەندەکانــی ئــەم ڕێســتۆرانتە بۆیــان نییــە لــەو‬ ‫ئــاوە بخۆنــەوە کــە بــۆ كڕیــار و موشــتەرییە دەوڵەمەندەکانــی‬ ‫ئــەم شــوێنە دابینکــراوە‪ ،‬ناچاریــن لــە ئاوێکــی جیــاواز بخۆینــەوە‪.‬‬ ‫لــە درێــژەی قســەکانیدا باســی لــەوە کــرد کــە ئــەوان ســەرەتا‬ ‫کرێــی گواســتنەوەیان بــۆ دابیــن کــراوە بــەاڵم دواتــر بــە بیانــوی‬ ‫خراپیــی دۆخــی ئابــوری شــوێنەکەوە ئــەو کرێیەشــیان لێبڕیــون‪،‬‬ ‫ئێســتاش هەڕەشــەی ئەوەمــان لێدەکــەن کــە بیســت لــە ســەدی‬ ‫مووچەکەمــان کــەم بکەنــەوە گــەر ڕازیــش نەبــن پێیــان وتویــن‬ ‫دەرگا کراوەیــە دەتوانــن وازبهێنــن‪.‬‬ ‫کرێکارێکــی کــچ لــە ماجــدی مۆڵــی ســلێمانی وتــی‪ ،‬ئێمــە‬ ‫کرێچیــن باوکــم چیتــر ناتوانێــت بژێویمــان دابیــن بــکات هــەر‬ ‫بۆیــە ناچــارم بــە کارکرندێکــی زۆر و کرێــی کــەم‪ ،‬ئــەو وتــی مــن‬

‫ڕۆژانــە هەشــت کاتژمێــر کاردەکــەم لــە بەرامبــەر ‪ ٢٥٠‬هــەزار‬ ‫کــە ئەمــەش زۆر بــە زەحمــەت بەشــمان ئــەکات بــەاڵم چــی‬ ‫بکەیــن ماڵەوەمــان پێویســتی پێیەتــی‪.‬‬ ‫ئــەم دۆخــە گــەر ئــاوا بــەردەوام بێــت ســەرمایەداران تــا بێــت‬ ‫دەوڵەمەندتــر و کرێــکاران تــا بێــت هەژارتــر ئەبــن چونکــە‬ ‫هــەروەک مارکــس ئەڵیــت «کەڵەکــە بوونــی ســەرمایە الی‬ ‫چینێــک یەکســانە بــە لــە ناوچوونــی ســەرمایە لــە شــوێنێکی‬ ‫دی»‪ .‬هــەر بۆیــە لــە ئێســتادا ئاگایــی کرێکاریینێــو كرێــكاران‬ ‫زۆر پیویســتە و کرێــکاران بــە گشــتی پێویســتە لەســەریان ئــەم‬ ‫دۆخــە قبــووڵ نەکــەن و ســنورێک بــۆ چاوجنۆکــی ســەرمایەدار‬ ‫و خــاوەن بزنــزەکان دابنێــن و بــە گژیانــدا بچنــەوە‪ .‬ئەبێــت‬ ‫کرێــکاران ئــەوە بــاش بزانــن کــە ئــەوە ئەوانــن داینەمــۆی کارن‬ ‫و ئەوانــن کارەکان هەڵئەســوڕێنن و ئەگــەر کۆمەڵێــک کرێــکاری‬ ‫کۆمپانیایــەک یــان هــەر بزنزێکــی تــر بڕیــار بــدەن کــە بەیانــی‬ ‫نەچنــە ســەر کارەکانیــان‪ ،‬ئــەوا نــە خاوەنــی کۆمپانیاکــە و نــە‬ ‫هیــچ شــتێکی دی ناتوانــێ ئــە و بزنــزە ڕزگار بــکات و لەوێــوە‬ ‫خاوەنــكار ناچــار دەبێــت داخوازییەكانــی كرێــكاران جێبەجــێ‬ ‫بــكات‪.‬‬

‫کۆرۆنا و نەخۆشییەکان و هەلومەرجی کەرتە تەندروستییەکان و چەند وێنایەک!‬ ‫ئیبراهیم عمر‬ ‫سەرەتا‬ ‫لــە کاتێکــدا خەڵکــی کوردســتان بەدەســت کۆرۆنــاوە ئەناڵێنــن‬ ‫و مەترســی مــردن بەرۆکــی گرتــوون و بــێ خزمەتگــوزاری‬ ‫تەندروســتی خراونەتــە بــەردەم مەترســی مــەرگ و ئــازار‪،‬‬ ‫حکومەتــی هەرێــم دەســتی ســەرمایەدارانی چاوچنــۆک و‬ ‫مشــەخۆری نــەک هــەر ئاوەڵــە کــردووە بــۆ گیرفــان پڕکردنیــان‪،‬‬ ‫بەڵکــوو وەک هەمیشــە بوونەتــە هــۆکاری ڕێخۆشــکردن بــۆ‬ ‫جووڵــەی بازرگانــی بــە ژیانــی خەڵکــی بەشــمەینەت و بێــکار و‬ ‫کارمەنــد و مامۆســتایان و تــەواوی چینــە ژێردەســتەکان‪.‬‬ ‫لــە چەنــد ســاڵی ڕابــردووەوە درێغییــان نەکــرد لــە بەتایبەتیکردن‬ ‫و خــۆ جووتکــردن لەگــەڵ داواکارییەکانــی بانکــی دراوی‬ ‫نێودەوڵەتــی‪ ،‬و ئێســتاش هەلومەرجیــان بــۆ ڕەخســاوە کــە‬ ‫ئــەو کەرتــە گشــتیانەی کــە هێشــتا زۆربــەی زۆری کۆمەڵگــە‬ ‫ڕوی تێئەکــەن تــا گورزیــی کاریگــەری لێبــدەن و خەریکــی بــە‬ ‫تایبەتیکردنــی کەرتەکانــی خوێنــدن و تەندروســتی و کارەبــان‪،‬‬ ‫لــەم دەرفەتــەدا بــاس لــە ســەر کەرتــی تەندروســتییە کــە چ‬ ‫کارەســاتێکی داڕمانــی بەســەرهێنراوە بــۆ بەرژەوەنــدی بــۆرژوا و‬ ‫ســەرمایەدارە چاوچنۆکــەکان ‪.‬‬ ‫وێنای یەکەم‪ :‬کەرتی گشتیی تەندروستی‪:‬‬ ‫ســەرەڕای بــە پارەکردنــی هەمــوو چارەســەرییەکانی وەک‬ ‫دەرمــان و نەشــتەرگەرییەکان و مانــەوە لــە نەخۆشــخانەکان و‬ ‫تێکــڕای خزمەتگوزارییــە تەندروســتییەکان لــە شــەش حــەوت‬ ‫ســاڵی ڕابــردودا بــە خشــکەیی و لــە ژێــرەوە بوونــە شــوێنی‬ ‫پارەکۆکردنــەوە و گیرفــان پڕکردنــی حکوومــەت و حیزبەکانــی‬

‫دەســەاڵت‪ ،‬ئێســتاش نەخۆشــخانە گشــتییەکان بــە ڕادەیــەک‬ ‫پشــتگوێ خــراون کــە لــە خزمەتگوزارییــەکان و پێداویســتییەکانی‬ ‫داماڵــراون لــە هەمــوو پێداویســتییەکی چارەســەرکردن‪ ،‬بــە‬ ‫نموونــە خەســتەخانەی ڕزگاریــی هەولێــر و نەخۆشــخانەی‬ ‫فێرکاریــی ســلێمانی کارگــەی ئۆکســجینەکانیان چەندیــن ســاڵە‬ ‫لەکارکەوتــون و بــووە هــۆی کارەســاتی نەبوونــی ئۆکســجین و‬ ‫بەکارنەهێنانیــان بــۆ چارەســەری نەخۆشــەکانی کۆرۆنــا‪.‬‬ ‫لــەم هەلومەرجــەدا و لــە چەنــد مانگــی ڕابــردووەوە حکومەتــی‬ ‫هەرێمــی بۆرژواکانــی کوردســتان بــۆ ڕووکردنــە کەرتــی تایبــەت‬ ‫بــۆ چارەســەرکردن و کەڵەکەکردنــی ســامان‪ ،‬فــرت و فێڵێکــی‬ ‫تریــان ئەنجامــدا‪ ،‬ئەویــش کرێــی نەشــتەرگەری و پێداویســتی و‬ ‫خزمەتگوزارییــە تەندروســتییەكانیان بــە جۆرێــک بــەرز کــردەوە‬ ‫کــە لــە هەندێــک لــە نەشــتەرگەری و چارەســەرییەکاندا ئەگــەر‬ ‫گرانتــر نەبێــت لــە نەخۆشــخانە تایبەتــەکان ئــەوا بڕێکــی وای‬ ‫جیــاوازی نییــە و بەنموونــە نرخــی تاقیگەکانــی کلینیکەکانــی‬ ‫ڕاوێــژکاری کەرتــی گشــتی گرانتــرن و پشــکنینێکی کۆرۆنــا لــە‬ ‫کەرتــی گشــتی شەســت هــەزار دینــارە و لــە کەرتــی تایبــەت‬ ‫چــل و پێنــج هــەزار و پەنجــا هــەزارە و ‪ ....‬ڕۆژانــە خەڵکــی‬ ‫نــەداری کوردســتان بــەر ئــەم بابەتانــە ئەکــەون و دەرگیرییــن‪،‬‬ ‫و بــە جۆرێــک کەرەســتە و پێداویســتی پزیشــکی لــە کەرتــی‬ ‫تایبــەت پشــتگوێ خــراوە کــە کارەســاتی تەندروســتی بــەدوای‬ ‫خۆیــدا هێنــاوە و لەمــەش خراپتــر چاوەڕێمانــە‪ ،‬و ترســناکیی‬ ‫ئــەم هەلومەرجــە تەندروســتییە ئامــاژەی خراپــی بەدواوەیــە‪،‬‬ ‫بــە جۆرێــک پــارەی چارەســەرکردنت پــێ نەبێــت ئــەوا ڕوبــەڕوی‬ ‫مەرگێکــی حەتمــی ئەبینــەوە‪.‬‬ ‫پێویســتە ئامــاژە بــە وێنایەکــی نــاو ئــەو خەســتەخانە گشــتیانە‬ ‫بکەیــن کــە چارەســەری کۆرۆنــای تێــدا ئەکرێــت ئەویــش‬ ‫گرنگیدانــە بــە کەســوکاری بەرپــرس و ئەوانــەی کــە پــارە‬ ‫ئەڕژێنــن بەســەر هەندێــک لــە کارمەنــدە بەرپرســەکانی ئــەو‬ ‫نەخۆشــخانانەدا بــۆ ئــەوەی خزمەتیــان بکــەن و هەندێکــی‬ ‫تریــش بــۆ پەیداکردنــی جێــگای چارەســەرکردنی کۆرۆنــا کــە‬ ‫پێویســتییان پێــی ئەبێــت بەهــۆی خراپیــی تەندروســتییانەوە و‬ ‫نیــوە مردووببــن ئەوســا بتوانــن بیانخەنــە شــوێن کەســێک کــە‬ ‫ئەمرێــت یــا ئــاوات بخوازێــت یەکێــک لــە نەخۆشــەکان بمرێــت‬ ‫بــۆ ئــەوەی شانســی ڕزگاربوونــی ئەویتــر پەیدابێــت‪ ،‬و هەرچــی‬ ‫بەرپــرس و دەوڵەمــەن و چینــە داراکان کــە تووشــی کۆرۆنــا‬ ‫ئەبــن خەســتەخانەیەکیان لەماڵــەکان و ڤێــا و باخەکانیــان لــە‬ ‫هەوایەکــی ســازگاردا بــۆ ئامــادە ئەکرێــت‪.‬‬ ‫وێنای دووەم‬ ‫کەرتی تەندروستی تایبەت‪:‬‬

‫ئــەم کەرتــە شانســی لــە بەدبەختــی خەڵــک و پەتــای کۆرۆنــا‬ ‫و ئاســانکارییەکانی حکومەتــی بــۆرژوازی هەرێــم بــۆ پەیــدا‬ ‫بــووە و زیاتــر لــە جــاران ئەتوانــێ ســەرمایەگوزاری لەســەر‬ ‫ژیانــی ملیۆنــان مرۆڤــی بێبــەش و چەوســاوە بــکات‪ .‬خەســتەخانە‬ ‫تایبەتــەکان بەبــێ هیــچ سانســۆرێک جمــەی دێــت لــە خەڵکــی‪،‬‬ ‫ڕاگەیاندنــەکان ئەوەنــدەی تــر بۆیــان بوونەتــە پشــت و پەنــا‪،‬‬ ‫بــازاڕی دەرمــان وەک زەروو جگــە لــە هەڵلوشــینی گیرفانــی‬ ‫بەتاڵــی خەڵکــی هیــچ ســنورێکی بــۆ نییــە‪ ،‬هەمــوو جــۆرە‬ ‫دەرمانێکــی مــاوە بەســەرچوو و مــاوە تازەکــراوە ڕێــگای بــۆ‬ ‫خۆشــکراوە وەک لــە بەرنامــە تیڤییەکانــدا باســی لێــوە ئەکرێــت‬ ‫و مەترســیدارتر لــەوەش بوونــی هەیــە‪ ،‬ســەرمایەداری واڵتانــی‬ ‫دەوروبــەر و جیهــان خەریکــی بازاڕســازکردنی دەرمانــن لــەم‬ ‫واڵتــەی کــە نــاوی کوردســتان و عێراقــە‪ .‬لەوانەیــە تائێــرە زۆر‬ ‫ســادە خەڵکــی بەچاوەکانــی خــۆی بیبێنــێ و بێچــارە بەالیــدا‬ ‫تێپەڕێــت و بــاری شــانی قورســتر بــکات بــەاڵم چارەیەکــی‬ ‫نەمــاوە جگــە لــە قەرزکــردن و ڕوبەڕوبوونــەوەی مــەرگ نەبێــت‪.‬‬ ‫بەشــێکی تــر لــەم وێنایــە ڕکابــەری نێــوان خەســتەخانە وگــەورە‬ ‫ســەرمایەدارانی گــەورەی تەندروســتی کەرتــی تایبەتــە‪ ،‬و‬ ‫خــاوەن ســەرمایە زەبەالحــەکان‪« ،‬ماســییە گــەورەکان! ماســییە‬ ‫بچوکــەکان قــوت ئــەدەن»‪ ،‬ئەویــش لــە ڕێــی کڕینی خەســتەخانە‬ ‫بچوکــەکان و داخســتنی دەرگاکانــی و بردنــی کارمەنــد و‬ ‫پزیشــکەکانی و ئــەو ئاســانکاریانەی کــە لەالیــەن حکومەتــەوە‬ ‫بۆیانکــراوە و ئەولەشــکرە نەخۆشــەی کــە ڕوو لــەو خەســتەخانە‬ ‫تایبەتــە بچوکانــە ئەکــەن ‪.‬‬ ‫ئــەم وێنایانــە زۆر زیاتــر ئەبینرێــن و مەترســییەکانی بــۆ ســەر‬ ‫خەڵکــی کوردســتان لەوەیــە لــە ئێســتادا نەبینرێــت بــەاڵم‬ ‫گــەورە کاربەدەســتانێک لــە پشــت ئــەم کاولکاریــەی کەرتــی‬ ‫تەندروســتییەوەن و ئامنجدارانــە کەرتــی تەندروســتی گشــتی‬ ‫کــراوە بــە قوتــی کەرتــی تایبــەت‪.‬‬ ‫دیــارە لــە چەنــد ســاڵی ڕابــردودا دنــگ هەڵبڕینــی بەشــێک لــە‬ ‫کرێــکاران و کارمەندانــی تەندروســتی دژی بەتایبەتیکردنــی‬ ‫کەرتــی تەندروســتی و بــە پارەکردنــی خزمەتگوزارییــە‬ ‫تەندروســتییەکانی کەرتــی گشــتی گرنگــی خــۆی هەبــوو‪ ،‬بــەاڵم‬ ‫کارلێکــی ڕاگەیانــدن و هەمــوو دەزگا بۆرژوازییــەکان بەرچــاوی‬ ‫خەڵکــی کوردســتانیان گرتبــوو کــە بچنــە پــاڵ ناڕەزایەتییەکانــی‬ ‫دژبە بەتایبەتیکردنی کەرتە گشتییەکان‪ ،‬و وەک ناڕەزایەتییەکی‬ ‫الوەکــی ئەشــوبهێنرا‪ ،‬بۆیــە گرنگــە هۆشــیارانە هاوخەباتــی‬ ‫لەگــەڵ بەشــە جۆراوجۆرەکانــی کرێــکاران و کارمەنــدان بــە‬ ‫تایبەتــی کەرتــە گشــتییە خزمەتگوزارییــەکان بکرێــت و چیتــر‬ ‫کۆمەڵگــە ڕێگــە نــەدات بــەم کاولکارییــەی کەرتــە گشــتییەکان‪.‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫‪4‬‬

‫ساڵیادی شۆڕشی ئۆکتۆبەر‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫لینین و بەلشەفییەكان و سەركەوتنی شۆڕشی ئۆكتۆبەر‬ ‫کارزان عەزیز‬ ‫مانگــی ڕابــردوو ســاڵیادی ســەركەوتنی شۆڕشــی ئۆكتۆبــەری‬ ‫‪1917‬ی بەلشــەفییەكان بــوو؛ بــەو بۆنەیــەوە‪ ،‬ئــەم وتــارە درێــژە‬ ‫لەبــارەی ئــەو شۆڕشــە و بەشــێك لــە ڕاســتییەكانی ئــەو كات و ڕۆڵ‬ ‫و ســتراتیژی بەلشــەفییەكان و لینیــن بخوێننــەوە بــۆ ئاشــنابوون‬ ‫بــە ڕووداوەكان و گرنگیــی شۆڕشــەكە وەك ڕووداوێكــی مەزنــی‬ ‫سیاســی لــە ســەدەی بیســتدا‪.‬‬ ‫لــە ســااڵنی ســەرەتای جەنگــی جیهانیــی یەكەمــەوە جه‌نــگ و‬ ‫شــۆڕش بــوون بــە دوو لــە پرســە زۆر ســەرەكییەكانی نــاو‬ ‫بزووتنــەوەی كرێــكاری و بەلشــەفییەكان و مێشــكی لینیــن‪.‬‬ ‫جه‌نــگ پرســیاری یه‌كه‌مــ ‌ه له‌بــه‌ر دوو هــۆكاری ســه‌ره‌كی‪:‬‬ ‫یه‌كــه‌م‪ ،‬چونكــ ‌ه ئــەو كات كــە ســاڵی ‪1917‬یــه‌‪ ،‬هاوكاتــی جه‌نگــی‬ ‫جیهانیــی یه‌كه‌مــه‌‪ ،‬دووه‌میــش به‌هــۆی ئــه‌وه‌ی كــه‌ به‌لشــه‌فییه‌كان‬ ‫و لینیــن هێزێكــی ماركسیســتیی شۆڕشــگێڕیین و بــ ‌ه دیــدگا‬ ‫‌وه‬ ‫و میتۆدێكــی ماتریالیســتی و شۆڕشــێگێڕان ‌ه و چینایه‌تییــه ‌‌‬ ‫هه‌مــوو بارودۆخه‌كه‌یــان هه‌ڵده‌ســه‌نگاند و هەمیشــە شۆڕشــی‬ ‫كرێكارییــان وەك چارەســەر دەبینــی بــۆ دەرچــوون لــەو جەنگــە‬ ‫ئیمپریالییــە و ملمالنــێ چینایەتییــەكان‪ .‬ئ ـه‌م دوو پرس ـه‌ بــۆ ئ ـه‌وان‬ ‫دووانه‌یه‌كــی لێكدانه‌بــڕاو بــوون‪ .‬له‌هه‌مانكاتیشــدا‪ ،‬ئ ـه‌م دوو پرس ـ ‌ه‬ ‫لــه‌الی هێــز و گــرووپ و حیزبه‌كانــی دیكــه‌‪ ،‬بــ ‌ه زۆر كێشــه‌و ‌ه‬ ‫مشــتومڕ و گفتوگــۆی له‌س ـه‌ر ده‌كــرا و ده‌رئه‌نجامیــش ده‌گه‌شــتن‬ ‫ب ـه‌ تێگه‌شــتنی هه‌ڵ ـ ‌ه ل ـه‌و بــاره‌وه‌‪ .‬ك ـه‌ تایبه‌تیترینیــان بریتــی بــوون‬ ‫له‌مانــه‌‪ :‬جه‌نــگ وه‌ك پرســێكی هه‌ڕه‌مه‌كــی و ناڕێــك و فه‌وزایــه‌ك‬ ‫ده‌بینــرا‪ ،‬پرســی چینایه‌تــی له‌به‌رچــاو نه‌ده‌گیــرا‪ ،‬جه‌نگیــان‬ ‫وه‌كــو دۆخێكــی دابــڕاو ده‌بینــی‪ .‬یاخــود جه‌نــگ بــ ‌ه شــێوه‌یه‌ك‬ ‫لــ ‌ه شــێوه‌كان لــ ‌ه مێــژوو و خوێندنــه‌و ‌ه بــۆ مێــژوو دابڕێنرابــوو‪.‬‬ ‫ب ـه‌و مانای ـه‌ی ك ـه‌ جه‌نــگ ســاتی ف ـه‌وزا و تێكچوونــی دۆخێك ـ ‌ه ل ـ ‌ه‬ ‫كاتێكیــی دیاریكــراودا‪ ،‬وه‌ك ئــه‌وه‌ی پێشــتر هه‌مــوو نه‌تــه‌وه‌كان‬ ‫ل ـ ‌ه ئاشــتییدا بووبێتــن یــان دۆخــی پێــش ش ـه‌ڕ و جه‌نــگ دۆخێكــی‬ ‫ئــارام بێــت و دۆخــی جه‌نگیــش به‌پێچه‌وان ـه‌ی دۆخــی پێــش خــۆی‬ ‫ئارامیــی تێكبــدات و بیخات ـه‌ مه‌ترســییه‌وه‌‌‪ .‬لینیــن‪ ،‬ب ـه‌ پێچه‌وان ـه‌وه‌‪،‬‬ ‫پێیوای ـ ‌ه دۆخــی جه‌نــگ دۆخێكــی تایب ـه‌ت و دابــڕاو نیی ـ ‌ه ل ـ ‌ه دۆخــی‬ ‫پێــش جه‌نــگ و ئـه‌و ‌ه فریودانــی بۆرژوازییـ ‌ه كـ ‌ه ئـه‌و ڕوانینـ ‌ه بــاو‬ ‫ده‌كاتــه‌وه‌‪ .‬بــه‌ ده‌ربڕینێكــی تــر‪ ،‬جه‌نــگ لــ ‌ه گۆشــه‌نیگای لینینــه‌و ‌ه‬ ‫بریتــی بــوو ل ـه‌ به‌رده‌وامییــدان ب ـ ‌ه سیاس ـه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانــی‬ ‫پێــش جه‌نــگ‪ .‬بــه‌و پێیــه‌‪ ،‬هــه‌ر جــۆره‌ كورتكردنه‌وه‌یه‌كــی مێــژوو‬ ‫بــۆ ســاتی جه‌نــگ‪ ،‬تێنه‌گه‌شــتن ‌ه لــ ‌ه مێــژوو‪ ،‬فریودانــی مرۆڤــ ‌ه بــۆ‬ ‫هه‌ڵه‌تێگه‌شــتن لـ ‌ه مێــژوو و كردنیانـ ‌ه بـ ‌ه قوربانیــی جه‌نــگ‪ .‬هـه‌ر كـ ‌ه‬ ‫ب ـه‌و ده‌رئه‌نجام ـ ‌ه گه‌شــتین ك ـ ‌ه دۆخــی جه‌نــگ وابه‌ســته‌ی ت ـه‌واو ‌ه‬ ‫ب ـ ‌ه دۆخــی پێــش جه‌نگ ـه‌وه‌‪ ،‬ئ ـه‌وا ئیتــر ده‌پرســین چــۆن په‌یوه‌ســت ‌ه‬ ‫و ب ـ ‌ه چــی شــتێكی پێــش جه‌نگ ـه‌و ‌ه په‌یوه‌ســته‌؟ لینیــن ل ـه‌و وتــاره‌دا‬ ‫ڕســته‌ی یه‌كێــك لــ ‌ه به‌ناوبانگتریــن ئــه‌و زانــا و فه‌یله‌ســووفان ‌ه‬ ‫ده‌هێنێت ـه‌و ‌ه ك ـ ‌ه تــا ئ ـه‌و كات زۆرتریــن توێژین ـه‌و ‌ه و لێكۆڵین ـه‌وه‌ی‬ ‫لـه‌ جه‌نــگ و مێــژووی جه‌نگـه‌كان كردبێــت‪ :‬كاڵوســوتز‪ .‬كاڵوســوتز‬ ‫لــ ‌ه ده‌ربڕینــ ‌ه به‌ناوبانگه‌كه‌یــدا «جه‌نــگ به‌رده‌مێتیــی سیاســه‌ته‌‪،‬‬ ‫بــه‌اڵم بــ ‌ه ڕێــگا یــان كه‌ره‌ســته‌ی دیكــه‌«‪ ،‬مه‌به‌ســتی له‌وه‌یــ ‌ه كــ ‌ه‬ ‫ناكرێــت جه‌نــگ لــ ‌ه مێــژووی سیاســه‌ت داببڕێنیــن‪ .‬لینیــن ئــه‌م‬ ‫ڕســته‌ی ‌ه بــ ‌ه زۆر كونوكه‌له‌بــه‌ری دیكــه‌دا ده‌بــات تاكــو بتوانێــت‬ ‫به‌رمه‌بنــای بونیــادی خوێندنه‌وه‌یه‌كــی ماتریالیســتییان ‌ه بــۆ‬ ‫مێــژوو‪ ،‬لــ ‌ه جه‌نگــی جیهانیــی یه‌كــه‌م و ســوبێكت و بونیاده‌كانــی‬ ‫تێبــگات‪ ،‬بــه‌و مه‌به‌ســته‌ی لــه‌و ڕێگه‌یــه‌و ‌ه باشــترین ئه‌ڵته‌رناتیڤــی‬ ‫سۆسیالیســتی لــه‌و بــاره‌و ‌ه بخاتــه‌ڕوو‪.‬‬ ‫لینیــن پێیوابــوو جه‌نگه‌كــ ‌ه هه‌رچه‌نــد ته‌نیــ‌ا ســێ ســاڵ بــوو‬ ‫ده‌ســتیپێكرد بــوو‪ ،‬بــه‌اڵم ڕیشــه‌كانی ده‌یــان و بگــر ‌ه ســه‌دان‬ ‫ســاڵ به‌نێــو خاكــی ئه‌وروپــا و هێــزه‌ بۆرژازییه‌كانــدا ڕۆشــتبوو ‌ه‬ ‫خــواره‌وه‌‪ .‬بــ ‌ه ته‌نیــا وه‌رگرتنــی جه‌نگه‌كــ ‌ه و ئــه‌و چه‌نــد ســاڵ ‌ه‬ ‫وه‌كــو نموون ـ ‌ه بــۆ تێگه‌شــتن ل ـه‌ جه‌نگه‌ك ـ ‌ه و وه‌رگرتنــی هه‌ڵوێســت‬ ‫له‌به‌رامبه‌رییــدا‪ ،‬بێمانایــ ‌ه چونكــ ‌ه دابــڕاو ‌ه لــ ‌ه مێــژووی ئــه‌و‬ ‫ده‌یــان و ســه‌دان ســاڵه‌ی كــ ‌ه ئاگــری جه‌نگه‌كــه‌ی له‌ژێــره‌و ‌ه بــۆ‬ ‫خۆشــكرا بــوو و و ‌ه ژینگـ ‌ه و بارودۆخـ ‌ه ماتریالییه‌كانــی بــۆ ئامــاد ‌ه‬ ‫كرابــوو‌‪ .‬بۆیـ ‌ه لینیــن بـه‌ هه‌مــان شــێوه‌ی ماركــس بــۆ تێگه‌شــتن لـ ‌ه‬ ‫دیارده‌ی ـه‌ك‪ ،‬ئیتــر جه‌نــگ بێــت یــان كااڵ‪ ،‬له‌وێــوه‌ ده‌ســت پێــده‌كات‬ ‫ك ـ ‌ه نــاوی‪ :‬بونیــاد‪ ،‬هێــز‪ ،‬په‌یوه‌ندیــی بونیــاد و هێــزه‌كان‪ ،‬دژیه‌كیــی‬ ‫و ملمالنێــی چینایه‌تیــی و هیتــره‌‪ ،‬كـ ‌ه هه‌مــوو ئه‌مانـ ‌ه دواتــر بــۆ زۆر‬ ‫شــتی دیكه‌شــمان په‌لكێــش ده‌كــه‌ن‌‪ .‬دیارده‌یــه‌ك له‌ســه‌ر ئاســتی‬ ‫مێژووییــدا بــ ‌ه نــاوی «جه‌نگــی جیهانیــی یه‌كــه‌م» ســه‌رهه‌ڵده‌دات‪.‬‬ ‫ب ـه‌اڵم ئ ـه‌م س ـه‌رهه‌ڵدان ‌ه ل ـه‌ ده‌ره‌وه‌ی پێشــگریمانه‌ی زانســتییانه‌ی‬ ‫سۆسیالیســته‌كانه‌و ‌ه نییــه‌‪ ،‬یــان جه‌نگه‌كــ ‌ه جۆرێــك لــ ‌ه هه‌ڵتۆقیــن‬

‫و ده‌ره‌مێژوویــی بــوون نییــه‌‪ ،‬به‌ڵكــو وه‌ك ئــه‌وه‌ی لینیــن بــۆی‬ ‫ده‌گه‌ڕێتــه‌و ‌ه لــ ‌ه مانفێســتۆی باســلدا‪ ،‬ئــه‌م جه‌نگــ ‌ه لــ ‌ه ســاڵی‬ ‫‪1910‬ه‌و ‌ه پێشــبینی ڕوودانــی كرابــوو ئه‌ویــش به‌هــۆی ئــه‌و‬ ‫هه‌لومه‌رجانــه‌و ‌ه كــ ‌ه بۆرژوازیــی تێیكه‌وتبــوو و و ‌ه دروســتی‬ ‫كردبــوو‪ .‬پێشــبینیكردن بــۆ ماركسیســته‌كان و لینیــن پرســێكی ته‌واو‬ ‫زانســتی و كۆمه‌اڵیه‌تییــ ‌ه له‌نــاو مێــژوودا بــ ‌ه ئــه‌و میتــۆده‌ی كــ ‌ه‬ ‫پێیده‌گوترێــت «ماتریالیزمــی مێژوویــی و دیاله‌كتیكــی»‪ .‬ئـه‌م وتــار ‌ه‬ ‫پێنــج مانــگ پێــش ڕوودانــی شۆڕشــی ئۆكتۆبــه‌ری ڕووســیا بــ ‌ه‬ ‫ســه‌ركردایه‌تی لینیــن و به‌لشــه‌فییه‌كان‪ ،‬لــ ‌ه ناوچه‌یه‌كــدا ده‌درێــت‬ ‫كـ ‌ه لینیــن تــا ئـه‌و كات هیــچ لێدوانێكــی تێــدا نه‌دابــوو‪ .‬لینیــن لێــره‌دا‬ ‫ئومێدێكــی گـه‌وره‌ی بـ ‌ه شۆڕشــێك هه‌یـه‌ له‌نــاو ڕووســیادا ئه‌ویــش‬ ‫له‌ڕێگــه‌ی گۆڕینــی ســتراتیژه‌وه‌‪ .‬ئــه‌و ســتراتیژه‌ی لینیــن هه‌یبــوو‬ ‫بریتــی بــوو لــ ‌ه گۆڕینــی هه‌ڵوێســتی كرێــكاران و جووتیــاران و‬ ‫جه‌مــاوه‌ری شۆڕشــگێڕ بـ ‌ه گشــتیی لـ ‌ه به‌شــداریكردن و تێــوه‌گالن‬ ‫لــ ‌ه جه‌نگــی جیهانیــی یه‌كه‌مــه‌و ‌ه بــۆ جه‌نگێكــی شۆڕشــگێڕیی‬ ‫له‌ناوخــۆی واڵتــدا دژ بــ ‌ه تــزار‪ .‬حكوومه‌تــی تــزاری ئــه‌و كات‬ ‫تێوه‌گالبــوو بــ ‌ه جه‌نگه‌كــه‌و ‌ه و ناوخــۆی واڵتــی كردبــوو بــ ‌ه‬ ‫قوربانیــی هه‌ژموونــی ده‌ره‌كیــی ئه‌ویــش له‌ڕێگــه‌ی جه‌نــگ و‬ ‫لكاندنــی خاكه‌كانــی دیكــه‌و ‌ه بــ ‌ه ڕووســیاو ‌ه و ملكه‌چپێكردنــی‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانــی دیكــ ‌ه بــۆ ڕووســیا و كردنیــان بــ ‌ه ژێرده‌ســت ‌ه‬ ‫و پاشــكۆی خــۆی تاكــو بتوانێــت بــ ‌ه ئاســانیی ســه‌روه‌ت و‬ ‫ســامانه‌كه‌یانیان تــااڵن بــكان‪ ،‬كــ ‌ه لینیــن ئه‌مــه‌ی بــ ‌ه سیاســه‌تی‬ ‫تااڵنچێتــی ناوده‌بــرد‪ .‬ئه‌مــ ‌ه بــۆ واڵتانــی دیكــه‌ی تێوه‌گالویــش بــ ‌ه‬ ‫جه‌نگه‌كــه‌و ‌ه ڕاســت بــوو چونكــ ‌ه لینیــن هه‌مــوو ئــه‌و واڵتانــه‌ی‬ ‫بــه‌و سیاســه‌ت ‌ه تاوانبــار ده‌كــرد كــه‌ بــ ‌ه ڕاســتی به‌رپــرس بــوون‬ ‫لــ ‌ه هه‌ڵگیرســانی جه‌نگه‌كــه‌ به‌هــۆی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانییانــه‌و ‌ه یــان‬ ‫به‌هــۆی پارێزگارییكــردن لــ ‌ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیــان كــ ‌ه هه‌مــوو‬ ‫خه‌ریكــی تااڵنكردنــی نه‌ته‌وه‌كانــی دیكــ ‌ه بــوون بــۆ به‌هێزكردنــی‬ ‫خۆیــان‪.‬‬ ‫لینیــن خــۆی لــه‌و ‌ه ده‌پاراســت وه‌كــو الیه‌نه‌كانــی دیكــ ‌ه بپرســێ‬ ‫كــێ له‌ســه‌ر حه‌قــ ‌ه لــه‌م جه‌نگــه‌دا‪ ،‬كــێ یه‌كه‌مجــار جه‌نگه‌كــه‌ی‬ ‫هه‌ڵگیرســاند‪ ،‬كام واڵت و نه‌تـه‌وه‌‪ ،‬یاخــود پادشــا و سـه‌رمایه‌دارانی‬ ‫كام واڵت فیشــه‌كی یه‌كه‌میــان ته‌قانــد! ئــه‌و پێیوایــ ‌ه ئــه‌م جــۆر ‌ه‬ ‫پرســیاران ‌ه نامانگه‌یه‌نــن بـ ‌ه جێگایه‌كــی دروســت نـه‌ك له‌به‌رئـه‌وه‌ی‬ ‫وه‌اڵم ـه‌كان كێش ـه‌یان تێدای ـه‌‪ ،‬به‌ڵكــو له‌به‌رئ ـه‌وه‌ی ك ـ ‌ه پرســیاره‌كان‬ ‫كێشـه‌داران‪ .‬بـه‌اڵم كێشـه‌دارێتیی پرســیاره‌كان‪ ،‬جۆرێــك لـ ‌ه كێشـه‌ی‬ ‫زمــان نه‌بــوو وه‌ك ئــه‌وه‌ی لــه‌الی ڤیدنگشــتاین بوونــی هه‌بــوو‌‪،‬‬ ‫ن‬ ‫به‌ڵكــو په‌یوه‌ســت بــوو‌ ب ـه‌و میتــۆده‌و ‌ه ك ـ ‌ه ئێم ـه‌ی ماركسیســته‌كا ‌‬ ‫بیــری پێده‌كه‌ین ـ ‌ه و كــرداری پــێ ده‌كه‌یــن ب ـ ‌ه ئاڕاســته‌ی ڕزگاریــی‬ ‫مرۆیــی و جیهانییــدا‪ .‬كه‌وات ـه‌‪ ،‬لینیــن له‌جیاتــی ئ ـه‌و پرســیاران ‌ه ئ ـه‌م‬ ‫پرســیارانه‌ی ده‌كــرد‪ :‬كام چینانــ ‌ه جه‌نگه‌كه‌یــان هه‌ڵگیرســاند‪ ،‬بــ ‌ه‬ ‫چــی ئامانجێــك ده‌ســتیاندایه‌ جه‌نــگ‪ ،‬هه‌لومــه‌رج و بارودۆخــی‬ ‫هه‌ڵگیرســانی جه‌نــگ كامانــ ‌ه بــوون‪ ،‬پێگــه‌ی چینایه‌تیــی جه‌نــگ‬ ‫چــی بــوو؟ ئ ـه‌م پرســیارانه‌ بــۆ لینیــن كۆمه‌ڵێــك پرســیار بــوون ك ـ ‌ه‬ ‫بــ ‌ه ته‌نیــا ڕووكه‌شــی جه‌نگــی پێنه‌ده‌بینــی‪ ،‬به‌ڵكــو بونیــاد و ڕیشــ ‌ه‬ ‫و په‌یوه‌نیــی و دژیه‌كیــی و هێزه‌كانــی جه‌نگیــی لێــو ‌ه ده‌بینــی‪.‬‬ ‫ئــه‌و لــه‌ په‌یوه‌ســت بــ ‌ه بونیــادی ماتریالیــی جه‌نگــه‌وه‌‪ ،‬سیاســه‌تی‬ ‫گشــتیی ئابــووری و سیاســیی هێــز ‌ه به‌شــداربووه‌كانی تاوتــوێ‬ ‫كــرد‪ ،‬په‌یوه‌ندیــی حكوومــه‌ت و سیاســه‌ت و دیپلۆماســییه‌تی‬ ‫خســته‌به‌رباس‪ ،‬كێبڕكێــی ئابووری‪-‬سیاســیی هێزه‌كانــی ده‌بینــی‬ ‫لــ ‌ه ڕاســتای هه‌ژموونــی جیهانییــدا‪ ،‬ڕۆڵــی ســه‌رمایه‌ی بانكیــی‬ ‫كــ ‌ه ڕه‌گه‌زێكــی نــوێ و خێــرا گه‌شــه‌كردووی ســه‌رمایه‌داریی‬ ‫ســه‌رده‌مه‌كه‌ی لینیــن بــوو‪ ،‬هه‌ڵده‌ســه‌نگاند‪.‬‬ ‫لـه‌ ده‌رئه‌نجامــی ئـه‌م پرســیارانه‌وه‌‪ ،‬لینیــن گه‌شــتێكی گشــتیی به‌نــاو‬ ‫سیاسـه‌ته‌كانی ئـه‌و كاتــی ده‌وڵـه‌ت و حكوومه‌ته‌كانــد‌ا ده‌كات و ئه‌و ‌ه‬ ‫ده‌دۆزێتــه‌و ‌ه كــ ‌ه واڵتــ ‌ه زلهێــز و ده‌وڵه‌مه‌نــده‌كان ئــه‌م جه‌نگه‌یــان‬ ‫جارێكیتــر بــۆ داڕشــتنه‌وه‌ی نه‌خشــه‌ی ئابــووری و سیاســیی‬ ‫جیهــان و داڕشــتنه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌وه‌ندییه‌كانیــان بـ ‌ه گوێــره‌ی هێــزی‬ ‫ئابوورییــان‪ ،‬هه‌ڵگیرســاندووه‌‪ .‬بــ ‌ه ده‌ربڕینێكــی تــر‪ ،‬جه‌نگه‌كــ ‌ه‬ ‫ته‌سفییه‌حســاباتێكی نــوێ بــوو له‌نێــوان زلهێــز ‌ه ئابوورییه‌كانــدا‬ ‫و به‌تایبــه‌ت ئه‌ڵمانیــا كــ ‌ه هێزێكــی ئابووریــی تازه‌پێگه‌یشــتووی‬ ‫دڕنــده‌ بــوو له‌به‌رامب ـه‌ر به‌ریتانیــادا‪ .‬به‌ریتانیــا و فه‌ڕه‌نســا مــاوه‌ی‬ ‫ســه‌ده‌یه‌ك بــوو ده‌ســه‌اڵتێكی فراوانیــان هه‌بــوو به‌ســه‌ر گــۆی‬ ‫زه‌ویــدا و ســه‌رمای ‌ه و ســه‌ربازانیان خــۆری لێئــاوا نه‌ده‌بــوو‪.‬‬ ‫كۆڵۆنیاڵیــزم كــ ‌ه سیاســه‌تی داگیــركاری و چه‌ته‌گه‌رێتیــی بــوو‬ ‫وایكردبــوو ب ـه‌ تایب ـه‌ت هیندســتان و ئه‌فریقــا ببــن ب ـه‌ ژێرده‌ســته‌ی‬ ‫به‌ریتانیــا و بـ ‌ه دڕندانه‌تریــن شــێوه‌ بیانچه‌وســێننه‌وه‌‪ ،‬ئـه‌و خاكانـه‌ی‬ ‫كــ ‌ه ســه‌رچاوه‌ی مرۆیــی و ســامان و كه‌ره‌ســته‌ی خــاوی گــه‌ور ‌ه‬ ‫بــوون بــۆ به‌ریتانیــا‪ .‬نه‌خشـه‌ی جیهــان نه‌خشـه‌یه‌ك بــوو بــه‌تایبـه‌ت‬ ‫لــ ‌ه خزمه‌تــی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانــی به‌ریتانیــادا داڕێژرابــوو‪ .‬بــه‌اڵم‬

‫ئه‌ڵمانیــا لـ ‌ه ده‌ركه‌وتنییــدا لـ ‌ه ڕووی ئابووریــی دارایــی و بانكییـه‌و ‌ه‬ ‫وایكــرد ببێتــ ‌ه ڕێگــر له‌بــه‌رده‌م به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانــی به‌ریتانیــادا‪،‬‬ ‫هه‌روه‌هــا ئه‌مریــكاش وه‌كــو ئابوورییه‌كــی دارایــی زۆر به‌هێــز‬ ‫ده‌ركه‌وتبــوو‪ ،‬و ‌ه لــ ‌ه هه‌وڵــی به‌هێزكردنــی ئــه‌و ســه‌رمایه‌دا بــوو‬ ‫له‌ڕێگ ـه‌ی دامه‌زراندنــی بانك ـه‌ تایبه‌تییه‌كانــی خۆی ـه‌وه ل ـ ‌ه ناوخــۆی‬ ‫ئه‌مریــكا و واڵتانــی دیكــه‌دا‌‪.‬‬ ‫هــه‌ر له‌وێــو ‌ه ئه‌ڵمانیــا دوای به‌هێزبوونه‌كــه‌ی‪ ،‬بــ ‌ه گوێــی هه‌مــوو‬ ‫هێــز ‌ه ئه‌وروپییه‌كانــدا هــاوار ده‌كات و ده‌ڵێــت‪« :‬چیتــر ئــه‌و‬ ‫ســه‌رده‌مه‌ی پێشــتر به‌ســه‌رچوو‪ ،‬ئێســتا كاتــی ئه‌وه‌یــ ‌ه نه‌خشــه‌ی‬ ‫جیهــان جارێكیتــر دابڕێژرێتــه‌وه»‌‪ .‬هــۆكاری ســه‌ره‌كیی لــه‌م‬ ‫به‌هێزبوونـه‌ی ئه‌ڵمانیــادا بونیــادی ئابــوری و سـه‌ربازیی و بانكیــی‬ ‫ئــه‌و بــوو كــ ‌ه بــ ‌ه شــێوه‌یه‌كی زۆر خێــر‌ا ڕوویــدا‪.‬‬ ‫فه‌ڕه‌نســاش شۆڕشــێكی مه‌زنــی لـ ‌ه ســاڵی ‪1792‬دا به‌رپــا كردبــوو‬ ‫كــ ‌ه له‌ڕێگه‌یــه‌و ‌ه پادشــایه‌تی گۆڕیبــوو بــ ‌ه كۆماریــی‪ .‬لێــره‌وه‌‪،‬‬ ‫جه‌ماوه‌رێكــی شۆڕشــگێڕیی فه‌ڕه‌نســی بــ ‌ه ئومێدێكــی گــه‌وره‌و ‌ه‬ ‫جارێكیتر ده‌ستكاریی مێژووی فه‌ڕه‌نسایان كرد و مه‌رج و ڕێكاری‬ ‫نوێیــان به‌ســه‌ر ســه‌رمایه‌داران و زه‌ویدارانــی ئــه‌و واڵتــ ‌ه و تــا‬ ‫ڕاده‌یـه‌ك ئه‌وروپاشــدا سـه‌پاند‪ .‬ئـه‌م ده‌ســتكه‌وت ‌ه ترســی خســتبوو ‌ه‬ ‫دڵــی بۆرژوازییـه‌و ‌ه و ئومێدیشــی هێنابــوو ‌ه نــاو دڵــی جه‌ماوه‌رانــی‬ ‫شۆڕشــگێڕه‌وه‌‪ .‬له‌به‌رامبه‌ریشــدا‪ ،‬حكوومه‌تــی فه‌ڕه‌نســی ببــو بــ ‌ه‬ ‫هێزێكــی دژه‌‪-‬شــۆڕش و هه‌وڵــی‪ ،‬یــه‌ك‪ :‬گه‌ڕاندنــه‌وه‌ی مێژوویــان‬ ‫ده‌دا بــۆ پادشــایه‌تی و‪ ،‬دوو‪ :‬پاســاوی جه‌نگــی جیهانیــی یه‌كه‌میــان‬ ‫بــه‌و ‌ه ده‌دایــه‌و ‌ه كــ ‌ه جه‌نگه‌كــ ‌ه به‌رپه‌رچدانه‌وه‌یــ ‌ه بــه‌ڕووی‬ ‫كۆمارییــدا ك ـه‌ ده‌یه‌وێــت به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیــان بخات ـه‌ مه‌ترســییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئـه‌م پاســاوه‌ بــۆ بۆرژوازیــی هـه‌روا شــتێكی ســاد ‌ه نه‌بــوو‪ ،‬چونكـ ‌ه‬ ‫ئـه‌و شۆڕشـ ‌ه توانیبــووی ده‌ســتكه‌وتی گرنــگ بــۆ چینــی شۆڕشــگێڕ‬ ‫به‌ده‌ســت بهێنێــت و ده‌سـه‌اڵتی پادشــایه‌تی و بۆرژوازیــی ئـه‌و كات‬ ‫بخاتــ ‌ه مه‌ترســییه‌وه‌‪ .‬له‌گــه‌ڵ ئه‌وه‌شــدا‪ ،‬بۆرژوازیــی فه‌ڕه‌نســیی‬ ‫هاوپه‌یمانێتییه‌كــی توندوتۆڵــی له‌گ ـه‌ڵ ئه‌مریــكادا هه‌بــوو‪ ،‬و ‌ه پشــتی‬ ‫بــه‌م هاوپه‌یمانێتییــ ‌ه ئه‌ســتوور بــوو له‌به‌رامبــه‌ر شۆڕشــگێڕانی‬ ‫ناوخۆیــی و ده‌ره‌وه‌دا و هه‌روه‌هــا له‌به‌رامبــه‌ر هێزه‌كانــی دیكــه‌ی‬ ‫نێــو جه‌نگه‌ك ـه‌دا ك ـ ‌ه هه‌وپه‌یمانــی ئه‌مریــكا نه‌بــوون له‌وان ـ ‌ه ئه‌ڵمانیــا‬ ‫و ئــه‌و واڵتانــه‌ی كــ ‌ه هاوپه‌یمانێتــی هه‌بــوو له‌گه‌ڵیانــدا‪ ،‬هه‌روه‌هــا‬ ‫له‌الیه‌كــی تریشــه‌و ‌ه به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه یابــان كــ ‌ه زیاتــر مه‌ترســییه‌ك‬ ‫بــوو به‌رامبــه‌ر بــه‌ ســه‌رمایه‌ی ئه‌مریكــی و له‌وێشــه‌وه‌ بــۆ ســه‌ر‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كانــی دیكــه‌ی ئه‌مریــكا‪.‬‬ ‫ئــه‌و واڵتانــ ‌ه و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیــان تووشــی دژیه‌كــی و كێبڕكــێ‬ ‫بوون ـه‌وه‌ له‌گ ـه‌ڵ ئ ـه‌و واڵتان ـه‌ی ك ـه‌ به‌رژه‌وه‌ندیــی نوێیــان هه‌بــوو‪.‬‬ ‫ســه‌رجه‌می به‌رژه‌وه‌ندییــ ‌ه كــۆن و نوێیــه‌كان له‌ســه‌ر بنه‌مــای‬ ‫به‌هێزیــی ئابووری‪-‬سیاســیی چینـه‌كان وه‌ســتابوون‪ .‬ئـه‌و چینانـه‌ی‬ ‫كــ ‌ه لــ ‌ه ئه‌وروپــا و ڕۆژئــاوادا ده‌ســه‌اڵتیان به‌ده‌ســت بــوو چینــ ‌ه‬ ‫بۆرژوازییــه‌كان بــوون‪ .‬هــه‌ر ئه‌وانیــش فه‌رمانڕوایه‌تییــان‬ ‫له‌ڕێگ ـه‌ی سیاس ـه‌ت ‌ه پاشــكۆكانی بۆرژوازیــی و س ـه‌رمایه‌دارییه‌و ‌ه‬ ‫داده‌ڕشــت‪.‬‬ ‫كاتێــك بۆرژوازیــی به‌ریتانــی گه‌شــت ‌ه ترۆپكــی پێشــكه‌وتنی خــۆی‪،‬‬ ‫ئیتــر كۆنتڕۆڵــی ده‌كــرد و هه‌ژموونــی خــۆی ده‌سـه‌پاند و سیاسـه‌تی‬ ‫چه‌ته‌گه‌ریــی خــۆی ده‌ســتپێده‌كرد‪ ،‬و ڕێــزی لــ ‌ه ســنووره‌كان و‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانــی دیكــ ‌ه نه‌ده‌گــرت و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانــی ڕۆژ لــ ‌ه ڕۆژ‬ ‫زیاتــر ده‌بــوون‪ ،‬ئه‌م ـه‌ بــۆ ئیمپراتۆرییه‌تــی عوســمانیی و فه‌ڕه‌نســا‬ ‫و هه‌ڵه‌نــداش ڕاســت بــوو‪ .‬ته‌نانــه‌ت بــۆ ئه‌ڵمانیایه‌كــی نوێــش‬ ‫ڕاســت بــوو كــه‌ ده‌یویســت هه‌مــان ســتراتیژ بگرێته‌بــه‌ر‪ .‬جه‌نگــی‬ ‫جیهانیــی ل ـ ‌ه ی ـه‌ك كاتــدا ڕووده‌دات‪ :‬كاتێــك هه‌ژموونــی زلهێزێكــی‬ ‫ســه‌رمایه‌داریی لــ ‌ه ترۆپكــی خۆیــدا ڕووبــه‌ڕووی ده‌ركه‌وتنــی‬ ‫هێزێكــی نوێــی ســه‌رمایه‌داریی ده‌بێتــه‌وه‌‪ .‬بــه‌م پێیه‌یــ ‌ه ده‌ڵێیــن‪،‬‬ ‫بونیــادی ئابووری‪-‬سیاســی زلهێزێكــی دیاریكــراو ك ـه‌ هه‌ژموونــی‬ ‫هه‌ی ـه‌‪ ،‬ڕووب ـه‌ڕووی مه‌ترســیی ده‌بێت ـه‌وه‌ كاتێــك زلهێزێكــی نوێــی‬ ‫سـه‌رمایه‌داری بـ ‌ه به‌رژه‌وه‌ندیــی نوێــوه‌ له‌دایــك ده‌بێــت‪ .‬ئه‌مـ ‌ه ئـه‌و‬ ‫ســاته‌ی ‌ه كــ ‌ه ئه‌ڵمانیــا وه‌كــو هێزێكــی نــوێ له‌به‌رامبــه‌ر به‌ریتانیــا‬ ‫و فه‌ڕه‌نســادا له‌دایــك ده‌بێــت و پێیــان ده‌ڵێــت چیتــر نه‌خشــه‌ك ‌ه‬ ‫نابێــت وه‌كــو خــۆی بمێنێتـه‌وه‌‪ ،‬ده‌بێــت جارێكیتــر نه‌خشـه‌ی جیهــان‬ ‫دابڕێژین ـه‌وه‌‪ .‬ب ـه‌ دڵنیاییش ـه‌وه‪ ‌،‬دووبــاره‌ دابه‌شــكردنه‌وه‌ی جیهــان‬ ‫هــه‌روا پرســێكی ئاســان نه‌بــوو بــۆ بۆرژوازییــ ‌ه جیــاوازه‌كان‪.‬‬ ‫چینــی بۆرژوازیــی هــه‌ر نه‌ته‌وه‌یــه‌ك داوای زیاتــر ده‌كات‪ ،‬زۆرتــر‬ ‫بــه‌ حه‌قــی خــۆی ده‌زانێــت‪ .‬هه‌ندێــك كاتیــش‪ ،‬كــ ‌ه ئــه‌م ڕه‌وایه‌تــی‬ ‫و حه‌قبوونــه‌ له‌ڕێــگای ڕێككه‌وتــن و گرێبه‌ســته‌كان و له‌ڕێــگای‬ ‫دانووســتانه‌و ‌ه یه‌كالناكرێتــه‌وه‌‪ ،‬باشــترین ڕێــگا بۆیــان ئه‌وه‌یــ ‌ه‬ ‫كــ ‌ه هێــزی ئابــوری و دیپلۆماتــی و ســه‌ربازیی خۆیــان بخه‌نــ ‌ه‬ ‫جه‌نگـه‌و ‌ه بــۆ ئـه‌وه‌ی بیسـه‌لمێنن كـ ‌ه كامیــان به‌هێزتــره‌! بۆیـه‌ هـه‌ر‬ ‫ملهوڕییه‌كــی ســه‌ربازی و جه‌نگیــی‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندیــی ئابــووری و‬ ‫بــۆ ل ‪٩‬‬ ‫سیاســیی لــ ‌ه پشــته‌و ‌ه وه‌ســتاوه‌‪.‬‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫هونەر‬

‫‪5‬‬

‫هۆنراوەی «بیركردنەوەكانی سەربازێك كە بۆ جەنگ دەڕوات»‬ ‫نوسینی‪ :‬مەی فێن‬ ‫كورتــە شــیكارێك بــۆ هۆنراوەكــە‪ :‬ئــەم هۆنراوەیــە‬ ‫وەســفی دۆخێــك دەكات كــە ســەربازێك پێــش ئــەوەی‬ ‫بــەڕێ بكەوێــت و بــڕوات بــۆ جەنــگ‪ ،‬خــۆی لەبەرامبــەر‬ ‫هاوژینەكەیــدا دەبینێتــەوە و پێــش ماڵئاواییلێكردنــی ئــەو‬ ‫وێنــە و دیمەنانــەی بــە مێشــكدا دێــت كــە شــاعیرێك لــە‬ ‫ڕێگــەی ئیمــكان و زمانــی شــیعرییە گوزارشــتی لێــدەكات‪.‬‬ ‫دیــارە ئــەوەی لــەم وێنانــەدا دەیبینیــن ویســتی جێنەهێشــتن‬ ‫و نەڕۆشــتنی ســەربازەكەیە بــۆ جەنــگ یاخــود بەیانــی‬ ‫ویســتی دژە‪-‬جەنگــە‪ .‬بــەاڵم ئــەوەی لەبەرامبــەردا و‬ ‫لەنــاو ئــەم هۆنراوەیــەدا تیشــكی نەخراوەتــە ســەر و بــۆ‬ ‫خوێنــەر بەجێهێڵــراوە ئەوەیــە كــە دەوڵــەت و حكومەتێــك‬ ‫بــە شــێوەیەكی بەهێزتــر لــە ئــارەزوو و خۆشەویســتی‬

‫ئــەو ســەربازە بــۆ خێزانەكــەی‪ ،‬لەســەروویەوە وەســتاوە‬ ‫و فەرمانــی بەســەر ئــەم مرۆڤە‪-‬ســەربازەدا كــردووە كــە‬ ‫خــۆی ئامــادەی ڕۆشــتن بــكات بــۆ مەیدانێكــی جەنــگ كــە‬ ‫تێیــدا هیــوای گەڕانــەوە دەبێتــە یەكێــك لــە هیــوا بەهێــزەكان‪.‬‬ ‫بــە مانایەكیتــر‪ ،‬ئــەم ســەربازە خــۆی لەنێــوان دوو وێنــەدا‬ ‫دەبینێتــەوە‪ ،‬یەكــەم‪ ،‬وێنــەی خۆشەویســتی و هەڵبژاردنــی‬ ‫هاوژینەكــەی و دووهــەم وێنــەی مەیدانــی جەنــگ و كوشــتن‬ ‫و یەكــدی لەناوبــردن‪ .‬لێــرەوە ئــەوە ڕوون دەبێتــەوە كــە‬ ‫جەنــگ دژ بــە ویســت و ئــارەزووی ســەرەتایی مــرۆڤ‬ ‫و پەیوەندییەكانێتــی و لەگەڵیشــیدا دژ بــە خۆشەویســتی‬ ‫و هاودەمیكردنــی یەكتــرە و هاوەڵــی لەناوبــردن و‬ ‫هەڵوەشــاندنەوەی پەیوەندییــە مرۆییەكانــە‪.‬‬

‫چەند خەمبارن چاوانی خۆشەویستەكەم‬ ‫چەند گەرمن لێوە مۆرهەڵگەڕاوەكانی‬ ‫چەند سپی و ساردن باسكە سەرنجڕاكێشەكانی‬ ‫ئەوانەی كە بۆناو جێگای نوستن بانگم دەكەن‬

‫***‬ ‫هۆنراوه‌ی‪ :‬النگستن هیوس‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬گروپی نۆڤا‬

‫به‌یانیت باش شۆڕش‬

‫به‌یانیت باش شۆڕش‪:‬‬ ‫تۆ باشترین هاوڕێی كه‌‬ ‫تا ئێستا هه‌مبووه‌‬ ‫ئیتر پێكه‌وه‌ هاوڕێیانه‌ ده‌خولێینه‌وه‌‬ ‫بڵێ‪ ،‬گۆێگره‌‪ ،‬شۆرش‪:‬‬ ‫تــۆ ده‌زانیــت‪ ،‬ئـه‌و به‌ڕێوبـه‌ره‌ی كـ ‌ه كارم بــۆ‬ ‫د ه‌كرد‪،‬‬ ‫ێ تــا‬ ‫ئــه‌و پیــاوه‌ی هــه‌وای ده‌دامــ ‌‬ ‫كه‌مــه‌وه‌‪،‬‬ ‫كــه‌م‬ ‫خه‌رجییــه‌كان‬ ‫نامه‌یه‌كــی درێــژی ســه‌باره‌ت بــ ‌ه تــۆ بــۆ‬ ‫ڕۆژنامــه‌كان نوســی و‪:‬‬ ‫ده‌ڵێــت تــۆ ئاژاوه‌چیــت‪ ،‬دوژمنێكــی‬ ‫نه‌نا ســیت ‪،‬‬ ‫به‌ ده‌ربڕینێكی تر زۆڵیت‪.‬‬ ‫بانگی پۆلیسی كرد‬ ‫پێیوتن ئاگاتان له‌ كه‌سێك بێت‬ ‫ناوی شۆڕشه!‬

‫شۆڕش‪ ،‬گوێگره‌‪،‬‬ ‫ئێمه‌ هاوڕێین‬ ‫ته‌ماشاكه‌‬ ‫پێكه‌وه‌‬ ‫ده‌توانین هه‌موو شتێك به‌رین‬ ‫كارگــه‌كان‪ ،‬جبه‌خانــه‌كان‪ ،‬خانــووه‌كان‪،‬‬ ‫كه‌شــتییه‌كا ن ‪،‬‬ ‫هێڵ ـ ‌ه ئاســنینه‌كان‪ ،‬دارســتانه‌كان‪ ،‬كێڵگ ـه‌كان‪،‬‬ ‫باخ ـه‌كان‪،‬‬ ‫هێڵی پاسه‌كان‪ ،‬تێله‌گرافه‌كان‪ ،‬ڕادیۆكان‪،‬‬ ‫خوایه‌! گڕ به‌رده‌ر ‌ه ڕادیۆكان!‬ ‫كارگــه‌ی ئاســن و خه‌ڵــوز و بیــر ‌ه نــه‌وت و‬ ‫گاز ه‌كان‪،‬‬ ‫هه‌موو كه‌ره‌سته‌كانی به‌رهه‌مهێنان‪،‬‬ ‫ڕۆژێكی خۆشی به‌یانیان‬ ‫هه‌موو شتێك‬ ‫شــۆڕش هه‌مــوو شــتێك بگێــڕه‌و ‌ه بــۆ ئــه‌و‬ ‫خه‌ڵكــه‌ی كار ده‌كــه‌ن‬ ‫ڕابه‌رایه‌تیی ئه‌و كاركه‌رانه‌ بكه‪.‬‬

‫ببینه‌‪،‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ ده‌زانێت تۆ هاوڕێمی‪.‬‬ ‫ده‌مانبینێت پێكه‌وه‌ دێین و ده‌چین‪.‬‬ ‫ده‌زانێت ئێمه‌ برسیمان ‌ه و توڕه‌ین‪.‬‬ ‫خه‌ڵكانــی ڕاپه‌ڕیــوی هه‌مــوو شــوێنێك‬ ‫‌وه‌ له‌م جیهانه‌ نه‌فره‌تییه‌دا هیچمان نییه‌‬ ‫و ‌ه ده‌شــزانێت كــ ‌ه لــه‌و بــاره‌و ‌ه شــتێك ســاوتان لێبێــت‬ ‫هه‌موو واژۆ ده‌كه‌ین‬ ‫د ه‌كه‌یــن‬ ‫واژۆی ئه‌ڵمانیا‬ ‫بــ ‌ه دڵنیاییــه‌وه‌‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ره‌كــ ‌ه هه‌مــوو واژۆی سین و ئه‌فریقا و‬ ‫پۆڵه‌ندا و ئیتالیا و‬ ‫شــتێكی هه‌یــه‌ كــه‌ پێویســتێتی‬ ‫ئه‌مریكای ده‌كه‌ین‬ ‫تا ده‌ئاوسێ ده‌خوات‬ ‫هه‌مــوو بــ ‌ه یــه‌ك نــاو واژۆی ده‌كه‌یــن‪:‬‬ ‫بێشومار خانووی هه‌یه‌‬ ‫كرێــكار‬ ‫كه‌یف و سه‌فا ده‌كات‬ ‫مانگرتن ده‌شكێنێت‪،‬‬ ‫لـه‌و ڕۆژه‌دا كـه‌ كـه‌س نـه‌ سـه‌رما و برســی و‬ ‫سیاسه‌ت ده‌كات‪،‬‬ ‫دڵته‌نــگ ده‌بێــت‬ ‫ده‌می پۆلیس چه‌ور ده‌كات‬ ‫لــه‌و ڕۆژه‌دا كــ ‌ه لــ ‌ه هه‌مــوو جێگایه‌كــدا‬ ‫پاره‌ به‌ كۆنگرێس و په‌رله‌مان ده‌دات‬ ‫ئــه‌و ‌ه ئه‌ركمــان ده‌بێــت‬ ‫ئه‌م سه‌رو ئه‌و سه‌ری جیهان ده‌كات‬ ‫بــه‌اڵم مــن‪ ،‬هه‌رگیــز به‌شــی پێویســتم ده‌مێكه‌ برسیمه‌‬ ‫ئه‌ی تۆ؟‬ ‫نه‌بــوو ‌ه بیخــۆم‪.‬‬ ‫ده‌ی با بڕۆین‪ ،‬شۆڕش!‬ ‫من‪ ،‬هه‌رگیز گه‌رمیی زستانم نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫من‪ ،‬هه‌رگیز ئاسایشم نه‌بووه‪.‬‬ ‫هه‌موو ژیانم‪ ،‬ده‌رمهێناوه‌ و خواردوومه‌‪.‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫هه‌نگاوێك به‌ره‌و ڕوناكی‬

‫حسێن عه‌لی شه‌ریف بە چیرۆكەكانی ئازارە‬ ‫بە سوێكان دەنوسێتەوە‬

‫جەنگی کەلتورەکان!‬ ‫کەلتــووری هــەر واڵتێــک وەک ئــەو میــوە وایــە کــە تــۆ نەتدیــوە و نەتخــواردوە‬ ‫و تەنهــا باســیان کــردووە بــۆت‪ .‬وەک چــۆن لــەو بــاس کردنــەدا ئەتوانیــت لــە ڕێــگای‬ ‫خەیــاڵ و لێکدانــەوەی خۆتــەوە بڕێــک زانیــاری یــان وێنایــەک بــۆ ئــەو میــوە‬ ‫بەدەســت بهێنیــت‪ ،‬بــەاڵم هەرگیــز ناتوانیــت تامــە ڕاســتیەکەی بزانیــت‪.‬‬ ‫ئــاواش کەلتــوری هــەر واڵتێــک هەتــا تیایــدا نەژیــت و بەرکەوتنــت لەگەڵــی نەبێــت‬ ‫بــۆ ماوەیــەک هەرگیــز ناتوانیــت لێــی تێبگەیــت‪ .‬وەک چــۆن بــۆ تــۆ زەحمەتــە کــە‬ ‫تێبگەیــت چــۆن لــە ئەوروپــا ژن و پیاوێــک دوای ســێ منــاڵ ئەنجــا ئەڕۆنــە پرۆســەی‬ ‫هاوســەرگیریەوە‪ ،‬ئــاواش بــۆ ئــەو زەحمەتــە کــە تێبــگات کاتێــک تــۆ و کچێــک بڕێــار‬ ‫ئــەدەن هاوســەرگیری بکــەن‪ ،‬ئیتــر ئــەم هەمــو هاتوچــۆی خانــەوادە و ئامــۆزا و خــاڵ‬ ‫ومامــە لــە پــای چــی؟‬ ‫مەترســیدارترین بڕیــار ئــەو بڕایەرەیــە کــە تــۆ لەســەر کەلتــوری میلەتێــک یــان‬ ‫هەڵســوکەوتی میلەتێــک بڕیــار بدەیــت‪ ،‬بەرلــەوەی کــە بــۆ ماوەیەکــی بــاش لــە‬ ‫ناویانــدا ژیابیــت‪.‬‬ ‫وەک چــۆن بــۆ مــن و تــۆ مایــەی گاڵتەجاڕیــە کــە ئەبینیــن پیاوێکــی هنــدۆس ســەر بــۆ‬ ‫مانگایــەک نــەوەی ئــەکات‪ ،‬هەمــان شــت بــۆ ئەویــش زۆر ســەیرە کــە تــۆ بــە دەوری‬ ‫بەردێکدا ئەســوڕێیتەوە‪.‬‬ ‫وەک چــۆن بــۆ مــن و تــۆ مایــەی گاڵتــە جاڕیــە کــە ئەبینیــن یەهودیــەک ســەر لــە‬ ‫دیوارێــک ئــەدات‪ ،‬ئــاواش بــۆ یەهودیــەک مایــەی گاڵتــە جاڕیــە کــە ئەبینێــت ئێمــە‬ ‫بــەرد ئەگرینــە دیوارێــک!‬ ‫وەکچــۆن تــۆ پێــت وایــە کــە کــە ژنێــک لەســەر دەریــا بــە ڕوتــی پــاڵ کەوتبێــت بــێ‬ ‫ئەخالقــە!‬ ‫ئــاوا ئەویــش کــە ژنێــک ئەبینێــت ســەراپای داپۆشــراوە و بەدیــار پیاوێکــەوە‬ ‫وەەســتاوە مەلــە ئــەکات و ئــەم بــۆی نیــە وەک پیاوەکــە بــکات‪ ،‬بــە ژنێکــی زیندانــی‬ ‫و کۆیلەیەکــی پیــاوی ئەبینێــت‪.‬‬ ‫ئــەو کاتانــەی کــە تــۆ کۆمەڵێــک گەنــج ئەبینیــت لــە مەلەوانگەیەکــدا بــە کــچ و کــوڕەوە‬ ‫مەلــە ئەکــەن‪ ،‬پێــت وایــە ئەمــە بەرەاڵییــە‪ ،‬بــەاڵم ئــەو کات ئەویــش دکتۆرێکــی تــۆ‪،‬‬ ‫ئیمامێکــی تــۆ ئەبینێــت داوای ئــەوە ئــەکات کچــان لــە تەمەنــی نــۆ ســاڵیدا بــە شــو‬ ‫بدرێــن‪.‬‬ ‫لە الی نەوەک بەرەاڵییە بەڵکو ئەوپەڕی نەخۆشی و نائینسانیشە‪.‬‬ ‫لەســەر ئــەم گــۆی زەویــە هــەزاران داب و نەریــت و کەلتــوری جــودا هــەن کــە‬ ‫زادەی کۆمەڵــگا و ئایــن و ڕیتمــی ژیانــی ئــەو گەالنــەن‪ .‬بۆیــە تــۆ کاتێــک کــە یەکێــک‬ ‫لــە قەبیلەیەکانــی واڵتــی ئۆغەنــدا ئەبینــی ژن و پیاویــان بــە ڕوتــی ئەژیــن‪ ،‬ناکرێــت‬ ‫بــە گاڵتــەوە ســەیریان بکەیــت‪ .‬چونکــە ئەوانیــش کاتێــک کــە ژنانــی ســۆماڵی و‬ ‫ئەفغانــی و ســعودی ئەبینــن‪ ،‬هەمــان هەســتیان هەیــە بۆیــان‪.‬‬ ‫چــەن ڕۆژێــک لەمەوبــەر ڕۆشــتمە دادگایــەک‪ ،‬ئــەو کاتــەی بــۆ مــن دیــاری کرابــوو‬ ‫تەنهــا پانــزە خولــەک بــوو‪ ،‬بــەاڵم کــە دەســتم کــرد بــە قســەکردن زیاتــر لــە ســەعات‬ ‫و نیوێــک ڕیگایــان پێــدام کــە قســە بکــەم‪.‬‬ ‫من لەوێ وتم‪:‬‬ ‫ئــەم بڕیــارەی کــە ئێــوە لــە دادگای یەکەمــدا داوتانــە‪ ،‬بــە ڕای مــن کەمــی زانیــاری‬ ‫لەســەر کەلتــوری ئێمــە کێشــەی بــۆ دروســت کــردون‪.‬‬ ‫گوتم هەرگیز نابێت بە چاویلکەی نەرویجیەکەوە سەیری کۆمەڵگای ئێمە بکەن‪.‬‬ ‫ئــەوان ئەیانویســت بزانــن بۆچــی جودابونــەوەی ژن و میردێکــی کــورد ئەوەنــە‬ ‫زەحمەتــە‪.‬‬ ‫هەمــوو ئــەو زانیاریانــەی مــن ئەمــدا بــە ئــەوان لەســەر پرۆســەی هاوســەرگیری لــە‬ ‫کەلتــوری کوردیــدا‪ ،‬مایــەی سەرســورمان و حەپەســان بــو بــۆ ئــەوان‪.‬‬ ‫وەک چــۆن تــۆش پرۆســەی هاوســەرگیری نەرویجیەکــت پــێ ســەیرە و توشــی‬ ‫حەپەســانت ئــەکات‪.‬‬ ‫مــن ئەمەوێــت بڵێــم‪ ،‬نــە ئەمــەی ئەمــان بەرەاڵییــە و نــە ئــەوەی ئێمــە ئەخالقــی وەک‬ ‫ئــەوەی ئێمــە ئەیبینیــن‪.‬‬ ‫نەئــەوەی ئەمانیــش جوانــە و نــە ئــەوەی خۆشــمان خــراپ وەک ئــەوەی ئەمــان‬ ‫ئەیبینــن‪.‬‬ ‫کەواتــە هەرگیــز نابێــت لــە دیــدی کەلتــور و ئاینــی خۆتــەوە بڕیــار لەســەر کەلتــوری‬ ‫نەتەوەکانــی تــر بدەیــت و پێیــان بڵێیــت بــێ ئەخالقــی و بەرەاڵیــی‪.‬‬ ‫چونکــە ئەگــەر واتکــرد ئــەوە کەلتورەکــەی تــۆش لــە دیــدی ئەوانــەوە ئەوەنــدە‬ ‫خراپــەی تێدایــە کــە ئەتوانــن هەمــان قســەت بەرانبــەر بکــەن‪.‬‬ ‫هــەر واڵتــە و هــەر گەلێــک بەکەلتــوری خۆیــەوە جوانــە بێگومانیــش لەکەلتــوری هــەر‬ ‫واڵت وگەلیکــدا جوانــی و ناشــیرینی هەیــە‪.‬‬ ‫ئــەوەی زۆر گرنگــە کــە مــرۆڤ ناکرێــت بــە چاویلکــەی کەلتــور و ئاینــی خۆیــەوە‬ ‫ســەیری کەلتــور و ئاینــی خەڵکانــی تــر بــکات و دادگاییــان بــکات‪.‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫‪6‬‬

‫گەنجان و الوان‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫کۆرۆنا و چارەنوسی خوێندنی زانکۆ و پەیمانگاکان‬ ‫ئامادەكردنی ڕاپۆرت‪ :‬دیاكۆ مەریوان & دلۆڤان جوتیار‬ ‫لــە دوای باڵوبوونــەوەی ڤایرۆســی کۆرۆنــا لــە سەرتاســەری‬ ‫جیهــان و کوردستانیشــدا وەك یەكێــك لــە شــوێنە مەترســیدارەكان‬ ‫بــۆ قوربانیانــی ڤایرۆســەكە و خەڵــك بــە گشــتی‪ ،‬كــە وایكــرد‬ ‫جارێكیتــر كوردســتان و عێــراق ببێتــە ناوێكــی دیكــە لەنــاو لیســتی‬ ‫واڵتــە ناســەقامگیر و نائارامەكانــی جیهانــدا بەتایبــەت بەهــۆی‬ ‫ئــەوەی كــە حكومەتــی هەرێمــی كوردســتان زۆر كەمتەرخــەم بــوو‬ ‫لەبەرامبــەر ژیانــی خەڵكــدا‪ .‬خاڵــی جیاکــەرەوەی ئــەم ڤایرۆســە ئەوە‬ ‫بــوو کــە کاروبــاری ڕۆژانــەی خەڵكــی لــە سەرتاســەری جیهــان‬ ‫پــەک خســت‪ .‬دوای ئاســاییبوونەوەی بارودۆخەکــە لــە کوردســتان‬ ‫و نزیکبوونــەوەی کردنــەوەی دەرگای خوێندنــگا و زانکــۆکان‬ ‫بڕیــار لەســەر جۆرێــک خوێنــدن درا کــە پێشــتر ئەزمــون نەکرابــوو‬ ‫ئەویــش «خوێندنــی ئاوێتە»بــوو‪ .‬هــاوكات ئــەوەش ڕاگەیەنــدرا کــە‬ ‫ئــەم سیســتەمە تازەیــە تــا ئــەو کاتەیــە کــە مەترســی بــە تــەواوی‬ ‫نامێنێــت‪ .‬بــەاڵم ئــەوەی ئێســتا لەبــارەی ئــەم جــۆرە خوێندنــەوە‬ ‫بــە تــەواوی ڕوون بووەتــەوە ئەوەیــە كــە ئــەم جــۆرە خوێندنــە‬ ‫نــە بــە دڵــی مامۆســتایان و نــە خوێندکارانــە‪ .‬ئەمــەش چەندیــن‬ ‫کاردانــەوەی ناڕەزایــی بــەدوای خۆیــدا هێنــاوە‪ .‬وەک گردبوونــەوە‬ ‫و بایکۆتکردنــی کاڵس ڕوومــەکان‪ .‬لــە زانکــۆ و پەیمانــگاکان‬ ‫تایبەتەكانــدا تــا ڕادەیــەک بارودۆخەکــە ئاســاییە و هەندێــک کۆلێــژ‬ ‫وەک کاتــە ئاســاییەکان هەمــوو ڕۆژێــک دەوام دەکــەن لەكاتێكــدا‬ ‫زۆربــەی ناوەنــدە حكومییەكانــی خوێندنیــان داخســتووە‪ ،‬كــە‬ ‫ئەمــەش بــە زۆری وا لێكدەدرێتــەوە حكومــەت نایەوێــت موچــەی‬ ‫مامۆســتایان و فەرمانبــەران بــدات و لــە هەمانكاتیشــدا دەیانەوێــت‬ ‫كــە لــەو ڕێگەیــەوە بڵێــن كەرتــی تایبــەت جێــگای شــیاوی خوێندنە بۆ‬ ‫خوێنــدكاران نــەك ناوەنــدە حكومییــەكان‪ .‬جیاوازییــە ســەرەکییەكە‬ ‫لێــرەدا دەردەکەوێــت‪ :‬زانکــۆ تایبەتــەكان توانیویانــە بــە ئاســانی‬ ‫پێداویســتییەکانی خۆپارێزیــان دەســت بکەوێــت بــە هــۆی نەبوونــی‬ ‫کێشــەی داراییــەوە‪ .‬بــەاڵم لــە زانکــۆ گشــتی و حكومییەكانــدا بــە‬ ‫پێچەوانــەوە بــە بیانــوی قەیرانــی داراییــەوە نەتوانــراوە ئــەم‬ ‫پێداویســتییانە بەدەســت بخرێــت‪ .‬لــە الیەکــی دیكەوە دابەشــنەکردنی‬ ‫بەشــە ناوخۆییــەکان بــە بیانــوی ئــەوەی کــە مەترســین بــۆ ســەر‬ ‫گیانــی قوتابیــەکان و پێنەدانــی موچــەی وانەبێــژەکان لەالیەکــی‬ ‫کۆمەڵــە کیشــەیەکن‬ ‫تــر‪ .‬ئەمانــە‬ ‫حکومییەکانــی بــە‬ ‫زانکــۆ‬ ‫کــە‬ ‫هێشتوەتەوە‪.‬‬ ‫داخراوی‬ ‫ئایــا چارەنوســی‬ ‫دەپرســین کــە‬ ‫و‬ ‫زانکــۆ‬ ‫خوێندنی‬ ‫دەگات بــە کــوێ‬ ‫پەیمانگاکان‬ ‫بەرداشــی ڤایرۆســی‬ ‫نێــوان‬ ‫لــە‬ ‫بێباکیــی حکومــەت‬ ‫و‬ ‫کۆرۆنــا‬ ‫ئــەوە‬ ‫لەبــەر‬ ‫و وەزارەتــدا‪،‬‬ ‫لــەم ڕیپۆرتــاژەدا‬ ‫هەوڵمانداوە‬ ‫خوێنــدکاران‬ ‫و‬ ‫مامۆستایان‬ ‫قســەکردن لەســەر‬ ‫بدوێنیــن بــۆ‬ ‫تاكــو بتوانیــن لــە‬ ‫ئــەم بابەتانــە‬ ‫خۆیانــەوە گوێبســتی ڕوانینەكانــی خۆیــان بیــن‪...‬‬

‫• خوێندكاری یەكەم‪ :‬میران شێخ یاسین‬

‫ڕێچــار‪ :‬بەڕێزتــان وەک خوێندکارێکــی زانکــۆی ئەھلــی لــەم‬ ‫کاتــەدا بــۆ خوێندنــی ئەمســاڵ لــە زانکۆکەتــان چ جــۆرە‬ ‫خوێندێــک پەیــڕەو دەکرێــت؟‬ ‫میــران‪ :‬مــن وەک خوێندکارێکــی زانکــۆی ئەهلــی کــە زانکۆکەمــان‬ ‫لــە ژێــر بڕیــاری وەزارەتــدا خوێندنــی ئەلکترۆنــی بــە شــێوەی ئاوێتــە‬ ‫پەیــڕەو دەکات‪.‬‬ ‫ڕێچــار‪ :‬بۆچوونــی ئێــوە چییــە لەســەر خوێنــدن بەشــێوەیی‬ ‫ئاوێتــە لــە زانکــۆ و پەیمانگاکانــدا‪ ،‬ئایــا لــە بەرژەوەندیــی‬ ‫خوێندکاراندایــە یاخــود کاریگەریــی خــراپ دروســت دەکات‬ ‫لەســەر ئاســتی شــارەزایی و تێگەیشــتنی خوێنــدکاران؟‬ ‫میــران‪ :‬بێگومــان لەگــەڵ پێشــکەوتنی ئەلکترۆنیاتــدا کــە بەشــێکی‬ ‫گــەورەی ژیانمانــی داگیرکــردووە لــەم چوارچێوەیــەدا بــۆ بــواری‬ ‫خوێندنیــش دەتوانیــن ســودی زۆری لێوەربگریــن‪ ،‬هەروەهــا‬ ‫دەتوانێــت کولفــەی خوێنــدن کــەم بکاتــەوە لەکاتێکــدا ناتوانیــن نکۆڵــی‬ ‫لــەوە بکەیــن کــە خوێندنــی نــاو کەمــپ و هۆڵــەکان دەتوانێــت رێــگا‬ ‫بــە مامۆســتا بــدات تاكــو ڕاســتەوخۆ وانــەکان ڕوون بكەنــەوە كــە‬ ‫ئــەم ڕێــگا واقعییــە باشــترە بــەاڵم بــۆ زروفێکــی وەک ڤایرۆســی‬ ‫کۆرۆنــا بێگومــان بژاردەیەکــی گونجــاوە تــا پرۆســەی خوێنــدن‬ ‫پەکــی نەکەوێــت‪ ،‬بــەاڵم وەک ئاشــکرایە کــە لــە واڵتــی ئێمــەدا‬ ‫زەمینــە خــۆش نەکــراوە بــۆ پراکتیزەکردنــی ئــەم جــۆرە خوێندنــە‪.‬‬ ‫هەروەهــا كوردســتان و عێــراق پێشــینەیەکی نیــە بۆیــە لــە بــواری‬ ‫ئەلکترۆنیاتــدا پێشــکەوتوو نیــن هــەر لــە هێڵێکــی ئەنتەرنێتــی‬

‫خێــراوە تــا دەگاتــە دروســتکردنی‬ ‫ڤیدیۆ‪-‬وانــە کــە مامۆســتاکانیش‬ ‫شــارەزایەتی تەواویــان نیــە تــا‬ ‫بتوانــن محازەرەیەکــی ئەلکترۆنــی‬ ‫پرۆفیشــناڵ بخەنــە بەردەســت‬ ‫ئەمەشــدا‬ ‫لەگــەڵ‬ ‫خوێنــدکار‪.‬‬ ‫زانکــۆکان خــاوەن سیســتەمێکی‬ ‫ئەلیکترۆنــی لــەو شــێوەیە نیــن کــە‬ ‫خوێنــدکار بتوانێــت بــە کوالێتــی‬ ‫بــەرز و بــە ئاســانی وانەکانــی‬ ‫بەردەســت بــێ هەتــا خوێندکارانیــش‬ ‫خــاوەن ڕۆشــنبیریەکی ئەلیکترۆنــی‬ ‫نیــن‪ .‬بۆیــە ئاســتەنگی زۆری بــۆ دروســت کردویــن کــە مــن لــە‬ ‫بــواری عەمەلیــدا خــۆم و هاوپۆلەکانــم بەســەرماندا دێــت‪ .‬كەواتــە‬ ‫نـــەمانتوانیوە ســوودی لێوەرگریــن بۆیــە كاریگەریــی لەســەر‬ ‫ی زانســتیمان کــردووە کــە ئــەو بابەتانــەی لــە سیســتەمە‬ ‫ئاســت ‌‬ ‫ئەلیکترۆنییەکــەوە بەدەســتمان دەگات ناتوانیــن ســوودمەندبین لێــی‪،‬‬ ‫ئەمــەش بێگومــان ئاســتی زانســتیی خوێنــدکار دادەبەزێنێــت‪ ،‬بۆیــە‬ ‫هــەر خوێندنــی نــاو کەمپــەس پەیــڕەو بکرێــت گەرچــی ئەگــەر بــە‬ ‫پڕۆســەیەکی هێواشــی فێرکردنیشــدا بــڕوات باشــترە‪.‬‬ ‫• خوێندكاری دووهەم‪ :‬دارکۆ ساڵح ئیسماعیل‬ ‫ڕێچــار‪ :‬بەڕێزتــان وەک خوێنــدکاری یەکێــک لــە زانکــۆ‬ ‫حکومییــەکان لــەم کاتــەدا بــۆ خوێندنــی ئەمســاڵ لــە‬ ‫زانکۆکەتــان چ جــۆرە خوێندێــک پەیــڕەو دەکرێــت؟‬ ‫داركــۆ‪ :‬ڵەگــەڵ بڕیــاری کردنــەوەی زانکــۆ حکومییەکانــدا‪ ،‬کێشــەی‬ ‫کردنــەوەی بەشــە ناوخۆییــەکان دەســتیپێکرد كــە هەندێــك لــە‬ ‫زانکــۆکان هێشــتا بڕیــاری کۆتاییــان نــەداوە لەســەر کردنــەوەی‬ ‫یاخــود نــا ‪ ،‬لــە زۆربــەی زانکــۆکان سیســتەمی ئاوێتــە پەیــڕەو‬ ‫دەکــرێ و لــە هەنــدێ زانکــۆش دەوامــی ناوکەمپــەس پەیــڕەو‬ ‫دەکــرێ بــەاڵم دەوامــی تەواوەتــی نیــە ‪ 3‬ڕۆژ لەهەفتەیەکــدا دەوام‬ ‫دەکــرێ یەکێــک لــەو زانکۆیانــە زانکــۆی هەڵەبجــەی شــەهیدە‪.‬‬ ‫رێچــار‪ :‬ئایــا تــا چ ڕادەیــەک خوێندنــی ئەمســاڵ کاریگەریــی‬ ‫خــراپ دروســت دەکات لــە ســەر بــاری دارایــی خوێنــد کاران‬ ‫ئــەو‬ ‫بــۆ‬ ‫بەتایبەتی‬ ‫کەلــە دەرەوەی‬ ‫خوێندکارانەی‬ ‫د ە کــە ن ؟‬ ‫دەوام‬ ‫شــار‬ ‫ئەمساڵ‬ ‫داركــۆ‪ :‬خوێنــدی‬ ‫هەیــە بــە تایبەت‬ ‫ئاســتەنگی زۆری‬ ‫سیستەمێکی‬ ‫لــە کاتێکدا بە چەند‬ ‫و‬ ‫دەخوێنــن‬ ‫جیــاواز زانکــۆکان‬ ‫ئاســتی‬ ‫و‬ ‫وەکــو یــەک نیــن‬ ‫خوێندکاران‬ ‫گوزەرانی‬ ‫لــە خراپبــوون‬ ‫بەگشــتی ڕووی‬ ‫پێــی پێویســت‬ ‫کــردووە و بــە‬ ‫بگاتــە خوێنــدن‬ ‫ناتوانــن دەســتیان‬ ‫خوێندکارانی‬ ‫تایبــەت‬ ‫بــە‬ ‫بەشــە ناوخۆییــەکان کــە لــە شــارو شــاۆچکە جیاوازەکانــەوە‬ ‫ڕوویــان کردووەتــە زانکــۆکان‪ ،‬هەروەهــا خوێنــدکاران بەگشــتی‬ ‫ترســیان لــە داهاتــوووی خوێندنیــان هەیــە كەلەالیــەک ڤایرۆســی‬ ‫کۆرۆنــا بەشــێوەیەکی بەربــاو ڕووی لــە زیــاد بــوون کــردووە و‬ ‫لــە لەالیەکــی دیكشــەوە کێشــەی نەبوونــی موچــەی فەرمانبەرانــی‬ ‫هەرێمــی کوردســتان‪ ،‬بۆیــە بارگرگانــی زۆر دەکەوێتــە ســەر‬ ‫خوێنــدکاران و پێویســتە هاتووچــۆ بکــەن لــە کاتێکداهەندێــك لــە‬ ‫خوێنــکاران لــە جێگــە دورە دەســتەکانەوە هاتوونەتــە بەشــەناوخۆی‬ ‫و زانکــۆ حوکمییــەکان و پێویســت دەکات ئــەو ڕۆژانــەی وانــە لــە‬ ‫نــاو کەمپــەس ناخوێنرێــت بەشــە ناوخۆیــەکان جێبهێڵــن‪.‬‬

‫• (ئ‪ ،‬ع‪ ،‬ڕ) مامۆســتایە لــە یەكێــك لــە زانكــۆ حكومییەكانــی‬ ‫كوردســتاندا و پێیخــۆش بــوو ئامــاژە بە ناوی تــەواوی نەكرێت‪،‬‬ ‫بــەم شــێوەیە وەاڵمــی چەنــد پرســیارێكی ڕێچــاری دایــەوە‪...‬‬ ‫ڕێچــار‪ :‬بەڕێزتــان وەک مامۆســتای یەکێک لــە زانکۆ حکومییەکان‬ ‫ھۆکاری بایکــۆت کردنــی وانــەکان‪ ،‬یاخــود نەچوونــەوە بــۆ زانکۆ‬ ‫و دەســپێنەکردنەوەی دەوام بــە چی دەزانن؟‬ ‫ئ‪ .‬ڕ‪ :‬بێگومــان هۆکارەکــەی زۆر زۆر ڕوونــە‪ ،‬دەســەاڵتدارانی ئــەم‬ ‫ناوچەیــە ناتوانــن مافــی فەرمانبــەران و مامۆســتایان دابینبکــەن‪ ،‬وە‬ ‫ئەوانیــش ئامادەنیــن بەبــێ وەرگرتنــی مافــی خۆیــان ئەرکــی خۆیــان‬ ‫بــە تــەواوی بەجێبهێنــن‪ .‬هەندێــک حیزبــی بەشــدار لــە حکومــەت‬ ‫بــە بزواندنــی هەســتی نەتەوایەتــی و بەکارهێنانــی کۆمەڵێــک‬ ‫دروشــم و بۆچونــی شــیاو بــەاڵم ســواو‪ ،‬بــەردەوام هانــی ئــەوە‬ ‫دەدەن کــە فەرمانبــەران و مامۆســتایان بگەڕێنــەوە بــۆ دەوامــی‬ ‫ئاســایی خۆیــان‪ ،‬بــەاڵم بــە بــڕوای مــن ئــەوە مەحاڵــە‪ .‬هەتــا دۆخــی‬ ‫ئابــوری بــەم چەشــنەی ئێســتا بێــت‪ ،‬دەوامکردنــی مامۆســتایان و‬

‫فەرمانبــەران لــەم دۆخــەی ئێســتای باشــتر نابێــت‪ ،‬کــە لــە دۆخێکــی‬ ‫زۆر زۆر خراپدایــە‪ ،‬بەداخــەوە!‬ ‫ڕێچــار‪ :‬هەندێــک دەڵێــن مامۆســتایان و کارمەندانــی حکومــەت‬ ‫تەنانــەت گــەر موچەشــیان نەدرێتــێ یــان دوابکەوێــت و لێیــان‬ ‫ببڕدرێــت‪ ،‬هــەر دەبێــت بچنــەوە بــۆ دەوام‪ .‬ئەمــە تاوەكــو‬ ‫ئاســتێكە کــە هەندێــک تۆمەتــی خیانەتــی نیشــتیمانی و‬ ‫نەبوونــی دڵســۆزییان بــۆ پیشــەکەیان دەدرێتەپــاڵ کــە ناچنەوە‬ ‫بــۆ دەوام یــان وەکــو ســااڵنی پێشــتر دەوام ناکــەن‪ .‬ئایــا ئــەم‬ ‫لۆژیکــە تــا چەنــد ڕاســت و واقیعییــە؟‬ ‫ئ‪ .‬ڕ‪ :‬پێموانیــە بــە هیــچ جۆرێــك وشــەی لۆژیــک بــۆ ئــەو بــڕوا‬ ‫و پاســاوە ووشــەیەکی گونجــاو بێــت‪ ،‬چونكــە لــە بنەڕەتــدا خــۆی‬ ‫ئــەوە زۆر نالۆژیکیــە‪ .‬کارکــردن لــە ســادەترین پێناســەیدا بــە‬ ‫ئەنجامگەیاندنــی کارێکــە لــە پێنــاوی وەدەســتهێنانی مەبەســتێکی‬ ‫دیاریکــراودا‪ ،‬واتــە بەجێهێنانــی ئەرکێــک بــۆ دەســتکەوتنی مافێــک‪.‬‬ ‫لــە گەندەڵتریــن و خراپتریــن وواڵتــی دونیــادا شــتی وانیــە کــە کار‬ ‫بکەیــت و مافــی خۆشــت وەرنەگریــت‪ .‬ئــەو کەســانەی کــە ئــەو‬ ‫بۆچونەیــان هەیــە زۆرتــر ئــەو کەســە حیزبیانــەن کــە دەســەاڵت‬ ‫بەکاریــان دێنــن بــۆ بزواندنــی هەســتی نەتەوایەتــی و نیشــتیمانی بــۆ‬ ‫بەردەوامیــدان بــە دەســەاڵتی خۆیــان‪ .‬ئــەو کەســانە کاریــان ئەوەیــە‬ ‫کــە قســە بکــەن و پاڵپشــتی دەســەاڵت بکــەن‪ ،‬ئیتــر بەهــەر چەشــنێک‬ ‫بێــت‪ .‬لەبەرئــەوە ئــەم بۆچونــە نــەک هــەر نالۆژیکیــە بەڵکــو زۆر‬ ‫زۆر مەترسیداریشــە! دواتــر هــەر بــە نــاوی نیشــتیمان و نەتــەوەوە‬ ‫چەندەهــا لەمپــەر و بەربەســت لەســەر ئــازادی تــاک و کۆمەڵــگا‬ ‫دادەنێــت‪ .‬ئەگــەر هەڵــە نەبــم‪ ،‬یەکێــک لــە هــەرە دروشــمە باوەکانــی‬ ‫چــەپ‪ ،‬کــە یەکێکــە لــە خۆنەویســت تریــن ئاڕاســتەکان‪ ،‬ئەوەیــە کــە‬ ‫دەڵێــت نــان و ئــازادی‪ .‬بڕوانــە‪ ،‬نــان پاشــان ئازادی‪ .‬بەاڵم دەســەاڵت‪،‬‬ ‫قۆنــاغ بــە قۆنــاغ‪ ،‬خەریکــی زەوتکردنــی نــان و ئازادیشــە‪ ،‬بەداخــەوە‪.‬‬ ‫ڕێچــار‪ :‬ئایــە بــەھۆی دوا کەوتنــی موچــە و نەچوونەوەتــان بــۆ‬ ‫ھۆڵەکانــی خوێنــدن تــا چ ڕادەیــەک کاریگەریــی خــراپ دروســت‬ ‫دەکات ھەم بــۆ ئێــوەی مامۆســتایان و ھەم بــۆ خوێنــدکاران؟‬ ‫ئ‪ .‬ڕ‪ :‬بێگومــان کاریگــەری خراپــی کــورت و دوور مــەودای هەیــە‪.‬‬ ‫لــە کــورت مــەودادا کاریگــەری ئــەوەی هەیــە کــە هــەم لــە ڕووی‬ ‫ئەکادیمــی هــەم لــە ڕووی پەروەردەییــەوە‪ ،‬وەك ئــەم دۆخــەی‬ ‫ئێســتای خوێنــدن كــە ئاســایی نیــە! نــە خوێنــدن ئاســاییە نــە‬ ‫پێــوەرەکان بــۆ هەڵســەنگاندنی فێرخــوازان ئاســایین‪ .‬فێرخــوازان‪،‬‬ ‫بــە داخــەوە‪ ،‬کەمتــر لــە جــاران ئەرکیــان هەیــە‪ ،‬بۆیــە کاتــی بەتاڵیــان‬ ‫زۆرە و زیاتــر کات بــە شــتانێکەوە بەســەر دەبــەن کــە ئەکادیمــی‬ ‫نیــن و هیــچ ســودێکی پەروەردەییشــیان نیــە! ئەشــێت لێکەوتــە‬ ‫خراپەکانــی ئــەم دۆخــەی ئێســتا تــا چەنــد ســاڵێک بــەردەوام بێــت‪.‬‬ ‫ئێمــە لــە ئێســتادا جیلێــک پــەروەردە دەکەیــن کــە بــە داخــەوە لــە‬ ‫ڕووی ئەکادیمــی و پەروەردەییــەوە هێشــتا کامــڵ نیــن بــە پێــی‬ ‫پێــوەرە نێودەوڵەتــی و ئەکادیمیــەکان‪ .‬زۆربــەی مامۆســتایانش جگــە‬ ‫لــە کەرتــی حکومــی‪ ،‬کاری تــر دەکــەن لــە کەرتی تایبــەت‪ .‬بەڕادەیەک‬ ‫کــە بژێــوی زۆربەیــان دەکەوێتــە ســەر ئــەو مــاوە کەمــەی کــە لــە‬ ‫کەرتــی تایبــەت کارێــک دەکــەن‪ .‬ئەســڵەن‪ ،‬خــودی خــۆم ئــاگاداری‬ ‫ئــەوەم‪ ،‬کــە چەندیــن مامۆســتا دەســتبەرداری کارەکەیــان بــوون‬ ‫لــە کەرتــی حکومــی! کــە بــە ڕاســتی ئەمــە کارەســاتە و بــە داخــەوە‬ ‫کارەســاتەکە هەتــا بێــت زیاتــر و زیاتریــش دەبێــت‪.‬‬ ‫ڕێچــار‪ :‬ئایــا کــێ بەرپرســیارە لــەم دۆخــە؟ پێتوانییــە کاتــی ئەوە‬ ‫زیاتــر لەپێشــتر هاتــووە مامۆســتایان و خوێنــدکاران پێکــەوە‬ ‫فشــارەکان بــۆ ئاڵوگــۆڕ بەهێزتــر بکــەن؟‬ ‫ئ‪ .‬ڕ‪ :‬بێگومــان دەســەاڵتدارانی ئــەم هەرێمــە بەرپرســی ســەرەکین‪.‬‬ ‫بەاڵم ئێمەش بەرپرســیارین بەشــی خۆمان‪ .‬تا ئێســتا نەمانتوانیەوە‬ ‫ســەکۆیەک دروســتبکەین بــۆ ئاڵوگــۆڕی نێــوان بۆچوونەکانــی‬ ‫فێرخــوازان و مامۆســتایان‪ ،‬ئەســڵەن نەمانتوانیــوە یەكێتییەکمــان‬ ‫هەبێــت وەک مامۆســتایانی زانکــۆ‪ .‬بەداخــەوە ڕۆچونــی حیــزب‬ ‫بــە نــاو زانکــۆ و ســەرجەم جومگەکانــی ئــەم هەرێمــەدا‪ ،‬بــەردەوام‬ ‫ڕێگــر بــووە لــە بەرەوپێشــچونی فکــر و دروســتکردنی فشــار بــۆ‬ ‫باشــترکردنی ژیــان و دۆخــی ئەکادیمــی و پەروەردەیــی هــەم لــە‬ ‫زانکــۆکان و دەرەوەی زانکۆکانیــش‪.‬‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫تەندروستی‬

‫‪7‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫کلینیکی ڕێچار‬

‫وتنی ڕاستی‬ ‫باجی دەوێت‬ ‫ئارام كوردستانی‬

‫ڕۆژنامه‌نووس‬

‫لەگــەڵ مــن دەڵێــت ئــەم دەســەاڵتە دزە‪ ،‬گەندەڵــن‪ ،‬مافیــان‪،‬‬ ‫مــرۆڤ کــوژن‪ ،‬خەڵــك برســی دەکــەن‪ ،‬نۆکــەری بێگانــەن‪،‬‬ ‫دوایــی دەســت دەکات بــە بەرگــری! ئــێ کەوابێــت تــۆ بەرگــری‬ ‫لــە دز و مافیــا و مــرۆڤ کــوژ و مــرۆڤ چەوســێنەر دەکەیــت‪،‬‬ ‫کەوابێــت تــۆش بەشــێکی لــەم سیســتەمە‪ ،‬گفتوگــۆی چیــت‬ ‫لەگــەڵ بکــەم یــان بەرگــری لەکامــە بــەھا دەکەیــت؟‬ ‫مــن ھەمــوو کات کۆمەڵگــەم بــە بنەمــا گرتــووە چونکــە لێــدان‬ ‫و ڕووبــەڕوو بوونــەوەی بــێ چــەك و تووندوتیــژی لــە‬ ‫ھێــزی دیکتاتــۆر و فاشــیزمەکان ھۆشــیارکردنەوەی تــاک و‬ ‫کۆمەڵگەیــە‪ ،‬ئــەوان ھێــزی خۆیــان لــە گەمــژە کردنــی تــاک‬ ‫وەردەگــرن‪ ،‬پێموایــە زۆرینــەی تاکــی کۆمەڵگــەی باشــور‬ ‫تووشــی چەقبەســتوییه‌کی ســەیر بــووە!‬ ‫چەنــد جارێــک ئــەوەم نووســیوە بۆیــە چەند بــارەی دەکەمەوە‬ ‫چونکــە پێموایــە ڕێــك زۆرینــەی تاکــی باشــور تووشــی ئــەم‬ ‫دۆخە دەروونیە بووە‪ ،‬لە زانستی دەروونناسی نەخۆشیەکی‬ ‫دەروونــی ھەیــە نــاوی(‪ )Stockholm syndrome‬بــە‬ ‫کوردییەکــەی دەبێتە(کۆنیشــانی ســتۆکھۆڵم(‪.‬‬ ‫ئــەم نەخۆشــیە لــە شــۆک دروســت دەبێــت ئەگــەر ھەڵــە نەبــم‬ ‫ســاڵی ‪ ١٩٧٤‬کاتێــک چەنــد دزێــك ھەڵدەکوتنــە ســەر بانکێــك‬ ‫لەشــاری ســتۆکھۆڵمی ســوید و ســەرجەم کارمەندانــی‬ ‫بانکەکــە دەستبەســەر دەکــەن بــۆ مــاوەی چەنــد ڕۆژێــك وەک‬ ‫بارمتــە دەیانھێڵنــەو ‌ه و لــەو ماوەیــە خەریکــی ڕێککەوتــن‬ ‫دەبــن لەگــەڵ پۆلیــس‪ ،‬لــەم چەنــد ڕۆژەدا بارمتــەکان تووشــی‬ ‫ئــەم نەخۆشــییە دەبــن‪.‬‬ ‫یەکێــك لەنیشــانەکانی ئــەم نەخۆشــیە ئەوەیــە‪ ،‬ھەســتکردن‬ ‫بــە وەی کــە دوژمنەکانیــان کەســانی چاکــن و دەیانپارێــزن‬ ‫و تەنانــەت گــەر مرۆڤێــك بێــت و ھەوڵ بــدات ڕزگاریــان‬ ‫بــکات لــە دەســت دوژمنــەکان ئــەوە بارمەتــەکان بەرەنگاریــان‬ ‫دەبنــەوەو دوژمنەکانیــان دەپارێــزن! دۆخــی ئەوانــەی ئێســتا‬ ‫بەرگــری لــەو ســتەم لێکراوانــەی کۆمەڵگــە دەکات ڕێــك‬ ‫لەئێمەمانــان دەچێــت ھەم دزەکان دوژمنــی ئێمــەن ھەم‬ ‫بارمەتەکانیــش‪ ،‬ئەگەرچــی مــن بــاوەڕم بەوەیــە کــە پێــش‬ ‫ئــەوەی شــەڕ بــۆ مافــی کــەس بکــەم‪ ،‬ئــەوە شــەڕ بــۆ خــۆم‬ ‫و مافــی خــۆم و کەڕامەتــی مــرۆڤ بوونــی خــۆم دەکــەم و‬ ‫ئینجــا کاری ئەخالقــی و ویژدانــی خــۆم دەکــەم بەرامبــەر‬ ‫بــە کۆمەڵگــە‪ ،‬ئــەوە بــە منەتیــش نیــە و بەڵکــو ئەرکــە دەبێــت‬ ‫ھەمــوو ئەوکەســانە ھەڵســن بــەم ئەرکــە کــە ھەســت بەئازاری‬ ‫و یــژدان و ئەخــاق دەکــەن‪ .‬مــن دەمەوێــت بپرســم چــوار‬ ‫موچــەت بــۆ ھاتــووە لــە حکومەتــی ناوەنــدی عێــراق‪ ،‬ھەرێــم‬ ‫بەئاشــکرا غــەدرت لێــدەکات و قوتــی منداڵەکــەت نــادات‪ ،‬تــۆ‬ ‫بێدەنگــی و ڕەخنــەی ئێمــە مانانیــش دەکــەن کــە بەرگــری‬ ‫لــە تــۆ و ئــەم چینــە چەوســاوە دەکەیــن؟ مــن چەندیــن جــار‬ ‫تووشــی ئــەم دۆخــە بوومەتـه‌و ‌ه کــە لەچەندیــن الوە ھێرشــم‬ ‫دەکرێتــە ســەر وەکــو ئــەوە وابێــت ئــەوە منــم تاوانبــار و دز و‬ ‫گەنــدەڵ و مافــی خەڵکــم خواردبێــت‪ ،‬تەنانــەت کار گەیشــتۆتە‬ ‫ئــەوە ڕاســتەوخۆ بەنووســین و ووتــن پێیــان ووتــم تــۆ لــە‬ ‫ئەوڕوپــای خــۆت بــژی وازبێنــە لێــرە؟! ھەڵبەتــە ئەوانــەی‬ ‫دەیڵێــم مرۆڤــە ســتەم لێکراوەکانــن کــە ب ـه‌ جۆرێــک بووینــە‬ ‫قوربانــی لەســەدەی ‪ ٢١‬باوەڕناکــەم کۆیلەکانــی ســەردەمی‬ ‫فیرعەونــەکان لــەم جــۆرە دۆخــە ژیابــن! دە تــۆ ئێســتا لەخــۆت‬ ‫بپرســەو بــۆ یــەک خولــەک بیرکــەوەو پێــم بڵــێ (تــۆ چیــت‬ ‫دەوێــت لەخــۆت و ژیــان؟)‪.‬‬ ‫ئــەم چەقبەســتوویی و بــێ ئیرادەیــی و دوو ڕووییــە تاوەكــو‬ ‫کــەی؟ دە بیرکــەوە‪ ،‬بیرکردنــەوە واقعــی خــراپ بــە بــاش‬ ‫دەگۆڕێــت‪.‬‬

‫گۆشەیەکی تەندروستیی تایبەتە‪( ،‬د‪.‬ھەڤین کمال شاهـ محمد)‪،‬‬ ‫پسپۆڕی بێھۆشکاری و ئازارشکاندن‪ ،‬دەینووسێت‬

‫پێدانی مۆبایلی زیرەک بە منداڵەکەت‪ ،‬وەک پێدانی‬ ‫ماددەی ھۆشبەرە!‬ ‫جیهــان‪ ،‬بەشــێوەیەکی خێــرا و دراماتیکــی ھەنگاوەکانــی دەنێــت و زۆر بەخێرایــی لــە گۆڕاندایــە‪ .‬ھەر بۆیــە ئــەو منداڵیــەی تــۆ‬

‫ئەزموونــت کــردووە‪ ،‬زۆر جیــاوازە لــەو منداڵیــەی لــەم ســەردەمەدا منداڵەکانــت ئەزموونــی دەکــەن‪ .‬ھۆکاری ئەمــەش شارســتانیەت‬

‫و ئــەو پێشــکەوتنە خێرایــەی تەکنەلۆژیایــە کــە جیھانــی مۆدێــرن بــە خۆیــەوە دەبینێــت‪.‬‬

‫کێشــەکە لــەوەدا نیــە کــە ئێمــەی پێگەشــتوو چەنــد پەیوەســت بوویــن بــە بەکارھێنانــی مۆبایلــە زیرەکەکانمــان‪ ،‬بەڵکــو کێشــە لــە‬ ‫منداڵەکانماندایــە کەبەکارھێنانیــان بــۆ ئامێــرە زیرەکــەکان گەشــتۆتە ڕادەی ئالوودەبــوون‪ .‬توێــژەرەوەکان دەڵێــن‪ ،‬ڕێــژەی لــە ‪٪٥٠‬‬ ‫ھەرزەکاران ئالــوودەن بــە مۆبایلــە زیرەکەکانیانــەوە‪ ،‬لــە ‪ ٪٨٤‬ی ئــەم ڕێژەیــە ناتوانــن ڕۆژێــک بەســەربەرن بێئــەوەی ســەیر و‬

‫چێکــی مۆبیــان بك ـه‌ن‪.‬‬

‫توێژەرەوەیەکــی دەروونــی تــر دەڵێــت ‪ « :‬پێدانــی مۆبایلــی زیــرەک بــە منداڵەکــەت وەک پێدانــی گرامێــک کۆکایــن یاخــود بوتڵێــک‬

‫شــەراب وایــە « ‪.‬‬

‫ئالوودەبوونــی ئامێــرە زیرەکەکــەکان‪ ،‬درۆ و تەڵەکەیەکــی ســایکۆلۆژی نیــە‪ ،‬بەڵکــو حەقیقەتێکی زانســتی یــە و ھێندەی ئالوودەبوون‬ ‫بەمــاددە بێھۆشــکەرەکان ترســناکە‪ .‬لەبەرئــەوەی مێشــکی منــداڵ بەجۆرێکــە کــە لــە قۆناغــی گەشــەکردن دایــە و گوێڕایەڵــە بــۆ‬

‫وەرگرتنــی ھەمــوو خویەکــی خــراپ وعادەتێــک کــە لەدوایــدا دەبێــت بــە تایبەتمەنــدی کەســایەتی ئــەو مناڵــە‪ ،‬و وای لێدێــت لەقۆناغــی‬ ‫پێگەشــتندا ئەســتەمە وازلێھێنــان و دەســتبەرداربوونی‬

‫کاتێــک باوانــەکان ئامیــرە زیرەکەکانیــان دەخەنــە بەردەمــی منداڵەکانیــان لەتەمەنێکــی زوودا‪ ،‬زۆربــەی جــار مەبەســت لێــی مەشــغوڵ‬

‫کــردن و ســەرقاڵ کردنیانــە و بــۆ کات بەســەربردنە‪ .‬یاخــود ھەندێــک جــار وای بۆدەچــن کەبــە بەکارھێنانــی ئــەم ئامێرانــە‬ ‫منداڵەکانیــان زەینیــان ڕوونتــر و زیــرەک تــر دەبــن‪ ،‬یاخــود فێــری شــتی زیاتــر دەبــن ‪.‬‬

‫بــەاڵم لــە ڕاســتیدا ئــەم بۆچوونــە ھەڵەیــە‪ ،‬لەبەرئــەوەی ھێنــدەی مــاددە ھۆشــبەرەکان زیانیــان ھەیــە بــۆ جەســتەو مێشــک‪ ،‬مۆبایلــە‬

‫زیرەکەکانیــش بەھەمــان شــێوە‪ ،‬لــەڕووی بایۆلۆژیــەوە ھەردووکیــان کار لەســەر ســیگنەڵەکانی مێشــک دەکــەن‪ .‬بــەاڵم جیاوازیەکــە‬ ‫لەوەدایــە ئالــوودەی مــاددە ھۆشــبەرەکان دەزانــن کەزیــان بەجەســتەیان دەگەیەنــن‪ ،‬بــەاڵم ئالــوودەی ئامێــرە زیرەکــەکان ئــەو‬

‫ڕاســتییە دەرک پێناکــەن‪.‬‬

‫ئالــوودەی مــاددە ھۆشــبەرەکان ‪ ٢٤‬کاژێــر مــاددەی ھۆشــبەریان لەبــەر دەســت دا نیــە‪ ،‬بــەاڵم ئالــوودەی ئامێــرە زیرەکــەکان ھەمــوو‬

‫کاژێــری ڕۆژەکــە بــە ســەیرکردنی سۆشــیاڵ میدیــا و وێــب ســایتەکان بەســەر دەبــات و لەبەرئــەوەی دەتوانێــت لــەزۆر الیــەن‬

‫ســوودی لێوەربگرێــت‪ ،‬دەبینیــن ناتوانێــت دەســتبەرداری بێــت‪.‬‬

‫ئەگــەر بــۆ پێگەشــتوو ئالودەبوونــی ئامێــرە زیرەکــەکان ترســناک بێــت‪ ،‬ئــەوا بێگومــان بــۆ منــداڵ کاریگەرەکــەی تۆقێنــەرە‪.‬‬ ‫لەتوێژینەوەیەکــدا لــە وواڵتــی بەریتانیــادا بینــراوە‪ ،‬ئــەو کەســانەی کــە ئالــوودە دەبــن بــە ئامێــرە زیرەکەکانــەوە‪ ،‬کــە ھەوڵ دەدرێــت‬ ‫دووربخرێنــەوە لێیــان ھەمــان ناڕەحەتــی و بێتاقەتــی و بارگرژیــان بــۆ دروســت دەبێــت‪ ،‬بەھەمــان شــێوەی ئالودەیەکــی مــاددە‬

‫بێھۆشــکەرەکان‪ ..‬توێــژەرەوەکان دەڵێــن خێزانــەکان ھەڵەیەکــی کوشــندە دەکــەن کاتێــک تەنیــا تەرکیزیــان لەســەر دوورخســتنەوەی‬

‫منداڵەکانیانــە لــە مــاددەی ھۆشــبەر و مــاددە کحولیــەکان‪ ،‬و ئالوودەبوونیــان بــە ئامێــرە زیرەکەکانیانــەوە فەرامــۆش دەکــەن‪.‬‬

‫لەڕاســتیدا دایــک و بــاوک و ئەندامانــی تــری خێــزان‪ ،‬کاریگەرییەکــی نەگەتــڤ و نەرێنیــان ھەیــە لەســەر منداڵــەکان‪ ،‬منداڵــەکان‬ ‫بەشــێوەیەکی سروشــتی حەزیان بە الســایکردنەوە و چاولێکەری گەورەکانە‪ ،‬دەیانەوێت کۆپی ئەو ھەڵســووکەوتەی باوانەکانیان‬

‫بکــەن کــە گەورەبــوون‪ .‬ھەر بۆیــە بەکارھێنانــی مۆبایلەکــەت زۆربــەی کات لەڕۆژەکــەدا کاریگەریەکــی نەرینــی خراپــی ھەیــە لەســەر‬ ‫منداڵەکانــت و ئامادەباشــیان تیــادا دروســت دەکات کــە ئــەو خــووە خراپەیــان ال ئاســایی بێــت‪ ،‬مــادام خێزانەکانیــان بەھەمــان شــێوە‬ ‫مامەڵــە دەکــەن ‪.‬‬

‫لــە ڕووی فســێۆلۆژییەوە‪ ،‬ئــەم جــۆرە لــە ئالوودەبــوون کاریگەرییەکــی زۆری ھەیــە لەســەر مێشــک‪ ،‬بەشــێوەیەک کــە لەوانەیــە‬

‫لــەڕووی فیزیایــەوە ھیــچ گۆڕانــکاری ڕوونــەدات بــەاڵم لــەڕووی دەروونی و ســایکۆلۆژییەوە کەســەکە تێکــدەدات‪ ،‬کەمتر کۆنتڕۆڵی‬ ‫ھەســت و ســۆزی پێدەکرێــت‪ ،‬دوورەپەرێــز و نامۆیــان دەکات و تاقەتــی تێکــەڵ بوونیــان نابێــت‪ .‬لــەڕووی خوێنــدن و ئەکادیمیــەوە‬

‫دوا دەکــەون‪ ،‬کاتیــان نابێــت بــۆ یاریکــردن و وەرزش کــردن و ھەمــوو چاالکیەکانــی تــری ڕۆژانــە‪ .‬ھەندێــک جــار لەوانەیــە تووشــی‬ ‫خەمۆکــی و توندوتیژیــش ببــن بــەھۆی یــاری کــردن بەھەندێــک گەمــەی نــاو سۆشــیاڵ میدیــا ‪.‬‬

‫ئــەو ڕێگایانــەی کــە پێویســتە پەیــڕەوی کەیــن بــۆ ئــەوەی یارمەتــی منداڵەکانمــان بده‌یــن دووربــن لــەم نەخۆشــیەی ســەردەم‪،‬‬ ‫ئەوەیــە کــە فێریــان کەیــن یــاری و گەمــە بــە یارییــە کالســیکیەکان بکــەن و ئــەو جــۆرە یــاری و گەمانەیــان بــۆ بکڕیــن‪ .‬جگــە لــەوە‬

‫کاتــی بەکارھێنانــی ئامێــرە زیرەکــەکان دیــاری کەیــن و تەنیــا چەنــد کاژێرێکــی کــەم بێــت لــە ڕۆژەکــەدا‪ ،‬ھەروەھا ماوەیەکــی زیاتــر‬ ‫لەگەڵیــان بیــن و قســە و گفتوگۆیــان لەگــەڵ کەیــن‪ .‬چوونەدەرەوەکانمــان لەگەڵیانــدا زیــاد کەیــن بــۆ کتێبخانــەو ســینەماو مۆزەخانــەو‬

‫شــانۆکان و خۆمــان ببیــن بــە نمونەیەکــی بەرجەســتە بۆیــان بــۆ نەھێشــتنی ئــەم پەتــای ســەردەمە‪.‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫‪8‬‬

‫هەمەڕەنگ‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫كوردستان لە نێوان سیستەمی عەشیرەتی و سەرمایەداریدا!‬ ‫ســەرمایەداریانەی نیــە! خــۆ ناشــکرێت ئــەم پێنــج ملیــۆن مرۆڤــە‬

‫دەژیــن؟ خــۆ موچەخــۆری عەشــیرەتەکان نیــن؟ ئــەم مرۆڤانــە هیــچ‬

‫ناشــکرێت بڵێیــن هیــچ کارگەیــەک لــەو کۆمەڵگایــەدا بوونــی نیــە وەک‬

‫فەرمانگەیەکــی دەوڵەتیــدا ناونــوس نەکــراون‪ ،‬یــان لەڕێگــەی هیــچ‬

‫موچەخــۆری بــن دیــوار و ســەردیواری دوو عەشــیرەت بــن! خــۆ‬

‫ئــەوەی هەندێــک سۆسیالیســتی بــێ هیــوا لــە ڕوودانــی شــۆڕش‬ ‫و گۆڕانکاریــدا بانگەشــەی دەکــەن‪ ،‬كــە ئەمــە جێــگای پرســیارێكی‬ ‫گەورەیــە‪ .‬یاخــود ئــەوەی شــۆڕش و گۆڕانــکاری تەنیــا بــە بوونــی‬

‫بەرهەمێنانــی زەبــەالح و بوونــی کارگــەی گــەورەوە ببســتینەوە!‬

‫یارمەتییەکــی کۆمەاڵیەتــی وەرناگــرن چونکــە بــە ڕەســمی لــە هیــچ‬

‫کۆمپانیایەکی ڕەســمیەوە داخڵی ئەم دوو واڵتانە نەبوون‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫لەبــاری واقعیــەوە ئــەم ئینســانانە کرێــکاری هەرزانــی مەیدانی کارن‪.‬‬

‫ئەگــەر چاوخشــانێکی کــورت بەســەر دوو قەیرانــی ئابــووری ئــەم‬ ‫‪ ۲٠‬ســاڵەی كۆتاییــدا بکەیــن ئــەوا دەبینیــن لــە ئەمریــکادا داڕمــان‬

‫عەزیز شەریف‬

‫ئــەوە ڕاســتە کارگەکانــی كوردســتان هێشــتا بچوکــن و لــە ئاســتێکی‬

‫و هەرەســی بانکــەکان ڕوو دەدات کەچــی لەکوردســتان هەمــوو‬

‫گەشەســەندنی هێزەکانــی بەرهەمهێنــان و هێــزە کۆمەاڵیەتییــەكان لە‬

‫ئــەوە نیــە کارگــە بوونــی نەبێــت و بــوون و گەورەیــی كارگەكانیــش‬

‫خانووبــەرە و زەوی هــاڕەدەکات! لــە واڵتــی چیــن ڤایرۆســی کۆرۆنا‬

‫جیــاوازی هەبێــت و هیــچ یەكێكمــان ناتوانیــن نكۆڵــی لــەم ڕاســتییە‬

‫و لــە چەنــد ســاڵی ئایندەشــدا گۆڕانــی گەورەتــر بەخــۆوە دەبینێــت‪.‬‬

‫ناوچەیــەک بــۆ ناوچەیەکــی دیكــە لــە مێــژوودا قابیلــی ئــەوەی هەیــە‬ ‫مێژوویــی و واقیعییــە بكەیــن‪ ،‬بــەاڵم مێــژووی ســەد ســاڵی ڕابــردوو‬

‫لــە گەشــەی ســەرمایەداریدا چیتــر لــە مێــژووی ســەردەم یاخــود‬

‫قۆناغــی کۆیالیەتــی و تەنانــەت دەربەگایەتیــش ناچێــت‪ ،‬چونکــە‬

‫گەشــەی تەکنەلۆژیــا (لــە هەمــوو بوارەکانــدا و بەتایبەتیش لە بواری‬

‫ســەربازیدا) بــە جۆرێکــە لــە مــاوەی کەمتــر لــە هەفتەیەکــدا هەمــوو‬ ‫شــوێنێک دەخاتــە ژێــر ڕکێفــی خۆیــەوە‪ .‬هەربۆیــە ناکرێــت گەشــەی‬ ‫لەســەرخۆ و هێواشــی ســەردەمی کۆیالیەتــی بــە هــی ســەردەمی‬

‫ســەرمایەداری بچوێنیــن! لــە کۆمەڵگــەی کوردستانیشــدا لــە پێنــج‬ ‫بــۆ شــەش ســاڵی ڕابــردوودا پرســی موچــە‪ ،‬توانیویەتــی بەرچــاوی‬ ‫هەمــوو تاکێــک و بزووتنەوەیەکــی کرێــکاری و بەرانبەرکێــی‬

‫ســەمایەداری لــە کۆمەڵگــەی کوردســتانی عێراقــدا لــێ لێڵکردویــن و‬ ‫ئەمــەش ناکاتــە ئــەوەی كــە نــاو دارســتانەکە نەبینیــن و بڵێیــن هیــچ‬ ‫بەرانبەرکێیەکــی چینــی کرێــکار و ســەرمایەداری لــەم کۆمەڵگایــەدا‬

‫بوونــی نیــە! ئاخــر خۆناکرێــت بگوترێــت کۆمەڵگایەکــی پێنــج ملیۆنــی‬ ‫هێشــتا لــە ســەردەمی کۆیالیەتیــدا دەژی و هیــچ پەیوەندییەکــی‬

‫بەرتەســکدا بەرهەمەکانیــان ســاغ دەکەنــەوە‪ ،‬بــەاڵم ئەمــە مانــای‬

‫لــە مــاوەی ئــەم چەنــد ســاڵەی دواییــدا زۆر گۆڕانــی بەخــۆوە دیــوە‬ ‫هــەر بــۆ نموونــە کارگەیــەک لــە زاخۆ (ڕاشــی) بەرهەمەكانــی دەگاتە‬

‫بازاڕەکانــی ئەڵمانیــا‪ ،‬ئاســن و چیمەنتــۆ و نــەوت و زۆر پیشەســازی‬ ‫و بەرهەمــی دیكــەی كوردســتان دەگاتــە زۆرێــك لــە بــازاڕە‬ ‫ناوچەیــی و جیهانییــەكان و تادێــت لــە گەورەبــوون و فراوانبوونــی‬ ‫زیاتــردان‪ .‬ئەمــەش نیشــانەی ئەوەیــە کــە ئەم چوارچێــوە دیاریکراوە‬

‫(هەرێمــی کوردســتان) وەک قــەوارەی هــەر واڵتانێکــی تــر خەریکــی‬ ‫بەرهەمهێنــان و ناردنــەدەرەوەی بەرهەمەکانــی و كەڵەكەكردنــی‬ ‫زیاتــری ســەرمایەكەیەتی‪ .‬بــا چــاو لــە نمونەیەکــی تــر بکەیــن‪ ،‬لــە‬

‫ســەرەتای مانگــی مارســی ئــەم ســاڵدا دوو تەلەفزیۆنــی جیــاوازی‬

‫ئەڵمانــی و کــوردی باســیان لــە پەنابــەری نایاســایی دەکــرد لــە‬ ‫واڵتەکانیانــدا بەبــێ ئــەوەی ئــەم پەنابەرانــە لەالیــەن دەوڵەتــەوە‬

‫بــە ڕەســمی ناویــان تۆمــار کرابێــت‪ ،‬ئــەوەی ئەڵمانیــا نزیکــەی ‪٥٠٠‬‬ ‫هــەزار و ئــەوەی عێــراق و کوردســتانیش زیاتــر لــە ‪ ۲٠٠‬هــەزار!‬

‫ئــەم دوو ئامــارە ڕەســمی نیــن و خەمڵێنــراون (تەخمیــن)‪ ،‬كەواتــە بــا‬

‫بــازاڕ سســت دەبێــت و نرخــی هەمــوو شــتەکان بەتایبــەت نرخــی‬ ‫بــاو دەبێتــەوە کەچــی لەکوردســتان هەمووشــتێک هــاڕەدەکات و‬ ‫لەجوڵــە دەکەوێــت! تــازە بەتــازەش ســەرۆکە هەڵبژێردراوەکــەی‬

‫ســندوقی دراوی نێودەوڵەتــی و بانکــی جیهانــی لــە عێــراق (کازمــی)‬ ‫لــە یەکەمیــن دەرکەوتنــی ڕۆژنامەوانیــدا ئــەوەی ڕاگەیانــد کــە گەشــە‬

‫بــە کەرتــی تایبــەت دەدات‪ ،‬بۆچــی؟ چونکــە وەکــو پێویســت دەوڵــەت‬

‫وەکــو ئــەوەی پێویســتی ســەرمایەداریە شــانی لــە خزمەتگــوزاری‬ ‫بــۆ هاواڵتــی خاڵــی نەکردۆتــەوە و ئــەم سیســتەمە وەکــو پێویســت‬ ‫بــۆ نیولیبرالیــزم بــواری نەڕەخســاندوە‪ .‬هــەر بۆیــە لــەم مانــگ و‬ ‫هەفتانــەی پێشوشــدا ســەرجەم توشــبووانی پەتــای کۆرۆنــا لــە‬

‫کوردســتان کەوتنە بەر ئەم هێرشــەی ســەرۆکە هەڵبژێردراوەکە و‬

‫خەرجی دەرمان و فەحســی نەخۆشــی و ناشــتنی مردوشــی خســتە‬ ‫ســەر شــانی ئینســانی کرێــکار و زەحمەتکێــش! ئێســتا لــە کۆتایــی‬ ‫باســەکەدا دەکرێــت ســەردێڕی باســەکە بەجۆرێکــی تــر دابڕێژینــەوە‬

‫و بپرســین کۆمەڵگــەی کوردســتان کۆمەڵگــەی عەشــیرەتەکانە یــان‬

‫کۆمەڵگــەی کۆمپانیــاکان و ســەرمایەدارەکان؟‬

‫ئێســتا بپرســین ئــەم مرۆڤانــە چــی دەکــەن لــەم دوو واڵتــەدا؟ بەچــی‬

‫خێر و سەدەقە و هەرەوەزكاری لە كوێوە و بۆ كوێ؟‬ ‫كامەرانی مامەعەلە‬

‫خێــر و ســەدەقە و ھەروەزکاری مێژوویەکــی دێرینیــان لــە ژیانــی‬ ‫مرۆڤایەتیــدا ھەبــووە و ھەیــە‪ .‬پــاش ئــەوەی مــرۆڤ پێــی خســتە‬ ‫قۆناخــی بــە کۆمەاڵیەتیبــوون و پێکــەوە ژیانــەوە‪ ،‬بــە پەیدایشــی‬ ‫کۆمەڵگــەی چینایەتــی‪ ،‬خێــر و ھاوکاری و دەســتگیرۆییکردنیش‬ ‫پەیــدا بــوون چونکــە ئیتــر ھەمــوان وەك و یــەك خاوەندارێتیــی‬ ‫زەوی و خواردەمەنــی و شــمەكیان نەدەکــرد‪ ،‬و لێــرەوە چینــە‬ ‫دەســەاڵتدارەکان لە ئەنجامی چەوســاندنەوە و دزینی دەســتڕەنجی‬ ‫ملیۆنــان مرۆڤــی زەحمەتکێشــی بێبەشــکراو ســەرمایە و داراییەکــی‬ ‫زۆریــان کۆکــردەوە و دەســتیانكرد بــە خۆش‪-‬ژیــان‪ .‬لــە بەرانبــەردا‪،‬‬ ‫خەڵکــی چەوســاوە و برســی بــەس بــۆ ئــەوەی بژیــن ناچــار بــە‬ ‫ئەنجامدانــی قورســترین ھەرمــان و ســواڵ و ســەدەقە و کۆیالیەتــی‬ ‫دەبوونــەوە‪ ،‬بەمهۆیەشــەوەیە كــە ھەزاران ســاڵە خێــر و ســەدەقە‬ ‫بوونــی هەیــە و تــا ئــەم ســاتەش خــۆی بەنــاو مێژوومانــدا درێــژ‬ ‫كردووەتــەوە‪ ،‬لەكاتێكــدا نەیانتوانیــوە چارەســەری ھەژاری و‬ ‫برســێتییەکانیان بكــەن و توانــای چارەسەركردنیشــیان نییــە‪.‬‬ ‫خێــر و ســەدەقە لەوانەیــە بــە ڕواڵــەت ڕوتــوش و نــەرم و نیانییــەك‬ ‫بــە کۆمەڵگــەی چینایەتــی بــدات‪ ،‬بــەاڵم ئەگــەر لــە ناخــەوە لێــی ورد‬ ‫ببینــەوە زیاتــر لــە خزمەتــی سیســتەم و کەلتــوری خواروخێچــی‬ ‫بــاو و بااڵدایــە‪ .‬لــەم دواییانــەدا ئــەم خێــر و ســەدەقە کردنــە لــە‬ ‫کوردســتاندا بــووە بــە مۆدیــل‪ ،‬جگــە لــە الیــەن و کەســانی ســەر‬ ‫بــە دەســەاڵت و هەلپەرســتان‪ ،‬كەچــی ھەندێــك لــە چەپەکانیشــی‬ ‫لێئــااڵوە! بــە داخــەوە‪ ،‬ئــەم مۆدێلــە بــووە بــە کۆڵەکەیەكــی یــەدەك‬ ‫بــۆ ڕاگرتنــی پایــە لەرزۆکەکانــی سیســتەمی ســەرمایەداری‬ ‫و ڕزگارکردنــی لــە قەیرانەکانیــدا! دەســەاڵت یــان حکومــەت‬

‫ئەرکــی ســەر شــانیەتی کاروبــاری ھاونیشــتمانیان و موچــە و‬ ‫خزمەتگوزارییــەکان و نەزمــی واڵت ڕێکبخــات و مســۆگەر بــکات‬ ‫و بپارێزێــت‪ ،‬لەبــەر نەبوونــی دادپــەروەری و بوونــی دزی و فــزی‬ ‫و گەندەڵیــی و دروســتبوونی چینــەكان‪ ،‬سیســتەمی ســەرمایەداری‬ ‫توشــی قەیــران و شکســت ئەبێــت و ناتوانێــت ئەرکەکانــی جێبەجــێ‬ ‫بــکات‪ .‬لــەو کاتــە ھەســتیارانەدا کــە دەســەاڵت ناتوانێــت قەیــران‬ ‫و کێشــەکانی چارەســەر بــکات‪ ،‬ئەرکــی سۆسیالیســت و چەپــە‬ ‫شۆڕشــگێڕەکانە کــە بەبــێ دواکەوتــن ئەڵتەرناتیڤێکــی شۆڕشــگێڕانە‬ ‫پێشــخەن‪ ،‬نــەك بڕۆنــە بنباڵــی دەســەاڵت و لەوێــوە شــەقام و زێرابــە‬ ‫گەنیوەکانــی ئــەو دەســەاڵتە گەندەڵــە نــۆژەن بکەنــەوە و تەمەنــی‬ ‫ســتەم و چەوســاندنەوە درێــژە پێبــدە‪...‬‬ ‫کۆمەڵێکــی دیکــە کــە لــە کار و خەباتــی شۆڕشــگێڕانەدا ماندو بوون‬

‫و شکســتیان ھێنــاوە لەژێــر نــاوی کاری ھەرەوەزیــدا خەریکــی‬ ‫ھەمــان کاری خێــر و ســەدەقەن و خۆیــان بــە خزمەتــکاری خەڵــك‬ ‫ئەزانــن چونکــە پــاش تەمەنێــك کــە ھیچیــان ســەوز نەکــردووە‪،‬‬ ‫ئێســتا بــەم کارانەیــان نەختێــك ئارامشــی دەرونــی بــە خۆیــان‬ ‫ئەبەخشــن! لــە ڕاســتیدا خەڵــك خزمەتــکار و ئاغــا و دیکتاتــۆری‬ ‫ناوێــت و پێویستیشــی بــە گەمژانــدن نییــە‪ ،‬بەڵکــو خەڵــك ئەیانەوێــت‬ ‫شــەرعییەت و شــکۆیان بۆ بگەڕێتەوە و خۆیان چارەنوســی خۆیان‬ ‫دیــاری بکــەن‪ .‬کاری ھەرەوەزی مانــا و مەفھومــی تایبەتــی خــۆی‬ ‫ھەیــە‪ ،‬ئەگــەر ئاســۆیەکی سۆسیالیســتی و پێشــکەوتووخوازانەی لــە‬ ‫پشــتیەوە نەبێــت‪ ،‬ناتوانێــت لــە ڕێــژەی چەوســاندنەوەی چینایەتــی‬ ‫کــەم بکاتــەوە و لــە خزمەتــی خەڵکــی زەحمەتکێشــی بێبەشــکراودا‬ ‫بێــت‪.‬‬

‫ژمارە‪ )١١( :‬یەک شەمە ‪)٢٠٢٠/١٠/١٥( -‬‬

‫تەواوکەری الپەڕەکانی تر‬

‫‪9‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫تــا به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیــش گه‌ره‌تــر بــن‪ ،‬چــاوه‌ڕوان ده‌كرێــت جه‌نــگ‬ ‫و به‌ریه‌ككه‌وتنه‌كانیــش به‌هێزتــر و تووندتــر بــن‪.‬‬ ‫لینیــن‪ ،‬لــه‌م كێشمه‌كێشــم و بگره‌وبــه‌رد ‌ه قاتوقڕكــه‌ر و كــوژه‌ره‌د‌ا‬ ‫كـ ‌ه ده‌یــان ســاڵی شـه‌ڕی ســاردی خایانــد و جه‌نگێكــی به‌رده‌وامیــی‬ ‫واقیعــی ب ـه‌دوای خۆیــدا هێنــا بــوو ك ـه‌ بــۆ مــاوه‌ی ســێ ســاڵ بــوو‬ ‫بــه‌رده‌وام ببــوو‪ ،‬ده‌گاتــ ‌ه ئــه‌و بڕوایــه‌ی پرســیاری جه‌نــگ تەنیــا‬ ‫ب ـه‌ میتــۆدی ماركسیســتی وه‌اڵم بدات ـه‌و ‌ه وەك پرســێك كــە تــەواو‬ ‫پەیوەســتە بــە ڕزگاریــی مــرۆڤ لــە كۆمەڵــگای چینایەتــی كــە جەنــگ‬ ‫یەكێكــە لــە دەرئەنجامــە بەردەوامەكانــی‪ .‬ئ ـه‌و پێیوای ـ ‌ه ئ ـه‌م جه‌نگ ـ ‌ه‬ ‫و جه‌نگه‌كانــی دیكــه‌ی دوای ئــه‌م جه‌نگــه‌ ناگــه‌ن بــ ‌ه كۆتایــی‬ ‫له‌به‌رئــه‌وه‌ی كــ ‌ه جه‌نگــه‌كان ده‌رئه‌نجامــی به‌رژه‌وه‌ندیــی تایبه‌تــی‬ ‫و به‌رژه‌وه‌ندیــی چینێكــی دیاریكــراون‪ ،‬و ‌ه چینــه‌‌ بۆرژوازییه‌كانیــش‬ ‫له‌نێــو خۆیانــدا بــه‌رده‌وام لــه‌ كێبڕكێــی ئابــووری و سیاســییدان‪.‬‬ ‫ئــه‌م جه‌نگــه‌ی ئێســتا كــ ‌ه چینــی بۆرژوازیــی واڵتانــی ســه‌نتڕاڵی‬ ‫ئه‌وروپــی و بــ ‌ه ڕووسیاشــه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵگیانگیرســاندووه‌‪ ،‬ئــه‌وان لێــی‬ ‫به‌رپرســیارن نــه‌ك چینــی كاركــه‌ر‪ .‬تاوه‌كــو ئــه‌م چینانــه‌ش هه‌بــن‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییــ ‌ه تایبــه‌ت و چینایه‌تییه‌كانیــان كۆتاییــان پێنایــه‌ت و‬ ‫مێــژوو په‌لكێشــی ئـه‌م جه‌نگـ ‌ه و جه‌نگــی جیهانیــی دیكـه‌ش ده‌كـه‌ن‌‪.‬‬ ‫بۆیــه‌‪ ،‬لــ ‌ه ده‌رئه‌نجامــدا شۆڕشــێكی پرۆلیتاریــی یــان كرێكاریــی‬ ‫جیهانیــی وه‌ك ئـه‌وه‌ی ماركــس و ئه‌نگڵــس ل ‌ه مانیفێســتدا بانگه‌وازی‬ ‫بــۆ ده‌كـه‌ن‪ ،‬بـه‌ زه‌روره‌تــی كۆتاییهێنــان بـه‌م جه‌نگـ ‌ه و جه‌نگه‌كانــی‬ ‫دیك ـه‌‪ ،‬ده‌بینێــت‪.‬‬ ‫لینیــن لــه‌و ڕووه‌وه‌ دژ بــ ‌ه هه‌مــوو خاكلكاندنێــك ده‌وه‌ســتێته‌وه‌‪،‬‬ ‫داكۆیــی لــه‌و ‌ه ده‌كات كــ ‌ه نه‌تــه‌و ‌ه جیــاوازه‌كان خۆیــان لــ ‌ه‬ ‫تێــوه‌گالن بــ ‌ه جه‌نگــه‌و ‌ه بپارێــزن و له‌به‌رامبــه‌ردا ســه‌ربه‌خۆیی‬ ‫خۆیــان ڕابگه‌یه‌نــن و دژ بــ ‌ه سیاســه‌تی جه‌نــگ بوه‌ســتنه‌و ‌ه‬ ‫بــۆ ئــه‌وه‌ی نه‌بــن بــ ‌ه قوربانــی و خۆراكــی جه‌نگێكــی ئیمپریالیــی‬ ‫كــ ‌ه هه‌مــوو به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانــی چینــی پرۆلیتاریــا ده‌خاتــ ‌ه‬ ‫مه‌ترســییه‌وه‌‪ .‬لێره‌وه‌یــه‌‪ ،‬پرســی ســه‌رمایه‌داریی نــوێ‪ ،‬كــ ‌ه‬

‫ســه‌رمایه‌داریی بانكیــی‌‪ ،‬و ‌ه جه‌نگــی ئیمپریالیــی بــوو‪ ،‬بــۆ لینیــن‬ ‫ت هه‌مــوو‬ ‫دێته‌گــۆڕێ‪ .‬بــۆ ئــه‌وه‌ی ســه‌رمایه‌ی بانكیــی نه‌توانێــ ‌‬ ‫نه‌تــه‌وه‌كان به‌تایبــه‌ت نه‌تــه‌و ‌ه بچووكــوكان بخاتــ ‌ه تــۆڕی جه‌نــگ‬ ‫و په‌یوه‌ندییه‌كانــی خۆیــه‌وه‌‪ ،‬ئــه‌وا ده‌بــوو ســه‌ربه‌خۆیی خۆیــان‬ ‫ڕابگه‌یه‌نــن و نه‌چن ـه‌ ژێــر بــاری جه‌نگــی ئیمپریالیــی و په‌یوه‌ندیی ـ ‌ه‬ ‫نوێیه‌كانــی ســه‌رمایه‌ی بانكییــه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌هــا ئــه‌و ڕێگایــه‌ی كــ ‌ه‬ ‫ده‌بــوو بـه‌ ڕێــگای گه‌شــتن به‌مـ ‌ه بــۆ لینیــن شۆڕشــێكی پرۆلیتاریــی‬ ‫بــوو س ـه‌ره‌تا ل ـ ‌ه ڕووســیادا و دواتریــش ل ـ ‌ه ئاســت ‌ه جیهانییه‌كه‌یــدا‬ ‫ش بــڕوای‬ ‫چونكــ ‌ه به‌بــێ ئــه‌م ڕه‌هه‌نــده‌ ئینته‌رناســیۆناالنه‌ی شــۆڕ ‌‬ ‫بــ ‌ه ڕزگارییه‌كــی چینایه‌تــی سه‌رتاســه‌ری نه‌بــوو‪.‬‬ ‫لینیــن به‌هــۆی حــزب و هێزێكــی وه‌كــو به‌لشــه‌فییەكانەوە‌‪ ،‬ئــه‌م‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤــه‌ی پێــش هه‌مــوو واڵتێــك بــۆ ڕووســیا پــێ قبــووڵ و‬ ‫مومكیــن بــوو‪ .‬بۆیـ ‌ه هـه‌ر زوو ده‌ســتیكرد بـ ‌ه بانگـه‌واز بــۆ گۆڕینــی‬ ‫ســتراتیژ لــ ‌ه جه‌نگــی ئیمپریالییــه‌و ‌ه بــۆ جەنــگ دژ بــ ‌ه تــزار كــ ‌ه‬ ‫حكوومه‌تــی كاتیــی ئــه‌و كاتــی ڕووســیا بــوو و وه‌ به‌شــداربووی‬ ‫جه‌نگــی جیهانیــی بــوو‪ .‬لینیــن ئ ـه‌م پێشــنیازه‌ی بــۆ ئ ـه‌و ‌ه كــرد ك ـ ‌ه‬ ‫پێشــبینی ده‌كــرد ئــه‌م شۆڕشــ ‌ه لــ ‌ه ڕووســیادا ســه‌ركه‌وتوو بێــت‬ ‫و دواتریــش بــ ‌ه ته‌شــه‌نه‌كردنی بــۆ واڵتانــی دیكــه‌‪ ،‬كۆتایــی بــ ‌ه‬ ‫جه‌نگــی جیهانیــی بهێنێــت‪ ،‬به‌تایب ـه‌ت ئومێدێكــی زۆری ب ـ ‌ه ئه‌وروپــا‬ ‫و به‌تایبه‌تتــر بــ ‌ه ئه‌ڵمانیــا هه‌بــوو‪ ،‬هه‌رچه‌نــد ناكۆكییشــی‬ ‫له‌گــه‌ڵ ڕۆزادا هه‌بــوو له‌ســه‌ر پرســی شــۆڕش و به‌تایبه‌تیتــر‬ ‫له‌ســه‌ر پرســی خۆڕســكییه‌ت و ڕێكخســتن‪ ،‬كــ ‌ه ڕۆزا بــڕوای بــ ‌ه‬ ‫خۆڕســكییه‌ت هه‌بــوو و له‌به‌رامب ـه‌ردا لینیــن بــڕوای ب ـ ‌ه ڕێكخســتن‬ ‫و حیزبــی پڕۆلیتاریــی هه‌بــوو بــۆ ئاماده‌كاریــی بــۆ شــۆڕش‪ .‬ب ـه‌اڵم‬ ‫ئـه‌و خۆڕســكییه‌ته‌ی ڕۆزا تـه‌واو جیــاواز ‌ه لـه‌و خۆڕســكییه‌ته‌ی نــاو‬ ‫فكــری هاوچ ـه‌رخ چونك ـ ‌ه ئ ـه‌وه‌ی نــاو فكــری هاوچ ـه‌رخ داماڵــراو ‌ه‬ ‫لـ ‌ه پرســی ئایدیۆلۆژیــا و ئاگایــی چینایه‌تــی و شۆڕشــی پرۆلیتاریــی‬ ‫و ڕێكخســتن‪.‬‬ ‫ئــه‌و ‌ه بــوو ســه‌رئه‌نجام به‌لشــه‌فییه‌كان بــ ‌ه ســه‌ركردایه‌تی خــودی‬ ‫لینیــن خــۆی شۆڕشــیان لــ ‌ه ڕووســیا به‌رپاكــرد و به‌ســه‌ر تــزاردا‬ ‫سـه‌ركه‌وتن و حكوومه‌تێكــی كرێكارییــان دامه‌زرانــد‪ .‬ئـه‌م شۆڕشـ ‌ه‬

‫لــه ‌رێگــه‌ی كاریگه‌رییــه‌ جیهانییه‌كانیــه‌و ‌ه بارودۆخــی جه‌نگــی‬ ‫جیهانیــی گــۆڕی‪ .‬ده‌رئه‌نجامیــش‪ ،‬ڕووســیا ل ـ ‌ه دوای ئه‌م ـه‌وه‌ بــوو‬ ‫ب ـه‌ جه‌مس ـه‌ر یــان قوتبێكــی گ ـه‌وره‌ی جیهانیــی وه‌كــو حكوم ـه‌ت و‬ ‫ده‌ســه‌اڵتێكی كرێكاریــی‪ .‬له‌گــه‌ڵ ئه‌وه‌شــدا‪ ،‬ئه‌مریــكا و حكومه‌تــی‬ ‫وڵســن و هاوپه‌یمانه‌كانیــان و ئه‌ڵمانیــا پێكــڕا له‌به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه‬ ‫شۆڕشــی ئۆكتۆبــه‌ردا بــوون بــ ‌ه جه‌مســه‌رێكی دیكــ ‌ه و دژی‬ ‫وه‌ســتانه‌وه چونكـ ‌ه لـه‌و ‌ه ده‌ترســان كـ ‌ه ئـه‌و شۆڕشـ ‌ه بپه‌ڕێتـه‌و ‌ه بۆ‬ ‫واڵتانــی دیكــه‌‌‪ .‬ب ـه‌ داخ ـه‌وه‌‪ ،‬ئ ـه‌و ئومێــده‌ی لینیــن ب ـ ‌ه س ـه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫شۆڕشــێكی كرێكاریــی لــ ‌ه ئه‌ڵمانیــادا‪ ،‬نه‌هاتــ ‌ه دی‪ .‬كــ ‌ه به‌هاتنــه‌دی‬ ‫ئ ـه‌و شۆڕش ـ ‌ه ل ـ ‌ه ئه‌وروپــا و ب ـه‌ تایب ـه‌ت ئه‌ڵمانیــا‪ ،‬ئیتــر قۆناغێكــی‬ ‫نــوێ لــ ‌ه شــۆڕش و خه‌باتــی كرێكاریــی ده‌ســتی پێده‌كــرد‪ ،‬كــ ‌ه‬ ‫له‌وانه‌یــ ‌ه به‌ســه‌ر ئه‌مریــكا و هاوپه‌یمانه‌كانیشــیدا ســه‌ربكه‌وێت و‬ ‫دواتریــش بڵێسـ ‌ه و پریشــكه‌كانی ئـه‌و شۆڕشـ ‌ه بـ ‌ه هه‌مــوو جیهانــدا‬ ‫بــاو ببێت ـه‌وه‌‪ .‬لینیــن ل ـه‌وه‌دا خوێندنه‌وه‌یه‌كــی دروســتتری ل ـ ‌ه ڕۆزا‬ ‫كــرد كــ ‌ه توانــی بــ ‌ه شــێوه‌یه‌كی پراكتیكــی تێــز و ســتراتیژه‌كه‌ی‬ ‫بكات ـ ‌ه ئه‌مــری واقیــع و شــۆڕش س ـه‌ركه‌وتووانه‌ به‌رپــا بــكات‪ :‬ئ ـه‌م‬ ‫ســه‌ركه‌وتن ‌ه ده‌ســتكه‌وتی ســتراتیژێكی كرێكاریــی و پراكتیكێكــی‬ ‫شۆڕشــگێڕانه‌ی كرێكاریــی بــوو‪.‬‬ ‫دوای س ـه‌ركه‌وتنی شۆڕشــی ئۆكتۆب ـه‌ر ل ـ ‌ه ڕووســیادا‪ ،‬ملمالنــێ و‬ ‫هاوكێشـه‌ی سیاســی و ئابــووری لـ ‌ه ئاســته‌ جیهانییه‌كه‌یــدا گۆڕانــی‬ ‫به‌ســه‌ردا هــات‪ .‬ئــه‌و ‌ه بــوو ئه‌ڵمانیــا لــ ‌ه ڕێككه‌وتننامه‌كــه‌ی له‌گــه‌ڵ‬ ‫ڕووســیادا كشــایه‌و ‌ه و چــوو ‌ه نــاو ڕێككه‌وتننامه‌یه‌كــی نوێــو ‌ه كــ ‌ه‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندیــی ڕووســیادا نه‌بــوو‪ :‬ڕێككه‌وتننامــه‌ی ڤێرســای‪.‬‬ ‫ده‌ســتكه‌وته‌كانی شۆڕشــی ‪17‬ی ئۆكتۆبــه‌ر بــ ‌ه ســه‌ركردایه‌تی‬ ‫بەلشــەفییەكان گه‌لێــك زۆرن‪ ،‬بــه‌اڵم بــۆ ئــه‌و كات گرنگترینیــان‬ ‫ســه‌ركه‌وتنی كرێــكاران و جووتیــاران بــوو لــ ‌ه شۆڕشــه‌كه‌یاندا و‬ ‫هێنانــه‌‌ ده‌ره‌ره‌وه‌ی ڕووســیا بــوو ل ـ ‌ه جه‌نگه‌ك ـه‌‪ .‬بــۆ ئێســتاش ئ ـه‌و‬ ‫وانـه‌ مێژووییـه‌ فێربوویــن كـ ‌ه شۆڕشــێكی پرۆلیتاریــی واقیعیتریــن‬ ‫شۆڕشــه و شۆڕشــ ‌ه بۆرژوازییه‌كانیــش خه‌یاڵییتریــن شــۆڕش‌‪.‬‬

‫تەواوکەری سەروتار‬

‫ڕێکخراوبــوون و ئیــدارەی هێنایــە بــوون لەوانــە هونــەر و وێنەکێشــان‬

‫‪3‬‬

‫و کۆمەاڵیەتییەکانــی تــر‪ ،‬کــە بەپێــی ئــەم بەڵگەنامەیــە کــە‬

‫هێمــای خەباتــی جەمــاوەری و الوان و بــە شــێوەیەكی بەردەوامیــش‬

‫ســەرمایەداری عێــراق و بــێ ئاســۆیی و بنبەســتی هێــزە بۆرژوازییــە‬

‫بــوارە کۆمەاڵیەتییەکانــی تریــش ئەگرێتــەوە لــە چەشــنی خوێنــدن و‬

‫هەروەهــا لەپێنــاو هاتنــە مەیدانیــان بــۆ گۆڕینــی ژیــان کــەم وێنەبــوو‬

‫پەیوەندیــی نێــوان هەرێــم و ناوەنــد لەالیەكیتــرەوە وەك ئــەوەی‬

‫و بــە گشــتی هەمــوو بوارەکانــی تریــش‪.‬‬

‫درەوشــاوە دەدرەوشــێتەوە‪ .‬ئەزمــوون و وانەکانــی ڕاپەڕینــی‬

‫قــەرزی ناوخــۆی پەســەند كــرد‪ .‬لــەو دانیشــتنەدا‪ ،‬پەرلەمانتارانــی‬

‫بزووتنــەوەی کرێــکاری و بێبەشــانی عێــراق و جیهانــدا‪.‬‬

‫یاســاكە لــە دەرچــوون‪ ،‬كۆبوونەوەكەیــان بەجێهێشــت‪ .‬بەپێــی ئــەم‬

‫تەواوکەری بابەتی‬ ‫(لینین و بەلشەفییەكان و سەركەوتنی شۆڕشی ئۆكتۆبەر)‪:‬‬

‫و هۆنــراوە و ســرود و ڕەنگــی درەوشــاوی كــە هەموویــان بــوون بــە‬

‫لــە ســایەی قوڵبوونــەوەی قەیرانــی ئابوری‪-‬سیاســیی ڕژێمــی‬

‫ئامانجەکانــی لــە مــاوەی ‪ ٥-٣‬ســاڵی داهاتــودا ئەهێنێتــەدی و هەمــوو‬

‫داهێنانیــان دەکــرد لــە ناڕەزایەتــی دەربڕیــن بــە ژیانی پڕ چەوســانەوە‪،‬‬

‫ناسیۆنالیســت و دینییــەكان لەالیــەك و هەوەرهــا قڵشــبوونی‬

‫پــەروەردە و ئاســایش و خزمەتگوزارییــە بانکــی و کشــتوکاڵییەکان‬

‫لــە مێــژوی هاوچەرخــی عێراقــدا‪ ،‬كــە تــا ئێســتاش وەكــو خۆرێكــی‬

‫دوێنــێ بــەرواری ‪ 11-12‬پەرلەمانــی عێــراق یاســای بودجــە و‬

‫ئۆکتۆبــەر بوونــە هێمایەکــی زینــدوو لەنــاو ڕەمــزە مێژووییەکانــی‬

‫حزبــە كوردییــەكان دوای ئــەوەی نەگەشــتنە ئەنجــام لــە وەســتاندنی‬

‫بەڕێکردنــی ئــەم وەرەقەیــە و دەستاودەســتپێکردنی لەنێــوان‬

‫لــە بــاری سیاســییەوە‪ ،‬ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەر ئــەوەی پیشــانداوە‬

‫یاســایە حكومەتــی عێــراق مەرجــی دانــاوە بــۆ ناردنــی بەشــی‬

‫هاوكاتــە بــە یــادەوەری تێپەڕینــی یەکەمیــن ســاڵ بەســەر ڕاپەڕینــی‬

‫و كۆمەاڵیەتییــەكان حاشــاهەڵنەگرە‪ ،‬یاخــود بگەڕێنرێنــەوە بــۆ‬

‫نــەوت و خاڵــە ســنورییەكان لەالیــەن حكومەتــی هەرێمــەوە‪ ،‬ئەگەرنــا‬

‫پشــتگوێ بخرێــت لــە هەوڵــدان بــۆ هەڵمژیــن و تاریککردنــی‬

‫ناڕەزایەتــی و جواڵنــەوی ڕزگاریبەخشــی جەمــاوەری پێینایــە‬

‫هەرێــم‪.‬‬

‫مانگرتنەكانــدا‪ ،‬هەربۆیــە گرنــگ و پێویســتە لە ڕۆڵ و پێگە مێژوویی‬

‫شــکڵە خەباتکارانەیــەی کــە ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەر هێنایــە بەرهــەم‪،‬‬

‫نێــوان بەغــداد و هەرێــم قوڵتربووەتــەوە و بێگومــان ئاســەواری ئــەم‬

‫ئــەو ڕاپەڕینــەی کــە بــووە هــۆی لــە دایکبوونــی وەســتانە لــە دژی‬

‫لــە بــاری گرنگــی مێژووییــەوە لــە وانــە و ئەزموونەکانــی بزووتنــەوە‬

‫ســەر شــانی خەڵكــی كرێــكار و ســتەمدیدەی ســەرجەم عێــراق‪.‬‬

‫زاڵ و هەروەهــا یەکێکیــش لــە گرنگتریــن تایبەتمەندییەکانیەكانــی‬

‫هــەر بۆیــەش ڕاپەڕیــن و ئەزموونەکانــی بەشــێکی دانەبــڕاوە لــە‬

‫قەیرانــە و بڕینــی بودجــەی كوردســتان‪ ،‬هەرێــم پشــت دەبەســتێت‬

‫مەوزوعییەکانــی‪ ،‬بەردەوامــی و زیندوبوون و درەوشــاوەییبوونێتی‬

‫بەالبردنــی خێمــەکان و کردنــەوەی گۆڕەپانەکانــی مانگرتــن‪ ،‬گیــان‬

‫برســیكردن و بــێ بەشــكردنی خەڵكــی كوردســتان‪ .‬ئــەم ڕێچــارەی‬

‫گرنگــی مــادی و مێژوویــی هەیــە لــە ئەزموونــی جواڵنــەوە و‬

‫بەرەنــگاری و بــەرەو پێشــچوون ســەرەڕای ئــەو پەرشــوباڵویەی‬

‫خزمەتگوزارییــە ســەرەتاییەكان و هەرچــی زیاتــر فراوانكردنــی‬

‫كردەیەكــی جەماوەرییــە بــە مانــای تــەواوی وشــەکە‪ ،‬بــەو مانایــەی‬

‫دەســتییەوە دەیاننااڵنــد‪ .‬کەواتــە بەردەوامیــی ڕاپەڕینەكــە مانایەكــی‬

‫و فەرمانبــەران‪ .‬بــەاڵم وانــە و ئەزموونەكانــی ڕاپەڕینــی ئۆكتۆبــەر‬

‫ئۆکتۆبــەر ئــەو کات و تــا ئێســتاش جۆرێــك لــە جۆرەكانــی ناڕەزایەتــی‬

‫ناوچەکــەدا‪ .‬هــەر ئەمــەش وادەكات ئــەو کاریگەرییــە مادییانــەی‬

‫جێبەجێكردنــی یاســایەكی لــەو جــۆرە و فشــارهێنان بــۆ ژیــان و‬

‫سیســتمی ســەرمایەداری‪ .‬كــە پێكــڕا چەندیــن شــێوە لــە گیانبــازی و‬

‫و ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبەریــش بــەم مانایــە بەردەوامیــی هەیــە‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫هێــزە سیاســییەکان و دانوســتان و هەڵوێســتیان لــە بەرامبەریــدا‪،‬‬

‫کــە جارێکــی تــر بردنــە دواوەی ڕوبەڕوبوونــەوە چینایەتــی‬

‫بودجــەی كوردســتان كــە بریتییــە لــە ڕادەســتكردنی هەمــوو داهاتــی‬

‫ئۆکتۆبــەردا‪ .‬ناتوانرێــت لەدایکبــوون و ڕۆڵــی ئــەم بەڵگەنامەیــە‬

‫مێــژووی پێــش ئۆکتۆبــەری ‪ ٢٠١٩‬کــە هــەر لەو کاتــەدا بزووتنەوەی‬

‫بــە پێچەوانــەوە ئــەو بەشــە بودجەیــە لێــرە بــەدوا نانێردرێــت بــۆ‬

‫ئــەو خرۆشــانە جەماوەرییانــەدا لــە گۆڕەپانــی ناڕەزایەتــی و‬

‫قۆناغێکــی نوێــوە و وەرچەرخانێکــی مێژوویــی هێنایــە ئــاراوە‪ .‬ئــەو‬

‫ئــەم بڕیــارە ئــەوە نیشــان دەدات كــە قەیرانــی ئابــوری و سیاســیی‬

‫و مادییــە واقعیەکــەی ڕاپەڕینــی مێژوویــی ئۆکتۆبــەر‪ ،‬تێبگەیــن‪.‬‬

‫نــەک تەنهــا هــەر لــە عێــراق‪ ،‬بەڵکــو لــە بەیروتیــش هیچــی کەمتــر نییــە‬

‫وەرچەرخانــە لــە پەیوەندیــی نێــوان هەرێــم و ناوەنــددا دەكەوێتــە‬

‫هــەژاری و برســێتی و بەگژداچوونــەوەی ڕژێمــی کۆمەاڵیەتیــی‬

‫ڕزگاریخوازانەکانــی دژی ســەرمایەداری لــە ئاســتی جیهانیــدا‪.‬‬

‫دیــارە وەك هەمیشــە بــۆ دەربازبــوون لــە ئاســەواری ئــەم‬

‫ئــەم ڕاپەڕینــە‪ ،‬ســەرەڕای الوازییــەکان و کەموکورتییــە ناوەکــی و‬

‫بزووتنــەوەی کۆمەاڵیەتــی دژ بــە ســەرمایەداری‪ .‬ناتوانرێــت‬

‫بــە فراوانكــردن و قووڵكردنــەوەی سیاســەتی سكهەڵگوشــین و‬

‫كــە تاكــو ئێســتا ماونەتــەوە‪ .‬بۆیــە ئــەم ڕاپەڕینــە تایبەتمەندییەكــی‬

‫و جەســتەیەک بووەســتێنرێت کــە پــڕە لــە هیــوا و فیــداکاری و‬

‫بۆرژوازیــی كــوردی شــانخاڵیكردنەوەیەتی لــە دابینكردنــی‬

‫بزووتنــەوە ناڕەزایەتییەکانــی عێــراق و ناوچەكــەدا‪ .‬ئۆکتۆبــەر‬

‫کــە ناڕەزایەتییــەکان لــە بەغــداد و بەیروتیــش وەک یــەک‪ ،‬بــە‬

‫بەتایبەتیكردنــی هەمــوو ســێكتەرەكان و بڕینــی موچــەی كرێــكاران‬

‫كــە ئاکســیۆنی و دابــڕاو و کاتــی نەبــووە و نییــە!‬

‫مێژوویــی و بەردەومــی هەیــە لــە واقعــی سیاســی لــە عێــراق و‬

‫و ناڕەزایەتییەكانــی خەڵكــی كوردســتان ئەوەیــان ســەلماندووە كــە‬

‫ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەری هێنانییــە بــوون‪ ،‬بەهەمــان شــێوە ماونەتــەوە‬

‫گوزەرانــی چینــی كرێــكار زۆر ئاســان نییــە‪.‬‬

‫جەماوەریــی فــراوان بــوو نــەک تەنیــا شــێوەیەك بێــت دژ بــە‬

‫)‪(07731583060‬‬

‫‪10‬‬ ‫ژمارە‪)١١( :‬‬

‫یەک شەمە‬ ‫(‪)٢٠٢٠/١٠/١٥‬‬

‫ژ‬

‫هەر بابەت و وتارێک لە چوارچێوەی سیاسەتی ڕۆژنامەکەدا بێت لە‬ ‫ڕێگەی ئەم ئیمەیڵەوە بە دەستمان دەگات بۆ باڵو کردنەوە‪:‬‬ ‫‪Rechar.paper@gmail.com‬‬

‫نرخ‪ )٥٠٠( :‬دینار نرخی هاوپشتی‪ )٢٠٠٠( :‬دینار‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬دەشنێ نەریمان‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫مارە‪:‬‬

‫دواالپەڕە‬

‫)‪(Facebook: Rechar Rozhnama‬‬

‫سـەرنـــووســـەر‪ :‬سادق عەزیز‬

‫کۆتایی‬

‫(‪)٩‬‬

‫ج‬ ‫واڵنە‬

‫سێ‬

‫شەم‬

‫مە ‪-‬‬

‫(‬ ‫‪٩/١٥‬‬

‫بەشێک لە ژمارەکانی پێشووی ڕۆژنامەی ڕێچار‬

‫جەم‬ ‫اوەر‬

‫ی‬

‫یو‬

‫وەری‬ ‫ی‪ -‬ک‬

‫رێ‬

‫ڕوب‬

‫کاریی‬

‫نر‬

‫سۆ‬

‫ەڕو‬ ‫بوون‬

‫خ‪( :‬‬

‫سیالی‬

‫‪)٥٠٠‬‬

‫ستییە‬

‫ە‬

‫دینار‬

‫‪ -‬نر‬

‫(ه‬

‫خی‬

‫ەم‬ ‫وو نا‬

‫وە ن‬

‫وە‬

‫هاوپ‬

‫شت‬

‫ڕاست‬

‫ی‪٠( :‬‬

‫یم‬

‫انگێ‬

‫وێ‬ ‫کان‬

‫کد‬

‫«ت‬ ‫ۆڕی‬ ‫پارا‬ ‫یە‬ ‫ستنی‬ ‫ڕ كێــ‬ ‫تهند‬ ‫ای‬ ‫ك ل‬ ‫روس‬ ‫ڕێ گەیانــ ــە ئ‬ ‫تیی‬ ‫گ گریکر د كــە ەندام‬ ‫گشت‬ ‫ان‬ ‫ــ‬ ‫ی»‬ ‫دن‬ ‫ئا‬ ‫ل‬ ‫خز شــتیی ت ــە لە مانجیــای ئــ‬ ‫ە كو‬ ‫ەو‬ ‫رد‬ ‫دا‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ەن‬ ‫خ‬ ‫لــە ــۆ‬ ‫مەتگ‬ ‫سـ‬ ‫درو‬ ‫ستان‬ ‫دانیشــت وزاریــی ســتی ـتن و دامەزرڕە بــ‬ ‫دام‬ ‫ۆ‬ ‫ەز‬ ‫را‬ ‫«ڕێ‬ ‫اند‬ ‫تا‬ ‫وان‬ ‫تەن و پا‬ ‫سەر‬ ‫و هەل دروســت راســتن اڵنکردنــ نــی تۆڕەچــار»‬ ‫وتار‬ ‫ومەرجــ ی شــی و فەرا ی کە كــە‬ ‫چ‬ ‫ساد‬ ‫ە تایب او بەپێ هەمکر رتــی‬ ‫ینی‬ ‫دەسەاڵتقدا ع‬ ‫ئایــا‬ ‫ناوە‬ ‫ەتــەکان ــی چ دنــی‬ ‫ەزیز‬ ‫چــۆ‬ ‫كـ‬ ‫ڕاست‬ ‫بــەوە ه رانی‬ ‫بـە وردی د ن چی‬ ‫یك‬ ‫فەر‬ ‫و خەڵ ڕیــی‬ ‫ۆ‬ ‫نــ‬ ‫ەڵچ‬ ‫مان‬ ‫م‬ ‫ی‬ ‫نیبـوو كـ ڕەوا‬ ‫ەتوا‬ ‫کۆمە‬ ‫نا‬ ‫ەڵگا‬ ‫ــک‪.‬‬ ‫ـە‬ ‫اڵیەتـ‬ ‫لە بە‬ ‫لـەوەچینێكـی نێـت لـ وەڕا‬ ‫یع‬ ‫ڕێنماییە غداد‬ ‫جواڵنــە ی لــە‬ ‫ســت‬ ‫ە‬ ‫دا‬ ‫ێراق‬ ‫ش‬ ‫وه‬ ‫ڕوب‬ ‫یو‬ ‫خـوارە كۆكـن ۆڕشـگێ سـەردە ی كۆ‬ ‫ەرێم‬ ‫الواز ب وە جەما ەڕوبونـ خۆپا‬ ‫م‬ ‫ك‬ ‫رێ‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫هی‬ ‫ـە‬ ‫م‬ ‫وە‬ ‫ك‬ ‫ڵــ‬ ‫ك‬ ‫زیی‬ ‫وە‬ ‫ـكا‬ ‫وە‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ـە‬ ‫ردی‬ ‫گا‬ ‫ـەکان وایەک‬ ‫ڕ؟ ك‬ ‫ۆنز‬ ‫ت‪ .‬ئـەو رییــەکان ی ک‬ ‫وەک‬ ‫ڕێنما‬ ‫ی زۆ‬ ‫ێرڤاتیڤ كۆمەڵـ دەبێـت اڕڵ مار نیولیبرال ی عێ‬ ‫ود‬ ‫ان‬ ‫ۆرۆنـ‬ ‫یییــە‬ ‫و‬ ‫پاســ‬ ‫ریان‬ ‫گا‬ ‫ك‬ ‫راقــ‬ ‫ـا (کۆڤیـ ورکە‬ ‫پێیان‬ ‫لــە‬ ‫ڕاپ‬ ‫اوێک‬ ‫خۆپا‬ ‫دژ بـ‬ ‫وتنە‬ ‫ەكـەی وە گرێب ئـەم چ ـس و ئ یزمـدا ب ی و‬ ‫ن هەڵمژین ـ ی سیا وابـوو کــە ەڕینــی ئ ـد‪٩-‬‬ ‫وەی لە ـە خەڵك ـ رێزییـ‬ ‫‪)١‬‬ ‫ـە‬ ‫خ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ین‬ ‫دا‬ ‫ـ‬ ‫ـا‬ ‫ـ‬ ‫کا‬ ‫سی‬ ‫ی‬ ‫بێ‬ ‫ی‬ ‫دو‬ ‫ن‪،‬‬ ‫نا‬ ‫ی‪-‬‬ ‫ەفـرە‬ ‫ۆی بێ دات و ە خـۆ الن با ت‬ ‫بتو‬ ‫ۆکتۆ‬ ‫گــەڵ‬ ‫ناڕا‬ ‫شــل‬ ‫انێت‬ ‫ت و تو ڕەزایەتی تەندرو ورکەوتنــە بــەر‬ ‫زی ـی‬ ‫ک‬ ‫و بێ‬ ‫ـت‪.‬‬ ‫دەس‬ ‫شۆڕ‬ ‫خۆپی‬ ‫یە‬ ‫ی ع‬ ‫دەسـتب ی بـە چ دیـۆ‬ ‫وڕ‬ ‫ســت‬ ‫د‬ ‫ۆمە‬ ‫ــتکردن ش ـكا‬ ‫سـەر‬ ‫شــگێڕانە ەیـی جە كان ـی خە ی بتوا وەی کۆمە ێــراق‬ ‫شــاند‬ ‫یەوە‪.‬‬ ‫وبەر‬ ‫ل ـەو‬ ‫نێــ‬ ‫تەند ڵێــک ئا كتۆرە‬ ‫ەرداری ینـی‬ ‫ما‬ ‫گۆڕەپانــ ەران‬ ‫ب‬ ‫ڵک‬ ‫بپ‬ ‫بك‬ ‫ت‬ ‫اڵی‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫وە‬ ‫ــە‬ ‫دا‬ ‫ار‬ ‫ەت‬ ‫ڕ‬ ‫ـ‬ ‫هێ‬ ‫رو‬ ‫ری‬ ‫ب‬ ‫ـ‬ ‫بكـ ڕێگای‬ ‫ســ‬ ‫ی ب‬ ‫مــ‬ ‫ڤی‬ ‫خ‬ ‫ێــزن‬ ‫ۆڵــی‬ ‫ەن كــە‬ ‫ەکان‬ ‫یو‬ ‫ــۆ ئـ‬ ‫ــەوە‬ ‫پێگە‬ ‫ەرلە‬ ‫ـەن!‬ ‫ت و لێکۆڵ سـتیی ج ار و‬ ‫اوکر‬ ‫ــە تای‬ ‫نك‬ ‫ئەمە‬ ‫دەنگ ـی و دەرفە کڵپە‬ ‫و خۆپی نوێ‬ ‫ـەوەی خ هەبێــ‬ ‫دن‬ ‫بە‬ ‫ە‬ ‫دا‬ ‫س‬ ‫ـ‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫تــ‬ ‫ــە‬ ‫ما‬ ‫تـ‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫ـا‬ ‫شک‬ ‫ینە‬ ‫ەندن‬ ‫یه‬ ‫ۆی ـ‬ ‫تــی‬ ‫وەی‬ ‫شــاندان گەڕان‬ ‫لــە‬ ‫خــوار‬ ‫شۆڕ‬ ‫ل دە‬ ‫پە ســتی‬ ‫ســ شــەنەدە وەکانیــ انـی (‪ O‬ی تر‬ ‫ئەوەیــ ی جو‬ ‫ــەوە‬ ‫شــ‬ ‫ان لــە‬ ‫ووی‬ ‫ش ـگێ‬ ‫ڕێك‬ ‫اڵن‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫ار‬ ‫ه‬ ‫دە‬ ‫ڕا‬ ‫ع‬ ‫ــ‬ ‫ار‬ ‫ڵێت‪:‬‬ ‫ی‬ ‫ان‬ ‫ەو‬ ‫ــە‬ ‫نا‬ ‫یڕ‬ ‫نە‬ ‫ێــ‬ ‫نا‬ ‫دا‬ ‫ەك‬ ‫ەر‬ ‫‪H‬‬ ‫ب‬ ‫کا‬ ‫ڕەزای ســەر‬ ‫ســتپێ‬ ‫راق‬ ‫پێبە‬ ‫ەیەکـ‬ ‫یخ‬ ‫ردوو‬ ‫ەویكـ‬ ‫انــدا‪،‬‬ ‫و چەن ەغــداد‬ ‫ەتی‬ ‫ی چاالک کردە‬ ‫شــ‬ ‫نەخۆ دەمە شـ ت و مە پێماند ‪ )W‬لەئەنک کــ‬ ‫ەڵ ـک ك ـ خشــ‬ ‫دە‬ ‫ڕاسـت ـردن‬ ‫یە‬ ‫ە‬ ‫ەق‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫رێ‬ ‫س‬ ‫ـ‬ ‫وە‪.‬‬ ‫کــ‬ ‫ام‬ ‫ـە‬ ‫ت‬ ‫ــد‬ ‫ــە‬ ‫ەڵ‬ ‫ی‬ ‫پ‬ ‫س‬ ‫وانـ‬ ‫و‬ ‫اڵت‬ ‫و‬ ‫شــ‬ ‫فرا‬ ‫شــارە‬ ‫تــا تـ‬ ‫خ‬ ‫ی ئـ‬ ‫شــی ئا ـێرپ ترســی ێــن؛ جامـ ڕێکخـ‬ ‫ــەرە‬ ‫درو‬ ‫و سـ‬ ‫سیاس ـ‬ ‫داران‬ ‫ڕای ئە ار و شــا کانی نا وانتر‬ ‫ـۆڕە تی ەم نا‬ ‫زمەتگوزا سـت بــۆ ەتێک‬ ‫ی ن‬ ‫ەرکو‬ ‫یــدز ن ەنجە نیــ دارە بــۆ ئــەو ن ی توێژ ـراوی‬ ‫یــان‬ ‫وە‬ ‫اوەن‬ ‫ڕەزای‬ ‫ی تە‬ ‫رۆ‬ ‫رۆ‬ ‫ت بو‬ ‫وەڕا‬ ‫شــ‬ ‫ریی‬ ‫ڕو‬ ‫ندروســتی ــد و‬ ‫ونـەوە‪ ،‬ریســتییە ەتییانــە ڕ شــی كــە چکەیەکی ســت‬ ‫یــە‪ ،‬بەڵ ە‪ ،‬و بە مرۆڤە ەخۆشــ ینەوە‬ ‫بەڕو‬ ‫ه ێوەیەکی ــە تە‬ ‫و‬ ‫ند‬ ‫بو‬ ‫هە‬ ‫ی‬ ‫كە‬ ‫تو‬ ‫وب‬ ‫دە‬ ‫ف‬ ‫ون‬ ‫رو‬ ‫كا‬ ‫ند‬ ‫یــ‬ ‫هە‬ ‫چـ‬ ‫و‬ ‫ــە‬ ‫را‬ ‫چە‬ ‫رێــم‬ ‫ـەڕ‬ ‫ەڵچو‬ ‫کــو خە هەمــا کانــی ییەی‬ ‫وانتــر و ســتیی و وەی‬ ‫خزم‬ ‫تریــان ل ی ناڕەزا کدار‬ ‫ریگه‬ ‫لــە‬ ‫ووی تیـ ان هەڵســ رێمــدا‬ ‫ئــەم‬ ‫ون ـی‬ ‫هـ‬ ‫کۆرۆنــا ەتگو‬ ‫ەکانــ‬ ‫ــە‬ ‫یە‬ ‫رییه‬ ‫زیاتـ‬ ‫وڕ‬ ‫تون‬ ‫ەزار‬ ‫مۆکییــ ن شــێ ئــەم‬ ‫ـرۆر‬ ‫زاری‬ ‫خۆپا‬ ‫لێ کاریگ‬ ‫سە‬ ‫تییـەكان ی م‬ ‫او و‬ ‫کــەس ـری جەم دتــر‬ ‫یڕ‬ ‫ە‪.‬‬ ‫رێزییــە و دابینکر ـی لە‬ ‫دهرون‬ ‫لــه كۆلینهوه ەریی‬ ‫یلیشـ‬ ‫رانســ‬ ‫کار‬ ‫مـرد‬ ‫ــا‬ ‫ێکخـ‬ ‫گە‬ ‫ان‬ ‫ـیا‬ ‫دژ‬ ‫یی‬ ‫گر‬ ‫وەش‬ ‫ـ‬ ‫ـر‬ ‫ەر‬ ‫یکـ‬ ‫کا‬ ‫ه‬ ‫وە‬ ‫فت‬ ‫ـە‬ ‫ور‬ ‫دن‬ ‫ـ‬ ‫ە‪-‬‬ ‫او‬ ‫ـر‬ ‫ـ‬ ‫ی‬ ‫ر؛‬ ‫و ن‪ .‬دە‬ ‫چ‬ ‫ەت‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫یه‬ ‫له‬ ‫مــا‬ ‫دە ســ ن‪ ،‬پێ‬ ‫رئەن‬ ‫كانی‬ ‫اری پ‬ ‫ئەمـ‬ ‫ــر بـ‬ ‫عێرا‬ ‫ەکــد‬ ‫بە‬ ‫كــڕا‬ ‫لە کاتی ق ۆڕشە‬ ‫ەر‬ ‫نیشــا وهی یــهكــدا كــه ســهر‬ ‫جامەکانـ ەتاکــە بـ ـەش‬ ‫قــدا‪،‬‬ ‫ارەک‬ ‫ـوون‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ڤای‬ ‫وە‬ ‫ل‬ ‫ژ‬ ‫ـ‬ ‫پەت جێهێ‬ ‫ــە‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ـە‬ ‫ەی‬ ‫وڕ‬ ‫رۆ‬ ‫نا‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫بۆ ت‬ ‫شــتن‬ ‫ك‬ ‫هــەر‬ ‫لـ‬ ‫اک‬ ‫ەبــو‬ ‫رانی‬ ‫تو‬ ‫ســەند‪.‬‬ ‫نهی‬ ‫ی پیادە ـوون‬ ‫كڵپەی‬ ‫كاتێك‬ ‫ــەدا بە ی ها‬ ‫و کەوتن ـدا كــە ون و‬ ‫لــە باڵو ئابوریی یرۆری‬ ‫ەكـی‬ ‫ڕێ ش ـی ش خهمۆ مانگـی ـه واڵتــ و منـدااڵ ی كۆ‬ ‫کر‬ ‫واڵ‬ ‫دن‬ ‫وە‬ ‫ـ‬ ‫رۆ‬ ‫بــ‬ ‫ڕێ‬ ‫وخ‬ ‫ـ‬ ‫تیی‬ ‫ی‬ ‫ێ‬ ‫نا‬ ‫ـە‬ ‫ـ‬ ‫هم ـ‬ ‫سـ‬ ‫و م ۆپارێزییــ ئــەوەی انــی عێــ سیاسـەت بـەر مە ەدان تۆم ی تێپە کردنــەوە ســاڵی ‪ ٠٨‬کخراو!‬ ‫ژهیــه لـ ڵهژانی كییــان كهرهنت ی چینــدا ن كا‬ ‫ی‬ ‫ـە‬ ‫مانە‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫تێ‬ ‫ینـ‬ ‫ڕاندن ـ‬ ‫ده‬ ‫ه ۆڵــەکان ان بــۆ دا هیــچ پێ راق لــە ی کەرەن ترســیی بێ ەتبار‬ ‫ەوە‪،‬‬ ‫درۆ‬ ‫کردنــی ی قەی‬ ‫ئێس ـتادا روون ـی ــدا دهر ـهدا ‪ 2.6‬ئهنجامــدن؟ له‬ ‫ــۆ‬ ‫داوی‬ ‫و دەلە هێزە‬ ‫و کارگ بیــن‬ ‫گانــە‬ ‫ڕوبەڕو تینەکـ‬ ‫ــران‬ ‫ـر‬ ‫خ‬ ‫ســ‬ ‫ی لە‬ ‫بۆ‬ ‫و‬ ‫‪2‬‬ ‫بک‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫را‬ ‫كه‬ ‫ز‬ ‫ـ‬ ‫‪%‬‬ ‫ــە‬ ‫تیی‬ ‫ۆپی‬ ‫منـ وه‬ ‫داڕ‬ ‫ســە‬ ‫رژوا‬ ‫ــە و‬ ‫بوونــە دن ناڕەزای دراو‬ ‫و هەمـ دەســت‬ ‫ن‪ ،‬ب‬ ‫ەکی‬ ‫ۆر زی وون وتــو‬ ‫سـێ و شــاندەران مانــە ئابو ی فریود زییەک‬ ‫دانی ملی بەره‬ ‫خز‬ ‫وە‬ ‫ەتەنی‬ ‫ەت‬ ‫وو‬ ‫ان‬ ‫ی‬ ‫یــ‬ ‫ەم‬ ‫مە‬ ‫ن‬ ‫ات ـره كــه بێ وه و ‪ .9‬دااڵن‬ ‫ئە‬ ‫ی‬ ‫شــت‬ ‫بە‬ ‫ب‬ ‫تگ‬ ‫وە‬ ‫اب‬ ‫ی‬ ‫ۆن ـ‬ ‫ــە‬ ‫دە‬ ‫رگ‬ ‫وز‬ ‫هێنانی‬ ‫ەرانــ‬ ‫شكسـ‬ ‫جە‬ ‫مانــە‬ ‫رییەك‬ ‫خ ینــە‬ ‫خو‬ ‫مــاوەر رتنـی‬ ‫خە ـتی هێنــا ش ئەو ان هەل ـی شــەوە‪ ،‬داخســتن اریــی و ســتهێ‬ ‫الیەنگریــ ــە و پا ە‪ ،‬و‬ ‫گومــان ‪%18‬‬ ‫نانی‬ ‫ی‬ ‫تە‬ ‫ک‬ ‫یارم‬ ‫ەیـ‬ ‫ی‬ ‫شـ‬ ‫ڵك ـ‬ ‫وە‬ ‫ێندكا‬ ‫ــوارد قورب‬ ‫ســەرج ی بــ‬ ‫ار و‬ ‫ندرو‬ ‫بــۆ‬ ‫ســەرەت بێچــارە ەتیـی‬ ‫دا‪ ،‬ب‬ ‫ئــهم‬ ‫انیش‬ ‫ازاڕ‬ ‫لــە دابین ان بــە‬ ‫ەم‬ ‫خوێند ووی و انــی پێ رێكی‬ ‫توندتــر ۆیــە‬ ‫دەر‬ ‫دەوڵ‬ ‫ســەركو ســتی‬ ‫ڕوونـی س ـەر‬ ‫ز‬ ‫ایی‬ ‫و‬ ‫نا‬ ‫ەک‬ ‫ەت‬ ‫بو‬ ‫کر‬ ‫ـ‬ ‫و‬ ‫ان‬ ‫چا‬ ‫تر‬ ‫چا‬ ‫دن‬ ‫بێ‬ ‫ون‬ ‫ەز‬ ‫پ‬ ‫انــ‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫وە‬ ‫ین‬ ‫ی‬ ‫پی‬ ‫ەر‬ ‫بەشــان ی‪ ،‬هە‬ ‫ـی ن‬ ‫ربــو‬ ‫ــە دوای ت بك‬ ‫ڕاگەی كارێك‬ ‫ارەت شــنی‬ ‫کانی‬ ‫فراو‬ ‫ۆ دە‬ ‫وەرد‬ ‫خزم‬ ‫ـان و پێ شــاندا‬ ‫وڵیان‬ ‫ــەن‪.‬‬ ‫انتــری ون لـ‬ ‫شک‬ ‫وەاڵ انــد ك ــی دیك ــی پــە از و‬ ‫ەتگو‬ ‫كــە لــە داوە‬ ‫ڵێت‪:‬‬ ‫كــە دە ژیــان‪،‬‬ ‫ەییەك‬ ‫دا‬ ‫ـە تر‬ ‫نا‬ ‫ســتهێ‬ ‫توڕە‬ ‫انــدا ها زاریی‬ ‫ویسـ‬ ‫پ‬ ‫سـ‬ ‫ڕەزایەتی س ـی‬ ‫سەر مــی داخ ــە ئە ــەی پ روەردە بڕیارێ‬ ‫تو‬ ‫بوونــی نانی ئـ‬ ‫ــە ک‬ ‫ێنــاو‬ ‫ســەره ـتییەکانی ەاڵت‬ ‫ـ‬ ‫ک‬ ‫و‬ ‫ون‬ ‫ی‬ ‫ــ‬ ‫ەم‬ ‫ۆم‬ ‫گ‬ ‫ەت‬ ‫تا‬ ‫خ‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫پا‬ ‫ج‬ ‫ەاڵ‬ ‫ەڵ‬ ‫ەی‬ ‫ســە وازیی ــ‬ ‫ــە‬ ‫ژ‬ ‫ەڵــ‬ ‫هەو‬ ‫رتــە‬ ‫دانی‬ ‫ەمـاو‬ ‫دەنــگ‪ ،‬یەتــی‬ ‫یانـی‬ ‫ە‬ ‫ەر و مانــ خوێن شک‬ ‫ری‬ ‫بۆرژو ک و بێزا اڵنــە بـ‬ ‫ەری‬ ‫ش ـەپ‬ ‫درۆز‬ ‫كــ‬ ‫ـۆ هە‬ ‫ی ڕا كانیــان ەزارەتــ گاش ب دنــی ســت‬ ‫ازییــ‬ ‫پو‬ ‫خەڵکـی بێ ۆلێکی‬ ‫نانــە ل‬ ‫ریــی جە ڵمژی‬ ‫شــەپۆلە ەگـەڵ ج ەکان‬ ‫ــن و‬ ‫بە‬ ‫ما‬ ‫دەگەیە نەداتــ ی خوێن ــە ڕێچ بــااڵ‪.‬‬ ‫وەریــی‪ ،‬دەسـ‬ ‫کە‬ ‫شـدا‪،‬‬ ‫دەســ‬ ‫ەمـ‬ ‫ڕۆبۆ‬ ‫تەمۆ‬ ‫ببــن‬ ‫تیانک‬ ‫اوەر‬ ‫ه‬ ‫گەشە‬ ‫نیــن ەوە‪ ،‬ئــە دنــی ــاری‬ ‫تێك‬ ‫ســەندنی (بــە دیار ی ناڕازیـ رد بــە د ەنــدێ ل کردنی‬ ‫ب بــۆ ی‬ ‫ڕ‬ ‫وتار‬ ‫ــە‬ ‫ەكە‬ ‫ـ‬ ‫وا بایکۆ بــااڵ‬ ‫زگار‬ ‫ب‬ ‫دا بـ‬ ‫یکرا‬ ‫ەربڕ‬ ‫هێــز‬ ‫ئـ اڵو دەك مجــار ڕ ی خۆ‬ ‫بوونـی ه ەردەوامــ وی ـش ڕە ـۆ ئــەوەی ینــی‬ ‫ی‬ ‫ل‬ ‫تــی‬ ‫ســ‬ ‫وت ـی‬ ‫ی نا‬ ‫ەم ڕ ات ـەو ۆبۆت‬ ‫ە گا‬ ‫بتوان‬ ‫ۆزی‬ ‫ەرچـی‬ ‫س ـەد‬ ‫ــن سـ‬ ‫زیاتریـان ڕەزایە‬ ‫دیكــەیۆبۆتـەی ە‪ .‬ئایــا ێــك وتــ ردیان‬ ‫تییــە ج ر) ‪ .‬شان ـواری‬ ‫لــە‬ ‫باڵو‬ ‫بە‬ ‫بێڕەحــ پــڕ گاردی دەزا اری‬ ‫ەم‬ ‫وەه‬ ‫دەك‬ ‫اوەرییــ شــانی‬ ‫ــم و‬ ‫م‬ ‫لــ‬ ‫ــان نی ـت خــۆی‬ ‫ەک‬ ‫هەژ‬ ‫اتەوە‬ ‫و بێهە ە بڕوادا چیمــان ناوەڕۆك لــە‬ ‫موونـی بـ ان و‬ ‫گار‬ ‫ـ‬ ‫رێ‬ ‫ۆ‬ ‫پێ‬ ‫ســ‬ ‫ل ‪١٠‬‬ ‫ت بەڕێ تیــی نا دەڵێـت؟ی وتارەكدیــان‬ ‫و‬ ‫ـ‬ ‫ەیــە ئیمانیــ قۆناغێ ەی‬ ‫ی دیك كـی‬ ‫ــەی‬

‫‪)٢٠٠‬‬

‫ەردە‬

‫وەک‬

‫وەی‬

‫‪٠/‬‬

‫‪)٢٠٢‬‬

‫ڕ‬

‫ۆژنام‬

‫ەیەک‬

‫یس‬

‫یاسی‬

‫ی‬ ‫جەما‬

‫خاوەن‬ ‫ی ئی‬ ‫ســـەرنـــ متیاز‪:‬‬ ‫دەشن‬ ‫وو‬ ‫ێ نە‬ ‫ســـەر‪:‬‬ ‫ریمان‬ ‫ســــاد‬ ‫ق‬ ‫عــ‬ ‫ەزیــز‬

‫دینار‬

‫چێت)‬

‫سەرەتا‬

‫‪5‬‬

‫‪4‬‬

‫کارزان عەزیز‬

‫‪5‬‬

‫‪6‬‬

‫وەحشەكانی بازاڕ‬

‫‪3‬‬

‫‪12‬‬

‫ژ‬

‫مارە‪:‬‬

‫ئەم‬ ‫ب ساڵ‬ ‫س‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫ەیرو‬ ‫مای‬ ‫ت‪ ،‬ساڵی ەدار‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫اد‬ ‫تەق‬ ‫یه‬ ‫ێرۆشیم ینەو‬ ‫ە‬ ‫ئ‬ ‫ا‬ ‫ە‬ ‫و نا‬ ‫تۆمی‬ ‫گازاكی ئاسا‬ ‫ك‬ ‫ە‬ ‫ی‬ ‫كرد‬ ‫الپەڕە ەوە!‬ ‫(‪)٨‬‬

‫شە‬

‫مە ‪-‬‬

‫(‪١٥‬‬

‫‪٠/٨/‬‬

‫‪)٢٠٢‬‬

‫ڕۆژ‬

‫نامەی‬

‫ەکی‬

‫سیا‬

‫سیی‬

‫جە‬

‫ماوە‬ ‫ریی‪-‬‬

‫کرێ‬

‫کاریی‬

‫خاوەن‬ ‫ی ئی‬ ‫ســـەرنـــ متیاز‪:‬‬ ‫دەشن‬ ‫وو‬ ‫ێ نە‬ ‫ســـەر‪:‬‬ ‫سـ‬ ‫ریمان‬ ‫ـــ‬ ‫اد‬ ‫ق عــ‬ ‫ەزیــز‬ ‫سۆ‬

‫نر‬

‫سیالی‬

‫خ‪( :‬‬

‫‪)٥٠٠‬‬

‫ستییە‬

‫دین‬ ‫ار ‪-‬‬

‫(ه‬ ‫ەموو‬

‫نرخ‬

‫ناوە‬

‫ی‬ ‫هاوپ‬

‫ڕاست‬

‫شت‬

‫یم‬

‫ی‪٠( :‬‬

‫انگێ‬

‫کد‬

‫‪)٢٠٠‬‬

‫ەردە‬

‫دینار‬

‫چێت)‬

‫‪٢‬‬ ‫تا‬ ‫پ کەی‬ ‫کۆم‬ ‫ەلک‬ ‫تون ێشی م ەڵگە‬ ‫سەر‬ ‫ەر‬ ‫دو‬ ‫وتار‬ ‫تیژی ب گ و‬ ‫کر‬ ‫بەی‬ ‫دوابــ‬ ‫ەدوا‬ ‫روت‬ ‫ێت؟‬ ‫یئ‬ ‫الپ‬ ‫لە د‬ ‫ەڕ‬ ‫ــەوە‬ ‫و وە‬ ‫ووڕی‬ ‫ە‬ ‫ی‬ ‫ان‬ ‫دا‬ ‫‪٣‬‬ ‫ژم‬ ‫لــەك زیــری‬ ‫ارەی‬ ‫ار‬ ‫حکو‬ ‫ــەك‬ ‫لە‬ ‫مەتــ‬ ‫تــەو كێشـ‬ ‫بەدە‬ ‫ئەن‬ ‫ـایەوە‪ ،‬ی ی ئێ‬ ‫ســتی‬ ‫ــدام‬ ‫س اوی‬ ‫هێ یاد‬ ‫ســتا‬ ‫ها‬ ‫یەوە‬ ‫ی‬ ‫پەر‬ ‫ەك‬ ‫ی‬ ‫لە‬ ‫ڕە‬ ‫حك‬ ‫ــە‬ ‫د‬ ‫ل‬ ‫ســ‬ ‫كر‬ ‫وم‬ ‫ەر‬ ‫مــان‬ ‫دنــ‬ ‫بی رۆك‬ ‫ەناڵێن‬ ‫وبنــا‬ ‫رۆشی ‪٧٥‬‬ ‫ەتیــ‬ ‫سیســتمی ی بەهــا ێــت‪.‬‬ ‫وەزیرانــ ش لە دەستلەك ن دە‬ ‫س‬ ‫ســت‬ ‫ســ‬ ‫اڵ‬ ‫ی‬ ‫قــ‬ ‫ار‬ ‫الی‬ ‫ما‬ ‫كێ‬ ‫تیان‬ ‫در‬ ‫و خــا وەزیــر و ی لوبنان ــەن‬ ‫بانکــ‬ ‫و‬ ‫ەی‬ ‫ەرزە‬ ‫وە‬ ‫گ‬ ‫حســا شــانەوەی لــە ‪ ٠‬کان ت ی و زی اوی ل‬ ‫نا‬ ‫ــە‬ ‫رو‬ ‫وە‬ ‫دە‬ ‫وبن‬ ‫نش‬ ‫ـ‬ ‫ن‬ ‫گا‬ ‫اڕ‬ ‫‪١٧‬‬ ‫ڕاگ‬ ‫زا‬ ‫انــی‬ ‫ادەڕ‬ ‫ادەی‬ ‫ف ستلەكار ـارەزایەت پێــک ل‬ ‫ــە «کا ەیەنــرا ک دیابــی باڵوبوون ‪%‬ی هە ــەک ک ۆییەکــی و تێ‬ ‫كێ‬ ‫ی‬ ‫شـ‬ ‫ب‬ ‫شــ‬ ‫کیدا‬ ‫شــا‬ ‫ااڵ‬ ‫ـ‬ ‫مــ‬ ‫جی‬ ‫ــە‬ ‫اری‬ ‫ـە‬ ‫ــە‬ ‫دە‬ ‫وو‬ ‫كانی‬ ‫کــەم‬ ‫نەوە یــە ــاواز» دری ت‬ ‫گە‬ ‫لــە کۆمەاڵیە وەی‬ ‫ئۆکتۆب ئ ـەو‬ ‫ســتا‬ ‫چ‬ ‫پ‬ ‫بەره‬ ‫شــتووە وێن‬ ‫ەکنۆ‬ ‫جو‬ ‫بێکا‬ ‫الپ‬ ‫ەکــدار نەی ل‬ ‫ـەر‬ ‫ــەی‬ ‫اڵنــەوە ك لــە د ێكهاتب ـوو کــرات خزمە تییەکانی ریـی و ەمهێن‬ ‫تە‬ ‫سیا‬ ‫وبنــا‬ ‫ی ‪١٩‬‬ ‫انــی‬ ‫وا‬ ‫تگ ـ‬ ‫و‬ ‫وای‬ ‫هەڵب ەڕە ‪٤‬‬ ‫نو‬ ‫لەن ســەتی پ ‪ ٢٠‬هەڵگ جەماوەر ی یەك ن‪ .‬ئ ـەم گەشــت وزاری وەک ک نەبوونـی ناوخۆ زیاتــر‬ ‫م‬ ‫کــرد‬ ‫یلی‬ ‫دە‬ ‫بە‬ ‫ێــ‬ ‫ش‬ ‫ــە‬ ‫یــ‬ ‫ار‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫یــ‬ ‫كە‬ ‫شــ‬ ‫یرســا ب ییــە‬ ‫لە‬ ‫ئەمـ وان کوتل کپشــ‬ ‫رەســتە روت و یاییەکا ــەاڵت‬ ‫بــە بن یك ـە‪ ،‬و ل ەبا و تە خزمەتگو ی‪ ،‬و‬ ‫ژارد‬ ‫ل‬ ‫دا ب ـوو ژێــر نێود‬ ‫ن‬ ‫ــۆ‬ ‫ە‬ ‫کێنە‬ ‫دارێ‬ ‫ل‬ ‫ـ‬ ‫ن‬ ‫ەو‬ ‫بە‬ ‫ند‬ ‫ــە‬ ‫ی‬ ‫ـە‬ ‫تی‬ ‫زا‬ ‫ی‬ ‫بە‬ ‫ــە‬ ‫بە‬ ‫ڵە‬ ‫و‬ ‫ک‬ ‫ـ‬ ‫ی‬ ‫ســ‬ ‫رو‬ ‫ری‬ ‫تــ‬ ‫ند‬ ‫ـە لــە ه‬ ‫ڕۆش‬ ‫پ‬ ‫دە‬ ‫سا‬ ‫کە‬ ‫ت‬ ‫سیا‬ ‫ی‬ ‫یە‬ ‫تەقی‬ ‫ســە‬ ‫گژدا‬ ‫ەر‬ ‫ست‬ ‫دابە‬ ‫پا‬ ‫ێنــدە‬ ‫یو‬ ‫لــە گفت لەگــەڵ رو ه‬ ‫کــە ل شــتی و نەوەیەكــ ەکــەی كات‪ .‬ئ رتــە‬ ‫دەستلەک بەردەوامـ ســییەکان شــکردن چوون‬ ‫یەی‬ ‫ێشو‬ ‫ەمووشـ زۆر‬ ‫ــەوەی دەرب ترسـ‬ ‫ار‬ ‫ه‬ ‫ــە‬ ‫ەم‬ ‫ی‬ ‫گ‬ ‫ە‪.‬‬ ‫ببێت‬ ‫وگۆکانی ســند‬ ‫ی دە‬ ‫از‬ ‫ـناک‬ ‫و پا‬ ‫تۆق‬ ‫ەڵگر‬ ‫ـیا‬ ‫دیــا‬ ‫درو‬ ‫دە‬ ‫ــە گەن ــەش‬ ‫ەورەتــ کێشــا‬ ‫درۆی سەرمای ەختە‬ ‫نەوەکە ب لــە گ رتەکانــدا ســەاڵت نەهێ بوونـی لـ و نائو انــدا‪ ،‬ك وقی نەخ نەوە‬ ‫ســتکر تنــی چ ێنــەر‬ ‫هێنر‬ ‫رە‬ ‫ق‬ ‫جین‬ ‫ێــ‬ ‫ل‬ ‫ك‬ ‫ــە‬ ‫ش‬ ‫ــە‬ ‫دن‬ ‫ـە‬ ‫ــە‬ ‫ــە‬ ‫ت‪.‬‬ ‫مێ‬ ‫دا‬ ‫ە‬ ‫ــە‬ ‫وت‬ ‫ــت‬ ‫ی‬ ‫تێن‬ ‫ـ‬ ‫ی‬ ‫ەیرانـ‬ ‫پ‬ ‫مــا‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫دك‬ ‫بر‬ ‫دە‬ ‫وت‬ ‫لێ‬ ‫دا‬ ‫کو‬ ‫بــە جۆ ــەی‬ ‫تەق‬ ‫ێكها‬ ‫دەی نیت ەنجی‬ ‫لوبنــا ی حکومـ وڵــە‬ ‫وتـی « اری ڕاگە اكــو دژوارە ووەتەوە‪ .‬سـییەتی ــەرە‬ ‫نەکردنــ ەمەنــی شــتومە تبــوو‬ ‫رێ‬ ‫ت»‪.‬‬ ‫را‬ ‫ئەچۆڕێ ریدا‬ ‫ســ‬ ‫ش‪،‬‬ ‫ن بو ـەت‬ ‫س‬ ‫و هـەژ هیــچ هیوا کــی‬ ‫سیسـتمی یاندنـی گە‬ ‫کگ‬ ‫ی‬ ‫تــی ئ‬ ‫اڵ بە‬ ‫قاچا‬ ‫نــو‬ ‫وب‬ ‫ندەڵــەکا بــوو‬ ‫ــەرە‬ ‫و ڕژ‬ ‫ەلێك‬ ‫ت!‬ ‫شــتێكی بــێ هیـ ەمۆنیــۆم نزیکــەی خــدا‬ ‫اری ئـەو یەكــ‬ ‫ن و ه ڕای‬ ‫گەنـ‬ ‫ت ێ لــە نا ــە هــۆ ێمـی‬ ‫ـد‬ ‫ی‬ ‫ن‪،‬‬ ‫بــ‬ ‫سیا‬ ‫ـچ‬ ‫دە‬ ‫ەڵ‬ ‫ئــ‬ ‫پێ‬ ‫ی‬ ‫الپ‬ ‫و‬ ‫ونــد‬ ‫ەم‬ ‫بــە‬ ‫‪ ٢٧٥٠‬ت ەکار‬ ‫بــۆ‬ ‫ڕەزا‬ ‫ەژمو‬ ‫چاو‬ ‫ســیی‬ ‫سـەاڵ‬ ‫كــڕا‬ ‫ســە‬ ‫اڵتــە‬ ‫ناسـ دژ بــە ئە یەتــی و ســەرهەڵ تدار‬ ‫هەمــوو دێــری و زیاتــر ل ــەن‬ ‫ب‬ ‫کارەس ئــەم‬ ‫بوونەت ونــی پا هەلومەر دا لوب رۆک‬ ‫ەڕە ‪٥‬‬ ‫ی‬ ‫ل‬ ‫ۆ‬ ‫چ‬ ‫ــە‬ ‫ـر‬ ‫ئێ‬ ‫و‬ ‫چ‬ ‫تو‬ ‫ــە بەش رتــە‬ ‫دانی‬ ‫ــاتی بەن ەنــد‬ ‫ســتای لە‬ ‫پار‬ ‫جــە‬ ‫شــێ‬ ‫اون و وانــە‬ ‫نــان‬ ‫ــە ش‬ ‫ەزیر‬ ‫گە‬ ‫ڕەبو‬ ‫سیا‬ ‫شــ‬ ‫ــد‬ ‫ــێ‬ ‫ی کـ‬ ‫دەســت‬ ‫وەیەك ن ێزگاریکر ــەش‬ ‫ســاڵە‬ ‫نەفرە هەوڵیــدا انــی‬ ‫ی ئێ‬ ‫ندەڵــ‬ ‫بەرجە ـە بــە ت ونــی جەم ەپۆلێکی زیاتــر دانی ز ەری بەیـ ی كۆتا ک لــە د ســییە‬ ‫دن‬ ‫اع‬ ‫یح‬ ‫تــی‬ ‫كــە‬ ‫بــۆ‬ ‫ـر‬ ‫دەســ‬ ‫یات‬ ‫یــ‬ ‫یم‬ ‫ەقاڵنییــ ێــك‪،‬‬ ‫او‬ ‫ل‬ ‫بــۆ‬ ‫ئابور ستا ب‬ ‫ب لــە گۆ وکمــڕان ســتەکەر اغییــە‬ ‫ە‬ ‫ەنــی‬ ‫ەریــی بێالنە ــە ‪ ٠٠‬ــر لــە ‪ ٠‬ووت کــە ی لــە‬ ‫هەڵبژ جەمــاوەر بەتاڵکردن ت ل‬ ‫ە‪.‬‬ ‫ل‬ ‫ڕە‬ ‫و‬ ‫سیا‬ ‫ــە‬ ‫ەک‬ ‫ی‬ ‫ق‬ ‫ار‬ ‫وبن‬ ‫ار‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫عێ‬ ‫‪٦٠‬‬ ‫ی‬ ‫ــە‬ ‫هی‬ ‫لــە كورتــی‪ ،‬پانـی سیا ئــەو پارت دەســە ســییەکان کە بوونــ‬ ‫بــە‬ ‫دنــی‬ ‫کــەس بووە هۆ انــدا‪.‬‬ ‫وەی‬ ‫راق ـدا‬ ‫کێشــا‬ ‫ی ســە مــرۆ‬ ‫وتنـ‬ ‫س‬ ‫ـ‬ ‫ــە‬ ‫ی‬ ‫اڵت‬ ‫ئــ‬ ‫ـە‬ ‫و‬ ‫ڤ‬ ‫ناڕەزا دەگوزە پێشــوە «بەڵێنــی توڕەبــ وەی‬ ‫ی‬ ‫قهیران دەگوتر رانی‬ ‫دا‬ ‫ب‬ ‫ەم‬ ‫ل‬ ‫مانگ ـ‬ ‫ژێ‬ ‫و‬ ‫رێتیی بـ‬ ‫خ‬ ‫ریندار گیان‬ ‫دان‬ ‫یە‬ ‫وو‬ ‫ڕوونـ ی ئۆکت ناڕەزای وبنانـدا سیاســ‬ ‫ــر بـ‬ ‫دە‬ ‫ـە نز‬ ‫ێ‬ ‫قۆناغ تــی و رێ ـت) ب ـ تە (هــەر دڵنیا‬ ‫نو‬ ‫ییانە‬ ‫ی‬ ‫ەت‬ ‫ێت‬ ‫ۆب‬ ‫قەی یکــەی اری زیان هەزارکــە ربەدەر بوون‬ ‫کــ‬ ‫بو‬ ‫ـ‬ ‫ك‬ ‫ـ‬ ‫یی‬ ‫بــ‬ ‫ه‬ ‫دا‬ ‫ی‬ ‫ـ‬ ‫ەر‬ ‫ەر‬ ‫ێک‬ ‫ونی‬ ‫ــە‬ ‫وە‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫‪١٥‬‬ ‫ۆکار‬ ‫ێكـی ما س‪،‬‬ ‫بــوو‬ ‫یژ‬ ‫ی پـ‬ ‫ئابور‬ ‫هێ‬ ‫ی تــازە توڕەبو ت‪ ،‬ئەوی ـ ک ئــە ەوە»‬ ‫جەماو ـان هەبـ وو د رانەک‬ ‫ــەی قو ملی ـار‬ ‫وە‬ ‫و ه ن و‬ ‫ــز و‬ ‫ـو‬ ‫وە کـ ونــ‬ ‫ییــە خن ی گەند ار سـ‬ ‫انی‬ ‫ەر‬ ‫ش‬ ‫دیـ‬ ‫ـا‬ ‫ی‬ ‫و‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ری‬ ‫د‬ ‫دۆ‬ ‫ڵە‬ ‫ل‬ ‫شــ‬ ‫حز‬ ‫نانه؟‬ ‫ەر‬ ‫ەڵی‬ ‫کێن‬ ‫نە‬ ‫ز‬ ‫وا‬ ‫ـ‬ ‫ڵتـ‬ ‫ـە‬ ‫ــە‬ ‫یان‬ ‫ج‬ ‫الپ‬ ‫بەكان ـ‬ ‫ــەرە بــ ی سیا وە دەركە ــە كــە ئــەو تووانی ل ـر و ت الر دە‬ ‫ۆر گـەو وەهــا‬ ‫فرەتـ‬ ‫ەماو‬ ‫هەم ـ‬ ‫ی ئــە‬ ‫خەم‬ ‫ون‬ ‫سـ‬ ‫ســین ی جەمـ ی گۆ‬ ‫وب‬ ‫وو‬ ‫وت‬ ‫وو هێمـ ەریــی پ وەی‬ ‫دە ەڕە ‪٦‬‬ ‫کــە‬ ‫او‬ ‫ـا‬ ‫ار‬ ‫دتــر ک ڵێنرێ ـت‪ ،‬رە کــە‬ ‫ی و ئـەو ـن‪ ،‬بــە تراژید هۆکارانــە نــان‪.‬‬ ‫ڕەپان ـ‬ ‫ێی‬ ‫رد‬ ‫ســا‬ ‫ئا‬ ‫یی‬ ‫بــۆ بە یۆی هەڵ ەر دەخــا ی سیاس و نیشــا نایــە‬ ‫ر‬ ‫قەی‬ ‫ۆتــە‬ ‫ی ک‬ ‫ه‬ ‫ـ‬ ‫ســتی‬ ‫اڵنێکە‬ ‫ەكــە‬ ‫ئــەم واڵتــەرانــە خــودەریچییــەک بــین‪ ،‬بەنــدــەەریلــە پشــتی وە لەســەر م شــۆڕشتاڵلــکردنــەوەبژواردن ـی پێش ـت‪.‬وەخۆشـبە ـیختاینەلوبنــاننەب ـكانی‪ ،‬ناوە بارەی‬ ‫ك‬ ‫ر‬ ‫ەر‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫هە‬ ‫اک‬ ‫ەال‬ ‫تە‬ ‫ختە‬ ‫هـەر‬ ‫دە‬ ‫رۆن‬ ‫دنە‬ ‫ی جە ڵمژین‬ ‫ئــەو‬ ‫ڕووداوەك ــەاڵم بــە بەیرووت قینــە‬ ‫مــ‬ ‫ـی گیان ـ وەک ئام زوو‬ ‫ود‬ ‫پــا‬ ‫ڕژ‬ ‫گ‬ ‫ــە‬ ‫وە پـ‬ ‫كانی خ وەی‬ ‫واکەوتن اوەر‬ ‫را‬ ‫ی‬ ‫ێمــە کۆ ــە وێنــا شــتی و وە بــ ـڕ ب ش د‬ ‫بــە‬ ‫گۆڕانــک زێ ـک‬ ‫ی لە‬ ‫ەی ـرو وو ڕ‬ ‫وون‬ ‫بــە‬ ‫وێ‬ ‫مەاڵیەت ی دا‬ ‫ڕوونــ‬ ‫ار‬ ‫ســ‬ ‫ڕزیــ‬ ‫ماکــ ت‪ ،‬فڕۆک ۆژ لــە هەوڵی ڕز ی د‬ ‫یو‬ ‫ندن‬ ‫ەرکــ‬ ‫ی‪-‬سیاس ن و گە ادەیی‬ ‫کا‬ ‫گا‬ ‫رۆن‬ ‫ەكــە‬ ‫ــی‬ ‫رکردن! ەوت‪.‬‬ ‫ند‬ ‫ســەردا لــە فڕۆ ی س ـەر رەســا‬ ‫یە بۆرژ ەڵــی‬ ‫تەکە‬ ‫الپ‬ ‫کە‬ ‫نە‬ ‫ەڕ‬ ‫وز‬ ‫حکومە ش لــە خانــەی ۆکی فەڕ ی ب‬ ‫ە‬ ‫یی‬ ‫ەن‬ ‫ــە‬ ‫ــد‬ ‫‪٩‬‬ ‫تــ‬ ‫گۆ‬ ‫بەیــرو ەنســا ئی ەری‬ ‫خەڵکــ ی ل‬ ‫ت‬ ‫وبنــان شــەنی‬ ‫ی‬ ‫مان‬ ‫سین‬ ‫گای‬ ‫لوب‬ ‫ویــل‬ ‫و‬ ‫نیشــت‬ ‫نــان» لەالیــە دنەربڕینــی هاوخەمییــەەووەە‪ ،‬ئــەم یان ئ ەمای‬ ‫ســەر «پاڵپ‬ ‫بــۆ‬ ‫ەم‬ ‫سۆڤی‬ ‫شــتی‬ ‫ۆک‬ ‫ریکی‪ ،‬ەتی‬ ‫ی فەڕەن کردنی‬ ‫ســ‬ ‫کا‬ ‫او‬ ‫ە‪،‬‬ ‫م‬ ‫یان؟‬

‫ژ‬

‫مارە‪:‬‬

‫(‪)٧‬‬

‫شە‬

‫مە ‪-‬‬

‫دوو‬

‫سەر‬

‫وتار‬ ‫ساد‬

‫(‪١١‬‬

‫‪٧/‬‬ ‫‪٠٢٠/‬‬

‫‪)٢‬‬

‫وێ‬ ‫نە و‬

‫ڕ‬

‫ۆژنام‬

‫خاوەن‬

‫ەیە‬

‫کی‬

‫س‬ ‫یاسی‬

‫کاتێــ‬ ‫چــو ک «‬ ‫دۆناڵ‬ ‫ســە اری ئــەم ــد ت‬ ‫رامــ‬ ‫پێش ربەخۆیی مانگــدا پ»ی‬ ‫ئ‬ ‫(تەمـ ســەر‬ ‫كەش ـ‬ ‫ەمری‬ ‫ـوز) ب ۆکی ئ‬ ‫كاتێـك كرد‪ ،‬هی کاوە‬ ‫لە چیا ــە بۆن ەمریــ‬ ‫ــچ‬ ‫خ‬ ‫ۆپی‬ ‫مای‬ ‫‪60‬‬ ‫ـ‬ ‫ش‬ ‫کا لــە‬ ‫ـە‬ ‫ـ‬ ‫ی ڕاشـ ــەی‬ ‫ـا‬ ‫«چ شــار‬ ‫جە‬ ‫یس‬ ‫ـم‬ ‫ندان‬ ‫ۆدا وتا ژنــی‬ ‫ی وی‬ ‫و ناڕە ەرسـ‬ ‫ـوڕم‬ ‫مێژ ەپــی ڕادی الیەت‬ ‫رە‬ ‫ــە یەكگ زایەتییــە ان ن‬ ‫كەی‬ ‫تر وییــەكا ــكاڵ‬ ‫ەب ـوو‬ ‫رت‬ ‫جە‬ ‫ام ـ‬ ‫ن» نــا و ســڕی ووەكانــ ماوەری ب ـۆم‬ ‫ی‬ ‫نە‬ ‫یە‬ ‫وز‬ ‫پ هێـ‬ ‫دز و لۆ ـرش دە ەد كــرد‪ .‬وەی بە ئەمریــكا كانـی‬ ‫ئەمــە هــا‬ ‫مپن‬ ‫کاتـ‬ ‫لــە‬ ‫نەتەو ی بــە‬ ‫مــاوە ــە چــە ـە س ـ‬ ‫یە‬ ‫ەیــ‬ ‫لــە تــ ی دوو پ و ما ەر خۆپی كەمجـ‬ ‫یو‬ ‫ما‬ ‫رک‬ ‫شــا‬ ‫ار نییـ‬ ‫ۆڕی‬ ‫چەندیــن کۆمەاڵ نگـی ڕابـ ســییەکا ندەران و ـە كــە‬ ‫ـر‬ ‫ن»‬ ‫بـ‬ ‫جەماوە هێرشــ یەتیــی تو دوودا سـ ناویان ـە «‬ ‫ی‬ ‫دە‬ ‫ریی‬ ‫كو‬ ‫کردوو یتــەر و ل ەرۆکی ئ بــات‪.‬‬ ‫ــەکا‬ ‫شــتنی‬ ‫ەم‬ ‫ەت‬ ‫ن؛ ئــ‬ ‫بــە نــاو هاواڵتی ەو ناڕە ــە ســ ــە پەیامە ریـکا‬ ‫ەر‬ ‫ی‬ ‫یە‬ ‫کا‬ ‫زای‬ ‫ئ‬ ‫ناڕەزا نیــدا‬ ‫ەمریكــی «جــۆرج كــی ئەم ەتییان‬ ‫یە‬ ‫ــەی‬ ‫فۆ‬ ‫بەنــ‬ ‫كــە‬ ‫ریکیی‬ ‫كــە لــە تییــە‬ ‫اوی‬ ‫لیــد»‬ ‫ــەوە‬ ‫لەژێـ‬ ‫د‬ ‫مــاوەی «دیریــ ـر ئەژنـ ی بــە ڕە ســەریا وای‬ ‫نه‬ ‫گــ‬ ‫‪ ٨‬خولــە ک شــ ـۆی پ‬ ‫کــرد‬ ‫ەز ئەف ەڵدا‪،‬‬ ‫ۆفی‬ ‫ک‬ ‫ۆلیســ‬ ‫کــە‬ ‫ری‬ ‫هە‬ ‫«ناتوانـ و ‪ ٤٦‬چ ن» خنك ێکی ئەم قــی‪-‬‬ ‫نــ مــوو‬ ‫ێنــ‬ ‫ری‬ ‫رک‬ ‫ـم‬ ‫بانــ‬ ‫گ‬ ‫هەناس ــە ه ـاو را‪ .‬فلۆی کیــدا‬ ‫ەدا و‬ ‫و‬ ‫ــد‬ ‫هەڵگیر ســەرئە هــاوارە ــە بــد اری ف‬ ‫بــۆ‬ ‫نج‬ ‫ریاکە‬ ‫ەم»‪،‬‬ ‫هیـ‬ ‫جیهانــ ســانی ش ـ ام ئــ‬ ‫ـچ دادی كەچــی وتن ـی‬ ‫ی‬ ‫ەپ‬ ‫ەم دە‬ ‫کۆمەاڵی دژ بــە ۆلێک لــە ربڕینــەی ڕزگاریی ئــەو‬ ‫ب‬ ‫نا‬ ‫ەك‬ ‫توند ەتــ‬ ‫ی‪ .‬ئــەم جیاکاریــی ڕەزایەتی ــووە بڵێ ــەی‬ ‫كراو‬ ‫ـ‬ ‫س‬ ‫بەڵکــو ەكانــ‬ ‫ناڕەزای ڕەگــەزی ی جەما ــەی‬ ‫ف‬ ‫ی ئ‬ ‫وە‬ ‫ەتی‬ ‫ئ‬ ‫ەورو راوانییەك ەمریــکادا یانــە هــ و نایەک ری ـی‬ ‫پیی‬ ‫ســ‬ ‫ەر‬ ‫پ‬ ‫ــەی‬ ‫ســایە ەکانی ـ‬ ‫انیی‬ ‫لــە‬ ‫گەشــتە ەنگــی‬ ‫ســ‬ ‫ی قوڵ ش‪ .‬د‬ ‫و‬ ‫نەخــو نورە‬ ‫ەرئە‬ ‫بو‬ ‫ه‬ ‫ار‬ ‫ەندێــ‬ ‫بە شکســتی ونــەوەی نج ـام‬ ‫ئ ـەم نا ک لــە دەوە‪،‬‬ ‫سی‬ ‫خێرای‬ ‫قە‬ ‫و‬ ‫کۆمەاڵی یەكــی‬ ‫ســتەمی یرانــی ئا ڕەزای‬ ‫اڵتــە‬ ‫ەتی‬ ‫زۆ‬ ‫ک‬ ‫یان‬ ‫بو‬ ‫رە‬ ‫ــە‬ ‫ۆم‬ ‫ەتـی‬ ‫ئ ـەو‬ ‫ریــی‬ ‫لــە دەکا‬ ‫و چی وە بــ‬ ‫ەاڵیە‬ ‫پارا شکستەش ـ نایەتیـی ەرەو ئا تیــی ب جیهانــی كــە تە ‪٥٦‬‬ ‫ملیا‬ ‫سـ‬ ‫ی‬ ‫قـ‬ ‫ســتن‬ ‫ااڵدە‬ ‫بوویــە ی مرۆڤـ كــە ئ ـەم وڵ پەرە ـۆ و ڕی ســتدا‪ ،‬ئــەوە سیســتمە رد دۆ‬ ‫الر‬ ‫كە‬ ‫شــ‬ ‫ـدا‬ ‫یان‬ ‫سـەند‪ ،‬ەیەکی ســ ی شــایەن چاند دژ بە‬ ‫لــە ڤای سیس‬ ‫وە‪ .‬ن‬ ‫پەک‬ ‫وی‬ ‫ــتمە‬ ‫ئەو‬ ‫ەر‬ ‫ه‬ ‫کەوتەیـ ــەک‬ ‫خ‬ ‫هــەر رۆس ـی ک کۆمەاڵ ەروەها بــە ۆکی ئ ی ســەرن ەتــی‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ڕق و‬ ‫زمەت‬ ‫یە‬ ‫ڕژێ‬ ‫جیا‬ ‫ۆر‬ ‫ەمری‬ ‫جدا‬ ‫ئە‬ ‫لــە مەیلــ‬ ‫ئامێـ گوزارییـ ــم و‬ ‫كاری‬ ‫مــە‪ ،‬بە ۆنــا ڕوب ـ تییــە لـ‬ ‫ی چــە ــکادا ئ نە لــە‬ ‫ـە‬ ‫حک‬ ‫ـە‬ ‫ت‬ ‫یەی‬ ‫وم‬ ‫د ـر و‬ ‫ڵکـ‬ ‫ەڕ‬ ‫ەتـ‬ ‫كاتێك‬ ‫تەند‬ ‫پ و کۆ ەوەیــە وی ـت‬ ‫ەركەوتــ کەرەســ روســتی ەکان لــە ـو الواز ووی زی ـاد لـ دایــە‬ ‫وپ‬ ‫ك‬ ‫سیاســ‬ ‫ـە‬ ‫تە‬ ‫كــە هــ مۆنیــ‬ ‫د‬ ‫یو‬ ‫ەیامە‬ ‫ــە نا‬ ‫ن‪،‬‬ ‫شـ‬ ‫ی و و‬ ‫‪30‬‬ ‫ابیــن‬ ‫وپ‬ ‫و مر‬ ‫بەدەســتیا نااڵن‬ ‫زم نــاوز ڕەزایەت کان ـی‬ ‫ەر‬ ‫ەپۆلێک کــە‬ ‫دنــی‬ ‫ت‬ ‫پێكــڕا ێداویسـ ۆییـەکان نەکردنـی بــە کۆمۆنیــ ســاڵە هە سی‬ ‫ییــ‬ ‫ەد‬ ‫نە‬ ‫لـ‬ ‫کــە‬ ‫وڕ‬ ‫ەک‬ ‫ـە‬ ‫ســ‬ ‫حک‬ ‫ـتی‬ ‫دە‬ ‫وە‪،‬‬ ‫ەی‬ ‫زم‬ ‫تم‬ ‫ـ‬ ‫ان‬ ‫نا‬ ‫ڵم‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫كا‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫بــەز‬ ‫ەت‬ ‫ســ‬ ‫ڕە‬ ‫خ‬ ‫کە‬ ‫بوون‬ ‫هەروە ومەتــ‬ ‫ت‪ ،‬ئ‬ ‫ئەم‬ ‫و بێ‬ ‫بــۆ‬ ‫ەرکەوتن مــردووە ـی ئ‬ ‫بەجــێ ن ۆر کرێکا زایەتی ـی ــە هــۆ ۆپاراس میـی ئابو‬ ‫ی هە‬ ‫هــا‬ ‫ــەوە دە ریكــی ەمــە خ هەڵگیر زاریـ‬ ‫ک‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫تنی‬ ‫را‬ ‫سـ ریــی‬ ‫ەه‬ ‫تە‬ ‫ی جەمـ بەرزبو رێمــی‬ ‫ی بــ‬ ‫نیــان نا رێــکاری ســەره شــدا‬ ‫ێڵــن‪،‬‬ ‫ســەرک ازاڕی خۆشــ كات كــە خــۆی‬ ‫ندرو‬ ‫ۆپیشــان ســانی‬ ‫ـەرۆ‬ ‫کورد‬ ‫ونــە‬ ‫اوەر‬ ‫هەر‬ ‫ئیتالیــا ســتی‬ ‫چــار کر ل ـەو ک ەڵدانی ناڕە ک و سـ ەوتوو‪ ،‬ئــازاد حاڵیی‬ ‫وە‬ ‫چــە‬ ‫بێبەشــە دانی جە شــەپۆل ی نـاڕاز وەی شــ ســتان‬ ‫ان‬ ‫لە‬ ‫پ‬ ‫وانــە هــا‬ ‫زا‬ ‫ەر‬ ‫ێک‬ ‫دە‬ ‫کان‬ ‫ئـ‬ ‫ەرکر‬ ‫وه‬ ‫هەروە وەک‬ ‫ناڕەزا دبــوو‬ ‫یەتیــ‬ ‫تانــە‬ ‫یــەک لــە دا‪ ،‬حک مــاوەری ی نوێــی ی‪ ،‬کــە ئ ەپۆلی‬ ‫نموونە ربــڕی‬ ‫ەو ناڕە ەندێــ‬ ‫یە‬ ‫ناڕە‬ ‫کارەکا ی سیســتم ی ئۆڕ دە نیی‬ ‫ـ‬ ‫هــا‬ ‫ك‬ ‫ـە‬ ‫ام‬ ‫زا‬ ‫تیــ‬ ‫وم‬ ‫د‬ ‫ل‬ ‫اژ‬ ‫یە‬ ‫زا‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫ناڕە‬ ‫ەیــە‬ ‫شــگێ‬ ‫لەکاتـ‬ ‫وا‬ ‫کارمە نیــان کۆم‬ ‫مەبەســت وای یەكـ ەتـی هە ەنــاو‬ ‫تییەک‬ ‫یەتییـ‬ ‫رامــپ یەکــی‬ ‫اڵتــی‬ ‫زایەتــ‬ ‫ی‬ ‫رێـ‬ ‫و ۆنیـزم و ســەرمایەد ڕییەكانی ی ڕو‬ ‫ل‬ ‫دیكــە‪ .‬انــی‬ ‫ند‬ ‫یە‬ ‫هەڵگ شــنتۆن ـە جە‬ ‫بە‬ ‫انــ‬ ‫ف‬ ‫كــ‬ ‫ما‬ ‫ەمــە گە گفتوگ ی شــاندە ـم بەرد چینــە هــ ی و‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ڕو‬ ‫ەڕ‬ ‫ەم‬ ‫ار‬ ‫ــە‬ ‫چـ‬ ‫ەن‬ ‫و نی وەری‬ ‫ەژ‬ ‫ۆک‬ ‫ەو‬ ‫یرســا‬ ‫پ‬ ‫خێرایــ ـەپ بڵێـ ی كــە جەمــاوە بوونــە‬ ‫ســا و تۆ‬ ‫هەلومە ڕانــە بـەد ــردن ل کانی خــۆ امــە لــە ن ار و‬ ‫ویــۆرک یانــەی‬ ‫ەیکــەری ن‪ ،‬ڕ‬ ‫وەی‬ ‫هەوڵــ ردا‬ ‫مەتانــە ل ی لەگــ ت «‬ ‫وا‬ ‫ەگ ـ‬ ‫ی‬ ‫رج‬ ‫ار‬ ‫کــە لـ‬ ‫دژ‬ ‫وبــەڕ‬ ‫ی‬ ‫بڵقـی‬ ‫تاریــك‪ .‬ــەی ک ی ڕێچار ەڵ ناوەن بــۆ بەغـ دنـی‬ ‫ــە‬ ‫ەڵ‬ ‫بوونــە‬ ‫بــە‬ ‫خەڵك‬ ‫و شــا ـە مین‬ ‫«ڕابەر ووی‬ ‫ــە‬ ‫دژی ئــ شــەپۆ سـەر ئــا دابێــ‬ ‫ــد‬ ‫یاپۆڵ ـس لە ــدا ئـ‬ ‫ێك‬ ‫وە و‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫سی‬ ‫انــ‬ ‫س‬ ‫ـە‬ ‫گە‬ ‫ـ‬ ‫رە‬ ‫ــدا‬ ‫ی‬ ‫چ‬ ‫ب‬ ‫وە‬ ‫دا‪ .‬ئامان داد بــە‬ ‫ب‬ ‫لە‬ ‫ەر‬ ‫ـ‬ ‫شــ‬ ‫گــ‬ ‫هێ‬ ‫ەو‬ ‫ەن‬ ‫ون‬ ‫كانی‬ ‫سی ســتەم‬ ‫دیــن‬ ‫و ەڵ ئــەو نیشـان د بزووتن کاندا نام و کاتیی ــە شـ چاوە‬ ‫تووە‬ ‫ـۆ ڕز‬ ‫بــو مــای‬ ‫ـان‬ ‫تە بنبە گاربــو جی ـش‬ ‫جیــاک پەیکە ســتمەم و دەوڵ تــردا‬ ‫ن‬ ‫كانی‬ ‫ب‬ ‫ــە‬ ‫ێنـ‬ ‫ون‬ ‫ــن‬ ‫دە‬ ‫ەب‬ ‫ەدا‬ ‫ڕا‬ ‫ـن‬ ‫زو‬ ‫وە‬ ‫ی‬ ‫ری‬ ‫ت‬ ‫ـ‬ ‫ــە‬ ‫وو‬ ‫ون‬ ‫نێـ‬ ‫اری‬ ‫بــ‬ ‫ئەوەش وەك‬ ‫گەیانـ‬ ‫»‪ .‬ئــ‬ ‫ان ت‬ ‫وتنەو‬ ‫ئــەو‬ ‫نیــی‬ ‫ت و کــە‬ ‫ـردر‬ ‫لـەو‬ ‫جەما‬ ‫كــە لـ‬ ‫ســتێكی‬ ‫ــم‬ ‫(هێــزی و بازر ێکشـکاند ۆرژو‬ ‫و لەپێن ـاو و بێــک انــەدا د ـە بنەڕەت وەرییان ەم حک پاشەک اوەکان دن ج‬ ‫تەنــ‬ ‫از‬ ‫ه‬ ‫ان‬ ‫گ‬ ‫ەخ‬ ‫ـ‬ ‫ب‬ ‫د‬ ‫ار‬ ‫ــە‬ ‫ەژ‬ ‫گا‬ ‫و‬ ‫ی»‬ ‫ت‬ ‫شــ‬ ‫ەنــد‬ ‫ک‬ ‫ــدا‬ ‫وم‬ ‫بە‬ ‫ی‬ ‫ک‬ ‫ی‬ ‫ەك‬ ‫ی‬ ‫ینــ‬ ‫کــە‬ ‫نیــی‬ ‫ێ و‬ ‫ەت ـی‬ ‫كۆم‬ ‫لەسـ‬ ‫ەنــە‬ ‫ی كــە اری‬ ‫كــە‬ ‫ۆتایه‬ ‫ێ دە‬ ‫م‬ ‫نیشـ‬ ‫دەســت‬ ‫بــوو‬ ‫و تــۆڕە وڵەت‬ ‫ل‬ ‫لکەچییا فیدرال ـی ملکەچی وە بــۆ ەر پێ‬ ‫ن‪ ،‬ئــەو دژی هــ ۆنیزم‬ ‫هــەرزا «کۆیلــە ـانە هەروە ێنــان بــە هێنان‬ ‫انــ‬ ‫ــە‬ ‫ش‬ ‫ی‬ ‫ـ‬ ‫ی‬ ‫بە‬ ‫هــا‬ ‫کۆ‬ ‫پە‬ ‫ب‬ ‫کان» ب‬ ‫ن)‪.‬‬ ‫دادپ‬ ‫دیكەشـ بەری‬ ‫دێــت بـ نەشــیاندا ناوەن ـد‪ ،‬یانــەی بـ غــداد بڕکێی‬ ‫زووتنە ەژاری‬ ‫ن یوەندی مەاڵی‬ ‫ــە درێژ ڕق و جیاکاریــدا ەروە‬ ‫تانیــا‬ ‫هەر‬ ‫لە‬ ‫ـۆ‬ ‫ـدا‬ ‫ن‬ ‫ـۆ‬ ‫گر‬ ‫ەتییــ‬ ‫ری ـی‬ ‫ڕادە‬ ‫و ئەم وەهــا دە‬ ‫واند‬ ‫وانــە‬ ‫موچ‬ ‫کین‬ ‫مەرج ســەر‬ ‫ایــی‬ ‫بەغــ‬ ‫موونـە‪ ،‬ز تنــی تــ ەکان‬ ‫زۆرێــ‬ ‫دە سـەاڵت و مێــژوو ــە بەرا هەمیشــە کۆمەاڵیەت ی لە ــەی کا داد لەبە ســتکردنی وویان ـ‬ ‫ەک‬ ‫بایکــۆت ک لــە دا ریــکا‬ ‫كــە‬ ‫یانێكـی ۆڕی‬ ‫ـ‬ ‫ە‪ ،‬لەنێ انــی‬ ‫و‬ ‫رم‬ ‫الیــ‬ ‫را‬ ‫ئ‬ ‫ک‬ ‫مبــ‬ ‫تێ‬ ‫تر‬ ‫ح‬ ‫ی‬ ‫دا‬ ‫ەن‬ ‫ــە‬ ‫مــ‬ ‫ک‬ ‫ەن‬ ‫مبــ‬ ‫ۆم‬ ‫بڕەك‬ ‫ــد‬ ‫ــو‬ ‫هات‬ ‫ــران و ەزراوە سـ ســن! ئــ کومەتانــە وە نی ەر بــە كۆشــ‬ ‫ــەی ‪ ٣.٨‬بەرچـاو ەاڵیە‬ ‫ئابڕوچو حکومەتــ ان و‬ ‫ئ ـەو‬ ‫ەر دابینکـ ــە نە‬ ‫شــ‬ ‫اون‪.‬‬ ‫ەو‬ ‫ی‬ ‫پ ـیاتل‬ ‫خان‬ ‫وتییــ‬ ‫ی‬ ‫چاال‬ ‫ـر‬ ‫‪%‬‬ ‫تیــی ف‬ ‫چەنـ‬ ‫کۆمۆ‬ ‫ان د‬ ‫ئاڵو‬ ‫ئــەو ‪ ٠‬ونــی‬ ‫ناوەنــ ەنشـ‬ ‫دن و ن ەکان‬ ‫بــوو‪ ،‬ك بەركـەو ەیســبو کیــی‬ ‫ۆلیـ‬ ‫ڕوویــدا ل گــۆڕ و دە لــە تار ەدات ک نیــزم‬ ‫حک‬ ‫ـینان‬ ‫ت‬ ‫دە‬ ‫‪٤٠‬‬ ‫ار‬ ‫س»‬ ‫ک‪،‬‬ ‫گە‬ ‫مایـی ك ــە ئــ‬ ‫ــە بــە پێــ لــە پ‬ ‫فیدراڵــی ملیــارد ومەتــی وە بــۆ ه و پێش دنــی‬ ‫بــە ک ـەم بـ دا‪ ،‬ســە ــە ك‬ ‫شە‬ ‫ش‬ ‫ەم‬ ‫ـ‬ ‫ۆن‬ ‫کە‬ ‫ــم‬ ‫ی‬ ‫ـو‬ ‫ۆم‬ ‫هە‬ ‫م‬ ‫دی‬ ‫سەند‬ ‫ەو‬ ‫لــ‬ ‫رەڕای تڕۆڵ‬ ‫ەرگە‬ ‫بەهــای کانیدا بــن و ت و‪ ،‬بــە‬ ‫نــارە عێ رێــم ل لێــر‪.‬‬ ‫كردنــی نەشــی ۆنیزم‬ ‫وچــەی ەم ك‬ ‫ئــە‬ ‫اڵم‬ ‫ۆتا‬ ‫ك‬ ‫وە‬ ‫ــە‬ ‫بــ‬ ‫ک‬ ‫وا‬ ‫کا‬ ‫را‬ ‫وا‬ ‫ــە‬ ‫قیی‬ ‫دیا‬ ‫رمەنــدا ییــەدا‬ ‫ازاڕ کوردس نــای بەد یک ـرد کـ ی کــە سـ «ناوچــە ــە لــە‬ ‫ــەی‬ ‫نــا‬ ‫رنەم‬ ‫حکوم‬ ‫ل‬ ‫ـا‬ ‫ـە‬ ‫ی‬ ‫تان‬ ‫ن‪ ،‬ئــەوە ردی بـ کــە حک انــی‬ ‫ەالیەکــ ەتــی‬ ‫بــە تەنی ی عێراق یهێنانیــان ئ ـەم پێ ت و ماو بــێ‬ ‫ـۆ‬ ‫وم‬ ‫شـ‬ ‫هێ ـزە ی تریش هەرێــم چ ی بــە‬ ‫دابەشــ ەتــی‬ ‫شــتی ق و پینەكر زیاتــر ب ـهاتانە ەکــەی‬ ‫ــە‬ ‫بۆ‬ ‫ەنــ‬ ‫ڕوون ـ‬ ‫واق‬ ‫وڵبوونــە دنی کیا بێــت‪.‬‬ ‫حکومەتــ رژوازییــە وە ڕادە دە گەن ی ئاش ـ کردنی‬ ‫عیتــر‬ ‫ی‬ ‫ــد‬ ‫نە‬ ‫وە‬ ‫کر‬ ‫ی‬ ‫بــۆ‬ ‫زیاتــر ئۆپۆزیس قەیــران ەڵ و ب اکرد‬ ‫ی قەیر لەدە‬ ‫ۆگ‬ ‫ــی‬ ‫بەسیا‬ ‫انــ‬ ‫ستچو‬ ‫و جەو ەنــە!‬ ‫دۆســییە ســیکردن ئاشــکرا ۆن و‬ ‫ی ئابــ وەكە‬ ‫بە‬ ‫هــ‬ ‫ی‬ ‫ور‬ ‫کانی‬ ‫ئــ‬ ‫کــرد ل شــداربو ەری‬ ‫ی و‬ ‫ــە‬ ‫وە‬ ‫پێشــوتر ەم دۆ‬ ‫ســییەیە هەوڵە کانی‬ ‫شــێ‬ ‫کا‬ ‫واندیان‪ .‬و خراپتـ نیــان‬ ‫ـر‬ ‫هەن‬ ‫لــە‬ ‫دێــك‬ ‫لــە‬ ‫بۆ‬ ‫ال ‪٩‬‬

‫ق‬ ‫عەزی‬

‫ز‬

‫یە‬ ‫ك تر‬

‫ی‬

‫جە‬

‫ماوە‬

‫س‬

‫ریی‪-‬‬

‫کرێ‬

‫ی ئی‬ ‫ســـەرنـــ متیاز‪:‬‬ ‫دەشن‬ ‫و‬ ‫ێ نە‬ ‫وســـە‬ ‫ر‪ :‬سـ‬ ‫ریمان‬ ‫ـــادق‬ ‫عــ‬ ‫ەزیــز‬ ‫کاریی‬

‫س‬

‫الپ‬ ‫كەر ەڕە ‪٢‬‬ ‫ت‬ ‫ی تە‬ ‫ڤایرۆ ندرو‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫سی كۆر ی و‬ ‫ۆنا‬ ‫الپ‬ ‫ڕ ەڕە ‪٤‬‬ ‫ێکخ‬ ‫نێود راوی‬ ‫ەوڵەتی کاری‬ ‫بە‬ ‫چی‬ ‫یەوەیە؟ دوای‬ ‫الپ‬ ‫كۆر ەڕە ‪٥‬‬ ‫ۆ‬ ‫نا پێ‬ ‫پەنجا شكە‬ ‫دەگ ساڵی وتنی‬ ‫ەڕێنێتە ژنان‬ ‫د‬ ‫الپ‬ ‫واوە‬ ‫ەڕە ‪٦‬‬ ‫كا‬ ‫د تێك‬ ‫دەس‬ ‫ەك‬ ‫وژێت‪ ،‬ەاڵت‬ ‫ج‬ ‫بەرهە هونەر وانی‬ ‫ج‬ ‫م‬ ‫دەهێنێ وانی‬ ‫ت‬

‫نر‬ ‫خ‪٠( :‬‬

‫ۆ‬ ‫سیا‬

‫لی‬

‫‪)٥٠‬‬

‫ست‬

‫دینار‬

‫ییە‬

‫‪ -‬نر‬

‫خی‬

‫هاوپ‬

‫لــ‬ ‫س‬ ‫ع ەم ژمار ەرنج‪:‬‬ ‫ەزیــز) ەیـ‬ ‫ـەوە‬ ‫ڕ‬ ‫(س‬ ‫ۆژنام‬ ‫س‬ ‫ەرنوو ــادق‬ ‫جێ ــەی‬ ‫سـ‬ ‫ڕێ‬ ‫گــ‬ ‫چــارە ـەری‬ ‫ەی (‬ ‫حەمــ‬ ‫لــە‬ ‫ەی‬ ‫مـ‬ ‫ـەال)‪.‬‬

‫شت‬

‫ی‪٠( :‬‬

‫‪)٢٠٠‬‬

‫دینار‬

‫لــە پــاش قەیرانــە گــەورە و قوڵــە ســەرمایەدارییەكەی ‪2008‬ەوە‪ ،‬كۆمەڵــگای مرۆیــی پێینایــە قۆناغــی‬ ‫وەحشــەكانی بــازاڕ و ســەرمایەداریی زۆمبییــەوە‪ .‬هــەر ئەمــەش بــوو وایكــرد كــە بــازاڕەكان پــڕ‬ ‫ببــن لــە فیلمــی زۆمبــی و وەحــش و خوێنمــژەكان‪ .‬ملیۆنــان مــرۆڤ لــەدوای ئــەو قەیرانــە و ئەمــەی‬ ‫ئێســتاوە لــە كارەكانیــان دەركــران و لێــرەوە ئابورییەكــی زۆمبــی و خوێنمژئاســا ڕوونتــر دەركــەوت‪:‬‬ ‫ســەرمایەداریی زۆمبــی و خوێنمــژ كــە تێیــدا ســەرمایەداران دڵــۆپ دڵــۆپ خوێنــی كرێــكاران و‬ ‫فەرمانبــەران و موچەخــۆران دەمــژن‪ .‬لــەدوای ئــەو قەیرانانــەوە‪ ،‬ئــەو خوێنمــژ و زۆمبییانــە كــە‬ ‫خوێنیــان لــە جەســتەی كرێــكاران چۆڕیبــوو‪ ،‬دزەیــان كــردە نــاو گوتــاری سیاســی و ســەركردەكانەوە‪.‬‬ ‫لــە ســاڵی ‪2008‬دا‪ ،‬چاوپێكەوتنێكــی ســەرۆكی ئەڵمانیــا باڵودەكرێتــەوە كــە بــە ڕاشــكاوی دەڵێــت‪:‬‬ ‫«بــازاڕی دارایــی بــووە بــە وەحشــێك و پێویســتە ڕام و تەمبــێ بكرێــت»‪ .‬ئــەم ســەرمایەدار و چینــە‬ ‫خوێنمــژە لــە ڕێگــەی میدیــا و پــەروەدە و پاڵپشــتی هێــزە ســەربازی و دەوڵەتی و ســیخوڕییەكانیانەوە‬ ‫(پــەروەردەی بۆرژوازیــی لیبــڕاڵ)‪ ،‬هەمــوو هەوڵێكیانــداوە لەپێنــاو «ئاســایی و سروشــتی» پیشــاندانی‬ ‫ئەم دۆخ و كارەســاتانەدا و كردویانن بە بەشــێك لە ژیانی ئاســایی و سروشــتیی خەڵكی چەوســاوە‬ ‫و چینەكانــی خــوارەوەی كۆمەڵــگا‪.‬‬ ‫ســەرباری هەمــوو ئەمانــە‪ ،‬ئــەوەی جێــگای تێڕامانــە ئەوەیــە كــە وەحــش و زۆمبــی و خوێنمژەكانــی‬ ‫ســەرمایەداریی ئەمــڕۆ كــە گەشــتوونەتە هەمــوو جێگایــەك و بــە تەواویــی جیهانیــی بوونەتــەوە‪،‬‬ ‫كەچــی واشــدەردەكەوێت كــە لــە هیــچ جێگایەكــدا نەبــن‪ .‬ئــەم ئاڵوگــۆڕە لــە ســترەكچەر و بونیــادی‬ ‫سیســتمی ئێســتادا خــۆی حەشــارداوە و تەنیــا تێگەشــتن لــە سیســتمەكە وەك ئــەوەی ئێســتا هەیــە‬ ‫دەتوانێــت وێنــا و تێگەشــتنێكی ڕوونمــان لــەو بارەیــەوە پێبــدات‪ .‬گەرچــی ئــەو وێنــای بــوون و نەبوونــە‬ ‫دژیــەك و ناكــۆك دەردەكەوێــت‪ ،‬بــەاڵم سروشــتی ڕاســتەقینەی نەزمــی بااڵدەســتە و بەرگرییەكــەی‬ ‫لەوەدایــە بــەو شــێوەیە نــاڕوون و سەرلێشــێوێنەر بێــت بــۆ چینەكانــی خــوارەوەی كۆمەڵــگا‪ .‬هیــچ‬ ‫كات لــە مێــژوودا فیلمــەكان هێنــدە لەبــارەی دزی و تااڵنــی‪ ،‬ڕفانــدن‪ ،‬كوشــتنی زنجیرەیــی‪ ،‬تیرۆریــزم‪،‬‬ ‫باڵوبوونــەوەی ڤایرۆســە كوشــندەكان‪ ،‬فرۆشــتنی ئەندامەكانــی جەســتە‪ ،‬بانــدە مافیاییــەكان‪،‬‬ ‫تێكچوونــی ژینگــە‪ ،‬خوێنمــژ و زۆمبییــەكان و هیتــر نەبــوون‪ .‬ڕاســتە كورتكردنــەوەی ئــەم ڕووداو‬ ‫و وەحشــیگەرییەتە بــۆ نــاو شاشــەی تیڤــی و ســكرینەكان وادەكــەن واقیــع مەجازیــی و نەگیــراو‬ ‫ببێتــەوە‪ ،‬بــەاڵم لەگــەڵ ئەوەشــدا ئــەوە ڕوونــە كــە هەمــوو تێمــا و ناوەڕۆكــی فیلمــەكان‪ ،‬جیهانــی ئێســتا‬ ‫و واقیعــی ژیانێكمــان نیشــان دەدەن كــە ژیانــی خۆمانــە‪ .‬بــۆ نموونــە‪ ،‬فرۆشــتنی ئەندامانــی جەســتە‬ ‫لــە ئێســتادا یەكێكــە لــە بازرگانییــە ڕوو لــە گەشــەكان‪ ،‬ئەوەشــی ئەندامانــی جەســتەی دەفرۆشــێت‬ ‫لــە چینەكانــی خــوارەوەی كۆمەڵــگان و كڕیارانــی ئەندامەكانیــش بــە زۆری بریتیــن لەوانــەی كــە‬ ‫لــە چینەكانــی ســەرەوەن‪ .‬بــە مانایەكیتــر‪ ،‬ئــەو زۆمبــی و خوێنمــژ و وەحشــانەی كــە لــە فیلمەكانــدا‬ ‫ئەندامانــی جەســتە و خوێنمــان دەبــەن و دەمــژن‪ ،‬لــە واقیعــدا ئەوانــەن كــە خــاوەن ســەرمایەیەكی‬ ‫زۆرن و لــە بازاڕەكانــدا خوێــن و ئەندامانــی جەســتەی چینەكانــی خــوارەوەی كۆمەڵــگا دەكــڕن‪،‬‬ ‫نــەك لەبەرئــەوەی پێویســتمان پێیــان نییــە‪ ،‬بەڵكــو لەبەرئــەوەی پــارە بــووە بــە شــتێكی زەروریتــر‬ ‫لــە ئەندامانــی جەســتەمان‪ .‬بۆیــە ئــەوەی پێویســتە لەســەر ئــەو چینانــەی كــە ئەندامانــی جەســتەیان‬ ‫دەفرۆشــن لەبــەر نەبوونــی‪ ،‬ئەوەیــە لــە شاشــەی تەلەفیزیــۆن و ســینەماكانەوە زۆمبــی و خوێنمــژەكان‬ ‫نەناســان‪ ،‬بەڵكــو لــە ژیانــی واقعیــدا بیانناســن و دەستنیشــانیان بكــەن‪ .‬بــۆ ئەمــەش هیــچ ئیمكانێــك‬ ‫بــۆ دۆزینــەوەی ئەوانــە بوونــی نییــە ئەگــەر خــودی ئــەو سیســتمە وەحشــییە دەستنیشــان نەكەیــن‬ ‫و نەناســین كــە ڕێــگای خۆشــكردووە ئــەم دوو جــۆرە لــە مرۆڤــی فرۆشــیاری ئەندامــان و خوێنــی‬ ‫جەســتە و كڕیارانــی‪ ،‬لەناویــدا جێگەیــان ببێتــەوە و هەمــوو ئــەو ڕووداوە وەحشــیگەرییانە ئاســایی‬ ‫و سروشــتی تێیــدا دەردەكــەون‪ .‬بــە مانایەكیتــر‪ ،‬ئــەو سیســتمەی كــە چینەكانــی خــوارەوە ناتوانــن‬ ‫شۆڕشــی بەســەردا بكــەن! (بــۆ زیاتــر ئاشــنابوون بــە نــاوەڕۆك و ئایدیاكانــی نــاو ئــەم كورتــە‬ ‫نوســینە‪ ،‬خوێنــەر دەتوانێــت ئــەم كتێبــە بخوێنێتــەوە‪« :‬وەحشــەكانی بــازاڕ‪ :‬زۆمبییــەكان‪ ،‬خوێنمــژەكان‬ ‫و ســەرمایەداریی جیهانــی» لــە نوســینی‪ :‬دەیڤــد مكناڵــی)‪.‬‬