11. 1708 S bastien Artois wordt meester-brouwer

Leuven is een bierstad en ook een horecastad. Het bierverhaal gaat, zoals op veel plaatsen in Vlaanderen, ver terug in de tijd – veel verder nog dan meester-brouwer Sébastien Artois, zoon uit een bekende brouwersfamilie – en is bovendien springlevend, met onder meer ook nieuwe lokale huisbrouwerijen die een oude traditie voortzetten. De Brouwerijen Artois namen in de loop van de tijden een aantal kleinere en grote brouwerijen over en groeiden uit tot de grootste bierbrouwer ter wereld, AB-InBev.

In de historische Artois-context viert Leuven deze jaren een eeuweling: de indrukwekkende brouwerij De Hoorn is een stoere parel van industrieel erfgoed uit 1923, waar in 1926 de eerste Stella Artois is gebrouwen. (Kijk op het etiket en je ziet een hoorn.) Het herbestemde complex De Hoorn is opnieuw een begrip in Leuven.

O ja, meester-brouwer Sébastien Artois koopt in 1717 de dan al stokoude brouwerij De Hoorn in de Mechelsestraat, waar hijzelf het vak leerde. De oudste vermelding van De Hoorn gaat terug tot 1366; dan gaat het nog om een ‘gewoon’ huis. Ook dat jaartal vind je op een Stella-etiket. (Weetje: het bedrijfsarchief van Artois wordt bewaard in het Rijksarchief. Het familiearchief bevindt zich in het Universiteitsarchief.)

Het Erfgoed En Zijn Spelers

Leuven Bierstad

Het Leuvens Historisch Genootschap deed al heel wat onderzoek naar brouwerijen en ander agro-industrieel erfgoed. De Belgische – en dus ook Leuvense – biercultuur en alles wat daarbij aan cultureel en immaterieel erfgoed komt kijken is opgenomen in de Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed en staat zelfs op de Representatieve Lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid van Unesco.

In september 2022 verscheen Leuven bierstad, een historische documentaire over de Leuvense biercultuur, met heel wat archiefmateriaal. Dit is de zesde documentaire in een reeks, een initiatief van Fonk vzw, de Leuvense filmvereniging die ook het kortfilmfestival en DOCVILLE organiseert en Cinema ZED uitbaat. En die dus ook aan erfgoed doet.

Wereldbekend – denken we toch in Leuven – is de superlatief ‘de langste toog ter wereld’ voor de talrijke cafés op de Oude Markt. Voor Erfgoeddag 2021 maakte Stadsarchief Leuven een buitenexpo over 15 iconische cafés en restaurants in Leuven. De 15 panelen die toen zijn gemaakt werden aan elke zaak geschonken en kregen in sommige cafés een permanente plek. Ook de collecties van het Vlaamse studentenleven in het Universiteitsarchief bulken van de biercultuur. Leuven heeft zelfs een brouwerijschool en een gistdatabank aan KU Leuven.

ARTISANAAL = ERFGOED

Leuven is rijk aan culinair erfgoed, te beginnen met de legendarische ‘Leivese stoof’. (Waarom die stoof ‘Leuvens’ heet, is nog niet uitgeklaard. Omdat er in de 19de eeuw veel Leuvense kachelsmeden waren? Omdat studenten uit heel Vlaanderen de stoof in Leuven leerden kennen?)

Maar denk bij culinair erfgoed ook aan traditionele familie- en streekgerechten, de frietkoten, de restaurants en de voedingswinkels die al generaties lang hun ambachtelijke kennis doorgeven. Daar komen sinds een tijd de vele winkels en restaurants bij die voedingstradities van elders cultiveren. Het Centrum Agrarische Geschiede- nis (CAG) buigt zich onder meer over immaterieel cultureel erfgoed rond voeding, zoals de frietkotcultuur, het grondwitloof en ook de biercultuur.

Ook op de Leuvense markten in het centrum en in de deelgemeenten – er zijn er heel wat – spelen artisanale producten en tradities – erfgoed, dus – een belangrijke rol. De authenticiteit die gepaard gaat met die ambachtelijke tradities en ook de ‘korte keten’ zijn vandaag de dag belangrijke troeven voor zelfstandige ondernemers. Sommige Leuvense ondernemingen kregen het Unizo-label Handmade in Belgium (HIB).

Leuven Wijnstad

Leuven en zijn heuvelachtige Hagelandse omgeving, dat is ook een wijnstreek. Zo had in de middeleeuwen de hertog al wijngaarden in het Leuvense, zoals ook de Abdij van Park die had. Een getuige van die oude wijnbouw is de Wijnpers. En door de klimaatopwarming wordt er ook in onze tijd weer aan huis- en industriële wijnteelt gedaan in en rond Leuven. Bekend om de wijngaarden zijn de Rotselaarse deelgemeente Wezemaal en z’n… Wijngaardberg. De vereniging De Steenen Muur bekommert zich om het wijnerfgoed en er is een bezoekerscentrum.