Rechar Jmara 17

‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬دەشنێ نەریمان‬ ‫ســـەرنـــووســـەر‪ :‬ســــادق عــەزیــز‬ ‫نرخ‪٠( :‬‬ ‫‪ )٥٠‬دینار ‪ -‬نرخی هاوپشتی‪ )٢٠٠٠( :‬دینار‬

‫ژمارە‪ )١٧( :‬شەمە ‪)٢٠٢١/٩/١١( -‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫(هەموو ناوەڕاستی مانگێک دەردەچێت)‬

‫هەڵبژاردن هەڵبژاردەکە نییە!‬

‫هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی ژمــارە ‪ ١٧‬و چەنــد ژمــارەی داهاتــووى ڕێچــار لــە مــاوەى‬ ‫داهاتوو و ڕاپەڕینی ئۆکتۆبەر! هەڵمەتــى هەڵبژارنــى بۆرژوازییــدا‪ ،‬تایبــەت دەبــن‬ ‫بــە هەڵبــژاردن و خەباتــى شۆڕشــگێڕأنەى خەڵــک‬ ‫سەروتار‬

‫سادق عزیز‬ ‫بڕیــاڕ وایــە ‪١٠‬ی ئۆکتۆبــەری داهاتــوو هەڵبژاردنەکانــی‬ ‫ئەنجومەنــی نوێنــەران «پەرلەمانــی» گشــتی لــە عێــراق‬ ‫ئەنجــام بدرێــن‪ .‬هەڵبژرادنــی ‪ ٢٠٢١‬لــە دوای ڕووخانــی‬ ‫ڕژێمــی بۆرژوازیــی بەعســی قەومییــەوە چوارەمیــن‬ ‫هەڵبژاردنــی نوێنەرانــە کــە لــە عێراقــدا ئەنجــام بدرێــت‬ ‫(هەڵبژاردنەکانــی ‪ ،٢٠١٠ ،٢٠٠٥‬و ‪ .)٢٠١٨‬کۆمســیۆنی‬ ‫بــااڵی هەڵبژاردنــەکان ڕایگەینــد ســێ هــەزار پاڵێــوراو کــە‬ ‫نوێنەرایەتــی ‪ ٤٤٥‬هاوپەیمانــی و ‪ ٢٦٧‬پارتــی سیاســی‬ ‫ئەکــەن لەگــەڵ ژمارەیــەک پاڵێــوراوی ســەربەخۆ بــۆ‬ ‫کێبڕکێکــردن لەســەر ‪ ٣٢٨‬کورســی پەرلەمــان بەشــداری‬ ‫ئەکــەن‪.‬‬ ‫چینی بۆرژوازی لە عێراق سیســتمی پەرلەمانی دامەزراو‬ ‫لەســەر بەشبەشــێنە و دابەشــکردنی تایفــی و قەومــی‬ ‫بــە باشــترین ئەلگــۆ و چوارچێــوەی سیاســی گونجــاوی‬ ‫کۆمەالیەتــی لــە عێــراق ئەزانــن بــۆ بەڕێوەبەردنــی کۆمەڵگا‬ ‫و دەستخســتنی ســەرمایە لەســەر شــانی چینــی کرێــکار‬ ‫و هەوڵــدان بــۆ جێبەجێکردنــی جومگەکانــی لیبرالیزمــی‬ ‫نــوێ‪ ،‬و خۆگونجانــدن لەگــەڵ گۆڕانکارییــە جیهانییەکانــی‬ ‫ســەرمایە‪ .‬دەســتگرتنی چینــی بــۆرژوازی بــە هەمــوو‬ ‫ڕەوتــە جیاوازەکانییــەوە بــە سیســتمی پەرلەمانــی وەک‬ ‫یەکێــک لــە سیســتمە سیاســی و کۆمەاڵیەتییــەکان بــۆ‬ ‫سیاســەتی ڕژێمــی پەرلەمانــی و و پرۆســەی دیموکراســیی (وەک ڕەوتــی صــدر و کوتلــەی ئەیــاد عــەالوی و حزبــی‬ ‫بەڕێوەبردنــی کۆمەڵــگا ســەرباری دەرگیربوونــی قەیراناوی پەرلەمانیــی دەرخســتووە‪ .‬ئەمــەش بووەتــە جێــگای ڕق شــیوعی عێراقــی و ‪ )...‬ناچــار کــردووە بــۆ ڕاگەیاندنــی‬ ‫سیاســی و ئابــوری بــۆرژوازی و لەدەســتدانی بچوکتریــن و شــەرمەزاریی جەماوەرێکــی بەرینــی خەڵــک‪ ،‬هەروەهــا بەشــدارینەکردن لــە پرۆســەی هەڵبژاردنــی داهاتــوودا‪ ،‬تەنها‬ ‫دەرچەهیــوا بــۆ دەربازبــوون لەو قەیرانە قوڵ و خنکێنەرەی سیاســەتی بایکۆتکردنــی هەڵبژاردنەکانــی پەرلەمــان کــە بــە ئامانجــی ســواربوونی شــەپۆلەکانی ناڕەزایەتــی پــاش‬ ‫تێیکەوتــوون‪ ،‬کــە لــە خۆیــدا بەرهەمهێنــەری پشــک پشــکێنە بووەتــە کردەوەیەکــی چاالکــی خەباتکارانــە و بەشــی ئــەوەی کــە هەمــوو هەوڵەکانیــان بــۆ دەستبەســەرداگرتنی‬ ‫و تایفــی و باڵوبوونــەوەی ناکۆکیــی قەومــی و شــۆڤینی‌یە زیندوویــی ئاگایــی کۆمەاڵیەتــی ملیۆنەهــا لــە خەڵکــی کرێــکار بزووتنەوەکــە و لەخۆگرتنــی لــە الیەکــەوە و دزەکــردن‬ ‫و ئــەم سیســتمە گونجاوتریــن شــێواز و ئەلگۆیــە بۆیــان‪ .‬و کەمدەرامــەت و گەنجانــی ڕاپەڕیــو بــۆ هەمــوو الیــەک بــۆ نــاو ڕیزەکانــی جەمــاوەری شۆڕشــگێڕ‪ ،‬کــە لــە بــاری‬ ‫ئەمــەش مانــاى ئەوەیــە کــە ئامانجــی زامنکردنــی پێگــە ڕوونتــر و بااڵتــر کــردووە‪ .‬ســەرباری گاڵتەجاڕییەکانــی پراکتیکی‌یــەوە خوازیــاری بایکۆتکــردن و گاڵتەکــردن بــە‬ ‫و بااڵدەســتیی سیاســی و کۆمەاڵیەتییــان لــە جەرگــەی هەڵبــژاردن و ئــەو پاشــهاتە شــەرمهێنەرانەی کــە بــە دوایــدا ســەرجەم پرۆســەی هەڵبــژاردن و دیموکراســیی بــۆرژوازی‬ ‫ناکۆکییــە چینایەتییەکانــى کۆمەڵــگای عێراقــدا‪ ،‬لــەم بژاردەیــە دێــن لــە چەشــنی فێڵکــردن‪ ،‬تەزویرکــردن و دزینــی پــارەی شــەرمهێن و ئابڕووچــووە‪ ،‬شکســتی هێنــا‪ .‬ئــەو جەمــاوەرە‬ ‫باشــتریان پ ـێ‌ نییــە‪.‬‬ ‫خەڵــک‪ ،‬و بەخەرجدانــی ملیارەهــا دۆالر بــۆ کەمپەینەکانــی ناڕازییــەی کــە هیــچ هیوایەکــی خۆیــان بە ڕژێمــی پەرلەمانی‬ ‫ئەزموونــی هەڵبژاردنەکانــی ڕابــردوو لــە ســااڵنی ‪ ،٢٠٠٥‬هەڵبــژاردن و دەســتکاریکردنی بێپەردانــەی دەرئەنجامەکان‪ ،‬و پرۆســەی سیاســییەوە گــرێ نــەداوە‪ ،‬پرۆســەیەکی‬ ‫‪ ٢٠١٠‬و ‪ ٢٠١٨‬توانییــان بــە باشــترین شــێوە بانگەشــە و ســوتاندنی ســندوق و ناوەندەکانــی دەنگــدان‪ ،‬ئەمــە جگــە گاڵتەجارانــە کــە هیــچ گۆڕانــکاری و چاکســازییەکی لــە‬ ‫درۆزنانەکــەى چینــی بــۆرژوازی و وەهمەکانــی چەســپاندنی لە دەســتتێوەردانی ڕوون و ئاشــکرای میلیشــیا چەکدارەکان خولەکانــی ڕابــردوودا نەهێناوەتــە ئــاراوە جگــە لــە بارگرانــی‬ ‫دیموکراســیی بــۆرژوازی بــە تەواویــی نیشــانى هەمــووان و دەزگاکانــی هەواڵگریــی دەوڵەتەکانــی ناوچەکــە لــە زۆرتــر بــۆ جەمــاوەری خەڵــک و زیادکردنــی هــەژاری‬ ‫بــدا‪ .‬دابەزینــی ئاســتی بەشــداریی خەڵــک خــول لــەدوای دەرئەنجامەکانــی هەڵبژاردنــدا‪ ،‬کــە ســەرجەمیان بوونەتــە و کوێــرەوەری و برســیەتی و نەبوونــی‪ ،‬و هەروەهــا‬ ‫خــول لــە پرۆســەی هەڵبژادنــی پەرلەمانــی و کەمبوونــەوەی جێــگای توڕەیــی و بێــزاری نــاو ملیۆنــان جەمــاوەری خەڵــک‪ .‬پەلکێشــانی زیاتــری جەمــاوەی بەرینــی عێــراق بــۆ خــوار‬ ‫بــۆ ل (‪)٥‬‬ ‫ڕێــژەی بەشــداربووان کــە لــە باشــترین حاڵەتەکانــدا ‪%٢٠‬ی چەندیــن هێــزی ســەرەکیی سیاســی و دینــی و لیبرالــی ئاســت و دامێنــی برســیەتی نەبێــت‪.‬‬ ‫تێنەپەڕانــدووە هێنــدەی تــر ناویســتی و قێزەونبوونــی‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫‪2‬‬

‫ئەزموونی کرێکاری‬

‫ژمارە‪ )١٧( :‬شەمە ‪)٢٠٢١/٩/١١( -‬‬

‫گۆشەیەک لە ناڕەزایەتی و خەباتی ڕۆژانە و نەپساوەی چینی کرێکار لە جیهاندا‬ ‫ئامادەکردنى‪ :‬کامەران ئەحمەد‬ ‫ناڕەزایەتییەکانی کرێکارانی نەوت لە کازاخستان‬ ‫گەرمتر لە پلەکانی گەرمای هاوین‬ ‫لــەم هاوینــە تاکــو ئێســتا چەندیــن ناڕەزایەتــی کرێکاریــی و بــە‬ ‫تایبــەت مانگرتــن و خۆپیشــاندانەکانی کرێکارانــی نــەوت لــە‬ ‫کازاخســتان بەڕێوەچــوون‪ .‬لەگــەڵ نزیکبوونــەوەی مانگەکانیــش‬ ‫لــە یادەوەرییەکانــی کۆمەڵکــوژی کرێکارانــی نــەوت لــە ژانــاوزون‬ ‫‪ ،‬دڵەراوکــێ و تــرس کەوتووەتــە نێــو حکومەتــی بــۆرژوازی‬ ‫کازاخســتانەوە‪ .‬کۆمەڵکــوژی ژانــاوزون تراژیدیــای کۆمەڵکــوژی‬ ‫کرێکارانــی نەوتــە لــە ‪١٧-١٦‬ی دیســەمبەری ‪ ،٢٠١١‬ئــەو کاتانــەی‬ ‫کرێــکاران دژ بــە هەلومەرجــی کارکــردن و کەمــی کــرێ و مووچــە‬ ‫دەســتیان دایــە خۆپیشــاندان و مانگرتــن‪ .‬بــە بیانــووی نانــەوەی‬ ‫پشــێوی و ئــاژاوە لــە کازاخســتان لــە الیــەن پۆلیســەوە پەالمــاری‬ ‫ناڕەزایەتییەکانــی کرێــکاران دراو ســەرباری برینداربوونــی دەیــان‬ ‫کــەس‪ ،‬دەســتگیرکردنی دەیــان هەڵســوڕاوی کرێکاریــی‪١٤ ،‬‬ ‫کرێکاریــش گیانیــان لەدەســت دا‪ .‬داخوازییەکانــی کرێــکاران لــە‬ ‫ناڕەزایەتییەکانــدا بریتــی بــوون لــە زیادکردنــی مووچــە بــە پلــەی‬ ‫یەکــەم‪ ،‬دابینکردنــی پێداویســتیییەکانی خۆپارێــزی و ســەالمەتی‬ ‫کار‪ ،‬بەهرەمەندبوونــی لــە دەرماڵــەی مەترســی زۆر بــە تایبــەت‬ ‫لــەو ناوجانــەی کــە گازی ژەهــراوی و کوشــندەیان زۆرە‪ ،‬لەگــەڵ‬ ‫ئامرازەکانــی خۆپارێزییــە لــە پەتــای کۆڤیــد ‪ ١٩‬و دابینکردنــی شــیر‬ ‫لــە ژەمەکانــی خواردنــی کرێــکاران‪.‬‬ ‫ناڕەزایەتی و ڕێپێوانەکانی کرێکارانی تەندروستی مانێالی هەژاند‬ ‫ســەدان کرێکار و کارمەندی تەندروســتی لە ڕۆژی ‪١‬ی ســێپتەمبەر‬ ‫‪ ٢٠٢١‬بــە ڕێپێــوان ڕژانــە شــەقامەکانی مانێــای پایتەختــی فلپیــن‬ ‫و دواتــر لــە بــەردەم بەڕێوەبەرایەتیــی تەندروســتی گردبوونــەوە‪،‬‬ ‫ســەرباری ســەرکۆنەکردنی ڕێکارەکانــی تەندروســتی‪ ،‬بێدەربەســتی‬ ‫و شکســتی حکومــەت لــە ڕووبەڕووبوونــەوەی ڤایرۆســی‬ ‫کۆرۆنــا‪ ،‬خوازیــاری دەســتبەجێ ئازادکردنــی ئــەو دەرماڵــە‬ ‫دەستبەســەرکراوانە بــوون کــە مــاوەی چەنــد مانگێکــە لــە الیــەن‬ ‫حکومەتــەوە بــە بینــاوی نەبوونــی بودجــەی پێویســت ڕاگیــراون‪،‬‬ ‫هــاوکات خۆپیشــاندەران خوازیــاری دەستلەکارکێشــاونەوەی‬ ‫وەزیــری تەندروســتی فرانسیســکۆ دۆکیــی بــوون‪ ،‬حکومــەت چەندین‬ ‫جــار بەڵینــی پێدانــی دەرماڵەکانــی بــە کرێکارانــی تەندروســتی داوە‬ ‫و بەجــێ‌ێ نەگەیانــدوون‪ .‬خۆپیشــاندانەکان لــە چەندیــن شــوێن‬ ‫بەڕیوەجــوون وەک ڕیگاکانــی دەرەوەی میتــرۆی مانێــا‪ ،‬ئیزابێــا‪،‬‬ ‫باگیــۆ‪ ،‬پامپانــگا‪ ،‬بــوکاالن‪ ،‬ســەمەر‪ ،‬لیتــی و ‪...‬هتــد‪.‬‬ ‫ژمارەیەکــی زۆری کرێکارانــی تەندروســتی لــە بــەرەی پێشــەوەی‬ ‫بەرەنگاربوونــەوەی پەتاکــەدا گیانیــان لەدەســتداوە‪ ،‬ژمارەیەکیــان لــە‬ ‫بێدەربەســتی حکومــەت بــە مافەکانیــان دەســتیان لەکارکێشــاوەتەوە‪.‬‬ ‫ژمــارەی قوربانییەکانــی ڤایرۆســی کۆرۆنــا لــە فلپیــن گەیشــتووەتە‬ ‫‪ ٢‬ملیــۆن تووشــبوو و زیــاد لــە ‪ ٣٣‬هــەزار کــەس گیانیــان‬ ‫لەدەســتداوە‪ .‬ڕۆژێــک پێــش ڕیپێوانــەکان ژمارەیــەک کرێــکار لــە‬ ‫هەندیــک ناوەنــدی تەندروســتی لــە بــەردەم شــوێن کارەکانیانــدا‬ ‫گردبوونەوەیــان ئەنجامــداوە و خوازیــاری ئازادکردنــی دەرماڵــە‬ ‫دەستبەســەرکراوەکانیان بــوون لــە الیــەن حکومەتــەوە‪.‬‬ ‫کرێکارانی یەکەی ئەندازیارانی ‪ GKN‬لە بێرمنگهام دنگیان بە مانگرتن دا‬ ‫کرێکارانــی یەکــەی ئەندازیــاری لــە کارگەی دروســتکردنی ئوتومبیلی‬ ‫‪ GKN‬لــە ڕاپرســی کۆتایــی ئۆگســتدا بــۆ پاراســتنی کارگەکەیــان لــە‬ ‫بێرمنگهــام و دژ بــە کەمکردنــەوەی ‪ ٥٠٠‬پیشــە و گوێزانــەوەی‬ ‫بەشــێک لــە کارگەکەیــان بــۆ چەنــد شــوێنی تــر لــە ئەوروپــا بــە‬ ‫ڕێــژەی ‪ %٩٥‬دەنگیــان بــە مانگرتــن دا‪ .‬داخســتنی کارگەکــە‬ ‫ســەرباری بێکارکردنــی ژمارەیــەک کرێــکار‪ ،‬لێدانێکــی گەورەیــە لــە‬ ‫کەرتــی پیشەســازی دروســتکردنی ئوتومبیــل لــە بەریتانیــا‬ ‫کرێکارانــی کارگای نابیســکۆ بانگــەوازی بایکۆتــی خواردنــەکان‬ ‫ئەکــەن‬ ‫کرێکارانــی دروســتکردنی بســکیت و پــارووە خێــراکان لــە کارگــەی‬ ‫نابیســکۆی ئەمریــکا پــاش زنجیــرە ناڕەزایەتییــە بەردەوامەکانیــان‬ ‫لــە چەنــد شــوێنی وەک شــیکاگۆ‪ ،‬ئــاورۆرا‪ ،‬کۆلــۆرادۆ‪ ،‬ڕیچمۆنــد‪،‬‬ ‫ڤێرجینیــا‪ ،‬جۆرجیــا ‪ ، ...‬ســوورن لــە ســەر داخوازییەکانیــان بــۆ‬ ‫باشــترکردنی هەلومەرجــی کارکــردن و زیادکردنــی مووچەکانیــان‬ ‫‪ .‬لــە هەمــان کاتــدا بانگــەوازی تــەواوی کۆمەڵــگای ئەمریکــی و‬ ‫هاوچینەکانیــان کــردووە لــە پێناو پشــتیوانیکردن لــە داخوازییەکانیان‬

‫بەرهەمەکانــی نابیســکۆ بایکــۆت بکــەن و نەیانکــڕن‪ .‬تاکــو ئێســتا‬ ‫لــە چەندیــن بەدەنگەوەچوونــی بێوێنــەدا کرێــکاران لــە کەرتەکانــی‬ ‫تــری بەرهەمهێنــان و خزمەتگــوزاری‪ ،‬یەکیتــی و هاوپشــتی خۆیــان‬ ‫بــۆ مافەکانــی کرێکارانــی نابیســکۆ و وەاڵمدانــەوەی ئەرێنــی بــە‬ ‫داخوازییەکانیــان دەربڕیــوە‪.‬‬

‫کرێکارانــی خزمەتگوزاریــی لــە خوێندنگاکانــی بەریتانیــا لــە ڕاپرســییەکدا‬ ‫دەنگیــان بــە مانگرتــن دا‬ ‫کرێکارانــی پاککــەرەوە و دابینکــەری پێدویســتی و خزمەتگــوزاری لە‬ ‫خوێندگاکانــی بەریتانیــا کــە زۆربەیــان ژنانــن بــە یەکێــک لــە خــاوەن‬ ‫مووچــە کەمەکانــی نێــو کۆمەڵــگای بەریتانیــا هەژمــار ئەکرێــن‪،‬‬ ‫لــە دوایــن راپرســییان بــۆ زیادکردنــی مووجەکانیــان دەنگیــان بــە‬ ‫مانگرتــن دا‪ .‬کریســتینا ماک‌ئانیــا یەکێــک لــە لیدەرەکانــی یەکێتــی‬ ‫کرێکاریــی یونیســۆن (کــە بــە یەکێــک لــە گەورەتریــن یەکێتی‌یــە‬ ‫کرێکارییەکانــی بەریتانیــا هەژمــار ئەکــرێ بــە بوونــی ‪ 1.4‬ملیــۆن‬ ‫ئەنــدام ) ڕایگەیانــد‪« :‬ئــەم توێــژە لــە کرێکارانــی خزمەتگوزاریــی‬ ‫بڕبڕەپشــتی کۆمەڵگاکەمــان پێکدێنــن‪ ،‬لــە کاتێکــدا خاوەنــی کەمتریــن‬ ‫مووچــەن لــە بەریتانیــا‪ ،‬و شایســتەی مووچەیەکــی دادپەروەرانــەو‬ ‫گونجاوتــرن»‬

‫ڕێپێوانی کرێکاران لە ناوچەی پیشەسازیی لە کاراتچی پایتەختی پاکستان‬ ‫لەژێــر پەرچەمــی « کۆمیتــەی هاوپشــتی کرێــکاران» لــە ڕۆژی ‪٢٨‬ی‬ ‫ئۆگســتی ‪ ٢٠٢١‬زیــاد لــە هــەزار کرێــکار لــە ناوچــەی پیشەســازی‬ ‫الندهــی لــە کاراتچــی پایتەختــی پاکســتان ڕێپێوانیــان بــۆ دیاریکردنــی‬ ‫النــی کەمــی کــرێ بــە ‪٢٥‬هــەزار ڕوپیــە لــە مانگێکــدا‪ ،‬کۆتاییهێنــان بــە‬ ‫کاری گرێبەســتی کاتیــی و هەنگاونــان بــۆ دامەزراندنــی دائیمــی‪ ،‬و‬ ‫چەســپاندنی یاســاکانی پاراســتنی کار و دابینکردنی پێداویستییەکانی‬ ‫خۆپارێــزی لــە شــوێنکار ئەنجامــدا ‪ .‬ئــەم کۆمیتەیــە بەرهەمی خەباتی‬ ‫چەنــد مانگــەی هەڵســوڕاوانێکی کرێکارییــە لــە ڕێکخــراوی «بــەرەی‬ ‫ســووری کرێــکاران» و یەکێتــی و ڕێکخــراوە کرێکارییــەکان بــۆ‬ ‫وەســتانەوە دژ بــە پەالمارەکانــی چینــی بااڵدەســتی پاکســتان بــۆ‬ ‫ســەر ســەرەتاییترین مافەکانــی کرێــکاران بەهــۆی قەیرانــی ئابــوری‬ ‫و کاریگەرییەکانــی پەتــای ڤایرۆســی کۆرۆنــاوە‪.‬‬

‫مانگرتنی یەک ڕۆژەی کرێکارانی تەندروستی لە سێ نەخۆشخانەی ئەڵمانیا‬ ‫لــە ڕۆژی ‪٣٠‬ی ئۆگســتی ‪ ،٢٠٢١‬کرێکارانــی ســێ نەخۆشــخانەی‬

‫دەروونــی لــە براندنبێــرگ – ئەڵمانیــا دەســتیان دایــە مانگرتــن و‬ ‫یەکێتــی کرێکارانیــش لــە وەاڵمنەدانــەوە بــە داخوازییەکانیــان‬ ‫هەڕەشــەی چەنــد بــارە بەڕێخســتنی مانگرتنــەکان لەپێــش‬ ‫هەڵبژاردنەکانــی ‪٢٦‬ی ســێپتەمبەر ئەکەنــەوە‪ ،‬نەخۆشــخانەکان‬ ‫موڵکــی کۆمپانیــای ‪ Asklepios‬ە‪ ،‬و کرێــکاران تــووڕەو ناڕازیــن‬ ‫بــە جیاوازیکــردن لــە مووچەکانیــان لــە چــاو ناوەنــدە تەندورســتییە‬ ‫گشــتییەکانی تــر‪ .‬یەکێتــی خزمەتگوزارییــە یەکگرتووەکانــی (ڤێــردی)‬ ‫خوازیــارە کرێکارانــی تەندروســتی کەرتــی تایبــەت لــە هەمــان‬ ‫خاڵەکانــی ڕێکەوتنــە گشــتییەکانی کرێکارانــی خزمەتگــوزاری گشــتی‬ ‫بەهرەمەنــد بــن و هیــچ جــۆرە جیاوازیکردنێــک نەبێــت‪.‬‬ ‫ڕێپێوانی کرێکاران لە ناوچەی پیشەسازیی لە کاراتچی پایتەختی پاکستان‬ ‫لەژێــر پەرچەمــی « کۆمیتــەی هاوپشــتیی کرێــکاران»دا و لــە‬ ‫ڕۆژی ‪٢٨‬ی ئۆگســتی ‪ ٢٠٢١‬زیــاد لــە هــەزار کرێــکار لــە ناوچــەی‬ ‫پیشەســازی الندهــی لــە کاراتچــی پایتەختــی پاکســتان ڕێپێوانیــان بــۆ‬ ‫دیاریکردنــی النــی کەمــی کــرێ بــە ‪٢٥‬هــەزار ڕوپیــە لــە مانگێکــدا‪،‬‬ ‫کۆتاییهێنــان بــە کاری گرێبەســتی کاتیــی و هەنگاونــان بــۆ‬ ‫دامەزراندنــی دائیمــی‪ ،‬و چەســپاندنی یاســاکانی پاراســتنی کار و‬ ‫دابینکردنــی پێداویســتییەکانی خۆپارێــزی لــە شــوێنکار ئەنجامــدا ‪.‬‬ ‫ئــەم کۆمیتەیــە بەرهەمــی خەباتــی چەنــد مانگــەی هەڵســوڕاوانێکی‬ ‫کرێکارییــە لــە ڕێکخــراوی «بــەرەی ســووری کرێــکاران» و یەکێتــی‬ ‫و ڕێکخــراوە کرێکارییــەکان بــۆ وەســتانەوە دژ بــە پەالمارەکانــی‬ ‫چینــی بااڵدەســتی پاکســتان بــۆ ســەر ســەرەتاییترین مافەکانــی‬ ‫کرێــکاران بەهــۆی قەیرانــی ئابــوری و کاریگەرییەکانــی پەتــای‬ ‫ڤایرۆســی کۆرۆنــاوە‪.‬‬ ‫مانگرتنی یەک ڕۆژەی کرێکارانی تەندروستی لە سێ نەخۆشخانەی ئەڵمانیا‬ ‫لــە ڕۆژی ‪٣٠‬ی ئۆگســتی ‪ ،٢٠٢١‬کرێکارانــی ســێ نەخۆشــخانەی‬ ‫دەروونــی لــە براندنبێــرگ – ئەڵمانیــا دەســتیان دایــە مانگرتــن و‬ ‫یەکێتــی کرێکارانیــش لــە وەاڵمنەدانــەوە بــە داخوازییەکانیــان‬ ‫هەڕەشــەی چەنــد بــارە بەڕێخســتنی مانگرتنــەکان لەپێــش‬ ‫هەڵبژاردنەکانــی ‪٢٦‬ی ســێپتەمبەر ئەکەنــەوە‪ ،‬نەخۆشــخانەکان‬ ‫موڵکــی کۆمپانیــای ‪ Asklepios‬ە‪ ،‬و کرێــکاران تــووڕەو ناڕازیــن‬ ‫بــە جیاوازیکــردن لــە مووچەکانیــان لــە چــاو ناوەنــدە تەندورســتییە‬ ‫گشــتییەکانی تــر‪ .‬یەکێتــی خزمەتگوزارییــە یەکگرتووەکانــی (ڤێــردی)‬ ‫خوازیــارە کرێکارانــی تەندروســتی کەرتــی تایبــەت لــە هەمــان‬ ‫خاڵەکانــی ڕێکەوتنــە گشــتییەکانی کرێکارانــی خزمەتگــوزاری گشــتی‬ ‫بەهرەمەنــد بــن و هیــچ جــۆرە جیاوازیکردنێــک نەبێــت‪.‬‬ ‫کرێکارانی شارەوانی لە لیۆنی فەڕەنسا بۆ ماوەی هەفتەیەک دەستیان دایە مانگرتن‬ ‫کرێکارانــی شــارەوانی لــە لیۆنــی فەڕەنســا دژ بــە ڕێــکارو پــرۆژە‬ ‫یاســا نوێیەکانــی حکومەتــی خۆجــێ‌ی بــۆ لێســەندنەوەی مافــی‬ ‫مانگرتــن و زیادکردنــی ســەعاتکاری ســااڵنە بــۆ کرێکارانــی‬ ‫شــارەوانیی ناريزایەتییــان دەربــڕی و بــۆ مــاوەی هەفتەیــەک لــە‬ ‫‪ ٣٠‬ئۆگســتەوە دەســتیان دایــە مانگرتــن‪ .‬کرێکارانــی شــارەوانی لــە‬ ‫تــەواوی فەڕەنســا دژ بــە چاکســازییەکانی ســاڵی ‪٢٠١٩‬ن کــە بەهــای‬ ‫لێســەندنەوەی هەفتەیــەک لــە پشــووی هــەر کرێکارێکــە لــە ســاڵێکدا‪.‬‬ ‫حکومەتــی خۆجـێ‌ی لیــۆن لــە پاڵ لێســەندنەوەی پشــووی هەفتەیەک‬ ‫و زیادکردنــی ســەعاتکار لــە ســالەکەدا بــە نیــازە مافــی مانگرتــن لــە‬ ‫کرێــکاران بســێنێتەوە‪ ،‬هەمــان هەنــگاو کــە بــە نیــازن لــە خوێندنــگا‬ ‫و دایەنگاکانــدا بەســەر کرێکارانــدا بیانســەپێنن‪ .‬ئــەم ناڕەزایەتییانــە‬ ‫لــە کاتێکــدان کــە یەکێتــی کرێکارانــی خزمەتگوزاریــی (‪SUD-‬‬ ‫‪ )FP‬بانگــەوازی ســەرجەم کرێــکاران و ئەندامەکانــی کــردووە‬ ‫بــەردەوام لــە مانگــی ســێپتەمبەردا ناڕەزایەتــی دژ بــە چوونەســەری‬ ‫بێکارکــردن‪ ،‬کەمکردنــەوەی مووچــە‪ ،‬و کوتانــی ئیجباریــی دەرببــڕن‪.‬‬ ‫ناڕەزایەتی کرێکارانی بەرهەمهێنانی (پارتییە وزە) لە ئیستانبوڵ‬ ‫دژ بــە کارپێکردنیــان بــۆ مــاوەی ‪ ١٠‬تــا ‪ ١٢‬ســەعات لــە ڕۆژێکــدا و‬ ‫بــە کەمتریــن کــرێ واتــە بــەدەر لــەوەی لــە ڕێنمایــی گرێبەســتەکاندا‬ ‫واژۆکــراون بــە هەشــت ســەعات کار لــە ڕۆژێکــدا‪ ،‬ســەدان کرێــکاری‬ ‫کارگــەی ســالکۆمپ ‪ ( Xiaomi-Salcomp‬موڵکدارێتــی چیــن)‬ ‫لــە ئیســتانبوڵ کــە ســەرگەرمی بەرهەمهێنانــی (پاترییــە وزەن) بــۆ‬ ‫مۆبایــڵ و ئامێــرە کارەباییەکانــی تــر‪ ،‬دەســتیان دایــە ناڕەزایەتــی‪.‬‬ ‫ســەرباری ناڕەزایەتــی دژ بــە هەلومەرجــی کارکــردن‪ ،‬لەهەمــان‬ ‫کاتــدا دژ بــە بێکارکردنــی ‪ ٢٥‬هــاوڕێ‌ی کاریــان‪ ،‬بێــزاری و توڕەیــی‬ ‫خۆیــان دژ بــە بەڕێوەبەرایەتــی کارگەکــە دەربــڕی‪.‬‬

‫ژمارە‪ )١٧( :‬شەمە ‪)٢٠٢١/٩/١١( -‬‬

‫جیهانی‬

‫‪3‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫دۆزەخى دۆخی کار لە کەرتی تایبەتدا! ئرحـــەل نەك کەمتر‬

‫کامەرانى مامە عەلەڕەش‬ ‫کــورد واتەنــی نەعلــەت لــە نــەداری و ھەژاری و گرانــی‪ .‬ســەرچاوە‬ ‫و ھۆ و ھۆکاری نــەداری و ھەژاری و گرانــی نێــو کۆمەڵگــەی‬ ‫مرۆڤایەتــى دابەشــکاریی چینایەتیــە‪.‬‬ ‫کاتێــك چینێــك بتوانــێ بــە بــێ ھیــچ گونــاھ و تاوانێــك چینێکــی دیکــە‬ ‫بچەوســێنێتەوە و لــە برســێتیدا بیڕەســێنێت‪ ،‬ئــەو کات بــێ دوودڵــى‬ ‫ســاختاری کۆمەاڵیەتــی و مــرۆڤ و یاســا و تــەواوی پیرۆزییــەکان‬ ‫لــە ژێــر پرســیاردان ‪.‬‬ ‫گرانی و ھەژاری کە دەرھاویشتەی بەڕێوەبردنی دەسەاڵتی گەندەڵى‬ ‫چاوچنــۆك و قازانجپەرســتی ســەرمایەدارین‪ ،‬بینەقاقــای تــاك بــە‬ ‫تاکــی خەڵکــی زەحمەتکێــش و بێبەشــکراوی عێــراق و کوردســتان و‬ ‫واڵتانــی دیکەشــی گرتووەتــەوە‪ .‬سیســتەمی ســەرمایەداری خــۆی لــە‬ ‫خۆیــدا قەیراناوییــە و ھەرکاتێــك کــە قەیرانەکانــی لــە ھەڵکشــاندا بێــت‪،‬‬ ‫ئــەو دەم بــە نــاوی چاکســازییەوە ھەوڵ دەدات فشــار و پاڵەپەســتۆ‬ ‫بخاتــە ســەر کرێــکاران و چیــن و توێــژە زەحمەتکێشــەک بــۆ ئــەوەى‬ ‫قازانــج و بەرژەوەندییەکانــى چینــە بااڵکــەى خــۆى ڕوو لــە کەمبــوون‬

‫ئامادە کردنی‪ :‬ڕێبین عەلی‬ ‫کارکــردن لــە کەرتــی تایبەتــدا بــە تایبەتی لەناو ئــەو کۆمپانیایانەی‬ ‫کــە لۆکاڵــی یــان ناوخۆییــن و لەســەر ئاســتێکی لۆکاڵــی ئیشــدەکەن‬ ‫یەکســانە بــە چەوســاندنەوە و خوێــن مژینــی کارمەنــد تێیانــدا‪.‬‬ ‫بارودۆخــی کار لــە هەرێمــی کوردســتاندا گەشــتوە بــە خاڵێــک‬ ‫کــە تێیــدا کۆمپانیاکانــی کەرتــی تایبــەت بــە تەواوەتــی ئــەو‬ ‫بارودۆخەیــان قۆســتۆتەوە کــە بێکارییەکــی زۆر ز هێزێکــى‬ ‫بێکاریــی گــەورە لــە ئێســتادا بوونــى هەیــە لــە کوردســتان و‬ ‫عێراقــدا‪ ،‬بــەم هــۆکارە کۆمپانیا و خاوەن بزنســە گەورەکان ئێســتا‬ ‫بــە دڵــی خۆیــان یــاری بــە گرێبەســت و یاســاکانی کار دەکــەن و‬ ‫هیــچ چاودێــرى و ڕقابەیەکیــان لەالیــەن دەوڵــەت و حکوومــەت و‬ ‫یاســاکانى کارەوە لەســەر نەمــاوە‪ .‬ئێســتا زۆرینــەی ئــەو خااڵنــەی‬ ‫کــە لــە گرێبەســتی کاردا واژوو ئەکرێــت لــە بەرژەوەنــدی کەرتــە‬ ‫تایبــەت و بزنســەکاندایە و دوورە لــە هەمــوو مــاف و یاســایەکی‬ ‫ســودبەخش بــۆ کرێــکاران‪ ،‬ئەمــە لــە کاتێکــدا کــە ژمارەیەکــى زۆر‬ ‫لــە کرێــکاران بــە هیــچ جۆرێــک گرێبەســتیان نییــە بــۆ ئــەوەى‬ ‫خاوەنــکارەکان هێنــدەى تــر دەســتئاوەاڵتر بــن لــە دەرکــردن و‬ ‫لێســەندنەوەى مافەکانــى کرێکارانــدا‪.‬‬ ‫بــۆ نموونــە‪ ،‬کۆمپانیــاکان کارمەندەکانیــان ناچــار دەکــەن‬ ‫لەبەرامبــەر کرێیەکــی کەمــدا بــۆ کاتژمێــرى زۆر و لەســەروى‬ ‫یاســاى کارەوە کار بکــەن و زۆرینــەى هێــز و توانــای گەنــج و‬ ‫هێــزى کارەکەیــان بێڕەحمانــە مژیــوە‪ .‬بێکاریــی لــە کەرتــی گشــتیدا‬ ‫وایکــردووە کــە گەنجــان لــە ڕۆژێکــدا نــۆ کاتژمێــر و زیاتــر کار‬ ‫بکــەن لــە بەرامبــەر تەنیــا سێســەد و پەنجــا هــەزار دینــاردا‪.‬‬

‫کارمەنــد داماڵــدراوە لــە تــەواوی مافــە مرۆڤاییەتیــەکان و تەنهــا‬ ‫پێناســەی هۆکارێــک بــۆ بەرزکردنــەوەی ڕێــژی فرۆشــی بــە‬ ‫ســەردا ئەســەپێت‪ .‬بــە تەواوەتــی تواناکانیــان قــۆرخ ئەکرێــت‬ ‫بــۆ پەیداکردنــی ســەرمایە و کەڵەکــە کردنــی ســەرمایە الی‬ ‫ســەرمایەداران‪ .‬لەســەرو هەمــوو ئــەم زوڵــم و زۆردارییەشــەوە‬ ‫کۆمپانیــاکان بــەردەوام فشــار بــۆ کارمەندەکانیــان ئەهێنــن بــۆ‬ ‫خســتنەگەڕی توانــای زیاتــر و تەنانــەت هەڕەشــەی دەرکــردن و‬ ‫کەمکردنــەوەی مووچەکانیــان لێئەکــەن لــە ئەگــەری خراپبونــی‬ ‫بزنســەکانیان‪ .‬لەســەرو ئــەم هەمــوو زوڵــم و زۆردارییــەی کەرتــی‬ ‫تایبــەت کــە ئەیــکات بەرامبــەر کرێــکاران‪ ،‬هێشــتا زۆرینــەی‬ ‫کرێــکاران ئامــادەی دەســت بەرداربوونــی کارەکانیــان نیــن بــەو‬ ‫پێیــەی بێکارییــەک باڵوبوەتــەوە کــە وایکــردووە دۆزینــەوەى‬ ‫کارێکــی دی زۆر ســەخت بێــت و النــى کــەم بــۆ ماوەیەکــی زۆر‬ ‫بێــکار بــن یــان بچنــەوە ژێــر بــارى هەمــان دۆخــى پێشــترەوە‪.‬‬ ‫یەکێــک لــە و فشــارانەی کــە بــۆ کارمەندەکانــی دەهێنــن بریتییــە‬ ‫لــە دانانــی ئامانجــی فرۆشــتنی مانگانــە و گــەر نەگــەن بــەو‬ ‫ئامانجــە زۆرینــەی گلەییەکــە دەکەوێتــە ئەســتۆی کارمەنــدەکان‬ ‫و زۆرینــەی باجەکانیــش دەبــێ هــەر ئــەوان بیــدەن‪.‬‬ ‫کاتــی ئەوەیــە لــە خۆمــان بپرســین‪ ،‬ئایــا دۆخــی کارمەندانــی‬ ‫کەرتــی تایبــەت تاکــەی ئەکرێــت ئــاوا بــەردەوام بێــت؟ تاکــەی‬ ‫کارمەنــدان ئامــادەن چەنــد کاتژمێرێکــی زۆر تواناکانیــان هــەرزان‬ ‫فرۆشــبکەن لــە پێنــاو موچەیەکــی نانــە ســکی؟ تاکــەی ئــاوا؟ بۆچــى‬ ‫بەمشــێوەیە؟‬

‫نەکات‪.‬‬ ‫ھەروەك ئەبینیــن گرانییەکــی تاقەتپروکێــن لــە تــەواوی ســێکتەر و‬ ‫جومگــە ئابــوری و بازرگانــی و کۆمەاڵیەتییەکانــدا لــە ھەڵکشــاندایە و‬ ‫وەک مێــژوو شــاهیدە وەستانیشــی نییــە لــە ســایەى ئــەم سیســتمەدا‪،‬‬ ‫کــە بەڕاســتی بارگرانییــە لــە ســەر شــانی کرێــکاران و و خەڵکــی‬ ‫کەمدەرامــەت و چینەکانــى خــوارەوەى کۆمەڵــگا ‪.‬‬ ‫گرانــی تــا ئاســتێك ڕۆچــووە کــە بــەم دواییــە نانیشــی گرتــەوە و‬ ‫شــەڕی دەســتە و یەخــە گەیشــتە بــەر دەرگای ماڵــە ھەژارەکان ‪.‬‬ ‫لە کاتێکدا کە شەڕفرۆشــان بە برســیکردنمان شــەڕەکەیان گەیاندۆتە‬ ‫بــەر دەرگاکانمــان‪ ،‬بێشــەرمانە داوامــان لێدەکــەن کــە لــە ســیناریۆی‬ ‫ھەڵبژاردندنــە کارتۆنییەکانیانــدا بەشــداربین و بــە دەنگەکانمــان‬ ‫شــەرعییەتیان پــێ ببەخشــینەوە تــا بــۆ چەنــد ســاڵی دیکــە کــۆت و‬ ‫زنجیرەکانــی ملمــان باشــتر بجەڕێنــن و تەنگتــر بکەنــەوە‪.‬‬ ‫بــۆ دەربــاز بــوون لــەم دۆخــە نالەبــارە قورســە پێویســتە تــەواوی‬ ‫ھێــز و الیــەن و کەســایەتییە پێشــکەوتوخواز و شۆڕشــگێڕەکان‬ ‫و ئەوانــەی کــە مێژوویەکــە بــە تەمــای چاکســازین لــەم دەســەاڵتە‬ ‫گەندەڵــەدا و ســەریان دای لــە ســەنگ‪ ،‬بگەڕێنــەوە بــۆ داوێنی خەڵك و‬ ‫لــە گــەڵ خەڵکــی چەوســاوەدا پێکــەوە ڕۆژی دەی دە (‪ )١٠-١٠‬بکەینە‬ ‫ڕۆژی توڕەیــی و بێزاریــی گشــتی لــەم دەســەاڵتە بێباکــە تااڵنچییــە‬ ‫و بــە خۆپیشــاندانێکێ گشــتی ســیناریۆی ھەڵبژاردنــە کاتۆنییەکەیــان‬ ‫پــێ ھەڵبووەشــێنینەوە و پێیــان بڵێــن ئەبــێ بــە سەرشــۆڕی بــڕۆن ‪.‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫‪4‬‬

‫تەندروستی‬

‫ژمارە‪ )١٧( :‬شەمە ‪)٢٠٢١/٩/١١( -‬‬

‫تەندروستیی نا تەندروست!‬

‫نوسینى‪ :‬ئیبراهیم عومەر‬

‫پێشــنیاری نەخۆشــخانە ئەهلییەکانــت بــۆ ئەکــەن‪ ،‬دوای و هاوبەشــەکانی دەســەاڵت لــە کەرتــی تەندروســتیدا‬

‫ئــەوەی دڵنیابــوو لــەوەی کــە پــارەو پولێــک پەیداتکــردووە چ کارەســاتێک بــۆ قازانــج و کەڵەکــەی ســەرمایەیان‬

‫زۆر ســادە بــا بڕوانینــە هەلومەرجــی ژیانــی خۆمــان بــە ناچــاری بیدەیتــە کۆمپانیــا بازرگانــەکان بــە ژیانــی خوڵقانــدووە و هــەر ئــەو پاشــەرۆیەی کەلوپەلــە‬ ‫و خزمەتگوزارییــە تەندروســتییەکان‪ :‬ئەگــەر شانســت مــرۆڤ؟ ئــەی هەموومــان ئــەو دیــاردە قێزەونەمــان تەندروســتییەکان چەنــدێ ژینگەیــان وێرانکــردووە و ئــەو‬

‫هەبێــت و کارێکــت هەبێــت‪ ،‬یــان بــڕە پارەیەکــت هەبێــت نەهاتووەتــە بــەردەم کــە لــە کەرتــی تەندروســتی گشــتی شــوێنانەی کــە پاشــەرۆکانی کەلوپەلــی تەندروســتی تیــا‬ ‫لــە کاتێکــدا نەخــۆش ئەکەویــت‪ ،‬یــا ئازیزتریــن کەســت هەنــدێ لــە کارمەنــد و پزیشــک پێشــنیارت بــۆ ئەکــەن کــە ئەکــەن بەژێــر خۆڵــەوە لــە بــری ســوتاندنی بە شــێوەیەکی‬

‫نەخــۆش ئەکەوێــت و ئەچیتــە الی پزیشــک‪ ،‬هــەر ئــەو بچیتــە نەخۆشــخانەی‪ ....‬یــا نەخۆشــخانەی‪ ....‬ئەهلــی‪ ( ،‬بــە تەندروســت چکارەســاتێکی ژینگەیــی لێکەوتۆتــەوە‬ ‫پزیشــکەی کــە زۆر پشــتی پێئەبەســتین دوای چەندیــن داوای لێبوردنــەوە لــە کارمەنــد و پزیشــکە بەڕێزەکانــی لەکاتێکــدا بــۆ مــاوەی ســاڵ زیتــرە لــە شــارێکی وەک‬ ‫پشــکنینی تاقیگەیــی کــە زۆریــان نــا پێویســتن‪ ،‬و دوای کەرتــی گشــتی کــە زۆربەیــان نارازیــن بــە پشتگوێخســتن ســلێمانیدا‪« ،‬ســوتێنگەکانی» پاشــەرۆ زیانبەخشــەکان بــە‬

‫ئەچیتــە دەرمانخانەیــەک کە لەســەر ڕەچەتەکەی ڕێنماییە و لەکارخســتنی کەرتــی گشــتی و ئــەو دیاردانــەی هەنــدێ ژینگــە وەســتاوە و پشــتگوێخراوە و چاکیــان ناکەنــەوە‬

‫پزیشــکییەکان نوســراون‪ ،‬و پــارە لــە گیرفانتــدا ناهێڵێــت‪ ،‬لــە کارمەنــد و پزیشــک ئەنجامیــدەدەن» و بوونەتــە و هەمــوو ئــەو شــتومەکانە ئەکــەن بــە ژێــر خۆڵــەوە‪ ،‬کــە‬

‫ئــەو کات ئەزانــی زۆربــەی ئــەو چارەســەرانە هیــچ نوســینگە و فەرمانگــەی ئاراســتەکردنی نەخۆشــەکان کارەســاتی ژینگەیــی بــۆ ســەر تەندروســتی مرۆڤــەکان بــە‬ ‫پەیوەندییەکــی بــە نەخۆشــییەکەتەوە نییــە و لەبەر ئەوەی بــۆ نۆڕینگــەو نەخۆشــخانە ئەهلییــەکان‪ ،‬و بەنەخــۆش دیــاری هێنــاوە‪.‬‬

‫ماوەکــەی لــە بەســەرچوون نزیکبووەتــەوە یــان جــۆرە ئەلێــن ئامێــرەکان و نەخۆشــخانە گشــتییەکان بەکەڵــک دەیــان وســەدان کارەســاتی تــری کەرتــە گشــتییەکانی تــر‬ ‫گرێبەســتێک هەیــە و بــە ڕێکەوتــن پزیشــکی چاوچنــۆک نایــەن‪ .‬یــا بەنــاوی خێرخوازیــی ئاینیــەوە ئەتنێرنــە ئەبینیــن و زۆریــش بێدەســەاڵت خۆمــان ئەبینینــەوە و‬

‫لەگــەڵ کۆمپانیاکانــی دەرمانــدا بــۆ تــۆی دائەنێــت تــا ئــەو نەخۆشــخانەکانی خۆیــان و گوایــە پــارەی کەمتــرە وەک هەمــوو کارەســاتەکانیتر بێدەنگیمــان هەڵبــژاردووە‪،‬‬

‫دەرمانانــە بەســەرنەچن یــان قازانجێکــى دووالیەنــە بکەن‪ ،‬بــەاڵم بــە لێشــاو نەخــۆش پێکــەوە چارەســەر ئەکــەن‪ ،‬و و لەکاتــی هەڵبژاردنەکانیشــدا ئــەو ژیانــە ناهەموارەمــان‬ ‫بــە ئێمــەى دەفرۆشــرن و دەکرێنــە پــارە و قازانج! ئەوەش نۆڕینگــە و نەخۆشخانەکانیشــیان ســەرەتایترین مەرجــە لەبیــر ئەبەنــەوە‪ ،‬و لــە نــاو هــەراو هوریــای دەهۆڵــی‬

‫ئەزانیــت کــە زۆرێــک لــەو دەرمانانــە هیــچ کاریگەرییەکــی تەندروســتییەکانیان تێــدا نییــە؟‬

‫بەڵێنــە ســاختەکارانەکانیان وونمــان ئەکــەن‪ .‬بۆیــە‬

‫نییــە بــۆ چارەســەری تــۆ؟ ئایــا هەرگیــز پرســیارت لــە کاتێــک مرۆڤایەتــی دەرگیــری پەتــای کۆرۆنــا بــووە پێویســتە پرســیارێک بێنینــە پێشــەو‪ ،‬ئایــا چینەکانــی‬

‫شــوێنی دروســتکردنی دەرمانەکــەت کــردووە‪ ،‬یــا ئــەو ئەزانیــن و بەچــاوی خۆمــان ئەیبینیــن بە پێی گیرفان و بە خــواروەی کۆمەڵگــە‪ ،‬هــەژاران و بێبەشــان کــە زۆرینــەی‬ ‫شــوێنەی کــە دەرمانەکــەی لــێ بەرهەمهێنراوە؟ یا لەســەر پێــی ســەروەت و ســامان شانســی ژیانمــان هەیــە‪ ،‬ئــەوی هــەرە زۆری کۆمەڵگەیــن ئەکرێــت لــە خەیاڵــی ژیانێکــی‬ ‫پاکەتــی چارەســەرەکە خوێندووتەتــەوە کــە لــە کــوێ و چ ســەرمایەدار و دەوڵەمەنــدە لــە خەســتەخانە تایبەتــەکان ئاســودەتر لەمــەش کەهەیــە چــاوروان بکەیــن ؟ یــا ڕۆژ‬

‫واڵتێــک ئــەم چارەســەرە بەرهەمهێنــراوە؟ بــۆت نەبــووە کــەوەک میوانخانــە پێنــج ئەســتێرەکان رازێنراونەتــەوە لــە دوای ڕۆژ لــەم هەلومەرجــەی ئێســتا کارەســاتبارتر‬ ‫بــە پرســیار کــە لــە عێــراق و کوردســتاندا دەرمــان هەیــە چارەســەر وەرئەگــرن و ئێمــەش لــە چینەکانــی چاوەڕێمــان ئــەکات لــە ســایەی بــازاڕی بــێ ڕحمانــەی‬

‫لــە دەرمانخانــەکان ئەفرۆشــرێن کــە لە فەلەســتین و «رام خــوارەوەی کۆمەڵگــە ئەگــەر شانســی ئەوەمــان هەبێــت ســەرمایە و پــارەدا؟ و ئایــا ناتوانیــن هیواکانمــان بــۆ‬ ‫اللــە» بەرهەمهاتــووە‪ ،‬یــا بیــرت لــەوە نەکردووەتــەوە خەســتەخانە تایبەتکراوەکانــی کۆرۆنامــان بــۆ بەربکەوێت گۆڕینــی ژیانمــان لــە بنەڕەتــەوە بکەیــن بــە واقعێکــی‬

‫کــە ئــەم چارەســەرانە بــۆ نــەک کاریگــەری نییــە‪ ،‬یــا بــۆ ئــەوا زۆر بــەدوری مەزانــە لــە ڕاڕەوی هاتوچــۆی ئــەو حاشــاهەڵنەگر و دەســتبدەینە دەســتی یەکتــر بــۆ‬ ‫بوونەتــە هــۆکاری ســەرهەڵدانی نەخۆشــیتر و زۆرێکیــان شــوێنەدا بەبــێ ئۆکســجین و پێداویســتی پزیشــکییەکان ژێرەوژورکردنــی ئــەم ڕژێمــە کۆمەاڵیەتییــە چەوســێنەرە‬

‫کاریگەرییــە خراپەکانــى زیاتــرن لــە ســوودەکانیان؟‬

‫نــۆرەی مــەرگ بگریــن‪ .‬زۆر وردەکاریتــر لەســەر و کۆتایهێنــان بــەم مەرگەســاتە؟‬

‫ئــەی تــۆ کــە ئەچیتــە الی پزیشــک لەکاتێکــدا پێویســتت بــە پێداویســتی تەندروســتیەکانی تایبــەت بــە نەخۆشــییە‬ ‫نەشــتەرگەری هەیــە پێــش کەرتــی تەندروســتی گشــتی درێژخایەنەکانــەوە هــەر مەپرســە چ ئازارێکــی نەبراوەیــە‬

‫ژمارە‪ )١٧( :‬شەمە ‪)٢٠٢١/٩/١١( -‬‬

‫‪8‬‬

‫تەواوکەری الپەڕەکانی تر‬

‫‪5‬‬

‫بەشێک لە ژمارەکانی پێشووتری ڕۆژنامەی ڕێچار‬

‫قەیرانــی سیاســی و ئابــوری کــە دەرگیــری چینــی بــۆرژوازی بــووە‪ ،‬و لــە مــاوەی یــەک ســاڵ‬ ‫و نیــوی ڕابردووشــدا لــە باڵوبوونــەوەی زیاتــری پەتــای ڤایرۆســی کۆرۆنــا لــە تــەواوی‬ ‫بوارەکانــی ژیــان و کۆمەڵــگا هێنــدەی تــر قوڵتــر بووەتــەوە‪ ،‬بــە ئەندازەیــەک کــە چینــی بــۆرژوازی‬ ‫نەیتوانیــوە ئیــدارەی کۆمەڵــگا بــکات و ســادەترین پێداویســتییەکانی خزمەتگوزاریــی تەندروســتی‬ ‫و کۆمەالیتییــەکان دابیــن بــکات‪ ،‬بەڵکــو پشــێوی و ئاڵــۆزی بووەتــە دیاردەیەکــی سیاســی و باڵــی‬ ‫بەســەر ســەرجەم ڕەوتەکانــی نێــو خێزانــی بۆرژوازیــدا کێشــاوە‪ ،‬بــە ڕادەیــەک کــە دەرگیــری‬ ‫قەیرانــی دابەشــبوون‪ ،‬لێکجیابوونــەوە و توندبوونــەوەی ناکۆکییەکانیانــی ســەختتر کــردووە و‬ ‫زۆربــەی پارتــە سیاســیی دینــی و قەومییەکانــی پێــوەی ئەناڵێنــن لــە چەشــنی دابەشــبوونی‬ ‫حزبــی دەعــوە و جیابوونــەوەی حەکیــم و تەیــاری حیکمــە‪ ،‬هەروەهــا لەبەریەکداوەشــانی حەشــد‬ ‫و زۆربوونــی ســەرچاوەکانی بەڵینــدان و دڵســۆزی نوانــدن بــۆ ســەرکردەکان و قەیرانــی حزبــە‬ ‫قەومییــە کوردییەکانــی وەک گــۆڕان و نــەوەی نــوێ و ناکۆکییەکانــی باڵەکانــی نێــو ی‪.‬ن‪.‬ک و‬ ‫بێــزاری تاســەر ئێســکی خەڵــک لــە پارتــی دیموکراتــی کوردســتان لــە الیــەک‪ ،‬و لــە الیەکــی تــرەوە‬ ‫ســەرهەڵدانی بزووتنــەوەی شۆڕشــگێڕانە و بەربــاوى جەماوەرییانــەی ناســراو بــە ڕاپەڕینــی‬ ‫ئۆکتۆبــەر لــە کۆتایــی ‪ ٢٠١٩‬کــە زیــاد لــە ‪ ١١‬پارێــزگای گرتــەوە‪ ،‬و بانگــەوازی ڕووخانــی‬ ‫ڕژێــم و کۆتاییهاتنــی گەندەڵــی و دابینکردنــی نــان و ژیــان و پێداویســتییە خزمەتگوزارییــە‬ ‫کۆمەاڵیەتــی و تەندروســتی و پەروەردەییەکانــی لــە سەرتاســەری عێــراق کــرد‪ .‬ئــەم ڕاپەڕینــە‬ ‫شۆڕشــگێڕانەیە لــە پانتاییــە جیهانــی و نێوخۆییەکــەی (بەیــروت‪ ،‬تونــس‪ ،‬جەزائیــر و فەڕەنســا)‬ ‫نــەک تەنهــا کاریگــەری لەســەر ڕێــڕەوی ڕووداوە سیاســییەکان لــە عێــراق دادەنێــن‪ ،‬بەڵکــو‬ ‫ســەرباری هــەر کەموکوڕییــەک لــە وێنەکێشــانی پاشــەڕۆژی سیاســیی عێــراق و ناوچەکــە‬ ‫ناتوانیــن ڕۆڵ و کاریگەرییەکانــی بــێ نــرخ بکەیــن‪ .‬بگــرە کاریگــەری و ڕۆڵــی ئــەم بزووتنــەوە‬ ‫شۆڕشــگێڕانەیە ڕۆژ بــەڕۆژ زیاتــر ڕوون ئەبێتــەوە و دەرئەکوێــت لــە گۆڕانــی کۆمەڵــگا لــە‬ ‫ســایەی قەیرانەکانــی سیســتمی ســەرمایەداری و ئاوابوونــی ئاســۆ و هیــواکان لەبەردەمیــدا‪.‬‬ ‫لەگــەڵ هەمــوو الوازی و پەرتەوازەیــی و وەســتانێک کــە بزووتنەوەکــە دەرگیریەتــی بــەاڵم لەگەڵ‬ ‫دەرکەوتنیــدا هــەر ماوەیــەک جارێــک داســتانێک لــە پاڵەوانێتــی و ئاســۆی ئومێدبەخشــانە بــە‬ ‫داهاتــووی چوونەپێشــەوە و گەشەســەندنی‪ ،‬نمایــش ئەکاتــەوە‪ .‬ناچارکردنــی دەســەاڵت و ڕژێــم‬ ‫بــە هەڵبژاردنــی پێشــوەختە و داڕشــتنی یاســای نــوێ و هەڵوەشــاندنەوەی کۆمســیۆنی بــااڵی‬ ‫هەڵبژاردنــەکان دوای دەستلەکارکێشــناوەی حکومەتەکــەی عــادل عبدالمهــدی و ژمارەیــەک لــە‬ ‫وەزیــرەکان ڕەنگدانــەوەی تــرس و تۆقینــی ڕژێمــی ئێســتایە لــە توڕەیــی جەمــاوەی خەڵــک و‬ ‫سەرشــۆڕکردن بــۆ هەندێــک لــە داواکارییەکانــی بزووتنــەوەی جەمــاوەر لــە الیــەک و هەوڵــدان‬ ‫بــۆ لەکەدارکردنــی داخوازییەکانــی جەمــاوەر ولــە هەندێــک جاریشــدا خۆدزینــەوە لێیــان ‪.‬‬ ‫بەمجــۆرە‪ ،‬وەســیلەی بایکۆتکــردن بووەتــە بەشــێک لــە ئاگایــی گشــتیی شۆڕشــگێڕانەی‬ ‫جەماوەریــی‪ ،‬و ئاگایــی کۆمەاڵیەتــی و سیاســی بــاو الی ملیۆنــان لــە خەڵکــی عێــراق‪ ،‬کــە‬ ‫دەســتکەوتی ئەزموونــی هەڵبژاردنەکانــی پێشــتر‪ ،‬و کاریگەرییەکانــی سیاســەتی پشــک پشــکێنە‬ ‫و تایفــی و باڵوبونــەوەی گەندەڵــی و دزی و تااڵنیــی ســامان الی چینــی بــۆرژوازی‪ ،‬ســەرباری‬ ‫ئــەوەی کــە لــە نێــو نەریتــە شۆڕشــگێرییەکاندا پۆلێــن ئەکرێــت‪ ،‬بــەاڵم لــە ســایەی بارودۆخــی‬ ‫سیاســی ئێســتا و ئاســتی ناڕەزایەتــی ڕوولەســەری جەماوەریــی لــە مــاوەی چەنــد ســاڵدا‪ ،‬و‬ ‫دابڕانــی تەواوەتــی نێــوان جەمــاوەر و دەســەاڵتی سیاســی و ســەرجەم حــزب و هێــزە دینــی و‬ ‫قەومیــی و لیبرالــەکان‪ ،‬بــە تەنهــا تاکتیکێکــی شۆڕشــگێڕانەی بێوێنــە (تاقانــە) و گونجــاو نییــە‪ .‬بــە‬ ‫ئەندازەیــەک کــە درککــردن و تێگەیشــتنی ناکۆکیــی چینایەتــی و هاوســەنگیی هێــزە سیاســییەکان‬ ‫بــێ بینینــی ئــەم جەمســەرگیرییە بووەتــە شــتێکی ناواقعــی و یوتۆپیایــی‪ .‬ئەمانــە بــە ئەندازەیــەک‬ ‫کاریگەریــی لــە سیاســەت و تاکتیکــی بایکۆتکــردن کــردووە ببێتــە کردەوەیەکــی شۆڕشــگێڕانەی‬ ‫تاکتیکــی نەگونجــاو بــۆ بارودۆخــی ئێســتا‪.‬‬ ‫جەمســەرگیریی ڕاپەڕیــن لــە الیــەک و ڕژێــم لــە الیەکــى دیکــە‪ :‬ســیمای جیاکــەرەوەی بارودۆخــی‬ ‫سیاســی و کۆمەالیەتی ئیســتا بریتییە لە جەمســەرگیریی کۆمەڵگا بە دەوری جەمســەری حزبە‬ ‫سیاســییە دواکەوتــووەکان و دەســەاڵت و ڕژێمــە پەرلەمانییــە تایفــی و دواکەتووەکــەی لــە الیــەک‬ ‫و جەمســەرگیریی بزووتنــەوەی جەماوەریــی ڕادیــکال و وشۆڕشــگێڕانە و نــەوەی شۆڕشــگێڕی‬ ‫نــوێ و ژنــان و پیاوانــی ئازادیخــواز کــە لــە هەوڵــی گۆڕینــی ڕژێمــی کۆمەالیەتیــی ئێســتادان‬ ‫لــە الیەکــی تــرەوە‪ ...‬ڕژێمــی پەرلەمانــی و پرۆســەی پەرلەمانیــی لــە ئێســتادا شــێوازی سیاســی‬ ‫و کۆمەاڵیتــی گونجــاون بــۆ بــۆرژوازی و زامنکردنــی بەڕێوەبردنــى کۆمەڵــگا لــە خراپتریــن‬ ‫ئاســتیدا و هەروەهــا ڕووبەڕووبوونــەوەی بزووتنــەوەی جەمــاوەی کرێــکار و شۆڕشــگێڕە‬ ‫ئازدیخوازەکانــی نێــو کۆمەڵــگای عێراقــی‪ .‬هەربۆیــە تاکتیکــی دروســت و جەمــاوەری نــاڕازی و‬ ‫شۆڕشــگێڕ لــە ژێــر ســایەی بارودۆخــی ئێســتادا بریتییــە لــە بەهێزکردنــی جەمســەری ڕاپەڕینــی‬ ‫ئۆکتۆبــەر و کــردەوەی شۆڕشــگێڕانە دژ بــە هەڵبــژاردن‪ ،‬کــە بریتییــە لــە جەختکردنــەوە لەســەر‬ ‫و بەهێزکردنــی رێــرەو و چارەســەری کێشــە و گرفــت و خاڵــە الوازەکانــی بزووتنەوەکــە و‬ ‫قورســایی خســتنە ســەر داخوازییــە ڕیشــەیی و ڕادیکااڵنــە شۆڕشــگێرانەکە ( کــە خــۆى لــە‬ ‫ڕووخانــی ڕژێمــدا دەبینیێتــەوە) بــە ڕووی پرۆســەی هەڵبــژاردن و دامەزراندنــی کۆمەڵگایەکــی‬ ‫نــوێ کــە دادپەرەوەریــی کۆمەالیەتــی و ئــازادی بــاڵ بەســەریدا بکێشــێت‪.‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫)‪(07731583060‬‬

‫‪6‬‬ ‫ژمارە‪)١٧( :‬‬

‫شەمە‬ ‫(‪)٢٠٢١/٩/١١‬‬

‫ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی‪ -‬کرێکاریی سۆسیالیستییە‬

‫دواالپەڕە‬

‫)‪(Facebook: Rechar Rozhnama‬‬

‫هەر بابەت و وتارێک لە چوارچێوەی سیاسەتی ڕۆژنامەکەدا بێت لە‬ ‫ڕێگەی ئەم ئیمەیڵەوە بە دەستمان دەگات بۆ باڵو کردنەوە‪:‬‬ ‫‪Rechar.paper@gmail.com‬‬

‫نرخ‪ )٥٠٠( :‬دینار نرخی هاوپشتی‪ )٢٠٠٠( :‬دینار‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬دەشنێ نەریمان‬

‫سـەرنـــووســـەر‪ :‬سادق عەزیز‬

‫مارکسیزم و هەڵبژاردن‬

‫کۆتایی‬ ‫وەک‬ ‫سەرەتا‬ ‫کارزان عەزیز‬ ‫نزیکتــر‬ ‫تادێــت‬ ‫دەبینــەوە لــە بۆنەیــەک کــە هەموو بۆرژوازەکان بە دەســەاڵت‬ ‫و ئۆپۆزیســیۆنەوە‪ ،‬و بــە هەمــوو باڵەکانــى بۆرژوازییــەوە‬ ‫خۆیانــى بــۆ ئامــادە دەکــەن کــە هەڵبژاردنــى ‪١٠‬ى ‪١٠‬یــە‪.‬‬ ‫هەڵبژاردن وەک ڕووداوێکى سیاســی پتر فۆڕم و شــێوازێکە‬ ‫لــە کەرنەڤاڵێکــى بۆرژوازییانــە کــە لــەو ڕۆژەدا بێگوێــدان‬ ‫بــەوەى چ الیــەن‪ ،‬گــروپ یــان حزبێــک دەیباتــەوە‪ ،‬یــان ڕێــژەى‬ ‫دەنگــدان لــە چ ئاســتێکدایە و چەنــدە لــە ژمــارەى دانیشــتوان‬ ‫بەشــدار دەبــن تێێــدا‪ ،‬تەنیــا بــە ســازدانى و تەواوبوونــى‪،‬‬ ‫بۆرژوازیی وەک چینى بااڵدەســت و سیســتمێک کە هەمیشــە‬ ‫لێیــەوە بەردەوامێتــى دەدات بــە خاوەندارێتیی تایبەت و کارى‬ ‫بەکــرێ و هێشــتنەوەى چینــەکان و لەوێشــەوە بەردەوامیــدان‬ ‫بــە کۆمەڵــگاى چینایەتیــى ســەرمایەداری‪ ،‬یاخــود بــەدەر‬ ‫لــەوەى دەرئەنجامــى هەڵبــژاردن هەرچییەک بێت‪ ،‬بۆرژوازیی‬ ‫ناوخــۆی و جیهانــی پیرۆزبایــی ســەرکەوتنەکە لــە یەکتــر‬ ‫دەکــەن و ئاهەنــگ دەگێــرن‪ .‬بۆیــە‪ ،‬ئەرکــى ســەرەکى ئــەم‬ ‫نوســینە هەوڵدانــە بــۆ لێکدانــەوەى ئــەم کەرنەڤــاڵ و ڕووداو‬ ‫و سەرکەوتنە‪-‬پێشــوەختەیەى بۆرژوازیــی و ســەرمایەداری‬ ‫لــە گۆشــەنیگاى مارکســییەوە‪ .‬لــە بەشــەکانى دیکــەى ئــەم‬ ‫وتــارەدا کــە لــە ژمارەکانــى دیکــەى ڕیچــاردا دێــن‪ ،‬ئــاوڕ‬ ‫لــە هەمــان کەرنەڤــاڵ لــە چەنــد گۆشــەنیگایەکى جیــاوازەوە‬ ‫دەدەینــەوە‪.‬‬ ‫کەواتــە‪ ،‬پرســیارە ســەرکییەکە بریتییــە لــە چییەتــى هەڵوێســت‬ ‫و دیــدگاى مارکســیانە بــۆ هەڵبــژاردن کــە پڕۆســەیەکى‬ ‫دووبــارە بــووەوەى بــە گشــتى چــوار ســاڵ جارەیــە کــە لــە‬ ‫هەناویــەوە حکوومەتــى نوێنەرایەتــى لێــوە لەدایــک دەبێــت‪.‬‬ ‫بــە گشــتى‪ ،‬دوو ئاڕاســتە و مەیلــى زاڵ لــە مێــژووى دوو‬ ‫ســەد ســاڵەى ڕابــردوودا هاتوونەتەئــاراوە‪ .‬مەیلــى یەکــەم‬ ‫ڕیفۆرمیزم (چاکسازى) و دووهەم شۆڕش‪ .‬ڕیفۆرمیستەکان‬ ‫پێیانوایــە کــە دەکرێــت هەڵبــژاردن بــوار و هەلێــک بێــت‬ ‫تاکــو لــە ڕێگەیــەوە دۆخــى خەڵــک و هەلومەرجەکانــى‬ ‫ژیــان باشــتر بکرێــن‪ .‬هەندێــک لــە ڕیفۆرمیســتەکان هێنــدە‬ ‫بڕوایــان بــە هەڵبــژاردن بەهێــزە کــە پێیانوایــە دەکرێــت لــە‬ ‫ڕێگــەى هەڵبــژاردن و حکومەتــى نوێنەرایەتییــەوە بــە شــێوەی‬ ‫بەرەبــەرە و هەنــگاو بــە هەنــگاو سۆســیالیزم و کۆمەڵــگاى‬ ‫بــێ چیــن و چەوســاندنەوە بەدیبێــت‪ .‬مەیلــى دووهــەم خــۆى‬ ‫لــە هێڵــى شۆڕشــگێڕانەى مارکــس و ئەنگڵــس و ڕۆزا‬ ‫لۆکســبمۆرگ و لینینــدا دەبینێتــەوە کــە بۆچوونیانوایــە تەنیــا‬ ‫بــە شــۆڕش و لــە ڕێگــەى هەڵوەشــانەوەى شۆڕشــگێڕانەى‬ ‫دەوڵەتەوە سۆســیالیزم بەدیدێت‪ .‬لەمەشــدا‪ ،‬ئامڕازى شــۆڕش‬ ‫هەڵبــژاردن و دەنگــدان نییــە بــەو حــزب و نوێنەرانــەى کــە‬ ‫سیســتمى چینایەتیــی بۆرژوازیــی دەیخاتــە بــەردەم خەڵــک‪،‬‬ ‫بەڵکــو لــە ڕێگــەى خەبــات و ملمالنێــی جەمــاوەر و کرێــکاران‬ ‫خۆیــان و پشتبەســتن بــە هێــزى خۆیانــە لەنــاو شــوێنکار و‬ ‫شــوێنژیانەکانى خۆیانــەوە‪ ،‬نــەک گەڕانــەوە بــۆ پەرلەمانــى‬

‫بــۆرژوازی و ئــەو ئامڕازانــەى خەبــات کــە ئــەوان پێیــان‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫مەیلــى چاکســازى ســەرەتا لــە ئەڵمانیــا و لەســەر دەســتى‬ ‫ئیــدوارد بێرنشــتاین لــە کۆتاییەکانــى ســەدەى نــۆزدەدا‬ ‫لەدایکبــوو‪ .‬ئــەو ڕەوتــەى بێرنشــتاین دروســتیکرد ناونــرا‬ ‫سۆســیال دیموکراســى‪ ،‬وەک خــۆى دەڵێــت‪ :‬ئەرکــى سۆســیال‬ ‫دیموکراســى بریتییــە لــە ڕێکخســتنى سیاســییانەى چینــى‬ ‫کرێــکار و برەوپێدانیــان وەک دیموکراســییەک کــە ئەرکیــان‬ ‫شــەڕکردنە بــۆ ئــەو ڕیفۆرمانــەى نــاو دەوڵــەت کــە وادەکــەن‬ ‫پێگــەى چینــى کرێــکار بــەرز بکەنــەوە و هەروەهــا دەوڵــەت‬ ‫وەرچەرخێنێــت بــە ئاڕاســتەى دیموکراســیدا‪.‬‬ ‫مارکــس پێــش هــەر کەســێکى دى بۆچوونــى شۆڕشــگێڕانەى‬ ‫خــۆى لــەوەدا چــڕ دەکاتــەوە کــە پێیوایــە بەشــداریی‬ ‫سۆسیالیســتەکان لــە هەڵبژاردنەکانــدا وادەکات پێگــەى‬ ‫چینــى کرێــکار وەک هێزێکــى کۆمەاڵیەتى‪-‬سیاســی گــەورەى‬ ‫ئەوروپــا الواز ببێــت چونکــە بــە چوونــە نــاو هاڵبژاردنــى‬ ‫بۆرژوازییــەوە ســەربەخۆیەتى خۆیــان لەدەســت دەدەن‪.‬‬ ‫لەمەشــدا‪ ،‬بۆچوونەکــەى پەیوەنــددارە بــە پێشــمەرجێکى‬ ‫ڕوونــەوە کــە پێیوایــە پێویســتە کرێــکاران پاشــکۆى هێــزى‬ ‫چینــى بــۆرژوازى و تەنانــەت وردە‪-‬بۆرژوازیــش نەبــن‪،‬‬ ‫بەڵکــە دەبێــت تەنانــەت بــێ هیــچ چەندوچوونێــک لەبــارەى‬ ‫کەمیــی ژمــارە و دۆخ و بچووکیــی ڕێکخراوەکانیانــەوە‪،‬‬ ‫خۆیــان بــۆ ئــەوە ئامــادە بکــەن کــە لــە ڕێگــەى حــزب و‬ ‫نوێنــەران و ســتراتیژى چینەکــەى خۆیانــەوە داکۆکــى لــە‬ ‫خۆیــان و بەرژەوەندییەکانیــان بکــەن نــەک ئــەو چینــەى کــە‬ ‫دەیانچەوســێنێتەوە‪ .‬بــۆ نموونــە‪ ،‬بەشــداریی خــۆى و ئەنگڵــس‬ ‫لــە یەکێتیــی کۆمۆنیســتەکاندا لــە ئەڵمانیــادا بــە شــێوەیەک‬ ‫بــوو کــە ژمــارەى ئەندامانــى ئــەو ڕێکخــراوە لــە چەنــد ســەد‬ ‫کەســێک تێنەدەپــەڕى‪.‬‬ ‫تەمەنێکــى درێژتــر لــە دواى مەرگــى مارکســەوە‪ ،‬چانســى‬ ‫ئــەوەی بــە ئەنگڵــس دا لێکەوتەکانــى هەڵبژاردنــەکان بــە چاوى‬ ‫خــۆى ببینێــت‪ .‬بــۆ نموونــە‪ ،‬تێبینــى ئــەو گەشــە گەورەیــەى‬ ‫کــرد لــە زیادبوونــى دەنگەکانــدا لــە هەڵبژاردنەکانــى ســااڵنى‬ ‫‪ ١٨٩٠‬و ‪ ١٨٩٨‬کــە تێیانــدا دەنگــەکان دووقــات بوونــەوە‪،‬‬ ‫هەروەهــا لــە ســاڵى ‪١٩١٢‬دا دەنگــەکان گەشــتنە زیــاد لــە‬ ‫چــوار ملیــۆن‪ .‬بەوهۆیــەوە‪ ،‬ئەنگڵــس بــاس لــە کۆمەڵێــک لــە‬ ‫دەســتکەوتەکان دەکات لــە بەشــدارییان لــە هەڵبژاردنەکانــدا‬ ‫لەوانــە پیشــاندانى بەهێزییــان و هەروەهــا ئەنجامدانــى‬ ‫پڕۆپاگەنــدە و خســتنەڕووى پالتفــۆرم‪ .‬بــەاڵم لــە هەمانکاتــدا‪،‬‬ ‫ئــەوە بــە ڕوونــى دەبینێــت کــە چــۆن هەڵبژاردنــەکان بوونــە‬ ‫هــۆى ئــەوەى کــە سۆسیالیســتەکان لەپێنــاو دەســتکەوتى‬ ‫کورتخایــەن و خێــرادا‪ ،‬پاشەکشــە لــە ئامانجــە دوورمــەودا و‬ ‫ســتراتیژییەکانیان بکــەن‪ .‬هەروەهــا ئــەو ڕیفۆرمانەشــى کــە‬ ‫لــە ڕێگــەى هەڵبژاردنەکانــەوە هاتنەئــارا‪ ،‬بوونەهــۆى پــەرەدان‬ ‫بــەو مەیلــە ڕیفۆرمیســتانەى نــاو حــزب کــە ئامڕازەکانــى‬ ‫خەباتیــان لــە شۆڕشــەوە شــلکردەوە بــۆ چاکســازیی بچــوک‬ ‫بچــوک و کاتیــی‪ .‬بەتایبەتتریش بووەهۆى بەهێزکردنى مەیلى‬ ‫ڕیفۆرمیســتانە لەنــاو ڕابەرانــى ڕێکخــراوە کرێکارییەکانــدا‪،‬‬ ‫کــە دەرئەنجــام ئەمــەش بووەهــۆى الوازکردنــى خــودى ئــەو‬ ‫ڕێکخراوانــەى بــە ئــازار و ئەشــکەنجەیەکى زۆرەوە توانییــان‬ ‫دروســتیان بکــەن و بیانخەنەســەرپێ‪ .‬دەرئەنجــام‪ ،‬ئەنگڵــس لە‬ ‫مەترســیی هەڵبــژاردن و پەرلەمانــدا‪ ،‬هۆشــداریی بەهێزبوونــى‬ ‫هەلپەرەســتى دەدات لەنــاو ڕیــز و ڕێکخــراوە کرێکارییەکانــدا‬ ‫کە مەترســین بۆســەر ســتراتیژ و ئامانجە شۆڕشــگێرییەکانى‬

‫چینــى کرێــکار کــە بــە تەنیــا بــۆ ڕزگارکردنــى کرێــکاران‬ ‫نیــن‪ ،‬بەڵکــو ســەرجەم مرۆڤــە لــە کۆتوبەندەکانــى بــۆرژوازی‬ ‫و ســەرمایەدارى‪.‬‬ ‫ســیاقى ئەڵمانیــا و ڕوســیا جیاوازبــوون‪ .‬ئەڵمانیــا شۆڕشــى‬ ‫بۆرژوازیــی بەخــۆوە بینیبــوو‪ ،‬بــەاڵم ڕوســیا نــەک هــەر‬ ‫نەیبینیبــوو‪ ،‬بەڵکــو لەژێــر حوکمــى تاڕادەیــەک ســیتمێکى‬ ‫نیمچە‪-‬دەرەبەگایەتــى ئۆتۆکراســیدا بــوو‪ .‬ئەمــەش‬ ‫وایکردبــوو دۆخــى کارى سیاســی لــە ڕوســیادا زۆر ســەخت‬ ‫و پــڕ لــە مەترســى بێــت‪ .‬بۆیــە‪ ،‬حزبــى بەلشــەفیک‪ ،‬جــودا لــە‬ ‫مەنشــەفیکەکان‪ ،‬بــۆ یەکەمجــار لــە ڕوســیادا‪ ،‬بــە پێچەوانــەى‬ ‫ئەڵمانیــا‪ ،‬ســودیان لــە پەرلەمــان بینــى بــۆ پرۆپاگەنــدەى‬ ‫شۆڕشــگێڕانەى خۆیــان‪ .‬لــەم گۆشــەیەوە‪ ،‬لینیــن دەڵێــت‬ ‫بایکۆتــى پاســیڤانەى پەرلەمــان (دومــا) بێمانایــە چونکــە هیــچ‬ ‫کاریگەرییەکــى لەســەر دۆخــى ناشۆرشــگێرانە نابێــت‪ .‬بــەو‬ ‫پێیــەى کــە ئەگــەر بایکــۆت نەتوانێــت ببێتــە کەرەســتەیەکى‬ ‫خەباتکارانــە‪ ،‬ئــەوا بەکارهێنانــى بێســودە‪ .‬بــەاڵم لەگــەڵ‬ ‫ئەوەشــدا بــۆ لینیــن‪ ،‬بەشــدارییەکەى دومــا ئاســتى دووهەمــى‬ ‫هەیــە‪ ،‬یاخــود ئاســتى یەکەمــى کارگەرییەکــى ئەوتــۆى نییــە؛‬ ‫بۆیــە‪ ،‬لینیــن دەڵێت ئەوەى لــە پەرلەمان گرنگترە بەهێزکردنى‬ ‫ڕاپەڕیــن و ڕابــوون و مانگرتنــەکان و خرۆشــانى نــاو‬ ‫شــەقامەکانە وەک وەرچەرخانــى کۆمەاڵیەتــى‪ ،‬نــەک دومــا‬ ‫یاخــود بەشــداریی لــە دومــا‪.‬‬ ‫دەرئەنجــام‪ ،‬بــە ئەزموونــى زیــاد لــە ســەد ســاڵى‬ ‫دیکــەى هەڵبــژاردن و پەرلەمــان لــەدواى هەڵوێســتى‬ ‫بەلشــەفییەکانەوە‪ ،‬بــێ خــۆالدان‪ ،‬دەگەیــن بــەو بڕوایــەى‬ ‫کــە هەڵبــژاردن و پەرلەمــان وەک بەشــێک لــە پڕۆســەیەکى‬ ‫فراوانتــر کــە نــاوى دیموکراســیی بۆرژوازییــە نەیانتوانیــوە‬ ‫پێگــە و خەباتــى چینــى کرێــکار ببەنــە پێشــەوە و بەهێزتــرى‬ ‫بکــەن تاکــو خەبــات و تێکۆشــان لەپێنــاو بەرژەوەندییەکانــى‬ ‫چینەکانــى خــوارەوەى کۆمەڵــگادا بــە زەبرتــر و کاریگەرتــر‬ ‫بێــت و بــە شــێوەیەکى بەرەبــەرە نزیکترمــان بکاتــەوە‬ ‫لــە شــۆڕش‪ .‬بەڵکــو بــە پێچەوانــەوە‪ ،‬هەلپەرەســتى‪ ،‬وەک‬ ‫ڕۆزا لۆکســمبۆرگ ئامــاژەى پێــدەدات‪ ،‬زیاتــر دەکات‪،‬‬ ‫ڕابــەران و ڕێکخــراوەکان لــە خشــتە دەبــات و ســتراتیژە‬ ‫شۆڕشــگێڕانە و دوورمــەوداکان دەگۆڕێــت بــۆ دەســتکەوتە‬ ‫کاتــى و کــورت مــەوداکان‪ .‬ڕێچارێــک کــە لــە ئێســتادا شــایەنى‬ ‫جەخــت لەســەرکردنەوە بێــت ئەوەیــە کــە گرنگــە شــان بــە‬ ‫شــانى بۆرژوازیــی کــە بــۆ بردنەپێشــتى هەڵبژاردنەکــەى لــە‬ ‫ملمالنێدایــە و ملیــۆن و بلیــۆن دۆالر لــەو پێنــاوەدا ســەرف‬ ‫دەکات تاکــو ســەربکەوێت‪ ،‬ئێمــەش لەپێنــاو ملمالنــێ و خەباتە‬ ‫واقعییــە بچــوک و گەورەکانــى چینــى کرێــکارى هەنووکــەدا‬ ‫تێبکۆشــین هــەر لــە بەردەوامیــدان بــە پرۆپاگەنــدەى سیاســی‬ ‫تاکــو بەشــداریکردنمان لــە ڕاپەڕینەکانــى ئۆکتۆبــەرى عێــراق‬ ‫و جارێکیتــر زیندووکردنــەوەى شۆڕشــگێڕانە و ڕادیکاڵــى‬ ‫ناڕەزایەتییەکانــى کوردســتان‪ .‬هەڵبــژاردن‪ ،‬دواى نزیکــەى‬ ‫‪ ٢٠٠‬ســاڵ لــە ئەزمــوون‪ ،‬پێماندەڵێــت کــە هەڵبــژاردەى‬ ‫بــۆرژوازی و چینەکانــى ســەرەوەى کۆمەڵگایــە نــەک خەڵــک‬ ‫و جەمــاوەرى نــاڕازى‪ .‬بۆیــە‪ ،‬وەزیفەمــان دەســتبگرین بــە‬ ‫خەباتێکــەوە کــە خەباتــى ڕزگاریــی خەڵکێکــى هەژارکــراو‬ ‫و کرێگرتەکــراوى چینــى ســەرەوەیە‪ :‬خەبــات و ملمالنێــی‬ ‫زۆرینــەى زۆرى کۆمەڵــگاى مرۆڤایەتــی دژ بــە کەمینــەى‬ ‫بــۆرژوازى و سیســتمى ســەرمایەدارى‪ ،‬نــەک هەڵبــژاردن و‬ ‫پەرلەمــان کــە هەمیشــە کەرەســتەى شــەرعییەتدانەوە بوونــە‬ ‫بــە چەوســێنەرانمان بــە نــاوى نوێنەرانمانــەوە!‬