UIT HET HART
Het herstel van een wijkparel p 8 50 jaar winkelcenter p 13
#02 – Zomer 2021 – jg 2
v.u. Dir k S c huer m an s , P r in s en s t r a a t 2 1 , 3 5 0 0 Ha s s e l t
wijkkrant heilig-hartwijk
voorwoord
Het verheugt ons elke keer opnieuw om te horen dat jullie ons wijkblad op prijs stellen. Dat stimuleert ons om op deze weg verder te gaan. Uiteraard is ‘Uit het Hart’ er niet alleen vóór jullie, want het is nog meer VAN de wijkburen. Daarom willen we via deze weg graag nog eens een oproep doen om ons ‘lastig te vallen’ met allerlei kleine nieuwtjes. En aan de secretarissen en secretaressen van de verenigingen in onze wijk willen we nog eens laten weten dat we met alle plezier de activiteiten van jullie club aankondigen of er verslag van uitbrengen. Mail of bel ons dus maar! In dit nummer vinden jullie de vaste rubrieken zoals het historisch hoekje van Annemie, de wijk-ster van Lander, de zachte berm van Jan, de wereldbuur van Myriam en nummer 7 van Raymond. Daarnaast is er ook nog ‘hot news’ van hoofdredacteur Dirk. In dit nummer bezoekt hij het pand ‘Koloniale Waren’ aan de Koningin Astridlaan.
Colofon
Inhoud p. 2 Voorwoord p. 3 Varia p. 4-5
Wijk-ster – Jos Aerts
p. 6 Puzzelplezier + oplossingen p. 7
Nummer 7
p. 8-9-10 Koloniale Waren p. 11
Bericht van de
burgemeester – Wijkbudgetten p. 12
Geschiedenis van de wijk – deel 4: Crutzen
p. 13
Jubileum: 50 jaar shoppen aan de Herkenrodesingel
p. 14
Varia – Hacosi – Inzameling klein afval
p. 15 De wijk en de wereld – Anditha
Deze wijkkrant is een initiatief van de dienst Wijkopbouw van Stad Hasselt i.s.m. dit vrijwillige redactieteam: Hoofdredactie: Dirk Schuermans (dirk.schuermans@telenet.be) en Raymond Rutten (raymond.rutten@telenet.be) Teksten: Annemie Reysen, Myriam Vray, Lander Bikkembergs, Jan Castermans, Dirk Schuermans, Raymond Rutten. Kruiswoordraadsel: Tonny Vervoort Fotografie: Vivianne Jorissen en Marina Houbrigts (cursisten fotografie Qrios Hasselt), Jozef Aerts, Raymond Rutten, Jan Castermans, Myriam Vray, Dirk Schuermans, Fred Lams (digitale archief over SuperGB). Vormgeving: tricolor.be Drukwerk: Realise Printing
p. 16-17 De zachte berm p. 18
Mobiele recyclagepark – Zomertips Politie LRH
p. 19-20 Gevelkapelletjes – Oude pastorij te koop – Gelatines
Wil jouw vereniging of organisatie in de herfstkrant een activiteit of weetje laten opnemen? Stuur dan voor 31 augustus 2021 een mailtje naar raymond.rutten@telenet.be.
-2-
va r i a
100 jaar Mimi!
Boeket ‘Dag van de buren’
Marie-Justine “Mimi” Indeherberge-Princen, die in onze herfsteditie van vorig jaar nog werd geïnterviewd, is op 22 april 100 geworden! Na een oproep van een buur staken enkele bewoners van de Plantenstraat verjaardagskaarten bij de eeuwelinge in de brievenbus. Ook online, zoals via buurtplatform Hoplr en Facebook, kreeg Mimi vele felicitaties.
Onze eigen Raymond Rutten kreeg tijdens de voorbije Dag van de Buren een boeket bloemen aangeboden. Een buur had hem namelijk hiervoor genomineerd bij de stad, omdat Raymond en zijn vrouw Suzy al jarenlang de gangmakers zijn van allerlei activiteiten in en rond de Prinsenstraat en het Romboutsparkje. Die bloemenhulde leverde trouwens nog een grappig verhaal op: een half uurtje voordien was Raymond een foto gaan nemen van zo’n hulde in Kuringen, bedoeld voor de ‘Goed nieuws’-krant van Het Belang van Limburg. “Maar ik kan niet lang blijven, want ik heb dadelijk nog een afspraak!”, excuseerde hij zich bij de stadsdelegatie. Iedereen bleef heel serieus… tot een half uurtje later toch, want toen stond diezelfde delegatie met een brede glimlach aan zijn deur.
Expo ‘Het zit wel snor!’ Fotograaf Luc Daelemans plakte voor zijn nieuwe project ‘Het zit wel snor!’ letterlijk een snor op de gezichten van twintig bekende gezichten. Onze wijkbuur, Pukkelpop-organisator Chokri Mahassine, is één van die besnorde personen. Corona heeft er het voorbije jaar flink ingehakt, vindt de fotograaf, maar toch zouden mensen positief moeten blijven, niet op het negatieve focussen en uitzicht houden op betere tijden. Via zijn ludieke snor-portretten maakt hij die boodschap kenbaar. Je kan de foto-expo tot begin juli gratis bewonderen in de brede loopgang tussen supermarkt Delhaize en parking Blauwe Boulevard in Quartier Bleu.
-3-
c u lt u u r b u u r
©Jozef Aerts Daybreak (India)
Jos Aerts bijna 50 jaar achter de camera
Jos Aerts “In het eerste jaar van het middelbaar hadden we op dinsdag een vrije namiddag, waarbij we een activiteit mochten kiezen. De meeste kinderen gingen dan voetballen of wandelen, maar bij één van onze leerkrachten konden we terecht om de basisbeginselen van de fotografie te leren. Dat was een onderwerp dat me onmiddellijk enorm boeide”, vertelt Jos. “Ik ging ook vaak naar tentoonstellingen, daar leer je veel van. Pas na mijn legerdienst kocht ik eindelijk mijn eerste camera. In 1981 kreeg ik de kans om met een ontwikkelingswerker mee te gaan naar Indonesië
Sinds 2012 woont voormalig bankbediende Jos Aerts in onze wijk. Jos is een klinkende naam in de wereld van de amateurfotografie met als specialisatie journalistieke en reisfotografie. Hij won in meer dan vijftig landen prijzen voor zijn foto’s. Door de coronacrisis kan hij voorlopig niet naar het buitenland, maar dat geeft ons de kans om hem te interviewen over zijn eeuwige hobby.
-4-
©Jozef Aerts Mother-Black Hmong (Vietnam)
©Jozef Aerts Floating market (Thailand)
en sindsdien heb ik de hele aardbol rondgereisd.”
onderscheiding kreeg hij in 2007 voor zijn fotoreportage over de kloostergemeenschap van Herkenrode. In deze reeks had hij in het bijzonder oog voor de spelingen van het licht. “In het buitenland trok ik veel foto’s van monniken, die met hun oranje gewaden. En ik dacht toen: het moet toch mogelijk zijn om dat hier dichterbij ook te kunnen doen. Zo ben ik in contact gekomen met de zusters van Herkenrode. Vier maanden lang ben ik dagelijks bezig geweest met hen te observeren en te fotograferen, en zo ben ik daar vriend des huizes geworden.” Deze ongelooflijk mooie fotoreeks vind je trouwens terug op https://www.fiap.net/ en/portfolios/mfiap/jozef-aerts.
Jos wilde altijd al de wereld zien en bezocht intussen dertig landen in vier werelddelen. Hij vereeuwigt vooral mensen in Azië, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika. “Je bent eerst wel vreemden voor elkaar, maar naarmate je de mensen beter leert kennen, kan je betere foto’s maken”, vertelt hij. “Na een tijdje begon ik deel te nemen aan wedstrijden van de FIAP en de PSA, de grote wereldorganisaties voor fotografie. En dicht bij huis stelde ik tentoon, onder meer in de Grenslandhallen, het Provinciehuis en het kasteel van Alden Biesen. Vanwege mijn jarenlange inzet voor de fotografie, de tentoonstellingen en de voordrachten die ik gaf en door al jarenlang prijswinnende foto’s te maken, werd ik door de PSA in Pittsburgh (VS) bekroond met een Lifetime Achievement Award. Momenteel ben ik bij de PSA overigens membership director, dat betekent dat ik fotografen in heel West-Europa ondersteun.”
In 2015 maakte Jos Aerts een tentoonstelling in het Stadsmus over Robrecht Leenders, de Hasseltse troubadour. Vandaag wordt hij regelmatig gevraagd als jurylid. Hij deed dat intussen voor fotografiewedstrijden in elf verschillende landen. Hij gaf ook al een lezing over reisfotografie in Zuid-Afrika en neemt deel aan internationale congressen. In 2023 viert Jos de vijftigste verjaardag van zijn carrière als amateurfotograaf.
Jos won felbegeerde prijzen, onder andere de FIAP Mastertitel in Parijs. Die
-5-
puzzelplezier VERTICAAL 1. steen 3. Europese hoofdstad 5. lofdicht 7. ver (in samenstellingen) 8. reiken 10. skiën 11. werkweigeraar 13. zonder onderkomen 15. strijdperk 17. koffieapparaat 18. elektrode 19. Griekse letter 21. boekverhaal 23. durf 28. rugaandoening 29. welpenleidster 30. edelgas 31. optisch hulpmiddel 32. insecteneter
HORIZONTAAL 2. loopvogel 4. cowboyfeest 6. verharde huid 9. Spaans gerecht 12. vrouwelijk schaap 14. Turkse titel 16. beginnen met iets 20. aan de buitenkant 22. mogelijk erker aanbouw 24. bladmetaal 25. advies 26. onder invloed van drugs 27. vulkaan 30. oplettend 33. godin van de vrede 34. illegaal 35. hemelbrood 36. dokter 37. Engels bier
OPLOSSING DE ZES VERSCHILLEN LENTE-EDITIE: Kijk nog eens goed naar de bomen linksboven, het huis linksonder, de ramen in de toren, een huis in het midden (ter hoogte van de klokken), de zuidingang van de kerk of de tuin van de broeders van de Tuinwijk. De Korte Breestraat natuurlijk…
-6-
Nummer
7
Een wijk wordt gemaakt door mensen en dus willen wij jullie laten kennismaken met wijkbewoners die van onze Heilig-Hartwijk een plek maken waar het goed is om te leven. Iedereen aan bod laten komen is uiteraard onbegonnen werk. Daarom kiezen we voor de mensen die in een willekeurige straat op het geluksnummer 7 wonen.
van de stad, met alles op wandelafstand. “Ik heb voor co-housing gekozen omwille van het sociale aspect en om zo nog wat te kunnen sparen. Via een oproep in een Facebookgroep rond co-housing in Hasselt ben ik uitgekomen bij dit huis. Ik kende één van de vorige bewoonsters. Zij ging verhuizen en ik heb me dan kandidaat gesteld om haar plaats in te nemen”, vertelt Laurien. Ellen is de nieuwste bewoonster, zij is hier pas sinds begin april. “Het appartement dat ik huurde in Hoeselt werd verkocht. In mijn studententijd in Leuven had ik al kennis gemaakt met co-housing. Dat was een erg leuke ervaring die ik wilde herhalen.”
In de Palmstraat nummer 7 ontmoeten we drie sympathieke jonge dames: Annebel Loos (28), Laurien Verjans (27) en Ellen Lagiewka (32). Even voorstellen: Annebel komt uit Houthalen, ze is dossierbeheerder bij de CM en kan binnenkort dus te voet naar het werk. Laurien woonde voordien bij haar ouders in Sint-Lambrechts-Herk, zij is leerkracht Nederlands en PAV aan de Provinciale Handelsschool. De Bilzerse Ellen is de creatieve bezige bij van het trio. Zij werkt als freelance storyteller en content creator, is regie-assistente bij Woestijnvis en maakt podcasts voor Avansa Limburg, het vroegere Vormingplus.
Wat zijn de pluspunten van de Heilig-Hartwijk? Annebel: “Rustig en toch dicht bij de stad.” Laurien: “… en geen drukkend gevoel van de stad.” Ellen: “… en goede invalswegen!”
Wat kan er beter in de Heilig-Hartwijk? Annebel: “Na corona hoop ik op een buurtfeest in de straat, want dat mis ik…” Laurien: “Meer parkeermogelijkheden.”
Hoe zijn jullie in de wijk terechtgekomen?
Ellen: “Een bezoekersparkeerkaart voor ons alle drie, en niet één kaart voor Palmstraat 7…”
“We hebben alle drie moeten solliciteren bij de vorige bewoners”, lachen de drie meiden. Annebel en Laurien kwamen bijna tegelijk in het huis. Annebel had twee goede redenen om naar Hasselt te komen: haar werk bij de CM en de gezelligheid
Hoe scoort de wijk? Unaniem: 8,5 !!!!
-7-
De Koloniale Waren herleven Goed nieuws voor de liefhebbers van verborgen parels! In onze wijk liggen er namelijk twee die tegen 2023 weer in al hun vroegere glorie zullen herrijzen...
De toekomstige horecaruimte in Pand Koloniale Waren
We spreken dan natuurlijk over Pand Koloniale Waren en het naastgelegen Huis Hoste aan de Koningin Astridlaan. Momenteel staan die helemaal in de steigers voor fase twee van de grote renovatie. Als eerste kwam het dak aan bod. Die vernieuwing is intussen helemaal afgerond. ”Momenteel zijn we dus volop bezig met de buitenschil, de gevels en het houten en stalen buitenschrijnwerk. Alles zit goed op schema, dus over een maand of drie is die fase ook klaar”, vertelt bouwheer Jan Keulen. “De volledige renovatie moet omwille van de subsidies die we krijgen sowieso in 2023 afgerond zijn.”
kwamen het pand Koloniale Waren en Huis Hoste in handen van Kultuurcentrum (KC) België, die nog altijd in de Burgemeester Bollenstraat gevestigd zijn, maar voorlopig omwille van de gekende crisis geen culturele activiteiten organiseren.
Jan leidt ons uitgebreid rond doorheen het indrukwekkende gebouw. ”Eigenlijk is hetgeen er nu nog staat maar ongeveer twintig procent van de oorspronkelijke gebouwen”, vertelt hij. Vanuit de grote magazijnen van de firma Janssens & Gilissen vonden tussen 1929 en 1977 eetwaren uit heel de wereld hun weg naar onafhankelijke Centra-buurtwinkels in heel Limburg en de omgeving rond Luik. In de jaren 1980 werden de achterliggende gebouwen afgebroken, behalve dit deel dat intussen als monument geklasseerd werd. Het grote bedrijfsterrein kent iedereen vandaag als ’Parking Astrid’. In 2006
Pand Koloniale Waren en Huis Hoste hebben elk een totaal ander gevoel, merk je binnen in de diverse ruimtes. Het bedrijfsgedeelte Koloniale Waren is helemaal industrieel. Er zijn verschillende grote, open compartimenten op het gelijkvloers en de verdieping. De privéwoning Huis Hoste lijkt dan weer een mengelmoes van stijlen, maar toch heeft elke kamer hier een eigen karakter. Overal stroomt het licht in het gebouw, ondanks de stellingen tegen de gevels en het soms afgedekte of ondoorzichtige glas. ”Jo Lijnen, de vorige voorzitter van KC België, heeft ongeveer tien jaar gestoken
Binnen staat een nieuw rood-zwart raam tegen een originele kast. ”Dat worden de nieuwe ramen van Huis Hoste”, vertelt Jan trots en in primeur voor de wijkkrant. ”In Koloniale Waren gaan dezelfde ramen komen, maar dan in de kleuren groen en zwart.” Beide zijn referenties aan de oorspronkelijke kleuren van de architecturale parels.
-8-
5 weetjes over de Koloniale Waren (uit het boek ’De Koloniale Waren Janssens & Gillissen 1926-1977’, uitgegeven door KC België)
• Direct na WOII investeerde de firma Janssens & Gilissen in een revolutionair ponskaartensysteem, ontwikkeld door IBM. Deze voorloper van de computer nam heel wat administratieve taken over, maar werkte toch niet helemaal probleemloos. Elke week moest namelijk een technicus langskomen om probleempjes op te lossen.
In primeur: de nieuwe ramen voor Huis Hoste
in de voorbereiding van dit renovatiedossier”, licht Jan Keulen toe. “Hij haalde zelfs een professor van de universiteit van Gent naar hier, omdat die een expert is in alles wat met architect Huib Hoste te maken heeft.” Hij wijst in één van de kamers als voorbeeld naar een laag plafondverf die werd verwijderd om de originele plafondtekening zichtbaar te maken. ”We hebben wel het geluk dat het gebouw maar twee eigenaars heeft gehad: de oorspronkelijke familie Gilissen en de vzw rond KC België. Daardoor moeten we nu geen té groffe, eerdere verbouwingen rechtzetten.”
• Elektronische betaling bestond natuurlijk nog niet in die na-oorlogse jaren. Het geld dat de chauffeurs bij hadden na levering aan de Centra-winkels werd daarom meteen naar de bank gebracht... per bakfiets. Ook in de stad gebeurden alle leveringen aan de winkels trouwens per bakfiets. De firma gebruikte later haar kleine vrachtwagens enkel voor de leveringen buiten de stad. • Heel wat goederen kwamen ook per spoor toe. Daarvoor werd het oude spoor in de Mouterijstraat gebruikt. Overzeese goederen kwamen per spoor uit de haven van Antwerpen, maar zelfs de suiker arriveerde via die weg in Hasselt… vanuit Tienen.
Het doel is om in elke ruimte de originele architectuur en alle details die de bekende architect er destijds in stak, opnieuw de juiste aandacht te geven. ”Ik ben ooit gevallen voor de ziel van dit gebouw”,
• In de Centra-nieuwsbrief van 4 september 1959 stond onder de titel ’Laat ons beter werken’ de volgende motivatie-uitspraak voor de eigenaars van buurtwinkels: ”Open uw mond alleen voor juiste woorden. Er wordt al zoveel kwaad gesproken in de wereld.” • Een werkdag begon om 7u30 met een lange middagpauze tussen 12u en 15u. Dikwijls ging iedereen pas om 19u naar huis. Ook op zaterdag werkte men de ganse dag, toch tot in 1949. Toen werd dat een halve zaterdag. In 1955 schakelde het bedrijf na een staking tenslotte over op de vijfdaagse werkweek. In 1948 werkten 188 mannen en vrouwen voor nv Janssens & Gilissen. -9-
Huis Hoste
vertelt Jan. “Ik kende Jo al via KC België, en ik heb mijn advocatenkantoor hierlangs in Huis Baar. Pas toen Jo gezien had hoe ik daar een bijna verloren patio opnieuw tot leven bracht, was hij overtuigd om samen aan deze renovatie te beginnen. Intussen ben ik voorzitter van KC België en volg ik de verbouwing helemaal op. En ja, ik denk heel vaak: ’Jan, waar ben je toch in godsnaam aan begonnen’”, geeft hij lachend toe. Na deze gevelrenovatie moet de feitelijke vernieuwing van de binnenkant nog beginnen, en moeten de nodige technieken (verwarming, verlichting en elektriciteit) erin komen.
De slaapkamer in Huis Hoste waar rocklegende Lou Reed ooit sliep, toen zijn vrouw optrad voor KC België.
en Erfgoed Vlaanderen - die beide de renovatie subsidiëren - overweegt Jan alvast om een deel van de zijgevel (in het horecadeel) open te breken voor twee grote raampartijen met zicht op de wijk. ”En hopelijk op een mooi stukje groen erlangs”, verwijst hij naar de driehoek tussen het gebouw en de Mouterijstraat, die eigendom is van de stad. Ook daarover praten de renovatiepartners momenteel. “Ik kijk altijd naar de kant van de Koningin Astridlaan, ook vanuit mijn kantoor hierlangs. Het zou fijn zijn om ook eens naar de wijk hierachter te kunnen kijken”, lacht hij.
Jan hoopt tegen het begin van de zomervakantie een duidelijk zicht te hebben op welke horecapartner zal instappen. “De interesse is er, en in alle discretie lopen de nodige onderhandelingen al. Ik hoop alleen dat deze toekomstige partner meerdere functies onder één koepel wil uitbouwen”, vertelt hij. De verschillende compartimenten van het oude magazijn lenen zich in elk geval uitstekend voor een mix van cultuur, muziek, jong ondernemerschap of pop-ups van allerlei aard, om maar enkele voorbeelden te geven. “Maar in een ideale situatie coördineert de nieuwe horecapartner dat allemaal onder één dak.” Die horecapartner kan zich in de grote, met glasramen afgesloten benedenruimte vestigen, een open keuken creëren en een unieke verbruikszaal uitbaten.
Alle troeven liggen alleszins op tafel om van deze erfgoedparel een grote meerwaarde te maken, niet alleen voor de hele Heilig-Hartwijk maar bij uitbreiding voor heel Hasselt. Voor wie de renovaties zelf eens wil bezoeken, is er alvast deze agendatip: “Half september organiseren we in samenwerking met erfgoedvereniging Herita een begeleide wandeling in en rond de Heilig-Hartwijk rond het thema modernistische interbellum architectuur”, vertelt Jan tenslotte nog. In latere edities van Uit Het Hart komen we met plezier terug op dit grote project.
”Ik wil ook heel graag openheid naar de Heilig-Hartwijk toe”, benadrukt Jan verder. ”Voor buurtcomités of diverse buurtactiviteiten bijvoorbeeld zou hier ook ruimte kunnen zijn.” Samen met de stad Hasselt
- 10 -
WOORD J E VA N DE BUR G E M EE S TER e n s c h e p e n
Beste buurtbewoner De makers van dit buurtkrantje hebben er weer een uiterst boeiend en gevarieerd werkstuk van gemaakt. Zo duiken ze in de geschiedenis van de wijk, zetten ze de spots op de gevelkapelletjes en belichten ze een opvallende renovatie in de wijk. Let zeker ook op de bijzondere foto’s die je in dit wijkkrantje tegenkomt. Graag feliciteren wij ook eeuweling Mimi! Het loont duidelijk de moeite om dit krantje even door te nemen. Leg het ook niet te ver weg, je kan er altijd naar teruggrijpen voor interessante informatie.
Realiseer een leuk idee voor je wijk!
De zomer komt er aan en we kunnen stilaan terug wat meer genieten van het openbaar leven. Laten we hopen dat de gezondheidssituatie positief blijft evolueren. Je kan hieraan bijdragen door je te laten vaccineren. Zo kunnen we weer volop het gemeenschapsleven laten bloeien. Want dat de Heilig Hart-wijk een hechte gemeenschap vormt, bewijst dit buurtkrantje eens te meer.
Bruisen jij en je buren van de ideeën en zoek je centen om dit uit te voeren? Je kan een wijkbudget tot 2.500 euro aanvragen om je idee te realiseren voor jouw wijk, buurt, één of meerdere straten, appartementsgebouw, …. Belangrijk is dat er minimum 5 buurtbewoners achter je idee staan. Je kan twee keer per jaar een aanvraag indienen: in het voorjaar vóór 15 februari of in het najaar vóór 15 september. Vervolledig jouw aanvraagformulier digitaal (www.hasselt.be/wijkbudget) en mail het naar wijkopbouw@hasselt. be. Een deskundige jury bekijkt of het voorstel voldoet aan de voorwaarden, beslist hoeveel budget je krijgt en laat je weten of je aanvraag goedgekeurd is.
Blijf ondertussen goed voor uzelf en voor uw naasten zorgen. Steven Vandeput Burgemeester Dymfna Meynen Schepen van de Hasselaar
Meer info: www.hasselt.be/wijkbudget
- 11 -
De kwadraatshoeve Crutzen Stadsgids Annemie Reysen licht in opeenvolgende bijdragen de geschiedenis van de Heilig Hartwijk toe. De herenhoeve Crutzen lag tussen de winning ‘De Hekkeleer’ en Kuringen. De naam Crutzen komt van ‘Cruce’ en verwijst naar het kruis in het wapenschild van de hoeve. Volgens mondelinge overleveringen zouden teruggekeerde kruisvaarders het domein in de 12de eeuw in leen hebben gekregen. In ruil moesten ze zich een ridderuitrusting aanschaffen in de Loonse kleuren geel en rood en altijd klaar zijn voor de strijd. In 1333 beleent graaf Lodewijk IV het domein aan zijn schildknaap Willem de la Tour, zo vermelden de oudste, bewaarde archieven. Via latere erfenissen komt het domein, dat ongeveer zo groot is als de Hasseltse binnenstad, in 1456 in handen van Nicolaas Vilters. Crutzen wordt de bruidsschat voor zijn dochter Katrien, bij haar huwelijk met Jan Geloes. Tot ver in de 19de eeuw blijft Crutzen onder beheer van deze familie Geloes. Advocaat Jan-Renier Geloes, één van de nazaten, laat de Crutzenhoeve in steen heropbouwen. Op dat ogenblik is dit het eerste stenen gebouw buiten de stadsmuren. De aankoop van het broek door graaf MauritsFerdinand de Geloes, in 1727, betekent een serieuze uitbreiding van het domein. In 1772 worden ook de gronden van de Hekkelaar aan het domein van Crutzen toegevoegd (zie Uit Het Hart jg1 nr 2). Na de Franse bezetting gaat het bergaf met het domein. Gronden worden verkocht en in de kasteelhoeve neemt een Corsicaanse legeroverste zijn intrek. Die blijft er voor de rest van zijn leven. Dat levert wel een probleem op voor gravin Isaura de Geloes. Als zij haar rechten op het kasteel van Elsloo verliest, wil zij zich op het stamdomein Crutzen vestigen. Samen met
haar echtgenoot, markies de Grimaldi van Monaco, moet ze echter haar intrek nemen bij de familie Vinckenbosch aan de Oude Kuringerbaan. Aan de hoeve laat ze een wit kasteel met vierkanten toren en tuinpaviljoen bijbouwen. De markies heeft echter niet kunnen genieten van dit nieuwe optrekje, want hij overlijdt aan letsels opgelopen tijdens een wilde jachtpartij in Rapertingen. Ter nagedachtenis aan haar echtgenoot laat de gravin zijn borstbeeld plaatsen boven de toegangsdeur van Crutzen. De gravin vertrekt naar het bruisende Parijs en verkoopt Crutzen aan baron de Schaetzen. Die verpacht het domein en vanaf 1927 wordt de boerderij een melkveebedrijf. Enkel de oudste wijkbewoners kunnen zich nog herinneren hoe, in de naoorlogse periode, de dochters van het melkbedrijf Crutzen gratis melk bedeelden aan kinderrijke gezinnen in onze wijk. De laatste pachter, Philippaerts, zorgt voor de heropbouw van de hoeve die flink geraakt wordt tijdens bombardementen op het rangeerstation tijdens WOII. In 1967 verdwijnt de hoeve na onteigening onder het asfalt van de singel en van het grootwarenhuis, de sporthal en meerdere nutsbedrijven. In 2015 passeert de naam Crutzen nog één keer in het nieuws tijdens de steenlegging van de nieuwe stelplaats van De Lijn.
- 12 -
Jubileum:
50 jaar shoppen aan de Herkenrodesingel Op zoek naar oude foto’s over de kwadraatshoeve komen we toevallig te weten dat het winkelcentrum met de ’kleine Carrefour’, de Brico of de Auto5, dat op de plek van de Crutzenhoeve gebouwd werd, dit jaar zijn 50ste verjaardag viert. Op 25 mei 1971 opende namelijk het Superbazar center de deuren aan de toen vrij nieuwe Herkenrodesingel. Ook toen al bestond de traditie om dit eerst met speciale genodigden te doen, en een dag later voor het grote publiek. Voor de GIB Group was dit de 22ste grote vestiging. In de Hasseltse binnenstad lag weliswaar al een Grand Bazar, maar toch koos de winkelgroep ervoor om in te spelen op de groei van Hasselt. ”De stadskern volstond sinds lang niet meer om alle inwoners te herbergen. Daarom ontstonden ten Zuiden en ten Westen van de stad steeds talrijkere stadswijken. Na de oorlog 1940-1945 bereikte de expansie haar hoogtepunt, een ware bouwkoorts deed hele wijken oprijzen temidden der groene zones.” Zo motiveert GIB de locatiekeuze in het personeelsmagazine van juni 1971. Hasselt wordt in dit lange artikel volop geprezen als ”stad met een rijk verleden”, als ”moderne en dynamische stad” en als ”stad waar het goed is om te leven”. ”Haar dynamisme openbaart zich vooral in de vestiging van belangrijke industrieën, bloeiende handelszaken en een uitgebreide tertiaire sector”, lezen we verder. ”Toeristen en inwoners zullen er U éénparig van
- 13 -
overtuigen: Hasselt is werkelijk een mooie stad, aangenaam, rustig, aantrekkelijk.” De lezer van het personeelsblad krijgt ook een sfeerindruk. ”De opening veroorzaakte een volkstoeloop temidden waarvan men provincieraadsleden, burgemeesters, schepenen en andere personaliteiten uit de economische en juridische werelden kon herkennen.” Paul Meyers, de toenmalige burgemeester van Hasselt, ”beantwoordde hartelijk de rede van directeur Van Maele en bedankte voor de GB check ter intentie der gemeentelijke werken.” Daarna volgden nog een cocktail en een diner in de cafetaria van de zetel. (Oprechte dank aan Fred Lams en zijn archief over GB Inno Group. Fred Lams had in de jaren 1970 en 1980 een bestuurlijke functie bij het distributiecentrum van GB in Edegem, en begon tijdens het voorbije coronajaar aan de digitalisering van zijn eigen archief over het bedrijf. Zijn oudste documenten gaan terug tot 1942.)
T i trei la t h e m a va
Hacosi gaat mee in de strijd tegen woonfraude
Nieuwe Hassotheek
De Vlaamse overheid en de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) voeren de strijd tegen woonfraude op. Er kunnen privé detectives ingezet worden om te controleren of een sociale huurder in het buitenland eigendommen heeft. Het bezit van eigendommen in België wordt geregistreerd en is automatisch bekend bij de overheid. De Hasseltse sociale huurorganisatie Hacosi gaat mee in die strijd tegen woonfraude. In de Heilig-Hartwijk verhuurt Hacosi zo’n 150 wooneenheden.
De apotheken Smeets (Kuringersteenweg) en Vos (Vrijwilligersplein) fuseerden dit voorjaar met Apotheek Stas (St.-Truidersteenweg) tot de Hassotheek. Deze fusie zorgt voor een betere dienstverlening. Een gezamenlijke voorraad, een klantenkaart en een ‘uitleendienst’ voor bijv. krukken zorgen voor een betere dienstverlening. De drie apotheken zullen verder ook nooit in dezelfde periode op verlof zijn.
“Bij enkele sociale huisvestingsmaatschappijen in Vlaanderen – onder meer in Antwerpen – werden huurders door de rechtbank veroordeeld voor woonfraude”, meldt Hacosi. “De huurders hebben eigendommen in het buitenland die ze niet bij hun huisvestingsmaatschappij hebben gemeld, zoals verplicht is. Ze hadden en hebben dus geen recht op een sociale woning. Ze werden daarom veroordeeld tot het terugbetalen van de sociale korting die ze tijdens de volledige huurperiode kregen én ze verliezen hun sociale woning.” Overtreedt de sociale huurder de voorwaarden in verband met onroerend goed, dan zal Hacosi de sociale korting terugvorderen en een vordering tot ontbinding van de huurovereenkomst inleiden bij de vrederechter.
Apotheek Vos verhuisde onlangs tijdelijk naar het gebouw naast het oude apothekerspand, dat intussen werd afgebroken. “Het dateerde uit 1933 en was inmiddels te klein geworden voor het aantal klanten”, vertelt apothekeres Yolande Vos-Daenen. Tegen Pasen 2022 zal op de vrijgekomen bouwgrond een nieuwe apotheek verrijzen, die ook rolstoeltoegankelijk wordt. Apotheek Vos bedient onze wijk al meer dan 30 jaar en groeit nu dus mee met de inwoners.
- 14 -
t i ti netl etrhvei emwa
Wijk en de wereld Ik ben Andita Jahic, 44 jaar en ik kom uit Java, Indonesië. Sinds 3 maanden woon ik in de Stokerijstraat, maar eerder woonde ik al op de Kuringersteenweg. Ik ben single en heb geen kinderen. Ik ben geboren in de tweede grootste stad van Indonesië, als middelste van 3 zussen. Later verhuisde ik naar de hoofdstad, Jakarta. Ik behaalde mijn bachelor rechten. In Indonesië is iedereen tweetalig: het Bahasa is de officiële en onderwijstaal, en dan is er nog de streektaal, voor mij is dat het Javaans. Bovendien leren de meesten ook Engels op school.
Andita Jahic In mijn vrije tijd kook ik graag Indonesisch. Hiervoor doe ik gewoonlijk één keer per maand boodschappen in Maastricht, samen met vriendinnen uit Indonesië. Maar momenteel gaan we de grens niet over, waardoor ik moeilijk aan de juiste levensmiddelen geraak. Gelukkig heeft Albert Heijn ook wel een aanbod. Ik ga ook graag fietsen en fitnessen, dit doe ik normaal een drietal keer per week. In de Heilig-Hartwijk wandel ik vaak met mijn vriendinnen. De buurt is zo aangenaam, het is groen, rustig en veilig. Bovendien is alles dichtbij. De mensen zijn hier wel meer gesloten dan in Indonesië, maar toch zijn ze behulpzaam. Als ik iets niet in het Nederlands kan zeggen, dan schakelen ze over naar het Engels. In Duitsland gebeurt dit veel minder.
Ik trouwde met een Duitser en woonde 8 jaar in Dortmund. Nadien hertrouwde ik met een Limburger, waarmee ik in Sint-Truiden ging wonen, zo’n 4 jaar geleden. Eind 2018 verhuisden we naar Hasselt. We gingen enkele maanden geleden uiteen. Aan het PCVO leerde ik Nederlands en ik volgde integratiecursussen. Ik vind dat zeer goede cursussen en leerde veel en graag. Het ging best nogal vlot. Ik vond het ook boeiend om mensen uit verschillende landen te leren kennen. Tijdens mijn rechtenstudie kwam ik al in contact met het Nederlands en eerder had ik ook al Duits geleerd. Soms mix ik mijn talen nog een beetje. Om een job te vinden heb ik behoorlijk wat moeten solliciteren, maar nu werk ik voltijds als office assistant, zeg maar secretaresse, in Hasselt. Ik fiets altijd naar het werk, dat is ideaal voor de kleine afstand die ik moet afleggen.
Ik kijk ernaar uit om hier mensen te ontmoeten en te leren kennen. - 15 -
de zachte berm
De zachte berm In de Zachte Berm wandelt of fietst Jan Castermans met een inwoner van de Heilig-Hartwijk naar een plek die voor hem of haar een speciale betekenis heeft. Een zachte beweging met tijd om te praten en ruimte om te kijken naar wat er onderweg te zien is. Kim Hardy groeide op in Zonhoven, kwam in 1999 samen met haar man, Paul, in de BlijdeInkomststraat wonen om 6 jaar later, toen het derde kind zich aandiende, te verhuizen naar hun huidige woning in de Oude Kuringerbaan. Kim: “Ik werkte toen in de Manteliusstraat voor de integratiedienst van de stad Hasselt. Zo zijn we in de wijk terechtgekomen. Ons eerste huis was zo’n authentiek gezellig, karaktervol huisje met een tuintje. Echt een plek om oud te worden, maar voor een gezin van vijf duidelijk te klein.” Is geluk zeldzaam? Als het aan Kim ligt zeker niet, want gewapend met een zak vol knolletjes van klavertjes-vier vertrekken we te voet richting Prinsbeemden en praten we over de weelde van het leven en de zoektocht ernaar. Het planten van een knolletje mazzel waar we passeren hoort daar natuurlijk ook bij. Kim: “Ik voel elke dag wat een geluk we hebben. Vaak is dat niet meer dan het effectief zien van wat je wel hebt. Toen ik met mijn vorig werk brak, kwam ik in een periode waarin ik ging speuren naar nieuwe mensen en inzichten. Maar nu ben ik precies in een periode waar ik gevonden heb wat ik al had. Niet dat ik terug bij de start ben, zo voelt het niet, maar wel dat ik heel anders kijk naar wat - 16 -
ik altijd al had. Zowel in mijn relatie, mijn werk als waar ik woon.” We wandelen het levenspad op, niet toevallig een van de 25 Hasseltse geluksplekjes, bedenk ik me. Kim: “Ik heb zelf meegemaakt wat ik in de maatschappij ook een van de vele uitdagingen vind. Beginnen met iets waar je je ziel in legt, wat dan succes krijgt, aantrekkingskracht oplevert en gaat groeien. En je wordt gestimuleerd om te groeien en te groeien, want je krijgt applaus als je groter wordt. En da’s allemaal fijn. De bevestiging dat je goed bezig bent geeft een goed gevoel. Maar ergens onderweg raakte ik mijn ziel kwijt. Je buik vertelt je altijd meer dan je verstand en op een bepaald moment kreeg ik buikpijn. Op zo’n moment is loslaten, hoe moeilijk ook, dan het beste wat je kan doen. Het was een mooi bedrijf, het was klaar, ik vond het verlossend om het te kunnen overdragen zoals het was.” “Die zoektocht naar nieuwe dingen zit nog wel steeds in me, maar die hoeven niet meer spectaculair of van mij te zijn. Gewoon eens niks doen en kijken kan nu ook.” “Maar ik ben terug gestart, met de kennis uit het verleden in het achterhoofd weet ik
nu beter wat ik niet meer wil. Dus het mocht nu wel simpeler en zonder een zware kostenstructuur.” “Ik ben nu medeoprichter van een coöperatie die de brug wil slaan tussen zorg/sociale economie, design/creatie en commerce.” “In het begin van de lockdown organiseerde ik online filosofiesessies voor iedereen die wilde meedoen. Op een gegeven moment spraken we over ‘regeneratief ondernemen’. De natuur werkt in een cyclus en in zijn miljarden jaren bestaan regenereert dit systeem zich continu en wordt het enkel maar complexer en diverser. Alles wat niet bijdraagt en het systeem mooier of beter maakt, verdwijnt. Dus ook wij dragen bij of we verdwijnen.” “Door het samenspel in de natuur ontstaan er nieuwe, mooiere en vruchtbaardere dingen. Je kijkt rondom je en vraagt je af ‘wat is er hier en hoe kan er hier iets ontstaan?’” “Dat is totaal anders dan ‘wat wil ik dat er hier ontstaat en wat heb ik daarvoor nodig en in welke tijd ga ik dat doen’.” We slaan af in de Hoogvonderstraat en botsen op onze weg naar de Prinsbeemden op de achterkant van het Bedrijventerrein Herkenrodesingel. Mochten we hier even onder de draad kunnen kruipen, dan was onze tocht een kilometer korter. Nu rest ons niets anders dan via de Haarbemdenstraat een groot stuk langs de singel te wandelen. Kim: “We noemen het de ’Beulen Boulevard’! Dit is zeker een doorsteekje waard.” Ik geef haar volledig gelijk, want eenmaal we de oversteek doen richting gevangenis merken we plots hoe dicht we al bij de Demer zijn. Kim: “Ik verdiep me sinds een jaar of twee in het herkennen van kruiden, meer specifiek in het wildplukken. Dit hier is smalle weegbree, dat kan je in je sla doen.” We proeven het topje van de weegbree. Ik herken een vage smaak van champignons. Vies is het zeker niet. Kim: “Je kan echt heel veel dingen eten, sommige misschien maar één keer (lacht). Dit hier is stinkende gauwe, een uitstekend - 17 -
middel tegen wratten. Dat is oude kennis die we stilaan verleerd zijn. Ik merk bij mezelf dat wanneer ik de kennis opdoe en het kan toepassen, ik het ook goed lijk te onthouden.” Tussen de gevangenis en Mediahuis loopt de Demer. We wandelen door het hoge gras, merken een slagveld van dode berken, maar we komen onmiskenbaar op een plek die we de voorkamer van het toekomstige natuurgebied Prinsbeemden durven te noemen. Je voelt meteen de rust, de nabijheid van de rivier doet wonderen. Na 500 m lopen we vast en, terugdenkend aan het regeneratief ondernemen, laten we de natuur winnen. Via de oude spoorwegbrug aan de achterkant van de gevangenis keren we terug richting Alberkanaal. Kim: “Het eerste product van mijn nieuw bedrijf, 37 graden, was de ‘muts met een boodschap’. Die hebben we door een dertigtal warme mensen, zoals senioren, asielzoekers, maar ook drie vrouwen hier uit de gevangenis, laten breien. Er is hier een groot werkatelier in de gevangenis. Zo kunnen gevangenen ook een beetje centen verdienen om hun leven achteraf weer op te bouwen of om hun slachtoffers te betalen.” In de verte zien we de schoorsteen van de Gelatinefabriek als een levensgrote speld op de landkaart, we komen terug in de wijk. Kims kijk op de wereld, persoonlijk geluk en de natuur is onweerlegbaar een stap vooruit. Dat maakt haar een ideale gesprekspartner om door de wijk te wandelen, en dan liefst nog via de zachte berm.
Naar het mobiele recyclagepark Pal in het midden van de zomer, op woensdag 28 juli, zal je aan de Heilig-Hartkerk in de Plantenstraat een nieuwe afvalinzamelcontainer van de stad vinden. Je kan er tussen 9 uur en 15 uur maximaal één winkeltas vol klein afval gratis afgeven. Je identiteitskaart tonen is niet nodig. Klein afval blijft bij iedereen in huis rondslingeren omdat het te weinig is om er apart voor naar
het containerpark te brengen, terwijl het daar nochtans gratis kan achtergelaten worden. In de huisvuilzak hoort dit niet thuis, en zomaar weggooien staat gelijk aan sluikstorten. Hierop staan boetes, en de stad controleert trouwens regelmatig (en met succes) gekende sluikstortplekken via mobiele camera’s. Slim sorteren en opruimen kost dus niet veel moeite!
Dit kan je afleveren: klein sloophout, klein gevaarlijk afval, frituurolie, oud metaal, vlak glas, klein elektro, piepschuim, harde plastics en kaarsresten. Ander afval gaat naar het grote containerpark.
Vanzelfsprekend wenst Politie LRH alle wijkbewoners een fantastische zomer toe. Toch wil ze nog even wijzen op de volgende artikels uit het politiereglement, die je tijdens zomerse plannen best in het achterhoofd houdt. Gras maaien – enkel tussen 9u en 22u
snel? Dan is een muilkorf verplicht op het openbaar domein.
Gras maaien mag van maandag tot en met zaterdag tussen 9u en 22u, en op zon- of feestdagen tussen 10u en 12u. Deze regel geldt ook voor het gebruik van andere werktuigen met een motor (kettingzaag, elektrische heggenschaar,...).
Gaan vissen, zwemmen of roeien in stedelijke vijvers
Een wandeling met de hond
Wildkamperen
Honden horen aan de leiband op het openbaar domein, in recreatiedomeinen en in speeltuinen, en ook op de wandelpaden. De eigenaar moet zijn of haar hond altijd onder controle kunnen houden. Bijt de hond
Tenzij het uitdrukkelijk is toegelaten, mag ook dit niet op recreatiedomeinen, in natuurgebieden of in parken. Dus op die plekken geen tentjes, caravans of mobilhomes…
Sorry, maar je mag dit niet doen in de vijvers van de stad of gemeente.
- 18 -
5
1
Kapelletjes aan de gevel?
Aan de kapelletjes langs Vlaamse wegen kwamen mensen samen om te bidden en te zingen. Elke buurt in Hasselt had zijn eigen muurkapel. In onze wijk vinden we nog slechts enkele van deze kleinoden.
1858. Ook de beeldhouwer van de ‘Madonna met paternoster’ in de muurkapel van de Oude Kuringerbaan 93 (3) liet zich inspireren door het alom verspreidde Lourdesbeeld. Aan de ginkgo van villa Cornu op de Oude Kuringerbaan werd de boomkapel tijdelijk verwijderd. Een tiental jaren geleden organiseerde Peter Nulens de herstellingen van dit vervallen kapelletje. Het gipsen beeldje werd gerestaureerd door Atelier Tratteggio, op kosten van de toenmalige bewoners Bohrmann. Ter gelegenheid van Onze-Lieve-VrouwHemelvaart werd de kapel jaarlijks in de bloemetjes gezet. Op de hoek van de Lazarijstraat en de Rozenstraat (4) bevindt zich een kapel met een modern Mariabeeld. De tekst verwijst naar haar troostende aanwezigheid. Het ingebouwde muurkapelletje in de Prinsenstraat 2 (5) dateert uit de tijd dat de woonwijk werd gebouwd. Hier staat nog een origineel beeldje van O. L.V. van de Wonderdadige Medaille. Zulke beeldjes werden aan vormelingen gegeven. Tot slot vinden we in de Van Eycklaan 14 en 16 (6) twee bas-reliëfs van een gekroonde Maria met Kind. Ze zijn een herinnering aan de ruimverspreide Mariadevotie in het Vlaanderen van de 20ste eeuw.
In de Lazarijstraat 184 (1) staat een beschermde kapel op een vermoedelijk oude cultusplek. De vroegere bewoonster van het achterliggende huis, Mevrouw Cleeren, nam het op zich om de vervallen kapel opnieuw in te richten en te onderhouden. Deze kapel herbergt een beeld van Maria als de nieuwe Eva, vrij van de erfzonde. Staande op de wereldbol vertrappelt ze de slang, symbool van het Kwaad. Uit haar handpalmen stroomt goddelijke genade. Gekleed in blauw en wit, verscheen ze in 1830 aan zuster Labourné. In de nok van de kapel staat de H. Familie. Net als deze kapel maakt ook de boomkapel in de Haarbemdenstraat 9 (2) deel uit van de kapelletjesfietsroute. Aanvankelijk was dit een staakkapel uit een ertegenover liggende weide. Buren ontfermden zich erover en plaatsten in de lege kapel een Lourdesbeeld. Dit beeld herinnert aan de verschijning van de maagd Maria aan het herderinnetje Bernadette in
3
2
6
- 19 -
4
Titel thema
Oude pastorij te koop De oude pastorij in de Palmstraat kan via een openbare verkoop jouw bezit worden. Het stadsbestuur liet alle gebouwen die het bezit onder de loep nemen. Tegen 2050 moeten al die gebouwen koolstofvrij worden om tot een duurzaam stadspatrimonium te komen. Na een evaluatie van de huidige toestand van deze pastorij kwam de stad tot de conclusie dat een verkoop de beste oplossing is. Bovendien loopt op 30 juni het huurcontract van de kerkraad af, want die verhuist zijn secretariaat naar de Heilig Hartkerk. De openbare verkoop verloopt via de website COVAST, het overheidsplatform voor vastgoed van overheid en non-profit organisaties. Een schatter legde de instelprijs vast op 365.000 euro voor het pand op 5,5 are grond. Die ruime oppervlakte, de charmante gevel en de goede ligging zijn de belangrijkste verkooptroeven.
Gelatines in beweging Volg je graag de ontwikkelingen over de toekomstige ’Gelatinewijk’ en de ’Parkwijk’? Dat kan nu via de website www.degelatinesinbeweging.be. Die bundelt namelijk alle informatie over het lopende participatietraject. Je kan er ook terecht met je vragen of om ideeën achter te laten. Sinds een goed jaar bereiden onderzoekers van Endeavour en van het studiebureau OMGEVING samen met de stad Hasselt én met werkgroepen
van buurtbewoners een zogenaamde briefingnota voor de ontwerpers van de toekomstige Gelatines voor. Het doel is om gedragen aansluiting te vinden bij de Heilig-Hartwijk, zodat de verbondenheid van de gebieden voor iedereen een meerwaarde vormt. Bezorgdheden, noden en wensen vanuit de wijk worden daarom via verschillende inspraakmomenten in kaart gebracht. - 20 -
