خاوەنی ئیمتیاز :دەشنێ نەریمان ســـەرنـــووســـەر :ســــادق عــەزیــز نرخ٠( : )٥٠دینار -نرخی هاوپشتی )٢٠٠٠( :دینار
ژمارە )١٢( :دوو شەمە )٢٠٢٠/١٢/٢١( -
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
(هەموو ناوەڕاستی مانگێک دەردەچێت)
کاتێک خۆپیشاندان بە هێز کپ دەکرێت ،بەهێزتر دەگەڕێتەوە!
سەربارى توندوتیژییە بەردەوامەکانى کۆمەڵگا، توندوتیژییەکانى دەسەاڵتیشى هاتە سەر! قەیرانی سەرمایەداری و تارمایی کۆمۆنیزم سەروتار
جواڵنەوەکە ،شۆڕشێکى بەردەوام!
سادق عزیز ســەرەتای ئــەم مانگــە ،دێســەمبەری ٢٠٢٠شــەپۆلێکی نوێــی ناڕەزایەتیــی جەمــاوەری لــە هەرێمــی کوردســتان دەســتیپێکرد. شــارەکانی ســلێمانی و هەڵەبجــە و ناوچــەى گەرمیــان و زۆرێــک لــە قــەزا و ناحییــەکان و شــار و شــارۆچکەکان (کــەالر ،کفــری، چەمچەمــاڵ ،و دەربەندیخــان و ڕانیــە و قــەاڵدزێ وهەندێکــی تریــش) بینــەری کۆبوونــەوەی جەمــاوەری تــوڕە و ناڕازیــى بــوون لــە دژی سیاســەتەکانی حکومەتــی هەرێمــی کوردســتان، کــە دواکەوتنــی پێدانــی مووچــە و لێبڕیــن و پاشــەکەوتی موچــە و خراپیــی خزمەتگوزارییــەکان و بێکاریــی و هەلومەرجــی ســەخت و خراپیــی ژیــان لــەو هۆکارانــە بــوون کــە لەپشــتى ناڕەزایەتییەکانــەوە بــوون. بنەمــا و پاڵنــەری ســەرەکی ئــەم شــەپۆلەی ناڕەزایەتییــەکان کــە درێژبــووەوەی ناڕەزایەتییــە جەماوەرییــە شۆڕشــگێڕانەکەی ئۆکتۆبــەری ناوەڕاســت و خــواروی عێــراق بــوو کــە لــە دژی هەلومەرجــی نالەبــار و ســەختیی ژیانێــک هاتەئــاراوە کــە کرێــکاران و فەرمانبــەران و گشــت جەمــاوەری چەوســاوە بەدەســتییەوە دەناڵێنــن لــە ســایەی ئــەو ڕژێمــە کۆمەاڵیەتییــەی کــە لەســەر توندتریــن شــێوەی چەوســاندنەوەی چینایەتــی ،و لەسەردەســتى ڕژێمــی تایەفەگەریــی و دینــی و قەومییــەکان و ناسیۆنالیســتەکان ،دامــەزراوە .ئەویــش لــە کاتێکــدا کــە دەیــان ملیــۆن لــە خەڵکــی عێــراق و کوردســتان بەدەســت هــەژاری ،و نــەداری و نەبوونــی لــە ڕادەبــەدەر و ونبوونــی ســەرەتایترین پێداویســتییەکانی ژیــان و ژیانکردنێکــی ئاســودەوە لــە الیەکــەوە دەناڵێنــن ،و لەالیەکــی تریشــەوە دەوڵەمەندییەکــی بــێ وێنــەی تاقمێــک لــە ســەرمایەدارانی چاوبرســی و ســەرکردەی پــارت و کوتلــە سیاســییەکان. ئــەم دەنــگ هەڵبڕینــە چینایەتییــە زیاتــر و زیاتــر لەگــەڵ قوڵبوونــەوەی قەیرانــی ئابــوری و داراییــدا فراوانبوویــەوە .بەپێــی ڕاپۆڕتەکانــی نەتەوەیەکگرتــووەکان ،ئاســتی هــەژاری لــە کوردســتان و عێراقــدا لــە ٢٠١٨ەوە چەنــد قــات بووەتــەوە و زیاتــر لــە ســێیەکی خێزانــەکان ناتوانــن مانگانــە ٣٠٠دۆالری ئەمریکــی بەدەســتبهێنن. حکومەتــی هەرێــم بــە زەبــر و زەنــگ و توندوتیــژی و ســەرکوتی بێوێنــە بەگــژ ناڕەزایەتییــە جەماوەرییەکانــدا چوویــەوە ،و کــە تێیــدا ســەدان هــەزار لــە کارمەنــد و موچەخــۆران و گەنجانــی بێــکار گولــەی
ئاگرینــی ڕاســتەقینە و ســۆندەی ئــاوی ئاگرکوژێنــەوە و غــازی فرمێســکڕێژی بەکارهێنــا کــە پێشــینەی نەبــووە و بــێ وێنەبــووە. هەروەهــا دەســەاڵت دەیــان هــەزار لــە پۆلیــس و دەزگاکانــی ئاســایش و هەواڵگــری جواڵنــد و تــا ڕادەیەکــى بەرزیــش پشــتیان بەســت بــە هێزەکانــی پێشــمەرگە بــۆ ڕوبەڕوبوونــەوە و ترســاندنن و تۆقاندنــی جەمــاوەر و دانانــی ســنورێک بــۆ گەشــەی ناڕەزایەتییــەکان ،ئــەم پەالمــاردان و ڕوبەڕوبوونەوەیــەى خۆپیشــاندەران بەشــێوەیەک بــوو وەک ئــەوەی جەنگیــان ڕاگەیاندبێــت. بۆرژوازیــی کــوردی فەرمانــڕەوا و گشــت هێــزە سیاســی و قەومــی و دینــی و لیبرڵەکانــى ،دوای ئــەوەی شکســتیانهێنا لــەوەی کــە ســواری شــەپۆلی ناڕەزایەتییــەکان بــن ،هەوڵیانــدا کــە جواڵنــەوە جەماوەرییەکە لەباربــەرن ،ئەویــش لــە ڕێگــەى بەکارهێنانــی هێــزە دژە شۆڕشــەکان، ئەمــە لــە لەالیــەک ،و لەالیەکــی تــرەوە هەوڵیانــدا ســیخوڕ و تێکــدەر و ئاژاوەگێــڕ دزەپێبکەنــە نــاو جواڵنەوەکــە بــۆ بەالڕێدابردنــی ڕێــڕەوە شۆڕشــگێڕانەکەی وهێزەکانــی دژە جواڵنەوەکــە دەســتیانکرد بــە پڕوپاگەنــدەی دۆزی پێویســتی بەکارهێنانــی چــەک و ڕوبەڕوبونەوەی ســەربازی .ئــەم هەواڵنــەش پێشــکڕا بــێ ئــاکام مانــەوە و مایــە پــوووچ بــوون لــە ســایەی گەشــەی ئاگایــی کۆمەاڵیەتــىى جواڵنەوەکــەدا. ناڕەزایەتییــە جەماوەرییــە یــەک لــە دوای یەکەکانــی ئــەم ســااڵنەی دوایــی و ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەری عێــراق کــە تــا ئێســتاش بەردەوامــە، تایبەتمەندێتــی و ســیمای چینایەتــی دیاریکــراوی خــۆی هەیــە، جواڵنەوەکــە هــەر قۆناغێــک جیــاوازە لــە قۆناغــی پێشــوتری ،و ڕاپەڕینــی ئۆکتۆبــەر و جواڵنــەوە جەماوەرییەکــەی وانــە و ئەزموونــی خەباتکارانــەی درەوشــاوەمان پێدەبەخشــێت. ئامــاژە و نیشــانەی دەرکەوتنــی ڕێکخــراو و ڕێکخراوبوونــی جەماوەیــی لەنــاو هەنــاوی جواڵنەوەکــە و هاوخەباتــی و هاوپشــتیی خەڵکــی گــەڕەک و شــارەکان لەگــەڵ گەنجانــی ناڕازیــی و پەنادانیــان لە ترســی گرتــن و مەترســی و پارێزگاریلێکردنیــان لە وێنــەی (تابلۆیەکی هونەری)یــدا وەک هاوپشــتییەکى شــەعبی نــاوازە دەرکــەوت کــە تێیــدا ژمارەیەکــى زیاتــر لــەم جواڵنەوانــەدا بەشــدارییانکرد لــەوەى لــە میدیاکانــەوە پیشــاندەدرا .هەروەهــا هەڵگەڕانــەوەی ئەندامانێــک لــە هێزەکانــی ئاســایش و پێشــمەرگە و نەچوونــە ژێــر فەرمانــی ســەروو خۆیــان و جێبەجێنەکردنــی ئەرکــە نەتەوایەتییەکانیــان ،ئەژمێردرێت بە گرنگتریــن تایبەتمەندییەکانــی جواڵنــەوەی دیســەمبەر لــە کوردســتان. جواڵنەوەکــە و ڕاپەڕینەکــە لــە ســەرتاپاى عێــراق و کرودســتاندا بەشــێوەیەک گرێــدرا و چونیەکــە وەکئــەوەى شۆڕشــێکى بەردەوامــە
2 3
هێرشەکانى دەسەاڵتى کوردى بۆسەر خۆپیشاندەرانى کوردستان لە چاوى پەرلەمانى بەریتانیا و ڕۆژنامەى واشتن پۆستەوە
3
دیدارێکى تایبەت لەگەڵ کامیل ئەحمەد دەربارەى خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکانى کوردستان
4
ســەرنجەکانم دەربــارەى فلیمــی "کارڵ مارکســی گەنــج"
5
پێڕفۆڕمانسی (جەنگ لەگەڵ خود) لەناو خۆپیشاندەرانى ڕانیەدا نمایشکرا
6
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
2
کۆمەاڵیەتی
ژمارە )١٢( :دوو شەمە )٢٠٢٠/١٢/٢١( -
سەربارى توندوتیژییە بەردەوامەکانى کۆمەڵگا، توندوتیژییەکانى دەسەاڵتیشى هاتە سەر! ڕاپۆرت :عمر چاوشین زیادبوونــی تاوانــەکان هاوتەریبــە بــە پەرەســەندنی سیســتەمی ســەرمایەداری ،چونکــە جیاوازیــی چینایەتــی هەمیشــە کاریگــەری لەســەر گەشــەکردن و پاشەکشــەی کۆمەاڵیەتــی هەبــووە و هەیــە. دەربــارەى تاوانــە کۆمەاڵیەتییــەکان و زیادکردنــی ڕوداوە قورســەکان لــە کوردســتاندا ،ڕۆژنامەنــووس فەرمــان چۆمانــی دەڵێــت« ،بــە بۆچوونــی مــن هــۆکاری زیادبوونــی تاوانــە قورســەکان لەنێــو کۆمەڵــگادا بەشــێکی پەیوەندیــی بــە شــێواندنی کۆمەڵــگاوە هەیــە یاخــود خــراپ بەکارهێنــان و مامەڵەکردنــەوە بــە شــێوەی تەندروســت لەگــەڵ تەکنەلۆژیــادا ،هەروەهــا بەشــێکی دیکەشــی پەیوەندیــی بــە خراپیــی بــاری دارایــی و خیانەتــی نێــوان هاوســەرەکانەوە هەیــە .کــە لــە پشــتیانەوە بەهانــە و هۆکارگەلێکــى زۆر هــەن». ئــەو ڕۆژنامەنوســە دەڵێــت ،بــە بــروای ئەو حکومەت بە شــێوەیەک مامەڵە لەگەڵ تاوانباران دەکات کە ترســی تاوانکردنی الی خەڵک نەهێشــتووە ،چونکــە زۆربــەی تاوانبــاران لــە دوای ئەنجامدانــی تــاوان لــە زیندانــەکان ژیانێکــی ناخــۆش بــەڕێ ناکــەن و دوای چەنــد ســاڵێک بــە ئــازادی دەســوڕێنەوە ،چونکــە زیندانــەکان تەنهــا ســزادانیان تێدایــە و پــەروەردە و چاکســازی تێــدا نیــە ،بــە واتایەکــی تــر تاوانبــارەکان لــە بڕیارەکانــی دادگا ناترســن و ســود لــە زیندانیکردنەکەیــان نابینــن. بــەڕای فەرمــان چۆمانــی لــە کوردســتاندا بەهــۆی دەســتێوەردانی حزبییــەوە ،دادگاکان و دادوەرەکان گومانیــان لەســەرە ،بەشــێکی دیکــەش تــا ڕادەیــەک ڕۆڵیــان هەبــووە لــە دەســتگیرکردن و بــە ســزا گەیاندنــی تاوانبــاران ،بــەاڵم بــە گشــتی ڕۆڵــی دادوەر و دادگاکان نەبووەتــە هــۆکاری کەمبوونــەوەی تاوانــەکان ،هەربۆیــە تاوانــەکان ســاڵ بەســاڵ زیــاد دەکــەن یــان تاوانــەکان دەگۆڕدرێــن بــۆ جــۆری دیکــەى تــاوان. بەیــان ئیبراهیمــى نوســەر و چاالکوانــی مەدەنــی ،لــە وەاڵمــی ئایــا هــۆکاری زۆربونــی توندوتیــژی و ڕووداوە کۆمەاڵیەتییــەکان لەبەڕامبــەر بــە ڕەگــەزی مێینــەدا بــۆ زیاتــر دەبێــت؟ گووتــی ،ئــەوە واقعــە کــە لــە کۆمەڵــگای کوریــدا ژن لــە ژینگەیەکــی گەمــارۆدراو بــە باوکســاالری و بێــزراو بــە ســنووربەندیی ئازادییــەکان بــۆ ژنــان .بۆیــە مــرۆڤ لــە ژیانــی دیــل و ئــازادا ڕەفتاریــان جیــاوازە .یەکێــک لــەو قەیرانانــەی لــەم سیســتمە باوکســاالرییەدا دێتــە بــوون دۆخێکــی پــڕ لەبێزارییــە کــە هەمــوو ناوچەکــەی گرتۆتــەوە ،بۆیــە تەواو زانراو نیە خەڵک لە نیشــانەکان ســەرنج دەدەن نــەک ئــەوەی زانــراوە و و ڕوو دەدات ،جگــە لــەوە خەڵکــی لــەوە تێناگــەن کــە بنچینــەی کۆمەاڵیەتــی چــۆن دامــەزراوە، ئــەوەی هــەزاران ســاڵە باوبــووە و ئێســتایش هــەر بــاوە و دووبارە دەبێتــەوە ،خاوەندارێتیــی بــاوک کــە جڵــەوی خێزانــی بەدەســتبووە وەک کااڵ و شــتوومەک و مەڕومــااڵت لــە ژن و مناڵەکانیشــی دەنواڕێــت و بــە موڵکــی شەخســی خــۆی دەزانــێ ،وەک کۆیلــەش تەماشــایان دەکات ،هەرچــی بــوێ بەئاســانی بەرامەریــان دەیــکات، ئیــدی ئــەوەش ڕوونــە کــە ژنــان تــا هەنووکــە نەیانتوانیــوە لــەو دۆخــە چەقبەســتووە بێنــەدەرێ . بەیــان ئیبراهیــم گوتیشــی ،جیاوازیــی لەنێــوان ســەردەمی کــۆن وئێســتادا هەیــە و بەدرێژایــی مێــژوو و لــەو ســاتەوەى کــورد ھەیــە بــەھۆی خێڵگەرایــی بــە نــاوی کلتــورەوە توندوتیــژی ھەبــووە بەرامبــەر بــە ژن ،وەک دەڕوانینــە مێــژووی مرۆڤایەتــی بــە ئێستاشــەوە (لــە واڵتــی ئێمــەدا) ژن لــە ڕوانگــەی پیاوانــەوە وەک هــۆکاری ڕەنــج و بەدبەختــی پێناســەکراوە ،گــەر بڕوانینــە وتــەی بیرمەنــدان و گەورەکانــی مێــژووش ئــەم تێڕوانیینــە دەبیینیــن، بۆنموونــە ئەرەســتۆ دەڵێــت، ،سرووشــت نەیتوانــی پیــاو درووســت بــکات ،بــە ناچــار ژنــی درووســت کــرد لــە ڕووی سرووشــتەوە و ژنــان و بەنــدەکان مەحکوومــن بــە کۆیالیەتــی! زانــا فیساگۆرســیش دەڵێــت :ڕاســتییەکی بــاش هەیــە ئەویــش ئەوەیــە کــە پیــاو خولقێنــەری نــەزم و ڕۆشــناییە و ڕاســتیێکی خراپیــش هەیەکــە کــە ژن خولقێنــەری ئاڵــۆزی و تاریکییــە . کاتێــک ژن کۆیلــە و ئەســیر بێــت ســەرۆکەکەی کــە پیــاوە بــە مەیلــی خــۆی دەتوانێــت ئــازاری بــدات ،کەواتــە مــن وایدەبینــم ھیــچ ســەردەمێک ســەردەمی زێڕیــن نەبــووە بــۆ ژنــان و لــە کــۆن و لــە ئێســتادا ھەمیشــە ژن کۆیلــە و ئەســیر بــووە و توندوتیــژی
بەرامبــەر کــراوە ،بــەاڵم لــە ئێســتادا لە باشــور ھۆکاری توندوتیژی تاڕادەیــەک زیاتــرە ئەویــش دەگەڕێتــەوە بــۆ تەکنەلۆژیــا و ئامێــرە ئەلکترۆنییــەکان لــەڕووی ســایکۆلۆژییەوە و بــە جۆرێــک پێکهاتــەى خێزانــی خســتووەتە بــەردەم مەترســییەوە بەتایبــەت ژنــان بەهــۆى موبایلــەوە زیاتــر دووچــاری توندووتیــژی دەبنــەوە، بــەاڵم ســەردمی پێــش ئێســتا ئــەم شــتانە نەبــوو و تــا ڕادەیــەک کوشــتنی ژنانیــش کەمتــر بــوو. تا چەند میدیاڕۆڵی هەبووە لە کەمکردنەوەی توندوتیژییەکاندا؟ بەیــان ئیبراهیــم دەڵێــت :کاتێــک لــە تــۆرە کۆمەاڵیەتییــەکان داکوشــتنی ژنــان باڵودەبێتــەوە تــا ڕادەیــەک ڕۆڵیــان ھەبــووە لــە بەرگریکــردن لــە دۆزى ژنــان بــەاڵم نەگەشــتۆتە نــاو قواڵیــی
کێشــەکە ،ھەر شــتێک ســەبارەت بــە ژن لــە تۆرەكۆمەاڵیەتییــەكان بــاو دەبێتــەوە بەتایبــەت فەیســبوك وێنــەی ئــەو ژنــە یــان ئەوكچــە باڵودەكەنــەوە،ب ۆچــی پیــاوان بــەس لــەو كاتــەدا ژنیــان وەكــو فریشــتە دێتــە بەرچــاو و خۆیــان بــە نەفــرەت دەكــەن؟ بۆچــی منــی ژن لــە كوشــتنی ژنێتیمــدا لــەو كاتــەدا ھەســت دەكــەم ژنــم یاخــود ھەم؟ ئــەی بــۆ نێرومــێ كاری تــەواو ناکــەن بۆبنەبركردنــی لــە ڕەگ و رێشــەوە و هەروەهــا بــە یەكجــار ھاوار بكەیــن و بڵێیــن نــا بۆكوشــتنی ژنــان ،تــا ئێســتا چیمــان كــردووە بــۆ ژن ،چەنــدەھا ژنمــان بــە زیندویــی خرانــە چاڵــی مەرگــەوە لــە ڕێگــەى ئــەم پەیجانــەی كــە پیــاوان سەرپەرشــتی دەكــەن بــە نــاوی سیاســەتەوە ژنەكانمــان لەنــاو دەبــەن؟ جێگــەی داخــە ژنــێ دەكــوژرێ لــە پەیجــەكان پیــاو بوونــی خۆیــان بیــر دەكەوێتــەوە و لــە ھەمــان كات و ھەمــان پەیجــدا خــۆی ژن دەكاتــە قەقنــەز و ســوكایەتی پێــدەكات ،ڕوتــی دەكاتــەوە و دەیخاتــە بــەر ھێرشــی ھەڕەشــە. ژن قوربانــی ھەمــان ئــەو كوفــر و ماكیاجەیــە و ھیچــی تــر! ژن لــەم باشــورە خێڵەكییــەدا شــكاوە و بــەرەو دواوەی دەبــەن و گەشــتووەتە ئاســتێک وشــەى ژن بــۆ زۆرێــک لــە پیــاوان بووەتــە مەترســییەکى ســاپکۆلۆژیی لەســەریان. ئــەو نوســەرە بــۆ کەمکردنــەوەی توندوتیــژی و تاوانــە قورســەکان لــە بەرامبــەر بــە ژن چارەســەر دەخاتــە بەردەســت و دەڵێــت ،بــۆ کەمکردنــەوەی توندوتیژییــەکان و ڕووداوە کۆمەاڵیەتییــەکان دەبێــت ژن لەســەر ئاســتی كــۆی گشــتییەكەكاندا بــوون و توانــای ھەبێــت تــا چیتــر ژن نەبێتــە قوربانــی دەســتی پیــاوی بودەڵــە .بــەاڵم دواجــار ئەگــەر ئــەم توانایــە نەچێتــە ناو چوارچێــوەی ڕێکخراوێکی ڕاســتەقینەوە و دور لــە تەعەســوبی جینــدەری و ســفركردنەوەی تــەواوی بەرامبــەر ،ئــەوا ھیــچ كاریگــەری ئەوتــۆی نابێــت .ھەر كات توانــرا ڕێکخراوێكــی ژنانــی ســەربەخۆ نــەك كارتۆنــی بــۆ بەرگریكردنــی تــەواوی ژنــان دروســت بكرێــت ئــەوا دەتوانرێــت زۆر كاری گــەورە ئەنجــام بدرێــت. کورتەیەک لە ئامارى کوشتن و توندوتیژییەکانى مانگێک لــە١٣ی نۆڤەمبــەری 2020پیاوێــک بــە نــاوی (فــەالح حســێن کازم زھێــری) لــە ئەنجامــی ھێرشــی تیرۆرســتانی داعــش بــۆ ســەر بازگــەی نەقشــەبەندی لــە ســنوری ناحیــەی جەلــەوال کــوژرا. لــە 2020/11/18لــە کاتــی کارکردنــدا کرێکارێــک بــە نــاوی (کەیــوان ابراهیــم حاجــی) لــە تەالرێکــی شــەش نهۆمــی لــە گەڕەکــی ئیســکانی شــاری هەولێــر کەوتــە خــوارەوە و گیانــی لــە دەســتدا. لــە 2020/11/18الشــەی ژنێكــی کــوژراو لــە موســڵ دۆزرایــەوە کــە نەناســراو بــوو ،لەســەر الشــەکە نوســرا بــوو( ،غســل العــار) ! واتــە (شــۆرینەوەی نەنگێتــی).
ئێــوارەی ڕۆژی هەینــی لــە بــەرواری 2020 \11\20لــە گەڕەکــی شــارەوانی دووی قــەزای کــەالر ژنێــک بــە دەســتی براکانــی لــە ماڵەکــەی خۆیــدا هەڵواســرا و خنکێنــدرا.
پۆلیــس ڕایگەیانــد ،دەرکــەوت ئافرەتێــک بــە نــاوی (م -ا -م) لــە دایکبــووی 1994لــەم اڵەکــەی خۆیــدا هەڵواســراوە و گیانــی لەدەســتداوە .پۆلیســی گەرمیــان ڕونیکردۆتــەوە ،دواتــر بــە فەرمانــی دادوەر دۆســیە بــۆ ڕوداوەکــە کرایــەوە و دەرکــەوت کــە براکانــی خنکاندوویانــە .لەالیــەن پۆلیســەوە ،و بــە بڕیــاری دادوەر بەپێــی مــادەی 406تۆمەتبــاران بەندکــران .دواتــر دەرکــەوت کــە هــۆکاری تاوانەکــە کۆمەاڵیەتــی بــووە. لــە 2020/11/24لــە گەڕەکــی پەنجــە عەلــی شــاری کەرکــووک کارمەندێکــی ئاسایشــی شــاری کەرکــوک بــە نــاوی (حەوێز شــال) تەمــەن 42ســاڵ بەهــۆی کێشــەیەکی کۆمەاڵیەتییــەوە لەالیــەن مامــی خــۆی بــە بــۆڕی و دار کــوژرا .دوای ڕوداوەکــە پۆلیــس دۆســیەی بــۆ تاوانەکــە کردۆتــەوە و تاوانبــار دەســتگیرکراوە. لــە بــەرواری 2020/11/24ژنێکــی تەمــەن 50ســاڵ دانیشــتوی قــەزای کــەالر بــە نــاوی (فاتم ـه محه‌م ـه‌د رۆســته‌م) لــە ماڵــی خۆیــان نه‌وتـی بـه خۆیداكــرد و خــۆی ســووتاند ،دوای ســووتانی لــە 90%ی جه‌ســته‌ی لــە نەخۆشــخانە گیانــی لــه ده‌ســت دا ،بەپێــی زانیارییــە ســەرەتاییەکانی پۆلیــس ئــەو ژنــە نەخۆشــی دەروونــی هەبــووە. ئێــوارەی ڕۆژی هەینــی لــە بــەرواری ،٢٠٢٠-١١-٢٠پۆلیســی قــەزای کــەالر ئاگادارکرایــەوە لــە بوونــی تەرمێــک لــە گەڕەکــی شــارەوانی دووی کــەالر ،دواتــر دەرکــەوت ژنێکــی لەدایکبــووی ســاڵی 1994بــە نــاوی (م – ا – م) لــە ماڵەکــەی خۆیــدا هەڵواســراوە و گیانــی لــە دەســتداوە. دوای لێکۆڵینــەوە پۆلیســی نەهێشــتنی تاوانــی گەرمیــان ،بــە بڕیاری دادوەر بەپێــی مــاددەی 406لــە یاســای ســزادانی عیراقــی چــوار تۆمەتباریــان لەســەر ڕووداوەکە دەســتگیرکردوە. لــە ڕۆژی هەینــی لەبــەرواری 2020 /11 / 27 ،زاینــی پیاوێــک بــە نــاوی (حســین ســعید مصطفــي) پیشــەی مامۆســتا ،دانیشــتوی قــەزای ڕەوانــدوز لــە ماڵەکــەی خۆیــدا بــە چەکــی جــۆری کاڵشــینکۆف کۆتایــی بــە ژیانــی خــۆی هێنــا ،دوای ڕووداوەکــە لــە تۆڕەکۆمەاڵیەتیەکانــدا باڵوکرایــەوە کــە ئــەو مامۆســتایە لەبــەر هــەژاری خــۆی کوشــتوە. لە بەرەبەیانی ڕۆژی یەکشــەممە 2020/11/29لە گەڕەکی شــێخ ئەحمــەدی شــاری هەولێــر گەنجێکــی لەدایکبــووی ســاڵی 1989بــە نــاوی (بەختیــار ڕۆســتەم) کــوژرا .پۆلیســی هەولێــر لەالیــەن هۆگــر عزیــزی وتەبێژیــان ڕایگەیانــد کــە لەالیــەن دوو کــوڕی گەنــج کــە پــورزای خۆیبــون بــە چەقــۆ کــوژرا بــەاڵم هۆکارەکــەی نەزانــدراوە و تۆمەتبــاران بــۆ شــوێنێکی نادیــار ڕایانکــردووە. لــە بــەرواری 2020/12/1هێزەکانــی پۆلیســی قــەزای ڕانیــە ئاگادارکرانــەوە لــە ڕوداوێکــی فیشــەک .دواتــر پۆلیســی ڕاپەڕیــن ڕوونیکــردەوە هێزەکانیــان دۆســیەیان بــۆ ڕوداوەکــە کــردەوە و دەرکــەوت لــە گەڕەکــی ئاشــتی لــە قــەزای ڕانیــە گەنجێــک لــە ماڵەکــەی خۆیــدا فیشــەک بــەر جەســتەی کەوتــووە و گیانــی لــە دەســتداوە .پۆلیــس ڕونیکردۆتەوەکــە بەدواداچونیــان کــردوە ودەرکەوتــووە ئــەو کــوڕە نەخۆشــی دەرونــی هەبــوە و بــە چەکــی جــۆری کەاڵشــینکۆف کــوژراوە ،بــەاڵم نیشــانەکانی ڕوداوەکــە دەریدەخــات کــە خــۆی کوشــتبێت. لــە بــەرواری 2020/12/4کەســێک بــە نــاوی (هێمــن ئەکــرەم) دانیشــتوی قــەزای کــەالر لەنــاو ماڵــی خۆیــان خــۆی هەڵواســی و ژیانــی لەدەســتدا ،بــەاڵم لــەدوای ڕوداوەکــە پۆلیــس هــۆکاری خۆخنکاندنەکــەی ڕوننەکردۆتــەوە. لــە بەرەبەیانــی ڕۆژی دووشــەممە لــە بــەرواری 2020/12/2 هاوالتییــەک بــە نــاوی (ســاح محــی دیــن مســتەفا) دانیشــتوی قــەزای کفــری تەمــەن ٨٠ســال لەنــاو ئۆتۆمبێلەکــەی خۆیــدا تەرمەکــەی بــە کــوژراوی دۆزرایــەوە .دوای ڕوداوەکــە هیــچ زانیارییــەک ئاشــکرانەبووە و ڕونکردنەوەیــەک نــەدراوە لەالیــەن پۆلیســی قەزاکــەوە. ســەربارى هەمــوو ئــەو کوشــتن و خۆکوژییــە ,بــە بەرچــاوى هەمــوو خەڵکــە کوردســتانەوە دەســەاڵتیی توندوتیژییەکــى لــە ڕادەبــەدەرى لەبەرامبــەر خۆپیشــاندانەکانى ئــەم مانگــەدا بەکارهێنــا و ســەرئەنجام دە خۆپیشــاندەریان کوشــت و دەیانیــان بریندارکــرد و سەدانیشــیان لــە زیندانــەکان تونــد کــرد کــە تاکــو ئێســتا بەشــێکیان چارەنوســیان دیارنییــە لــە کوێــن.
ژمارە )١٢( :دوو شەمە )٢٠٢٠/١٢/٢١( -
ئەزموونی كرێكاری
3
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
واشنتۆن پۆست دیمه‌نه‌كانی شوێنكه‌وتنی گه‌نجان قەیرانی سەرمایەداری ن ده‌گێڕێته‌وه له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه ل ه كوردستا لــه ڕاپۆرتێكــدا ڕۆژنامــه‌ی واشــتنتۆن پۆســتی ئه‌مریكــی ،كــ ه رۆژی یه‌كشــه‌م بــاو بووەتــه‌وه ،تیشــكی خســتۆته ســه‌ر خۆپیشــاندانه‌كانی هه‌رێمــی كوردســتان ،كــه به‌رئه‌نجــام و په‌رچه‌كــرداری چه‌ندیــن ســاڵی گه‌نده‌ڵــی سیســتماتیك،
فه‌رمانبه‌رانــی حكومــه‌ت موچــه‌ی چه‌ندیــن مانگیــان پێنــه‌دراوه: دان بــه توڕه‌بوونــی خۆپیشــانده‌راندا ده‌نێــت له‌ســه‌ر ده‌نگۆكانــی گه‌نده‌لــی كــه په‌یوه‌ســته بــه حیزبــه سیاســییه بااڵده‌ســته‌كان كــه سـه‌ر بـه دو خێزانــی ده‌سـه‌اڵتدارن ،خێزانــی بارزانــی ده‌سـه‌اڵتدار
فه‌رامۆشــكردن و واســته‌ی سیاســییه.
لــه ناوچه‌كانــی ڕۆژئــاوای كوردســتان كــه لــه ڕێگــه‌ی پارتــی دیموكراتــی كوردســتانی ده‌سـه‌اڵتداره‌وه حوکــم ده‌كات ،له‌كاتێكــدا كــه بنه‌ماڵــه‌ی تاڵه‌بانــی لــه ڕێگــه‌ی حزبــى یه‌كێتــی نیشــتمانی كوردســتانه‌وه كۆنترۆڵــی ناوچه‌كانــی ڕۆژهه‌اڵتــی هه‌رێمه‌كــه ده‌كات :ئــه‌م ڕاپرســییه ســه‌رنجده‌خاته ســه‌ر خۆپیشــاندانه به‌رده‌وامــه‌كان له‌ســه‌ر شــێوازی به‌رێوه‌بردنــی داهاته‌كانــی نــه‌وت؛ هه‌روه‌هــا كاریگه‌رییــه ئابورییه‌كانــی ڤایرۆســی كۆرۆنــا كــه هێنــده‌ی تــر خراپــی هه‌لومه‌رجــی ئابــوری ده‌رخســتووه، و هه‌لومه‌رجــی ژیــان لــه دەرئەنجامــدا خراپبــووه؛ په‌رله‌مانــی به‌ریتانیــا نیگه‌رانــی ئــه‌و ئاســته لــه به‌كارهێنانــی توندوتیژییــه له‌الیــه‌ن ده‌وڵه‌تــه‌وه و به‌الیه‌نــی كه‌مــه‌وه هه‌شــت خۆپیشــانده‌ر كــوژراون لــ ه خۆپیشــاندانه‌كانی كوردســتانی عێراقــدا لــه الیــه‌ن هێــزه ئه‌منییه‌كانــه‌وه و ده‌ســه‌اڵت قه‌ده‌غــه‌ی هاتوچــۆی ڕاگه‌یانــدووه :هه‌روه‌هــا تێبینــی ئ ـه‌وه ده‌كرێــت ك ـه هێــزه ئه‌منیی ـه كوردیی ـه‌كان هێرشــیانكردۆته س ـه‌ر ئ ـه‌و كه‌نااڵن ـه‌ی ك ـه مه‌یلیــان بــه‌الی هێــزه سیاســییه ئۆپۆزســیۆنه‌كاندا هه‌یــه و په‌خشــیان ڕاگرتــوون؛ هه‌روه‌هــا ئامــاژه ب ـه‌وه ده‌كات ك ـه ئه‌ركــی سیاســیی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتــووه‌كان لــه عێــراق ســه‌ركۆنه‌ی به‌كارهێنانــی توندوتیژیــی ده‌كات؛ بــڕوای وای ـه ك ـه ئ ـه‌م دۆخ ـه جێــی نیگه‌رانــی گه‌وره‌یــه بــۆ هه‌رێمه‌كــ ه و بــ ه قوڵــی نیگه‌رانــی هێرشــه‌كانن بۆسـه‌ر ئــازادی ده‌ربڕیــن كـه ئــازادی خۆپیشــاندانی خه‌ڵــك الواز ده‌كات؛ زیاتریــش نیگه‌ران ـه ل ـه ده‌نگۆكانــی گه‌نده‌ڵــی و سیاس ـه‌تی به‌رده‌وامــی سكهه‌ڵگوشــین :داكۆكــی لــه داواكانــی چاره‌ســه‌ر ده‌كات بــۆ پێدانــی موچـه‌ی فه‌رمانبه‌رانــی كه‌رتــی گشــتی؛ وه داوا لــه ســكرتێری ده‌ره‌وه ده‌كات كــه ئــه‌م نیگه‌رانییانــه ده‌رببــرن و پشــتگیری لــ ه داواكان بكــه‌ن بــۆ شــه‌فافیه‌ت و به‌رپرســیارێتی لــه هه‌رێمه‌كــه‌دا له‌گــه‌ڵ هاوتاكــه‌ی لــه حكومه‌تــی هه‌رێمــی كوردســتاندا ،وه‌ك پرســێكی به‌په‌لــه و دەســتبەجێ. ئــه‌م ڕاپرســییه بــه ئامانجــی ئــه‌وه ئه‌نجامده‌درێــت كــه لــه الیــه‌ن په‌رله‌مانتارانــی به‌ریتانیــاوه ده‌نگــی پێبدرێــت بــۆ ئــه‌وه‌ی لــه كۆبوونــه‌وه‌ی په‌رله‌مانــدا گفتووگــۆی له‌ســه‌ر بكرێــت.
و تارمایی کۆمۆنیزم
عەزیز شەریف
ڕاپۆرته‌كــه لــه زاری خه‌ڵكــه‌وه ده‌ڵێــت« :خۆپیشــاندانه‌كان له‌وانه‌یــه زۆر زیاتــر ببــن و كێشمه‌كێشــمی زیاتریــان تێبكه‌وێــت لــه ناوچه‌كانــی هه‌رێمه‌كــه‌دا ئه‌گــه‌ڕ ڕیشــه‌ی ناســه‌قامگیرییه‌كان ده‌ســتیان نه‌خرێته‌ســه‌ر» .هه‌روه‌هــا ئامــاژه‌دان بــه‌وه‌ی « فشــار و مه‌ترســیی له‌ســه‌ر خۆپیشــانده‌ره‌كان هه‌یــه دژ بــه به‌رده‌وامبوونــی خۆپیشــاندانه‌كان و هۆشــدارییان ده‌درێتــێ، ســه‌ره‌ڕای ئــه‌وه لــه چــاوی خۆپیشــانده‌رانه‌وه خۆپیشــاندانه‌كه وه‌ك ده‌رفه‌تــی ده‌ربڕینــی توڕه‌ییــان ده‌بینرێــت. ده‌قی ڕاپۆرته‌كه به‌م شێوه‌یه به‌رده‌وامده‌بێت: ده‌ســه‌اڵتی كــوردی لــه عێراقــدا به‌رده‌وامــه لــه ســه‌ركوتی خۆپیشــاندانه توڕەکانــدا كــه به‌رئه‌نجامــی دواكه‌وتنــی موچــه‌ی فه‌رمانبــه‌ران و چه‌نــد ده‌یه‌یــه‌ك لــه خــراپ به‌رێوه‌بردنــن و گــۆڕاون بــۆ توندوتیــژی لــه شــه‌قامدا. خۆپیشــانده‌ره‌كان تیشــك ده‌خه‌نــه ســه‌ر ڕاده‌ی زۆری ناهاوســه‌نگیی سیاســیی و ئابــوری كــه باڵــی به‌ســه‌ر ژیانــی عێراقییه‌كانــدا كێشــاوه ،كــه ئێســتا ئاڕاســته‌كه‌ی ناوچــه‌ی ژێرده‌ســه‌اڵتی كوردیشــی گرتووەتــه‌وه كــه لــه پێشــتردا تــا ڕاده‌یــەك ئارامبــوو. لــه كاتێكــدا خۆپیشــانده‌ره‌كان هۆشــداری ئــه‌و كه‌لێنــه گه‌وره‌یه‌یــان لــه ســاماندا دا كــه لــه نێــوان خه‌ڵــك و سییاســییه‌كاندا هه‌یــه ،ســه‌ركرده كــورده‌كان خۆپیشــاندانه‌كانیان بــه پیالنگێڕیــی تاوانباركــرد ،هه‌روه‌هــا ئینته‌رنێتیــان داخســت و ئــه‌و ڕۆژنامه‌نوسانه‌شــی كــه ڕوداوه‌كانیــان ده‌گواســته‌وه، د ه‌ســتكیركرد. هه‌روه‌هــا لـه شــاری ســلێمانی ،هێــزه ئه‌منییه‌كان لـه ڕۆژی هه‌ینیدا، گازی فرمێســكرێژیان گرتـه ئـه‌و سـه‌دان خۆپیشــانده‌ره‌ی كـه بــۆ داواكردنــی پێویســتییه ســه‌ره‌تاییه‌كانی ژیانیــان خۆپیشــاندانیان كرد. شه‌فافیه‌ت و دیموكراسیی له حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستاندا ئەمــە ناونیشــانی ڕاپرســییه‌كه ك ـه ل ـه ســایتی فه‌رمــی په‌رله‌مانــی به‌ریتانیــادا باڵوکراوەتــه‌وه و ناوه‌ڕۆكه‌كــه‌ی بــه‌م جــۆره‌ی خوار ه‌و ه‌یــه: په‌رله‌مانــی به‌ریتانیــا تێبینــی هه‌فته‌یــه‌ك لــه خۆپیشــاندان و هاتنه‌ده‌نــگ ده‌كات بـه‌م دواییانـه لـه هه‌رێمــی كوردســتاندا ،ئەویــش به‌هــۆی به‌رزیــی ڕاده‌ی بێــكاری ،هه‌روه‌هــا تێبینــی ئــه‌وه‌ی كــه
ســەرهەڵدانەوەی قەیرانــی ئابووریــی ئەمجــارەی سیســتمى ســەرمایەداری بەشــی زۆری چینی کرێکار و بێبەشــانى کۆمەڵگای پەلکێشــی ڕازیبــوون بــە مەرگــی لەســەر خــۆ و هێــواش ،یاخــود شــۆڕش و هەڵگێڕانــەوە کــرد .پەتــای کۆرۆناشــیان کــردە ئــەو سەرپۆشــەی ئــەم هەلومەرجــەی تاکــو لــە رێگەیــەوە ئــەو قەیرانــەى پــێ دابپۆشــن و لــە بەشــێکی زۆری ئــەو واڵتانــەی چینــی ئێمــە لــە مەیدانــی ڕووبەڕووبونــەوە بــوون لەگــەڵ ئــەم سیســتەمەدا، هــەر لــە واڵتانــی ئەمەریــکای التیــن و لوبنــان و ئێــران و عێــراق تاکــو هندســتان و ئەفریقــا و دەیــان واڵتــى دیکەیــان نــاردەوە کونجــی ماڵەکانیــان .بەمجــۆرە بەشــی زۆری چینــی کرێــکار و زەحمەتکێشــانی کۆمەڵگایــان بــە تیکەیــەک نانــی مەمــرە و مــەژی لەنــاو ئــەم قەیرانــە لــە بــن نەهاتــووەى سیســتمەکەدا ڕازیکــرد .لــە کوردســتانیش نوێنەرانــی بۆرژوا-ناسیۆنالیســتی کــورد شــانی لــە هەمــوو بەرپرســیارێتییەک خاڵیکــردەوە و لــە تــەواوی ســاڵەکەدا تەنهــا ٤موچــەی هەمــوو مووچەخۆرانــی داوە و لــە ئێستاشــدا قەیرانــى پێدانــى موچــە چەندینجــار قوڵتــر بووەتــەوە و بووەتــە ژێرپێــی ملمالنــێ نابەجێــکا و نەشــیاوەکانى بۆرژوایــی عێــراق و کوردســتانەوە .بــەم شــێوەیەش کۆمەڵــگای هەتــا لێــواری لەبرســامردن ڕاکێشــا و تەقینــەوەی شــار و شــارۆچکەکانی زۆنــی ســەوز و نیلــی و چەنــد پزیسکێکیشــی لــە زۆنــی زەرد لێکەوتــەوە. ئــەم دەســەاڵتە ،بــە درێژایــی تەمەنــی کــە نزیکــی ســی ســاڵ دەبێــت، دەســتی بەســەر هەموو ســەروەت و ســامانی کۆمەاڵیەتیدا گرتووە و بانقەکانــی ئەمەریــکا و ئەورپــا و واڵتانــی عەرەبــی پــڕ لــە پــارەی ئــەم کۆمەڵــە مافیــا و ســەرمایەدارانەیە و لەژێــر ڕێنماییەکانــی ســندوقی نەقــد و بانکــی دەولیــدا حوکمڕانیــەک درێــژە پێــدەدەن کــە کۆمەڵگــەی تاکــو لێواری لەبرســامردن بــردووە و خەڵکیان کردووە بەژێــر ســەدان بــارى قورســەوە .ئێســتاش هاتنــە مەیدانــی خەڵکــی مەحرومــی کۆمەڵــگا لــەم هەمــوو ســەروەت و ســامانە کۆمەاڵیەتییە دزراوە لەالیــەن کەمینەیەکــی مشــەخۆر و کارنەکــەرەوە بــە گازی فرمێســک ڕێــژ و ئاگــر و ئاســن و گولــە وەاڵم دەدرێتــەوە و هێــزی ژێرەڤانــی و ئاســایش و مــرۆڤ کوژیــان بــۆ جواڵنــدووە و کەوتوونەتــە هەڕەشــە کــردن لــە خۆپیشــاندەران و خەڵکــى ناڕازیــی .ســەرکردە ســەربازییەکانیان بــە ئاشــکرا بــە خەڵکــی ڕاپەڕیــوو دەڵێــن ئەگــەر واز لــە خۆپیشــاندان نەهێنــن یــەک یــەک و دوو دوو دەتــان کوژیــن .بەمەشــەوە نەوەســتاون و ســیناریۆی مانگرتنــی پەرلەمانتــاران و کۆمەڵێــک سیاســیی فێڵبازیــان هێنــاوە بانگەشــە و پشــڕەوایەتی خۆپیشــاندانیان بەڕێخســتوە! ئــەوەی لــەم کاتــەدا گرنگــە ئەوەیــە کــە خەڵکــی شــار و شــارۆچکەکان خۆیــان لــە کۆمیتــە و دەســتەی ڕاپەڕینەکانــدا ڕێکبخــەن و ڕێگــە نــەدەن جگــە لــە خۆیــان کــەس و الیەنــى دیکــە خــۆی وەکــو نوێنــەر و قســەکەری خۆپیشــاندانەکان نیشــان بدات و هەروەکو ۱۷ی شــوبات بەســەر الشــەی قوربانییەکانیانــدا پلــە و پۆســتی پەرلەمانــی و حکومــی بچننــەوە و خەڵکــی ڕاپەڕیــو بــۆ لەبرســا مــردن بکاتــەوە کونجــی ماڵەکانیــان و پاشەکشــە بــە داخوازییەکانیــان بکــەن.
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
4
دیدار
ژمارە )١٢( :دوو شەمە )٢٠٢٠/١٢/٢١( -
چاوپێکەوتن لەگەڵ کامیل ئەحمەد دەربارەى ناڕەزایەتییەکانی دیسەمبەر لــەم ژمارەیــەدا کــە هاوکاتــە بــە ناڕەزایەتــى و خۆپیشــاندانە بەهێزەکانى کوردســتان ،ڕێچــار بەگرنگیزانى چاوپێکەوتنێــک لەگــەڵ بەڕێــز کامیــل ئەحمــەددا ســاز بــکات دەربــارەى ئــەم شــەپۆلە نوێیــەى دیســەمبەرى ٢٠٢٠ى خۆپیشــاندانەکانى کوردســتان.
ڕێچــار :ئایــا دۆخەکــە بــە گشــتی چــۆن دەبینیــت وەک قۆناغێکــی نــوێ لــە ناڕەزایەتیــی جەماوەریــی؟ کامیــل ئەحمــەد :ئەگــەر ئێمــە ســەیری مێــژووی ٣٠ســاڵی
ڕابــردووی دەســەاڵتدارێتی ئەحزابــی بــورژوازی کــورد بکەیــن، وە بــە تایبەتــی دوو هێــزە ســەرەکییەکەی زۆنــی ســەوز و زەرد واتــە پارتــی و یەکێتــی ،هیــچ کاتێــک باکیــان بــە ژیــان و گوزەرانــی خەڵکــی کوردســتان نەبــووە ،وێــڕای هــەر تەوەهومێــک کــە خەڵکــی کوردســتان بەوانــی هەبووبێــت .ئــەوان هــەر لــە یەکــەم ڕۆژەکانــی دەســەاڵتیانەوە کەوتنــە بــە تااڵنبــردن و هــەرزان فڕۆشــکردنی هەمــوو بونیــادی ئابوریــی کۆمەڵــگا .بــۆ بەڕێوەبردنــی کۆمەڵگــەش کەوتنــە دروســتکردنی دەزگای داپڵۆســێنەر و ســەرکوتگەر بــۆ ئــەوەی لــە کاتــی پێویســتدا ســەرکوتی خەڵکــی پێبکــەن .مێــژووی ئــەم ٣٠ســاڵە بریتــی بــووە لــە هەرزانفرۆشــکردنی داهاتــی کۆمەڵــگا و خــۆ دەوڵەمەندکردنــی حیزبەکانیــان لــە ڕێــگای کۆمپانیاکانیانــەوە و دروســتکردنی ئــەو قاوغــە پووچــەی کــە ناویــان نــاوە حکومــەت و پەرلەمــان بــۆ شــەرعیەتدان و پێدانــی چوارچێوەیەکــی یاســایی بــەم دزی و ڕاوڕووت و فەرهــودە ئاشــکرایەیان .وە بــە درێژایــی مێــژووی ئــەم ٣٠ســاڵە خەڵکــی کوردســتان چەندیــن جــار و بــە چەندیــن شــێوەی جۆراوجــۆر لــە بەرامبــەر نەبوونــی ئــاو و کارەبــا و مووچــە و پێداویســتی ژیانیــان دا هاتوونەتــە مەیــدان. هاتنەمەیدانــی ئــەم جــارەش بە بڕوای من هــەر لەو چوارچێوەیەدایە. واتــە ئــەم ناڕەزایەتییانــەش هــەر لــە درێــژەی ئــەو بــێ مافیانەدایــە کــە خەڵکــی کوردســتان و پڕۆلیتاریــا و بەشــمەینەتانی کوردســتان وێــڕای ماندووبــوون و شــەکەتی ڕۆژانەیــان لەژێــر کاردا ،تــازە مووچەکەشــیان پێ ڕەوا نابینن .بۆیە ئەم خۆپیشــاندانانە گوزارشــتە لــە ئازارەکانــی خەڵــک بە هۆی نەبوونــی مووچەوە .نەبوونی مووچە پرۆلیتاریــای کوردســتانی برســی کــردوە ،بێکارانــی ئەوەنــدەی تــر بێــکار و هەژارتــر کــردوە .برســێتی وەاڵمەکــەی نــان پێدانــە، مەگــەر پڕۆلیتاریایەکــی یەکگرتــوو و خــاوەن ئەڵتەرناتیــڤ هەبێــت تــا بیکاتــە شــۆرش .هــەر بۆیــە زۆربــەی کاتیــش دوای پێدانــی مووچــە خۆپیشــاندانەکان کپبوونەوەتــەوە .ناڕەزایەتیەکانــی ئەمجــارەش بەگشــتی لــەم چوارچێوەیەدایــە ،بــەاڵم لــە هەولومەرجێکــی جیــاوازی سیاســی و ئابــوری هــەم لۆکەڵــی و هــەم جیهانیــدا. ڕێچــار :ئاســتی ناڕەزایەتــی و داخوازییــەکان موچــەی تێپەڕانــدووە بــۆ ڕووخانــی دەســەاڵت ،النــی کــەم لــە ناوچــەی ســلێمانیدا .ئەمــە چــۆن دەبینیــت؟ کامیــل ئەحمــەد :ڕێــگام بــدە لێــرەدا خاڵێــک بــە دوو ئاســتی
جیــاواز شــیبکەمەوە لــە ڕوانگــەی پڕۆلیتاریــاوە .ئاســتی یەکــەم ئــەوەی کــە پڕۆلیتاریــا و بــورژوازی وەک دوو چینــی دژ بەیــەک لــە کێشمەکێشــدان .بــۆ ڕزگارکردنــی خــۆی و کۆمەڵــگا ،پرۆلیتاریــا دەبێــت تەخــت و تاراجــی ســەرمایە تێکبشــکێنێت و پایەکانــی ئــەم نیزامــە ســەرەوخوارو زاڵمانەیــەی کاری بــە کــرێ لــە ناوبەرێــت و کۆمەڵــگای ئــازاد و یەکســان دابمەزرێنێــت ،ئەویــش لــە ڕێگــەى خەباتێکــی ڕۆژانــە و نەپســاوە و بەردەوامــەوە .بۆیــە کاتێــک پڕۆلیتاریــا لــە ڕێــگای خەباتــی یەکگرتــوو و ڕێکخــراوی خۆیــەوە بــۆ ئــەم کارە ئامــادە دەبێــت داوا لــە هیــچ دەســەاڵتێک نــاکات بڵێــت تکایــە بــڕۆ ،بەڵکــو بــە زەبــری هێــزی یەکگرتــوو و ڕێکخــراوی خــۆی دەیڕوخێنێــت ،ئەمــە شۆڕشــی ئێمەیــە ،شۆڕشــی پڕۆلیتــاری و کرێــکارى .بــەاڵم ئاســتی دووەم شۆڕشــی سیاســی و گشــتیی خەڵکــە ،هاتنــە مەیدانــی خەڵکــە بــە گشــتی لــە نێویانــدا پڕۆلیتاریــاش، کــە هەنــگاو بەهەنــگاو لــە هەومەرجــی شۆڕشــگێرانەدا دەگاتــە ئاســتی ڕووخانــدن و پەالمــاردان .بــەاڵم پرۆســەیەکی وا بابەتیــە و لەگــەڵ خۆیــدا ،فەرهەنگــی شۆڕشــگێڕانە و ڕێکخراوەکانــی شــۆڕش دروســت دەکات .لــە ســەر شــەقام و لــە کۆاڵنــەکان و لــە کارگــە
ئــەوەش کــە ئێمــە هەمیشــە لــە ڕووی مێژوویشــەوە شــایەتی بەشــداری الوان و گەنجانیــن و وەکــو داینەمــۆی زۆرێــک لــە هاتنەمەیدانــەکان ڕۆڵیــان هەیــە ،بۆیــە پێویســتە لەســەر ئێمــە کــە ئاگایــی چینایەتــی و مارکسیســتییان ببەینــە ســەر بــۆ ئــەوەی بتوانــن لەگــەڵ پێشــڕەوانی پڕۆلیتاریــادا ڕۆڵــی گــەورەی خۆیــان ببینــن لــە هــەر ئاڵوگــۆڕ و نەبەردێکــی چیانەیەتیــدا.
و دامــەزراوەکان .لــە شۆڕشــێکی گشــتی وادا پەرلەمانتارانــی گــۆڕان ناتوانــن وەک نوێنــەری خەڵــک بێنــە مەیــدان ،بگــرە خۆیــان دەشــارنەوە .بۆیــە مــن دوو ئاســت جیــا دەکەمــەوە :یەکەمیــان ناڕەزایەتــی بەرحەقــی پرۆلیتاریای کوردســتان بــۆ مووچە و پێدانی مووچــەی مانگانــەی تــەواو ،پێویســتە پشــتیوانی لێبکەیــن ومەیدانــی ســەرەکی خەباتــی چینــی ئێمەیــە لــە ئێســتادا .پێویســتە پڕۆلیتاریــای کوردســتان ،بــە هەمــوو بــەش و کەرتــە جیاوازەکانیــەوە ،خــۆی یەکگرتــوو بــکات و خەباتێکــی یەکپارچــە و ڕێکخــراو بباتــە پێشــەوە ڕێچــار :ملمالنێــکان ســەخت و دژوارن ،لــە الیەکــەوە زۆربــەی بــارەگا بــۆ وەرگرتنــی مافــی خــۆی و کەمکردنــەوەی ئاســتی برســێتی لــە حزبییــەکان لەالیــەن خۆپیشــاندەرانەوە ســوتێنراون و لــەو الشــەوە کۆمەڵگــەدا .الیەنێکــی تــری ئــەم ناڕەزایەتیانــە ئەوەیــە کــە سیاســەتی دەســەاڵت بێڕەحمانــە کەوتووەتــە وێــزەی خەڵــک و چەندینــى لــێ بەســەردا زاڵ دەکرێت و دەکرێتە مانشــێتی سیاســی جیاوازی هێزە شــەهیدکردوون و ســەدانى لێبرینــدار و دەســتگیرکردوون .ئایــا بورژوازییــەکان .ئاڕاســتەیەکی بەهێــزی ئەوەیــە کــە کوردســتان و پێویســتە خۆپیشــاندەران چــی ڕێگایەکــی دیکــە بگرنەبــەر؟ دەســەاڵتەکەی بــەرەو بەغــدا بەرێتــەوە .ئەم ئاڕاســتەیە ،یەکێتی ،یان کامیــل ئەحمــەد :یــەک ڕاســتی دەبێــت لێــرەدا باســبکەم ئەویــش بەشــێکی گــەورەی یەکێتــی ،و گــۆڕان و نــەوەی نــوێ و بەشــێکی ئەوەیــە کــە بــورژوازی هیــچ کاتێــک ئامــادە نیــە بــە ئاشــتیخوازانە ئیســامیەکان دەگریتــە خــۆ .بــە گرتنەبــەری ئــەم سیاســەتە ،گــۆڕان دەســەاڵتەکەی بداتــە دەســت کرێــکاران ،تــا داوای ئاشــتیبوون و دەیەوێــت پێگــەی خــۆی بەهێزبکاتــەوە و ئــەم کارەش لــە ســلێمانی هێمنبوونــی خۆپیشــاندان و ناڕەزایەتــی لــە چینەکــەی بەرامبــەری دەکرێــت .هەوڵــی دوێنێــی ئــەوان لەنزیــک پارێــزگاری ســلێمانی بــۆ بــکات .کاش بــورژوازی بــە بــێ خوڵقاندنــی کوشــتارگا و لــە ئــەوە بــوو .بۆیــە ئەجنــدەی جیــاوازی بــورژوازی هەیــە کــە لــە بــاری خوێنهەڵکێشــانی هــەر ناڕەزایەتیــەک ئامادەبوایــە بڕۆشــتایە تــا سیاســیەوە پێویســتە کۆمۆنیستەکان و بەشــی پێشڕەوی پڕۆلیتاریا خوێــن لــە لووتــی هیــچ کــەس نەهاتایــە .بــەاڵم بــە داخــەوە هیــچ بــە ئاگاییــەوە مامەڵــەی لەگــەڵ بکــەن و ســەیری ڕوداوەکان بکــەن خۆپیشــاندان و ناڕەزایەتــی و شۆڕشــێکیش بــە بــێ قوربانــی دان و ڕیــزی خۆیــان جیابکەنــەوە لــە تــەواوی بزوتنــەوە و ئاڕاســتە نەبــووە و نابێــت. بورژوازییــەکان .بۆیــە مــن بــە المــەوە ســەیرە کــە هەنــدێ کــەس و خۆپیشــاندەران هەقــی خۆیانــە ئاســمانیش گڕتێبــەردەن ،نــەک الیــەن دەیانەوێــت بارێکــی قورســتر لــەوەی هەیــە لــەم خۆپیشــاندان بــارەگای ئەحزابــەکان ،بــۆ بەدەســتهێنانی خواســتەکانیان .هەرچــی و ناڕەزایەتیانــە باربکــەن و بانگــەوازی ڕووخانــی دەســەاڵت بکــەن بــارەگای حزبــی یــە لــە کوردســتان الی مــن قیمەتــی خوێــن و خەڵکیــش هانبــدەن کــە ئــەم دەســەاڵتە بڕوخێنێــت لــە کاتێکــدا بەربوونــی لووتــی یــەک هاواڵتــی نیــە و بــە هیــچ جۆرێــک هێــزە کــە نازانێــت چــی لــە جێــگا دادەنێــت .بانگــەوازی لــەو چەشــنە ئەمنیــەکان و ئەحزابــی بــورژوازی کــوردی مافیــان نیــە خەڵــک ســەرکووت ،زیندانــی شــکەنجە یــان بکــوژن لەژێــر نــاوی پارێزگاری پەیوەنــدی نیــە بــە فەرهەنگــی ڕێکخــراوی پڕۆلیتاریــاوە. بۆیــە پرســى ســەرەکی و بابەتــی ناڕەزایەتییەکانــی کرێــکاران لــە بارەگەکانیانــدا .ئەمــە وێــڕای ئــەوەی مــن لەگــەڵ ســووتاندنی و بەشــمەینەتانی کوردســتان بــۆ مووچــە و باشــبوونی بــاری هیــچ جــۆرە بــارەگا و دامەزراوەیەکــدا نیــم .ئــەوەی کــە بــورژوازی گوزەرانیانــە ،و نابێــت ڕێگابدەن هێزە بورژوازییە جۆراوجۆرەکانی پارێــزگاری لــە خــۆی و دەســەاڵتی و بــارەگا و بنەکانــی دەکات و نــاو ئــەم کایــە سیاســیە کــە خەریکــی ملشــکاندنی یەکتــرن لەســەر خەڵــک لــە خوێنهەڵدەکێشــێت نابێــت یــەک زەڕرە خۆشــخەیاڵیمان بەشــی خۆیــان تێکــەڵ بــەم خواســت و داوایانــەی جەماوەربکرێــت .ئــەم هێزانــە دەیانەوێــت ئــەم «حکومەتــە» بڕوخێــت و هــی خۆیانــی لــە جێــگا دابنێــن بــۆ ئــەوەی لــەم تااڵنوبڕۆیــی یــەدا زیاتریــان بەربکەوێــت .بۆیــە ئاگایانــە دەیانەوێــت هانــی جەمــاوەری نــاڕازی بــدەن و داواکاری ئەســڵیان لــە خواســتی دابینکردنــی مووچــەوە بگــۆڕن بــۆ ڕووخــان تــا بتوانــن ئــەم کایــە سیاســیە لەگــەڵ یەکتــر یەکالبکەنــەوە لەســەر خوێنــی بــە ناهــەق ڕژوای گەنجانــی کوردســتان .لەهەمــان کاتــدا لــە بــاری چینایەتیــەوە هیــچ وەاڵمێــک بــۆ مووچــە نامێنێتــەوە ،وەکــو ناڕەزایەتیەکانــی ســاڵی پــاری بەغــدا و شــارەکانی دیکــەی عێــراق .کەســێک دامەزرانــدن و برســێتی لــە بیــر نەمــا ،حکومەتیــش گــۆڕاو هەلومەرجەکــەش خراپتــر بــووە نــەک باشــتر. ڕێچــار :زۆرینــەی خۆپیشــاندەران لــە تەمەنــی خــوار 30-25ســاڵەوەن. ڕاتــان لــەو بارەیــەوە چییــە؟ کامیــل ئەحمــەد :ئــەم تەمەنــەی ئێــوە ئیشــارەتتان پێــداوە تەمەنــی
نەوەیەکــی تازەیــە کــە لەســەردەمی دەســەاڵتی بــورژوازی کوردیــدا لە دایک بووە و گەورە بووە و چاوی بە دونیا هەڵهێناوە .نەوەیەکە کــە وێــڕای ئــەوەی دەســەاڵتی کوردایەتــی ویســتوویەتی بــە هــزری ناســیونالیزم گۆشــیانبکات و لــە قاڵبیانبــدات ،بــەاڵم بۆینەچۆتــە ســەر بــە تەواوەتــی چونکــە لــە دنیایەکدا گەشــەیان کردووە و گەورەبوون کــە گەشەســەندنی تەکنەلۆژیــا و بەرفراونبوونــەوەی تۆڕەکانــی ئینتەرنێــت و جــی فــۆر وایانکــردووە لــە ڕووی بــە دەســتهێنانی زانیاریــی گشــتی و بــە ئاگابــوون لــە جیهانــی چــواردەوری خۆیــان زانیارییەکــی زۆریــان هەبێــت .ئەگەرچــی ئــەم ئاگاییەیــان هێشــتا نەگــۆڕاوە بــە ئاگاییەکــی چینایەتــی ،بــەاڵم بــورژوازی کــورد هــەروا بــە ئاســانی ناتوانێــت دەســتەمۆیان بــکات .ئەمــە جگــە لــەوەی ئــەو قەوانــە ســوواوانەی کــە لەســەر دڕینــی پاتــەی الســیک و شــاخە و شــاخکردن و پێشــمەرگایەتی بــە خەڵکــی دەفڕۆشــن الی ئــەم گەنجانــە ناتوانیــت کڕیارێکــی بــۆ پەیــدا بکەیــت و ئەمــان ئامانــج و خولیــای پێشــکەوتنخوازی و ئازادیخوازانەیــان هەیــە .ســەرەڕای
هەبێــت .ئــەو تــا دوا نەفەســەکانی ژیانــی پارێــزگاری لــە خــۆی دەکات ،بــەاڵم ئــەوە ئێمەیــن کــە نابێــت موغامەرەبکەیــن و بەهانــە بدەینــە دەســت دەســەاڵت کــە ســەرکوتی پێشــوەخت دەســتپێبکات. ئــەوە ئێمەیــن کــە دەبێــت لــە ڕادەیەکــی زۆر یەکگرتوویــی و ڕێکخراوبــوون بەهرەمەندبیــن تــا بتوانیــن بــە کەمتریــن قوربانــی لــە دەســت دەســەاڵتی نەگریســی بــورژوازی ڕزگارمــان بێــت .ئــەو کات بــە دڵنیاییــەوە دەتوانیــن ئــەم ئاگاییــە بکەیــن بــە ئاگایــی بەشــێک لــە هێــزە چەکدارەکانیــش کــە ئێســتا پارێــزگاری لــە خــاوەن کۆمپانیــا و دەســەاڵتەکانیان دەکــەن .ئەوانیــش بۆیــان ئاســان نابێــت کە لوولەی تفەنگەکانیــان بکەنــە ســنگی هاوچینەکانــی خۆیــان .خۆپیشــاندەران ڕێگایەکــی تــر ،جگــە لــە یەکگرتووکــردن و سەرتاســەریکردنەوەی ناڕەزایەتیــەکان و گەشــەپێدانی تــا دەگاتــەوە شــوێنی کار و ژیانیان، لەبەردەمــدا نیــە .هــاوکات وەک لەســەرەوە بەکورتــی ئامــاژەم پێــدا ،گرنگتریــن خاڵێــک ئەوەیــە ،کــە چــۆن بەشــە جیاوازەکانــی ناڕەزایەتــی پڕۆلیتاریــا یەکگرتووبــن ،بەشــی ســەرکارو بێــکار و کەرتــە جیــاوازەکان .ئــەم کارە پێویســتی بــە ڕێکخراوبــوون هەیــە، پێویســتی بــە بردنــە ســەری ئاگایــی چینایەتــی – سۆشیالیســتی هەیــە .پاشــان پێکەوەگرێدانــی خەباتــە لــە ئاســتی شــارەکاندا.
ژمارە )١٢( :دوو شەمە )٢٠٢٠/١٢/٢١( -
سینەما
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
سەرنجەکانم دەربارەى فلیمی «کارڵ مارکسی گەنج» بە ژێرنووسی کوردییەوە نوسینی :میرزا عەلی ئەدمین و دیزاینەری سایتی ڕێچار دەمێکــە بــە نیــازم ئــەم فلیمــە وەربگێــرم و ژێرنوســی بکــەم بــۆ زمانــى کــوردی بــەاڵم کاتەکانــم بەشــى ئــەوەى نەدەکــرد ،لــە کۆتاییــدا بڕیارمــدا کاتێکــى بــۆ تەرخــان بکــەم و ســەرقاڵیبوونم بــە وەرگێڕانــى ئــەم فلیمــەوە بکــەم بــە یەکێــک لــە چاالکییەکانــم. هەرچەنــدە فلیمەکــەم وەکــو فلمێکــى نۆرمــاڵ و ئاســایی ژێرنــووس نەکــردووە ،بەڵکــو وەکــو دۆکۆمێنتــەری ئامــادەم کــردووە. لــە یەکێــک لــە ماڵــەکان بانــگ کرابــووم بــۆ کارێکــی تایبەتــی کــە ئوســترالی بــوو ،پــاش خواردنــەوەی قاوەیــەک گەیشــتمە ئــەو پرســیارەی :کــەی باوباپیرانــی تــۆ لــە بەریتانیــاوە کۆچیــان کــردووە بــۆ ئوســترالیا؟ گوتــی یەکــەم خێــزان لــە ســاڵی ١٨٤٠ بــوو ,منیــش گوتــم ئــەى هۆکارەکــەى چیبــوو کۆچیــان کــرد بــۆ ئێــرە؟ ووتــی واباســی دەکــەن کــە بزووتنەوەیەکــی کرێــکاری پەیــدا بــوو لــە بەریتانیــا و تووشــى دڵەراوکــێ بــوون و دواتــر بڕیاریانــدا کــۆچ بکــەن بــۆ ئێــرە. منیــش لــە ماڵــەوە ئــەم فلیمــەم ژێــر نووســم دەکــرد و وامدەزانــی لــەو واقعــەدا دەژیــم بــەاڵم دەبوایــە تــەواوم بکردایــە چونکــە ئەگــەر بڕوانیتــە تونــدڕەوە ئاینییــەکان چــۆن خۆیــان ســەرقاڵ دەکــەن بــۆ پەرەپێدانــی ئاینەکەیــان و بــۆ خاتــری ئاینەکەیــان بــێ بەرامبــەر کار دەکــەن وەکــو نوســینەوەی قورئــان و ئنجیــل و تــەورات بــە کۆمپیوتــەر و بــە تەفســیرەوە کــە ســەدان و هــەزاران ڤیدیــۆ و فەرموودەکانــی پێغمبەرەکانیــان لــە فەیــس بووک بــاو دەکەنەوە و بۆشــت دەنێرن بە مەســنجەربەبێ ئەوەى ڕەزامەندیی وەربگرن و شــەرمیش دەکــەن بڵێــن ئێمــە موســڵمانی ڕاســتەقینەین (بۆ نموونە) چونکــە دەزانــن بەشــێک لــە ئایندارەکانــى تەنیشــتیان تونــدڕەون و پەنــا دەبەنــە بــەر کارى کوشــتن و تیــرۆری وەک چــۆن ئاینییــەکان کتابــە پیرۆزەکانیــان شــەریعەتیانە بــەاڵم کۆمۆنیســتەکان کتابــە ئابوورییــەکان شــەریعەتیانە ،ئابووریناســەکان پێغەمبەریانــە کــە ئەمــە کارێکــی زۆر دژوارە و ترســناکە و ئەمــەش جیاوازییەکەیــە لــە نێــوان ئــەم دوو بیروبــاوەڕەدا .کەواتــە کارڵ مارکــس زانایەکــی ئابوورییــە وەکــو چــۆن ئاینشــتاین لــە بــواری ووزە و فیزیــادا بــەاڵم ئــەو لــە بــواری ئابووریــدا .لەبــەر ئــەوە مامۆســتاکان لــە بەشــى کارگێــری و ئابــووری (االدارة و االقتصــاد) زۆربەیــان مارکســی بــوون ،بــەاڵم لەالیــەن ئەمنــی بەغــداوە هەڕەشــەیان لێکرابــوو و هەروەهــا دەبــووی لــە کۆتایــدا وانەکــە ببســتنەوە بــە ئاینــەوە و جاودێریــش دەکــران لەالیــەن قوتابییــە بعثییەکانــەوە بــۆ ئــەوەى بزانــن چــی دەڵێــن. ئــەم فلیمــە لــە ســاڵی ٢٠١٧لــە ٦٧ەمیــن ڤیســتیڤاڵی نێونەتەوەیــی لــە بەرلیــن نمایــش کــرا و بودجــەی ئــەم فلیمــە چــوار ملیــۆن و هەشــت هــەزار دۆالر بــوو ،تەنهــا باســی ٦-٤ســاڵی تەمەنــی کارڵ مارکــس و فریدریــک ئەنگڵــس دەکات کــە تەمەنیــان لەنێــوان -٢٤ ٢٥ســااڵندایە .ســینارێۆی ئــەم فلیمــە باســی ســاڵى ١٨٤٨ -١٨٤٣ دەکات ،و هەمــوو ژیانــی ئــەم دوو مرۆڤــە لــە ڕووی دەرامەتــەوە پێچەوانەیــە .مارکــس لــەو تەمەنەیــدا تەنهــا بــە ڕێگــەی نووســینی کتێــب و وتارەکانــی بــۆ ڕۆژنامــەکان بژێــوی خــۆی و خێزانەکــەی بەدەســت دێنێــت ,ئــەو مافەشــی بــە دەمەقاڵــێ وەردەگرێتــەوە و کەســێکى خــاو و هێواشیشــە لــە نووســیندا چونکــە زۆر بــە ئاگایــى و وردییەکــى زۆرەوە مامەڵــە لەگــەڵ نووســینەکانیدا دەکات، لــە کاتێکــدا فریدیــک ئەنگڵــس کــوڕی بــۆرژوا (دەوڵەمەند)ێکــى شــاری مانچســتەرە و واژووکــەری باوکێتــی و باوکــی خاوەنــی ١٠کارگــەى چنیــن و جۆاڵیــە و لــە ٣دانــەی دیکەشــدا پشــکی هەیــە .ژنەکــەى مارکــس یەکێکــە لــە خانــوادە هــەرە بەناوبانــگ و دەوڵەمەندەکانــی ئــەو ناوچەیــە کەچــی خــۆی بــە پاڵپشــتی کرێــکار و هــەژار دەزانێــت .بۆیــە دەکەوێتــە خۆشەویســتىى مارکســێکی جولەکــە و بێبــاوەڕ و سوشیالســت و هــەر بــە هەژاریــش دەژێــت. هەروەهــا ئەنگڵســیش حــەز لــە کجێکــی هــەژار و پرۆلیتــاری و چاونەتــرس دەکات کــە دەمەقاڵێــی دەبێــت لەگــەڵ باوکیــدا لــە کارگەکــەی باوکیــدا کــە بەرگــری لــە كچــە کرێکارێــک دەکات و ســێ شــەو نەخەوتبــوو تــا دە پەنجــەی بــەر یەکێــک لــە ئامێــرەکان دەپەرێــت (فرێــد واقــی وڕدەمێنێــت لــەو دەمــە گەرمــەی و ئازایەتــى ئــەو کچــە). لــە بەشــێکی فلیمەکــەدا مارکــس و ئەنگڵــس بانگهێشــتکراون بــۆ کۆنگــرەی کۆمەڵــەی داد لــە لەنــدەن بــەاڵم لەبــەر هــەژاری مارکــس بڕیــاری دابــوو نــەڕوات بــۆ کۆنگرەکــە بــەاڵم جێنــی ژنــی بــۆی ڕوون دەکاتــەوە و پێیدەڵێــت پێویســتە بڕۆیــت ،ئەگــەر بــە
قســەی جێنــی نەکردایــە یــان کۆمۆنیــزم لــە دایــک نەدەبــوو یانیــش لــە کاتێکــى درەنگتــردا لەدایــک دەبــوو کــە نازانرێــت کــەى دەبــوو. ئــەم پاڵپشــتییەی جێنــی نەبووایــە مارکــس و ئەنگڵــس نەیاندەتوانــی کۆمەڵــەی کۆمۆنیســتی دابمەزرێنــن کــە بــە فەرمــی بانگهێشــتکرابوون بــۆ کۆنگــرەی کۆمەڵــەی داد (یــان دادپــەروەری) ،هەرچەنــدە مارکــس کــەم قســەی کــردوو خــۆی مەاڵســدابوو لەکۆنگرەکــە و تاوانباریــان کــرد کــە فیــراری کــردووە بــەاڵم ســەلماندی کــە هەڵنەهاتــووە و لێرەیــە هەرچەنــدە ژنەکــەی پێــش کۆنگرەکــە بــە ڕێــزەوە داواى لێکردبــوو تێیــدا بەشــدار بێــت، هــەر لــەو کۆنگرەیــە کودەتــا کــرا (بەسەرپەرشــتی فریدریــک و مارکــس)دا بەســەر کۆمەڵــەی داد و کۆمۆنیــزم دامــەزرا و تێیــدا دروشــمی کرێکارانــی جیهــان یەکگرنــى تێــدا بەرزکرایــەوە. لــەم فلیمــەدا بــە تــەواوی نەیارەکانــی مارکــس دەبینرێــن بــۆ نموونە گــروون (وەرگێــری پرۆدۆنــە) بــە هەمــوو شــێوەیەک حــەزی بــە مارکــس نەبــوو و مارکــس قســەی نابەجێشــی پــێ دەڵێــت بــەاڵم خیانەتــی لێنــاکات ،میخائیــل باکۆنیــن بــە تــەواوی بیرکردنــەوەی و بــۆ چوونەکانــی جیــاواز بــوون لەگــەڵ مارکســدا و مارکــس پێشــی دەڵێــت کــە مــن ئانارکیســت نیــم بــەاڵم خیانەتــی لــێ نــاکات. پێناســەی کەســەکانم نووســیوە و دەردەکەوێــت لــە گۆشــەیەک لــە شاشــەکەت کــەى خــوارەوە .دەتوانــن لــەو لینکــەى خــوارەوە بینــەرى فیلمەکــە بــن. https://vimeo.com/492493240?fbclid=IwAR17dQ aOQRq5WlHk0y_NQeVIgbnXOZPOaMBvkPbSt VpSfFbjpEniboNdunQ بەڵــێ باســی توڕەبوونەکانــی مارکــس و ئەنگڵــس دەکات (گەنــج و خوێــن گەرمــن بــەاڵم بــە شــێوەیەکی گشــتی و سروشــتی مــرۆڤ هەتا بچێتە ناو ســاڵەوە زیاتر بە هەســت و بەڕێزتر دەبێت) بەاڵم توڕەبوونــەکان لــە شــوێنی خۆیــدان و دەســتیان نەوەشــاندووە بــۆ نموونــە مارکــس تــوڕە دەبێــت پەنجــە ڕادوەشــێنت و دەڵێــت (هەرگیــز نەزانــی یارمەتــی هیــچ کــەس نــادات) کــە بەڕاســتی ئەمــە وتەیەکــى گرنگــە و ژنەکــەی و فرێــد دادەچەڵەکێــن لــەو هاوارەیــدا. کەســی زانــا ئــەو کەســەیە کــە هێشــتا ڕووداوەکان ڕووینــەداوە ئــەو هەســت بــەو ڕووداوانــە دەکات و زیانەکانیشــی بــاس دەکات بــەاڵم ئەگــەر تــۆ باســی پاشــەڕۆژی زیانەکانــی ڕووداوێــک بکــەی ئەمــە پێــی ناوترێــت زانــا چونکــە تــازە ڕووداوەکــە ڕوویــداوە و شــیکار و شــڕۆڤە ناتوانێــت لــە زیــان و لێکەوتەکانــى کەمبکاتــەوە. کارڵ لــەم فلیمــەدا باســی ئــەم قەیرانانــەی ئــەو ٣٠ســاڵەی دووایــی ئــەو کات دەکات کــە ١٧٠ســاڵ لەمــەو بــەرە و لــەوەوە ترســی تارمایــی کۆمۆنیــزم دێتــە کایــەوە بــەاڵم ئــەو کات هیــچ بانگەشــە و پیشــبینییەکى نازانســتییانە نــاکات بــۆ نموونــە بــۆ ڤایرۆســی کۆرۆنــا یاخــود داتەپانــی بانکــەکان و گەلەکۆمــەی ســەر عێــراق ،بەڵکــو باســی یەکبوونــی ئەوروپــا (االتحــاد االوروپــي) دەکات .یەکێــک لــە چاالکوانــە مەدەنییەکانــی هاوڕێــم ووتــی ئــەو
کاتــەش قەیــران هەبــوو و ئــەو کاتــەش ئەوروپــا هەبــوو .بــەاڵم ئــەو کاتــە ئەگــەر قەیــران و نەخۆشــی نەبوایــە ئــەوە نــە کارل مارکــس دەبــوو بــە زانــا و نــە ئــەم فلیمــەش دروســت دەبــوو، بەڵــێ ئەوروپــا هەبــوو بــەاڵم یەکێتــی ئەوروپــا و پەرلەمانــی ئەوروپــی نەبــوون ،بوونــی ئەمانــە وەکــوو دەستنیشــانیان کــردووە (مارکــس و ئەنجلــس و جێنــی) ڕێگریــە لــە تارمایــی کۆمۆنیــزم و بــۆ پیشــانادانی هەیمەنەتــی خۆیانــە لــەو ناوچانــەدا .بۆیــە جــار ناجارێــک بزوتنەوەیەکــی ئیســامی تونــدڕەو ســەر هەڵــدەدات وەک ئیخــوان المســلمین (ئەمریــکا لــە ســاڵی پەنجــاکان بــە فەرمــی دایمەزرانــد لــە دژی سۆســیالیزمی جمــال عبدالناصــر) انصــار االســام ،کۆمەڵــەی ئیســامی ،بزوتنــەوەی ئیســامی ،طالیبــان، القاعــدة ،بۆکــۆ حــرام پاشــان داعــش ئینجــا ی.ن.ک لــە ســلێمانی و پ.د.ک لــە هەولێــر و ئەمانــە دابەســتەن و هێــزی قورمیشــکراوی بۆرژوازیــن ئیتــر چ ئێــران بێــت و چ تورکیــا بێــت چ ئەمریــکا بێــت (جیــاوازی لــە نێوانیانــدا لەوەدایــە کــێ زیاتــر ناوچەکــە داگیــر دەکات و هەمیشــە بــەدوای بەرژەوەندییەوەیــە) و ئەمانــە ئــەو هێزانــەن لــە دژی ئــەو تارماییــە ئامادەکــراون بــۆ هێــرش بــۆ ســەر کۆمۆنیــزم و پاراســتنى بەرەوەندییەکانــى ســەرمایەى جیهانــىى لــە ناوچەکــەدا. کاتێــک ئەنگڵــس و مێــری و مارکــس بەرگرییــان لــە مافــی منــااڵن دەکــرد کــە نابێــت کار بکــەن هێشــتا کۆمۆنیــزم لــە دایــک نەبوبــوو, ئــەوە نەتــەوە یکگرتــووەکان لــە دژی کۆمۆنیــزم کرایــە مەیدانــەوە لــە ســاڵی ١٩٤٥کــە لــە پێشــدا عصبــة االمــم بــوو .مێــری بــە بۆرژوازییــەک دەڵێــت کاتێــک ئــەو منااڵنــە کار دەکــەن نەخــۆش ناکەویــت؟ دەڵێــت نەخێــر هەموویــان ســەالمەتن مێــری پــێ دەڵێــت مەبەســتم خۆتــە؟ هەروەهــا باســی خاوەندارێتیــی تایبەتــی و گشــتی دەکــەن ،و دژایەتــی خۆیــان دەردەبــڕن بــۆ خاوەنداریەتــی تایبەتــی کــە خاوەندەکانیــان بــە دزی و چەوســاندنەوە خۆیــان پێدەگرنــەوە هەرچەنــدە ئــەو والتانــەی ئــەم سیاســەتە بەکاردەهێنــن (تەنانــەت لــە کوردســتانیش دەســەاڵتى کــوردى و حکومەتــى هەرێــم دوو دەیەیــە زۆربــەى کــەرت و خزمەتکوزارییەکانــى بەتایبەتیکــردووە، تەنانــەت لــە واڵتانــى دیکەشــدا کــە زۆر جــوان و ڕازوەن و گومڕامــان دەکــەن هــەر لــەو وواڵتانــەش حــەق دەســتی ژنــان کەمتــرە لــە پیــاوان و لــە زۆربــەی کۆمپانیــا بچــووک و زەبــەالح و خــاوەن دووکانــدارەکان ئــەم سیاســەتەیان هەیــە (ئەمــە لــە ئەروپــا و ئوســترالیادا ،کەچــى لــە کوردســتان ئــەوەش نــادەن و ئــەم حەقدەســتە کەمــەش بــە ڕەوا نابینــن بــە خەڵکــى کوردســتان) .هــەر ئەمانەشــە بــە هێــزی بــازووی کرێــکار وواڵتیــان ڕەنــگ و رەنــگ کــردووە .کاتێــک خــودى مــەال مســتەفای خــۆى پەنەهانــدە بــوو لــە واڵتــی ســۆڤیەت دوای کۆمــاری مەهابــاد یەکســەر پارەوپــول و دەرمانیــان بــۆ خــەرج نەکــرد تــا ئــەو کاتــەى کارێکــى دۆزییــەوە, ئەوەبــوو دواتــر کارێکــی دۆزیــەوە لــە قەســبخانەیەک و پاشــان حکومەتــی ســۆڤیەت چــوو بــە هانەیــەوە و پێداویســتییەکانی ژیانیــان و دەوا و دەرمانیــان بــۆ دابیــن کــرد. ئەگــەر زیاتــر ســەرنج بدەیتــە فلیمەکــە شــتێکی نامــۆ دەبینیــت کــە لــە چواردەورمــان زۆرە ،لەوانەیــە زاراوەیەکــی تــری هەبێــت ئەویــش کرێــکارى بــێ ئــاگاىى چینایەتییــە ،ئــەم جــۆرە کرێــکارە ئــەو کرێکارەیــە کــە خــۆی کرێــکارە و لــە دژی کرێــکارەکان دەوەســتێتەوە ،ئــەوەی شــەقی لــە مامۆســتاکە هەڵــدا لــە هەولێــر ئــەوە ئــەو کرێکارەیــە کــە هۆشــیاریی چینایەتیــی نییــە و نازانێــت هەردووکیــان ســەر بــە هەمــان چینــى چەوســاوەن ،هەروەهــا لــە فلیمەکــەدا لــە پشــتی باوکــی فریدیکەوەیــە تەنانــەت ســیخوری دەکات بــۆ بۆرژوازیەکــە و زانیــاری پێــدەدات. نموونەیەکــی تــر لــەو ســەردەمەدا ،بــە شــێوەیەکی گشــتی ئەوەیــە کــە فەیلەســوف فەلســفە دادەهێنێــت ،فەلســەفەش دەدرێتــە ڕۆشــنیران ،ڕۆشــنبیران باڵویدەکەنــەوە لــە بــازاردا ،ئەویــش لــە ڕێگــەى نوســینى وتــار ،پێشکەشــکردنى ســیمینار ،فلیــم ،کتێــب بێــت یــان هــەر ڕێگایەکــی تــر بێــت ،تــۆ بڕوانــە ،مەزنــی ئــەو شۆڕشــە لــەوە دابــوو ئــەو ســەرکردانەی لــەو شۆرشــە بەشــدار دەبــن و ڕێکیدەخــەن هەمــووی فەلســەفەیان خوێنــد بــوو (بۆیــە ئــەرک و پێناســەى فەلســەفە لــەم گۆشــەنیگایەوە دەبێتــەوە ئــەو جــۆرە لــە لێکۆڵینــەوە لــە کۆمەڵــگا و سروشــت و جیهــان کــە دەیەوێــت کۆمەڵــگا بــە شــێوەیەک لــە شــێوەکان لــە ڕێگــەى تێــز و تیــۆرەوە لێکبداتــەوە و ڕێکیبخــات).
)(07731583060
6 ژمارە)١٢( :
دوو شەمە ()٢٠٢٠/١٢/٢١
ڕۆژنامەیەکی سیاسیی جەماوەریی -کرێکاریی سۆسیالیستییە
دواالپەڕە
هەر بابەت و وتارێک لە چوارچێوەی سیاسەتی ڕۆژنامەکەدا بێت لە ڕێگەی ئەم ئیمەیڵەوە بە دەستمان دەگات بۆ باڵو کردنەوە: Rechar.paper@gmail.com
نرخ )٥٠٠( :دینار نرخی هاوپشتی )٢٠٠٠( :دینار
خاوەنی ئیمتیاز :دەشنێ نەریمان
پێڕفۆڕمانسی (جەنگ لەگەڵ خود) لەناو خۆپیشاندەراندا نمایشکرا «شاری «ڕانیە» لە بەرواری (»)٢٠٢٠-١٢-١٢
)(Facebook: Rechar Rozhnama
سـەرنـــووســـەر :سادق عەزیز
ھونەر لەناو بزووتنەوە جەماوەرییەکانى خەڵکدا
زانا ئەحمەد
بەدرێژایــی مێــژوو ،ھونــەر و ئــەدەب ڕۆلــی بەرچاویــان گێــڕاوە لەنــاو ناڕەزایەتــی و بزووتنــەوە شۆڕشــگێڕییەکاندا .زۆرجــار گۆرانــی بووتــە ڕەمــزی شــۆڕش و ڕۆڵــی بەرەنــگاری بینیــووە یاخــود خرۆشــان و ھەســتی شۆڕشــگێڕیی بــەرز کردووەتــەوە .ڕۆژانێــک ســیدی و کاســێتەکانی «شــڤان پــەروەر» قەدەغەبــوون و بــە قاچــاغ دەستاودەســتیان پێدەکــرا لــە کوردســتانی باکــوردا. جێگــە و پێگەشــیان لەنــاو دڵ و دەروونــی خەڵکــدا جێگەیەکــی تایبــەت بــوو ،بــەاڵم کاتێــک شــڤان پــەروەر پشــتی کــردە کۆمەڵــگا و بــوو بــە بانگەشــەکاری دەوڵەتــی فاشیســتی تــورک ،ئــەو کات بــوو بــە نەفرینلێکراوتریــن ھونەرمەنــد .کۆمەڵــگا شــتێکی ناوێــت لــە خــۆی نەبێــت ،بــەالم ئەحمــەد کایــا ھونەرمەنــدی کۆمەڵــگای خــۆی بــوو و ئازارەکانــی کۆمەڵگــەی خــۆی دەکــردە گۆرانــی و بــۆ ھەمیشــە پێگــەی خــۆی لەدەســت نــەدا. زۆرکات تــەنھا نەچوونــە بــەرەی دەســەاڵتەوە بــۆ خەڵــک گرنگــە ھەندێــک کاتیــش هەیــە وا دەخوازێــت دەبێــت دژبیــت بــە مەیــل و ویســتەکانی دەســەاڵت. بەمپێیــە هەمیشــە ئــەو پێگەیــە گرنــگ نییــە تەنیــا لەنــاو دەســەاڵتدا نەبیــت یاخــود لــە دەرەوەى دەســەاڵت بیــت ،بەڵکــو پێویســتە دژ بــە بەرژەوەنــدى و ســەرکوتى ئــازادى و لێســەندنەوەى مافــەکان لەالیــەن دەســەاڵتەوە ،تــا دواڕادە بێینــە دەنــگ و مەیــل و بەرژەوەندییەکانــى دەســەاڵت ڕەتبکەینــەوە و هەوڵــى ڕووخاندنــى ئــەو دەســەاڵتەش بدرێــت. جەمــال غەمبــار ســااڵنی پێشــوو بــێ بەشــداریکردنی ڕاســتەوخۆی لــە دەســەاڵت خوێنــراو و گوێلێگیــراو بــوو لــە نــاو گەنجــان و خەڵکــدا ،بــەاڵم تــەنھا خــۆ کاندیدکردنــی لەســەر لیســتێکی دەســەاڵت بــەس بــوو بــۆ ئــەوەی کتێبەکانــی بســوتێنن و ڕەتــی بکەنــەوە .خەڵــک هــەر ئــەو کات بــاش لــەوە تێگەشــتن کــە پێگــە گواســتنەوە بــۆ بــەرەى دەســەاڵت و ســتەمکاران بەســە بــۆ ئــەوەى کەســێک ببێــت بــە ســتەمکار .ئــەوە بــوو دواتــر ئــەو پێگەیــەى ئــەم شــاعیرە وایلێکــرد لــە چەندیــن بڕیــاردا کــە دژ بــە خەڵــک بــوون بڕواتــە پــاڵ دەســەاڵت و لــە بەرژەوەندیــی دەســەاڵتدا بجوڵێتــەوە و بڕیــار بــدات و هاودەنگیــان بێــت ،چونکــە بەرژەوەندییەکــەى ئیتــر گرێــدراوى بەرژەوەندییەکانــى ئــەو دەســەاڵتە بــوو کــە پێگەکــەى پێدابــوو. لــە ناڕەزایەتییەکانــی و بزووتنــەوە جەماوەرییەکانــی ١٧شــوباتدا «بــورھان مەجیــد» گۆرانییەکــی بــۆ خەڵکــی نــاڕازی ووت و گۆرانیەکــەی بــوو بــە ڕەمــزی ناڕەزایەتــی و ئومێــد بــۆ نەوەیەکــى گەنــج و ڕزگاریخــواز کــە بــە داخــەوە بزوتنــەوەی گــۆڕان خەونەکــەی خســتە ژێــر گڵ و لــە ئێســتادا ئــەو گۆرانییــە ئــەو تــام و چێــژە شۆڕشــگێڕانەیەى ئــەو کاتــى وەک خــۆى نەمــاوە لــەالى خەڵــک و بــووە بــە یەکێــک لــە یادەوەرییەکانــى ١٧ى شــوبات. کاتێــک بزووتنــەوە ناڕەزایەتییەکانــی ئەمســاڵ دروســت بــوون لــە (سەیدســادق، ڕانیــە ،ھەڵەبجــە ،پیرەمەگــروون ،کــەالر ،قــەاڵدزێ ،ســلێمانی ...و زۆر شــوێنى دیکــە .کاتێــک کۆمەڵــگا و گەنجــان دژ بــە حکومەتــی خێڵگەرایــی و چەتــە و بنەماڵەیــی دوو پارتــی دەســەاڵت و ئۆپۆزســیۆنی بــۆرژوازی کەوتنــە جموجــۆڵ و خۆپیشــاندان ،ئــەو کات هەمــووان تێبنــى کەلێنێکــی گەورەیــان کــرد لــە بەشــداری و ئامادەیــی ھونەرمەنــدان و ڕۆشــنبیران ،و کۆمەڵــگاش بــە چاوێکــی زۆر ڕەخنەگرانــەوە لێیــان دەڕوانێــت و چاوەڕێــی ھەڵوێســتی جــدی و بەشــداییان دەکــرد ،کــە جارێکیتــر جێگــەى داخــە هیــچ ئامادەییەکــى ئەوتۆیــان نەبــوو. ئەگــەر ھونــەری شۆڕشــگێڕی و خەباتکارانــە ھەبوایــە لەنــاو خەڵکــدا لەوانەیــە خۆپیشــاندانەکان ئاڕاســتەی تریــان وەرگرتبــا و بەردەوامێتییــان پێبدرایــە کــە ھەنگاوێــک زیاتــر نزیکــی دەکردینــەوە لــە ئامانجــەکان و ئــەو بۆشــاییە بــۆ دەســەاڵت دروســت نەدەبــوو کــە بەکرێگیــراو و چەقۆکێشــەکانی خــۆی بنێریــت و خۆپیشــاندانەکان لــەڕووی میدیایــی و واقعیشــەوە ناشــرین بــکات و لــە ڕێگــەی گوللــە و دەبابــەوە بێدەنگیــان بــکات. بەشــداریی ھونەرمەنــدان ،جــا لــە ھەر بوارێکــدا بێــت ،لەبــری ئــەوەی لــە مــاڵ و شــوێنی کارکردنــە تایبەتــەکان خەریکــی کارکــردن بیــت ،ئیتــر شــانۆ یــان شــێوەکاری یــان میوزیــک بێــت گرنگــە ببرێتــە شــەقام و بەشــداربێت بــەر لــە ھەر کەســێک بــۆ خــودی ھونەرمەنــدان خۆیــان و پێگــە گرنگــە لــە مێژینەکەیــان لــە کۆمەڵــگا و ئاڵوگۆڕەکانــدا. ئەگــەر ھونــەر جوانــی و ئافرانــدن و داھێنــان بێــت ،دەســتکاری و گۆڕیــن و پێکھێنــان و لێکتــرازان بێــت ،ئەگــەر چێــژ و ئێســتاتیکا و دژە ئێســتاتیکاش بیــت، ئەگــەر ڕادیکاڵیــزم و بــەھای نــوێ بیــت ،لــە شــەقامە و بــۆ خەڵکــە و لەنــاو خەڵکــدا لەدایــک دەبێــت. ھونەرمەندانــی ڕاســتەقینە شۆڕشــگێڕانن بــە تێــۆر و پڕاکتیــک مێــژوو دەجوڵخێنــن ،بــەھای نــوێ و پــڕ لــە ژیــان دەدەنــەوە بــە دونیــا ،دەســتکاری دەکــەن و بەشــێوەیەکی زۆر ئینســانی بونیــادی دەنێنــەوە.