خاوەنی ئیمتیاز :دەشنێ نەریمان ســـەرنـــووســـەر :ســــادق عــەزیــز نرخ٠( : )٥٠دینار -نرخی هاوپشتی )٢٠٠٠( :دینار
ژمارە )١٧( :شەمە )٢٠٢١/٩/١١( -
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
(هەموو ناوەڕاستی مانگێک دەردەچێت)
هەڵبژاردن هەڵبژاردەکە نییە!
هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی ژمــارە ١٧و چەنــد ژمــارەی داهاتــووى ڕێچــار لــە مــاوەى داهاتوو و ڕاپەڕینی ئۆکتۆبەر! هەڵمەتــى هەڵبژارنــى بۆرژوازییــدا ،تایبــەت دەبــن بــە هەڵبــژاردن و خەباتــى شۆڕشــگێڕأنەى خەڵــک سەروتار
سادق عزیز بڕیــاڕ وایــە ١٠ی ئۆکتۆبــەری داهاتــوو هەڵبژاردنەکانــی ئەنجومەنــی نوێنــەران «پەرلەمانــی» گشــتی لــە عێــراق ئەنجــام بدرێــن .هەڵبژرادنــی ٢٠٢١لــە دوای ڕووخانــی ڕژێمــی بۆرژوازیــی بەعســی قەومییــەوە چوارەمیــن هەڵبژاردنــی نوێنەرانــە کــە لــە عێراقــدا ئەنجــام بدرێــت (هەڵبژاردنەکانــی ،٢٠١٠ ،٢٠٠٥و .)٢٠١٨کۆمســیۆنی بــااڵی هەڵبژاردنــەکان ڕایگەینــد ســێ هــەزار پاڵێــوراو کــە نوێنەرایەتــی ٤٤٥هاوپەیمانــی و ٢٦٧پارتــی سیاســی ئەکــەن لەگــەڵ ژمارەیــەک پاڵێــوراوی ســەربەخۆ بــۆ کێبڕکێکــردن لەســەر ٣٢٨کورســی پەرلەمــان بەشــداری ئەکــەن. چینی بۆرژوازی لە عێراق سیســتمی پەرلەمانی دامەزراو لەســەر بەشبەشــێنە و دابەشــکردنی تایفــی و قەومــی بــە باشــترین ئەلگــۆ و چوارچێــوەی سیاســی گونجــاوی کۆمەالیەتــی لــە عێــراق ئەزانــن بــۆ بەڕێوەبەردنــی کۆمەڵگا و دەستخســتنی ســەرمایە لەســەر شــانی چینــی کرێــکار و هەوڵــدان بــۆ جێبەجێکردنــی جومگەکانــی لیبرالیزمــی نــوێ ،و خۆگونجانــدن لەگــەڵ گۆڕانکارییــە جیهانییەکانــی ســەرمایە .دەســتگرتنی چینــی بــۆرژوازی بــە هەمــوو ڕەوتــە جیاوازەکانییــەوە بــە سیســتمی پەرلەمانــی وەک یەکێــک لــە سیســتمە سیاســی و کۆمەاڵیەتییــەکان بــۆ سیاســەتی ڕژێمــی پەرلەمانــی و و پرۆســەی دیموکراســیی (وەک ڕەوتــی صــدر و کوتلــەی ئەیــاد عــەالوی و حزبــی بەڕێوەبردنــی کۆمەڵــگا ســەرباری دەرگیربوونــی قەیراناوی پەرلەمانیــی دەرخســتووە .ئەمــەش بووەتــە جێــگای ڕق شــیوعی عێراقــی و )...ناچــار کــردووە بــۆ ڕاگەیاندنــی سیاســی و ئابــوری بــۆرژوازی و لەدەســتدانی بچوکتریــن و شــەرمەزاریی جەماوەرێکــی بەرینــی خەڵــک ،هەروەهــا بەشــدارینەکردن لــە پرۆســەی هەڵبژاردنــی داهاتــوودا ،تەنها دەرچەهیــوا بــۆ دەربازبــوون لەو قەیرانە قوڵ و خنکێنەرەی سیاســەتی بایکۆتکردنــی هەڵبژاردنەکانــی پەرلەمــان کــە بــە ئامانجــی ســواربوونی شــەپۆلەکانی ناڕەزایەتــی پــاش تێیکەوتــوون ،کــە لــە خۆیــدا بەرهەمهێنــەری پشــک پشــکێنە بووەتــە کردەوەیەکــی چاالکــی خەباتکارانــە و بەشــی ئــەوەی کــە هەمــوو هەوڵەکانیــان بــۆ دەستبەســەرداگرتنی و تایفــی و باڵوبوونــەوەی ناکۆکیــی قەومــی و شــۆڤینی‌یە زیندوویــی ئاگایــی کۆمەاڵیەتــی ملیۆنەهــا لــە خەڵکــی کرێــکار بزووتنەوەکــە و لەخۆگرتنــی لــە الیەکــەوە و دزەکــردن و ئــەم سیســتمە گونجاوتریــن شــێواز و ئەلگۆیــە بۆیــان .و کەمدەرامــەت و گەنجانــی ڕاپەڕیــو بــۆ هەمــوو الیــەک بــۆ نــاو ڕیزەکانــی جەمــاوەری شۆڕشــگێڕ ،کــە لــە بــاری ئەمــەش مانــاى ئەوەیــە کــە ئامانجــی زامنکردنــی پێگــە ڕوونتــر و بااڵتــر کــردووە .ســەرباری گاڵتەجاڕییەکانــی پراکتیکی‌یــەوە خوازیــاری بایکۆتکــردن و گاڵتەکــردن بــە و بااڵدەســتیی سیاســی و کۆمەاڵیەتییــان لــە جەرگــەی هەڵبــژاردن و ئــەو پاشــهاتە شــەرمهێنەرانەی کــە بــە دوایــدا ســەرجەم پرۆســەی هەڵبــژاردن و دیموکراســیی بــۆرژوازی ناکۆکییــە چینایەتییەکانــى کۆمەڵــگای عێراقــدا ،لــەم بژاردەیــە دێــن لــە چەشــنی فێڵکــردن ،تەزویرکــردن و دزینــی پــارەی شــەرمهێن و ئابڕووچــووە ،شکســتی هێنــا .ئــەو جەمــاوەرە باشــتریان پ ـێ نییــە. خەڵــک ،و بەخەرجدانــی ملیارەهــا دۆالر بــۆ کەمپەینەکانــی ناڕازییــەی کــە هیــچ هیوایەکــی خۆیــان بە ڕژێمــی پەرلەمانی ئەزموونــی هەڵبژاردنەکانــی ڕابــردوو لــە ســااڵنی ،٢٠٠٥هەڵبــژاردن و دەســتکاریکردنی بێپەردانــەی دەرئەنجامەکان ،و پرۆســەی سیاســییەوە گــرێ نــەداوە ،پرۆســەیەکی ٢٠١٠و ٢٠١٨توانییــان بــە باشــترین شــێوە بانگەشــە و ســوتاندنی ســندوق و ناوەندەکانــی دەنگــدان ،ئەمــە جگــە گاڵتەجارانــە کــە هیــچ گۆڕانــکاری و چاکســازییەکی لــە درۆزنانەکــەى چینــی بــۆرژوازی و وەهمەکانــی چەســپاندنی لە دەســتتێوەردانی ڕوون و ئاشــکرای میلیشــیا چەکدارەکان خولەکانــی ڕابــردوودا نەهێناوەتــە ئــاراوە جگــە لــە بارگرانــی دیموکراســیی بــۆرژوازی بــە تەواویــی نیشــانى هەمــووان و دەزگاکانــی هەواڵگریــی دەوڵەتەکانــی ناوچەکــە لــە زۆرتــر بــۆ جەمــاوەری خەڵــک و زیادکردنــی هــەژاری بــدا .دابەزینــی ئاســتی بەشــداریی خەڵــک خــول لــەدوای دەرئەنجامەکانــی هەڵبژاردنــدا ،کــە ســەرجەمیان بوونەتــە و کوێــرەوەری و برســیەتی و نەبوونــی ،و هەروەهــا خــول لــە پرۆســەی هەڵبژادنــی پەرلەمانــی و کەمبوونــەوەی جێــگای توڕەیــی و بێــزاری نــاو ملیۆنــان جەمــاوەری خەڵــک .پەلکێشــانی زیاتــری جەمــاوەی بەرینــی عێــراق بــۆ خــوار بــۆ ل ()٥ ڕێــژەی بەشــداربووان کــە لــە باشــترین حاڵەتەکانــدا %٢٠ی چەندیــن هێــزی ســەرەکیی سیاســی و دینــی و لیبرالــی ئاســت و دامێنــی برســیەتی نەبێــت. تێنەپەڕانــدووە هێنــدەی تــر ناویســتی و قێزەونبوونــی
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
2
ئەزموونی کرێکاری
ژمارە )١٧( :شەمە )٢٠٢١/٩/١١( -
گۆشەیەک لە ناڕەزایەتی و خەباتی ڕۆژانە و نەپساوەی چینی کرێکار لە جیهاندا ئامادەکردنى :کامەران ئەحمەد ناڕەزایەتییەکانی کرێکارانی نەوت لە کازاخستان گەرمتر لە پلەکانی گەرمای هاوین لــەم هاوینــە تاکــو ئێســتا چەندیــن ناڕەزایەتــی کرێکاریــی و بــە تایبــەت مانگرتــن و خۆپیشــاندانەکانی کرێکارانــی نــەوت لــە کازاخســتان بەڕێوەچــوون .لەگــەڵ نزیکبوونــەوەی مانگەکانیــش لــە یادەوەرییەکانــی کۆمەڵکــوژی کرێکارانــی نــەوت لــە ژانــاوزون ،دڵەراوکــێ و تــرس کەوتووەتــە نێــو حکومەتــی بــۆرژوازی کازاخســتانەوە .کۆمەڵکــوژی ژانــاوزون تراژیدیــای کۆمەڵکــوژی کرێکارانــی نەوتــە لــە ١٧-١٦ی دیســەمبەری ،٢٠١١ئــەو کاتانــەی کرێــکاران دژ بــە هەلومەرجــی کارکــردن و کەمــی کــرێ و مووچــە دەســتیان دایــە خۆپیشــاندان و مانگرتــن .بــە بیانــووی نانــەوەی پشــێوی و ئــاژاوە لــە کازاخســتان لــە الیــەن پۆلیســەوە پەالمــاری ناڕەزایەتییەکانــی کرێــکاران دراو ســەرباری برینداربوونــی دەیــان کــەس ،دەســتگیرکردنی دەیــان هەڵســوڕاوی کرێکاریــی١٤ ، کرێکاریــش گیانیــان لەدەســت دا .داخوازییەکانــی کرێــکاران لــە ناڕەزایەتییەکانــدا بریتــی بــوون لــە زیادکردنــی مووچــە بــە پلــەی یەکــەم ،دابینکردنــی پێداویســتیییەکانی خۆپارێــزی و ســەالمەتی کار ،بەهرەمەندبوونــی لــە دەرماڵــەی مەترســی زۆر بــە تایبــەت لــەو ناوجانــەی کــە گازی ژەهــراوی و کوشــندەیان زۆرە ،لەگــەڵ ئامرازەکانــی خۆپارێزییــە لــە پەتــای کۆڤیــد ١٩و دابینکردنــی شــیر لــە ژەمەکانــی خواردنــی کرێــکاران. ناڕەزایەتی و ڕێپێوانەکانی کرێکارانی تەندروستی مانێالی هەژاند ســەدان کرێکار و کارمەندی تەندروســتی لە ڕۆژی ١ی ســێپتەمبەر ٢٠٢١بــە ڕێپێــوان ڕژانــە شــەقامەکانی مانێــای پایتەختــی فلپیــن و دواتــر لــە بــەردەم بەڕێوەبەرایەتیــی تەندروســتی گردبوونــەوە، ســەرباری ســەرکۆنەکردنی ڕێکارەکانــی تەندروســتی ،بێدەربەســتی و شکســتی حکومــەت لــە ڕووبەڕووبوونــەوەی ڤایرۆســی کۆرۆنــا ،خوازیــاری دەســتبەجێ ئازادکردنــی ئــەو دەرماڵــە دەستبەســەرکراوانە بــوون کــە مــاوەی چەنــد مانگێکــە لــە الیــەن حکومەتــەوە بــە بینــاوی نەبوونــی بودجــەی پێویســت ڕاگیــراون، هــاوکات خۆپیشــاندەران خوازیــاری دەستلەکارکێشــاونەوەی وەزیــری تەندروســتی فرانسیســکۆ دۆکیــی بــوون ،حکومــەت چەندین جــار بەڵینــی پێدانــی دەرماڵەکانــی بــە کرێکارانــی تەندروســتی داوە و بەجــێ‌ێ نەگەیانــدوون .خۆپیشــاندانەکان لــە چەندیــن شــوێن بەڕیوەجــوون وەک ڕیگاکانــی دەرەوەی میتــرۆی مانێــا ،ئیزابێــا، باگیــۆ ،پامپانــگا ،بــوکاالن ،ســەمەر ،لیتــی و ...هتــد. ژمارەیەکــی زۆری کرێکارانــی تەندروســتی لــە بــەرەی پێشــەوەی بەرەنگاربوونــەوەی پەتاکــەدا گیانیــان لەدەســتداوە ،ژمارەیەکیــان لــە بێدەربەســتی حکومــەت بــە مافەکانیــان دەســتیان لەکارکێشــاوەتەوە. ژمــارەی قوربانییەکانــی ڤایرۆســی کۆرۆنــا لــە فلپیــن گەیشــتووەتە ٢ملیــۆن تووشــبوو و زیــاد لــە ٣٣هــەزار کــەس گیانیــان لەدەســتداوە .ڕۆژێــک پێــش ڕیپێوانــەکان ژمارەیــەک کرێــکار لــە هەندیــک ناوەنــدی تەندروســتی لــە بــەردەم شــوێن کارەکانیانــدا گردبوونەوەیــان ئەنجامــداوە و خوازیــاری ئازادکردنــی دەرماڵــە دەستبەســەرکراوەکانیان بــوون لــە الیــەن حکومەتــەوە. کرێکارانی یەکەی ئەندازیارانی GKNلە بێرمنگهام دنگیان بە مانگرتن دا کرێکارانــی یەکــەی ئەندازیــاری لــە کارگەی دروســتکردنی ئوتومبیلی GKNلــە ڕاپرســی کۆتایــی ئۆگســتدا بــۆ پاراســتنی کارگەکەیــان لــە بێرمنگهــام و دژ بــە کەمکردنــەوەی ٥٠٠پیشــە و گوێزانــەوەی بەشــێک لــە کارگەکەیــان بــۆ چەنــد شــوێنی تــر لــە ئەوروپــا بــە ڕێــژەی %٩٥دەنگیــان بــە مانگرتــن دا .داخســتنی کارگەکــە ســەرباری بێکارکردنــی ژمارەیــەک کرێــکار ،لێدانێکــی گەورەیــە لــە کەرتــی پیشەســازی دروســتکردنی ئوتومبیــل لــە بەریتانیــا کرێکارانــی کارگای نابیســکۆ بانگــەوازی بایکۆتــی خواردنــەکان ئەکــەن کرێکارانــی دروســتکردنی بســکیت و پــارووە خێــراکان لــە کارگــەی نابیســکۆی ئەمریــکا پــاش زنجیــرە ناڕەزایەتییــە بەردەوامەکانیــان لــە چەنــد شــوێنی وەک شــیکاگۆ ،ئــاورۆرا ،کۆلــۆرادۆ ،ڕیچمۆنــد، ڤێرجینیــا ،جۆرجیــا ، ...ســوورن لــە ســەر داخوازییەکانیــان بــۆ باشــترکردنی هەلومەرجــی کارکــردن و زیادکردنــی مووچەکانیــان .لــە هەمــان کاتــدا بانگــەوازی تــەواوی کۆمەڵــگای ئەمریکــی و هاوچینەکانیــان کــردووە لــە پێناو پشــتیوانیکردن لــە داخوازییەکانیان
بەرهەمەکانــی نابیســکۆ بایکــۆت بکــەن و نەیانکــڕن .تاکــو ئێســتا لــە چەندیــن بەدەنگەوەچوونــی بێوێنــەدا کرێــکاران لــە کەرتەکانــی تــری بەرهەمهێنــان و خزمەتگــوزاری ،یەکیتــی و هاوپشــتی خۆیــان بــۆ مافەکانــی کرێکارانــی نابیســکۆ و وەاڵمدانــەوەی ئەرێنــی بــە داخوازییەکانیــان دەربڕیــوە.
کرێکارانــی خزمەتگوزاریــی لــە خوێندنگاکانــی بەریتانیــا لــە ڕاپرســییەکدا دەنگیــان بــە مانگرتــن دا کرێکارانــی پاککــەرەوە و دابینکــەری پێدویســتی و خزمەتگــوزاری لە خوێندگاکانــی بەریتانیــا کــە زۆربەیــان ژنانــن بــە یەکێــک لــە خــاوەن مووچــە کەمەکانــی نێــو کۆمەڵــگای بەریتانیــا هەژمــار ئەکرێــن، لــە دوایــن راپرســییان بــۆ زیادکردنــی مووجەکانیــان دەنگیــان بــە مانگرتــن دا .کریســتینا ماک‌ئانیــا یەکێــک لــە لیدەرەکانــی یەکێتــی کرێکاریــی یونیســۆن (کــە بــە یەکێــک لــە گەورەتریــن یەکێتی‌یــە کرێکارییەکانــی بەریتانیــا هەژمــار ئەکــرێ بــە بوونــی 1.4ملیــۆن ئەنــدام ) ڕایگەیانــد« :ئــەم توێــژە لــە کرێکارانــی خزمەتگوزاریــی بڕبڕەپشــتی کۆمەڵگاکەمــان پێکدێنــن ،لــە کاتێکــدا خاوەنــی کەمتریــن مووچــەن لــە بەریتانیــا ،و شایســتەی مووچەیەکــی دادپەروەرانــەو گونجاوتــرن»
ڕێپێوانی کرێکاران لە ناوچەی پیشەسازیی لە کاراتچی پایتەختی پاکستان لەژێــر پەرچەمــی « کۆمیتــەی هاوپشــتی کرێــکاران» لــە ڕۆژی ٢٨ی ئۆگســتی ٢٠٢١زیــاد لــە هــەزار کرێــکار لــە ناوچــەی پیشەســازی الندهــی لــە کاراتچــی پایتەختــی پاکســتان ڕێپێوانیــان بــۆ دیاریکردنــی النــی کەمــی کــرێ بــە ٢٥هــەزار ڕوپیــە لــە مانگێکــدا ،کۆتاییهێنــان بــە کاری گرێبەســتی کاتیــی و هەنگاونــان بــۆ دامەزراندنــی دائیمــی ،و چەســپاندنی یاســاکانی پاراســتنی کار و دابینکردنی پێداویستییەکانی خۆپارێــزی لــە شــوێنکار ئەنجامــدا .ئــەم کۆمیتەیــە بەرهەمی خەباتی چەنــد مانگــەی هەڵســوڕاوانێکی کرێکارییــە لــە ڕێکخــراوی «بــەرەی ســووری کرێــکاران» و یەکێتــی و ڕێکخــراوە کرێکارییــەکان بــۆ وەســتانەوە دژ بــە پەالمارەکانــی چینــی بااڵدەســتی پاکســتان بــۆ ســەر ســەرەتاییترین مافەکانــی کرێــکاران بەهــۆی قەیرانــی ئابــوری و کاریگەرییەکانــی پەتــای ڤایرۆســی کۆرۆنــاوە.
مانگرتنی یەک ڕۆژەی کرێکارانی تەندروستی لە سێ نەخۆشخانەی ئەڵمانیا لــە ڕۆژی ٣٠ی ئۆگســتی ،٢٠٢١کرێکارانــی ســێ نەخۆشــخانەی
دەروونــی لــە براندنبێــرگ – ئەڵمانیــا دەســتیان دایــە مانگرتــن و یەکێتــی کرێکارانیــش لــە وەاڵمنەدانــەوە بــە داخوازییەکانیــان هەڕەشــەی چەنــد بــارە بەڕێخســتنی مانگرتنــەکان لەپێــش هەڵبژاردنەکانــی ٢٦ی ســێپتەمبەر ئەکەنــەوە ،نەخۆشــخانەکان موڵکــی کۆمپانیــای Asklepiosە ،و کرێــکاران تــووڕەو ناڕازیــن بــە جیاوازیکــردن لــە مووچەکانیــان لــە چــاو ناوەنــدە تەندورســتییە گشــتییەکانی تــر .یەکێتــی خزمەتگوزارییــە یەکگرتووەکانــی (ڤێــردی) خوازیــارە کرێکارانــی تەندروســتی کەرتــی تایبــەت لــە هەمــان خاڵەکانــی ڕێکەوتنــە گشــتییەکانی کرێکارانــی خزمەتگــوزاری گشــتی بەهرەمەنــد بــن و هیــچ جــۆرە جیاوازیکردنێــک نەبێــت. ڕێپێوانی کرێکاران لە ناوچەی پیشەسازیی لە کاراتچی پایتەختی پاکستان لەژێــر پەرچەمــی « کۆمیتــەی هاوپشــتیی کرێــکاران»دا و لــە ڕۆژی ٢٨ی ئۆگســتی ٢٠٢١زیــاد لــە هــەزار کرێــکار لــە ناوچــەی پیشەســازی الندهــی لــە کاراتچــی پایتەختــی پاکســتان ڕێپێوانیــان بــۆ دیاریکردنــی النــی کەمــی کــرێ بــە ٢٥هــەزار ڕوپیــە لــە مانگێکــدا، کۆتاییهێنــان بــە کاری گرێبەســتی کاتیــی و هەنگاونــان بــۆ دامەزراندنــی دائیمــی ،و چەســپاندنی یاســاکانی پاراســتنی کار و دابینکردنــی پێداویســتییەکانی خۆپارێــزی لــە شــوێنکار ئەنجامــدا . ئــەم کۆمیتەیــە بەرهەمــی خەباتــی چەنــد مانگــەی هەڵســوڕاوانێکی کرێکارییــە لــە ڕێکخــراوی «بــەرەی ســووری کرێــکاران» و یەکێتــی و ڕێکخــراوە کرێکارییــەکان بــۆ وەســتانەوە دژ بــە پەالمارەکانــی چینــی بااڵدەســتی پاکســتان بــۆ ســەر ســەرەتاییترین مافەکانــی کرێــکاران بەهــۆی قەیرانــی ئابــوری و کاریگەرییەکانــی پەتــای ڤایرۆســی کۆرۆنــاوە. مانگرتنی یەک ڕۆژەی کرێکارانی تەندروستی لە سێ نەخۆشخانەی ئەڵمانیا لــە ڕۆژی ٣٠ی ئۆگســتی ،٢٠٢١کرێکارانــی ســێ نەخۆشــخانەی دەروونــی لــە براندنبێــرگ – ئەڵمانیــا دەســتیان دایــە مانگرتــن و یەکێتــی کرێکارانیــش لــە وەاڵمنەدانــەوە بــە داخوازییەکانیــان هەڕەشــەی چەنــد بــارە بەڕێخســتنی مانگرتنــەکان لەپێــش هەڵبژاردنەکانــی ٢٦ی ســێپتەمبەر ئەکەنــەوە ،نەخۆشــخانەکان موڵکــی کۆمپانیــای Asklepiosە ،و کرێــکاران تــووڕەو ناڕازیــن بــە جیاوازیکــردن لــە مووچەکانیــان لــە چــاو ناوەنــدە تەندورســتییە گشــتییەکانی تــر .یەکێتــی خزمەتگوزارییــە یەکگرتووەکانــی (ڤێــردی) خوازیــارە کرێکارانــی تەندروســتی کەرتــی تایبــەت لــە هەمــان خاڵەکانــی ڕێکەوتنــە گشــتییەکانی کرێکارانــی خزمەتگــوزاری گشــتی بەهرەمەنــد بــن و هیــچ جــۆرە جیاوازیکردنێــک نەبێــت. کرێکارانی شارەوانی لە لیۆنی فەڕەنسا بۆ ماوەی هەفتەیەک دەستیان دایە مانگرتن کرێکارانــی شــارەوانی لــە لیۆنــی فەڕەنســا دژ بــە ڕێــکارو پــرۆژە یاســا نوێیەکانــی حکومەتــی خۆجــێ‌ی بــۆ لێســەندنەوەی مافــی مانگرتــن و زیادکردنــی ســەعاتکاری ســااڵنە بــۆ کرێکارانــی شــارەوانیی ناريزایەتییــان دەربــڕی و بــۆ مــاوەی هەفتەیــەک لــە ٣٠ئۆگســتەوە دەســتیان دایــە مانگرتــن .کرێکارانــی شــارەوانی لــە تــەواوی فەڕەنســا دژ بــە چاکســازییەکانی ســاڵی ٢٠١٩ن کــە بەهــای لێســەندنەوەی هەفتەیــەک لــە پشــووی هــەر کرێکارێکــە لــە ســاڵێکدا. حکومەتــی خۆجـێ‌ی لیــۆن لــە پاڵ لێســەندنەوەی پشــووی هەفتەیەک و زیادکردنــی ســەعاتکار لــە ســالەکەدا بــە نیــازە مافــی مانگرتــن لــە کرێــکاران بســێنێتەوە ،هەمــان هەنــگاو کــە بــە نیــازن لــە خوێندنــگا و دایەنگاکانــدا بەســەر کرێکارانــدا بیانســەپێنن .ئــەم ناڕەزایەتییانــە لــە کاتێکــدان کــە یەکێتــی کرێکارانــی خزمەتگوزاریــی (SUD- )FPبانگــەوازی ســەرجەم کرێــکاران و ئەندامەکانــی کــردووە بــەردەوام لــە مانگــی ســێپتەمبەردا ناڕەزایەتــی دژ بــە چوونەســەری بێکارکــردن ،کەمکردنــەوەی مووچــە ،و کوتانــی ئیجباریــی دەرببــڕن. ناڕەزایەتی کرێکارانی بەرهەمهێنانی (پارتییە وزە) لە ئیستانبوڵ دژ بــە کارپێکردنیــان بــۆ مــاوەی ١٠تــا ١٢ســەعات لــە ڕۆژێکــدا و بــە کەمتریــن کــرێ واتــە بــەدەر لــەوەی لــە ڕێنمایــی گرێبەســتەکاندا واژۆکــراون بــە هەشــت ســەعات کار لــە ڕۆژێکــدا ،ســەدان کرێــکاری کارگــەی ســالکۆمپ ( Xiaomi-Salcompموڵکدارێتــی چیــن) لــە ئیســتانبوڵ کــە ســەرگەرمی بەرهەمهێنانــی (پاترییــە وزەن) بــۆ مۆبایــڵ و ئامێــرە کارەباییەکانــی تــر ،دەســتیان دایــە ناڕەزایەتــی. ســەرباری ناڕەزایەتــی دژ بــە هەلومەرجــی کارکــردن ،لەهەمــان کاتــدا دژ بــە بێکارکردنــی ٢٥هــاوڕێ‌ی کاریــان ،بێــزاری و توڕەیــی خۆیــان دژ بــە بەڕێوەبەرایەتــی کارگەکــە دەربــڕی.
ژمارە )١٧( :شەمە )٢٠٢١/٩/١١( -
جیهانی
3
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
دۆزەخى دۆخی کار لە کەرتی تایبەتدا! ئرحـــەل نەك کەمتر
کامەرانى مامە عەلەڕەش کــورد واتەنــی نەعلــەت لــە نــەداری و ھەژاری و گرانــی .ســەرچاوە و ھۆ و ھۆکاری نــەداری و ھەژاری و گرانــی نێــو کۆمەڵگــەی مرۆڤایەتــى دابەشــکاریی چینایەتیــە. کاتێــك چینێــك بتوانــێ بــە بــێ ھیــچ گونــاھ و تاوانێــك چینێکــی دیکــە بچەوســێنێتەوە و لــە برســێتیدا بیڕەســێنێت ،ئــەو کات بــێ دوودڵــى ســاختاری کۆمەاڵیەتــی و مــرۆڤ و یاســا و تــەواوی پیرۆزییــەکان لــە ژێــر پرســیاردان . گرانی و ھەژاری کە دەرھاویشتەی بەڕێوەبردنی دەسەاڵتی گەندەڵى چاوچنــۆك و قازانجپەرســتی ســەرمایەدارین ،بینەقاقــای تــاك بــە تاکــی خەڵکــی زەحمەتکێــش و بێبەشــکراوی عێــراق و کوردســتان و واڵتانــی دیکەشــی گرتووەتــەوە .سیســتەمی ســەرمایەداری خــۆی لــە خۆیــدا قەیراناوییــە و ھەرکاتێــك کــە قەیرانەکانــی لــە ھەڵکشــاندا بێــت، ئــەو دەم بــە نــاوی چاکســازییەوە ھەوڵ دەدات فشــار و پاڵەپەســتۆ بخاتــە ســەر کرێــکاران و چیــن و توێــژە زەحمەتکێشــەک بــۆ ئــەوەى قازانــج و بەرژەوەندییەکانــى چینــە بااڵکــەى خــۆى ڕوو لــە کەمبــوون
ئامادە کردنی :ڕێبین عەلی کارکــردن لــە کەرتــی تایبەتــدا بــە تایبەتی لەناو ئــەو کۆمپانیایانەی کــە لۆکاڵــی یــان ناوخۆییــن و لەســەر ئاســتێکی لۆکاڵــی ئیشــدەکەن یەکســانە بــە چەوســاندنەوە و خوێــن مژینــی کارمەنــد تێیانــدا. بارودۆخــی کار لــە هەرێمــی کوردســتاندا گەشــتوە بــە خاڵێــک کــە تێیــدا کۆمپانیاکانــی کەرتــی تایبــەت بــە تەواوەتــی ئــەو بارودۆخەیــان قۆســتۆتەوە کــە بێکارییەکــی زۆر ز هێزێکــى بێکاریــی گــەورە لــە ئێســتادا بوونــى هەیــە لــە کوردســتان و عێراقــدا ،بــەم هــۆکارە کۆمپانیا و خاوەن بزنســە گەورەکان ئێســتا بــە دڵــی خۆیــان یــاری بــە گرێبەســت و یاســاکانی کار دەکــەن و هیــچ چاودێــرى و ڕقابەیەکیــان لەالیــەن دەوڵــەت و حکوومــەت و یاســاکانى کارەوە لەســەر نەمــاوە .ئێســتا زۆرینــەی ئــەو خااڵنــەی کــە لــە گرێبەســتی کاردا واژوو ئەکرێــت لــە بەرژەوەنــدی کەرتــە تایبــەت و بزنســەکاندایە و دوورە لــە هەمــوو مــاف و یاســایەکی ســودبەخش بــۆ کرێــکاران ،ئەمــە لــە کاتێکــدا کــە ژمارەیەکــى زۆر لــە کرێــکاران بــە هیــچ جۆرێــک گرێبەســتیان نییــە بــۆ ئــەوەى خاوەنــکارەکان هێنــدەى تــر دەســتئاوەاڵتر بــن لــە دەرکــردن و لێســەندنەوەى مافەکانــى کرێکارانــدا. بــۆ نموونــە ،کۆمپانیــاکان کارمەندەکانیــان ناچــار دەکــەن لەبەرامبــەر کرێیەکــی کەمــدا بــۆ کاتژمێــرى زۆر و لەســەروى یاســاى کارەوە کار بکــەن و زۆرینــەى هێــز و توانــای گەنــج و هێــزى کارەکەیــان بێڕەحمانــە مژیــوە .بێکاریــی لــە کەرتــی گشــتیدا وایکــردووە کــە گەنجــان لــە ڕۆژێکــدا نــۆ کاتژمێــر و زیاتــر کار بکــەن لــە بەرامبــەر تەنیــا سێســەد و پەنجــا هــەزار دینــاردا.
کارمەنــد داماڵــدراوە لــە تــەواوی مافــە مرۆڤاییەتیــەکان و تەنهــا پێناســەی هۆکارێــک بــۆ بەرزکردنــەوەی ڕێــژی فرۆشــی بــە ســەردا ئەســەپێت .بــە تەواوەتــی تواناکانیــان قــۆرخ ئەکرێــت بــۆ پەیداکردنــی ســەرمایە و کەڵەکــە کردنــی ســەرمایە الی ســەرمایەداران .لەســەرو هەمــوو ئــەم زوڵــم و زۆردارییەشــەوە کۆمپانیــاکان بــەردەوام فشــار بــۆ کارمەندەکانیــان ئەهێنــن بــۆ خســتنەگەڕی توانــای زیاتــر و تەنانــەت هەڕەشــەی دەرکــردن و کەمکردنــەوەی مووچەکانیــان لێئەکــەن لــە ئەگــەری خراپبونــی بزنســەکانیان .لەســەرو ئــەم هەمــوو زوڵــم و زۆردارییــەی کەرتــی تایبــەت کــە ئەیــکات بەرامبــەر کرێــکاران ،هێشــتا زۆرینــەی کرێــکاران ئامــادەی دەســت بەرداربوونــی کارەکانیــان نیــن بــەو پێیــەی بێکارییــەک باڵوبوەتــەوە کــە وایکــردووە دۆزینــەوەى کارێکــی دی زۆر ســەخت بێــت و النــى کــەم بــۆ ماوەیەکــی زۆر بێــکار بــن یــان بچنــەوە ژێــر بــارى هەمــان دۆخــى پێشــترەوە. یەکێــک لــە و فشــارانەی کــە بــۆ کارمەندەکانــی دەهێنــن بریتییــە لــە دانانــی ئامانجــی فرۆشــتنی مانگانــە و گــەر نەگــەن بــەو ئامانجــە زۆرینــەی گلەییەکــە دەکەوێتــە ئەســتۆی کارمەنــدەکان و زۆرینــەی باجەکانیــش دەبــێ هــەر ئــەوان بیــدەن. کاتــی ئەوەیــە لــە خۆمــان بپرســین ،ئایــا دۆخــی کارمەندانــی کەرتــی تایبــەت تاکــەی ئەکرێــت ئــاوا بــەردەوام بێــت؟ تاکــەی کارمەنــدان ئامــادەن چەنــد کاتژمێرێکــی زۆر تواناکانیــان هــەرزان فرۆشــبکەن لــە پێنــاو موچەیەکــی نانــە ســکی؟ تاکــەی ئــاوا؟ بۆچــى بەمشــێوەیە؟
نەکات. ھەروەك ئەبینیــن گرانییەکــی تاقەتپروکێــن لــە تــەواوی ســێکتەر و جومگــە ئابــوری و بازرگانــی و کۆمەاڵیەتییەکانــدا لــە ھەڵکشــاندایە و وەک مێــژوو شــاهیدە وەستانیشــی نییــە لــە ســایەى ئــەم سیســتمەدا، کــە بەڕاســتی بارگرانییــە لــە ســەر شــانی کرێــکاران و و خەڵکــی کەمدەرامــەت و چینەکانــى خــوارەوەى کۆمەڵــگا . گرانــی تــا ئاســتێك ڕۆچــووە کــە بــەم دواییــە نانیشــی گرتــەوە و شــەڕی دەســتە و یەخــە گەیشــتە بــەر دەرگای ماڵــە ھەژارەکان . لە کاتێکدا کە شەڕفرۆشــان بە برســیکردنمان شــەڕەکەیان گەیاندۆتە بــەر دەرگاکانمــان ،بێشــەرمانە داوامــان لێدەکــەن کــە لــە ســیناریۆی ھەڵبژاردندنــە کارتۆنییەکانیانــدا بەشــداربین و بــە دەنگەکانمــان شــەرعییەتیان پــێ ببەخشــینەوە تــا بــۆ چەنــد ســاڵی دیکــە کــۆت و زنجیرەکانــی ملمــان باشــتر بجەڕێنــن و تەنگتــر بکەنــەوە. بــۆ دەربــاز بــوون لــەم دۆخــە نالەبــارە قورســە پێویســتە تــەواوی ھێــز و الیــەن و کەســایەتییە پێشــکەوتوخواز و شۆڕشــگێڕەکان و ئەوانــەی کــە مێژوویەکــە بــە تەمــای چاکســازین لــەم دەســەاڵتە گەندەڵــەدا و ســەریان دای لــە ســەنگ ،بگەڕێنــەوە بــۆ داوێنی خەڵك و لــە گــەڵ خەڵکــی چەوســاوەدا پێکــەوە ڕۆژی دەی دە ( )١٠-١٠بکەینە ڕۆژی توڕەیــی و بێزاریــی گشــتی لــەم دەســەاڵتە بێباکــە تااڵنچییــە و بــە خۆپیشــاندانێکێ گشــتی ســیناریۆی ھەڵبژاردنــە کاتۆنییەکەیــان پــێ ھەڵبووەشــێنینەوە و پێیــان بڵێــن ئەبــێ بــە سەرشــۆڕی بــڕۆن .
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
4
تەندروستی
ژمارە )١٧( :شەمە )٢٠٢١/٩/١١( -
تەندروستیی نا تەندروست!
نوسینى :ئیبراهیم عومەر
پێشــنیاری نەخۆشــخانە ئەهلییەکانــت بــۆ ئەکــەن ،دوای و هاوبەشــەکانی دەســەاڵت لــە کەرتــی تەندروســتیدا
ئــەوەی دڵنیابــوو لــەوەی کــە پــارەو پولێــک پەیداتکــردووە چ کارەســاتێک بــۆ قازانــج و کەڵەکــەی ســەرمایەیان
زۆر ســادە بــا بڕوانینــە هەلومەرجــی ژیانــی خۆمــان بــە ناچــاری بیدەیتــە کۆمپانیــا بازرگانــەکان بــە ژیانــی خوڵقانــدووە و هــەر ئــەو پاشــەرۆیەی کەلوپەلــە و خزمەتگوزارییــە تەندروســتییەکان :ئەگــەر شانســت مــرۆڤ؟ ئــەی هەموومــان ئــەو دیــاردە قێزەونەمــان تەندروســتییەکان چەنــدێ ژینگەیــان وێرانکــردووە و ئــەو
هەبێــت و کارێکــت هەبێــت ،یــان بــڕە پارەیەکــت هەبێــت نەهاتووەتــە بــەردەم کــە لــە کەرتــی تەندروســتی گشــتی شــوێنانەی کــە پاشــەرۆکانی کەلوپەلــی تەندروســتی تیــا لــە کاتێکــدا نەخــۆش ئەکەویــت ،یــا ئازیزتریــن کەســت هەنــدێ لــە کارمەنــد و پزیشــک پێشــنیارت بــۆ ئەکــەن کــە ئەکــەن بەژێــر خۆڵــەوە لــە بــری ســوتاندنی بە شــێوەیەکی
نەخــۆش ئەکەوێــت و ئەچیتــە الی پزیشــک ،هــەر ئــەو بچیتــە نەخۆشــخانەی ....یــا نەخۆشــخانەی ....ئەهلــی ( ،بــە تەندروســت چکارەســاتێکی ژینگەیــی لێکەوتۆتــەوە پزیشــکەی کــە زۆر پشــتی پێئەبەســتین دوای چەندیــن داوای لێبوردنــەوە لــە کارمەنــد و پزیشــکە بەڕێزەکانــی لەکاتێکــدا بــۆ مــاوەی ســاڵ زیتــرە لــە شــارێکی وەک پشــکنینی تاقیگەیــی کــە زۆریــان نــا پێویســتن ،و دوای کەرتــی گشــتی کــە زۆربەیــان نارازیــن بــە پشتگوێخســتن ســلێمانیدا« ،ســوتێنگەکانی» پاشــەرۆ زیانبەخشــەکان بــە
ئەچیتــە دەرمانخانەیــەک کە لەســەر ڕەچەتەکەی ڕێنماییە و لەکارخســتنی کەرتــی گشــتی و ئــەو دیاردانــەی هەنــدێ ژینگــە وەســتاوە و پشــتگوێخراوە و چاکیــان ناکەنــەوە
پزیشــکییەکان نوســراون ،و پــارە لــە گیرفانتــدا ناهێڵێــت ،لــە کارمەنــد و پزیشــک ئەنجامیــدەدەن» و بوونەتــە و هەمــوو ئــەو شــتومەکانە ئەکــەن بــە ژێــر خۆڵــەوە ،کــە
ئــەو کات ئەزانــی زۆربــەی ئــەو چارەســەرانە هیــچ نوســینگە و فەرمانگــەی ئاراســتەکردنی نەخۆشــەکان کارەســاتی ژینگەیــی بــۆ ســەر تەندروســتی مرۆڤــەکان بــە پەیوەندییەکــی بــە نەخۆشــییەکەتەوە نییــە و لەبەر ئەوەی بــۆ نۆڕینگــەو نەخۆشــخانە ئەهلییــەکان ،و بەنەخــۆش دیــاری هێنــاوە.
ماوەکــەی لــە بەســەرچوون نزیکبووەتــەوە یــان جــۆرە ئەلێــن ئامێــرەکان و نەخۆشــخانە گشــتییەکان بەکەڵــک دەیــان وســەدان کارەســاتی تــری کەرتــە گشــتییەکانی تــر گرێبەســتێک هەیــە و بــە ڕێکەوتــن پزیشــکی چاوچنــۆک نایــەن .یــا بەنــاوی خێرخوازیــی ئاینیــەوە ئەتنێرنــە ئەبینیــن و زۆریــش بێدەســەاڵت خۆمــان ئەبینینــەوە و
لەگــەڵ کۆمپانیاکانــی دەرمانــدا بــۆ تــۆی دائەنێــت تــا ئــەو نەخۆشــخانەکانی خۆیــان و گوایــە پــارەی کەمتــرە وەک هەمــوو کارەســاتەکانیتر بێدەنگیمــان هەڵبــژاردووە،
دەرمانانــە بەســەرنەچن یــان قازانجێکــى دووالیەنــە بکەن ،بــەاڵم بــە لێشــاو نەخــۆش پێکــەوە چارەســەر ئەکــەن ،و و لەکاتــی هەڵبژاردنەکانیشــدا ئــەو ژیانــە ناهەموارەمــان بــە ئێمــەى دەفرۆشــرن و دەکرێنــە پــارە و قازانج! ئەوەش نۆڕینگــە و نەخۆشخانەکانیشــیان ســەرەتایترین مەرجــە لەبیــر ئەبەنــەوە ،و لــە نــاو هــەراو هوریــای دەهۆڵــی
ئەزانیــت کــە زۆرێــک لــەو دەرمانانــە هیــچ کاریگەرییەکــی تەندروســتییەکانیان تێــدا نییــە؟
بەڵێنــە ســاختەکارانەکانیان وونمــان ئەکــەن .بۆیــە
نییــە بــۆ چارەســەری تــۆ؟ ئایــا هەرگیــز پرســیارت لــە کاتێــک مرۆڤایەتــی دەرگیــری پەتــای کۆرۆنــا بــووە پێویســتە پرســیارێک بێنینــە پێشــەو ،ئایــا چینەکانــی
شــوێنی دروســتکردنی دەرمانەکــەت کــردووە ،یــا ئــەو ئەزانیــن و بەچــاوی خۆمــان ئەیبینیــن بە پێی گیرفان و بە خــواروەی کۆمەڵگــە ،هــەژاران و بێبەشــان کــە زۆرینــەی شــوێنەی کــە دەرمانەکــەی لــێ بەرهەمهێنراوە؟ یا لەســەر پێــی ســەروەت و ســامان شانســی ژیانمــان هەیــە ،ئــەوی هــەرە زۆری کۆمەڵگەیــن ئەکرێــت لــە خەیاڵــی ژیانێکــی پاکەتــی چارەســەرەکە خوێندووتەتــەوە کــە لــە کــوێ و چ ســەرمایەدار و دەوڵەمەنــدە لــە خەســتەخانە تایبەتــەکان ئاســودەتر لەمــەش کەهەیــە چــاوروان بکەیــن ؟ یــا ڕۆژ
واڵتێــک ئــەم چارەســەرە بەرهەمهێنــراوە؟ بــۆت نەبــووە کــەوەک میوانخانــە پێنــج ئەســتێرەکان رازێنراونەتــەوە لــە دوای ڕۆژ لــەم هەلومەرجــەی ئێســتا کارەســاتبارتر بــە پرســیار کــە لــە عێــراق و کوردســتاندا دەرمــان هەیــە چارەســەر وەرئەگــرن و ئێمــەش لــە چینەکانــی چاوەڕێمــان ئــەکات لــە ســایەی بــازاڕی بــێ ڕحمانــەی
لــە دەرمانخانــەکان ئەفرۆشــرێن کــە لە فەلەســتین و «رام خــوارەوەی کۆمەڵگــە ئەگــەر شانســی ئەوەمــان هەبێــت ســەرمایە و پــارەدا؟ و ئایــا ناتوانیــن هیواکانمــان بــۆ اللــە» بەرهەمهاتــووە ،یــا بیــرت لــەوە نەکردووەتــەوە خەســتەخانە تایبەتکراوەکانــی کۆرۆنامــان بــۆ بەربکەوێت گۆڕینــی ژیانمــان لــە بنەڕەتــەوە بکەیــن بــە واقعێکــی
کــە ئــەم چارەســەرانە بــۆ نــەک کاریگــەری نییــە ،یــا بــۆ ئــەوا زۆر بــەدوری مەزانــە لــە ڕاڕەوی هاتوچــۆی ئــەو حاشــاهەڵنەگر و دەســتبدەینە دەســتی یەکتــر بــۆ بوونەتــە هــۆکاری ســەرهەڵدانی نەخۆشــیتر و زۆرێکیــان شــوێنەدا بەبــێ ئۆکســجین و پێداویســتی پزیشــکییەکان ژێرەوژورکردنــی ئــەم ڕژێمــە کۆمەاڵیەتییــە چەوســێنەرە
کاریگەرییــە خراپەکانــى زیاتــرن لــە ســوودەکانیان؟
نــۆرەی مــەرگ بگریــن .زۆر وردەکاریتــر لەســەر و کۆتایهێنــان بــەم مەرگەســاتە؟
ئــەی تــۆ کــە ئەچیتــە الی پزیشــک لەکاتێکــدا پێویســتت بــە پێداویســتی تەندروســتیەکانی تایبــەت بــە نەخۆشــییە نەشــتەرگەری هەیــە پێــش کەرتــی تەندروســتی گشــتی درێژخایەنەکانــەوە هــەر مەپرســە چ ئازارێکــی نەبراوەیــە
ژمارە )١٧( :شەمە )٢٠٢١/٩/١١( -
8
تەواوکەری الپەڕەکانی تر
5
بەشێک لە ژمارەکانی پێشووتری ڕۆژنامەی ڕێچار
قەیرانــی سیاســی و ئابــوری کــە دەرگیــری چینــی بــۆرژوازی بــووە ،و لــە مــاوەی یــەک ســاڵ و نیــوی ڕابردووشــدا لــە باڵوبوونــەوەی زیاتــری پەتــای ڤایرۆســی کۆرۆنــا لــە تــەواوی بوارەکانــی ژیــان و کۆمەڵــگا هێنــدەی تــر قوڵتــر بووەتــەوە ،بــە ئەندازەیــەک کــە چینــی بــۆرژوازی نەیتوانیــوە ئیــدارەی کۆمەڵــگا بــکات و ســادەترین پێداویســتییەکانی خزمەتگوزاریــی تەندروســتی و کۆمەالیتییــەکان دابیــن بــکات ،بەڵکــو پشــێوی و ئاڵــۆزی بووەتــە دیاردەیەکــی سیاســی و باڵــی بەســەر ســەرجەم ڕەوتەکانــی نێــو خێزانــی بۆرژوازیــدا کێشــاوە ،بــە ڕادەیــەک کــە دەرگیــری قەیرانــی دابەشــبوون ،لێکجیابوونــەوە و توندبوونــەوەی ناکۆکییەکانیانــی ســەختتر کــردووە و زۆربــەی پارتــە سیاســیی دینــی و قەومییەکانــی پێــوەی ئەناڵێنــن لــە چەشــنی دابەشــبوونی حزبــی دەعــوە و جیابوونــەوەی حەکیــم و تەیــاری حیکمــە ،هەروەهــا لەبەریەکداوەشــانی حەشــد و زۆربوونــی ســەرچاوەکانی بەڵینــدان و دڵســۆزی نوانــدن بــۆ ســەرکردەکان و قەیرانــی حزبــە قەومییــە کوردییەکانــی وەک گــۆڕان و نــەوەی نــوێ و ناکۆکییەکانــی باڵەکانــی نێــو ی.ن.ک و بێــزاری تاســەر ئێســکی خەڵــک لــە پارتــی دیموکراتــی کوردســتان لــە الیــەک ،و لــە الیەکــی تــرەوە ســەرهەڵدانی بزووتنــەوەی شۆڕشــگێڕانە و بەربــاوى جەماوەرییانــەی ناســراو بــە ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەر لــە کۆتایــی ٢٠١٩کــە زیــاد لــە ١١پارێــزگای گرتــەوە ،و بانگــەوازی ڕووخانــی ڕژێــم و کۆتاییهاتنــی گەندەڵــی و دابینکردنــی نــان و ژیــان و پێداویســتییە خزمەتگوزارییــە کۆمەاڵیەتــی و تەندروســتی و پەروەردەییەکانــی لــە سەرتاســەری عێــراق کــرد .ئــەم ڕاپەڕینــە شۆڕشــگێڕانەیە لــە پانتاییــە جیهانــی و نێوخۆییەکــەی (بەیــروت ،تونــس ،جەزائیــر و فەڕەنســا) نــەک تەنهــا کاریگــەری لەســەر ڕێــڕەوی ڕووداوە سیاســییەکان لــە عێــراق دادەنێــن ،بەڵکــو ســەرباری هــەر کەموکوڕییــەک لــە وێنەکێشــانی پاشــەڕۆژی سیاســیی عێــراق و ناوچەکــە ناتوانیــن ڕۆڵ و کاریگەرییەکانــی بــێ نــرخ بکەیــن .بگــرە کاریگــەری و ڕۆڵــی ئــەم بزووتنــەوە شۆڕشــگێڕانەیە ڕۆژ بــەڕۆژ زیاتــر ڕوون ئەبێتــەوە و دەرئەکوێــت لــە گۆڕانــی کۆمەڵــگا لــە ســایەی قەیرانەکانــی سیســتمی ســەرمایەداری و ئاوابوونــی ئاســۆ و هیــواکان لەبەردەمیــدا. لەگــەڵ هەمــوو الوازی و پەرتەوازەیــی و وەســتانێک کــە بزووتنەوەکــە دەرگیریەتــی بــەاڵم لەگەڵ دەرکەوتنیــدا هــەر ماوەیــەک جارێــک داســتانێک لــە پاڵەوانێتــی و ئاســۆی ئومێدبەخشــانە بــە داهاتــووی چوونەپێشــەوە و گەشەســەندنی ،نمایــش ئەکاتــەوە .ناچارکردنــی دەســەاڵت و ڕژێــم بــە هەڵبژاردنــی پێشــوەختە و داڕشــتنی یاســای نــوێ و هەڵوەشــاندنەوەی کۆمســیۆنی بــااڵی هەڵبژاردنــەکان دوای دەستلەکارکێشــناوەی حکومەتەکــەی عــادل عبدالمهــدی و ژمارەیــەک لــە وەزیــرەکان ڕەنگدانــەوەی تــرس و تۆقینــی ڕژێمــی ئێســتایە لــە توڕەیــی جەمــاوەی خەڵــک و سەرشــۆڕکردن بــۆ هەندێــک لــە داواکارییەکانــی بزووتنــەوەی جەمــاوەر لــە الیــەک و هەوڵــدان بــۆ لەکەدارکردنــی داخوازییەکانــی جەمــاوەر ولــە هەندێــک جاریشــدا خۆدزینــەوە لێیــان . بەمجــۆرە ،وەســیلەی بایکۆتکــردن بووەتــە بەشــێک لــە ئاگایــی گشــتیی شۆڕشــگێڕانەی جەماوەریــی ،و ئاگایــی کۆمەاڵیەتــی و سیاســی بــاو الی ملیۆنــان لــە خەڵکــی عێــراق ،کــە دەســتکەوتی ئەزموونــی هەڵبژاردنەکانــی پێشــتر ،و کاریگەرییەکانــی سیاســەتی پشــک پشــکێنە و تایفــی و باڵوبونــەوەی گەندەڵــی و دزی و تااڵنیــی ســامان الی چینــی بــۆرژوازی ،ســەرباری ئــەوەی کــە لــە نێــو نەریتــە شۆڕشــگێرییەکاندا پۆلێــن ئەکرێــت ،بــەاڵم لــە ســایەی بارودۆخــی سیاســی ئێســتا و ئاســتی ناڕەزایەتــی ڕوولەســەری جەماوەریــی لــە مــاوەی چەنــد ســاڵدا ،و دابڕانــی تەواوەتــی نێــوان جەمــاوەر و دەســەاڵتی سیاســی و ســەرجەم حــزب و هێــزە دینــی و قەومیــی و لیبرالــەکان ،بــە تەنهــا تاکتیکێکــی شۆڕشــگێڕانەی بێوێنــە (تاقانــە) و گونجــاو نییــە .بــە ئەندازەیــەک کــە درککــردن و تێگەیشــتنی ناکۆکیــی چینایەتــی و هاوســەنگیی هێــزە سیاســییەکان بــێ بینینــی ئــەم جەمســەرگیرییە بووەتــە شــتێکی ناواقعــی و یوتۆپیایــی .ئەمانــە بــە ئەندازەیــەک کاریگەریــی لــە سیاســەت و تاکتیکــی بایکۆتکــردن کــردووە ببێتــە کردەوەیەکــی شۆڕشــگێڕانەی تاکتیکــی نەگونجــاو بــۆ بارودۆخــی ئێســتا. جەمســەرگیریی ڕاپەڕیــن لــە الیــەک و ڕژێــم لــە الیەکــى دیکــە :ســیمای جیاکــەرەوەی بارودۆخــی سیاســی و کۆمەالیەتی ئیســتا بریتییە لە جەمســەرگیریی کۆمەڵگا بە دەوری جەمســەری حزبە سیاســییە دواکەوتــووەکان و دەســەاڵت و ڕژێمــە پەرلەمانییــە تایفــی و دواکەتووەکــەی لــە الیــەک و جەمســەرگیریی بزووتنــەوەی جەماوەریــی ڕادیــکال و وشۆڕشــگێڕانە و نــەوەی شۆڕشــگێڕی نــوێ و ژنــان و پیاوانــی ئازادیخــواز کــە لــە هەوڵــی گۆڕینــی ڕژێمــی کۆمەالیەتیــی ئێســتادان لــە الیەکــی تــرەوە ...ڕژێمــی پەرلەمانــی و پرۆســەی پەرلەمانیــی لــە ئێســتادا شــێوازی سیاســی و کۆمەاڵیتــی گونجــاون بــۆ بــۆرژوازی و زامنکردنــی بەڕێوەبردنــى کۆمەڵــگا لــە خراپتریــن ئاســتیدا و هەروەهــا ڕووبەڕووبوونــەوەی بزووتنــەوەی جەمــاوەی کرێــکار و شۆڕشــگێڕە ئازدیخوازەکانــی نێــو کۆمەڵــگای عێراقــی .هەربۆیــە تاکتیکــی دروســت و جەمــاوەری نــاڕازی و شۆڕشــگێڕ لــە ژێــر ســایەی بارودۆخــی ئێســتادا بریتییــە لــە بەهێزکردنــی جەمســەری ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەر و کــردەوەی شۆڕشــگێڕانە دژ بــە هەڵبــژاردن ،کــە بریتییــە لــە جەختکردنــەوە لەســەر و بەهێزکردنــی رێــرەو و چارەســەری کێشــە و گرفــت و خاڵــە الوازەکانــی بزووتنەوەکــە و قورســایی خســتنە ســەر داخوازییــە ڕیشــەیی و ڕادیکااڵنــە شۆڕشــگێرانەکە ( کــە خــۆى لــە ڕووخانــی ڕژێمــدا دەبینیێتــەوە) بــە ڕووی پرۆســەی هەڵبــژاردن و دامەزراندنــی کۆمەڵگایەکــی نــوێ کــە دادپەرەوەریــی کۆمەالیەتــی و ئــازادی بــاڵ بەســەریدا بکێشــێت.
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
)(07731583060
6 ژمارە)١٧( :
شەمە ()٢٠٢١/٩/١١
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
دواالپەڕە
)(Facebook: Rechar Rozhnama
هەر بابەت و وتارێک لە چوارچێوەی سیاسەتی ڕۆژنامەکەدا بێت لە ڕێگەی ئەم ئیمەیڵەوە بە دەستمان دەگات بۆ باڵو کردنەوە: Rechar.paper@gmail.com
نرخ )٥٠٠( :دینار نرخی هاوپشتی )٢٠٠٠( :دینار
خاوەنی ئیمتیاز :دەشنێ نەریمان
سـەرنـــووســـەر :سادق عەزیز
مارکسیزم و هەڵبژاردن
کۆتایی وەک سەرەتا کارزان عەزیز نزیکتــر تادێــت دەبینــەوە لــە بۆنەیــەک کــە هەموو بۆرژوازەکان بە دەســەاڵت و ئۆپۆزیســیۆنەوە ،و بــە هەمــوو باڵەکانــى بۆرژوازییــەوە خۆیانــى بــۆ ئامــادە دەکــەن کــە هەڵبژاردنــى ١٠ى ١٠یــە. هەڵبژاردن وەک ڕووداوێکى سیاســی پتر فۆڕم و شــێوازێکە لــە کەرنەڤاڵێکــى بۆرژوازییانــە کــە لــەو ڕۆژەدا بێگوێــدان بــەوەى چ الیــەن ،گــروپ یــان حزبێــک دەیباتــەوە ،یــان ڕێــژەى دەنگــدان لــە چ ئاســتێکدایە و چەنــدە لــە ژمــارەى دانیشــتوان بەشــدار دەبــن تێێــدا ،تەنیــا بــە ســازدانى و تەواوبوونــى، بۆرژوازیی وەک چینى بااڵدەســت و سیســتمێک کە هەمیشــە لێیــەوە بەردەوامێتــى دەدات بــە خاوەندارێتیی تایبەت و کارى بەکــرێ و هێشــتنەوەى چینــەکان و لەوێشــەوە بەردەوامیــدان بــە کۆمەڵــگاى چینایەتیــى ســەرمایەداری ،یاخــود بــەدەر لــەوەى دەرئەنجامــى هەڵبــژاردن هەرچییەک بێت ،بۆرژوازیی ناوخــۆی و جیهانــی پیرۆزبایــی ســەرکەوتنەکە لــە یەکتــر دەکــەن و ئاهەنــگ دەگێــرن .بۆیــە ،ئەرکــى ســەرەکى ئــەم نوســینە هەوڵدانــە بــۆ لێکدانــەوەى ئــەم کەرنەڤــاڵ و ڕووداو و سەرکەوتنە-پێشــوەختەیەى بۆرژوازیــی و ســەرمایەداری لــە گۆشــەنیگاى مارکســییەوە .لــە بەشــەکانى دیکــەى ئــەم وتــارەدا کــە لــە ژمارەکانــى دیکــەى ڕیچــاردا دێــن ،ئــاوڕ لــە هەمــان کەرنەڤــاڵ لــە چەنــد گۆشــەنیگایەکى جیــاوازەوە دەدەینــەوە. کەواتــە ،پرســیارە ســەرکییەکە بریتییــە لــە چییەتــى هەڵوێســت و دیــدگاى مارکســیانە بــۆ هەڵبــژاردن کــە پڕۆســەیەکى دووبــارە بــووەوەى بــە گشــتى چــوار ســاڵ جارەیــە کــە لــە هەناویــەوە حکوومەتــى نوێنەرایەتــى لێــوە لەدایــک دەبێــت. بــە گشــتى ،دوو ئاڕاســتە و مەیلــى زاڵ لــە مێــژووى دوو ســەد ســاڵەى ڕابــردوودا هاتوونەتەئــاراوە .مەیلــى یەکــەم ڕیفۆرمیزم (چاکسازى) و دووهەم شۆڕش .ڕیفۆرمیستەکان پێیانوایــە کــە دەکرێــت هەڵبــژاردن بــوار و هەلێــک بێــت تاکــو لــە ڕێگەیــەوە دۆخــى خەڵــک و هەلومەرجەکانــى ژیــان باشــتر بکرێــن .هەندێــک لــە ڕیفۆرمیســتەکان هێنــدە بڕوایــان بــە هەڵبــژاردن بەهێــزە کــە پێیانوایــە دەکرێــت لــە ڕێگــەى هەڵبــژاردن و حکومەتــى نوێنەرایەتییــەوە بــە شــێوەی بەرەبــەرە و هەنــگاو بــە هەنــگاو سۆســیالیزم و کۆمەڵــگاى بــێ چیــن و چەوســاندنەوە بەدیبێــت .مەیلــى دووهــەم خــۆى لــە هێڵــى شۆڕشــگێڕانەى مارکــس و ئەنگڵــس و ڕۆزا لۆکســبمۆرگ و لینینــدا دەبینێتــەوە کــە بۆچوونیانوایــە تەنیــا بــە شــۆڕش و لــە ڕێگــەى هەڵوەشــانەوەى شۆڕشــگێڕانەى دەوڵەتەوە سۆســیالیزم بەدیدێت .لەمەشــدا ،ئامڕازى شــۆڕش هەڵبــژاردن و دەنگــدان نییــە بــەو حــزب و نوێنەرانــەى کــە سیســتمى چینایەتیــی بۆرژوازیــی دەیخاتــە بــەردەم خەڵــک، بەڵکــو لــە ڕێگــەى خەبــات و ملمالنێــی جەمــاوەر و کرێــکاران خۆیــان و پشتبەســتن بــە هێــزى خۆیانــە لەنــاو شــوێنکار و شــوێنژیانەکانى خۆیانــەوە ،نــەک گەڕانــەوە بــۆ پەرلەمانــى
بــۆرژوازی و ئــەو ئامڕازانــەى خەبــات کــە ئــەوان پێیــان دەدەن. مەیلــى چاکســازى ســەرەتا لــە ئەڵمانیــا و لەســەر دەســتى ئیــدوارد بێرنشــتاین لــە کۆتاییەکانــى ســەدەى نــۆزدەدا لەدایکبــوو .ئــەو ڕەوتــەى بێرنشــتاین دروســتیکرد ناونــرا سۆســیال دیموکراســى ،وەک خــۆى دەڵێــت :ئەرکــى سۆســیال دیموکراســى بریتییــە لــە ڕێکخســتنى سیاســییانەى چینــى کرێــکار و برەوپێدانیــان وەک دیموکراســییەک کــە ئەرکیــان شــەڕکردنە بــۆ ئــەو ڕیفۆرمانــەى نــاو دەوڵــەت کــە وادەکــەن پێگــەى چینــى کرێــکار بــەرز بکەنــەوە و هەروەهــا دەوڵــەت وەرچەرخێنێــت بــە ئاڕاســتەى دیموکراســیدا. مارکــس پێــش هــەر کەســێکى دى بۆچوونــى شۆڕشــگێڕانەى خــۆى لــەوەدا چــڕ دەکاتــەوە کــە پێیوایــە بەشــداریی سۆسیالیســتەکان لــە هەڵبژاردنەکانــدا وادەکات پێگــەى چینــى کرێــکار وەک هێزێکــى کۆمەاڵیەتى-سیاســی گــەورەى ئەوروپــا الواز ببێــت چونکــە بــە چوونــە نــاو هاڵبژاردنــى بۆرژوازییــەوە ســەربەخۆیەتى خۆیــان لەدەســت دەدەن. لەمەشــدا ،بۆچوونەکــەى پەیوەنــددارە بــە پێشــمەرجێکى ڕوونــەوە کــە پێیوایــە پێویســتە کرێــکاران پاشــکۆى هێــزى چینــى بــۆرژوازى و تەنانــەت وردە-بۆرژوازیــش نەبــن، بەڵکــە دەبێــت تەنانــەت بــێ هیــچ چەندوچوونێــک لەبــارەى کەمیــی ژمــارە و دۆخ و بچووکیــی ڕێکخراوەکانیانــەوە، خۆیــان بــۆ ئــەوە ئامــادە بکــەن کــە لــە ڕێگــەى حــزب و نوێنــەران و ســتراتیژى چینەکــەى خۆیانــەوە داکۆکــى لــە خۆیــان و بەرژەوەندییەکانیــان بکــەن نــەک ئــەو چینــەى کــە دەیانچەوســێنێتەوە .بــۆ نموونــە ،بەشــداریی خــۆى و ئەنگڵــس لــە یەکێتیــی کۆمۆنیســتەکاندا لــە ئەڵمانیــادا بــە شــێوەیەک بــوو کــە ژمــارەى ئەندامانــى ئــەو ڕێکخــراوە لــە چەنــد ســەد کەســێک تێنەدەپــەڕى. تەمەنێکــى درێژتــر لــە دواى مەرگــى مارکســەوە ،چانســى ئــەوەی بــە ئەنگڵــس دا لێکەوتەکانــى هەڵبژاردنــەکان بــە چاوى خــۆى ببینێــت .بــۆ نموونــە ،تێبینــى ئــەو گەشــە گەورەیــەى کــرد لــە زیادبوونــى دەنگەکانــدا لــە هەڵبژاردنەکانــى ســااڵنى ١٨٩٠و ١٨٩٨کــە تێیانــدا دەنگــەکان دووقــات بوونــەوە، هەروەهــا لــە ســاڵى ١٩١٢دا دەنگــەکان گەشــتنە زیــاد لــە چــوار ملیــۆن .بەوهۆیــەوە ،ئەنگڵــس بــاس لــە کۆمەڵێــک لــە دەســتکەوتەکان دەکات لــە بەشــدارییان لــە هەڵبژاردنەکانــدا لەوانــە پیشــاندانى بەهێزییــان و هەروەهــا ئەنجامدانــى پڕۆپاگەنــدە و خســتنەڕووى پالتفــۆرم .بــەاڵم لــە هەمانکاتــدا، ئــەوە بــە ڕوونــى دەبینێــت کــە چــۆن هەڵبژاردنــەکان بوونــە هــۆى ئــەوەى کــە سۆسیالیســتەکان لەپێنــاو دەســتکەوتى کورتخایــەن و خێــرادا ،پاشەکشــە لــە ئامانجــە دوورمــەودا و ســتراتیژییەکانیان بکــەن .هەروەهــا ئــەو ڕیفۆرمانەشــى کــە لــە ڕێگــەى هەڵبژاردنەکانــەوە هاتنەئــارا ،بوونەهــۆى پــەرەدان بــەو مەیلــە ڕیفۆرمیســتانەى نــاو حــزب کــە ئامڕازەکانــى خەباتیــان لــە شۆڕشــەوە شــلکردەوە بــۆ چاکســازیی بچــوک بچــوک و کاتیــی .بەتایبەتتریش بووەهۆى بەهێزکردنى مەیلى ڕیفۆرمیســتانە لەنــاو ڕابەرانــى ڕێکخــراوە کرێکارییەکانــدا، کــە دەرئەنجــام ئەمــەش بووەهــۆى الوازکردنــى خــودى ئــەو ڕێکخراوانــەى بــە ئــازار و ئەشــکەنجەیەکى زۆرەوە توانییــان دروســتیان بکــەن و بیانخەنەســەرپێ .دەرئەنجــام ،ئەنگڵــس لە مەترســیی هەڵبــژاردن و پەرلەمانــدا ،هۆشــداریی بەهێزبوونــى هەلپەرەســتى دەدات لەنــاو ڕیــز و ڕێکخــراوە کرێکارییەکانــدا کە مەترســین بۆســەر ســتراتیژ و ئامانجە شۆڕشــگێرییەکانى
چینــى کرێــکار کــە بــە تەنیــا بــۆ ڕزگارکردنــى کرێــکاران نیــن ،بەڵکــو ســەرجەم مرۆڤــە لــە کۆتوبەندەکانــى بــۆرژوازی و ســەرمایەدارى. ســیاقى ئەڵمانیــا و ڕوســیا جیاوازبــوون .ئەڵمانیــا شۆڕشــى بۆرژوازیــی بەخــۆوە بینیبــوو ،بــەاڵم ڕوســیا نــەک هــەر نەیبینیبــوو ،بەڵکــو لەژێــر حوکمــى تاڕادەیــەک ســیتمێکى نیمچە-دەرەبەگایەتــى ئۆتۆکراســیدا بــوو .ئەمــەش وایکردبــوو دۆخــى کارى سیاســی لــە ڕوســیادا زۆر ســەخت و پــڕ لــە مەترســى بێــت .بۆیــە ،حزبــى بەلشــەفیک ،جــودا لــە مەنشــەفیکەکان ،بــۆ یەکەمجــار لــە ڕوســیادا ،بــە پێچەوانــەى ئەڵمانیــا ،ســودیان لــە پەرلەمــان بینــى بــۆ پرۆپاگەنــدەى شۆڕشــگێڕانەى خۆیــان .لــەم گۆشــەیەوە ،لینیــن دەڵێــت بایکۆتــى پاســیڤانەى پەرلەمــان (دومــا) بێمانایــە چونکــە هیــچ کاریگەرییەکــى لەســەر دۆخــى ناشۆرشــگێرانە نابێــت .بــەو پێیــەى کــە ئەگــەر بایکــۆت نەتوانێــت ببێتــە کەرەســتەیەکى خەباتکارانــە ،ئــەوا بەکارهێنانــى بێســودە .بــەاڵم لەگــەڵ ئەوەشــدا بــۆ لینیــن ،بەشــدارییەکەى دومــا ئاســتى دووهەمــى هەیــە ،یاخــود ئاســتى یەکەمــى کارگەرییەکــى ئەوتــۆى نییــە؛ بۆیــە ،لینیــن دەڵێت ئەوەى لــە پەرلەمان گرنگترە بەهێزکردنى ڕاپەڕیــن و ڕابــوون و مانگرتنــەکان و خرۆشــانى نــاو شــەقامەکانە وەک وەرچەرخانــى کۆمەاڵیەتــى ،نــەک دومــا یاخــود بەشــداریی لــە دومــا. دەرئەنجــام ،بــە ئەزموونــى زیــاد لــە ســەد ســاڵى دیکــەى هەڵبــژاردن و پەرلەمــان لــەدواى هەڵوێســتى بەلشــەفییەکانەوە ،بــێ خــۆالدان ،دەگەیــن بــەو بڕوایــەى کــە هەڵبــژاردن و پەرلەمــان وەک بەشــێک لــە پڕۆســەیەکى فراوانتــر کــە نــاوى دیموکراســیی بۆرژوازییــە نەیانتوانیــوە پێگــە و خەباتــى چینــى کرێــکار ببەنــە پێشــەوە و بەهێزتــرى بکــەن تاکــو خەبــات و تێکۆشــان لەپێنــاو بەرژەوەندییەکانــى چینەکانــى خــوارەوەى کۆمەڵــگادا بــە زەبرتــر و کاریگەرتــر بێــت و بــە شــێوەیەکى بەرەبــەرە نزیکترمــان بکاتــەوە لــە شــۆڕش .بەڵکــو بــە پێچەوانــەوە ،هەلپەرەســتى ،وەک ڕۆزا لۆکســمبۆرگ ئامــاژەى پێــدەدات ،زیاتــر دەکات، ڕابــەران و ڕێکخــراوەکان لــە خشــتە دەبــات و ســتراتیژە شۆڕشــگێڕانە و دوورمــەوداکان دەگۆڕێــت بــۆ دەســتکەوتە کاتــى و کــورت مــەوداکان .ڕێچارێــک کــە لــە ئێســتادا شــایەنى جەخــت لەســەرکردنەوە بێــت ئەوەیــە کــە گرنگــە شــان بــە شــانى بۆرژوازیــی کــە بــۆ بردنەپێشــتى هەڵبژاردنەکــەى لــە ملمالنێدایــە و ملیــۆن و بلیــۆن دۆالر لــەو پێنــاوەدا ســەرف دەکات تاکــو ســەربکەوێت ،ئێمــەش لەپێنــاو ملمالنــێ و خەباتە واقعییــە بچــوک و گەورەکانــى چینــى کرێــکارى هەنووکــەدا تێبکۆشــین هــەر لــە بەردەوامیــدان بــە پرۆپاگەنــدەى سیاســی تاکــو بەشــداریکردنمان لــە ڕاپەڕینەکانــى ئۆکتۆبــەرى عێــراق و جارێکیتــر زیندووکردنــەوەى شۆڕشــگێڕانە و ڕادیکاڵــى ناڕەزایەتییەکانــى کوردســتان .هەڵبــژاردن ،دواى نزیکــەى ٢٠٠ســاڵ لــە ئەزمــوون ،پێماندەڵێــت کــە هەڵبــژاردەى بــۆرژوازی و چینەکانــى ســەرەوەى کۆمەڵگایــە نــەک خەڵــک و جەمــاوەرى نــاڕازى .بۆیــە ،وەزیفەمــان دەســتبگرین بــە خەباتێکــەوە کــە خەباتــى ڕزگاریــی خەڵکێکــى هەژارکــراو و کرێگرتەکــراوى چینــى ســەرەوەیە :خەبــات و ملمالنێــی زۆرینــەى زۆرى کۆمەڵــگاى مرۆڤایەتــی دژ بــە کەمینــەى بــۆرژوازى و سیســتمى ســەرمایەدارى ،نــەک هەڵبــژاردن و پەرلەمــان کــە هەمیشــە کەرەســتەى شــەرعییەتدانەوە بوونــە بــە چەوســێنەرانمان بــە نــاوى نوێنەرانمانــەوە!