خاوەنی ئیمتیاز :دەشنێ نەریمان ســـەرنـــووســـەر :ســــادق عــەزیــز نرخ٠( : )٥٠دینار -نرخی هاوپشتی )٢٠٠٠( :دینار
ژمارە )١٦( :یەک شەمە )٢٠٢١/٨/١( -ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
(هەموو ناوەڕاستی مانگێک دەردەچێت)
ڕێچار :ناهێڵین تروسکایی ئومێد خامۆش ببێت هەواڵە کرێکارییە جیهانییەکان
سەروتار
داهاتوو لەنێوان کشــانەوەى هێزەکانى ئەمریکا و ڕاپەڕینــى ئۆکتۆبــەرى خەڵکــى عێراقــدا
سادق عزیز لــە کۆتایــی کۆبوونــەوەی وتووێژیــی چــوارەم و کۆتایــی وتووێــژی ســتراتیژیی نوێنەرانــی عێــراق و نوێنەرانــی واڵتــە یەکگرتووەکانــی ئەمریــکادا لــە چوارچێــوەی ســتراتیژی ڕێکەوتتنامــەی نێــوان عێــراق و ئەمریــکا لــە ســاڵی ،٢٠٠٨ نوێنەرایەتــی هــەردوو واڵت ڕاگەیاندنێکــی هاوبەشــیان لــەم پەیوەنــدە باڵوکــردەوە و پێداگرییــان لــە ســەر پتەوکردنــی هاوبەشــیی ســتراتیژیی دوورمــاوە کــردەوە؛ کــە لــە ڕێکەوتننامــەی ســتراتیژییدا چوارچێوەکانــی دیاریکــراون و دەربــارەی پرســە ســەرەکییەکانی بایەخــی کاری هاوبــەش پێکدێــت. ئــەم کۆبوونەوەیــە ڕاســتەوخۆ دوای چەنــد ڕۆژێــک لــە ســەردانی مســتەفا کازمــی هــات ،بــە ســەرۆکایەتی وەفدێکــی حکومیــی کــە چەنــد وەزیــر و کەســایەتی لــە خۆگرتبــوو، بــۆ ئەمریــکا لــە ئێــوارەی یەکشــممە ٢٥ی تەممــوزى ٢٠٢١ ئەنجــام درا .کازمــی ،لــە چاوپێکەوتنــی ســەرۆکی ئەمریــکادا: جــۆ بایــدن ،پێداگریــی لەســەر «پتەوکردنــەوەی پەیوەندییــە ســتراتژییە دوو قۆلییەکانــی هــەردووال» لــە بــوارە جۆراوجۆرەکانــی ئەمنــی و ئابــوری و وزە و ڕۆشــنبیریی و تەندروســتی و ...هتــد کــردەوە .لــە کاتێکــدا ،ســەرۆکی ئەمریــکا کــە پێشــوازی لــە ســەرۆک وەزیرانــی عێــراق لــە Oval officeکــرد ،خوازیــاری «پتەوکردنــەوەی هاوبەشــی ســتراتیژی نێوان هەردوو واڵت» و پێشخســتنی هاوبەشــیی هــەردوو واڵت کــردەوە. پــاش تەواوکردنــی وتووێژەکانــی هــەردوو تیمــی دانوســتکار، هــەردوو وەفدەکــە رێککەوتــن لەســەر ئــەوەی پەیوەندییــە
ئەمنییەکانــی هــەردوو واڵت بــە تەواویــی بچێتــە بــواری ڕاوێژکــردن ،ڕاهێنــان و هاریکاریکردنــی هەواڵگریــی و بــەو پێیــەی لــە بەیانــی کۆتایــی کۆبوونەکــەوە ڕاگەیانــدرا کــە هیــچ یەکێــک لــە هێزەکانــی ئەمریــکا لــە دوای ٣١ی جەنیــوەری ٢٠٢٢ەوە لــە عێــراق بوونــی نەمێنێــت .پێشــتریش جیــن بســاکی قســەکەری فەرمیــی کۆشــکی ســپی باســی لــە چەنــد ئاڵوگۆرێکــى گرنگــی سیاســەتی ئەمریــکا لــە عێــراق کــرد کــە ئەرکــی هێزەکانــی ئەمریــکا لــە شــەڕەوە ئەگوێزرێتــەوە بــۆ تەنیــا ڕاهێنــان و ڕاوێژکــردن. ئــەم ســاتەى ئێســتالە عێراقــدا ،نزیکــەی ٢٥٠٠ســەربازی ئەمریکیــی هــەن ،لەگــەڵ چەندیــن هێــزی تایبەتــی دیاریکــراودا لــە ســێ بنکــەی ســەربازیی تایبەتــدا .ژمــارەی هێزەکانــی ئەمریــکا لــە ١٦٠هــەزار ســەربازەوە لــە کاتــی داگیرکردنــی عێراقــەوە لــە ســەردەمی ســەدام حوســەین کــەم بووەتــەوە بــۆ ئــەم ژمارەیــەى ئێســتاى لــە ســەردەمی ســەرۆکایەتی ئۆبامــاوە. ســەرباری ڕاگەیاندنــی کۆتایــی هــەردوو وەفــدی واڵت و وتوێژەکانــی هــەردوو ســەرۆکی ئەمریکــی و عێراقــی کــە چەنــد بــواری ئابــوی ،ئەمنــی ،ســتراتیژیی لــە ناوچەکــە لــە خۆگرتبــوو بــە گشــتی ،بــەاڵم پرســی کەمکردنــەوەی بوونــی هێزەکانــی ئەمریــکا لــە عێــراق و کۆتاییهێنــان بــە پشــتگیرییەکانی شــەڕ بووەتــە زۆرتریــن جێباســی زۆرێــک لــە ڕۆژنامــە نێوخۆیــی و جیهانییــەکان و کاردانــەوە جیــاوازەکان لــە بەرامبەریــدا. ســەرباری سیاســەتی دەرەکیــی ئەمریــکا و ئاراســتەی سیاســی ئــەو واڵتــە لــە عێــراق و ناوچەکــە بــە گشــتی ،بــەاڵم بــۆ الپــەڕە ()٥ چەندیــن ئاڵوگــۆڕی لــە ســایەی
خۆپیشاندانەکانى ئێران
ئۆڵۆمپیاد لە سێبەرى مەرگى بە کۆمەڵدا
وەهم و چەقبەستوویی ژیان
کۆتایی وەک سەرەتا
2 3 3 4 6
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
2
ئەزموونی کرێکاری
ژمارە )١٦( :یەک شەمە )٢٠٢١/٨/١( -
هەواڵە کرێکارییە جیهانییەکان ئامادەکردنى :کامەران ئەحمەد فرتوفێڵەکانی کۆمپانیاکانی دەرمانسازی بۆ خۆدزینەوە لە پێدانی باج دوو ڕێکخــراوی مرۆیــی ویمــۆس و ســۆمۆ لــە بەدواداچوونێکــی باجــی کۆمپانیــای دەرمانســازیی دروســتکردنی پێکوتــەی مۆدێرنــا ڕایانگەیانــد کۆمپانیاکــە چەنــد ڕێــکاری خۆدزینــەوە و ڕێــگای الدان لــە دانــی بــاج گرتووەتــە بــەر تــا قازانجەکانــی کۆمپانیــا هینــدەی تــر زیــاد بکــەن .ســەرباری ئــەوەی یەکێتــی ئەوروپــا بــە بەهــای 10.3 ملیــار دۆالر ،و ئەمریــکاش بــە بەهــای ٧ملیــار دۆالر پێکوتەیــان لــە کۆمپانیــا دەرمانســازییەکە داوا کــردووە ،بــەاڵم پێدانــی پــارەکان لــە ڕێــگای لقێکــی تــازەی ســەر بــە کۆمپانیاکــەوە لــە سویســرا ئەنجــام ئــەدەن کــە بــە پێدانــی باجــی یەکجــار کــەم و ڕێکاری نهێنی ناســراوە. مۆدێرنــا لــە ســاڵی ٢٠٢١دا بــە بەهــای 18.4ملیــاری دۆالر پێکوتــەی فرۆشــتووە .لــە لێکۆڵینەوەکــەی ســۆمۆدا دەرکەتــووە بــڕی %٤٤ قازانجــی پوختــە بــۆ کۆمپانیاکــە ،بەمەشــجی پوختــی مۆدێرنــا لــە ســاڵی ٢٠٢١دا گەیشــتووەتە ٨ملیــار دۆالر.
چوونەسەری داخوازی بۆ کانزای مەنگەنیز چەوساندندوەی کرێکارانی بە دواوەیە داخــوازی بــۆ کانــزای مەنگەنیــز و بــە تایبەت لە دروســتکردنی پاتری ئــەو ئوتومبیلــە کارەباییــە نوێیانــەی بازاڕەکانــی ئەوروپــا و چینــی تەنیوە ڕۆژ ڕوو لەســەر ئەکات ،بەاڵم هەڵکشــانی داخوازی لەســەر کانزاکــە و بــە تایبــەت لــە کانــگا ســەرەکییەکەی کــە ئەفریکایــە جگــە لــە کارەســاتیی ژینگەیــی بــۆ کیشــوەرەکەو دەستخســتنی کەمتریــن داهــات لــە فرۆشــییدا هیچــی تــر لەگــەڵ خۆیــدا نەهێنــاوە .ئەگەرچــی مەنگەنیــز لــە بەرهەمەکانــی پــۆاڵدا زیاتــر بەکاردێــت بــەاڵم لــەو بەرهەمانەشــدا کــە کاربۆنــی کەمیــان تیدایــە قازانجــی خــۆی هەیــە وەک پاتــری ئوتومبیــل ،تۆربینــەکان ،و ئوتومبیلــە کارەباییەکانــن .هەڵکشــانی داخــوازی ئوتومبیلــی کارەبایــی لــە ســاڵی ٢٠١٩ەوە بووەتــە هەڵکشــانی داخــوازی لەســەر کانزاکــە .لــە ســاڵی ٢٠١٩دا بیســت ملیــۆن تــۆن لــە کانزاکــە ڕەوانــەی دەرەوەی ئەفریــکا کــراوە بــە بەهــای چــوار ملیــار دۆالر .لــە باشــووری ئەفریــکا ڕێــژەی ناردنــە دەرەوە %٢٥پێکئەهێنێــط لــە کاتێکــدا داهاتەکــەی تەنهــا 8.3%ی کــۆی داهاتیــی گشــتی پێکئەهێنــت .کچــان و ژنــان دووچــاری چەوســاندنەوە ،هەلومەرجــی ســەختی کارکــردن ،ژەهــراوی بــوون، نەخۆشــییەکانی ســنگ و بــە تایبــەت ســیل ئەبنــەوە . مانگرتنەکانی کرێکاران بوونە هۆکاری ڕاگرتنی گەشتەکان لە پورتوگال ڕۆژانــی ١٧و ١٨ی جــواڵی ،٢٠٢١زیــاد لــە دووســەد گەشــتی فڕۆکە لــە فڕۆکەخانــەی نێودەوڵەتــی لیســبۆن – پورتــوگال هەڵوەشــینراوە پــاش ئــەوەی کرێکارانــی کۆمپانیــای گراوندفــۆرس لــە فڕۆکەخانــە بــۆ مــاوەی دوو ڕۆژ دەســتیان دایــە مانگرتــن لــە پێنــاو پێدانــی دەســتبەجێ‌ی مووچــەو دەرماڵەکانیــان و دوانەخســتنیان لەژێــر هیــچ بیانوویەکــدا ،لەگــەڵ دڵنیــادان لــە پێدانــی شایســتە داراییەکانــی پشــووی ســااڵنە پێــش کۆتایــی ســاڵ. پەرستاران خوازیاری هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستی کارن پەرســتارانی نەخۆشــخانەی ماکالریــن ماکۆب-ماونــت کلیمانــس لــە ویالیەتــی میشــیگان مــاوەی ١٠ڕۆژیــان بــە بەڕێوەبەرایەتــی نەخۆشــخانەکە دا تــا خاڵەکانــی گرێبەســتی کاری کــۆن کــە لــە ٢٧ی جــواڵی پووچــەڵ ئەبنــەوە هەڵبوەشــێنێتەوە .نوێنەرانــی پەرســتاران لــە یەکێتــی کرێکارانــی نێونەتەوەیــی کرێکارانــی شــارەزا ()OPEIU ڕایگەیانــد کــە ســەرجەم پەرســتاران کــە ژمارەیــان ٥٣٠پەرســتارە دەســت لــە کارئەکێشــنەوە گــەر وەالم بــە داخوازییەکانیــان نەدرێتــەوە .پەرســتاران لــە گرێبەســتی کۆنــدا ناچارکــران کــە بــە ڕێــژەی %١٠کەمتــر مووچــە وەربگــرن.
کرێکارانی فریتۆ-لەی ماوەی چەند هەفتەیە لە مانگرتندان ســەدان کرێکارانــی کۆمپانیــای Frito-Layلــە تۆپیــکا –کەنســاس کــە کاری دروســتکردنی چپســی پەتاتــە و گەنمەشــامی ،و خواردنــی پــاروون دژ بــە هەلومەرجــی کارکــردن ،نەبوونــی ســەالمەتی
کارکــردن ،لــە ســەرەتای مانگــی جواڵیەوە دەســتیان داوەتــە مانگرتن. کرێــکاران شــێوازی نۆبەتــی کارکردنیــان بــە «شــفتەکانی خۆکوژیی» ناوزەدکــردووە .ڕایانگەیانــد چیتــر بەرگەی ئیزافەکاری تا ڕاددەی ٨٤ ســەعات لــە هەفتەیەکــدا و کارکــردن لەوپــەڕی گەرمــای نێــو کارگەکــە ناگــرن و شــتێکیان بــۆ نەماوەتــە بەنــاوی ژیانکــردن وەک مــرۆڤ، و ئامــادە نیــن تــا بەدەستخســتنی داخوازییەکانیــان ب گەڕێنــەوە ســەر کار .فریتۆ-لــەی موڵکــی کۆمپانیــای PepsiCoە و کرێــکاران بــۆ هاوپشــتی نێونەتەوەیــی داوایــان لــە ســەرجەم کرێکارانــی تــر کــردووە چیتــر بەرهەمەکانــی ئــەم کۆمپانیایــە نەکــڕن چونکــە لەســەر شــەکەتوماندووبوونی هاوچینەکانیــان لــە ســەخترین هەلومەرجــی کارکردنــدا بەرهــەم هێنــراون .هەندێــک کرێــکار ڕایانگەیانــد مــاوەی زیــاد لــە ١٠ســاڵە تەنهــا کەمتــر لــە یــەک دۆالر کــرێ‌ی کاریــان چووەتەســەر ،ئەمــە لــە کاتێکدایــە فرٶشــییەکانی کۆمپانیــا لــە ســاڵی ٢٠٢٠دا بــڕی 4.2ملیــار دۆالر بــووە ،و پشــکەکانی کۆمپانیاکــە %١٩ چووەتــە ســەرو بــڕی مووچــەی دەســتەی بەڕێوەبەرایەتــی بــە تەنهــا زیــاد لــە 18.3ملیــۆن دۆالر بــووە.
ناڕەزایەتی و مانگرتنی کرێکارانی گەیاندن بۆ مووچەی باشتر و ڕێکخراوبوون ســەدان شــوفێر لــە هــەردوو کۆمپانیــای Uberو Lyftدەنگیــان خۆیــان خســتە پــاڵ ســەدان کرێــکاری تــر کــە لــە ڕێــگای ئەپلیکەشــنەکانی گەیاندنــەوە کار ئەکــەن .کرێــکاران خوازیــاری کــە ئەنجومەنــی نوێنەرانــی ئەمریــکا هاوپشــتی خۆیــان بــۆ پرۆژەیاســای Pro Actنیشــان بدەن کە پرۆژەیەکە بۆ پاراســتنی مافی کرێکاران لــە مافــی ڕێکخراوبــوون .کرێــکاران ماوەیەکــی زۆرە ناڕازیــن بــە مووچــەی کــەم ،هەلومەرجەکانــی کارکــردن و چەوســاندنەوەیان لــە الیــەن کۆمپانیــا گەورەکانــی گەیاندنــەوە .لــە کاتێکــدا کــە داهاتیــان لــە کاتــی پەتــای ڤایرۆســی کۆرۆنــا زۆر چووەتــە هەڵکشــاوە.
کرێکارانی جەنەراڵ مۆتۆڕز لە کۆریای باشوور دەستیان دایە مانگرتن ڕۆژی ٢٠ی جــواڵی ، ٢٠٢١کرێکارانــی کۆمپانیــای جەنــەراڵ مۆتــۆڕز لەپێنــاو زیادکردنــی مووچەکانیــان دەســتیان دایــە مانگرتنــی کاتیــی .جەنــەراڵ مۆتــۆڕز خاوەنــی ســێ کارگەیــە لــەو واڵتــە ،دووان
لــە کارگــەکان لــە ڕۆژئــاوای ســیئۆلی پایتەختــن و ئــەوەی تریــان لــە باشــووری واڵتەکەیــە .لــە مانگــی مەی‌یــەوە تاکــو ئێســتا نوێنەرانــی کرێــکاران و بەڕێوەبارەیتــی کۆمپانیــا ١٣خولــی دانیشــتنیان ئەنجــام داوە بــێ ئــەوەی بگەنــە هیــچ دەرئەنجامێــک .یەکێتــی کرێــکاران کــە نوێنەرایەتــی کرێکارانــی مانگرتــوو ئــەکات خوازیــاری زیادکردنــی مووچەیــە بــە بــڕی 99,000ۆن (٨٦دۆالر) لــە مانگێکــدا ،جگــە لــە پێدانــی ١٠ملیــۆن ۆن بــە شــێوەی قیســت و بڕینــەوەی خەاڵتــی ســااڵنە بــۆ هــەر کرێکارێــک .ســەرباری ئــەوەی یەکێتــی کرێکارانــی خوازیــاری دانانــی پالنێکی پاشــەڕۆژییە بــۆ زیادکردنی بەرهەمەکانی کۆمپانیاکــە لــە کۆریــای باشــوور .بەڕێوەبەرایەتــی کۆمپانیــا تاکــو ڕازی بــووە بــە زیادکردنــی مووچــە بــە بــڕی 26,000ۆن لەگــەڵ پێدانــی ٤ملیــۆن وەک خەاڵتــی ســااڵنە بــۆ هــەر کرێکارێــک ،بــەاڵم یەکێتیەکــە تاکــو ئێســتا بــەو بــڕە کەمــەی زیادکــردن ڕازی نییــە .بــڕی بەرهەمهێنــان لــە کۆمپانــای جەنــەراڵ مۆتــۆڕزی کۆریــای باشــوور ئەگاتــە بەرهەمهێنانــی ٦٣٠هــەزار یەکــەی بەرهەمهاتــوو.
کۆمپانیاکانی دروستکردنی جلوبەرگ بە بەهای نزیک لە ١٢ملیار دۆالر قەرزاری کرێکارانن بــە پــێ‌ی دوایــن ڕاپۆرتــی کەمپەینــی Clean Clothes )Campaign (CCCکــە لــە ژێــر ناونیشــانی ( هێشــتا مووچەکــەی پێنــەدراوە) کۆمپانیاکانــی ڕســتن و چنیــن و دروســتکردنی جلوبەرگ بــە بــڕی 11.85ملیــار دۆالر قــەرزاری کرێکارانــن و هێشــتا مووچەکانیــان پێنــەداون ،توێژینەوەکــە داتاکانــی مارســی ٢٠٢٠ تاکــو ٢٠٢١لەبەرچــاو گرتــووە کــە پشــتی بەســتووە بــە ڕاپۆرتێکــی پێشــتری مانگــی ئۆگســتی .٢٠٢٠لــە کاتێکــدا برانــدە جیهانییــەکان جارێکــی تــر قازانجیــان ڕوولەســەر کردووەتــەوە بــەاڵم زۆرێــک لــە کارگەکانیــان لــە واڵتــە هەژارنشــینەکانی وەک میانمــار ،ئیندۆنیســیا، هیندوســتان ،ڤێتنــام ،ســیریالنکا ،بەنــگالدش بــە بیانــووی نەبوونــی پــارە و داخســتن دەســتیان گرتــووە بەســەر مووچــەی زۆرێــک لــە کرێــکاران و کەمکردنــەوەی مووچەکانیــان. لە یادەوری زیادکردنی کرێ کار ،کرێکاران جارێکی تر خواستی زیادکردنیان هێنایەوە بەر باس لــە یــادەوەری ١٢ســاڵەی زیادکردنــی کــرێ‌ی کار ،کرێکارانــی ڕۆژئــاوای نــۆرث کارۆلینا-ئەمریــکا لــەو یــادەدا بــە پــاکارد و و وتنــەوەی دەیــان دروشــم ڕێپێوانیــان ئەنجــام دا و جارێکــی تــر خواســتی زیادکردنــی کــرێ‌ی کاری کرێکارانیــان دایــەوە بــە گــوێ‌ی خاوەنــکاران و دەســەاڵتدارانی والیەتەکــە .کرێــکاران پێیــان وایــە گۆڕینــی کــرێ‌ی کار لــە نــۆرث کارۆلینــا ئەبێتــە گۆڕینــی ســەرجەم کۆمەڵــگای ئەمریکــی .لــە ســاڵی ٢٠٠٩ەوە النــی کەمــی کــرێ 7.25 دۆالرە بــۆ هــەر ســەعاتێکی کارکــردن .ڕێکخــراوی NC Raise Up کــە لقێکــی بزووتنــەوەی Fight for $15ە ڕێکخــەری ڕێپێوانــەکان بــوو لــە ٢٢ی جــواڵی ،٢٠٢١لــە بەیاننامەیەکــدا ڕایگەیانــد»: هەرچەنــدە لــە هەندێــک والیــەت النــی کەمــی کــرێ لــە هەندێــک کەرتــدا بــووە بــە ١٥دۆالر بــەاڵم لــە خــوارووی واڵت هێشــتا کرێــکاران و بــە تایبــەت ڕەشپێســت و ڕەنــگ تێــرەکان بەهــۆی یاســا ڕاسیســتییەکانەوە بێبــەش کــراون لــە زیادکردنــی النــی کەمــی کــرێ بــۆ ١٥دۆالر لــە ســەعاتێکدا .ڕێپێوانەکــە هــاوکات لــە چەنــد شــاری وەک دورهــام ،شــارلۆت ،فایتەڤیــڵ و ..هتــد بەڕێوەچــوو. لــە ئەڵمانیــا ژمــارەی بلیۆنێــرەکان لــە ســاڵی ٢٠٢٠گەیشــتە ١٣٦ بلیۆنێــر کــە ٢٩یــان زیاتــرە لــە ســاڵی پێشــتر هەروەهــا ژمــارەی ملیۆنێــرەکان هەڵکشــاوە بــەرەو ٥٤٢هــەزار ملۆنێــر کــە ٣٥هــەزاری لــە ســاڵی پێشــتر زیاتــرە.
ژمارە )١٦( :یەک شەمە )٢٠٢١/٨/١( -
جیهانی
3
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
ئۆڵۆمپیاد لە سێبەرى مەرگى بە کۆمەڵدا نووسینى :برایان داین و :بڕیار فەرەج ئۆڵۆمپیــادى هاوینــە لــە ڕۆژى پێنجشــەمدا هــاوکات لەگــەڵ هەڵکشــانێکى گــەورەى کۆڤیــد١٩ەدا دەســتیپێکرد .هەروهکچــۆن لــە ســاڵى ١٩٣٦دا لــە ئۆڵۆمپیــادى بەرلینــدا لەگــەڵ هەڵگیرســانى جەنگــى دووهەمــى جیهانییــدا بــە تۆقانەکانییــەوە دەســتیپێکرد ،یارییەکانــى ئەمســاڵیش چاوەڕوانــى ئــاوراى تراژیدیایەکــى مرۆیــی لێدەکرێــت. بەهــۆى پەتاکیشــوەربڕەکەوە ،ئۆڵۆمپیــادى ٢٠٢٠دواخــرا .لــە ئێســتادا یارییــەکان دەســتیانپێکردووە بــە بەهانــەى ئــەوەى کــە پەتاکــە لەژێــر کۆنتڕۆڵدایــە ،هەروەهــا گوایــە کۆبوونــەوەى بــە کۆمەڵــى یاریزانــان و هاندەرانیــان ســەالمەتە. بــەاڵم ئــەم وەهمــە بەهــۆى زیادبوونــى جارێکیتــر ڕێــژەى توشــبوونەوە کەلێنێکــى گــەورەى تێکــەوت – کــە ئەمــە لەنــاو گونــدى ئۆڵۆمپــى و دەوروبەرەکەشــیدا ڕوویــدا. لە ٦-٢٣دا خەڵک ناڕەزایەتیی دەردەبڕن دژ بە دەســتپێکى ئۆڵۆمپیادى تۆکیــۆ :٢٠٢٠نزیــک بینــاى میترۆپۆلیتنــى حکومەت لە تۆکیۆ (ســاتى ئــەم نوســینەى ئێســتا ،بەهــۆى کۆڤیــدەوە زیاتــر لــە ١٠٠ کــەس گیــان لەدەســت دەدەن) ئەمــە وتــەى بەڕێــوەرى گشــتیی تەندروســتیی جیهانییــە لــە لیژنــەى نێودەوڵەتیــی ئۆڵۆمپیــاددا لــە ڕۆژى چوارشــەم .هەروەهــا کاتێــک مەشــخەڵى ئۆڵۆمپیــاد دەکوژێتــەوە لــە بــەروارى ٨ى ئۆگەســتدا ،زیــاد لــە ١٠٠هــەزار کــەس دەناڵێنــن بەدەســت کۆڤیــدەوە). لــە جیهانــدا ،لــە مانگــى ڕابــردوودا ٤٧لــە ســەد زیاتــر لــە خەڵــک تــووش دەبــن کــە ڕێژەکــەى دەکاتــە ٥٢٣هــەزار کەیــس لــە یــەک ڕؤژدا ،کــە لــە هەمــان یــەک ڕۆژدا ٧٩٠٠کــەس بەهــۆى کۆڤیــدەوە گیــان لەدەســت دەدەن. کەیســەکان لەنێوان هەزاران وەرزشــەوانى ئۆڵۆمپیاد و ســتافەکەیدا تەشــەنە دەکات .تــا ئێســتا ١١٠کــەس لەوانــەى کــە بەشــدارن و کار دەکــەن لــە ئۆڵۆمپیــاددا توشــبوون ،کــە دوو لەســەر ســێێ ئەوانــە هاواڵتیانــى یابانیــن و ئەوانــى دیکــەش وەرزشــەوانان و تیمەکانــن کــە گەشــت دەکــەن لــە واڵتێکــەوە بــۆ واڵتێکــى دیکــە .النــى کــەم
زانا ئەحمەد
چــوار لەوانــە ئــەو وەرزشــەوانانەن کــە لــە تۆکیــۆن و دەیانــى دیکــە کــە لــە ڕێــگاى بەریەککەوتنــەوە بــە ئــەو چــوارە توشــبوون. توشــبوونى ئــەم ژمارەیــەش دەرخــەرى ئــەو ڕاســتییەیە کــە ڕێکارەکانــى خۆپارێزیــی شکســتیان هێنــاوە .پڕۆفیســۆرێکى ئوســتڕاڵى بــە نــاوى هانــس وێســتەربیک لــە دیمانەیەکــدا دەڵێــت توشــبوونى یاریزانــان هۆکارێکــى مەترســیدارە لــە گەشــەیەکى زۆر خێــرای کۆرۆنــادا .بــە مانایەکــى دیکــە ،هــەر یاریزانێــک لــە دوو پێشــبڕکێدا بەشــدار دەبێــت :خواســتى وەرزشــکارەکە و تێپەڕاندنــى ســنورەکانى دەســتکەوتە جەســتەییەکانى مــرۆڤ ،لــە هەمانکاتــدا لــە پێشبڕکێشــدایە بــۆ هەڵهاتــن لــە توشــبوون بــە کۆرۆنــا. یابانیــش کــە واڵتــى خانەخوێــی ئۆڵۆمپیــادى ٢٠٢٠یــە ڕۆژانــە زیــاد لــە ٣٥٠٠کەیســى نــوێ تۆمــاردەکات و ڕێژەکــەش بــەردەوام لــە بەررزبوونەوەدایــە ،کــە تێیــدا تەنیــا لــە تۆکیــۆدا ڕۆژانــە ١٤٠٠ کەیــس تۆماردەکرێــت .بــە گشــتیش ،یابــان ٨٢٥هــەزار کەیســى تۆمــار کــردووە و ١٥هــەزار مردنــى تێــدا بــووە ،کــە زۆرینــەى ئــەم توشــبوون و مردنــە لــە ســەرەتاى ئەمســاڵدا ڕوویــدا. ئامــارەکان ئــەوە نیشــاندەدەن کــە زیاتــر لــە ٨٣لــە ســەدى دانیشــتووانى یابــان دژى ســازدانى ئۆڵۆمپیــادن لــەم ســاڵدا .خەڵکــى ناڕازییــش لــە دەرەوەى یاریــگاى گشــتییدا کۆبونــەوە کاتێــک
ئاهەنگــى دەســتپێکى ئۆڵۆمپیــاد لــە ژوورەوە دەگێــڕدرا و هاواریــان دەکــرد :ئۆڵمپیــاد دوابخــەن ،دەســتبەجێ ڕایبگــرن ،هــەر ئێســتا ئاهەنگــى دەســتپێک بوەســتێنن. لــە ١٩٣٦دا ،ئۆڵۆمپیــادى بەرلیــن لەالیــەن حزبــى فاشیســتى نازییەوە بەکارهــات بــۆ بــرەودان بــە ئایدۆلۆژیاکــەى خــۆى کــە بریتــی بــوو لــە بااڵیەتیــی ڕەگــەزی ئــاری و سیاســەتى دژە-جوولەکە .ئێســتاش، ئۆڵۆمپیــادى ٢٠٢٠بەشــێوەیەک ڕێکخــراوە کــە پتــر بــۆ ناردنــى پەیامێکــى چینــى ســەرمایەدارە بــۆ دانیشــتووانى جیهــان کــە تێیــدا ئەمــەى تێــدا دەخوێنینــەوە :هیــچ ڕێکارێــک ناگرینەبــەر بــۆ پاراســتنى ژیانــى مــرۆڤ ،بێگوێــدان بــەوەى باجەکەشــى هەرچەنــد بێــت. پێویســتە هەمــوو هەوڵێــک بخرێتەگــەڕ دژ بــەم جــۆرە لــە سیاســەتى کــوژەر و نامرۆیــی .پێویســتە ئــەم توڕەییــە جەماوەرییــەى دژ بــەو خستنەمەترســییەى ژیانــى مــرۆڤ کــە لــەم ســاتەدا لــە یابانــدا بەیانکــراوە و پیادەدەکرێــت ،هەروەهــا لــە هــەر شــوێنێکى دیکــەى ئــەم جیهانــەدا بوونــى هەیــە ،ئاڕاســتەبکرێت و بخرێتــە تەنیشــت ئــەو هێڵــە سیاســییانەى کــە دژ بــە نەزمــى کۆمەاڵیەتیــی ســەرمایەداریی و ملکەچکردنــى ژیانــى مرۆڤــن لەپێنــاو قازانــج و بەرژەوەندییەکانــى ئۆلیگارشــى دارایــی و ســەرمایەداراندا.
خۆپیشاندانەکان لە خوزستانى ئێرانەوە کڵپەى کردووە و هێزە ئەمنییەکانیش بەربەریانە هێرشیان دەکەنەسەر
خۆپیشــاندانەکانى ئێــران ڕۆژ لــە دواى ڕۆژ زیاتــر گــڕ دەگرێــت و بڵێســەى ناڕەزایەتییــە ئاگرینەکانیــش کــە چەندیــن ناوچــە و شــارى گرتووەتــەوە ،تادێــت دەبێتــە مەترســییەکى گەورەتــر لەســەر دەســەاڵتى کۆمــارى ئیســامیی ئێــران .هــۆکارە ســەرەکی و یەکەمینەکــەى خۆپیشــاندانەکان خــۆى لــە کەمیــی ئــاودا دەبینییــەوە ،لەکاتێکــدا هەنووکــە چەندیــن ناڕەزایەتــی و داواى ڕەواى دیکــەى هاواڵتیانــى هاتووەتەســەر .ســەرەتا لــە ناوچــە جیاوازەکانــى پارێــزگاى خوزســتانەوە لــە بــەروارى ٧-١٥ەوە ناڕەزایەتییــەکان هاتنــەدەرەوە و پاشــان گواســترانەوە بــۆ چەندیــن جێــگاى دیکــە؛ کــە تاکــو ئێســتا گــڕى ناڕەزایەتییــەکان نــەک کــەم تینتــر بــووە ،بەڵکــو بەهێزتربــووە و ئومێــدى تەشــەنەى زیاتریشــى لێدەکرێــت .لەبەرامبــەردا و بــۆ دامرکاندنــەوەى ئــەم بڵێســە نوێیــە، هێــزە ئەمنییەکانــى ئێــران بــە شــێوەیەکى بەربــەرى پەنایــان بردووەتەبــەر بەکارهێنانــى چەندیــن جــۆرى جیــاوازى چــەک لەوانــە کاڵشــنکۆف و دەمانجــە و گازى فرمێســکڕێژ و ،تەنانــەت تاپڕیــش بــۆ ســەرکوتکردنى خۆپیشــاندەران .ئەمــەش بــوو وایکــرد تەنیــا لــە چەنــد ڕۆژى یەکەمــى ناڕەزایەتییەکانــدا ٨خۆپیشــاندەر بکوژرێــن کــە یەکێکیــان لــە خــوار تەمەنــى ١٨ســاڵییەوەیە .ئەمــە ســەربارى ئــەوەى ژمارەیەکــى زۆر لــە خۆپیشــاندەرانى هاواڵتــى برینداربــوون و تــا ئێســتاش لەژێــر چاودێریــی پزیشــکدان کــە بەشــێکیان بــە چەکــى تاپــڕ بریندارکــراون .هەروەهــا لــە ناوچــەى ئەهــواز ،کــە دانیشــتووانەکەى کەمینەیەکــى عەرەبــن ،ژمارەیەکــى زۆریان لێدەســتگیرکراون و تا ئەم ســاتە لە کونجى زیندانەکاندان
و گومانــى ئــەوە دەرکێــت ئەشــکەنجەى زۆر لەبەرامبــەر ئەمــان و هەمــوو دەســتگیرکراوانى دیکــە بەکارهاتبێــت. تەنیــا هــۆکار لەپشــتى ئــەم بەرپەرچدانــەوە تونــد و دڕندانــەى دەســەاڵتى کۆمــارى ئیســامى دژ بــە خۆپیشــاندەرانى بێچــەک بریتییــە لــەوەى کــە خەڵکــى چەوســاوەى ئێــران لــە مەینەتــی گــەورەدا دەژیــن و قەیرانــە ئابــورى و سیاســییەکان و زەوتکردنــى ئازادییەکانیــان تەنگــى بــە ژیانــى زۆر ســەرەتایی هاواڵتیانــى ئێران هەڵچنیــوە .ئــەم ســەرکوت و کوشــتارەى خۆپیشــاندەران لەالیــەن دەســەاڵتى ئێرانییــەوە ،مێژوویەکــى دورودرێــژى هەیــە ،بــۆ نموونــە ،ناڕەزایەتییەکانــى نۆڤەمبــەرى ســاڵى ٢٠١٩ش بــە هەمــان شــێوە بــووە هــۆى کوژرانــى ســەدان خۆپیشــاندەر .ئەمــەش، ســەرئەنجام ،وایکــردووە ،ژیانــى یــەک بــە یەکــى خۆپیشــاندەران و خەڵکــى بەشــمەینەتى ناڕازیــی لــە هەمــوو ڕاپەڕینەکانــدا
بخاتــە مەترســییەکى زۆرەوە .دەســەاڵتە هەمجۆرەکانــى واڵتانــى جیهانــى ســەرمایەداریی ئەمــڕۆ بــێ دوودڵــى و بــە ڕوون و ئاشــکرا هــەر لــە ڕۆئــاواوە بــۆ ئەوروپــا و ڕوســیا و چیــن و ڕۆژهەاڵتــى ناوەڕاســت پێکــڕا پەنادەبەنــە بــەر هێرشــى تونــد بۆســەر خۆپیشــاندەران و دەنگــى ناڕازیــی چونکــە خۆیــان دەزانــن کــە قەیرانــەکان هێنــدە قــوڵ بووەتــەوە و قورســاییەکانى لەســەر ژیانــى خەڵــک هێنــدە زۆرە ،چیتــر نــە ڕێگایەکیــان لەبەردەمــدا بــۆ چارەســەرکردنى قەیرانەکانــى ســەرمایەدارى و نــە وەاڵمێکیــان پێمــاوە بــۆ چینەکانــى خــوارەوەى کۆمەڵــگا .بۆیــە ،پەنابردنەبــەر چــەک و هێــرش و ســەرکوتى خۆپیشــاندەران و داواکانــى خەڵکــى چینەکانــى خــوارەوەى کۆمەڵــگا بووەتــە تاکــە فریادڕەســیان لــە دەربازبوونــى کاتییــان لــە کەوتــن و کۆتاییهاتنــى یەکجارەکییــان.
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
4
ژمارە )١٦( :یەک شەمە )٢٠٢١/٨/١( -
بیروڕا
وەهم و چەقبەستوویی ژیان نوسینى :ئیبراهیم عومەر لەوانەیــە ئــەو وتانــەی کــە لەبــارەی ژیــان و چەقبەســتنی ژیــان لــە زەلــکاو و قوڕولیتــەی چەوســانەوە بــۆ زۆرینــەی هــەرەزۆری کۆمەڵگــە زۆر ســانا و ســادە و دووبــارە بێتــە پێشــچاو ،لــە چەشــنی (برســێتی ،بێــکاری ،نەبوونــی پێداویســتی و خزمەتگوزارییە گشــتییە ســەرەتاییەکان...و هیتــر) ،بــە تەنیشــتى دەیــان کەلێنــی دیکــەى واقعــى کــە لــە ژیانمانــدا دەرگیــری بوویــن ،ئەمــە لــە کاتێکــدا کــە لــە ڕۆمــان و درامــا و فلیمــە ســینەماییە دەسکردەکانیشــدا بــە ڕێژەیــەک بینەریــان ئەبیــن ،خۆمــان دەریایــەک لــە فرمێســکی بــۆ ئەڕێژیــن. کۆمەڵگــە پێکدێــت لــە دوو چینــی کۆمەاڵیەتیــی ســەرەکى کــە دژ بەیــەک و لەبەرامبــەر یەکــدا وەســتاون ،هــەژاری و نایەکســانى گەشــتۆتە ترۆپکــی خــۆى و ســەدان ملیــۆن مــرۆڤ بەهــۆی قەیرانــی ئابورییــەوە بێــکار کــراون ،خزمەتگوزارییــە کۆمەاڵیەتییــە گشــتییەکان کەوتونەتــە بــەر شــااڵو و هێرشــی دڕندانــە و خشــکەیی و هەمــووی وردە ووردە وەک دوکــەڵ ئەچــن بــە ئاســماندا و کەوتونەتــە بــەر شــااڵوی ئەجنــدای نیولیبرالیــزم ،کــە دەرئەنجــام بوونەتــە هــۆى ئــەوەى ناڕەزایەتییــەکان هــەردەم لــە پەرەســەندنى زیاتــردا بــن و ناوبەناویــش کــپ ئەبنەوە......دەیــان کارەســاتی دیکــەى سروشــتی کــە ئەوانیــش بوونەتــە ئامرازگەلێــک بــۆ کەڵەکەی زیاتــر و زیاتــری ســەرمایە .ئــا لــەم کاتانــەدا و لــەم هەلومەرجــەدا کەشــتیی ئاســمانیی بــەرەو بۆشــایی ئاســمان بەڕێئەخــەن وەک دەســکەوتێکی مرۆڤایەتــی ،بــەاڵم ئــەوە کام مرۆڤایەتییەیــە کــە ئــەوان باســى دەکــەن؟ لــە هــەر ســوچ و کەلێنێکــی جیهــان یــەک تێڕامــان ئەبێــت لــە ناواخنــی هەلومەرجــە جیهانــی و لۆکاڵییەکانــدا بێتــە بــوون! ئایــا هــۆکاری چونــە ژێــر قەڵەمــڕەوی چەوســێنەران چییــە؟ ئایــا مرۆڤــە بێبەرییــەکان لــە ژیــان و چەوســاوە و بێبەشــان بــۆ بیــر لــە دەســتبردن بــۆ گۆڕینــی ســەراپای ژیــان نابــەن؟ ئایــا تەنهــا ئــەوە بەســە کــە بیــر بکەینــەوە لــەوەی کــە ئەمــە ژیــان نییــە ئێمــە بەســەری ئەبەیــن و ئــەوە بەســە هــۆکاری چەوســانەوە و ژیانێکــی پــڕ لــە مەینەتــی بزانیــن؟ یــان دەبــێ بیــر لــەوە بکەینــەوە کــە ســەراپای ئــەم ژیانــە بگۆڕیــن؟ وە هــۆکاری ئــەوە بزانیــن کــە بۆچــی دەســت نابەیــن بــۆ هەڵتەکاندنــی گشــت ئــەو نیزامــە کۆمەاڵیەتییــەی کــە دەوڵــەت و گشــت ئــەو دامودەزگایانــەی لەســەر بنیاتنــراوە ،ئایــا ئێمــە بــە شــێوەیەکی گشــتی و لــە بنەڕەتــەوە الوەکیانــە ،گرنگیمــان نــەداوە بــە مانــەوەی دەســەاڵت و نیزامــی کۆمەاڵیەتــی ئێســتا ،کــە لەســەر بناغــەی چەوســاندنەوە دامــەزراوە؟ ئایــا ئێمــەى چینــى چەوســاوە و بێبەشــەکان بــۆ ڕازیــن یاخــود ڕازیکراویــن بەژیانێکــی لــەم چەشــنە نابەرابــەر و نــا یەکســان و پــڕ لــە ئاڵۆزیــی؟ وە دەیــان پرســیاری تــری واقعــی بــۆ بەبیرکردنەوەکانمانــدا نایــەت! نامۆبــوون و نامۆکردنــی مرۆڤــەکان لــە واقعییەتــی ژیــان بەشــێکی بناغەیــی جیانەکــراوەی خــودی نیزامــی ســەرمایەدارییە ،کــە هــەر لــە باڵوکردنــەوەی ئــەو وەهمــەوە دێــت کە قازانج حەقی ســەرمایەدارانن و بزاوتنی جوڵەی ســەرمایە و کااڵ و قازانج بە جۆرێک داپۆشــراوە کــە گوایــە هێــزی کاری چینێکــی فراوانی کۆمەاڵیەتــی لەبەرهەمهێناندا ئەنجامــی ئــەدات ،کــە بریتییــە لــە زیادەبایــی و دزینــی دەســت ڕەنجــی ئــەو چینــەی کۆمەاڵیەتیــە و ڕەوایدانــە بــە ســەرمایە و دانانــی یاســا و دەســتور و دەوڵــەت و گشــت دامــودەزگاکان لەســەر ئــەم ڕەوایدانــە دامــەزراوە ،و ڕێســاکان خزمەتکاریــی بەرژەوەندییەکانــی بۆرژوازییەکانــن لــە ڕوی ئابــوری و سیاســی و کۆمەاڵیەتییــەوە ،و لــە نێوانیشــیاندا میدیــاکان ڕۆڵــی کاریگەرییــان بــووە و ئێســتاش بــە هێزێکــی زۆرتــر و جیهانگیرتــرەوە ڕۆڵیــان هەیــە لــە باڵوکردنــەوەی ئــەم وەهمــە و نیشــاندانی جیهانێکــی ناواقعــی و کردنــی بــە جیهانێکــی وەهمیــی بەواقعــی نیشــاندراو. گــەر بــۆ ســتێک وردبینــەوە لــەم نموونــە زۆر ســادە :کــە لەبــەردەم شاشــەی تەلەفزیۆنەکانــدا دانیشــتوین ســاتێک لــە کاتــی نیشــاندانی فلیــم و درامــا پــڕ لــە درۆکان و پــڕ لەوەهمەکانــدا ،ڕیکالمــی بازرگانــان و ســەرمایەداران دێننــە ســەر شاشــەکان کــە هــەر ئــەو کااڵ بــێ گیانانــەی کــە ریکالمەکــەی بــۆ ئەکــەن ،و لــە خراپتریــن کااڵکانمــان لێئەکــەن بــە کااڵیــەک کــە بــۆ ســبەینی خۆشــمان دوای کڕینــی ئــەو کااڵیــە ئەکەویــن -ئەگــەر شانســی ئەوەمــان هەبێــت و چەنــد بــڕە پارەیەکمــان هەبێــت – کــە بەتــەواوی بــەو بڕوایــەی گەیاندوویــن کــە بچینــە بــازاڕ و بیکڕیــن و لەوانەیــە هیــچ کاتیــش باوەڕمــان بــەو کااڵیــە نەبوبێــت کــە بیکڕیــن و لــە زۆر کاتیشــدا خۆشــمان ئەبینــە هــۆکاری ڕیکالمکردنــی بــە خۆڕایــی لــە نــاو کــۆڕ و کۆمەڵەکانمانــدا لەســەر کار و شــوێنی ژیــان بــۆ هەمــان ئــەو کااڵ بــێ گیانانــەی کــە تەنانــەت لــە زۆربــەی کاتەکانیشــدا زیــان لــە تەندروســتی و ژیانمــان ئــەدات.
نیشــاندانی گونــدە دەوڵەمەنــد نشــینەکان و دایەنــگا و قوتابخانــە و نەخۆشــخانە و ....زانکــۆ تایبەتــەکان و ئــەو ئاپارتمانانــەی شــوێنی نیشــتەجێبونن کــە چــوون بــە ئاســماندا ،ئــەو کەسانەشــی کــە کاریــان تیــا کــردوون و بەرهەمــی ئــەوان بوون(چینــی خــوارەوە و چەوســاوەی کۆمەڵگــە) ناتوانــن بــە بــەردەم دەرگاکانیانــدا بــڕۆن، نیشــاندانی جۆرێکــی تــرە لــە جیهانــی وەهــم و باڵوکردنــەوەی وەهمــە بــە تایبەتــی لــە ڕیکالمەکانــدا ،کــە هونەرمەنــدان و ئــەو کەســانەی ڕۆڵــی ڕیکالمەکــە ئەگێــڕن بــۆ چۆنییەتــی ژیانکــردن لــە نــاو ئــەو جێگایانــەدا ،خۆشــیان باوەڕیــان بــەوە نییــە کــە بــۆ ســاتێک لــەو جێگایــەدا ژیابێتــن و دڵنیاشــم ئەوانیــش و بینەرەکانــی ڕیکالمەکانیــش بــەو وەهمــەوە و بــەو خەیاڵــەوە ژیانیــان تــەواو ئەکــەن کــە لــەو شــوێنانەدا بژیــن و زانکــۆ تەواوکــەن .....تــاد .جگــە لــەوەی کــە لــە ڕویەکــی تــرەوە نیشــاندانی شانوشــکۆی هەمــان نیزامــی کۆمەاڵیەتــی سیاســییە کــە « ئێمــە گرنگیمــان پێــداوە و ئەیپارێزیــن و دەســتی بــۆ نابەیــن» و بەوەهــم تیــا ئەژیــن ،یــا کــە ڕۆژێــک لــە ڕۆژان جێگۆڕکێــی ئــەو ژیانــە بکایــن و خۆشــباوەڕانە بگەیــن بــە ژیانێکــی لــەو جــۆرە. هەمــوو ئەمانــە دەزگای جــۆراو جــۆری میدیایــی بــۆ داڕێــژراوە بــۆ باڵوکردنــەوەی ئــەم وەهمــەی ژیــان و هەمووشــی پەردەپۆشــی ئــەوکاال گیاندارانــە ئــەکات کــە بەرهەمهێنەری ئــەم کااڵ بێ گیانانەن. لــە ڕوی سیاســییەوە بەهەمــان شــێوە رێکالمــی یاســا و ڕێســا دیموکراتییــە گاڵتەجاڕییەکانیــان و دەســەڵت و دەوڵەتەکانیــان بــە شــیکی تــرە لــەم نیزامــە کۆمەاڵیەتییــە پــڕ لــە پشــێویوە و فەوزایــەی کــە ســەد هێنــدەی تــر ژیانــی واقعــی پــڕ لــە چەوســانەوە ئەکاتــە وەهمێکــی تــر کــە پــەردە پۆشــی چەوســانەوەی مــرۆڤ لــە الیــەن مرۆڤــەوە ئــەکات و هەمــوو دامــودەزگا و ســەرخانی سیاســی و پــارت و دەوڵــەت و پۆلیــس لــە نــاو ئــەم تەپوتۆز و تارمایی وەهمەدا ئەبنــە شــکۆی خەلــک و پارێــزەری شــکۆی خەڵــک و ژیانێکــی واقعــی پــڕ ســتەم و چەوســانەوەیان لــە ســەر زەوی لێکردوینەتــە وەهمێکــی گــەورە و ژیانــی بەختەوەریــی واقعــی ســپێردراوە بــە بەختــەوەری لــە وەهمێکــی ناواقعیــدا و ( بەختەوەریشــی لــە ژیانــی واقعیــدا بەســتراوەتەوە بــە دەســتهەڵگرتنی لەبەختــەوەری وەهمیــدا) و جەنــگان و خەباتکــردن. دەســتهەڵگرتن لــە وەهــم و کۆتاییهێنــان بــە بەختــەوەری واقعــی بەســتراوەتەوە بــە ڕەخنەگرتنێکــی ڕیشــەیی لــە گشــت ســەرخان و ژێرخانــی نیزامــی کۆمەاڵیەتــی و سیاســی ئێســتا ( ڕەخنــە لــە ســەردەمی نیزامــی چینایەتــی کــە هیــچ دڵێکــی نییــە ،وە ڕەخنــە لــە نیزامــی کااڵیــی کــە هیــچ ڕۆحێکــی «گیانێکــی» نییــە....... ،مارکــس) ،بەســتراوەتەوە بــە ڕەخنەگرتنــی بنەڕەتــی لــە گشــت ئەرکانەکانــی ئەم نیزامە کۆمەاڵیەتییە چەوســێنەرە « یاســا ،دامودەزگا و هونەر و تــەووی ئــەو بەســتەرانەی کــە خزمــەت بــەم نیزامــە کۆمەاڵیەتییــە چەوســێنەرە ئــەکات. سیاســەت و ڕۆڵــی ڕاگەیانــدن لــە دروســتکردنی جیهانێکــی لــە ڕواڵەتــدا بەختــەوەر کــە یاســا و ڕێســای بۆدانــراوە ،بەشــێکی جیانەکــراوەی سیســتەمە چینایەتییــەکان بــووە ،بەپێــی گەشــەکردنی ئــەو نیزامــە ،ڕۆڵــی ڕاگەیاندنەکانیــش بەهەمــان شــێو گەشــەی کــردووە ،بەتایبەتیــش لــە ناواخنــی پێشــکەوتنە تەکنۆلۆجییــەکان و باڵوبوونــەوەی چەندەهــا تــۆڕی کۆمەاڵیەتــی بیســتراو و بینــراو
ئەوەنــدەی تــر ئــەم ڕۆڵــەی جیهانــی بەختــەوەری ناواقعی تەشــەنەی کــردووە و لــە چارەنوســی لێڵــی مرۆڤەکانــدا نەخشــی بەرچــاو و خێــرای هەبــووە و هەیــە. دیــارە وەک پێشــتر ووتــم هەمــوو ئــەم وەهمــە پشتبەســتووە بــە یاســا و دەســتور و دەوڵــەت و پۆلیــس و کــۆدەزگای فــراوان کــە هەمیشــە جیهانــە وەهمێیەکــە بەرهەمیدێنێتــەوە و هــەر خــۆی ســتەمکار ئــەکات بــە ســتەملێکراو و ســتەملێکراویش ئــەکات بــە ســتەمکار لــە نــاو خــودی هەمــان ئــەو دەســەاڵت و سیســتەمەدا کــە خــۆی لــە بنەرەتــدا لەســەر بناغــەی چەوســانەوە بنیاتنــراوە. وردتــر و ڕونتــر ئەتوانیــن ئامــاژە بدەیــن بــە یاســای بنەرەتــی کۆمەڵگــەکان و یاســای هەڵبژاردنــی ئەنجومەنــە یاســادانەرەکان و هەڵبژاردنــی نــاو پــارت و دامــودەزگا حزبییەکانــی خودی دەســەاڵتی چەوســێنەران ،کــە هیــچ نییــە جگــە لــە وەهمێــک بــۆ جەمــاوەر و خەڵکــی خــوارەوە و قازانــج و بەرژەوەندیــی چینــی بااڵدەســت و دامودەزگاکانیــان .بــۆ نموونــە گەورەتریــن دامودەزگای داپڵۆســێنەر و ســەرکوتگەر نــاو ئەنێــن دەزگای ئاســایش! ئاســایش بــۆ کــێ؟ ئاســایش بــۆ ســەرمایەداران و بەرپرســەکانیان یــا بــۆ کۆمەاڵنێکــی بەرینــی چەوســاوەی خــوارەوەی کۆمەڵگــە؟ ئایــا کاتێــک کــە دەنگێکــی ناڕەزایەتــی دژبــە نەبوونــی و گرانــی و بێــکاری و نەبوونــی ســەرەتاییترین خزمەتگــوزاری بــەرز ئەبێتــەوە هــەر ئــەم دەزگایــەی بەنــاو پاراســتنی ئاسایشــە نییــە کــە هەمــوو ئاسایشــی خەڵــک تێــک ئــەداو دەسپێشــخەری ئــەکات لــە بەرپاکردنــی شــەڕ و بشــێوی؟ ئایــا هــەر هەمــان دەزگا نییــە خــۆی بــە ســتەملێکراو ئەزانێــت و بەرامبەرەکــەی ئــەکات بــە ســتەمکار و خیانەتــکاری گــەل و نیشــتیمان؟ ڕوداوی هەڵبژاردنــەکان و وەهمــی دیموکراتــی و ســاختەکاری، گەورەتریــن خۆڵکرنــە چــاوی جەمــاوەری بەرینــی خەڵکــی کرێــکار و بێبەشــە ،کــە ڕاگەیاندنــەکان و بڵندگــۆی « جیهانــی وەهــم « ڕۆڵــی ســەرەکی هەیــە لــە هێشــتنەوە و پەرەپێدانــی ئــەم خۆشــباوەڕییە و تــا ئێســتاش ئامرازێکــی کارا بیــە بەدەســت دەســەاڵتدارانی ســتەمکاری چینــە بااڵکانــەوە بــۆ گەشــەدان و ســەرلەنوێ ژیاندنــەوەی ئــەم وەهمە. بیرکردنــەوە لــە ژیــان کــە چەوســاوەین یــان نــا ،وەببیرکردنــەوە و ئاگایــی و ســەلماندنی ئــەوەی کــە چینــەکان هــەن و چینێکیان هەموو ســەروت و ســامانی کۆمەڵگــە بەرهــەم دێنێــت و خۆشــی زۆرینــەی زۆری کۆمەڵگەیــە و لــە ژیــان بێبەرییــە ،هیــچ شــانازییەک بــۆ کــەس تۆمــار نــاکات ،بــەاڵم بیرکردنــەوە وئاگایمــان بــە ڕزگاربــوون لــەم هەمــووە وەهمــەی کــە نیزامــی بااڵدەســتی کۆمەڵگــە خســتویەتییە ژیانمــان و زەیــن و بیرکردنەوەمــان بریتییــە لــە دۆزینــەوە و تێکۆشــان بــۆ گۆڕینــی ژیانمــان ،کــە ســەرمایەداری و نیزامــە کۆمەاڵیەتییــە چــەو ســێنەرەکەی توانیبێتــی هەمــوو شــتێکمان لــێ زەوت بــکات ناتوانێــت بیرکردنەوەمــان بــۆ بەدیهێنانــی ژیانێکــی باشــتر و گۆڕینــی ســەراپای ژیانمــان لــێ زەوت بــکات ،بۆیــە پێویســتە لەســەرمان ،هەرچــۆن بــۆرژواکان بەرژەوەنــدی چینایەتــی پێکەوەیــان بەســتونەتەوە بــۆ هێشــتنەوەی هەلومەرجــی ئێســتا و یەکگرتــوون ،ئێمــەش بەرژەوەنــدە چینایەتییەکانمــان لــەدەوری یەکترمــان کــۆ بکاتــەوە و هــەر وەســیلەیەک بــەرەو پێشــەوەمان بەرێــت لــەم ملمالنێیەمانــدا بیگریــن بــە دەســتمانەوە و بــرەوی پێبدەیــن.
ژمارە )١٦( :یەک شەمە )٢٠٢١/٨/١( -
8
تەواوکەری الپەڕەکانی تر
5
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
تەواوکەری سەروتار
بەشێک لە ژمارەکانی پێشووتری ڕۆژنامەی ڕێچار
ئــەو ئاڵوگــۆڕەی ئێســتا لــە هاوســەنگیی هێــز و قــەوارە نێونەتەوەیــی و ئابوریــی جیهانیــی لەســەر ئاســتی جیهــان بەگشــتى و ناوچەکــە بەتایبەتــی ڕوویانــداوە .ئەمریــکا لــە ســایەی سیاســەتی مانــەوە لــە ناوچەکــە و عێــراق بەتایبــەت ،ڕووبــەڕووی چەنــد فشــارێکى ئابــووری و مرۆیــی بووەتــەوە .لە میزانیــەی فیدراڵیی ئەمریکا بڕی ملیارەها دۆالر بــۆ ڕووماڵکردنــی خەرجییەکانــی شــەڕ و مانــەوە لــە عێــراق تەرخانکــراوە (ناوەنــدی توێژینــەوە لــە کۆنگرێســی ئەمریــکا ،کــە ناوەندێکــی توێژینــەوەی بااڵیــە و لەســەروو حزبەکانەوەیــە ،لــە ســاڵی ٢٠١١دا بــڕی 802ملیــار دۆالری لــە شــەڕی عێراقــدا خــەرج کــردووە ،کــە بــە دروســتی لــە هەمــان ســاڵدا بــڕی 747.6ملیــار دۆالری بــۆ تەرخانکرابــوو) .ســتراتیژی ئەمریــکا لــە عێــراق و ناوچەکــەدا چەنــدی شکســت و پاشەکشــەی بــە خــۆوە دیــوە ،ســەرباری ئــەوەش دەستخسســتنی چەنــد دەســتکەوت و پێشــکەوتنێکى لــە هاوســەنگیی ســتراتیژیی جیهانــی لــە ناوچەکــە لــە بەرامبــەر قــەوارە ئابورییــە ڕکابەرەکانــی تــردا بەجەســتهێناوە (کــە بەشــێوەیک هەڵدەســەنگێندرێت کۆمپانیــای ئەکســۆن مۆبیڵــی ئەمریکیــی زیــاد لــە ٥٣ملیــار دۆالر ســەرمایەگوزاری کــردووە لــە بــواری بەرهەمهێنانــی نەوتــدا) بارودۆخی سیاســی و ئابوری قەیراناویی لە ناوچەکە و عێراقیشــدا بەتایبەتی ،و ئەو مەرجانــەی هەڵهێنجــراوی بارودۆخەکــەن دڵنیایــی لــە ڕوونەدانــی هیــچ ئاڵوگۆڕێکــی گــەورە لــە هاوســەنگی سیاســی ،قــەوارە ئابــووری و سیاســییەکانی دەکــەن ،لــە کاتــی کۆتاییهێنــان بــە بوونــی هێــزى ســەربازیی و شــەڕکەری ســوپای ئەمریــکا و گۆڕینــی بــۆ ڕۆڵــی ڕاوێژکاریــی و ڕاهێنــان ،ئەمــە ســەرباری هەڵچنینــی هیــوای زۆرێــک لــە هێــزە سیاســییە ناسیۆنالیســتی و دینــی و تایفییەکانــی الیەنگــری ئێــران بــەوەى کــە هێزەکانــی ئەمریــکا لــە عێــراق و ناوچەکــەدا بکشــێنەوە یــان جێیبهێڵــن .بــارودۆخ و هەلومەرجــە سیاســی و کۆمەاڵیەتییەکانــی عێــراق و ناوچــەی ڕۆژهەاڵتــی ناوەڕاســت بەگشــتی زۆر جیاوازتــرن لــەو ڕووداوانــەی لــە ئەفغانســتان و ناوچــەی زەریــای هینــدی و بااڵدەســتیی چیــن تیایانــدا ڕوو دەدەن ،هەربۆیــە ئەگــەری هاتنــە پێشــەوەی داعــش وەک هێزێکــی سیاســی و ســەربازیی تیرۆریســتی گونجــاو لــە دووبــارە بەرهەمهێنانــەوەی ســیناریۆی تالیبــان لــە ســەپاندنی نفــوزی سیاســی و چەکداریــی خــۆی بەســەر پانتایــی زەوییەکــی بەرفراوانــدا و دەســتگرتن بەســەر زۆرێــک لــە دەروازە ســنوورییەکان پــاش کشــانەوەی هێزەکانــی ئەمریــکا نــەک تەنهــا ئەگەرێکــی دوورە ،بەڵکــو ناواقعیشــە .بوونــی ڕوحیــەت و هێــزی شۆڕشــگێرانەی ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەر و ئەزموونــی خەباتکارانــەی زیــاد لــە دوو ســاڵ ،پرســی بەســتنەوەی هیــوا بــە هێــزە تایفــی و قەومییــەکان لــە ئەنجامدانــی چاکســازیی سیاســی و ئابــووری و گۆڕینــی ڕێچکــەی پرۆســەی سیاســی لــە رێــگای هەڵبژاردنــی پێشــوەختەوە ،ئەمــە جگــە لــە هێــزی تیرۆریســتی داعــش کــە بــۆ مــاوەی دوو ســاڵ لــە ئەلگــۆی فاشیســانەی تیرۆریســتی و هەڵکێشــراو لــە دواکەوتوویــی ســەدەکانی ناوەڕاســت ،دەکاتــە شــتێکی نەگونجــاو و پــڕ لــە وەهــم .ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەر وەک دیادردەیەکــی سیاســی و کۆمەاڵیەتیــی شۆڕشــگێرانە ڕەگوڕیشــەیەکی نێوخۆیــی و جیهانیــی هەیــە ،نــەک تەنهــا کاریگەریــی لــە ڕێــڕەوی خەبــات و ئــەو گۆڕانکارییانــەی ئێســتا لــە عێــراق و ناوچەکــە ڕوودەدەن دادەنێــت ،بەڵکــو گەڕانــەوە بــۆ پێــش ئۆکتۆبــەری ٢٠١٩شــى کــردووە بــە کارى نەکــردەم و ئەســتەم .دەســتپێکردنی ڕاپەڕینــی جەماوەریــی خەڵــک لــە خوارووی ڕۆژئــاوای ئێــران بەهــۆی کــەم ئاویــی و خێــرا باڵوبوونــەوەی ناڕەزایەتییــەکان بــە زۆرێــک لــە شــار و شــارۆچکەکان و ناوچــە جێنشــین و پیشەســازییەکاندا ،هێــز و واتایەکــی گەورەتــر بــە بزووتنــەوەی ناڕەزایەتیــی شۆڕشــگێڕانەی جەمــاوەری چەوســاوە دەدات و پاڵنەرێکــی بەهێــزە نــەک تەنهــا لــە ئێــران ،بەڵکــو لــە عێــراق و لوبنــان و ســەرجەم ناوچەکــە و باکــووری ئەفریکاشــدا.
)(07731583060
6 ژمارە)١٦( :
یەک شەمە ()٢٠٢١/٨/١
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
دواالپەڕە
)(Facebook: Rechar Rozhnama
هەر بابەت و وتارێک لە چوارچێوەی سیاسەتی ڕۆژنامەکەدا بێت لە ڕێگەی ئەم ئیمەیڵەوە بە دەستمان دەگات بۆ باڵو کردنەوە: Rechar.paper@gmail.com
نرخ )٥٠٠( :دینار نرخی هاوپشتی )٢٠٠٠( :دینار
خاوەنی ئیمتیاز :دەشنێ نەریمان
سـەرنـــووســـەر :سادق عەزیز
کۆتایی وەک سەرەتا کارزان عەزیز لە دواى ساڵى ٢٠٠٣وە کە وا ئێستا ٢١ساڵ بەسەر ئــەو ســاڵەدا تێپەردەبێــت ،هیــچ جــۆرە ســەقامگیرییەکى سیاســی ،ئابــورى ،ئەمنــى ،کۆمەاڵیەتــى و دەروونــى لــە عێراقــدا بەرقــەرار نەبــووە؛ ئــەو نەوەیەشــى کــە بــە ماوەیــەک لــە پێــش و پــاش ٢٠٠٣وە لەدایکبــوون، نەوەیەکــن لەنــاو تراومــاى قەیرانــە یــەک لــە دواى یەکەکانــەوە هاتوونەتــە دەرەوە .ئــەم نەوەیــە کە هێشــتا تەمەنــى لەنێــوان ١٥بــۆ ٢٥ســاڵدایە هیــچ ئەزموونێکــى دڵخۆشــکەرى نەبینیــوە ،بــەاڵم دەســتوپەنجەى لەگــەڵ نەهامەتــى و درۆى دەســەاڵت و دیموکراســیی ســاختە و ملهوڕیــی جەنــگ و نیولیبرالیزمــى ئەمریکــى و دەســتێوەردانى ئێــران و ملمالنێــی تائیفــى و هــەزاران تەقینــەوە و بۆمــب و ئەلقاعیــدە و داعــش و ســەدان قەیرانــى دیکــەدا ،نەرمکــردووە .ئەمــەش وایکــردووە نەوەیەکــى نوێــى زۆر تــوڕە و ناڕازیــی بێنــە پانتایــی کۆمەاڵیەتــى و سیاســییەوە کــە هەمــوو ئــەو دروشــم و درۆ و سیاســەتانەى پێشــتر و ئێســتاى ئــەم دەســەاڵتانەى عێــراق و ئێــران و ئەمریــکا بــە ڕوونــى ببینــن و ڕەتبکەنــەوە چونکــە دەزانــن هیــچ یەکێکیــان لــە خزمەتــى بەرژەوەندیــی و داواکانــى ئەوانــدا نیــن. خۆپیشــاندانەکانى ئــەم دوو ســاڵەى دواییــش بەتایبــەت ئــەوەى لــە ئۆکتۆبــەرى ٢٠١٩ەدا ســەریهەڵدا ،کــە زنجیرەیەکــە لــە ناڕەزایەتیــی جیهانــى دوابــەدواى ئەزموونــى هێلــەک زەردەکانــى فەڕەنســاى ٢٠١٧ەوە، ئــەوەى ســەلماند کــە ئــەم نەوەیــە ڕۆڵێکــى ئێجــگار گرنــگ دەبینێــت لــە هەڵگیرســان ،بــرەو و بەردەوامیــدان بــە خۆپیشــاندان و ناڕەزایەتییــەکان بــە شــێوازى نــوێ .ئەمــەش خاڵێکــى وەرچەرخانــە لــەو ئاڵوگــۆڕەى لــە دەســەاڵتدا ڕوویــدا کــە عــادل ئەبــدول مەهــدى و حکومەتەکــەى شکســتیانهێنا و بــۆ مــاوەى ٦مانــگ و تاکــو مانگــى پێنجــى ٢٠٢٠حکومەتــى عێــراق نەیتوانــى جارێکیتــر خــۆى لەبەرامبــەر گەنجــان و الوانــدا ڕابگرێتــەوە و بۆشــاییەکى دەســەاڵت و سیاســەتى گــەورە دروســتبوو کــە دەبــوو ئــەو بۆشــاییە سیاســییە لەالیــەن خــودى گەنجانــەوە دەســتبەجێ پــڕ بکرایەتەوە، کــە نەتوانــرا ئــەوە بکرێــت .مەترســییەکەش بــۆ ســاتى ئێســتا ئەوەیــە کــە هەمــان ئــەو هۆکارانــەى گەنجــان ئــەو کات نەیانتوانــى ئــەو بۆشــاییە پــڕ بکەنــەوە ،تاکــو
ئێســتاش هــەر مــاون و پێویســتە ئــەم نەوەیــە باشــتر خــۆى بــۆ ئــەو دۆخــە ئامــادە بــکات .لەالکــەى تــرەوە، ئەوەبــوو ئــەم بۆشــاییە لــە دەســەاڵت و هۆکارەکانــى دیکــە پێکــڕا وایانکــرد جارێکیتــر عێــراق ببێتــەوە مەیدانى تەنگــژە و بەریەککەوتنەکانــى نێــوان ئێــران و ئەمریــکا و قەیرانەکانــى عێــراق قووڵتــر ببنــەوە .بــۆ نموونــە ،هــەر لــەو ماوەیــەدا ،قاســم ســولەیمانى تیرۆرکــرا ،دۆخــى ئابــورى داڕووخــا و نرخــى نــەوت هاڕەى کرد و بەهاى دراوى عێراقــى لەبەرامبــەر دۆالردا بــە شــێوەیەکى ترســناک دابــەزى و جارێکیتــر دەســەاڵت لــە عێراقــدا توانــى خــۆى ڕێکبخاتــەوە بــۆ ســەرکوت و پەالماردانــى ڕێکخراوتــرى شــەپۆلەکانى ناڕازایەتــى .ســەربارى ئەمانــەش ،کۆڤیــدا ١٩وەکــو زەبرێکــى بەهێــزى جیهانــى دۆخــى عێــراق و کوردســتانى هێندەیتــر خراپترکــرد و چینەکانــى خــوارەوەى کۆمەڵــگاى هێندەیتــر هەژارتــر کــرد و ڕێــژەى بێکاریــی بــێ ئەنــدازە بەرزکــردەوە. لــە کوردستانیشــدا ،بەهــۆى ئــەو ناهەمــواری و قەیرانــە سیاســی و ئابــوری و کۆمەاڵیەتییــەى هەیــە ،لــە مــاوەى دوو ســاڵى ڕابــردوودا چەندینجــار شــەپۆلى ناڕەزایەتیــی جۆراوجــۆر شــەقامەکانى تەنییــەوە ،تــا گەشــتە ئــەوەى لــە دوا ناڕەزایەتییەکانــدا ،لــە چەندیــن شــاردا هیــچ دەزگایەکــى حزبــى نەمایــەوە نەســوتێنرێت و بــەر نەفرەتــى خۆپیشــاندەران نەکەوێــت و بەڕێوەبــەر و ئەندامانــى قەاڵچۆنەکرێــن .لــە ناوچــەى زەردیشــدا، ژمارەیەکــى زۆر لــە ڕابەرانــى ئــەو شــەپۆلە ناڕازییانەى لــە دەرکەوتنــدا بــوون ،لــە ڕێگــەى دروســتکردنى تۆمەتــى ســیخوڕییەوە بۆیــان لەالیــەن دەســەاڵتەوە، درانــە دادگا و چەندیندیــان بــۆ مــاوەى چەندیــن ســاڵ بــە زیندانیکــردن ســزادران ،لەگــەڵ دەســتگیرکردن و هەڕەشــە و باڵوکردنــەوەى تــرس لەنــاو ژمارەیەکــى زۆرى هاواڵتیانــى ناڕازیــدا .هەروەهــا لــە ناوچــەى ســەوزدا ،هێرشــێکى بەرفراوانــى ڕەشــبگیرى بــۆ ســەر ڕابــەران و چاالکانــى نــاو خۆپیشــاندانەکان دەســتیپێکرد و ســەدانیان لــە مــاوەى چەنــد ڕۆژێکــدا لێدەســتگیرکردن و بــە هێــزى ئەمنــى و چەکــى جۆراوجــۆر و گازى فرمێســمڕێژەوە بــە شــێوەیەکى بێشــەرمانە هێرشــدەکرایە ســەر خەڵکــى ناڕازیــی. ئەمــەش هەمــان دەرئەنجامــى پێشــترمان بیردەخاتــەوە
کــە دەســەاڵت هیــچ ڕێچارێکــى دەربازبوونــى نییــە لــە وەاڵمدانــەوەى داخوازییــە ڕەواکانــى خەڵکــدا چونکــە قەیرانەکانــى دەســەاڵتى کــوردى هــەم لۆکاڵى و هەمیش جیهانین و پەیوەســتن بەو گورزە کوشــندانەى قەیرانى ســەرمایەداریی جیهانییــەوە. لــە بەرامبەریشــدا ،هەرچەنــدە کپییــەک باڵــى کێشــاوە بەســەر ناڕەزایەتــى و خۆپیشــاندانەکاندا ،بــەاڵم ئــەم نــەوە نوێیــە توڕەیــە ئامــادەى دەســتبەرداربوون نییــە لە داواکانى و لە ساتى سەرکوتى دوا خۆپیشاندانەکانەوە لــە تاوتوێــێ هۆکارەکانى بــەرزى و نزمى ملمالنێکاندایە بــۆ ئامادەســازیی باشــتر بــۆ هەنگاوەکانــى دواتــرى. بۆیــە دەســەاڵت ناچــارە بــەوەى یــان دەســەاڵت جێبهێڵێــت یــان ســەرکوتى دەنگــى خۆپیشــاندەران بــکات کــە دووهەمیــان هەگیــز نەیتوانیــوە کۆتایــی بــە دەنــگ و ئیرادەى خەڵکى ناڕازیی بهێنێت .ڕاســتە لە کوردســتاندا غیابێکــى دەســەاڵتى لــەو شــێوەیەکى حکومەتــى ناوەنــد نەهاتووەتــە ئــاراوە ،بــەاڵم ناکۆکییەکانــى نــاو خــودى پارتــە سیاســییە کوردییــەکان و قەیرانــە یــەک لــە دواى یەکــەکان ئەوەمــان بــۆ دووپاتدەکەنــەوە کــە قەیرانــى بۆشــایی دەســەاڵت ئەگەرێکــى دوور نییــە لــە کوردســتاندا تاکــو گەنجــان و نــەوە نوێــکان بتوانــن هــەر لــە ئێســتاوە خۆیــان ئامــادە بکــەن تاکــو بتوانــن دەســەاڵتى تێــدا بگرنەدەســت .لــە دۆخــى پێشــتردا لــە عێــراق و کوردســتاندا گەنجــان بەهــۆى ئــەوەوە نەبــوو دەســەاڵتیان نەگرتەدەســت چونکــە ئیــرادەى ئەوەیــان نەبــوو ،بەڵکــو هــۆکارە خــودى و بابەتییــەکان ئامادەیــی و پێگەشــتوویی ئەوەیان نەبوو ئاڵوگۆڕى دەســەاڵت لە نەوەیەکــەوە بــۆ نەوەیەکــى دى ڕووبــدات .لــە ســەروى هەمــوو ئەمانەشــەوە ،جەوهــەرى ئــەم ئاڵوگــۆڕە لــەوەدا نییــە کــە دەســەاڵت لــە نەوەیەکــەوە بگوازرێتــەوە بــۆ نەوەیەکــى دیکــە ،بەڵکــو لەوەدایــە کــە ئــەم نەوەیــە بتوانێــت خــەون و خولیاکانــى بۆ کۆمەڵگایەکى یەکســان و دادپــەروەر و ئازادیخــوازى دژ بــە لیبرالیزمــى نوێ و سیاســەتەکانى سیســتمى ســەرمایەداریی بهێنێتەگــۆڕێ تاکــو بتوانێــت بــە تەنیــا لــەو ڕێچــارەوە ئاڵوگــۆڕى ئــەم نەوەیــە بــکات بــە ئاڵوگۆڕێکــى چۆنایەتیــی جیــاواز و ببێتــە نموونــەى ئاڵوگۆڕێکــى مرۆیــی و جیهانــى نــوێ بــۆ هەمــوو مرۆڤایەتــى.