Başkent Takımları 8: FK Željezničar: Saraybosna’nın Demiryolcuları (deliValdez

deliValdez

Bu sayıda tanıtacağım başkent kulübü olan FK Željezničar (Türkçe okunuşu Jel-yeznicar) 1921yılında bugün Bosna-Hersek’in başkenti olan, ancak kurulduğu zaman Yugoslavya’nın bir kenti olan Saraybosna’da kuruldu. Takımın adının anlamı “Demiryolcu” demek olduğunu söylediğimiz zaman takımı kuranların demiryolu işçileri olduğunu tahmin etmek zor olmayacaktır. Tüm Dünya’da demiryolları sanayi devrimi sonrası en stratejik kurumlardan biri olmuştur. Dolayısıyla da demiryolu işletmeleri ister özel isterse de kamuya ait olsun önemli oranda işçiye istihdam sağlaya gelmişlerdir. Futbolun işçi sınıfıyla ne kadar iç içe gelişmiş bir spor dalıdır. Dolayısıyla sanayileşme ile birlikte işçi sınıfının kalabalık olduğu kurumlarda işçilerin futbola olan yoğun ilgisi anlaşılabilir. Ankaragücü’müz de benzer şekilde İmalat-ı Harbiye işçilerinin kurduğu bir kulüptür. FK Željezničar Doğu Avrupa’daki birçok diğer demiryolu kurumları ile ilişkili kulüplerin aksine 1945 sonrası sosyalist rejimler zamanında değil İ. Dünya Savaşı sonrasında kurulan Yugoslavya Krallığı’nda kurulmuştur. Eski Doğu Blok’undaki demiryolu takımları ya devlet ya da kurumun doğrudan kendisi tarafından kurulmuş takımlardır. Ülkemizdeki birçok “Demirspor” kulüpleri de benzer şekilde TCDD bünyesinde kurulmuş kulüplerdir. FK Željezničar ise İmalat-ı Harbiye gibi doğrudan işçi sınıfının inisiyatifi ile kurulmuştur.

Dolayısıyla sanayileşme ile birlikte işçi sınıfının kalabalık olduğu kurumlarda işçilerin futbola olan yoğun ilgisi anlaşılabilir. Ankaragücü’müz de benzer şekilde İmalat-ı Harbiye işçilerinin kurduğu bir kulüptür.

Tüm Dünya’da demiryolları sanayi devrimi sonrası en stratejik kurumlardan biri olmuştur. Dolayısıyla da demiryolu işletmeleri ister özel isterse de kamuya ait olsun önemli oranda işçiye istihdam sağlaya gelmişlerdir. Futbolun işçi sınıfıyla ne kadar iç içe gelişmiş bir spor dalıdır. Dolayısıyla sanayileşme ile birlikte işçi sınıfının kalabalık olduğu kurumlarda işçilerin futbola olan yoğun ilgisi anlaşılabilir. Ankaragücü’müz de benzer şekilde İmalat-ı Harbiye işçilerinin kurduğu bir kulüptür. FK Željezničar Doğu Avrupa’daki birçok diğer demiryolu kurumları ile ilişkili kulüplerin aksine 1945 sonrası sosyalist rejimler zamanında değil İ. Dünya Savaşı sonrasında kurulan Yugoslavya Krallığı’nda kurulmuştur. Eski Doğu Blok’undaki demiryolu takımları ya devlet ya da kurumun doğrudan kendisi tarafından kurulmuş takımlardır. Ülkemizdeki birçok “Demirspor” kulüpleri de benzer şekilde TCDD bünyesinde kurulmuş kulüplerdir. FK Željezničar ise İmalat-ı Harbiye gibi doğrudan işçi sınıfının inisiyatifi ile kurulmuştur.

FK Željezničar ya da taraftarın kullandığı kısa adıyla “Željo” (okunuşu Jelyo, anlamı demir) Saraybosna ve Bosna-Hersek’in en başarılı takımlarından biri olmuştur. Željo 1971–72 sezonunda Yugoslavya Birinci Futbol ligini Kızılyıldız’ın 2 puan önünde 51 puanla tamamlayarak şampiyon olmayı başarmıştır. Bir önceki sezon az farkla kaçırdığı şampiyonluğu kazanarak Yugoslavya Birinci Ligi’nde şampiyon olan iki Bosna-Hersek takımından biri olmuştur. Yugoslavya şampiyonu olmayı basarak diğer Bosna-Hersek takımı da ezeli rakipleri FK Sarajevo’dur. Bu iki takımın kazandığı toplam 3 şampiyonluk, Bosna-Hersek’i Sırbistan ve Hırvatistan ile birlikte Yugoslavya şampiyonu çıkarabilen 3 Yugoslav Sosyalist Cumhuriyetinden biri yapmıştır.Uluslararası alanda Željo adını 1984-85 sezonunda UEFA Kupası’nda yarı final oynamasıyla duyurmuştur. Deplasmanda 3-1 yenildiği Macaristan’ın Fehérvár takımını sahasında 2-1 yenmesine rağmen elenmiştir. 1991 yılında parçalanmaya başlayan Yugoslavya, Bosna Hersek’i yıllarca süren Saraybosna kuşatması, iç savaş, katliam ve soykırımlar ile paramparça etti.

Bu parçalanma daha sonra gelen karmaşık ve uygulaması zor

Dayton anlaşmasıyla sona erse de Bosna-Hersek futbolu uzun süre etnik temelli ayrımlaştı.

Bu parçalanma daha sonra gelen karmaşık ve uygulaması zor Dayton anlaşmasıyla sona erse de Bosna-Hersek futbolu uzun süre etnik temelli ayrımlaştı. 1996-98 arasında Bosna-Hersek’te futbol 3 ayrı etnik temelli federasyon etrafında örgütlenmişti. Ancak 1998’de play-off sistemi ile de olsa ilk Bosna-Hersek şampiyonu belirlenebilecekti. Bu ilk şampiyon da ezeli rakibi FK Sarajevo’yu 1-0 ile geçen Željo olacaktı. Bugün Željo taraftarları arasında o kadar önemlidir ki o gün golü atan oyucudan esinle Zubandan (Zuban günü – https://bit.ly/ZUBANDAN) olarak adlandırılır. Željo 1997-98 sezonunda bu yana 8 kere Bosna-Hersek şampiyonu olmayı başarmıştır. Željo altyapısı ile de dikkat çeken bir kulüptür. Roma’da oynayan Edin Džeko Željo altyapısından yetişen en bilindik isimdir.Željo’nun en ünlü ve en eski taraftar grubu adı Türkçe ‘manyaklar’ manasına gelen Manjacı’dır (Manya-tsi). Özellikle Yugoslavya şampiyonu oldukları sene Željo taraftarları tüm deplasmanlara gitmeleriyle ünlenmişlerdir. Manyaklar savaş sırasında Bosna ordusu saflarında savaşmışlar ve grubun lideri Cevat Begic çatışmada yaşamını yitirmiştir. Günümüzde birçok farklı taraftar grubu da olsa Manyaklar hala en önemlisi ve etkilisidir. Ayrıca takımın bizdeki Çekirdekçiler ile aynı anlama gelen daha çok adı çekirdek çıtlatırken oturup maçını seyreden Košpicari (okunuşu Koş-pit-sarı) diye anılan bir taraftar kitlesi de vardı.Saraybosna’nın en büyük derbisi Željo ile FK Sarajevo maçları bir Partizan ile Kızılyıldız derbisi gibi olaylı geçmez. Ama bu kentin hala en önemli olaylarından biridir. Željo daha çok işçi sınıfı ve gelir seviyesi daha düşük kitlelerce, FK Sarajevo daha kalburüstü kesimin desteklediği bir kulüp olarak bilinir. Željo’yu destekleyen tek bir etnik grup yoktur ama FK Sarajevo daha çok Müslüman Boşnakların desteklediği bir kulüptür. Yine de taraftarlar arasında keskin bir sınıfsal ve belirli bir mekânsal ayrım yoktur. Bir ailede her iki kulübü de destekleyen üyeler bulunması sıradan bir durumdur. Sadece resmi olarak ayrı bir kent olarak kabul edilen ve Sırp bölgesi sınırları içinde yer alan Doğu Saraybosna’nın takımı olan FK Slavija Sarajevo (okunuşu Slaviya Sarayevo) Sırplarca desteklenmektedir. Bosna-Hersek genelinde futbol kulüpleri sınıfsal bir ayrımdan ziyade ülkenin kendisi gibi etnik temelli ayrımlaşmıştır. Ülke genelinde birçok spor kulübü sadece veya yoğun olarak belirli bir etnik grup tarafından desteklenmektedir. Futbol burada da ülke siyasetinin dışa vurumudur.