Management Team nr. 6 2017

MANAGEMENT TEAM

BUSINESS

MANAG EMENT

LEIDER SCHAP

2017

September 2017 | Editie 06 | Jaargang 39 | Nr 661 | € 9,95 | mt.nl THEMA MADE IN NL

MAAK INDUSTRIE

100

Peter Hinssen Nexxworks

‘GOOGLE HEEFT GELUK GEHAD’ Betere leiders maken een betere wereld

.nl

INHOUD

43 SPOTLIGHT

12 PETER HINSSEN Als je naar morgen kijkt met de blik van vandaag, mis je de boot.

THEMA MADE IN NL

KMWE uit Eindhoven barst uit zijn jasje en moet verhuizen.

48 WEG UIT CHINA Produceren doen we steeds vaker weer in eigen land.

28 WERELDSPELERS IN NICHEMARKTEN Mondiale topspelers, maar kwetsbaar voor overnames.

34 AMPELMANN Delftse ingenieurs helpen op zee met oversteken.

19

MAAKINDUSTRIE 100

W W W.MT.NL

MT 3

INHOUD

56 DE 7 VAN COVEY Bankier Marinka Nooteboom werd de baas van een trailerbouwer.

9 MANAGERS IN HET NIEUWS Vanlancker mag AkzoNobel gaan splitsen.

11 IN CIJFERS Makers worden dienstbaar.

76 BOEKEN

60 MADE IN NL

De machines van Dieseko liggen aan de basis van menig fundament.

67 RIK VERA

Een week lang zonder zeuren.

We worden allemaal makers.

71 RONALD MEIJERS

62 WERELDFABRIEK Niemand kent ze, maar bij Jabil maken ze echt van alles.

Is digitale transformatie niet een ander woord voor automatiseren?

77 EVENT

Teresa Amabile: progressie is de enige echte motivator.

82 BOB DE MANAGER

EN VERDER

Bob zoekt een stage voor het zoontje van de baas.

80 HEBBEN

)6)/-5-6; %-)5 % =-9:+0126; 3--9 8-9 2))9 -6 *- 9-13; 9<15

@)3-4123- *-:41::-9: 16 -,-94)6, -1 ,16//-=-6,-6 16 *-,912=-6 5-; 7. 5--9 >-936-5-9: 3<66-6 @1+0 ;-/-6 /-9-,<+--9, ;)91-. )*766-9-6 -6 9-/<41-9 2))9)*766-5-6; 37:; -<97 --9 16.795);1- 7. --6 ),9-: >12@1/-6 (1- 5; 64 )*7

'12 /-47=-6 ,); *-;-9- 4-1,-9: 0-; *-,912.:4-=-6 C6 ,- >-9-4, *-;-9 5)3-6 $;-93- *-,912=-6 =795-6 ,- 57;79 =)6 --6 /-@76,- :)5-64-=16/ >))916 5-6:-6 @1+0 3<66-6 76;>133-4-6 -6 :741,)19 @126 5-; -43))9 7-,- 4-1,-9: 5)3-6 0-; =-9:+014 @- /-=-6 91+0;16/ *9-6/-6 :)5-60)6/ ))6 -6 @79/-6 =779 +76;16<D;-1; -6 *-,912.:/97-1 7-,- 4-1,-9: /-=-6 5-6:-6 3)6:-6 75 @1+0 8-9:7764123 -6 @)3-4123 ;- 76;84771-6 9-,)+;1- 5; 64 G ;-4-.776

! ! " >)4, $51;: ! " %012: "-;-9: ! 727 !75-: -16,9-,)+;1- #75? 763 7;;- 4*9163 )91:3) )*-;: 7-3) !7:;9) :;91, %-98:;9) 9-,)+;1- )::1:;-6; )<9) ')4*<9/ ! ! !$ $<- 7>-44 ;757 -:1/6 " ! 7479:+)6 & >>> +7479:+)6 64 )RWRJUDĘ? H )927 )): )9+-4 )33-9 -94126 775-9613 796 =)6 +3 ))9;2- --4: )93 796 +7=-9 91:7 -<91: #76)4, (124:;9)

" ! ! :;0-9 )9;: ! " $ ! "01418 <-;-9: ))8 -1-9: #76)4, -12-9: 77:; "-;-9: );4--6 - $;7**-4-19 )941-6 &)6,-90-?,-6 #13 &-9) )6: &-9:;9));-6 ! # )6 =)6 163-4 :)4-: 5; 64 G ;-4-.776

");91+3 9E+3-9 ): 6,07=-6 #1+0)9, &-9/--9 ! 5)93-;16/ 5; 64 G ;-4-.776

6,9-: =)6 ,-9 779 <1,7 76/-6 7:C =)6 ,-6 ))3 )9+7 )9,-: %75 1/;=7-; -44- ,- #123- 92)6 '-12-9 $;-.)61- (<1,*-9/ # ! ! # ))64-=-9-6 =779 8916; FRQIRUP DDQOHYHUVSHFLĘ? FDWLHV ZZZ PHGLDNLW PW QO " $-6-.-4,-9 1::-; # % % -,1) 97-8 & <1;/-=-9 =)6 % 4-/; /-/-=-6: =):; =)6 0))9 )*766--: -6 34)6;-6 16 0-; 3),-9 =)6 0))9 ,1-6:;=-94-616/ -@- /-/-=-6: /-*9<13-6 >;-9 <1;=7-916/ =)6 ,- 7=-9--6375:; -6 75 0-6 ;16.795-9-6 7=-9 9-4-=)6;- 897,<+;-6 -6 ,1-6:;-6 =)6 % -,1) 97-8 & !73 @79/=<4,1/ /-:-4-+;--9,79/)61:);1-: 3<66-6 ,- /-/-=-6: /-*9<13-6 75 < ;16.795-9-6 7=-9 9-4-=)6;- ))6*1-,16/-6 $;-4; < 78 GH]H LQIRUPDWLH JHHQ SULMV JHHI GLW GDQ VFKULĘŹ HOLMN ,779 % -,1) 97-8 & 4)6;-6:-9=1+- ")<4 =)6 &41::16/-6:;9)); 5:;-9,)5

Brompton met batterij.

68 DE NATUURLIJKE LEIDER

81 AUTO

Emotie moet, ook in de digitale wereld.

De Skoda Kodiaq is veel voor weinig.

PEFC gecertificeerd Dit hout komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen PEFC/30-31-151

W W W.MT.NL

4 MT

www.pefcnederland.nl

Serve it up!

De top 20% van de maakbedrijven die succesvol zijn in servitization combineren klanteninformatie, technologie en data met elkaar.

30% van de managers binnen maakbedrijven voelt niet het vertrouwen dat ze de benodigde veranderingen kunnen doorvoeren om aan de slag te gaan met servitization.

IN CIJFER S

15-35% zoveel groter was de marge van maakbedrijven die al actief bezig zijn met servitization, oftewel het aanbieden van diensten.

75% van de maakbedrijven verwacht dat service de komende drie tot vijf jaar een significant belangrijker onderdeel wordt binnen hun organisatie.

30%

van de maakbedrijven heeft een strategie bedacht om diensten aan te bieden. De meerderheid is met andere woorden nog niet goed voorbereid.

50%

Van de managers verwacht dat het product heel belangrijk, zo niet het belangrijkste blijft voor hun bedrijf.

MT 11

THEMA

MAAKINDUSTRIE 100 EDITIE 2017

Het platform Made in NL wordt mede mogelijk gemaakt door: MBCF | NIBC | Centraal Beheer Achmea | Salesforce | TNO

RANKING NR.

2016

20 MT

MAAKINDUSTRIE 100 EDITIE 2017 BEDRIJF

{ ร ร ร ร ยน ร ร ร ร ยน ร ร ยน ร ยน ร ยน ยน ยน ร ยน ยน ร ร ร ร ร ยน ร ยน ยน ยน ร ยน ยน ร ยน ร ร ร ยน ร ร ร ยน ยน ยน ร ร

OMZET 2016 (EUR X 1000)

! 74:5 #*7)*7 " 74:5 "*7'*7, *38(-45 &)*2&0*7 39*7,&8 ! 7.398 #*042& .)*8 *8.

74)7.;* "*(-3414,.*8 "7*85& 47)897&5 !9*79.1 74:5 748-:.8

* 43, *-**7 *3)7.43 &7*3(4 *5&7(4 4:)./0 $ 14*,*7 <'4 1-4 :.82&3 .))*7 7.;* !=89*28

:*1.30 *3 741 #489*72&38 % :74574;=1 :2./ "7&38(&7'4 :3894+ 4>./3*3 *.3*3 452&3 41=51&89.( .33.88*3 43 447 *743&2.( :741.6:.)8 "7&389*72.3&1 47)7*(-9 #&3 #1.*9 #*12&38 3):897.*8 )).9 $ 74:5

"&.147!9**1 *)&5 45&7*< =)7&9*( 3):897.*8 **7*2& &'7.(&9.43 .*8*04 74:5 !# "7.41.*9 ,&7 #&3 .*9 "48*( #*7-4*;*3 +& .85*38.3,

GEM. GROEI 12/16 (%)

GEM. EBIT 12/16 (%)

GEM. ROIC 12/16 (%)

THEMA MADE IN NL ร ร { ยน !

RANKING NR.

2016

BEDRIJF

ร ยน ยน ยน ยน ยน ร ยน ร ร ร ร ร ร ยน ร ยน ร ร ยน ร ยน ยน ร ยน ร ยน ร ร ร ยน ยน ร { ยน ร ร ร ยน ยน ยน ยน ยน ยน ยน ร ยน ยน ยน ยน

)*-: )4*-:<;5) )A):,; 4=5161=5 76;<:=+<1-; 74;1=; :7-8 ,-4 :7=8 :)*)6<1) 758) /:7=8 !1 6,=;<:1-; --;-6 ')+0<; 744)6, 747=:; -:4-5)6; )+3)/16/ %-;<16/07=;-

-?)A; %)4:)>-6 )=<) --/ 7:,123 ( B 44*:);; 6,=;<:1)4 76; >-:; ,- 76/- 7;) "! :7=8 8)+3 8)+3 $1;;+0-: ):)>-44- !A6,=; 7<:)+7 :7=8 !=8-:<)8- =:7<-+0 :7=8 ! :7.1-4 1-<-:12 7-;*=:/ 6,=; :7=8 7,-5) $-6,7: )9=-; 74,-607>- 761634123- 0:-6, 1>7:) :7=8 !018A):, ,- 778 7,1.7:5 A>) 4<:-@ $)6 -:3;<-126 6<-:6)<176)4 -8<=6- !018A):,; &1,77: -33-: 7=<

7<7 =:/ :7-8 :1 ),7 761634123- $)6 ,-: 7;< ! #

OMZET 2016 (EUR X 1000)

GEM. GROEI 12/16 (%)

GEM. EBIT 12/16 (%)

GEM. ROIC 12/16 (%)

! "

MT 21

TOP 25

$

1%%/7 67%0)2 *82()5-2+6&8-=)2 (-) -2 () =))&3()1 :35()2 9%67 +)=)7 :%%534 0%7)5 :-2(130)26 :35()2 &)9)67-+( 335 () 62)00) +53)- 9%2 ,)7 %%27%0 :-2(4%5/)2 34 =)) -6 () %*+)034)2 .%5)2 ,%5( +)+53)-( 9%2

1-0.3)2 )853 31=)7 -2 2%%5 58-1

1-0.3)2 )853 -2 "35-+ .%%5 34)2() ,)7 &)(5-.* ))2 +537) 2-)8:) *%&5-)/ 34 () :))() %%690%/7)

â&#x20AC;?

TOP 25 2017

" ! $ ")5()5 0)9)57 -2239%7-)9) 4314)2 )2 0%&35%735-81-267%00%7-)6 %%2 (-9)56) 64)'-%0-67-6',) &5%2',)6 335 -27)52%7-32%0-6)5-2+ +53)-() ,)7 &)(5-.* () %*+)034)2 .%5)2 ,%5( )7 ())( 9)56',-00)2() 39)52%1)6 34)2() 2-)8:) 9)67- +-2+)2 )2 =-7 28 -2 0%2()2 3/ -6 ")5()5 %'7-)* -2 -2(8675< ))2 -29)67)5-2+6*32(6 1)7 ())02) 1-2+)2 -2 9))0&)039)2() 1%%/ &)(5-.9)2 -2 () )2)08; 8-76 0%2( )2 ,)7 ")5)2-+( 32-2/5-./

!

TEKST MT redactie

" !

22 MT

$ %1-0-)&)(5-.* 5384 -2 ,%2 ()2 9%2 () *%1-0-) "%2 ()5 08-6 1%%/7 1%',-2)6 9335 () 7%&%/6â&#x20AC;?

-2(8675-) ))2 -2(8675-) (-) 6-2(6 &)+-2 2)+)27-)2() ))8: *03 5))5() -2 %14)2 2 =%+ )2(5-/ "%2 ()5 08-6 )5 33/ ,)-0 -2 )2 5-',77) ,)7 *%1-0-)&)(5-.* 34 -2(6 67%%7 () ()5() +)2)5% 7-) 32()5 0)-(-2+ 9%2 5)2( 9%2 ()5 08-6 %%2 ,)7 53)5 #%6 ,)7 &)(5-.* %%29%2/)0-./ +)5-',7 34 1%5/7)2 1)7 ))2 +537) 7%&%/6-2

THEMA MADE IN NL

,<:;91- A7)4: ,- 75161+))6:- !-8<*41-3 ;-/-6>779,1/ >79,-6 ,- 5)+016-: 773 =-937+0; 16 74-6 -6 <1;:4)6,

! "

" ( #

#-9*-9/ -6:+078 1: --6 76,-9 ,--4 =)6 .)5141-*-,912. #-9*-9/ -6 *-:;)); )4 *126) 2))9 -; =-9 =))9,1/; A>)9- 16,<:;91C4- =7-9;<1 /-6 -6 ;9-33-9: =779 76,-9 )6,-9- 0)=-6: -6 =41-/=-4,-6 #785)6 -79/- #-9*-9/ =1-9,- /-6-9);1- >-93;- *126) =--9;1/ 2))9 )4: =)6 #-9*-9/ -6:+078 =779,); 012 =791/ 2))9 >-9, =)6 ,- 074,16/ 16 ::-4:;-16 !-/-4 *12 0-; .)5141- *-,912. 1: .)5141- 5)/ 01-9 >-93-6 5))9 )44--6 )4: 2- --6 5)6)/- 5-6;.<6+;1- )5*1--9; 51615))4 --6 0*7 784-1,16/ 0-*; )./-976, -6 -?;-96- >-93-9=)916/ 0-*; 78/-,))6

;1-4 ,))9 A126 1651,,-4: 76,-9 )6,-9- *-0)6/ *)63*142-;;-6 -6 =-9A79/16/:897,<+;-6 ))6 ;7-/- =7-/, -; *-,912. *-A1; ,91-076 ,-9, 8);-6;-6 >))9=)6 ,- 97;);1- A--.,9<3 =779 ;-?;1-4 01:;791:+0 /-A1-6 ,- 5--:; 16,9<3>-33-6,- 1: -; ,1- ;-+061-3 376 16

WH[WLHO YRRU KHW HHUVWbPHW KRJH :6-40-1, >79,-6 *-,9<3;

$ ! ( #

4: .)*913)6; =)6 *)33-9125)+016-: -6 897,<+;1-4126-6 *-0779; !),- 5)3-9 ;7; ,- >-9-4,;78 897+-6; =)6 ,- 34)6;-6 A1; 773 16 0-; *<1 ;-64)6, - 5)+016-: =)6 0-; *-,912. <1; <4-5*79/ 3<66-6 ,--/ 75A-;;-6 16 =912>-4 )44- :779;-6 *977, =)6 ,76<;: ;7; 6))6 - 9<:;7 *977,897,<+;1-4126 1: 5-;-9 4)6/ -9 <<9 3)6 ,- 5)+016-

:;73*97,-6 *)33-6

% ! ( # 6;-9/): 897,<+--9; =-9>)9516/: 3-;-4: =779 A7>-4 ,- A)3-4123- )4: ,- 8)9;1+<41-9- 5)93; 16 *166-6 -6 *<1;-64)6, -; =12.;1/2)91/- *-,912. :;)); *-3-6, 75 A126 ,<<9A)5- -6 1667=);1-=- ))68)3 5-; A<161/- NHWHOV ZLO KHW GH &2ŵ XLWVWRRW YHU 516,-9-6 6;-9/): 897,<+--9; 6< 9<15 3-;-4: 8-9 ,)/ 5))9 ,); A<44-6 -9 )49): 8-9 2))9 >79,-6 A-1 ,19-+;-<9 -;-9 774 16 --6 16;-9=1-> 5-; 7*7<> 5 ,- /97-1 *12 ;- 3<66-6 *-6-6 *7<>; 6;-9/): 6< --6 61-<>- .)*91-3

% ! ( #

&1- ,- .;-416/ 7. 1:6-@4)6, >-4 --6: 0--.; *-A7+0; 0--.; 077/:; >))9:+01264123 16 --6 =)6 ,- 9744-9 +7):;-9: =)6 %-375) !1,-: /-A-;-6 (7 375-6 ,- "8)+- 7<6;)16 >))9*12 2- )4: --6 37/-4 ,- 4<+0; 16 >79,; /-:+07;-6 -6 ,- @;076 ,- :8)66-6,:;- )+0;*))6 =)6 - .;- 416/ <1; ,- 373-9 =)6 ,- %47,978:- )+0;*))6*7<>-9 %791/ 2))9 *-,)+0; 0-; *-,912. --6 :779; 9-+0;- )+0; *))6 ,1- 0-; =-9=7-9 6))9 0-; =41-/ =-4, 16 -6 ))/ ))6A1-64123 57-; =-9:6-44-6 %-375) 1: 61-; )44--6 /977; 16 -,-94)6, -6 <978) 5))9 773 16 *12=779*--4, -39)D6- %1-; 6)5 -6 016)

# $& !

' ! ( # 97;- 3)6: ,); 897,<+;-6 >))95-- 2- ,)/-4123: 16 ))69)316/ 375; *-,9<3; A126 ,779 ,- 5)+016-: =)6 " 916;: <1; 7?5--9 " 916;: 5))3; ,9<35)+016-: -6 =-9*9<13: /7-,-9-6 =779 ,- /9).1:+0- -6 ;-? ;1-416,<:;91- 6 *-/76 0-; *-,912. 5-; 0-; *-,9<33-6 =)6 ;-?

MT 23

TOP 25

),23,,+ ;;8?((4/,0+ /,,-: /,: ),+801- +((8)01 /66. 05 /,: <((5 +,3 9:((5 (5 +, /(5+ <(5 3,<,59*>*3;9(5(3>9,9 786 ),,8: #8,97( +, 4030,;<6,:(-+8;2 ?6 23,05 46.,3012 :, /6;+,5

$ % ' #

,90 4((2: 4(*/05,9 +0, */079 2;55,5 465:,8,5 968:,8,5 ,5 <,87(22,5 ,: .((: .6,+ 05 /,: :=,,+, 2=(8:((3 )6,2:, /,: ),+801- ,,5 64?,:9:01.05. <(5

786*,5: :,5 67?0*/:, <(5 /,: ?,3-+, 2=(8:((3 ,,5 1((8 +((8<668 ,: ),+801- ;0: /,: ,3+,89, ;0

#

"#!$ ' # 8,,2)((8 7(22,: <,8<6,8,5 5((8 ,8; ,,5 786)3,,4 68+9:8(7 7(2: /,: 05 ,5 <,8?68.: <,030. <,8 <6,8 ,: <(5 66897865. ,+,8 3(5+9, ),+801- )8,0++, 05

1((8 ;0: 5((8 <01-:0. 3(5+,5 <,8978,0+ 6<,8 (33, <01- *65:05,5:,5 5

9:65+ 68+9:8(7 67 +, ;:*/ ,90.5 &,,2 05 05+/6<,5 4,: ,,5 (77(8((: +(: /,: ((5)8,5.,5 <(5 64956,8)(5+,5 ,,5<6;+0.,8 4((2: ((84,, =65 /,: ,,5 6,+ 5+;9:80,,3 5:=,87 (=(8+

#"# !# ' # ":,8:03 09 +, 5;44,8 05 +, =,8,3+ <(5 /,-)8;..,5 <668 :8;*29 ,5 );99,5 , (-.,367,5 1(8,5 /,,-: /,: ),+801- ?015 -()80, 2,5 05.8017,5+ .,46+,8509,,8+ 64 ?0*/ :6, :, 2;55,5 3,..,5 67 /,: 786+;*,8,5 <(5 ?=(8, /,- )8;..,5 5 +, 4(82: <668 30*/:, /,-)8;..,5 /(+ ":,8:03 <,,3 3(9:

<,5 786-0:,,8: <(5 +, 9:,82, <8((.

5((8 */079 <668 46)0,3, :,3,-6659 (;:6E9 ,5 9,8<,89 <668 *36;++0,5 9:,5 01 ,90 =,82,5 8;04

4,59,5 ,,5 +,8+, ?0: 05 ;867( ,5 +, %" +, 8,9: ?0: 05 ?0B <668(3 05 /05( ,5 (3,090B

50,;=, :,*/5636.0,B5 (39 /0./ ,5+ *647;:05. 86)6:0*( ,5 /,: 5:,85,: 6- #/05.9 86+80<, 3,<,8: ((5 .86:, 0556<(:0,<, ),+801<,5 (39 */074(2,8 " ,5 /,,-: ,,5 01?,89:,82, 8,7;:(:0,

& !# ' #

5+,8 /6., +8;2 ,5 /6., :,47, 8(:;8,5 =68+,5 )01 #8,97( /6;: <,?,39 6- .,C478,.5,,8+ 7(70,8 9(4,5.,7,89: , 73(:,5-()80,2 +0, 4,:

:=,, 7,89,5 ,5 :=,,

0478,.5,,83015,5 05 $"#! A ),.65 09 0540+ #! +,39 ;0:.,.86,0+ :6: ,,5 05:,85(:065((3 ),+801- &(8,5 /,: ,,89: (33,,5 );8,(;)3(+,5 5; =68 +,5 (33,8/(5+, (8*/0:,*:6509*/, /66.9:(5+1,9 4,: /;5 73(:,5

" ! $ ' #

,: 95,3.86,0,5+, 8()(5:9, /0./:,*/ ),+801- 86+80<, #,*/56 36.0,9 4((2:, 653(5.9 ),2,5+ +(: /,: ,,5 .86:, <,9:0.05. 67 ,,5 <6684(30., 4,802((59, 3;*/: 4(*/:)(909 )01 69:65 67,5: 05*3;90,- *(47;9 -()80,2 ,5 2(5 :68,5 86+80<, #,*/5636.0,9 65: =022,3: ,5 786+;*,,8: ,3,2:8650*( 4,*/(50*( ,5 96-:=(8, ,: ),+801- 09 .,97,*0(309,,8+ 05

24 MT

THEMA MADE IN NL

15562/+*+4 ' ++4 @=''8 0''8 +4 ++4 /4@/41/4- <'4 *+ :8'/2+83'81: 35+9: .+: (+*8/0, /4 ,2/41 ',92'41+4 +4 <+8'4*+8*+ .+: <'4 9:8':+-/+ <558:''4 2+<+8: 859.;/9 3'':=+81562599/4-+4 "/4*9*/+4 @/: *+ -85+/ +8 =++8 /4

# & # + -855:9:+ '2;3/4/;3-/+:+8/0 <'4 *+ +4+2;> 9:54* <58/- 0''8 45- 56 62'':9 4; 56 +-/4 */: 0''8 =+8* 5<+8-+453+4 *558 6'8:/)/6':/+3'':9).'66/0 '8)53 '6/:'2 /+ <+8'4*+8/4- (/+*: *+ 54*+84+3/4- ;/: .+: /3(;8-9+ #+-+2+4 *+ 8;/3:+ 53 :+ /4<+9:+ 8+4 /4 <+8*+8+ +>6'49/+ #=++ 0''8 ++8*+8 2/0,*+ 54*+8 2+/*/4- <'4 :563'4 '8: '4 <'4 *+4 55-''8: *+ ;/:9+ -/+:+8/0 +:'22-;99 ")./+,+2(;9). /4 + 5<+84'3+ *558 '8)53 '6/:'2 35+: 3++8 <'4 */: 9558: ')7;/9/ :/+9 35-+2/01 3'1+4

!

<'4 <558'2 ./4+9+ (+*8/0<+4 +4 1+;@+ */+ 9;))+9 .++,: -+(8').: '2 @+9 0''8 56 8/0 (5+1: .+: (+*8/0, ;/: .+: 8/+9+ 55: 9:+8:/22+ 3+: *5).:+854*+84+ 3/4-+4 /4 *+ %+8+4/-*+ ":':+4 .+: %+8+4/-* 54/418/01 +4 ;/:9 2'4* 8+)58*53@+::+4

" ! # & #

'3/2/+(+*8/0, + 54- +.++8 (+9:'': ;/: :=++ 54*+8*+2+4 + 54- $ +4 + 54- #+).4/)9 $ 685*;)++8: +4 <+81556: 15,,/+3')./4+9 ''4 54*+8 '4*+8+ <+4*/4-(+*8/0<+4 #+).4/)9 2+<+8: 96+)/'2/9:/9).+ 685*;):+4 ''4 <+8 9)./22+4*+ /4*;9:8/+B4 /+: '22++4 /4 +*+82'4* 551 /4 *+ %+8+4/-*+ ":':+4 .++,: .+: (+*8/0, ++4 -85:+

',@+:3'81: %'4=+-+ *+ 94+22+ +>6'49/+ 54:</4- .+: (+*8/0, /4 ++4 '@+22+4 ='8*

& "# & # +4*8/54 /9 ++4 ':?6/9). 3''1‐ (+*8/0, 4 ,+/:+ /9 .+: ++4 /4<+9 :++8*+8 */+ <'4;/: ++4 1'4:558 </22' /4 &+/9: +/-+4 685*;):/+‐ <+9:/-/4-+4 ''49:;;8: +: (+*8/0, /9 <558'2 '):/+, /4 ;/:92'4* +4 ./4' =''8 .+: +2+1:853'-4+:/ 9).+ 54*+8*+2+4 3''1: <558 8+33+4 9).51*+36+89 1566+ 2/4-+4 +4 9+4958+4 %++2 <'4 *+@+ 54*+8*+2+4 =58*+4 -+(8;/1: <558 85(5:9 #563'4 5+6 <'4 +;8*+4 @/+: *+ :5+1539: *'4 551 @544/- /4

! $ & #

'6/+8,'(8/1'4: '8+4)5 .5;*: @/). '2 8;/3 ++4 ++;= (+@/- 3+: *+ 685*;):/+ <'4 6'6/+8 58 968541+2/01 <558 18'4:+4 3''8 '29 -+<52- <'4 *+ :+8;-256+4*+ <8''- 4''8 18'4:+46'6/+8 551 <558 *+ -8',/9).+ +4 <+86'11/4-9/4*;9:8/+ 4 =+8* '8+4)5 5<+8-+45 3+4 *558 8/<':+ 7;/:? ' ++4 @='8+ 6+8/5*+ =58*: +8 =++8 ,2/41 -+C4<+9:++8* /4 *+ ,'(8/+1 54*+8 '4*+8+ /4 <+8*;;8@'3/4- '8+4)5 685*;)++8: '22++4 .54 *+8* 685)+4: -+8+)?)2+* 6'6/+8 *+ ='83:+ */+ *''8<558 45*/- /9 =58*: 56-+=+1: 3+: (/53'99'

& #

+: 0''8 5;*+ ,'3/2/+(+*8/0, /9 *+ 5;*9:+ 685*;)+4: <'4 562+- -+89 <558 96+)/''2 :8'49658: 9+3/ */+62'*+89 +4 )54:'/4+8 ).'99/9 /4 +*+82'4* 859.;/9 (+-54 /4 3+: *+ 685*;):/+ <'4 6''8*+41'88+4 <558 3'81:

$/80,1,80ʤ # !

MT 25

TOP 25

"

:17''. -1'-,'4 -600'0 &' /#%*+0'4 7#0 16&+,- 2'3 /+0665 7'32#--'0 0 $')10 &' 12# 7#0 &' *6+&+)' #35 16&+,- *'5 $'&3+,( #.4 4%*''243'2#3#5'63 0 &' .112 7#0 &' ,#3'0 *''(5 *'5 $'&3+,( :+%* 71..'&+) 51')'.')& 12 *'5 7'32#--'0 7#0 $+4%6+54 '5 $'&3+,( +4 #%5+'( 12 #..' %105+0'0 5'0 '0 $1'-5 &' /''45' 1/:'5 +0 *'5 $6+5'0.#0& ''0 -8#35 7#0 &' /#%*+0'4 813&5 $+00'0 6312# 7'3-1%*5 &3+'-8#35 +0 &' 3'45 7#0 &' 8'3'.& ' -.#05'0-3+0) $'45##5 6+5 10&'3 #0&'3' '24+ 1 0+5'& +4%6+54 '0 '3-#&'

%,6&8,7ʤ

26 MT

! "

':' 0+'68-1/'3 +0 &' .+,45 +4 231&6%'05 7#0 #651/#5+4%*' .#4/#%*+0'4 '0 *''(5 7'45+

)+0)'0 +0 '&'3.#0& *+0#

'9+%1 '0 4,'%*+< ')+0

#6)64564 *663&' *'5 $'&3+,( 11- ''0 )3115 2#0& +0 &' '3 '0+)&' 5#5'0 8##3 0# &' :1/'3 813&5 $')100'0 /'5 &' 231&6%5+' 7#0 .#4/#%*+0'4 +0&

8+. ! +0 /'3+-# /''3 &#0 7+,(5+) /'&'8'3-'34 +0 &+'045 *'$$'0 #5 2#45 +0 &' +05'30#5+1 0#.' )31'+453#5')+' 7#0 &' /#%*+ 0'$168'3 8'3'.&8+,& $'3'+- .1-#.' 4'37+%'

THEMA MADE IN NL

" ! ! !!

% !

14*,*6 <'4 564)9(**68 44,78 2&(-.3*7 ).* ;46)*3 ,*'69.08 :446 -*8 44,78*3 :&3 43)*6 &3)*6* &&6)&55*1*3 75.3&>.* '43*3 *3 (.8697:69(-8*3 *8 '*)6./+ 0428 :4468 9.8 **3 +97.* :&3 -*8 447*3)&&17* 14*,*6 ,64 *3 -*8 2*6.0&&37* <'4 38*63&8.43&1 14*,*6 )&8 &1 1*:*6)* &&3 '*)6./:*3 &17 &0 *3 43)9*11* )6442)* *6:&3 )&8 >./3 2&(-.3*7 440 )446 ,648* :4* ).3,72.))*1*3(43(*637 .3 >.@ *3 &8./37 2*6.0& ,*'69.08 >49)*3 ;46)*3 *8 3&2 )&&642 <'4 4:*6 9 .7 -*8 &(8.*+ .3 2**6 )&3 :**68., 1&3)*3

! " % ! $&8 :./+8., /&&6 ,*1*)*3 '*,43 .3 !.1'96, .7 9.8,*,64*.) 848 **3 ;*6*1);./)* :*60445 .3 2**6 )&3 1&3)*3 $* -*''*3 -*8 4:*6 )* 09378784+ '14*25488*3 *3 51&38*3'&00*3 :&3 1-4 996 >&&2-*.) .7 './ +&2.1.*'*)6./+ 1-4 -*8 (6*)4 3.*8 &11**3 '*78&&3 )* 5488*3 *3 '&00*3 :446 564(*38 9.8 ,*6*(=(1*)* 2&8* 6.&1*3 440 6./)*3 )* :6&(-8;&,*37 :446 :*6:4*6 45 '.4,&7 *3 ;46)8 2*8 **3 *.,*3 ;.3)241*3 7(-43* *3*6,.* 45,*;*08

&2*3 2*8 &3)*6* '*)6./:*3 9.8 ).* 7*(846 .7 .))*6 6.:* =78*27 1.) :&3 &683*67 .3 38*63&8.43&1 97.3*77 **3 .3.8.&8.*+ )&8 )* -.

3*7* 2&608 564'**68 8* -*15*3 2*8 *)*61&3)7* 8*(-3414,.*

% ! *8 2&&0'*)6./+ 564)9(**68 >;&&6 2&8*6.**1 :446 )* 41.* *3 ,&7.3 )9786.* *3 '4*08 :4469.8,&3, 45 -*8 ,*'.*) :&3 ,*48-*62.7(-* '446564/*(8*3 ;&&6'./ ;&628* 9.8 )* &&6)* ,*'69.08 ;46)8 &&6 3&&78 -**+8 9.72&3 -*8 5468+41.4 9.8,*'6*.) 2*8 75*(.&1* 564/*(8*3 %4 '49;8 -*8 '*)6./+ 39 440 &886&(8.*7 45 .3 56*85&60*3 #44687 ;46)8 -*8 2&8*6.**1 ,*'69.08 './ )* '49; :&3 43)*6>**@67 *3 -*8 .31&)*3 :&3 ,648* :6&(-87(-*5*3 3 -*8 0&)*6 :&3 4*8 -.*15 9.72&3 ).8 :446/&&6 -*8 %**0& )*804657 42 )* >**:&&689.,*3 ,*6**) 8* 2&0*3 :446 )* >42*6

% ! *8 ;&7 &+,*145*3 /&&6 +1.30 7(-6.00*3 './ -.,-8*(- 2&(-.3* '49;*6 84*3 8452&3 $.11.&2 ./3*3'96, 45 /&6.,* 1**+8./) 43:*6;&(-8 4:*61**) 3 34:*2 '*6 86&) 6&30 91)*6 A **6)*6 ;*60>&&2 './ 400*6 A &&3 ./ -**+8 &2'.8.*9>* 51&33*3 -./ ;.1 )* 42>*8 )* 042*3)* 8.*3 /&&6 **3 5&&6 0**6 :*6)9''*1*3 *3 440 -*8 5*6743**17'*78&3) +1.30 1&8*3 ,64*.*3 *8 '*)6./+ '49;8 2&(-.

3*7 ).* .3 564)9(8.*1./3*3 8* 51&&87*3 >./3 43)*6 &3)*6* :446 -.1.57 *).(&1 =78*27 *3

%$ !

$ % !

*8 69.2 >*78., /&&6 49)* +&2.1.* '*)6./+ ;46)8 .32.))*17 ,*693) )446 )* 0.3)*6*3 *3 01*.30.3)* 6*3 :&3 456.(-8*6 :&3 9,8* 6*3 ).* -*8 .3 456.(-88* .3 .))*60*60 .))*6 6.:* =78*27 .7 1*:*6&3(.*6 :&3 *1*08642*(-& 3.7(-* &&3)6./+7=78*2*3 :4463& 2*1./0 :446 )* &,6&6.7(-* 7*(846

MT 27

RYANAIR RESHORING

RYANAIR

EEUWIGE UITDAGER TEKST Maarten van der Schaaf

48 MT

THEMA MADE IN NL

TERUG NAAR DE KUST # # "

" ! " " $ & ! ! " ! ! ! #

$

# "

MT 49

RESHORING

hebben we ervoor gekozen de ledbuizen toch weer hier te produceren.’

Kwaliteit, voor veel Nederlandse bedrijven is het dé reden om productie uit het buitenland terug te halen, constateert Ton Wilthagen, hoogleraar Arbeidsmarktvraagstukken aan Tilburg University.

‘Concrete cijfers en statistieken zijn nog niet op grote schaal voorhanden, maar we merken dat de belangstelling onder bedrijven groeit om hun productie terug te halen uit lagelonenlanden.

Kwaliteit is een belangrijke reden; veel ondernemers die hun productie in Azië hebben ondergebracht, zijn maar matig tevreden over de geleverde kwaliteit. Soms is een uit China afkomstige container voor de helft onbruikbaar, zo horen we wel van gefrustreerde ondernemers.

Niet alleen ligt de productiekwaliteit hier hoger, ook het monitoren van de kwaliteit wordt eenvoudiger als de productie dicht bij huis plaatsvindt.’

‘De ommekeer kwam voor ons toen we in 2012 een zending uit China in z’n geheel moesten afkeuren. Dat werd uiteindelijk allemaal keurig hersteld door onze leverancier, maar er ging wel weer een paar weken overheen. Toen dachten we: hoe handig is deze constructie nou écht?’ Robbert Bloem, eigenaar van verlichtingsproducent NeoFos uit Zaandam, blikt terug op het kortstondige Chinese avontuur van zijn bedrijf. ‘In 2010 viel de definitieve beslissing om te gaan samenwerken met een kleine fabriek in China voor de productie van onze ledbuizen. Uiteraard was kostenbesparing de belangrijkste reden: de lonen lagen én liggen daar een stuk lager dan hier. Al snel merkten we echter dat we weinig zicht hadden op de inkoop door onze leverancier.

Ondanks de kwaliteitscontrole ter plekke bleken niet alle componenten altijd even goed, met als dieptepunt dus die zending uit 2012. Uiteindelijk

50 MT

LOONKOSTEN Ook de Tilburgse bloempottenfabrikant Capi Europe besloot ooit zijn geluk in Azië te beproeven. In 2000 verplaatste het bedrijf de productie naar Vietnam. ‘Dat had vooral te maken met de lagere loonkosten daar’, vertelt Capi-oprichter Toine van de Ven. ‘Bovendien konden we daar sneller dingen opbouwen en uitbreiden; zeker in die tijd kende Azië qua wet- en regelgeving weinig beperkingen in vergelijking met Europa.’ In 2004 verhuisde Capi van Vietnam naar de Chinese miljoenenstad Shenzhen. Anno 2017 is Capi nog altijd actief in China, maar drie jaar geleden haalde het bedrijf een groot deel van zijn productie terug naar Nederland. Dat had primair te maken met de geleverde kwaliteit, maar ook de financiële omstandigheden speelden een rol, zegt Van de Ven: ‘De dollarkoers liet en laat rare

THEMA MADE IN NL TEKST Joost Peters ILLUSTRATIES Esther Aarts

bewegingen zien en dat zorgde voor nogal wat onzekerheid. Ook speelden de hoge vrachtkosten ons steeds meer parten. Verder is het gat tussen Azië en Europa qua loonkosten kleiner geworden én krijgen ook Chinese werknemers steeds meer vrije dagen.’

BRANDJES BLUSSEN Niet alleen Azië, ook Oost-Europa is voor veel Nederlandse maakbedrijven nog altijd een geliefde bestemming. Haardenfabrikant Barbas Bellfires (voorheen Interfocos) besloot ooit zijn hout- en gashaarden daar te laten maken.

Een jaar of acht geleden keerde het bedrijf uit Bladel op zijn schreden terug, als een van de eerste. Dat had volgens operationeel directeur Thomas Luiten alles te maken met de wens om de performance te verbeteren. ‘Alle afstemming rondom het productieproces nam enorm veel tijd en energie in beslag; de toeleverings- en orderketens waren lang en communiceren was vaak een heel gedoe. Dat maakte ons kwetsbaar: de kleinste verstoring in het proces zorgde ervoor dat onze performance kelderde. En de levertijd lag met zo’n tien tot twaalf weken al vrij hoog. Ook het wijzigen van producten kostte enorm veel tijd en geld. En was de kwaliteit van een geleverd product vanuit Oost-Europa niet helemaal in orde, dan ging opnieuw veel tijd verloren. We waren voortdurend bezig met brandjes blussen.’

Tegenwoordig produceert Barbas Bellfires zijn haarden weer in Nederland. De levertijd is teruggebracht tot gemiddeld drie weken en de productie zelf neemt nog maar zes uur in beslag. Het geheim van de smid? Een radicaal andere organisatie van het productieproces, schetst Luiten. ‘We werken tegenwoordig volgens de principes van Quick Response Manufacturing, oftewel QRM. Binnen QRM draait alles om het >

‘DE ORDERKETENS WAREN LANG EN COMMUNICEREN WAS VAAK EEN HEEL GEDOE; DAT MAAKTE ONS KWETSBAAR’

MT 51

RESHORING

verkorten van de doorlooptijd en het terugdringen van de wachttijd tussen processtappen. Door te werken met kleine, wendbare teams â&#x20AC;&#x201C; zogenoemde quick response office cells â&#x20AC;&#x201C; kun je als organisatie veel sneller inspelen op orderwijzigingen, veranderingen in de markt, wetswijzigingen en alle andere denkbare veranderingen die invloed hebben op je productie, performance en verkoop.â&#x20AC;&#x2122; QRM draait met andere woorden om nabijheid, benadrukt Luiten. â&#x20AC;&#x2DC;En juist aan die nabijheid

TERUGHALEN OF NIET? ! ' + $ ' ( %' $ %+ ', $ !*$$ $ %& + '( "" $ &" !! $ ) ' ) +%%' # ' - ) %& #% " ! $ % ) # ' + $ %%& $ " %& - $ , ( ) $ ( %' $ %) $) " $ $ - +' $" () ) /$) ' (( ' %$ '$ # '( $ !%') ) ( () ! )%) # $*) $ $- ) $ )%' $ +%%' ' ( %' $ + $ " $ - $ ) ' ' ( # %%' " *' 8QLYHUVLW\ RQWZLNNHOGHbUHVKRULQJ ,,, ' ( %' $ )%%" $" %% " ' ' %$ ") $ 1 $ $ + $ $ * ) ' +' $" () ( ' %& # ' " () )%' $ $ '%" (& " $ ' ( %' $ $ , %$ '$ # '( # ' $- ) $ #% " ! $ $ %$#% " ! $ + $ ' ( %' $ +%%' *$ (& ! ( )* ) )* " ( ' $ )%%" +%%') *' $ %& ( ( + $ " )() WUDQVSRUW HQ LPSRUWWDULHYHQ HQ , ) $( && " ! $- ) $ 2

52 MT

ontbrak het toen onze productie in Oost-Europa plaatsvond: de lijnen binnen de organisatie en in de leveranciersketen waren veel te lang.â&#x20AC;&#x2122;

INNOVATIE Daarmee is Barbas Bellfires een fraai voorbeeld van hoe een terugkeer tegelijkertijd het startsein kan vormen voor innovatie. Bij teruggekeerde bedrijven leiden technologische ontwikkelingen op het vlak van robotisering en automatisering vaak tot nieuwe, concurrerende businessmodellen, ziet Ton Wilthagen. â&#x20AC;&#x2DC;Vaak is hier dankzij de voortschrijdende technologie nog maar een fractie nodig van het aantal medewerkers dat in de buitenlandse vestiging aan het werk was.â&#x20AC;&#x2122; Dat is inderdaad zo bij Capi. In de fabriek in Tilburg doen vijftig mensen, samen met robots, nu het werk van vijfhonderd Chinezen. Toine van de Ven: â&#x20AC;&#x2DC;Dankzij een door ons ontwikkelde, gerobotiseerde technologie op basis van rotatiegieten loopt de energiebesparing op tot maar liefst tachtig procent. Bovendien kunnen we dankzij deze technologie sneller werken ĂŠn verbruiken we minder materiaal.â&#x20AC;&#x2122;Â Ook NeoFos greep de terugkeer naar Nederland aan voor aanpassingen in het productieproces.

Robbert Bloem: â&#x20AC;&#x2DC;In tegenstelling tot onze leverancier in China wilden we hier in Zaandam niet solderen. Daarom besloten we ons product zĂł aan te passen dat de onderdelen in elkaar geklikt en geschroefd kunnen worden. En met dezelfde onderdelen kunnen we nu ook andere producten maken, wat ons nog weer flexibeler heeft gemaakt.â&#x20AC;&#x2122;

RECHT DOOR ZEE EĂŠn aspect dat tot nu toe niet genoemd werd als reden om te reshoren: de soms grote culturele verschillen. Vooral bedrijven die zakendoen met

THEMA MADE IN NL

Azië lopen ertegenaan, zo blijkt ook uit het relaas van Toine van de Ven van Capi. ‘Waar in Nederland geldt “afspraak is afspraak”, geldt in China precies het omgekeerde: daar wordt iemand die de boel succesvol belazert gezien als een geslaagd zakenman. Let wel: iedereen heeft zijn eigen perspectief en het ene is niet per se beter dan het andere. Maar die culturele verschillen zíjn er nu eenmaal.’ Ook Robbert Bloem stuitte op verschillen. ‘Kijk, Nederlanders zijn over het algemeen redelijk recht door zee. Dat wringt af en toe: je kunt drie keer vragen of “nee” ook echt “nee” betekent, maar zeker weten doe je het nooit.

Kenmerkend was ook het verschil in focus: terwijl wij vooral gaan voor een consistente kwaliteit op langere termijn, keek onze leverancier vooral naar winsten op korte termijn. Als ze vier tiende cent konden besparen op een onderdeel, dan deden ze dat, óók als dat leidde tot een lagere kwaliteit.’

Thomas Luiten van Barbas Bellfires kijkt tevreden terug op de terugkeer naar Nederland. ‘De levertijd, leverbetrouwbaarheid en kwaliteit zijn sterk verbeterd. En, misschien nog wel het belangrijkste: kennis en vakmanschap zijn teruggebracht in het bedrijf, waarmee ook het zelfvertrouwen is gegroeid. We hebben dus zeker geen spijt van onze beslissing.’ Realiseer je wel dat reshoring niet per se hoeft, benadrukt Luiten.

‘Zeker voor bedrijven die in bulk produceren, kan uitbesteding naar lagelonenlanden nog altijd interessant zijn. Produceer je net als wij klantspecifiek en ordergericht, dan hangt het helemaal af van de omstandigheden. Belangrijk is, denk ik, vooral dat je je niet blindstaart op de kosten. De lonen en materiaalkosten liggen hier weliswaar hoger, maar dankzij de slimmere manier van werken en de spectaculair teruggedrongen levertijd kunnen we nu zelfs concurrerender zijn.

En dát is waar het uiteindelijk om draait.’ Q

‘DE LEVERTIJD EN KWALITEIT ZIJN STERK VERBETERD. PLUS KENNIS EN VAKMANSCHAP ZIJN TERUGGEBRACHT IN HET BEDIJF’

MT 53

out of office BOEKEN & EVENTS

76

"

74 ! ! #

75

$

77 "

80

"

81

$

MT 73

BOEKEN

OUT OF OFFICE

&%# ' % !

+ '- ) & )' ( . + & * (( )* - &,!+ '& ) & ) '$' ! * !#,& #. &+,% /*! ( $ '&+'$' ! & *+ )) &#,& ! &+.'') & & -'& & '( ** &+!2$ -) & 0' $* ' 0. ) !* ) + !* &! + & -) ! " 0'% ) &+.'') + + $,#+ & % + - $$ & & '(*+ &

A ANBE VOLEN

' " & ( * " ( ' ' % ! -'$ ) !& . )% 0 )' ( . + &* (( )* 0! - *+ + !& ,& '& )0' # !* .'& ) &*. ) ! ' & !# +! & " ) $ & '( %!"& *+ &' & )!" .!$ !&& & - )#$ ) & % &* & % -'') # % ) !# -'$ %!"& )+ ).!"$ % &* & -)' & ' !# &! + $ ## ) % + %( ) '( - # &+! %' *+ & 0. ++ !# )*+ )! " ) ( &+" * '- ) -) ' . + . $ 0', & ) &

CAREL VAN SORGEN

& '()! + ) - & !$') + $ $ ) + '')0 ++!& *- )%' & & -'$ ) !& " '- ) $ #,&& & ) & &

$ "(!' ' )! " ) * ) - & .

0. )+ !" )* , 0 & % &* & + 0 + *, * 3 $+!" . $ 0! & &4 % ) $* !# &! + '') 0 + . * + )!" ) &! + . *+ & ) "! % ! ! !' ( ( ' ) ),# - & !

$* 0 !$ ) . + !# $* & & ) + " $+!" -'') ) ! %' + 0!"& '% + + . ) !&& & & #. )+! ) # & '%*$ & $* $ ! !& - & %' + " ''# $+!" -'') ) ! 0!"& #'%+ *+')% '( & #,& " &! + ( * '( + %'% &+ & & &# &

OOK LEZEN

Prima boek

met

Gratis ! )* ' ,** & s T Plzu M k + - $ '( + & ez Lin Businnement n o ab +! - + ).!"$ ('*! +! - # - # *+ % &! ) !* '% % . )# )* + %'+!- ) & & !+ ' # - )+ $+ % *+ . ) & & '() + '%($!

% &+ %' + -'$ ' &

& ' " & '%

($!% &+ &( *+

& '&+- & )

74 MT

Rotzooi werkt

Last van agile?

+ '* &' ! '% +'+ ) +!-!+ !+ + #'% & '* .!& + " '% )',+!& * $'* + $ + & & ( * #'% " +'+ '($'**!& & % & ') & # $ & ,!+ ' " + %* 0' #,&+ +) !& & + 0 % + - ) & ) & '%*+ & ! & #,&& & '% & & ,& &( **!& * - )%' & - ) )'+ &

!* + &! ,. +'- ).'') $$ * + + ) % + !$ ' . )#+ % + ' *'%* &! + !+ ' # ()' )+ !$ !& ( )*( +! + ($ + * & + $ + 0! & . ) % & )* ! % + !$ . )# & + & & $'( & & ' 0 + & ! ) #,&& & +' ( ** &

OUT OF OFFICE

INTERVIE W

Wij en de ander % !" $ # " % . & % ! ( ! ( ' ! ! ! & ) " ) & ! " ) !& $! & "! " & ! % !) $ ! ' %& " & ) & ( " ! $ + & $ ! #$ & !" ( % & %% ! ) " & ) ! & % )"$ ! & ) ! $ ( ! ! % & & % !) $ ! $ % ! ! # $ %! &$' % & & $" & $ & $ $& $ # ! (""$ ) ) & ! & ) ! # ! ! ( % & $& & &) ! ! " & ! !! ! $ ! $ % ) & $ & $ + & & ( % & $& % ! # ! ! & ! ( ! $ %# & % & & &) ! ! !# & ! ! ! & $+ %& & " $ &% "# % $ & %!" %& ! / #" % . # & ( ! " '! & %& ! $ ! $% ! " '! $ & & )-& ! ) "" %"! ! % )"$ & $ ! #$ & !" ( "( $ $ ! % ! $ ( ! " '! $ ! !% ! ( ! ! (""$ ! $ ) $"# ) ! & ( ! ! + ! ( & $ & (" ! + ! # $%""! # & ( ! $% #

& ' %& & & !"( $ %& $ ! % %& ( ! ! ( ! % & $ ! ! !& $! & "! " ( ! + ! + & ! & ) ! $ ( $) & ! ( !% ! %& $ $% # & " & ( (""$ & ! ! $ & ! & $ ! $ " " & ! & ' & ! ! &"& ! & ' & ( $ " & / "! % % & " "! & " # " . (""$ ! $ & % ( ! $ ! $% + ! ! & +" $ % ' &% $% $ ) + ! ) #'! &' $ )"$ # % "! $"!& $ % ! ! !& $ ' &'$ & ) $ & ! ! $ ' &'$ ! ! + ! ( * $ ( ! & ! ! '!! ! ! %& $ # &%( ! ! % ! % ! $ $ "# " !& )"$ & & % +) & + ! / " % . & % ! $ " % ! ! % &' & ! & ) $ & ) !%& $ %' & & ! & % $ & " & ! ! ) $ ""$ & " & " ! %& # & $' ! ! %#$ & ! & )"$ & !" ( & ) ! ! "" ! $ ) & ) ( ! $ '!! ! $ ! " & ( " ! !% ! & $' ( ! ! &$ ! ! !& $ ' &'$ ( $ ! ! ! ! !' %! # ) $" ! $ ! ! $ & + ! /

$ ! " & $ $' / "

( ! !

MT 75

BOEKEN

TES T JEZELF

" !

!

!

!

!

Nooit meer klagen

" $ '& ) " ' '% (% " +#( " * )# "& %' #& !# ' " '%##&' " ! ' !#' ) % " *##% " % " +#( " $ '& !# ' " #! " ) " + (% " ' ! % " + " & #! % ! "(& ( OOK LEZEN ' "& ! % ' # ) " & '( ' &

#%" ) "

"+ " #& ' " + "

" "' " ) '' " )##% ' ( ' ! "' " #!$ ! "' " ( ' #) % " " * % ! "' ' ) % %' ) " ! " ) %' " # ( %( '+ ' '#' )( " &! " " " )##% ' * % ' & # ' /

76 MT

%&' )%#(* #$ &'% ' ) %' ' % %# ( ) " ' " ' % % " ##$' ##% ! % '* ! " ! ' ( &" %& " ' ! ! ' " ! ' )# ' # #! ! " " %& ' ! " ! ' " )% " #$! % " % (* ' ! '* "' " ' ) % " #! ' " & %##' & ! " + "

"' %) * &$% & ) % ' " ! % " % $ ! " $%# % & '( ' ) "( ' ' $ %&$ ' ) " " % ' + " * & + ## " ' &" ! ' ' &'(% " ) " )% " )##% '& * ' * ## ! " ! ( '& ' " ' ) % % ) " ) %% ("" " + " ' " * #) %&' " ' + % $ !# ' " "' % " #$ ! " '#" ' " #! " ' ' " ! % ' * % ' % ' ) % " -" )#" " " % ) " ! " )#% ' )# ' ( " #(' " #) % * &'% " " ' ' ' ) ' #" % .& % (+ / ' "& " #& " + " # "# !' * % * % #) % ! *#% " +# & " #) % " ! # ( & ' % " ' % % & * " +# % & " * &'% " &$% " " " ) ' % ' * '& " ' & ' #"' "

#' #$ + % ## ' & ' "('' #! ! " % ' " ! % " ' " ) " * )# ! " '& ' )%# '( #"&' "' ' $#& ' ) ) " & $%# %' " ' + " ' & # #! ' % ' ) % " ! % " '# ' " #"% ' " #! ) %)# "& * % ) % % ' " ( ' ## % #$

B

beste business events

THE FUTURE OF WORK OVER FLOREREN IN DE 21e EEUW

Hoe ziet de toekomst van werk eruit?

$ ! ! ' " # " ! "$

!! & % & # ! ! % ! # ! # # ! ! "$ ! $ ! ' ! " ! ! # ! ! ! '

!

"

Leiderschap in ĂŠĂŠn dag " *+ ! ) "' 33' $(&, -", '" -/ "' 33' + &"' * * $+ . ' ' " % * , .(% , 1 % (*&-% %+ " . ' 1"#' "' 33' + &"' *+ ', $ !( . % $ ''"+ # "' 33' () $-', ( ' ( ,# * -*+ ,* ", 2 ,* ",

3

0 ,/

Psychologie van het overtuigen . *,-" "' +$* !, ! , %% + , & $ ' & , ! , ,( ) ++ ' . ' #-"+, , !'" $ ' ' 1 + + &"' *+ % ' 0) *,+ / *(' * ( ( *, " % "'" "#' $' )# + . ' ! , (. *,-" ' ( ,# ) ', 2 -++-&

3

0 ,/

Masterclass productief en efďŹ ciĂŤnt werken :LO MHbYDQGDDJ QRJ MH FRQFHQWUDWLH YHUEHWHUHQ HQ MH DUEHLGV SURGXFWLYLWHLW YHUKRJHQ" .RP GDQ QDDU GH PDVWHUFODVV SURGXFWLHIbHQ HIILFL­QW ZHUNHQ & , *$ " ! % * ' ." %% ' * +' %% 1 ' , * ( -++ ' ' )*( - ," . * / *$ ' ( ,# *,#+ 2 &+, * &

3

0 ,/

Nationale Overname Dag ,"(' % . *' & "+ .((* $() *+ ' . *$() *+ . ' *"#. ' !3, &(& ', (& , ' ,/ *$ ' ' %% + , % * ' (. * ! , . * $() ' . ' # *"# "+ .-% & , /(*$+!()+ " "'. +, * *+ ' *"# + " ' * ' + & ' . ' ( ,# (, % (-, ' 2 (-, '

3

0 ,/

Avondseminar: hoe krijg ik ze zover? ( $*"# #"# # & '+ ' 1(. * (& /"#1 / *() 1"# % & ' ' # * ' ( &"++ !" ' '( / % % ' * / *$ ' , . * ' * ' , !((* # . ' ,(),* "' * ' . ' ,, ' ,"# '+ ", .(' + &"' * ( ,# #' # " , * 2 -+ '

3

0 ,/

"*#$ $ #' () +, -+#' ++ . ',+ '%

+, -+"' ++ . ',+ + % , *, ' . *1 & %, +, 1 $ %"#$ . ' & ', ' .((* (' *' & *+ ' & ' *+ "' *% ' ' )- %" *, 1 () 33' )% $ ."' , !" * ' 1(* .-% " + % , * ' ,*(-/ * (. *1" !, . ' "'!(- %"#$ 1 $ %"#$ . ' & ', ' + &"' *+ /(*$+!()+ ' & +, * % ++ + (/ * 1 )*(-, ' ' ! & ', &