Σταύρος Στ. Σταυσλάκης
Οι Οικοσμενικοί Πατριάρτες Κωνσταντινούπολης (Δύο χιλιάδες χρόνια)
Από ηνλ Απόζηνιν Αλδξέα…
… ζηνλ Βαξζνινκαίν
Αθήνα 2013
[1]
[2]
ΕΙΑΓΩΓΗ Κωνσταντινούπολη, όπσο είλαη γλσζηό, νλνκάζηεθε ε πόιε Νέα Ρώκε (Nova Roma) γηα λα ηηκεζεί ν Ρσκαίνο απηνθξάηνξαο Κωνσταντίνος Α’ (ν Μέγαο). Ζ πόιε όκσο δελ ήηαλ λέα, είρε ηδξπζεί από ηνλ 7ν π. Υ. αηώλα από Μεγαξείο απνίθνπο, νη νπνίνη ηεο έδσζαλ ηελ νλνκαζία Βσζάντιο γηα λα ηηκήζνπλ ηνλ κπζηθό γελάξρε ησλ Μεγάξσλ, ηνλ Βύδαληα. Ο Κσλζηαληίλνο ηελ νλόκαζε Νέα Ρώμη γηα λα δώζεη ηελ έλλνηα ηεο ζπλέρεηαο, αθνύ κεηέθεξε εθεί ηελ πξσηεύνπζα ηεο απηνθξαηνξίαο ηνπ, πνπ ήηαλ ηόηε ε Ρώκε. Όκσο, ην όλνκα πνπ επηβιήζεθε ρσξίο επηζεκόηεηεο, ήηαλ Κσλζηαληηλνύπνιε θαη κε απηό ην όλνκα έγηλε γλσζηή γηα πνιινύο αηώλεο. Από ηηο απαξρέο ηεο ρξηζηηαληθήο επνρήο ηδξύζεθε ζηελ πόιε επηζθνπηθή έδξα θαη ν εθάζηνηε επηθεθαιήο ηεο ήηαλ γλσζηόο σο Δπίσκοπος τοσ Βσζαντίοσ. ύκθσλα κε ηελ παξάδνζε, ηδξπηήο ηεο Δπηζθνπήο απηήο ήηαλ ν «πξσηόθιεηνο» καζεηήο ηνπ Ηεζνύ, ν Απόζηνινο Αλδξέαο, αδειθόο ηνπ απόζηνινπ Πέηξνπ πνπ ζεσξείηαη αληίζηνηρα ν ηδξπηήο ηεο Δπηζθνπήο ηεο Ρώκεο. Ο Αλδξέαο όξηζε σο Δπίζθνπν Βπδαληίνπ ηνλ ηάρπ. Σν Παηξηαξρείν ην Φαλάξη Μεηά ηελ κεηνλνκαζία ηεο πόιεο νη επηθεθαιήο ηεο επηζθνπήο έθεξαλ ηνλ ηίηιν ηνπ Δπισκόποσ Νέας Ρώμης. Μεηά ηελ Β’ Οηθνπκεληθή ύλνδν πνπ ζπλεθιήζε ην 381 ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε από ηνλ απηνθξάηνξα Θενδόζην, νη επίζθνπνη ηεο πόιεο έθεξαλ πιένλ ηνλ ηίηιν ηνπ Πατριάρτη Νέας Ρώμης. Ζ ύλνδνο όξηζε ην Παηξηαξρείν σο δεύηεξν ζε ηάμε, κεηά από ηελ επηζθνπή ηεο Ρώκεο. Αληίζεηα, ε Γ’ Οηθνπκεληθή ύλνδνο. πνπ ζπλήιζε ζηε Υαιθεδόλα ην 451, απέδσζε ίζα πξεζβεία ζηνλ Δπίζθνπν ηεο Νέαο Ρώκεο-Κσλζηαληηλνύπνιεο θαη ζηνλ Δπίζθνπν ηεο Ρώκεο. Σέινο από ην 595, ν ηόηε παηξηάξρεο Ιωάννης Γ’ ο Νηστεστής άιιαμε αθόκα κηα θνξά ηνλ ηίηιν ηνπ θαηόρνπ ηνπ ζξόλνπ θαη νλνκάζηεθε πιένλ «Αρτιεπίσκοπος Νέας Ρώμης και Οικοσμενικός Πατριάρτης». Ο ηίηινο απηόο πξνθάιεζε ηελ έληνλε αληίδξαζε ησλ παπώλ Πειάγηνπ II, θαη Γξεγόξηνπ Η, νη νπνίνη ζεώξεζαλ όηη ε Κσλζηαληηλνύπνιε ππνβάζκηδε ην πξσηείν ηνπ Βαηηθαλνύ. Ο ηίηινο ηνπ επηθεθαιήο ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο παξακέλεη σο έρεη αθόκα θαη ζήκεξα. ηα δπν ρηιηάδεο ρξόληα ηεο ηζηνξίαο ηνπ ζεζκνύ, από ηνλ ζξόλν ηνπ Οηθνπκεληθνύ Παηξηάξρε θάζηζαλ θαηά θαηξνύο έληηκνη, άμηνη θαη κνξθσκέλνη [3]
ηεξάξρεο θαη ζεκαληηθέο πξνζσπηθόηεηεο θαη Παηέξεο ηεο Δθθιεζίαο, όπσο ν Γξεγόξηνο ν Ναδηαλδελόο, ν Ησάλλεο ν Υξπζόζηνκνο, ν Νεζηόξηνο, ν Φώηηνο Α’ θαη άιινη. Αιιά δελ έιεηςαλ θαη νη δεθάδεο κσξνθηιόδνμνη, θηινρξήκαηνη, δηεθζαξκέλνη, ζενκπαίρηεο, αλέληηκνη, κνρζεξνί, απαίδεπηνη, θαύινη, κνηρνί, πόηεο θαη ιάγλνη επίζθνπνη πνπ πξώηηζην ελδηαθέξνλ είραλ ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ πξνλνκίσλ πνπ ηνπο παξείρε απηή ε ζέζε θαη όρη ην ζπκθέξνλ ηεο Δθθιεζίαο θαη ησλ πηζηώλ. Σν Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν ήξζε πνιιέο θνξέο ζε ζύγθξνπζε κε ηελ Δθθιεζία ηεο Ρώκεο, κε απνηέιεζκα ην Μεγάιν ρίζκα ηνπ 1054, νπόηε νη δπν Δθθιεζίεο ρσξίζηεθαλ νξηζηηθά θαη ε θάζε κηα ηξάβεμε ην δηθό ηεο δξόκν. Ο παηξηάξρεο όκσο δελ απέθηεζε πνηέ ηελ ηζρύ θαη επηβνιή, πνπ είρε ν θαζνιηθόο πάπαο ηεο Ρώκεο. Ζ δηαθνξά ηνπο ήηαλ νπζηαζηηθή. Ο πάπαο ήηαλ γηα αξθεηνύο αηώλεο ηζρπξόηεξνο από ηνπο θνζκηθνύο κνλάξρεο, βαζηιηάδεο, δνύθεο θαη βαξόλνπο θαη θαλείο από απηνύο δελ ηνικνύζε λα πάεη αληίζεηα κε ηηο ζειήζεηο ηνπ θαζνιηθνύ ηεξαηείνπ. Οη κνλάξρεο έηξεκαλ αθόκα θαη κε ηελ ηδέα όηη ν πάπαο, πνπ θξαηνύζε ζηα ρέξηα ηνπ ην παλίζρπξν όπιν ηνπ αθνξηζκνύ, κπνξνύζε λα ην ρξεζηκνπνηήζεη θαη ελαληίνλ ηνπο. Οη απηνθξάηνξεο ησλ Φξάγθσλ θαη ησλ Γεξκαλώλ ζεσξνύζαλ ηηκή ηνπο λα ηνπο ζηέςεη ν πάπαο θαη λα ηνπο ραξίζεη ηελ επινγία ηνπ θαη δελ ήηαλ ιίγεο νη θνξέο πνπ ε Ρώκε απνθάζηδε πνηνλ έθξηλε απηή άμην λα θιεξνλνκήζεη έλα ζηέκκα.
Ζ Κσλζηαληηλνύπνιε Αληίζεηα ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε, ε εθθιεζηαζηηθή εγεζία ηνπ Βπδαληίνπ ήηαλ πάληα ππό ηηο δηαηαγέο ηεο θνζκηθήο εμνπζίαο. Ο απηνθξάηνξαο ήηαλ απηόο πνπ απνθάζηδε νπζηαζηηθά πνηνο ζα θαζίζεη ζηνλ παηξηαξρηθό ζξόλν θαη είρε αθόκα ηελ δπλαηόηεηα λα απνιύζεη ηνλ παηξηάξρε θαη λα δηνξίζεη θάπνηνλ ηεο απόιπηεο εκπηζηνζύλεο ηνπ, αθόκα θαη ηνλ αδειθό ή ηνλ γην ηνπ ή θαη δεθαεμάρξνλα παηδηά. Διάρηζηνη – κεηξεκέλνη ζηα δάρηπια - ήηαλ νη παηξηάξρεο
[4]
πνπ είραλ ην ζάξξνο λα ζπγθξνπζζνύλ κε ηελ θνζκηθή εμνπζία θαη ηνλ ίδην ηνλ απηνθξάηνξα. Μεηά δε ηελ πηώζε ηεο βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο, ν εθάζηνηε παηξηάξρεο ήηαλ ππό ηελ απόιπηε εμνπζία ηνπ νπιηάλνπ θαη ηεο Τςειήο Πύιεο. Ο ζνπιηάλνο θαζαηξνύζε θαη δηόξηδε ηνπο παηξηάξρεο κε γλώκνλα θπξίσο αλ ν λένο πξνθαζήκελνο θαη επηθεθαιήο ηνπ «κηιηέη ησλ Ρσκηώλ» ήηαλ όρη κόλν πηζηόο ζην νζσκαληθό δνβιέηη (θξάηνο), αιιά θαη πεηζήλην όξγαλν ηεο απηνθξαηνξηθήο εμνπζίαο. Δπίζεο θαζνξηζηηθό ξόιν γηα ηελ επηινγή ηνπ πξνζώπνπ πνπ ζα «εθιεγόηαλ» παηξηάξρεο ήηαλ ην πνζό πνπ κπνξνύζε ν ππνςήθηνο λα θαηαβάιεη ζην ζνπιηαληθό ηακείν, ην απνθαινύκελν «πεζθέζη». Απηό ην «δσξάθη» έθηαλε πνιιέο θνξέο ζε ππέξνγθα ρξεκαηηθά πνζά πνιιώλ ρηιηάδσλ ρξπζώλ λνκηζκάησλ. Καη δελ ήηαλ ιίγνη νη ηεξάξρεο πνπ δηαγθσλίδνληαλ πνηνο ζα δώζεη ηα πεξηζζόηεξα ρξήκαηα γηα λα έρεη ηελ ηηκή ηεο πξνηίκεζεο ηνπ Οζσκαλνύ εγεκόλα. εκαληηθνί ζηαζκνί ηεο πνξείαο ηνπ Οηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ήηαλ: - Ζ πάιε θαηά ησλ αηξεηηθώλ νκάδσλ όπσο νη Μνλνθπζίηεο, νη Νεζηνξηαλνί θαη άιινη - Ζ άγξηα ζύγθξνπζε εηθνλνθιαζηώλ θαη εηθνλνιαηξώλ, πνπ έιεμε κε λίθε ησλ δεύηεξσλ. - Ο εθρξηζηηαληζκόο ησλ Ρώζσλ θαη γεληθόηεξα ησλ ιάβσλ - Σν Μεγάιν ρίζκα κε ηελ Γπηηθή Καζνιηθή Δθθιεζία ην 1054 - Ζ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο από ηνπο Φξάγθνπο θαη ε επηβνιή ιαηηλνθξαηίαο ζηελ απηνθξαηνξία γηα 57 ρξόληα - Ζ πηώζε ηεο βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο θαη ε ππαγσγή ηνπ Παηξηαξρείνπ ζηνλ έιεγρν ηεο νζσκαληθήο εμνπζίαο - Ζ Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή ηνπ 1922. ήκεξα ην Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν παξακέλεη σο απνκεηλάξη πνπ έλδνμνπ παξειζόληνο θαη δηαηεξείηαη απιώο σο ζύκβνιν. Ζ Διιάδα ηνπ παξέρεη ηελ κόλε νπζηαζηηθή, εζηθή θαη νηθνλνκηθή ζπλδξνκή, πνπ ηνπ είλαη απαξαίηεηε γηα λα δηαηεξείηαη – σο πόζν αθόκα; - ζηε δσή. Σειεηώλνληαο ζέισ λα ππνγξακκίζσ όηη απηό ην βηβιίν δελ ζηνρεύεη ζηελ θαηαγγειία ή θξηηηθή ησλ έξγσλ θαη ησλ πξάμεσλ ησλ θαηά θαηξνύο επηθεθαιήο ηεο Οξζόδνμεο Δθθιεζίαο, νύηε από ηελ άιιε πιεπξά ζηελ ππέξκεηξε πξνβνιή ηνπο. Δίλαη απιώο έλαο αιθαβεηηθόο θαηάινγνο ή επξεηήξην όισλ ησλ επηζθόπσλ θαη παηξηαξρώλ πνπ βξέζεθαλ ζηνλ ζώθν ηνπ Παηξηαξρείνπ ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο από ηελ ίδξπζή ηεο από ηνλ Άγην Αλδξέα σο ηνλ 2013. Σα πεξηζζόηεξα ζηνηρεία γηα ηε δσή θαη ηε δξάζε ησλ παηξηαξρώλ ηα άληιεζα από ηελ ην ζρεηηθό Καηάινγν ηνπ Οηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ θαη από ηελ ειιεληθή έθδνζε ηεο Wikipedia, ε νπνία ελ πνιινίο πεξηέρεη ηα ίδηα ζηνηρεία.
Σταύρος Σταφσλάκης
[5]
Ζ Θενινγηθή ρνιή ηεο Χάιθεο
[6]
01. Απόςτολοσ Ανδρέασ Ο (ϊγιοσ) Ανδρέασ και ο αδελφϐσ του ύμων (ο ϊγιοσ Πϋτροσ) γεννόθηκαν ςτην Γαλιλαύα και αςκοϑςαν το επϊγγελμα του ψαρϊ ςτη λύμνη τησ Σιβεριϊδασ. Ο Ανδρϋασ όταν ο πρώτοσ που δϋχθηκε την πρϐςκληςη του Ιηςοϑ και ϋγινε μαθητόσ του και για το λϐγο αυτϐ αποκλόθηκε Πρωτόκλητοσ. Λύγο αργϐτερα τον ακολοϑθηςε ο Πϋτροσ και ακϐμα ϋνα ζευγϊρι αδελφών, ψαρϊδων κι αυτών: Ϋταν ο Ιωϊννησ και ο Ιϊκωβοσ, γιοι του Ζεβεδαύου. Αυτού οι τϋςςερισ όταν η πρώτη ομϊδα των μαθητών του Ιηςοϑ. Σα ευαγγϋλια δεν αναφϋρουν πολλϊ για το πρϐςωπο του Ανδρϋα και ϐςα ξϋρομε γι’ αυτϐν ςτηρύζονται ςε θρϑλουσ και παραδϐςεισ που ϋγιναν γνωςτού ευρϑτερα μετϊ τον 3ο αιώνα. Η πορεύα του ωσ την ταϑρωςη και την Ανϊληψη του Ιηςοϑ όταν παρϐμοια με των ϊλλων αποςτϐλων. Ο άγηνο Αλδξέαο ζε ζηαπξό ζρήκαηνο Χ Μετϊ την δημιουργύα τησ πρώτησ χριςτιανικόσ Εκκληςύασ, ο Ανδρϋασ πόγε ςτην ινώπη και ςτην αμψοϑντα ϐπου ύδρυςε Εκκληςύα. ε ϊλλο ταξύδι του πόγε ςτην Ϊφεςο, τη Υρυγύα, την Βιθυνύα, πϋραςε ςτο Βυζϊντιο (ϐπου, ϐπωσ λϋγεται αλλϊ χωρύσ τεκμηρύωςη - ύδρυςε την Εκκληςύα τησ πϐλησ), κατϐπιν την Μακεδονύα και κατϋληξε ςτην Πϊτρα τησ Πελοποννόςου. Με ϋδρα την Πϊτρα δραςτηριοποιόθηκε ςε ϐλη την ΑχαϏα κηρϑςςοντασ τη νϋα θρηςκεύα. Παρϊλληλα, ςϑμφωνα πϊντα με την παρϊδοςη, πραγματοπούηςε θαϑματα και θερϊπευςε απϐ βαριϊ αςθϋνεια την Μαξιμύλλα, ςϑζυγο του Ρωμαύου ανθϑπατου Αιγεϊτου η οπούα προςηλυτύςτηκε ςτον χριςτιανιςμϐ. Σο γεγονϐσ αυτϐ προκϊλεςε την οργό του ανθϑπατου, ο οπούοσ διϋταξε την ςϑλληψη και εκτϋλεςη του Ανδρϋα. Η εκτϋλεςη του ϋγινε με ςταϑρωςη ςε ςταυρϐ ςχόματοσ Φ, την εποχό που αυτοκρϊτορασ τησ Ρώμησ όταν ο Νϋρων. Ο Ανδρϋασ εύναι ο πολιοϑχοσ ϊγιοσ τησ Πϊτρασ και το λεύψανϐ του διατηρεύται ςτον καθεδρικϐ ναϐ τησ πϐλησ. Η μνόμη του τιμϊται ςτισ 30 Νοεμβρύου. [7]
02. τάχυσ (38-54) Ο (ϊγιοσ) τάχυσ όταν χριςτιανϐσ ελληνικόσ καταγωγόσ και πιθανώσ ρωμαύοσ πολύτησ. Θεωρεύται ϋνασ απϐ τουσ εβδομόντα αποςτϐλουσ-μαθητϋσ που ανϋλαβαν την κόρυξη του χριςτιανιςμοϑ, μετϊ την Ανϊληψη του Ιηςοϑ. Σον γνωρύζομε απϐ την Προσ Ρωμαύουσ επιςτολό του Παύλου, ϐπου μεταξϑ ϊλλων αναφϋρει: … αςπϊςαςθε τϊχυν τον αγαπητόν μου. Ο Αλδξέαο παξαδίδεη ην επαγγέιην θαη ζπκβνιηθά ηελ επηζθνπή ηνπ Βπδαληίνπ ζηνλ ηάρπ. Σο 38 χειροτονόθηκε απϐ τον Απϐςτολο Ανδρϋα πρώτοσ επύςκοποσ του Βυζαντύου και παρϋμεινε ς’ αυτό τη θϋςη για δεκαοκτώ χρϐνια, ωσ τον θϊνατϐ του. Λϋγεται ϐτι ϋκτιςε τον πρώτο χριςτιανικϐ ναϐ ςτην περιοχόσ τησ Αργυροϑπολησ, κοντϊ ςτο Βυζϊντιο και απϐ κει δύδαςκε, βϊφτιζε τουσ νϋουσ προςόλυτουσ και καθοδηγοϑςε το πούμνιϐ του. Η Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και η μνόμη του τιμϊται την 31η Οκτωβρύου.
[8]
03. Ονήςιμοσ (54-68) Για τον (ϊγιο) Ονήςιμο και τη ζωό του υπϊρχουν δυο εκδοχϋσ. Η πρώτη – και πιο αληθοφανόσ – εύναι: Ο Ονόςιμοσ όταν χριςτιανϐσ ιερϋασ και διαδϋχθηκε τον τϊχυ ςτο επιςκοπικϐ θρϐνο του Βυζαντύου, ϐπου παρϋμεινε για δεκατϋςςερα χρϐνια. Πϋθανε απϐ φυςικϊ αύτια και τϊφηκε ςτο ναϐ τησ Αργυροϑπολησ, ςτον ύδιο ναϐ που εύχε ταφεύ και ο προκϊτοχϐσ του τϊχυσ. Η δεϑτερη εκδοχό μασ λϋει ϐτι η Ονόςιμοσ όταν ςτην υπηρεςύα του Υιλόμονα, ο οπούοσ μεταχειριζϐταν τουσ δοϑλουσ του με αγϊπη και καλοςϑνη. Όμωσ ο Ονόςιμοσ ϋκλεψε τον κϑριϐ του και κατϋφυγε ςτη Ρώμη. Εκεύ προςηλυτύςτηκε ςτο χριςτιανιςμϐ απϐ τον απϐςτολο Παϑλο και ϋγινε καλϐσ ϊνθρωποσ και κόρυκασ τησ νϋασ θρηςκεύασ. Μετϊ το θϊνατο του Παϑλου ο Ονόςιμοσ ςυνελόφθη και εκτελϋςτηκε μετϊ απϐ βαςανιςτόρια. Η Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και η μνόμη του τιμϊται ςτισ 15 Υεβρουαρύου
[9]
04. Πολύκαρποσ Α’ (71-89) Μετϊ το θϊνατο του Ονόςιμου ο θρϐνοσ τησ επιςκοπόσ του Βυζαντύου παρϋμεινε κενϐσ για τρύα χρϐνια. Σο 71 εξελϋγη ο Πολύκαρποσ, ο οπούοσ παρϋμεινε ςτη θϋςη αυτό ωσ τον θϊνατϐ του το 89. Όταν πϋθανε, τϊφηκε ςτον χριςτιανικϐ ναϐ τησ Αργυροϑπολησ, ϐπωσ και οι δυο προκϊτοχοι του επιςκοπικοϑ θρϐνου. Κατϊ την περύοδο 81 ωσ 89 βριςκϐταν ςε κορϑφωςη ο διωγμϐσ των χριςτιανών που κόρυξε ο Ρωμαύοσ αυτοκρϊτορασ Δομητιανϐσ.
[10]
05. Πλούταρχοσ (89-105) Σον Πολϑκαρπο διαδϋχθηκε ςτον επιςκοπικϐ θρϐνο του Βυζαντύου ο Πλούταρχοσ. Παρϋμεινε ςτη θϋςη αυτό ωσ το ϋτοσ 105, ϐταν πϋθανε και τϊφηκε ςτον χριςτιανικϐ ναϐ τησ Αργυροϑπολησ, ϐπωσ και οι τρεισ προηγοϑμενοι επύςκοποι. Ο απηνθξάηνξαο Σξαταλόο Σο ϋτοσ 98, κατϊ την εποχό που υπόρξε επύςκοποσ ο Πλοϑταρχοσ, ξεκύνηςε ο τρύτοσ διωγμϐσ κατϊ των χριςτιανών, κατ’ εντολό του Ρωμαύου αυτοκρϊτορα Σραώανοϑ.
[11]
06. εδεκίων (105-114) Σον Πλοϑταρχο διαδϋχθηκε ο εδεκίων, ο οπούοσ παρϋμεινε ςτην ϋδρα τησ Επιςκοπόσ του Βυζαντύου ωσ τον θϊνατϐ του το 114. Ο ενταφιαςμϐσ ϋγινε ςτον ναϐ τησ Αργυροϑπολησ ϐπου εύχαν ταφεύ και οι προηγοϑμενοι επύςκοποι. Κατϊ την διϊρκεια τησ ποιμαντορύασ του ςυνεχύςτηκε ο διωγμϐσ του Σραώανοϑ κατϊ των χριςτιανών.
[12]
07. Διογένησ (114-129) Ο Διογένησ διαδϋχθηκε τον εδεκύωνα ςτο θρϐνο τησ Επιςκοπόσ του Βυζαντύου και παρϋμεινε ωσ τον θϊνατϐ του το 129. Σϊφηκε ςτο χριςτιανικϐ ναϐ τησ Αργυροϑπολησ ϐπωσ και ϐλοι οι προκϊτοχοι του επιςκοπικοϑ θρϐνου. Ο απηνθξάηνξαο Αδξηαλόο Κατϊ την διϊρκεια τησ ποιμαντορύασ του ϊρχιςε νϋοσ διωγμϐσ κατϊ των χριςτιανών, τον οπούο διϋταξε ο Ρωμαύοσ αυτοκρϊτορασ Αδριανϐσ.
08. Ελευθέριοσ (129-136) Σον Διογϋνη διαδϋχθηκε ςτον επιςκοπικϐ θρϐνο ο Ελευθέριοσ, ο οπούοσ παρϋμεινε ωσ το θϊνατϐ του. Η ταφό του ϋγινε ςτον χριςτιανικϐ ναϐ τησ Αργυροϑπολησ.
[13]
09. Φήλιξ (136-141) Σον Ελευθϋριο διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο τησ Επιςκοπόσ Βυζαντύου ο (ϊγιοσ) Φήλιξ. Επιςκϐπηςε πϋντε χρϐνια και ϐταν πϋθανε τϊφηκε ςτο υπϐγειο θυςιαςτόριο, ςτο οπούο εύχε δρϊςει ςτο παρελθϐν ο Ωγιοσ Ανδρϋασ. Η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και η μνόμη του τιμϊται ςτισ 15 Απριλύου
10. Πολύκαρποσ Β’ (141-144) Ο επϐμενοσ επύςκοποσ του Βυζαντύου όταν ο Πολύκαρποσ Β’ ο οπούοσ παρϋμεινε ςτην θϋςη αυτό ωσ το θϊνατϐ του το 144. Ενταφιϊςτηκε ςε μαρμϊρινη λϊρνακα ςτο χριςτιανικϐ ναϐ τουσ Αργυροϑπολησ
[14]
11. Αθηνόδωροσ ή Αθηνογένησ (144-148) Σο ϐνομα του διαδϐχου του επιςκϐπου Βυζαντύου του Πολυκϊρπου Β’, αναγρϊφεται ςε κϊποιουσ καταλϐγουσ ωσ Αθηνόδωροσ και ςε ϊλλουσ ωσ Αθηνογένησ. Σην εποχό εκεύνη ςτην πϐλη του Βυζαντύου, κυβερνότησ όταν ο τϑραννοσ Ζεϑξιπποσ, ο οπούοσ ςυνετϋλεςε ςτην θεαματικό αϑξηςη των οπαδών του χριςτιανιςμοϑ. Ο Επύςκοποσ Αθηνϐδωροσ ϋκτιςε δεϑτερο επιςκοπικϐ ναϐ και επιςκοπικϐ μϋγαρο ςτην περιοχό του Ελαιώνα. Απϐ την εποχό αυτό οι επύςκοποι του Βυζαντύου ιερουργοϑςαν και κατοικοϑςαν ςτον Ελαιώνα. Αργϐτερα ο αυτοκρϊτορασ Κωνςταντύνοσ Α’ ανοικοδϐμηςε το ναϐ αυτϐ και τον ϋκτιςε μεγαλοπρεπό, επειδό όθελε να ταφεύ ο ύδιοσ ς’ αυτϐν. Όμωσ αργϐτερα κρύθηκε ϐτι οι αυτοκρϊτορεσ δεν ϋπρεπε να θϊβονται ϋξω απϐ την πϐλη του Βυζαντύου και ορύςτηκε ϊλλοσ τϐποσ ταφόσ τουσ.
[15]
12. Εσζώιος (148-154) Σο Αθηνϐδωρο διαδϋχθηκε ςτον επιςκοπικϐ θρϐνο του Βυζαντύου ο Ευζώιοσ, ο οπούοσ ιερουργοϑςε πλϋον απϐ τον νϋο επιςκοπικϐ ναϐ του Ελαιώνα. Ο απηνθξάηνξαο Αλησλίλνο Πίνο Επύ των ημερών του ξϋςπαςε νϋοσ διωγμϐσ κατϊ των χριςτιανών, αυτό τη φορϊ κατ’ εντολό του Ρωμαύου αυτοκρϊτορα Αντωνύνου Πύου.
[16]
13. Λαυρέντιοσ (154-166) Ο επϐμενοσ επύςκοποσ του Βυζαντύου όταν ο Λαυρέντιοσ ο οπούοσ παρϋμεινε ςτο θρϐνο επύ ϋντεκα χρϐνια και ϋξι μόνεσ.
14. Αλύπιοσ ή Αλύμπιοσ ή Ολύμπιοσ (166-169) Σον Λαυρϋντιο διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο τησ επιςκοπόσ του Βυζαντύου ο Αλύπιοσ. Ωλλοι αναγρϊφουν το ϐνομϊ του ωσ Αλϑμπιο, αλλϊ δεν εύναι απύθανο και το Ολϑμπιοσ.
[17]
15. Περτίναξ (169-187) Ο Περτίναξ όταν υψηλϐβαθμοσ αξιωματοϑχοσ τησ Ρωμαώκόσ αυτοκρατορύασ, ο οπούοσ υπηρετοϑςε ςτη Θρϊκη με το βαθμϐ του ςτρατηγοϑ. Εκεύ αρρώςτηςε βαριϊ και ϐταν πληροφορόθηκε ϐτι οι πιςτού τησ νϋασ θρηςκεύα του χριςτιανιςμοϑ πραγματοποιοϑςαν θαϑματα, παρακϊλεςε τον επύςκοπο του Βυζαντύου Αλϑπιο να τον βοηθόςει να θεραπευθεύ. ϑμφωνα με την παρϊδοςη, ο Αλϑπιοσ προςευχόθηκε για την υγεύα του ςτρατηγοϑ και ο Περτύναξ ϋγινε καλϊ και ςτη ςυνϋχεια βαφτύςτηκε χριςτιανϐσ. Νόκηζκα ηεο πόιεο ηνπ Βπδαληίνπ πνπ θόπεθε ην 341 π.Χ. γηα ηελ λίθε ηεο πόιεο επί ησλ Μαθεδόλσλ ηνπ Φηιίππνπ Β’. Σν ζύκβνιν ηνπ λνκίζκαηνο έγηλε αξγόηεξα θαη ζύκβνιν ησλ Οζσκαλώλ. Ο Αλϑπιοσ χειροτϐνηςε τον Περτύνακα ιερϋα. Όταν ο επύςκοποσ πϋθανε, ο Περτύναξ τον διαδϋχθηκε ςτον επιςκοπικϐ θρϐνο. Με δικϋσ του δαπϊνεσ ϋκτιςε τον τρύτο επιςκοπικϐ ναϐ ςτην παραθαλϊςςια περιοχό των υκεών (Γαλατϊ) του Βυζαντύου. Γϑρω απϐ το ναϐ χτύςτηκαν πολλϊ ςπύτια χριςτιανών και ςταδιακϊ η περιοχό μεταςχηματύςτηκε ςε μια μικρό πϐλη.
[18]
16. Ολυμπιανόσ (187-198) Σον Περτύνακα διαδϋχθηκε ςτην Επιςκοπό του Βυζαντύου ο Ολυμπιανόσ, ο οπούοσ επιςκϐπηςε για ϋντεκα χρϐνια. Σο 196 η πϐλη κατελόφθη απϐ τον Ρωμαύο αυτοκρϊτορα επτύμιο εβόρο, ο οπούοσ κατϊργηςε την Επιςκοπό του Βυζαντύου και την μετϋφερε ςτη θρακικό πϐλη Ηρϊκλεια. Η Επιςκοπό αυτό παρϋμεινε ςτην Ηρϊκλεια για ϋνα περύπου αιώνα.
17. Μάρκοσ Α’ (198-211) Σην εποχό που ο Μάρκοσ Α’ όταν επικεφαλόσ τησ Εκκληςύασ του Βυζαντύου, εύχε κορυφωθεύ ο διωγμϐσ των χριςτιανών του αυτοκρϊτορα επτύμιου εβόρου. Κατϊ την διϊρκεια των διωγμών αυτών, φαύνεται ϐτι οι περιςςϐτεροι απϐ τουσ χριςτιανοϑσ επιςκϐπουσ κρϑβονταν, γιατύ δεν υπϊρχουν ςτοιχεύα για μϊρτυρεσ ιερϊρχεσ. Εύναι πιθανϐ, τη διούκηςη των κατϊ τϐπουσ Εκκληςιών να εύχαν αναλϊβει απλού ιερεύσ, ςτη θϋςη των επιςκϐπων. Λϋγεται ϐτι κατϊ την οκταετύα 203-211, επικεφαλόσ του χριςτιανικοϑ πληρώματοσ του Βυζαντύου όταν ανώνυμοσ ιερϋασ.
[19]
18. Φιλάδελφοσ (211-214) Ο Φιλάδελφοσ ανϋλαβε την διούκηςη τησ Εκκληςύασ του Βυζαντύου, απϐ κϊποιον ιερϋα που δεν γνωρύζουμε το ϐνομϊ του.
19. Κυριακόσ Α’ ή Κυριλλιανόσ (214-230) Σον Υιλϊδελφο διαδϋχθηκε ςτην ηγεςύα τησ Εκκληςύασ του Βυζαντύου ο Κυριακόσ Α’ (ό κατ’ ϊλλουσ ιςτορικοϑσ Κυριλλιανϐσ), για τον οπούο δεν ϋχουμε κανϋνα ϊλλο ςτοιχεύο.
[20]
20. Καςτίνοσ (230-237) Ο (ϊγιοσ) Καςτίνοσ όταν Ρωμαύοσ ςυγκλητικϐσ και δωδεκαθεώςτόσ. Ο επικεφαλόσ τησ Εκκληςύασ του Βυζαντύου Κυριακϐσ τον προςηλϑτιςε ςτο χριςτιανιςμϐ. Ο Καςτύνοσ μούραςε ϐλη την περιουςύα του ςτουσ φτωχοϑσ και αφοςιώθηκε ςτην Εκκληςύα. Διαδϋχθηκε τον Κυριακϐ. Ϊχτιςε την πρώτη εκκληςύα (τησ αγύασ Ευφημύασ) μϋςα ςτην πϐλη του Βυζαντύου. Η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και εορτϊζεται ςτισ 25 Ιανουαρύου.
21. Ευγένιοσ Α’ (240-245) Ο Ευγένιοσ Α’ διετϋλεςε επύςκοποσ Βυζαντύου για κϊποια χρϐνια, αλλϊ οι ιςτορικού και οι χρονικογρϊφοι δεν ςυμφωνοϑν για την διϊρκεια τησ θητεύασ του. Αυτό κυμαύνεται απϐ 5 ωσ 25 χρϐνια, αλλϊ δεν υπϊρχουν ςαφεύσ πληροφορύεσ οϑτε για τα χρϐνια που βρϋθηκε ςτη θϋςη του επιςκϐπου, οϑτε για τη ζωό ό το ϋργο του.
[21]
22. Σίτοσ (245-272) Σον Ευγϋνιο διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο τησ επιςκοπόσ του Βυζαντύου ο Σίτοσ. Επύ τησ εποχόσ του ξϋςπαςαν βύαιοι διωγμού χριςτιανών, που εξαπϋλυςαν διαδοχικϊ οι Ρωμαύοι αυτοκρϊτορεσ Δϋκιοσ, Γϊλλοσ και Βαλεριανϐσ.
23. Δομέτιοσ (272-284) Επϐμενοσ επύςκοποσ Βυζαντύου εξελϋγη ο Δομέτιοσ. Αυτϐσ όταν αδελφϐσ του Ρωμαύου αυτοκρϊτορα Πρϐβου (276-282). Απϋκτηςε δυο γιουσ τον Πρϐβο και τον Μητροφϊνη, οι οπούοι ϋγιναν και αυτού επύςκοποι του Βυζαντύου. Ο Ρσκαίνο απηνθξάηνξαο Πξόβνο ήηαλ αδειθόο ηνπ Γνκεηίνπ Αν και όταν ειδωλολϊτρησ πεύςτηκε απϐ τα λϐγια των χριςτιανών ιεροκηρϑκων και βαφτύςτηκαν χριςτιανού ο ύδιοσ και η οικογϋνειϊ του. Ϋρθε ςτο Βυζϊντιο και ο επύςκοποσ Σύτοσ τον χειροτϐνηςε ιερϋα. Μετϊ το θϊνατο του Σύτου τον διαδϋχθηκε ςτην επιςκοπικό ϋδρα. Ο Δομϋτιοσ ϋκτιςε ςτο Βυζϊντιο τον τϋταρτο επιςκοπικϐ ναϐ, τησ Αγύασ Ευφημύασ.
[22]
24. Ρουφίνοσ(284-293) Σο Δομϋτιο διαδϋχθηκε ςτην ϋδρα τησ επιςκοπόσ του Βυζαντύου ο Ρουφίνοσ. Σην εποχό εκεύνη αυτοκρϊτορασ τησ Ρώμησ όταν ο Διοκλητιανόσ. Μετϊ το θϊνατο του Ρουφύνου, ςτην ϋδρα τησ επιςκοπόσ ανόλθε ο γιοσ του Δομετύου, ο Πρϐβοσ.
Ο Γηνθιεηηαλόο
25. Πρόβοσ (293-305) Σο 293 ανόλθε ςτο θρϐνο τησ επιςκοπόσ του Βυζαντύου, ο Πρόβοσ, γιοσ του επύςησ επιςκϐπου Βυζαντύου Δομετύου. Ο Πρϐβοσ όταν ανιψιϐσ του ςυνονϐματοϑ του αυτοκρϊτορα τησ Ρώμησ, γιοσ του Δομϋτιου, αδελφοϑ του αυτοκρϊτορα. Σον Πρϐβο διαδϋχθηκε ο αδελφϐσ του Μητροφϊνησ Α’
[23]
26. Μητροφάνησ Α’ (306-314) Σον επύςκοπο του Βυζαντύου Πρϐβο διαδϋχθηκε ο αδελφϐσ του (ϊγιοσ) Μητροφάνησ Α’. Σην εποχό του ο αυτοκρϊτορασ Κωνςταντύνοσ Α’ (ο Μϋγασ) αποφϊςιςε την μεταφορϊ τησ ϋδρασ τησ αυτοκρατορύασ ςτο Βυζϊντιο. Η ονομαςύα τησ πϐλησ ϊλλαξε ςε Νϋα Ρώμη, αλλϊ ιςτορικϊ επικρϊτηςε η ονομαςύα Κωνςταντινοϑπολη. Απϐ τϐτε οι επύςκοποι τησ πϐλησ αποκαλοϑνται επύςκοποι Νϋασ Ρώμησ. Ο Κωνςταντύνοσ εκτύμηςε την αρετό κα τον χαρακτόρα του Μητροφϊνη και λϋγεται ϐτι ο Μητροφϊνησ όταν ϋνασ απϐ τουσ παρϊγοντεσ που ςυνετϋλεςαν ςτην επιλογό του Βυζαντύου ωσ πρωτεϑουςασ. Ο Μητροφϊνησ δεν μπϐρεςε (λϐγω τησ προχωρημϋνησ του ηλικύασ) να παραςτεύ ςτην Α’ Οικουμενικό ϑνοδο τησ Νικαύασ το 314, αλλϊ ϋςτειλε τον ιερϋα Αλϋξανδρο, τον οπούο προϐριζε για διϊδοχϐ του. Η εκκληςύα αναγνώριςε τον Μητροφϊνη ωσ ϊγιο και η μνόμη του τιμϊται ςτισ 4 Ιουνύου.
[24]
27. Αλέξανδροσ (314-337) Σον Μητροφϊνη διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο του επιςκϐπου Νϋασ Ρώμησ ο (ϊγιοσ) Αλέξανδροσ. Ο Αλϋξανδροσ εύχε γεννηθεύ ςτην Καλαβρύα τησ Μεγϊλησ Ελλϊδασ και όταν γιοσ του Γεωργύου και τησ Βρυαύνησ. Απϐ μικρϐσ αφοςιώθηκε ςτη θρηςκεύα και ϋζηςε για αρκετϊ χρϐνια ςε μοναςτόρι. Όταν βρϋθηκε ςτην Κωνςταντινοϑπολη ϋγινε διϊκονοσ και διϊδοχοσ του Μητροφϊνη. Σώρα πια οι διωγμού εύχαν παϑςει οριςτικϊ, η Εκκληςύα εύχε κυρύαρχη θϋςη ςτην κοινωνύα και ο ύδιοσ ο αυτοκρϊτορασ (αν και ακϐμα δεν εύχε βαφτιςτεύ) προόδρευςε ςτην Πρώτη Οικουμενικό ϑνοδο ςτην Νύκαια τησ Βιθυνύασ, το 314. την ςϑνοδο αυτό μετεύχε και ο Αλϋξανδροσ ωσ εκπρϐςωποσ του επιςκϐπου Μητροφϊνη Α’ ο οπούοσ αδυνατοϑςε να παραςτεύ. Ο Αιέμαλδξνο Ο νϋοσ μπελϊσ τησ Εκκληςύασ όταν τώρα οι αιρϋςεισ και οι αιρετικού. Η ϑνοδοσ τησ Νικαύασ, ςτην οπούα παραβρϋθηκαν 318 ιερϊρχεσ απϐ ϐλο τον χριςτιανικϐ κϐςμο, καταδύκαςε τον ιερϋα τησ Αλεξανδρινόσ Εκκληςύασ Ωρειο και τισ αιρετικϋσ του απϐψεισ και διδαςκαλύεσ. Ο Αλϋξανδροσ πϋθανε το ύδιο ϋτοσ με τον Κωνςταντύνο. Η Εκκληςύα τον αναγνώριςε ωσ ϊγιο και η μνόμη του εορτϊζεται ςτισ 30 Αυγοϑςτου, τϐςο απϐ τουσ ορθϐδοξουσ, ϐςο και απϐ τουσ καθολικοϑσ.
[25]
28. Παύλοσ Α’ (337-339, 341-342 & 346-351) Ο (ϊγιοσ) Παύλοσ Α’ ο Ομολογητήσ απϐ τη Θεςςαλονύκη, όρθε ςτη Νϋα Ρώμη, ϐπου ϋγινε ιερϋασ και γραμματϋασ του Αλεξϊνδρου τον οπούο διαδϋχθηκε ςτον επιςκοπικϐ θρϐνο. Σϐτε, αυτοκρϊτορασ τησ Ανατολικόσ Ρωμαώκόσ αυτοκρατορύασ όταν ο Κωνςτϊντιοσ Β’ και τησ Δυτικόσ ο αδελφϐσ του Κώνςτασ. Αν και η αύρεςη του Αρεύου εύχε καταδικαςτεύ απϐ την επύςημη Εκκληςύα, ϐχι μϐνο εύχε επιβιώςει αλλϊ και εύχε εξαπλωθεύ ςε μεγϊλο μϋροσ τησ αυτοκρατορύασ. Ο ύδιοσ ο Κωνςτϊντιοσ όταν αρειανϐσ και αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του Παϑλου ςυγκϊλεςε ςϑνοδο των αρειανών επιςκϐπων που καθαύρεςε τον επύςκοπο και τοποθϋτηςε ςτη θϋςη του τον Ευςέβιο Νικομήδειασ. Ο Παύινο Α’ ν Οκνινγεηήο Ο Παϑλοσ κατϋφυγε ςτη Ρώμη, επύςκοποσ (πϊπασ) τησ οπούασ όταν τϐτε ο Ιοϑλιοσ Ι’. Εκεύ βριςκϐταν και ο Αθανϊςιοσ (ο Μϋγασ) ο οπούοσ εύχε εκδιωχθεύ απϐ τον θρϐνο τησ Αλεξανδρεύασ για τον ύδιο λϐγο με τον Παϑλο. Μετϊ απϐ παρϋμβαςη του αυτοκρϊτορα τησ Δϑςησ Κώνςτα και του επιςκϐπου Ιουλύου, ο Παϑλοσ επϋςτρεψε ςτην θϋςη του το 341 (ο Ευςϋβιοσ πϋθανε την ύδια χρονιϊ), αλλϊ το 342, ο Κωνςτϊντιοσ διϋταξε για δεϑτερη φορϊ την απομϊκρυνςη του επιςκϐπου Νϋασ Ρώμησ και ςτη θϋςη του διϐριςε τον Μακεδόνιο Α’. Ο Παϑλοσ πόγε και πϊλι ςτη Ρώμη και αυτό τη φορϊ ο Κώνςτασ ϋφταςε ςτο ςημεύο να απειλόςει τον αδελφϐ του και να τον υποχρεώςει να ςυναινϋςει την για τρύτη φορϊ ανϊρρηςό του Παϑλου ςτο θρϐνο το 346. Μϐλισ ϐμωσ πϋθανε ο Κώνςτασ, ο Κωνςτϊντιοσ εκδιώκει το 351 για ϊλλη μια φορϊ τον Παϑλο και τον αναγκϊζει να εξοριςτεύ ςτην Αρμενύα. Εκεύ, ενώ ιερουργοϑςε ςε μια εκκληςύα, δϋχθηκε επύθεςη αρειανών, οι οπούοι τον ϋπνιξαν με τα ύδια του τα ρϊςα (351). Ανακηρϑχθηκε ϊγιοσ και η μνόμη του εορτϊζεται ςτισ 6 Νοεμβρύου. Σα λεύψανϊ του ενταφιϊςτηκαν ςτο ναϐ τησ Αγύασ Ειρόνησ ςτην Κωνςταντινοϑπολη, κατϐπιν ςτο ναϐ του Αγύου Παϑλου και τϋλοσ ςτην Βενετύα, ϐπου βρύςκονται ακϐμα και ςόμερα. [26]
29. Ευςέβιοσ ο Νικομηδείασ (339-341) Ο Ευςέβιοσ όταν επιφανόσ ιερωμϋνοσ του 4ου αιώνα. Τπόρξε επύςκοποσ Βυρηττοϑ και αργϐτερα επύςκοποσ τησ Νικομόδειασ. Εύχε την εκτύμηςη τϐςο του Κωνςταντύνου (τον οπούο βϊπτιςε το 337, λύγο πριν τον θϊνατϐ του), ϐςο και του γιου και διαδϐχου του (ςτο ανατολικϐ τμόμα τησ αυτοκρατορύασ) Κωνςτϊντιου. Τπόρξε οπαδϐσ του Αρεύου και ϋνα απϐ τα ηγετικϊ ςτελϋχη τησ αύρεςησ, αν και υποχρεώθηκε να υπογρϊψει την καταδύκη του αρειανιςμοϑ ςτην Πρώτη Οικουμενικό ϑνοδο τησ Νικαύασ. Μετϊ το θϊνατο του Κωνςταντύνου, ο Κωνςτϊντιοσ που εμφορεύτο απϐ τισ ιδϋεσ του Αρεύου, εξεδύωξε το 338 τον κανονικϐ επύςκοπο Νϋασ Ρώμησ Παϑλο Α’ και επϋβαλε ςτη θϋςη του τον Ευςϋβιο. Αυτό όταν η πρώτη επϋμβαςη κοςμικοϑ ηγϋτη ςτα εκκληςιαςτικϊ πρϊγματα, γεγονϐσ που θα επαναληφθεύ δεκϊδεσ φορϋσ ςτο μϋλλον για τον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Ο επύςκοποσ Αλεξανδρεύασ Αθανϊςιοσ που επύςησ εκδιώχθηκε ϋγραψε γι’ αυτόν την παρϋμβαςη: Πούοσ γϊρ κανών από παλατύου πϋμπεςθαι τον επύςκοπον; Πξνηνκή ηνπ Κσλζηάληηνπ Β’ τον θρϐνο τησ επιςκοπόσ Νϋασ Ρώμησ ϋμεινε μϐνο για δυο χρϐνια, το 341 πϋθανε. Όμωσ πρϐλαβε να επϋμβει ςε πολλϋσ επιςκοπϋσ τησ Μικρϊσ Αςύασ και Παλαιςτύνησ, να εκδιώξει τουσ κανονικοϑσ επιςκϐπουσ και να τοποθετόςει ςτη θϋςη τουσ αιρετικοϑσ αρειανοϑσ. Δημιοϑργηςε αρειανϊ ςυμβοϑλια ιεραρχών και αν δεν ϋφευγε νωρύσ, ύςωσ ςτο ανατολικϐ τμόμα τησ ρωμαώκόσ αυτοκρατορύασ, να επικρατοϑςε το δϐγμα του Αρεύου. Ϊνα ϋργο που ϋγινε κατϊ την διϊρκεια τησ θητεύασ του όταν η αποπερϊτωςη του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ. Αργϐτερα ςτη θϋςη του θα κτιζϐταν απϐ τον Ιουςτινιανϐ ο περύφημοσ και μεγαλοπρεπόσ ναϐσ με το ύδιο ϐνομα.
[27]
30. Μακεδόνιοσ Α’ (342-346 & 351-360) Ο Μακεδόνιοσ όταν ο δεϑτεροσ «δοτϐσ» επύςκοποσ Νϋασ Ρώμησ, μετϊ τον Ευςϋβιο Νικομόδειασ. Ανόλθε ςτο θρϐνο το 342 με την υποςτόριξη του αυτοκρϊτορα Κωνςτϊντιου, ο οπούοσ εύχε εκδιώξει (για δεϑτερη φορϊ) τον κανονικϐ επύςκοπο Παϑλο Α’, του οπούου ο Μακεδϐνιοσ όταν ςφοδρϐσ αντύπαλοσ. Ϋταν εκλεκτϐσ ϐχι μϐνο του αυτοκρϊτορα, αλλϊ και των αρειανών επιςκϐπων, που την εποχό εκεύνη όταν μια πανύςχυρη ςϋχτα και αύρεςη ςτουσ κϐλπουσ τησ χριςτιανικόσ Εκκληςύασ. Ο απηνθξάηνξαο Κώλζηαο Α’ Όταν με επϋμβαςη του αυτοκρϊτορα Κώνςτα Α’ το 346, ο Παϑλοσ αποκαταςτϊθηκε ςτο θρϐνο του, ο Μακεδϐνιοσ αποςϑρθηκε ςε μια ιδιωτικό εκκληςύα, αλλϊ πολϑ μετϊ το θϊνατο του αυτοκρϊτορα τησ Δϑςησ, ο Παϑλοσ εκδιώχθηκε και πϊλι και ο επανόλθε για δεϑτερη φορϊ ο Μακεδϐνιοσ (351). Αλλϊ ϐπωσ ανόλθε αντικανονικϊ ςτο θρϐνο τησ επιςκοπόσ, ϋτςι και εκδιώχθηκε και πϊλι. Σο 360 ο Ακϊκιοσ, επύςκοποσ Καιςαρεύασ τησ Παλαιςτύνησ, με την ϋγκριςη του Ακϊκιου ςυγκϊλεςε ιερατικό ςϑνοδο ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Η ςϑνοδοσ αυτό καθαύρεςε τον Μακεδϐνιο, ο οπούοσ απϐ τϐτε ωσ το θϊνατϐ του το 364, ιδιώτευςε.
[28]
31. Ευδόξιοσ ο Αντιοχείασ (360-370) Μετϊ το θϊνατο του Μακεδϐνιου τον θρϐνο του επιςκϐπου Νϋασ Ρώμησ κατϋλαβε με πραξικοπηματικϐ τρϐπο ο επύςκοποσ Αντιοχείασ Ευδόξιοσ. Ανακηρϑχθηκε ςτη θϋςη αυτό απϐ 72 αρειανοϑσ επιςκϐπουσ και με την ςϑμφωνη γνώμη του αυτοκρϊτορα Κωνςτϊντιου. Επύ των ημερών του Ευδϐξιου η Ανατολικό Εκκληςύα ςπαραςςϐταν απϐ ϋριδεσ. Ορθϐδοξοι, Αρειανού και πολυπούκιλοι αιρετικού χειροτονοϑςαν, ϐπου μποροϑςαν, δικοϑσ τουσ ιερωμϋνουσ. Ϊτςι χειροτονόθηκαν παρϊλληλα και δυο ϊλλοι επύςκοποι Νϋασ Ρώμησ ο Ποιμϋνιοσ και ο Υλωρϋντιοσ. Ο απηνθξάηνξαο Ηνπιηαλόο Σο 361 ανόλθε ςτον αυτοκρατορικϐ θρϐνο ο τελευταύοσ παγανιςτόσ αυτοκρϊτορασ ο Ιουλιανϐσ. Αυτϐσ επηρεαςμϋνοσ απϐ την κλαςςικό παιδεύα, τησ οπούασ όταν ϊριςτοσ κϊτοχοσ, επιχεύρηςε να αναβιώςει την παλιϊ θρηςκεύα, αλλϊ το μϐνο που πϋτυχε όταν να κερδύςει το μύςοσ του λαοϑ τησ αυτοκρατορύασ, που εύχε τον φανατιςμϐ του νεοφώτιςτου. Σα παρατςοϑκλια και τα επύθετα που φϐρτωςε ο λαϐσ του Βυζαντύου ςτον αυτοκρϊτορϊ του όταν πϊμπολλα, ϐπωσ: Αποςτϊτησ, Παραβϊτησ, Ειδωλιανϐσ, Αδωναύοσ, Καυςύταυροσ, Πιςαύοσ και ϋνα ςωρϐ ϊλλα. Ο Ιουλιανϐσ για να εντεύνει τη διαμϊχη μεταξϑ των χριςτιανών διϋταξε την παϑςη κϊθε δύωξησ κατϊ των αρειανών και εν γϋνει των αιρετικών. Όμωσ η παλιϊ θρηςκεύα όταν όδη νεκρό και κϊθε προςπϊθεια αναβύωςόσ τησ όταν καταδικαςμϋνη. Μετϊ το θϊνατο του Ευδϐξιου οι Ορθϐδοξοι ιερϊρχεσ τησ Νϋασ Ρώμησ εξϋλεξαν ωσ επύςκοπο τον Ευϊγριο οι δε Αρειανού τον Δημϐφιλο.
[29]
32. Ευάγριοσ (370) Σο 370 οι ορθϐδοξοι χριςτιανού επύςκοποι εξϋλεξαν ωσ επύςκοπο Νϋασ Ρώμησ τον Ευάγριο και οι Αρειανού τον Δημϐφιλο. Ο Ευϊγριοσ χειροτονόθηκε επύςκοποσ απϐ τον πατριϊρχη Αντιοχεύασ Ευςτϊθιο. Όμωσ η εκλογό του Ευϊγριου εξϐργιςε το αυτοκρϊτορα Ουϊλη, ο οπούοσ εύχε προςχωρόςει ςτον αρειανιςμϐ. Με απϐφαςό του εξϐριςε τον Ευϊγριο ςτην Κϑζικο και αναγνώριςε ςτην θϋςη του τον Δημϐφιλο. υνϋχιςε την πολεμικό κατϊ των ορθοδϐξων με την παραχώρηςη των εκκληςιών τουσ ςτουσ αρειανοϑσ.
[30]
33. Δημόφιλοσ (370-379) Ο Δημόφιλοσ εξελϋγη επύςκοποσ Νϋασ Ρώμησ το 370 απϐ ιερϊρχεσ πιςτοϑσ τησ αύρεςησ του Αρεύου. Σο ύδιο ϋτοσ και ςτην ύδια θϋςη εύχε εκλεγεύ (απϐ ορθϐδοξουσ ιερϊρχεσ) ο Ευϊγριοσ. Ο απηνθξάηνξαο Οπάιεο, ζπλέρηζε ηελ ηαθηηθή ηεο επέκβαζεο ηεο θνζκηθήο εμνπζίαο ζηα εθθιεζηαζηηθά πξάγκαηα Ο Δημϐφιλοσ εύχε γεννηθεύ ςτη Θεςςαλονύκη και χρημϊτιςε επύςκοποσ Βϋροιασ πριν ανϋλθει ςτο θρϐνο τησ επιςκοπόσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Εύχε την υποςτόριξη του αυτοκρϊτορα Ουϊλη που εξϐριςε τον ορθϐδοξο επύςκοπο. Όμωσ ϐταν (379) ςτο θρϐνο τησ αυτοκρατορύασ ανόλθε ο Θεοδϐςιοσ Α’ που όταν οπαδϐσ των ορθοδϐξων, εκδύωξε απϐ την θϋςη του τον Δημϐφιλο και επϋςτρεψε ςτουσ ορθϐδοξουσ τισ εκκληςύεσ, που εύχε παραχωρόςει ο Ουϊλησ ςτουσ αιρετικοϑσ. Ο Δημϐφιλοσ αποςϑρθηκε ςτη Βϋροια, ϐπου και πϋθανε το 386.
[31]
34. Γρηγόριοσ Α’ ο Ναζιανζηνόσ (379-381) Ο επϐμενοσ επύςκοποσ Νϋασ Ρώμησ ο (ϊγιοσ) Γρηγόριοσ Α’ ο Ναζιανζηνόσ εύναι απϐ τισ ςημαντικϐτερεσ προςωπικϐτητεσ του χριςτιανικοϑ κϐςμου και αναγνωρύζεται απϐ καθολικοϑσ και ορθϐδοξουσ ωσ ϋνασ απϐ τουσ Πατϋρεσ και Δαςκϊλουσ τησ Εκκληςύασ. Γεννόθηκε (πιθανώσ το 429) ςτην Ναζιανζϐ τησ Μικρϊσ Αςύασ απϐ γονεύσ χριςτιανοϑσ και εϑπορουσ γαιοκτόμονεσ. Η μητϋρα του η Νϐννα προςηλϑτιςε τον πατϋρα του ςτον χριςτιανιςμϐ και αυτϐσ ςτρϊφηκε ςτην ιεροςϑνη με το ϐνομα Γρηγϐριοσ και ϋφταςε ςτο αξύωμα του επιςκϐπου τησ Ναζιανζοϑ. Ο Γξεγόξηνο Α’ ν Θενιόγνο Ο νεαρϐσ Γρηγϐριοσ ςποϑδαςε ρητορικό και φιλοςοφύα ςτην Καιςϊρεια, την Αλεξϊνδρεια και την Αθόνα. Εκεύ γνώριςε και τον (μελλοντικϐ αυτοκρϊτορα) Ιουλιανϐ, καθώσ και τον Βαςύλειο (γνωςτό ωσ Μϋγα) με τον οπούο ϋγιναν φύλοι. Όταν γϑριςε ςτην Ναζιανζϐ ο πατϋρασ του χειροτϐνηςε τον Γρηγϐριο ιερϋα. Σο 370 ο Βαςύλειοσ εκλϋχθηκε επύςκοποσ Καιςαρεύασ. Σο 372 ο Βαςύλειοσ χειροτϐνηςε τον Γρηγϐριο επύςκοπο αςύμασ. Μετϊ το θϊνατο του πατϋρα του ανϋλαβε την διαχεύριςη τησ επιςκοπόσ Ναζιανζοϑ, χωρύσ ϐμωσ να ϋχει χρηςθεύ επύςκοπϐσ τησ. Εκεύνη την εποχό χϊριςε ϐλη του περιουςύα ςτουσ φτωχοϑσ και ςυνϋχιςε να ζει λιτϊ. Ο Γρηγϐριοσ όταν επύςησ φύλοσ και με τον Ιωϊννη τον Φρυςόςτομο. Ο Γρηγϐριοσ, ο Βαςύλειοσ και ο Ιωϊννησ εύναι αναγνωριςμϋνοι ωσ Πατϋρεσ τησ Εκκληςύασ και αποτελοϑν την διϊςημη Σριϊδα των Ιεραρχών. Ο Γρηγϐριοσ απϋκτηςε φόμη ταλαντοϑχου ρότορα και ϊριςτου θεολϐγου. Όταν ο Ιουλιανϐσ ϋγινε αυτοκρϊτορασ και δόλωςε πωσ όταν υπϋρ τησ παλαιϊσ θρηςκεύασ (του Δωδεκαθϋου), ο Γρηγϐριοσ ϋγραψε ϋνα [32]
κεύμενο γνωςτϐ ωσ Ύβρεισ κατϊ του Ιουλιανού ςτο οπούο προβλϋπει ϐτι ο χριςτιανιςμϐσ με αγϊπη και επιμονό θα ξεπερϊςει εθνικοϑσ κοςμικοϑσ ηγϋτεσ, ϐπωσ ο Ιουλιανϐσ. Σο 379 ο Γρηγϐριοσ εκλόθη να αναλϊβει την ηγεςύα τησ επιςκοπόσ Νϋασ Ρώμησ. Ϋταν μια ταραχώδησ εποχό γιατύ οι αρειανού, με την υποςτόριξη του αυτοκρϊτορα Ουϊλη εύχαν καταλϊβει ϐχι μϐνο την ϋδρα τησ επιςκοπόσ, αλλϊ ϐλουσ τουσ ναοϑσ των ορθοδϐξων ςτην πρωτεϑουςα και δεκϊδεσ επιςκοπϋσ και αρχιεπιςκοπϋσ ςτη Μικρϊ Αςύα και τα Βαλκϊνια. Μεζαησληθή εηθόλα ηνπ Γξεγνξίνπ Σον Ουϊλη διαδϋχθηκε ο αυτοκρϊτορασ Θεοδϐςιοσ, ο οπούοσ εύχε ορθϐδοξεσ απϐψεισ, εκδύωξε τον αρειανϐ επύςκοπο και επϋςτρεψε τουσ ναοϑσ ςτουσ ορθϐδοξουσ υγκϊλεςε την Β’ Οικουμενικό ϑνοδο η οπούα και ανϋδειξε τον Γρηγϐριο επύςκοπο Νϋασ Ρώμησ. Ο Γρηγϐριοσ δϋχθηκε τη θϋςη αυτό με μϐνο ςτϐχο την ϋνωςη του χριςτιανικοϑ πληρώματοσ. Όμωσ δϋχθηκε ςφοδρϋσ επιθϋςεισ απϐ τουσ αντιπϊλουσ του, που τον κατηγοροϑςαν ϐτι δεν εύχε παραιτηθεύ απϐ την θϋςη του επιςκϐπου αςύμασ και ϐτι εύχε εκλεγεύ αντικανονικϊ και με νοθεύα επύςκοποσ Νϋασ Ρώμησ. ϑντομα ο Γρηγϐριοσ αποφϊςιςε να παραιτηθεύ, παρϊ τισ αντιρρόςεισ του αυτοκρϊτορα. Επϋςτρεψε ςτην Καππαδοκύα και ϋγινε επύςκοποσ τησ Ναζιανζοϑ, αλλϊ ςϑντομα παραιτόθηκε και απϐ αυτό θϋςη για λϐγουσ υγεύασ. Πϋθανε ςτισ 25 Ιανουαρύου 389. Ενταφιϊςτηκε ςτη Ναζιανζϐ. Σο 950 τα λεύψανϊ του μεταφϋρθηκαν ςτην εκκληςύα των Αγύων Αποςτϐλων τησ Κωνςταντινοϑπολησ Ο Γρηγϐριοσ όταν και ςυγγραφϋασ πολλών θρηςκευτικών πραγματειών, καθώσ και ποιημϊτων και επιγραμμϊτων. Η Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και η μνόμη του τιμϊται ςτισ 25 Ιανουαρύου. Επύςησ ςτισ 30 Ιανουαρύου εύναι η γιορτό των Σριών Ιεραρχών.
[33]
35. Μάξιμοσ Α’ ο Κυνικόσ (380) Παρϊ το γεγονϐσ ϐτι ο αυτοκρϊτορασ Θεοδϐςιοσ όταν ορθϐδοξοσ, οι αρειανού εξακολουθοϑςαν να εύναι πολϑ ιςχυρό και δυναμικό αύρεςη, ιδιαύτερα ςτην Κωνςταντινοϑπολη και ςτο ανατολικϐ τμόμα τησ αυτοκρατορύασ. Ϊτςι μετϊ την παραύτηςη του Γρηγορύου Α’ του Ναζιανζηνοϑ, ο αρειανϐσ πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ Πϋτροσ (ό Σιμϐθεοσ) χειροτϐνηςε επύςκοπο Νϋασ Ρώμησ τον Μάξιμο Α’ τον Κυνικό. Ο Μϊξιμοσ καταγϐταν απϐ την Αύγυπτο και εύχε ςπουδϊςει φιλοςοφύα. Ο ύδιοσ όταν κυνικϐσ φιλϐςοφοσ, εξ ου και το προςωνϑμιο του. Ο Γρηγϐριοσ τον βϊπτιςε χριςτιανϐ και του εύχε ιδιαύτερη εκτύμηςη. Όμωσ ο Μϊξιμοσ εποφθαλμιοϑςε τη θϋςη του επιςκϐπου Νϋασ Ρώμησ και ϋκανε το παν, για να κατηγορόςει και να φθεύρει το κϑροσ του Γρηγορύου. Πόγε ςτη Θεςςαλονύκη για να πεύςει τον αυτοκρϊτορα να τον αποδεχθεύ ωσ επύςκοπο τησ πρωτεϑουςασ, αλλϊ αυτϐσ απϋρριψε το αύτημα του. Απευθϑνθηκε ακϐμα και ςτη Δυτικό Εκκληςύα, χωρύσ ϐμωσ αποτϋλεςμα. Ο Μϊξιμοσ εύναι καταγεγραμμϋνοσ ςτουσ πύνακεσ του Οικουμενικοϑ Πατριαρχεύου, ϋςτω και αν εξελϋγη αντικανονικϊ.
[34]
36. Νεκτάριοσ (381-397) Ο (ϊγιοσ) Νεκτάριοσ όταν ο επϐμενοσ επύςκοποσ Νϋασ Ρώμησ. Γεννόθηκε ςτην Σαρςϐ τησ Κιλικύασ απϐ αριςτοκρατικό οικογϋνεια και ο ύδιοσ όταν μϋλοσ τησ αυτοκρατορικόσ υγκλότου και ϋχαιρε εκτύμηςησ για τισ αρετϋσ και το χαρακτόρα του. Οι ευγενεύσ, οι κληρικού και ο λαϐσ τον αγαποϑςαν και τον τιμοϑςαν. Όταν ο Γρηγόριοσ Α’ ο Θεολόγοσ υπϋβαλε την παραύτηςό του απϐ την θϋςη του επιςκϐπου Νϋασ Ρώμησ, ο Νεκτϊριοσ δεν όταν καν βαφτιςμϋνοσ χριςτιανϐσ, οϑτε φυςικϊ ιερωμϋνοσ. Ο Γρηγϐριοσ κϊλεςε τουσ ςυνοδικοϑσ να εκλϋξουν για αντικαταςτϊτη του ϋναν ικανϐ και ϊξιο ϊνθρωπο και αυτού κατϋληξαν ςτο Νεκτϊριο. Ωλλη εκδοχό υποςτηρύζει ϐτι ο Νεκτϊριοσ εξελϋγη επύςκοποσ μετϊ απϐ πρϐταςη του επιςκϐπου Αντιοχεύασ και παραύνεςη του ύδιου του αυτοκρϊτορα Θεοδοςύου Α’. Πϊντωσ ϐταν τα 150 μϋλη τησ Ιερϊσ υνϐδου εξϋλεξαν τον Νεκτϊριο, αυτϐσ βαπτύςτηκε αμϋςωσ και κατϐπιν αναγορεϑτηκε ςε επύςκοπο. Ο απηνθξάηνξαο Θενδόζηνο Α’ Επύ των ημερών του ο επιςκοπικϐσ θρϐνοσ τησ Νϋασ Ρώμησ ονομϊςτηκε Πατριαρχείο και η Οικουμενικό ϑνοδοσ αποφϊςιςε ϐτι εύναι δεϑτερο ςε τϊξη μετϊ απϐ την Επιςκοπό τησ Ρώμησ. Ο Νεκτϊριοσ θεωρεύται ϋνασ απϐ τουσ ικανϐτερουσ ιερϊρχεσ, που πϋραςαν απϐ τον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Πϋτυχε την καταπολϋμηςη του Αρειανιςμοϑ και την επιςτροφό δεκϊδων ναών ςτουσ πιςτοϑσ τησ ορθοδοξύασ. Όταν μια γυναύκα κατόγγειλε ϐτι μετϊ απϐ εξομολϐγηςη ςτην εκκληςύα, κϊποιοσ διϊκονοσ την βύαςε, ο Νεκτϊριοσ καθαύρεςε αμϋςωσ τον διϊκονο και δεν δύςταςε να απαγορεϑςει τον θεςμϐ τησ εξομολϐγηςησ. Ακϐμα επϋτρεψε ςτουσ πιςτοϑσ να κοινωνοϑν ϐποτε και αν αυτού όθελαν. Η Εκκληςύα τον αναγνώριςε ϊγιο και η μνόμη του γιορτϊζεται ςτισ 11 Οκτωβρύου.
[35]
37. Ιωάννησ Α’ ο Χρυςόςτομοσ (398-404) Σον Νεκτϊριο διαδϋχθηκε ϋνασ απϐ τουσ Πατϋρεσ τησ Εκκληςύασ και απϐ τισ ςημαντικϐτερεσ προςωπικϐτητεσ τησ χριςτιανοςϑνησ, ο (ϊγιοσ) Ιωάννησ Α’ ο Χρυςόςτομοσ. Ο Ιωϊννησ γεννόθηκε ςτην Αντιϐχεια τησ υρύασ το 354 και οι γονεύσ του όταν ο εκοϑνδοσ και η Ανθοϑςα. ποϑδαςε ρητορικό, φιλοςοφύα και θεολογύα. Μετϊ το θϊνατο τησ μητϋρασ του αποςϑρθηκε ςτην ϋρημο ϐπου ϋζηςε ωσ αςκητόσ για ϋξι χρϐνια. Σο 381 επιςτρϋφει ςτην Αντιϐχεια και χειροτονεύται διϊκονοσ και αργϐτερα πρεςβϑτεροσ. Ο Ησάλλεο ν Χξπζόζηνκνο Η φόμη για την ευγλωττύα, την μϐρφωςη και το ζόλο του Ιωϊννη ϋφταςε ωσ την Κωνςταντινοϑπολη και ϐταν ο πατριαρχικϐσ θρϐνοσ χόρεψε, εξελϋγη αυτϐσ ωσ νϋοσ πατριϊρχησ το 398. Όςο υπηρετοϑςε ςε ϐλεσ τισ βαθμύδεσ τησ ιεροςϑνησ ο Ιωϊννησ όταν ςφοδρϐσ πολϋμιοσ των γυναικών, των αιρϋςεων, τησ ειδωλολατρύασ, αλλϊ και κϊθε τι που θϑμιζε ελληνικϐ πολιτιςμϐ. Ϊχει πει: «Η γυνό ϊπαξ ομύληςε, το παν κατϋςτρεψε» καθώσ και: «Αφανύςαμε από προςώπου γησ κϊθε ύχνοσ παιδεύασ, τϋχνησ και φιλοςοφύασ του αρχαύου κόςμου». Εκεύνο που τον διϋκρινε ιδιαύτερα όταν η ευγλωττύα του, προςϐν που του χϊριςε και το προςωνϑμιο Φρυςϐςτομοσ. Ψσ πατριϊρχησ ύδρυςε πολλϊ φιλανθρωπικϊ ιδρϑματα και δημϐςια ςυςςύτια για τουσ απϐρουσ. Επύςησ οργϊνωςε ιεραποςτολϋσ ςε πολλϊ μϋρη τησ Αςύασ. Ϋταν πολϑ αυςτηρϐσ ςε θϋματα διαφθορϊσ, γεγονϐσ που ςταδιακϊ προκϊλεςε εχθρϐτητα και αντιδρϊςεισ. Όταν μϊλιςτα ϋψεξε την Ευδοξύα, ςϑζυγο του αυτοκρϊτορα Αρκϊδιου, γιατύ οικειοποιόθηκε παρϊνομα το χωρϊφι μια φτωχόσ χόρασ, αυτό ςυςπεύρωςε εναντύον του Ιωϊννη πολλοϑσ αντιπϊλουσ του και φιλϐδοξουσ ιερωμϋνουσ που εποφθαλμιοϑςαν την πατριαρχικό ϋδρα. Επικεφαλόσ τουσ όταν ο επύςκοποσ Αλεξανδρεύασ Θεϐφιλοσ, ο οπούοσ πϋτυχε να ςυγκληθεύ
[36]
ϑνοδοσ με παρϐντα επιλεγμϋνα μϋλη, που αποφϊςιςε την απομϊκρυνςη το πατριϊρχη και την εξορύα του. Όμωσ αμϋςωσ μετϊ απϐ λύγεσ μϋρεσ ςειςμϐσ ϋπληξε την Πϐλη, ο λαϐσ που αντιδροϑςε ςτην εξορύα του πατριϊρχη το εξϋλαβε ωσ θεώκϐ ςημϊδι και ο Ιωϊννησ επανόλθε ςτη θϋςη του. Όχι ϐμωσ για πολϑ, γιατύ ϐταν ϊςκηςε μια νϋα κριτικό κατϊ τησ αυτοκρϊτειρασ και την αποκϊλεςε Ηρωδιϊδα, εξορύςτηκε για δεϑτερη φορϊ το 404, με εντολό του αυτοκρϊτορα Αρκαδύου. Η εξορύα του προκϊλεςε βαρϑ κλύμα και ο ςτρατϐσ ανϋλαβε να καταςτεύλει με την βύα τισ αντιδρϊςεισ των υποςτηρικτών του Φρυςϐςτομου. Κατϊ την διϊρκεια των ταραχών πυρπολόθηκε και καταςτρϊφηκε εντελώσ ο ναϐσ τησ Αγύασ οφύασ. Ο Ιωϊννησ ταλαιπωρημϋνοσ απϐ τισ κακουχύεσ τησ εξορύασ πϋθανε ςτισ 14 επτεμβρύου. Ο Ιωϊννησ Α’ ο Φρυςϐςτομοσ υπόρξε ϋνασ απϐ τουσ πιο δημοφιλεύσ ιερϊρχεσ και ϋχει αναγνωριςτεύ ωσ ϊγιοσ απϐ την Ορθϐδοξη και την Καθολικό, αλλϊ και απϐ τη Λουθηρανικό και Αγγλικανικό Εκκληςύα. Η μνόμη του τιμϊται ςτισ 13 Νοεμβρύου, αλλϊ και ςτισ 3Ο Ιανουαρύου εορτϊζεται μαζύ με τουσ ϊλλουσ δυο ιερϊρχεσ, τον Βαςύλειο τον Μϋγα και τον Γρηγϐριο τον Θεολϐγο. Η Καθολικό, Λουθηρανικό και Αγγλικανικό Εκκληςύα εορτϊζουν τη μνόμη του ςτισ 13 επτεμβρύου. ηελ εμνξία Σο 438 το λεύψανϐ του μεταφϋρθηκε ςτην Κωνςταντινοϑπολη και ενταφιϊςτηκε ςτο ναϐ των Αγύων Αποςτϐλων. Σο ςυγγραφικϐ του ϋργο εύναι μεγϊλο. Η θεύα λειτουργύα που εφαρμϐζεται ςόμερα κϊθε Κυριακό ςτουσ ναοϑσ τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ εύναι δικϐ του ϋργο.
[37]
38. Αρςάκιοσ (404-405) Σον Ιωϊννη τον Φρυςϐςτομο διαδϋχθηκε ο ογδοντϊχρονοσ (ϊγιοσ) Αρςάκιοσ, αδελφϐσ του Νεκτϊριου, προκατϐχου του Ιωϊννη. Ϋταν κι αυτϐσ γεννημϋνοσ ςτην Σαρςϐ τησ Κιλικύασ. Ϊχει χαρακτηριςτεύ ςυνετϐσ, ευλαβόσ και πρϊοσ, αλλϊ ϊβουλοσ και ϊπραγοσ – ύςωσ και λϐγω τησ προχωρημϋνησ του ηλικύασ. υγγραφεύσ τησ εποχόσ λϋνε γι’ αυτϐν ϐτι όταν: … ιχθύοσ αφωνότεροσ και βατρϊχου απραγότεροσ… ραθυμότατοσ, αλλϊ ϊμα και ηλιθιότατοσ τον νουν… Ϊνα απϐ τα λύγα πρϊγματα για τα οπούα διακρύθηκε ο Αρςϊκιοσ κατϊ το ςϑντομο πϋραςμϊ του απϐ τον πατριαρχικϐ θρϐνο, όταν η απηνόσ δύωξη των οπαδών του προκατϐχου του Ιωϊννη Α’. Αυτού εύχαν αρνηθεύ να αποδεχθοϑν την νομιμϐτητα εκλογόσ του Αρςϊκιου και εκκληςιϊζονταν χωριςτϊ. Σο μϋνοσ του Αρςϊκιου κατϊ του προκατϐχου του δεν όταν και αδικαιολϐγητο, γιατύ ο Ιωϊννησ o Φρυςϐςτομοσ του εύχε επιτεθεύ ςτο παρελθϐν αποκαλώντασ τον «λόρον», «προβατόςχημον λύκον» και «φαύλον ιερϋα» 1. Παρϐλα αυτϊ η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τον εορτϊζει μαζύ με τον αδελφϐ του Νεκτϊριο ςτισ 11 Οκτωβρύου.
1
Αλ θαη «Υξπζόζηνκνο» ν Ησάλλεο ρξεζηκνπνηνύζε ζπρλά παξόκνηα επίζεηα γηα λα «ζηνιίδεη» ηνπο ερζξνύο ή αληηπάινπο ηεο Δθθιεζίαο, ηνπο αηξεηηθνύο, ηνπο νπαδνύο ηεο παιηάο ζξεζθείαο, αθόκα θαη ηηο γπλαίθεο [38]
39. Αττικόσ (406-425) Μετϊ το ςϑντομο πϋραςμα του Αρςϊκιου απϐ το πατριαρχεύο Νϋασ Ρώμησ, ςτο θρϐνο ανόλθε ο (ϊγιοσ) Αττικόσ ο οπούοσ παρϋμεινε ςτη θϋςη αυτό επύ 19 χρϐνια. Πατρύδα του όταν η εβϊςτεια του Πϐντου, όταν δεδηλωμϋνοσ αντύπαλοσ του Ιωϊννη του Φρυςϐςτομου και για το λϐγο αυτϐ ςυνϋχιςε τισ διώξεισ των οπαδών του που εύχε αρχύςει ο προκϊτοχϐσ του Αρςϊκιοσ. Εκκληςιαςτικού ιςτοριογρϊφοι τησ εποχόσ χαρακτηρύζουν τον Αττικϐ ωσ ευλαβό, θαρραλϋο, γλυκϐ προσ τουσ φύλουσ του, μελετηρϐ (αν και εύχε μϋτρια παιδεύα), φιλϐπονο και φιλϊνθρωπο. Ζ Αζελαΐο, θόξε ηνπ ζνθηζηή Λενληίνπ, βαθηίζηεθε κε ην όλνκα Δπδνθία θαη παληξεύηεθε ηνλ απηνθξάηνξα Θενδόζην Β’ Σο 415 εγκαινύαςε τον ναϐ τησ Αγύασ οφύασ που κτύςτηκε ξανϊ μετϊ την καταςτροφό του απϐ τουσ οπαδοϑσ του Ιωϊννη το 404. Σο 421 ο Αττικϐσ βϊφτιςε την κϐρη του Αθηναύου ςοφιςτό Λεοντύου, ΑθηναϏδα και τησ ϋδωςε το χριςτιανικϐ ϐνομα Ευδοκύα για να μπορϋςει να παντρευτεύ τον αυτοκρϊτορα Θεοδϐςιο Β’. Πϋθανε ςτισ 10 Οκτωβρύου 425, η Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 8 Ιανουαρύου.
[39]
40. ιςίνιοσ Α’ (426-427) Μετϊ το θϊνατο του Αττικοϑ ο θρϐνοσ του πατριαρχεύου Νϋασ Ρώμησ παρϋμεινε κενϐσ για αρκετοϑσ μόνεσ, γιατύ υπόρχαν αρκετού υποψόφιοι και οι ιερϊρχεσ όταν διχαςμϋνοι. Για την εκλογό του νϋου πατριϊρχη, ο αυτοκρϊτορασ Θεοδόςιοσ Β’ ςυγκϊλεςε ιερατικό ϑνοδο η οπούα τελικϊ εξϋλεξε τον (ϊγιο) ιςίνιο Α’. Ο ιςύνιοσ όταν πρεςβϑτεροσ ςτην περιοχό Ελαύα τησ Πϐλησ και ϋχαιρε εκτύμηςησ για την ευλϊβεια και τισ φιλϐπτωχεσ πρϊξεισ του. τον πατριαρχικϐ θρϐνο παρϋμεινε για λύγο χρονικϐ διϊςτημα, πϋθανε ςτισ 24 Δεκεμβρύου 427. Η Εκκληςύα τον αναγνώριςε ωσ ϊγιο και τον εορτϊζει ςτισ 11 Οκτωβρύου, την ύδια μϋρα που εορτϊζει και τουσ προηγοϑμενουσ πατριϊρχεσ (αγύουσ) Νεκτϊριο και Αρςϊκιο.
[40]
41. Νεςτόριοσ (428-431) Σον ιςύνιο διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Νϋασ Ρώμησ μια ςημαντικό, αλλϊ και αμφιλεγϐμενη προςωπικϐτητα τησ Εκκληςύασ, ο (ϊγιοσ) Νεςτόριοσ. Γεννόθηκε το 386 ςτη υρύα και απϋκτηςε αξιϐλογη μϐρφωςη. Ϊγινε μοναχϐσ ςε μοναςτόρι τησ Αντιϐχειασ και ακολοϑθωσ χειροτονόθηκε πρεςβϑτεροσ. Ϊγινε γνωςτϐσ για τισ θεολογικϋσ του γνώςεισ και για την ευγλωττύα του. Αυτού όταν και οι ςημαντικϐτεροι λϐγοι που ο αυτοκρϊτορασ Θεοδόςιοσ Β’ τον προώθηςε ςτη θϋςη του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ. Ο Νεςτϐριοσ ϋμεινε ςτην ιςτορύα για την διδαςκαλύα του, που πόρε την μορφό αύρεςησ γνωςτόσ ωσ Νεςτοριανιςμόσ. Η αύρεςη αυτό υποςτόριζε την ϊρρηκτη ϋνωςη τησ θεύασ και τησ ανθρώπινησ φϑςησ του Ιηςοϑ. Ακϐμα δεν αποδεχϐταν για την μητϋρα του Ιηςοϑ την χρόςη του ϐρου Θεοτϐκοσ, αλλϊ Φριςτοτϐκοσ. Ο Νεζηόξηνο Ο Νεςτοριανιςμϐσ, παρϊ την καταδύκη του απϐ τη Σρύτη Οικουμενικό ϑνοδο, πόρε μεγϊλη ϋκταςη και απϋκτηςε εκατομμϑρια οπαδοϑσ ςτην Περςύα, ςτισ Ινδύεσ, την Κύνα, τη υρύα, την Αύγυπτο και ςε ϊλλεσ αςιατικϋσ περιοχϋσ. Οι Μογγϐλοι Φαν αγκϊλιαςαν τον Νεςτοριανιςμϐ, πριν ςτραφοϑν οριςτικϊ ςτο μουςουλμανιςμϐ. όμερα υπϊρχουν ακϐμα Νεςτοριανού ςτη υρύα. Κϑριοσ αντύπαλοσ του Νεςτϐριου όταν ο πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ Κϑριλλοσ ενώ – παραδϐξωσ – ςϑμμαχϐσ του όταν ο επύςκοποσ Ρώμησ ελεςτύνοσ Α’. Σο 431 ο αυτοκρϊτορασ Θεοδϐςιοσ Β’ ςυγκϊλεςε ςτην Ϊφεςο την Γ’ Οικουμενικό ϑνοδο, η οπούα χαρακτόριςε το Νεςτϐριο αιρετικϐ. Κατϐπιν αυτοϑ εξϋπεςε απϐ το θρϐνο και εξορύςτηκε ςτην ϋρημο τησ Αιγϑπτου, ϐπου αςχολόθηκε με την ςυγγραφό θεολογικών ϋργων ωσ το θϊνατϐ του το 450. Σα ϋργα του αυτϊ ϐπωσ: Σραγωδύα, Επιςτολό προσ Κοςμϊν, Βιβλύον Επιςτολών, Σο Βιβλύον του Ηρακλεύδου και ϊλλα, δεν εύχαν καλό τϑχη, τα περιςςϐτερα καταςτρϊφηκαν απϐ φανατικοϑσ αντιπϊλουσ. [41]
42. Μαξιμιανόσ (431-434) Ο Νεςτϐριοσ και οι απϐψεισ του οδόγηςαν την Εκκληςύα ςτη Δϑςη και την Ανατολό ςε αναταρϊξεισ. Η θϋςη του πατριϊρχη Νϋασ Ρώμησ χόρευε και κινδϑνευε να πϋςει και πϊλι ςε αιρετικϊ χϋρια, γιατύ οι παρακαταθόκεσ και διδαςκαλύεσ του Νεςτϐριου εύχαν βρει πρϐςφορο ϋδαφοσ ςτον κλόρο και το λαϐ. Για μια ακϐμα φορϊ (ςτην Ανατολό πϊντα) επενϋβη η κοςμικό εξουςύα ςτα θρηςκευτικϊ πρϊγματα και φυςικϊ, δεν όταν η τελευταύα. Μετϊ απϐ τετρϊμηνη απραξύα, ο αυτοκρϊτορασ Θεοδϐςιοσ Β’ ςυνεκϊλεςε την Ιερϊ ϑνοδο, η οπούα εν τϋλει εξϋλεξε τον πρεςβϑτερο (ϊγιο) Μαξιμιανό για να πληρώςει την πατριαρχικϐ θρϐνο. Μϊλιςτα ο Θεοδϐςιοσ ζότηςε την ϋγκριςη – αν και αυτό δεν όταν απαραύτητη – και την ςυναύνεςη του επιςκϐπου Ρώμησ ελεςτύνου και ο Μαξιμιανϐσ χειροτονόθηκε τον Οκτώβριο του 431. Ο Μαξιμιανϐσ όταν γεννημϋνοσ ςτη Ρώμη και δεν εύχε ιδιαύτερουσ τύτλουσ παιδεύασ. Κατϊ την διϊρκεια τησ πατριαρχύασ του καθαιρϋθηκαν αρκετού επύςκοποι, φύλοι ό οπαδού του Νεςτϐριου. Πϋθανε τον Απρύλιο του 434. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τιμϊ την μνόμη του ςτισ 21 Απριλύου.
[42]
43. Πρόκλοσ (434-446) Μετϊ το θϊνατο του Μαξιμιανοϑ ςτο πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Νϋασ Ρώμησ ανόλθε ο φύλοσ και μαθητόσ του Ιωϊννη του Φρυςοςτϐμου (ϊγιοσ) Πρϐκλοσ. Ο Πρϐκλοσ ανϋβηκε ςταδιακϊ ϐλα τα ςκαλοπϊτια τησ εκκληςιαςτικόσ ιεραρχύασ και εύχε χειροτονηθεύ διϊκονοσ και ιερϋασ απϐ τον πατριϊρχη Αττικϐ και μητροπολύτησ Κυζύκου απϐ τον πατριϊρχη ιςύνιο. Ο Πξόθινο Ϋταν καλϐσ ρότορασ και απϐ τη φϑςη του μετριοπαθόσ, ϊρα ο κατϊλληλοσ ϊνθρωποσ για να ηρεμόςει τα πνεϑματα ςτην Ανατολικό Εκκληςύα. Εύχε την αποδοχό των οπαδών του Ιωϊννη του Φρυςοςτϐμου και απϐ την ϊλλη πϋτυχε να πεύςει πολλοϑσ νεςτοριανοϑσ ιερϊρχεσ να επιςτρϋψουν ςτουσ κϐλπουσ τησ ορθοδοξύασ. ώζονται ομιλύεσ και επιςτολϋσ του. Σο 438 πραγματοπούηςε την ανακομιδό των λειψϊνων του Φρυςοςτϐμου, τα οπούα ενταφιϊςτηκαν ςτο ναϐ των Αγύων Αποςτϐλων. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ την μνόμη του ςτισ 20 Νοεμβρύου.
[43]
44. Φλαβιανόσ (446-449) Σον Πρϐκλο διαδϋχθηκε ςτο πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Νϋασ Ρώμησ ο ϋωσ τϐτε ςκευοφϑλακασ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ ο ευςεβόσ και μετριοπαθόσ (ϊγιοσ) Φλαβιανόσ. Αυτϐσ απϋκτηςε ςϑντομα δυο εχθροϑσ: τον πατριϊρχη Αλεξανδρεύασ Διϐςκορο ο οπούοσ δεν εύχε αποδεχθεύ τισ αποφϊςεισ τησ Γ’ Οικουμενικόσ υνϐδου (που εύχε καταδικϊςει τον Νεςτϐριο και την αύρεςό του) καιτον Φρυςϊφιο, ευνοϑχο αρχιθαλαμηπϐλο του αυτοκρϊτορα Θεοδοςύου Β’, οπούοσ αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του Υλαβιανοϑ επιχεύρηςε να του αποςπϊςει χρηματικϐ δώρο με την αιτιολογύα ϐτι εύχε ςυμβϊλει ςτην ανϊρρηςό του ςτον πατριαρχικϐ θώκο. Ο Φιαβηαλόο Σο 448 ο αρχιμανδρύτησ Ευτυχόσ (που εύχε την υποςτόριξη του Φρυςϊφιου) καταδικϊςτηκε ωσ αιρετικϐσ και αυτϐ προκϊλεςε τριγμοϑσ ςτα ανϊκτορα μεταξϑ τησ αδελφόσ του αυτοκρϊτορα Πουλχερύασ και τησ αυτοκρϊτειρασ Ευδοκύασ. Ο Φρυςϊφιοσ ϋπειςε τον αυτοκρϊτορα να ςυγκαλϋςει ϑνοδο ςτην Ϊφεςο υπϐ τον Διϐςκορο. Η (αποκληθεύςα ληςτρικό) ϑνοδοσ τησ Εφϋςου που ςυνεκλόθη τον Αϑγουςτο του 449 καθαύρεςε τον Υλαβιανϐ και αποκατϋςτηςε τον Ευτυχό. Δεν ϋφθαςε η καθαύρεςη, αλλϊ μϋςα ςτη ςϑνοδο ο Διϐςκουροσ και ϊλλοι ιερωμϋνοι και μοναχού χειροδύκηςαν κατϊ του Υλαβιανοϑ και τον τραυμϊτιςαν. Σρεισ ημϋρεσ μετϊ ο Υλαβιανϐσ πϋθανε απϐ τη θλύψη και τα ςωματικϊ τραϑματα. Όμωσ το 451 η Δ’ Οικουμενικό ϑνοδοσ τησ Φαλκηδϐνασ καταδύκαςε και πϊλι τον Ευτυχό και την αύρεςό του, καθαύρεςε τον Διϐςκορο και αποκατϊςτηςε (μετϊ θϊνατον) τον Υλαβιανϐ, του οπούου τα λεύψανα μεταφϋρθηκαν ςτο ναϐ των Αγύων Αποςτϐλων τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Η Εκκληςύα τον αναγνώριςε ωσ ϊγιο και τον τιμϊ ςτισ 16 Υεβρουαρύου
[44]
45. Ανατόλιοσ (449-458) Μετϊ την απϐφαςη τησ αποκαλοϑμενησ «ληςτρικόσ» ςυνϐδου τησ Εφϋςου και την καθαύρεςη του Υλαβιανοϑ, πατριϊρχησ Νϋασ Ρώμησ εξελϋγη ο (ϊγιοσ) Ανατόλιοσ. Γεννόθηκε ςτην Αλεξϊνδρεια και χειροτονόθηκε διϊκονοσ απϐ τον πατριϊρχη Κϑριλλο Α’, ο οπούοσ εκτύμηςε την μϐρφωςη και τισ γνώςεισ του Ανατϐλιου και τον ϋςτειλε ωσ εκπρϐςωπϐ του ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Ο Αλαηόιηνο ζε ξσζηθή εηθόλα Ο Ανατϐλιοσ, ωσ πατριϊρχησ πλϋον, ςυμφώνηςε πλόρωσ με τισ αποφϊςεισ τησ Δ’ Οικουμενικόσ υνϐδου τησ Φαλκηδϐνασ (451) και την καθαύρεςη του πατριϊρχη Αλεξανδρεύασ Διϐςκορου. Μια ϊλλη ςημαντικό απϐφαςη τησ ςυνϐδου αυτόσ όταν η ϋνταξη τησ Αςύασ, του Πϐντου και τησ Θρϊκησ ςτη δικαιοδοςύα του πατριαρχεύου Κωνςταντινοϑπολησ. Και τϋλοσ η ϑνοδοσ τησ Φαλκηδϐνασ απϋδωςε ύςα πρεςβεύα ςτον Επύςκοπο τησ Νϋασ Ρώμησ-Κωνςταντινοϑπολησ και ςτον Επύςκοπο τησ Ρώμησ. Πϋθανε το 458 (λϋγεται ϐτι δολοφονόθηκε απϐ αιρετικοϑσ) και η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τον τιμϊ ςτα 3 Ιουλύου.
[45]
46. Γεννάδιοσ Α’ (458-471) Σον Ανατϐλιο διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θώκο τησ Νϋασ Ρώμησ ο, ωσ τϐτε πρεςβϑτεροσ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ, (ϊγιοσ) Γεννάδιοσ Α’. Ϋταν λϐγιοσ και διακρύθηκε για την ταπεινϐτητα και αυςτηρϐτητα τησ ζωόσ του. Πολϋμηςε με πϊθοσ τισ αιρϋςεισ και ιδιαύτερα τον μονοφυςιτιςμϐ. Επύςησ θϋληςε να χτυπόςει την ςιμωνύα2 και για το λϐγο αυτϐ ςυγκϊλεςε ςϑνοδο με τη ςυμμετοχό 82 επιςκϐπων και αρχιερϋων, η οπούα θϋςπιςε πολϑ αυςτηρϋσ ποινϋσ για το αμϊρτημα αυτϐ. Δξείπηα ηνπ λανύ ηνπ Αγίνπ Γελλαδίνπ ζηελ Πάθν ηεο Κύπξνπ Επύ των ημερών του ιδρϑθηκε η ονομαςτό μονό τουδύου τησ Κωνςταντινοϑπολησ η οπούα, ϐπωσ λϋγεται, επανδρώθηκε με 1.000 μοναχοϑσ. Ψσ λϐγιοσ ϊφηςε ςημαντικϐ ςυγγραφικϐ ϋργο, ϐπωσ υπομνόματα ςχετικϊ με την Αγύα Γραφό και δογματικϊ ϋργα, απϐ τα οπούα ςώζονται μικρϊ αποςπϊςματα. Σο 471 ο Γεννϊδιοσ παραιτόθηκε οικειοθελώσ απϐ το θρϐνο και ϋχριςε διϊδοχϐ του τον ϋμπιςτϐ του ιερϋα Ακϊκιο και ωσ μοναχϐσ πλϋον επιςκϋφθηκε τουσ Αγύουσ Σϐπουσ και την Κϑπρο. Λϋγεται ϐτι πϋθανε απϐ το κρϑο κοντϊ ςτην Πϊφο, αναζητώντασ το αςκητόριο του οςύου Ιλαρύωνα. Πϊνω ςτο τϊφο του κτύςτηκε εκκληςύα ςτο ϐνομϊ του. Ερεύπια τησ εκκληςύασ αυτόσ ςώζονται ωσ ςόμερα. Αγιοποιόθηκε και εορτϊζεται ςτισ 17 Νοεμβρύου.
2
Ζ ηκσλία είλαη εθθιεζηαζηηθόο όξνο πνπ αλαθέξεηαη ζε πεξηπηώζεηο ρεηξνηνλίαο ή πξναγσγήο θιεξηθώλ θαη κνλαρώλ ζε εθθιεζηαζηηθό αμίσκα, κε νηθνλνκηθά αληαιιάγκαηα [46]
47. Ακάκιοσ (472-489) Όταν ο Γεννϊδιοσ Α’ παραιτόθηκε απϐ τον πατριαρχικϐ θρϐνο, πρϐτεινε ωσ διϊδοχϐ του τον πρεςβϑτερο Ακάκιο, ο οπούοσ και εξελϋγη. Επύ των ημερών του προϋκυψε διαμϊχη με τον επύςκοπο Ρώμησ, ο οπούοσ αντϋδραςε ϋντονα με την απϐφαςη τησ Δ’ Οικουμενικόσ υνϐδου, που πρϐβλεπε την επϋκταςη τησ δικαιοδοςύασ του πατριαρχεύου τησ Κωνςταντινοϑπολησ ςτην Αςύα, τον Πϐντο και τη Θρϊκη. Επύςησ ο Ακϊκιοσ όταν αντύθετοσ με τουσ μονοφυςύτεσ πατριϊρχη Αλεξανδρεύασ Σιμϐθεο και μητροπολύτη Εφϋςου. Σουσ δυο αυτοϑσ ιερϊρχεσ προςτϊτευε ο επύςησ μονοφυςύτησ αυτοκρϊτορασ Βαςιλύςκοσ, ο οπούοσ εύχε ςφετεριςτεύ το θρϐνο απϐ τον νϐμιμο μονϊρχη Ζόνωνα. Όταν ο τελευταύοσ επϋςτρεψε ςτην Πϐλη ο Βαςιλύςκοσ ζότηςε ϊςυλο ςε μια εκκληςύα. Όμωσ ο Ακϊκιοσ τον πρϐδωςε και ο Ζόνων ϋκλειςε τον Βαςιλύςκο ςε ϋνα φροϑριο και τον ϊφηςε να πεθϊνει απϐ πεύνα και δύψα. Ο Ζόνων μετϊ απϐ προτροπό του Ακϊκιου ϋκανε εκκαθϊριςη ςτην Εκκληςύα και απομϊκρυνε πολλοϑσ μονοφυςύτεσ ιερϊρχεσ. Αυτϐ προκϊλεςε την οργό του πϊπα τησ Ρώμησ Υελύξ III, ο οπούοσ ςυγκϊλεςε δυο ςυνϐδουσ ςτη Ρώμη που αποφϊςιςαν την καθαύρεςη του Ακϊκιου. Αυτϐσ ϋκρινε ϐτι οι αποφϊςεισ αυτϋσ όταν αντικανονικϋσ και ακολοϑθηςε διακοπό των ςχϋςεων των δυο Εκκληςιών για 35 χρϐνια περύπου. Αυτϐ το γεγονϐσ εύναι γνωςτϐ ωσ Ακακιανό Σχίσμα και αποτϋλεςε την πρώτη ςοβαρό ςϑγκρουςη Ανατολικόσ και Δυτικόσ Εκκληςύασ. Ο Ακϊκιοσ πϋθανε το 489.
[47]
48. Φραβίτασ (489) Μετϊ το θϊνατο του Ακϊκιου, ο αυτοκρϊτορασ Ζόνων διϋταξε να ακολουθόςουν ϐλοι νηςτεύα ςαρϊντα ημερών και κατϐπιν να ψαλοϑν δεόςεισ ςτισ εκκληςύεσ για να εκλεγεύ ο καλϑτεροσ ςτη θϋςη του πατριϊρχη Νϋασ Ρώμησ. Λϋγεται ϐτι ϊφηςε ϋνα λευκϐ χαρτύ ςτην Αγύα Σρϊπεζα του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ, με την πεπούθηςη ϐτι ο Θεϐσ θα ϋγραφε εκεύ το ϐνομα του εκλεκτοϑ του. Κατϐπιν ςφρϊγιςε την εύςοδο του ναοϑ. Ο παμπϐνηροσ Υραβύτασ (ό Υραβύττασ ό Υλαβύτασ ό Υλαβιανϐσ) πλόρωςε τουσ φϑλακεσ του ναοϑ και ϋγραψε ςτο χαρτύ το ϐνομϊ του. Μετϊ απϐ αυτϐ θεωρόθηκε θεοπρϐβλητοσ και ανακηρϑχθηκε πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ ςτα τϋλη του 489. Όμωσ η περύοδοσ τησ πατριαρχύασ του διόρκεςε λύγεσ μϐνο εβδομϊδεσ, γιατύ τον Ιανουϊριο του 490 πϋθανε. Η απϊτη τησ εκλογόσ αποκαλϑφθηκε ϐταν οι φϑλακεσ που εύχαν εξαγοραςθεύ εύπαν την αλόθεια. Μετϊ απϐ αυτϐ ο Ζόνων αποφϊςιςε να μην αναμιχθεύ ςτην εκλογό του επομϋνου πατριϊρχη. Σο εκπληκτικϐ εύναι ϐτι αυτϐσ ο απατεώνασ θεωρόθηκε ϊγιοσ και η μνόμη του γιορτϊζεται ςτισ 18 Υεβρουαρύου.
[48]
49. Ευφήμιοσ (490-495) Μετϊ την βραχϑτατη θητεύα του Υραβύτα την θϋςη του πατριϊρχη Νϋασ Ρώμησ κατϋλαβε ο Ευφήμιοσ, που ωσ τϐτε όταν ιερϋασ τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Σο ςημαντικϐτερο πρϐβλημα που εύχε να αντιμετωπύςει ο νϋοσ πατριϊρχησ όταν το λεγϐμενο Ακακιανό χύςμα (με την Εκκληςύα τησ Ρώμησ) το οπούο εύχε προκληθεύ απϐ αδϋξιουσ χειριςμοϑσ του πατριϊρχη Ακϊκιου. Για την θεραπεύα του προβλόματοσ αυτοϑ, ο Ευφόμιοσ ςυγκϊλεςε ςτην Κωνςταντινοϑπολη ϑνοδο, η οπούα ενϋταξε ξανϊ ςτα δύπτυχα τον πϊπα Υελύξ που εύχε διαγρϊψει ο Ακϊκιοσ. Όμωσ αρνόθηκε να ικανοποιόςει την απαύτηςη του πϊπα να διαγρϊψει απϐ τα δύπτυχα τουσ προηγοϑμενουσ πατριϊρχεσ Ακϊκιο και Υραβύτα και ϋτςι ςυνεχύςτηκε για αρκετϊ χρϐνια ακϐμα το Ακακιανϐ χύςμα. Ακϐμα ϋνα πρϐβλημα που κλόθηκε να αντιμετωπύςει ο πατριϊρχησ όταν οι κακϋσ ςχϋςεισ του πατριαρχεύου του με το πατριαρχεύο τησ Αλεξϊνδρειασ, το οπούο αρνιϐταν να αποδεχθεύ τισ αποφϊςεισ τησ Δ’ Οικουμενικόσ υνϐδου. Ο απηνθξάηνξαο Αλαζηάζηνο ϑγκρουςη υπόρξε και μεταξϑ Ευφημύου και αυτοκρϊτορα Αναςταςύου Α’, ο οπούοσ υποψιαζϐταν ςυνομωςύα του πατριϊρχη εναντύον του. Ο Αναςτϊςιοσ όταν μονοφυςύτησ και ο Ευφόμιοσ εύχε αποςπϊςει απϐ αυτϐν μια ομολογύα πύςτεωσ. Ο αυτοκρϊτορασ ζητοϑςε επύμονα αυτϐ το ϋγγραφο πύςω, αλλϊ ο πατριϊρχησ δεν θϋληςε να του το δώςει και τελικϊ το απϋςπαςε βύαια. Αυτό η διϋνεξη οδόγηςε τον Αναςτϊςιο ςε ςϑγκλιςη υνϐδου, που καθαύρεςε τον Ευφόμιο και τον εξϐριςε ςτον Ωγκυρα ϐπου και πϋθανε το 515. Όπωσ εύπαμε και παραπϊνω και βλϋπουμε ςυνεχώσ, οι παρεμβϊςεισ των βυζαντινών αυτοκρατϐρων ςτην Ανατολικό Εκκληςύα και ιδιαύτερα ςτουσ διοριςμοϑσ και παϑςεισ αρχιερϋων όταν ςυνόθησ πρακτικό.
[49]
50. Μακεδόνιοσ Β’ (495-511) Όταν ο Αναςτϊςιοσ Α’ απϋπεμψε τον Ευφόμιο, ςτον πατριαρχικϐ θώκο ανόλθε ο πρεςβϑτεροσ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ (ϊγιοσ) Μακεδόνιοσ Β’, ο οπούοσ όταν ευνοοϑμενοσ του αυτοκρϊτορα και ανιψιϐσ του πατριϊρχη Γεννϊδιου Α’. Ο Ευφόμιοσ ζότηςε απϐ τον Μακεδϐνιο εγγυόςεισ για τη ζωό του και ϐντωσ ο Μακεδϐνιοσ πόρε την υπϐςχεςη του Αναςταςύου ϐτι αυτϐ που όθελε απϐ τον τϋωσ πατριϊρχη όταν να απομακρυνθεύ απϐ την Κωνςταντινοϑπολη. Ο Αναςτϊςιοσ προςπϊθηςε να πεύςει τον Μακεδϐνιο να αποκηρϑξει τισ αποφϊςεισ τησ Δ’ Οικουμενικόσ υνϐδου, αλλϊ ο Μακεδϐνιοσ επϋμενε να αρνεύται και εύπε ϐτι αυτϋσ οι αποφϊςεισ μποροϑν να ανατραποϑν μϐνο με νϋα Οικουμενικό ϑνοδο υπϐ την προεδρύα του επιςκϐπου τησ Ρώμησ (πϊπα). Ϊτςι ϐμωσ ο πατριϊρχησ ϋχαςε την αυτοκρατορικό εϑνοια και οι μονοφυςύτεσ ϊρχιςαν να προκαλοϑν επειςϐδια μϋςα ςτουσ ναοϑσ, να κατηγοροϑν τον Μακεδϐνιο ωσ παιδεραςτό και κϊποιοσ απϐ αυτοϑσ αποπειρϊθηκε να τον δολοφονόςει με μαχαύρι. Ο Μαθεδόληνο Β’ Όταν ο Αναςτϊςιοσ επιχεύρηςε να εκθρονύςει και αυτϐν τον πατριϊρχη, ο λαϐσ ξεςηκώθηκε εναντύον του και ο αυτοκρϊτορασ κλεύςτηκε ςτο παλϊτι και ζότηςε να δει τον Μακεδϐνιο. Δεν ξϋρουμε τι ειπώθηκε ςτην ςυνϊντηςη αυτό, αλλϊ ςε λύγεσ μϋρεσ ο αυτοκρϊτορασ εξϐριςε τον πατριϊρχη ςτον Πϐντο και κϊλεςε τουσ αρχιερεύσ να τον καθαιρϋςουν (511). Αυτού πειθϊρχηςαν και εξϋλεξαν τον διϊδοχϐ του, τον Σιμϐθεο Β’. Ο πϊπασ Ορμύςδασ ϐμωσ απαύτηςε την επιςτροφό του Μακεδϐνιου, χωρύσ ϐμωσ ο Αναςτϊςιοσ να το δεχθεύ. Ο Μακεδϐνιοσ πϋθανε το 517. Η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τον εορτϊζει ςτισ 25 Απριλύου.
[50]
51. Σιμόθεοσ Α’ (511-518) Μετϊ την εκδύωξη και εξορύα του Μακεδϐνιου Β’, ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Νϋασ Ρώμησ ανόλθε ο εκλεκτϐσ του αυτοκρϊτορα Σιμόθεοσ Α’, πρεςβϑτεροσ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ. Ϋταν ϊνθρωποσ κακεντρεχόσ και κακϐβουλοσ. Μια απϐ τισ πρώτεσ του πρϊξεισ όταν να ςυγκαλϋςει ςϑνοδο επιςκϐπων η οπούα αποφϊςιςε την καθαύρεςη του Μακεδϐνιου. Η απϐφαςη αυτό εςτϊλη ςε ϐλουσ τουσ ιερϊρχεσ τησ Ανατολικόσ Εκκληςύασ με εντολό να την προςυπογρϊψουν, πρϊγμα ϐμωσ που πολλού απϐ αυτοϑσ δεν ϋκαναν. Λϋγεται ϐτι όταν τϐςο το μϋνοσ του Σιμϐθεου κατϊ του προκατϐχου του, που δεν ξεκινοϑςε την θεύα λειτουργύα αν πριν απϐ αυτόν δεν ϋςπαζε την εικϐνα του Μακεδϐνιου. Ο λαϐσ δεν ςυμπαθοϑςε τον νϋο πατριϊρχη και τον αποκαλοϑςε Κόλωνα, Λιτροβόλη και Λιτροβούλβη. Ακϐμα ο Σιμϐθεοσ δεν όταν ςταθερϐσ ςτισ απϐψεισ του τισ μετϋβαλε ανϊλογα με τισ καταςτϊςεισ. Κϊποτε πόγε ςε ϋνα μοναςτόρι για να χειροτονόςει τον νϋο ηγοϑμενο, αλλϊ αυτϐσ αρνόθηκε να δεχθεύ την ευλογύα ενϐσ πατριϊρχη, που δεν εύχε αποδεχθεύ τισ αποφϊςεισ τησ Δ’ Οικουμενικόσ υνϐδου. Ο Σιμϐθεοσ δεν εύχε κανϋνα πρϐβλημα να εκφωνόςει: Ανϊθεμα παντύ ανθρώπω μη δεχομϋνω την εν Φαλκηδόνι ςύνοδον, οπϐτε η χειροτονύα προχώρηςε κανονικϊ. Όταν ο αυτοκρϊτορασ Αναςτϊςιοσ πληροφορόθηκε αυτϐ το γεγονϐσ, ο Σιμϐθεοσ και πϊλι δεν δύςταςε να πει ενώπιον του ηγεμϐνα: Ανϊθεμα παντύ ανθρώπω δεχομϋνω την εν Φαλκηδόνι ςύνοδον (!). Η εμμονό του Πατριϊρχη ςτην αποκόρυξη τησ Δ’ υνϐδου υποχρϋωςε πολλοϑσ επιςκϐπουσ τησ Ιλλυρύασ να ζητόςουν να υπαχθοϑν ςτη Ρωμαώκό Εκκληςύα και ςτον πϊπα τησ Ρώμησ. Και ο λαϐσ αντιδροϑςε επύςησ ϋντονα. ε μια απϐ τισ δεκϊδεσ ταραχϋσ που γύνονταν ςυχνϊ ςτην Πϐλη, ο ϐχλοσ ςκϐτωςε ϋνα μοναχϐ και περιϋφερε το κεφϊλι του ςτουσ δρϐμουσ φωνϊζοντασ: Να ο φύλοσ του εχθρού τησ Αγύασ Σριϊδοσ. Όλα αυτϊ οδόγηςαν τον αυτοκρϊτορα και τον πατριϊρχη να ςταματόςουν τουσ διωγμοϑσ κατϊ των ορθοδϐξων. Ο Σιμϐθεοσ Α’ πϋθανε το 518.
[51]
52. Ιωάννησ Β’ ο Καππαδόκησ (518-520) Μετϊ το θϊνατο του Σιμϐθεου Α’ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο (ϊγιοσ) Ιωάννησ Β’ ο Καππαδόκησ, ωσ τϐτε πρωτοςϑγκελοσ τησ Εκκληςύασ. Όπωσ φαύνεται και απϐ το ϐνομϊ του ο Ιωϊννησ καταγϐταν απϐ την Καππαδοκύα. Σην ημϋρα τησ χειροτονύασ του πϋθανε ο αυτοκρϊτορασ Αναςτϊςιοσ, που η εμμονό του ςτον μονοφυςιτιςμϐ ςυνετϋλεςε ςτην διατόρηςη τησ γνωςτόσ ωσ Ακακιανό χύςμα διαμϊχησ των Εκκληςιών των Ρώμησ και Κωνςταντινοϑπολησ,. Ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ ο ηλικιωμϋνοσ Ιουςτύνοσ Α’ δεν όταν μονοφυςύτησ και ϐταν ο λαϐσ απαύτηςε μπροςτϊ του και μπροςτϊ ςτον πατριϊρχη την αναγνώριςη τησ Δ’ Οικουμενικόσ υνϐδου, αυτϐσ το ϋπραξε πρϐθυμα. H Εκκληςύα τησ Νϋασ Ρώμησ προχώρηςε ςτην πρϊξη αυτό και ταυτϐχρονα διϋγραψε απϐ τα δύπτυχα τον αιρετικϐ πατριϊρχη Αντιοχεύασ εβόρο. Ο Ιωϊννησ ςυγκϊλεςε ϑνοδο που αποφϊςιςε την αποκατϊςταςη και την εγγραφό κα πϊλι ςτα δύπτυχα των πατριαρχών Ευφημύου και Μακεδϐνιου καθώσ και των παπών Λϋοντα και Ορμύςδα. Σισ αποφϊςεισ αυτόσ τησ ςυνϐδου επικρϐτηςαν με ενθουςιαςμϐ 2.500 επύςκοποι ςε ϐλη την αυτοκρατορύα. Ο Ιωϊννησ Β’ ανακηρϑχθηκε ϊγιοσ και η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 25 Αυγοϑςτου.
[52]
53. Επιφάνιοσ (520-535) Ο διϊδοχοσ του Ιωϊννη όταν ο (ϊγιοσ) Επιφάνιοσ, πρωτοςϑγκελοσ του προκατϐχου του. Προτϊθηκε απϐ τον αυτοκρϊτορα Ιουςτύνο και η πρϐταςό του βρόκε την ςϑμφωνη γνώμη κληρικών και λαοϑ. Η ηρεμύα που επόλθε ςτισ ςχϋςεισ των Εκκληςιών Ανατολόσ και Δϑςησ, μετϊ τη λόξη του Ακακιανοϑ χύςματοσ, επϋτρεψε ςτον Επιφϊνιο να ςτεύλει επιςτολό ςτον πϊπα Ορμύςδα, με την οπούα τον επαινεύ «ωσ ϋχοντα αληθό πύςτη». Σο 523 ο (αρειανϐσ) βαςιλιϊσ των Γϐτθων τησ Ιταλύασ Θεοδώριχοσ διϋταξε τον (ορθϐδοξο καθολικϐ) πϊπα Ιωϊννη Ι να μεταβεύ ςτην Πϐλη για να πεύςει τον Ιουςτύνο να αποςϑρει το διϊταγμϊ του κατϊ του αρειανιςμοϑ. Ο Θεοδώριχοσ απεύληςε τον Ιωϊννη ϐτι αν επϋςτρεφε ϊπρακτοσ, θα εξαπϋλυε αντύποινα κατϊ των ορθοδϐξων τησ Δϑςησ. Ο Ιωϊννησ ϋγινε δεκτϐσ ςτην Κωνςταντινοϑπολη με μεγϊλεσ τιμϋσ απϐ τον κλόρο και το λαϐ. Ο Επιφϊνιοσ κϊλεςε τον Ιωϊννη να λειτουργόςουν μαζύ, αλλϊ αυτϐσ αρνόθηκε προφανώσ απϐ φϐβο. Ο φϐβοσ του δεν όταν αδικαιολϐγητοσ γιατύ ϐταν γϑριςε ςτην Ιταλύα, ο Θεοδώριχοσ τον φυλϊκιςε, επειδό υποψιϊςτηκε ϐτι ςυνωμϐτηςε με τον Ιουςτύνο. Ο πϊπασ πϋθανε ςτη φυλακό εξ αιτύασ των κακουχιών. Ζ απηνθξάηεηξα Θενδώξα Λύγα χρϐνια μετϊ την ανϊρρηςό του, ο Ιουςτύνοσ πϋθανε και ςτον θρϐνο τησ ρωμαώκόσ αυτοκρατορύασ ανόλθε ϋνασ απϐ τουσ ςημαντικϐτερουσ ηγεμϐνεσ τησ ιςτορύασ του Βυζαντύου, ο Ιουςτινιανόσ Α’. Κατϊ την διϊρκεια τησ βαςιλεύασ του η αυτοκρατορύα ϋφταςε ςτο απϐγειο τησ ιςχϑοσ τησ και τα ϐρια τησ εκτεύνονταν απϐ την Ιςπανύα και την Καρχηδϐνα ωσ τα περςικϊ ςϑνορα. Ο Ιουςτινιανϐσ καταπολϋμηςε με πϊθοσ και με εξαιρετικϊ βύαια μϋτρα τα κατϊλοιπα τησ παλιϊσ θρηςκεύασ, αλλϊ και κϊθε μορφόσ αύρεςη και επϋβαλε την ορθϐδοξη χριςτιανικό πύςτη ωσ την μϐνη θρηςκεύα του αχανοϑσ κρϊτουσ του. Ο Επιφϊνιοσ πϋθανε το 535. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα να ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 25 Αυγοϑςτου.
[53]
54. Άνθιμοσ Α’ (535-536) Μετϊ το θϊνατο του Επιφανύου η ςϑζυγοσ του Ιουςτινιανοϑ αυτοκρϊτειρα Θεοδώρα που υποςτόριζε (κρυφϊ) τουσ μονοφυςύτεσ, «ϋπειςε» πολλοϑσ επιςκϐπουσ και πϋτυχε να εκλεγεύ ςτη κενό ϋδρα του πατριϊρχη ο μητροπολύτησ Σραπεζοϑντασ Άνθιμοσ Α’. Οι μονοφυςιτικϋσ απϐψεισ του Ωνθιμου προκϊλεςαν την οργό του πϊπα Αγαπητοϑ Ι ο οπούοσ τον Μϊιο 536 ςυγκϊλεςε ϑνοδο που αποφϊςιςε την καθαύρεςη του πατριϊρχη. Ο Ηνπζηηληαλόο θαη ε Θενδώξα Ο Ιουςτινιανϐσ, ορθϐδοξοσ και εχθρϐσ του μονοφυςιτιςμοϑ, αλλϊ μη μπορώντασ να κϊνει διαφορετικϊ αποδϋχθηκε τισ αποφϊςεισ τησ υνϐδου, καθαύρεςε τον Ωνθιμο και τοποθϋτηςε ςτη θϋςη του πατριϊρχη τον διφυςύτη (ορθϐδοξο) Μηνϊ. Ο Ωνθιμοσ για να αποφϑγει την εξορύα και την πιθανό ατύμωςό του κρυβϐταν για δώδεκα χρϐνια ςτα διαμερύςματα τησ Θεοδώρασ.
[54]
55. Μηνάσ (536-552) Όπωσ εύδαμε, μετϊ απϐ εντολό του αυτοκρϊτορα Ιουςτινιανοϑ Α’, ο πατριϊρχησ Ωνθιμοσ καθαιρϋθηκε ωσ αιρετικϐσ και την θϋςη κατϋλαβε ο Αλεξανδρινϐσ Μηνάσ, ο οπούοσ υπηρετοϑςε ωσ πρεςβϑτεροσ ςτην Κωνςταντινοϑπολη και παρϊλληλα εύχε την διεϑθυνςη μεγϊλου νοςοκομεύου τησ πϐλησ. Σον Μηνϊ χειροτϐνηςε ο πϊπασ Αγαπητϐσ Ι. Ζ Αγία νθία Σο 537 ο Μηνϊσ εγκαινύαςε τον μεγαλοπρεπό ναϐ τησ Αγύασ οφύασ, ϋργο των αρχιτεκτϐνων Ανθϋμιου και Ιςύδωρου. Ο ναϐσ αυτϐσ κτύςτηκε ςτην θϋςη ϊλλου ναοϑ που εύχε καεύ κατϊ την διϊρκεια τησ τϊςησ του Νύκα το 532. Επύςησ το 550 ο Μηνϊσ εγκαινύαςε ϋνα ϊλλο μεγϊλο ναϐ, αυτϐν των Αγύων Αποςτϐλων, ςτο οπούο ενταφιϊζονταν για πολλοϑσ αιώνεσ οι αυτοκρϊτορεσ και οι πατριϊρχεσ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο.
[55]
56. Ευτύχιοσ (552-565 & 577-582) Διϊδοχοσ του Μηνϊ εξελϋγη ο αρχιμανδρύτησ Ευτύχιοσ απϐ τη Υρυγύα, γιοσ του ςτρατηγοϑ Αλεξϊνδρου, που υπηρϋτηςε ςτο ςτρατϐ του Βελιςϊριου. Και αυτϐσ ο πατριϊρχησ όταν επιλογό του αυτοκρϊτορα Ιουςτινιανοϑ Α’. Σον Μϊιο και Ιοϑνιο 553 ςυνεκλόθη ςτην Κωνςταντινοϑπολη η Πϋμπτη Οικουμενικό ϑνοδοσ, Σο 564 ο πατριϊρχησ καταδύκαςε την αύρεςη των αφθαρτοδοκητών, που υποςτόριζαν ϐτι το ςώμα του Ιηςοϑ δεν μποροϑςε να υποςτεύ φθορϊ. Ο αυτοκρϊτορασ ϐμωσ, εύχε διαφορετικό ϊποψη και ςτισ 22 Ιανουαρύου 565 ο πατριϊρχησ ςυνελόφθη απϐ ςτρατιώτεσ την ώρα που ιερουργοϑςε. Ο Δπηύρηνο Ο Ιουςτινιανϐσ καθαύρεςε και εξϐριςε τον πατριϊρχη ςτην Πρύγκηπο και ςτην Αμϊςεια του Πϐντου και διϐριςε ςτην θϋςη του τον Ιωϊννη Γ’ χολαςτικϐ. Μετϊ το θϊνατο του Ιουςτινιανοϑ και του πατριϊρχη, ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ Ιουςτύνοσ Β’ κϊλεςε τον Ευτϑχιο να επανϋλθει ςτο θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ. Σον Οκτώβριο 577 ο λαϐσ τον υποδϋχθηκε με ενθουςιαςμϐ κρατώντασ βϊγια και ο ύδιοσ όταν πϊνω ςε ϋνα γαώδουρϊκι (ϐπωσ ο Φριςτϐσ ςτα Ιεροςϐλυμα). Η διαδικαςύα τησ μετϊληψησ που ακολοϑθηςε τη λειτουργύα, κρϊτηςε ϋξι ολϐκληρεσ ώρεσ γιατύ ϐλοι όθελαν να μεταλϊβουν απϐ τα χϋρια του πατριϊρχη. Ο Ευτϑχιοσ πϋθανε την Κυριακό του Θωμϊ του ϋτουσ 582. Ανακηρϑχθηκε ϊγιοσ απϐ την Εκκληςύα
[56]
57. Ιωάννησ Γ’ ο χολαςτικόσ (565-577) Μετϊ τη ςϑλληψη και εξορύα του πατριϊρχη Ευτϑχιου, ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε, κατϐπιν επιθυμύασ του αυτοκρϊτορα Ιουςτινιανού, ο (ϊγιοσ) Ιωάννησ Γ’ ο αποκαλοϑμενοσ χολαςτικόσ. Γεννόθηκε ςε ϋνα χωριϐ τησ Αντιϐχειασ τησ υρύασ. ποϑδαςε νομικϊ ςτην Αντιϐχεια και ϊςκηςε το δικηγορικϐ επϊγγελμα. Ο πατριϊρχησ Αντιοχεύασ τον χειροτϐνηςε διϊκονο και πρεςβϑτερο και τον διϐριςε αποκριςϊριϐ του ςτην ϋδρα του πατριαρχεύου τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Επύ πατριαρχύασ του ανακαινύςτηκαν και καλλωπύςτηκαν οι ναού τησ Αγύασ οφύασ και των Αγύων Αποςτϐλων. Επύςησ τϐτε κωδικοποιόθηκε και εκςυγχρονύςτηκε το Κανονικϐ δύκαιο, ςτο οπούο προςτϋθηκαν οι αποφϊςεισ των οικουμενικών ςυνϐδων,. Πϋθανε ςτισ 31 Αυγοϑςτου 577, λύγεσ μϋρεσ πριν το θϊνατο του αυτοκρϊτορα Ιουςτύνου Β’. την θϋςη του επανόλθε κατϐπιν απαύτηςησ κλόρου και λαοϑ ο εξϐριςτοσ πατριϊρχησ Ευτϑχιοσ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον τιμϊ ωσ ϊγιο την 21η Υεβρουαρύου.
[57]
58. Ιωάννησ Δ’ ο Νηςτευτήσ (585-595) Σον πατριϊρχη Ευτϑχιο διαδϋχθηκε ο Ιωάννησ Δ’ ο Νηςτευτήσ. Η καταγωγό τησ οικογϋνειϊσ του όταν η Καππαδοκύα, αλλϊ ο ύδιοσ γεννόθηκε ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Σο προςωνϑμιο Νηςτευτόσ οφεύλεται ςτην μεγϊλη του εγκρϊτεια. Λϋγεται ϐτι όταν λιτοδύαιτοσ και τρεφϐταν μϐνο με φροϑτα και καρποϑσ. Αρχικϊ εργϊςτηκε ωσ χαρϊκτησ και αργϐτερα χειροτονόθηκε διϊκονοσ απϐ τον πατριϊρχη Ιωϊννη Γ’. Όταν εξελϋγη πατριϊρχησ, υπηρετοϑςε ςτο ναϐ τησ Αγύασ οφύασ. Ο Ιωάννης Δ’ ο Νηστευτής Ο Ιωϊννησ Δ’ όταν ο πρώτοσ πατριϊρχησ που πρϐςθεςε ςτον τύτλο του τη λϋξη Οικουμενικόσ. Ο πλόρησ τύτλοσ – που διατηρεύται ωσ ςόμερα του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ϋγινε πλϋον: Αρχιεπύςκοποσ Νϋασ Ρώμησ και Οικουμενικόσ Πατριϊρχησ. Αυτό η απϐφαςη προκϊλεςε την οργό τησ Ρώμησ και οι πϊπεσ Πελϊγιοσ II και Γρηγϐριοσ ο Μϋγασ αντϋδραςαν με ςφοδρϐτητα, γιατύ θεώρηςαν ϐτι ο τύτλοσ αυτϐσ υποβϊθμιζε το Πρωτεύο του Πϊπα. Ο Γρηγϐριοσ μϊλιςτα υιοθϋτηςε ακϐμα ϋνα τύτλο για τον επύςκοπο Ρώμησ: Δούλοσ των δούλων του Θεού (servus servorum Dei). Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον αναγνώριςε ωσ ϊγιο και εορτϊζει τη μνόμη του ςτισ 2 επτεμβρύου.
[58]
59. Κυριακόσ ή Κυριάκοσ Β’ (595-606) Ο επϐμενοσ Οικουμενικϐσ πατριϊρχησ Κυριακόσ Β’ όταν πριν την εκλογό του πρεςβϑτεροσ και οικονϐμοσ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ Κωνςταντινοϑπολησ. Αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του δϋχθηκε μια αυςτηρό επιςτολό του πϊπα Γρηγορύου Ι του Μεγϊλου, ςτην οπούα του ανϋφερε ϐτι: «όποιοσ αποκαλεύ τον εαυτό του οικουμενικό ιερϋα, ό θϋλει να τον αποκαλούν ϋτςι, εύναι πρόδρομοσ του Αντύχριςτου». Παρϐμοια επιςτολό ϋςτειλε ο πϊπασ και ςτον αυτοκρϊτορα Μαυρύκιο. Ο Κυριακϐσ δεν ϋδωςε ςυνϋχεια ςτην παπικό επιςτολό και φυςικϊ δεν αφαύρεςε απϐ τον τύτλο του την λϋξη Οικουμενικϐσ. Ο λαόο ησλ Αγίσλ Απνζηόισλ Σο 602 ο Υωκϊσ ανϋτρεψε και δολοφϐνηςε τον Μαυρύκιο και ςτϋφθηκε αυτϐσ αυτοκρϊτορασ. Κατϊ την ενθρϐνιςη του Υωκϊ, ο Κυριακϐσ απϋςπαςε απϐ αυτϐν την υπϐςχεςη, ϐτι δεν θα αναμιχθεύ ςτα εκκληςιαςτικϊ θϋματα. Όμωσ ο Υωκϊσ δεν δύςταςε να αναγνωρύςει το παπικϐ πρωτεύο, κερδύζοντασ ϋτςι την ςυμπϊθεια του κλόρου τησ Δυτικόσ Εκκληςύασ, αλλϊ ταυτϐχρονα προκϊλεςε το μύςοσ του λαοϑ τησ Κωνςταντινοϑπολησ και των επαρχιών τησ Βαλκανικόσ κα τησ Αςύασ. Πϋθανε το 606 και ενταφιϊςτηκε ςτον ναϐ των Αγύων Αποςτϐλων. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και τον εορτϊζει ςτισ 30 Οκτωβρύου.
[59]
60. Θωμάσ Α’ (607-610) Μετϊ το θϊνατο του Κυριακοϑ Β’ ο θρϐνοσ του πατριϊρχη Νϋασ Ρώμησ (Κωνςταντινοϑπολησ) παρϋμεινε κενϐσ επύ τρεισ μόνεσ. Σον Ιανουϊριο του 607 εξελϋγη πατριϊρχησ ο (ϊγιοσ) Θωμάσ Α’ ο οπούοσ εύχε χειροτονηθεύ διϊκονοσ απϐ τον πατριϊρχη Ιωϊννη τον Νηςτευτό και ακολοϑθωσ προόχθη ςε πρεςβϑτερο και ςακελϊριο. Δεν γνωρύζουμε περιςςϐτερα πρϊγματα για τη ζωό και το ϋργο του Θωμϊ. Σα αρχεύα του Πατριαρχεύου αναφϋρουν μϐνο, ϐτι ϋκτιςε νϋα πτϋρυγα του πατριαρχικοϑ μεγϊρου ςτην οπούα ςτεγϊςτηκε η βιβλιοθόκη. Αγιοποιόθηκε και η μνόμη του τιμϊται ςτισ 21 Μαρτύου.
[60]
61. έργιοσ Α’ (610-638) Σον Θωμϊ Α’ διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο του Οικουμενικοϑ Πατριϊρχη ο έργιοσ Α’ ο οπούοσ παρϋμεινε ςτη θϋςη αυτό επύ 28 χρϐνια. Ϋταν ϑροσ και εύχε αποκτόςει ςημαντικό μϐρφωςη. Ϊνα αξιοςημεύωτο γεγονϐσ που ςημϊδεψε την ιςτορύα του ϋργιου, αλλϊ και την βυζαντινό ιςτορύα όταν η πολιορκύα τησ Πϐλησ απϐ τουσ Αβϊρουσ3 το 626, ϋτοσ κατϊ το οπούο ο αυτοκρϊτορασ Ηρϊκλειοσ απουςύαζε ςε εκςτρατεύα κατϊ των Περςών. Ο ϋργιοσ ανϋλαβε ατϑπωσ την πολιτικό ηγεςύα τησ πρωτεϑουςασ και πϋτυχε να κινητοποιόςει τον λαϐ, αλλϊ και να οργανώςει ϐςεσ μονϊδεσ των ενϐπλων δυνϊμεων εύχαν παραμεύνει ςτην πϐλη. Σην νϑχτα τησ 7ησ προσ 8η Αυγοϑςτου και ενώ οι Ωβαροι ετοιμϊζονταν για την τελικό ϋφοδο κατϊ τησ βαςιλεϑουςασ, ξϋςπαςε μια φοβερό καταιγύδα που κατϊςτρεψε ολοςχερώσ τον ςτϐλο των Αβϊρων και η Πϐλη ςώθηκε. Αυτϐ το γεγονϐσ αποδϐθηκε ςε θεώκό παρϋμβαςη και ο ϋργιοσ κϊλεςε το λαϐ ςτον ναϐ των Βλαχερνών, ϐπου για πρώτη φορϊ ακοϑςτηκε ο ευχαριςτόριοσ ϑμνοσ προσ την Παναγύα, γνωςτϐσ και ωσ Ακϊθιςτοσ Ύμνοσ. Ση υπερμϊχω ςτρατηγώ τα νικητόρια, ωσ λυτρωθεύςα των δεινών ευχαριςτόρια, αναγρϊφω ςοι η Πόλισ ςου Θεοτόκε. Αλλ’ ωσ ϋχουςα το κρϊτοσ απροςμϊχητον, εκ παντούων με κινδύνων ελευθϋρωςον, ύνα κρϊζω ςοι· Φαύρε, Νύμφη ανύμφευτε Ο ϋργιοσ ειςόγαγε ϋνα θεωρητικϐ καταςκεϑαςμα, που πόρε το ϐνομα Μονοενεργητιςμϐσ (παραλλαγό του μονοθελητιςμοϑ), αλλϊ ςυνϊντηςε μεγϊλεσ αντιδρϊςεισ απϐ ιερϊρχεσ τησ Δϑςησ και τησ Ανατολόσ. άςωσ αυτϐσ εύναι ο λϐγοσ που η Εκκληςύα δεν τον αγιοπούηςε.
3
Οη Άβαξνη ήηαλ λνκαδηθό επξαζηαηηθό θύιν πνπ είραλ εγθαηαζηαζεί από ηνλ 4 -5ν αηώλα ζηελ πεξηνρή ηεο Παλλνλίαο (ζεκεξηλά ηκήκαηα ηεο εξβίαο θαη ηεο Οπγγαξίαο) ν
[61]
62. Πύρροσ (638-641 & 654) Σην πολιτικό του πατριϊρχη ϋργιου Α’, ςυνϋχιςε ο διϊδοχϐσ του Πύρροσ, ο οπούοσ ανόλθε ςτο θρϐνο με την θϋληςη του αυτοκρϊτορα Ηρακλεύου, που όταν κι αυτϐσ μονοθελητιςτόσ. Πριν εκλεγεύ ο Πϑρροσ όταν πρεςβϑτεροσ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ και ηγοϑμενοσ τησ μονόσ τησ Θεοτϐκου ςτη Φρυςοϑπολη. Ψσ πατριϊρχησ ςυγκϊλεςε, με την ςϑμφωνη γνώμη του Ηρακλεύου, ςϑνοδο επιςκϐπων ςτην Κωνςταντινοϑπολη με ςκοπϐ τησ ϋνωςη των μονοφυςιτικών Εκκληςιών τησ Ανατολόσ. Οι ιςτορικού χαρακτηρύζουν τον Πϑρρο ωσ δυςςεβό και μοχθηρϐ ϊνθρωπο. Λϋγεται ϐτι μετϊ το θϊνατο του Ηρακλεύου και την ϊνοδο ςτο θρϐνο του γιου του Κωνςταντύνου Γ’, ο Πϑρροσ ςυνεργϊςτηκε με την μητριϊ του νϋου αυτοκρϊτορα Μαρτύνα για να τον δηλητηριϊςει. Σο γεγονϐσ μαθεϑτηκε και λαϐσ ξεςηκώθηκε, οπϐτε ο Πϑρροσ υποχρεώθηκε να παραιτηθεύ και να καταφϑγει ςτην Καρχηδϐνα. Ο Μάμηκνο ν Οκνινγεηήο Εκεύ πεύςτηκε απϐ τον ςπουδαύο βυζαντινϐ θεολϐγο και εκκληςιαςτικϐ ςυγγραφϋα Μϊξιμο τον Ομολογητό, ϐτι οι απϐψεισ του όταν αιρετικϋσ και πόγε ςτη Ρώμη ϐπου δόλωςε μετϊνοια ςτον πϊπα Μαρτύνο Ι. Σο 654 ο Πϑροσ διαδϋχθηκε τον Παϑλο Β’ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ και χρύςτηκε για δεϑτερη φορϊ πατριϊρχησ. Πϋθανε τϋςςερισ μόνεσ αργϐτερα.
[62]
63. Παύλοσ Β’ (641-653) Μετϊ την εκδύωξη του Πϑρρου ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο Παύλοσ Β’, ϋνασ ακϐμα μονοθελητιςτόσ, ϐπωσ όταν και ο αυτοκρϊτορασ Κώνςτασ Β’. Εναντύον του ςτρϊφηκαν τϐςο οι πϊπεσ τησ Ρώμησ Θεϐδωροσ Ι και Μαρτύνοσ Ι ϐςο και ο βυζαντινϐσ θεολϐγοσ Μϊξιμοσ ο Ομολογητόσ. Η αύρεςη του μονοθελητιςμοϑ καταδικϊςτηκε απϐ την Ϊκτη Οικουμενικό ϑνοδο που ςυνόλθε ςτην Κωνςταντινοϑπολη το 680, αρκετϊ χρϐνια μετϊ το θϊνατο των πατριαρχών Παϑλου και Πϑρρου. Σν Άγην Πλεύκα κε ηε κνξθή πεξηζηεξηνύ (βαζηιηθή ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ ηεο Ρώκεο) Ο Παϑλοσ Β’ ϋγινε γνωςτϐσ για την ςφοδρό θϋςη που πόρε εναντύον του δϐγματοσ Filioque που εύχε προςθϋςει η λατινικό Εκκληςύα ςτο ϑμβολο τησ Πύςτεωσ4. Για την αντύθεςό του ςτο δϐγμα αυτϐ, ο Παϑλοσ αφορύςτηκε απϐ το παπικϐ ιερατεύο.
4
Σν ύκβνιν ηεο Πίζηεσο αλαθέξεη όηη ην Άγην Πλεύκα εθπνξεύεηαη από ηνλ παηέξα « … ην εθ ηνπ Παηξόο εθπνξεπόκελνλ…» Ζ ξσκατθή Δθθιεζία ην ηξνπνπνίεζε: « … ην εθ ηνπ Παηξόο θαη εθ ηνπ Τηνύ (filioque) εθπνξεπόκελνλ…», πξάγκα πνπ απνηέιεζε θαη απνηειεί αθόκα ζνβαξό ζεσξεηηθό εθθιεζηαζηηθό ράζκα κεηαμύ ηεο Αλαηνιηθήο θαη ηεο Γπηηθήο Δθθιεζίαο. [63]
64. Πέτροσ (654-666) Πριν εκλεγεύ ςτο αξύωμα του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ο Πέτροσ εύχε χρηματύςει διϊκονοσ, πρεςβϑτεροσ, οικονϐμοσ, καγκελϊριοσ και διευθυντόσ του Πτωχοκομεύου και Γηροκομεύου τησ Νεϊπολησ. Ο Πϋτροσ όταν κι αυτϐσ μονοθελητιςτόσ. Κατϊ τα ϋτη που όταν πατριϊρχησ ο Πϋτροσ, η κατϊςταςη τησ Ανατολικόσ Εκκληςύασ δεν όταν και καθϐλου ευχϊριςτη, Η διαμϊχη ορθοδϐξων και μονοθελητιςτών όταν ϋντονη και ο ύδιοσ ο αυτοκρϊτορασ Κώνςτασ την ϋκανε ακϐμα εντονϐτερη με τισ τιμωρύεσ που επϋβαλε ςε πολλοϑσ ορθϐδοξουσ ιερωμϋνουσ. Αυτϐ φϊνηκε μετϊ το θϊνατο του Πϋτρου, ϐταν ο θρϐνοσ παρϋμεινε ςε χηρεύα γα ϋξι μόνεσ.
Ο λαόο ηεο Αγίαο Δηξήλεο
[64]
65. Θωμάσ Β’ (667-669) Και για τον νϋο πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ (ϊγιο) Θωμά Β’ δεν εύναι γνωςτϊ πολλϊ πρϊγματα για τη ζωό και τη δρϊςη του. Ξϋρουμε ϐτι πριν την εκλογό του όταν διϊκονοσ και κατεύχε το αξύωμα του Φαρτοφϑλακα. Αναφϋρεται ϐτι διετϋλεςε επύςησ νοτϊριοσ, ρεφερενδϊριοσ και καγκελϊριοσ του πατριαρχεύου. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 15 Νοεμβρύου.
[65]
66. Ιωάννησ Ε’ (669-675) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο (ϊγιοσ) Ιωάννησ Ε’. Ϋταν ορθϐδοξοσ και τισ ύδιεσ δογματικϋσ απϐψεισ εύχε και ο αυτοκρϊτορασ Κωνςταντύνοσ Δ’ ο Πωγωνϊτοσ. Ϊτςι η Ανατολικό Εκκληςύα μπόκε επιτϋλουσ ςε περύοδο ηρεμύασ – ϋςτω και προςωρινϊ. Εκεύνο που γνωρύζουμε για τον Ιωϊννη εύναι ϐτι πριν την εκλογό του εύχε τον τύτλο του κευοφϑλακα τησ Αγύασ οφύασ και του Φαρτοφϑλακα τησ Ανατολικόσ Εκκληςύασ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 18 Αυγοϑςτου.
[66]
67. Κωνςταντίνοσ Α’ (675-677) Και για τον πατριϊρχη (ϊγιο) Κωνςταντίνο Α’ ιςχϑουν ϐςα και για τον προηγοϑμενο Ιωϊννη Ε’. Απϐ τα αρχεύα του πατριαρχεύου ξϋρουμε ϐτι εύχε τον τύτλο του κευοφϑλακα τησ Μεγϊλησ του Φριςτοϑ Εκκληςύασ. Επύςησ ϐτι όταν ιδιαύτερα ευςεβόσ κα ςφοδρϐσ πολϋμιοσ του μονοθελητιςμοϑ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 9 Αυγοϑςτου.
[67]
68. Θεόδωροσ Α’ (677-679 και 686-687) Ο διϊδοχοσ του Κωνςταντύνου Α’ ςτο ϑπατο αξύωμα του Οικουμενικοϑ Πατριαρχεύου Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο (ϊγιοσ) Θεόδωροσ Α’, γεννημϋνοσ ςτη βαςιλεϑουςα. Λϐγω τησ ευςϋβειϊσ του ϋγινε ιερϋασ και υπηρϋτηςε ωσ πρεςβϑτεροσ ςτο ναϐ τησ Αγύασ οφύασ. Ο αυτοκρϊτορασ Κωνςταντύνοσ Δ’ ο Πωγωνϊτοσ προώθηςε τον Θεϐδωρο ςτο θρϐνο μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη Κωνςταντύνου Α’, αλλϊ ο ύδιοσ τον απϋπεμψε μετϊ απϐ δυο χρϐνια. Όμωσ μετϊ το θϊνατο του διαδϐχου του Γεωργύου Α’, ο Θεϐδωροσ επανόλθε ςτο πατριαρχικϐ θρϐνο και παρϋμεινε ωσ το θϊνατϐ του. Η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 27 Δεκεμβρύου.
Ο απηνθξάηνξαο Κσλζηαληίλνο Γ’
69. Γεώργιοσ Α’ (679-686) Μετϊ την αποπομπό του Θεϐδωρου Α’, αρχιεπύςκοποσ Νϋασ Ρώμησ και Οικουμενικϐσ Πατριϊρχησ ορύςτηκε ο (ϊγιοσ) Γεώργιοσ Α’, ο οπούοσ εύχε διατελϋςει ςκευοφϑλακασ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ. Σο 680 ςτην Κωνςταντινοϑπολη ςυνεκλόθη η Σ ’Οικουμενικό ϑνοδοσ που καταδύκαςε τον Μονοθελητιςμϐ. Μετϊ το θϊνατϐ του Γεωργύου επανόλθε ςτο θρϐνο ο προκϊτοχϐσ του Θεϐδωροσ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα ανακόρυξε ϊγιο τον Γεώργιο και τον εορτϊζει ςτισ 18 Αυγοϑςτου.
[68]
70. Παύλοσ Γ’ (687-693) Διϊδοχοσ του Θεοδώρου Α’ και του Γεωργύου Α’ ςτον θρϐνο του πατριϊρχη τησ Κωνςταντινοϑπολησ ορύςτηκε ο γραμματϋασ του αυτοκρϊτορα Ιουςτινιανοϑ Β’, ο (ϊγιοσ) Παύλοσ Γ’. Δεν όταν κληρικϐσ και χειροτονόθηκε ςτην θϋςη αυτό ωσ εκλεκτϐσ τησ αυλόσ. Σο 692 ςυνεκλόθη ςτην Κωνςταντινοϑπολη η αποκαλοϑμενη Πενθϋκτη Οικουμενικό ύνοδοσ, γνωςτό και ωσ Εν Σρούλω ύνοδοσ, γιατύ τα μϋλη τησ ςυνεδρύαζαν ςε ειδικό αύθουςα του Ιεροϑ Παλατύου, που εύχε θολωτό ςτϋγη και ονομαζϐταν Αύθουςα Σρούλου. Η ςϑνοδοσ αυτό αποκλόθηκε ϋτςι, γιατύ οι δυο προηγοϑμενεσ ςϑνοδοι δεν αςχολόθηκαν με τη ςϑνταξη κανϐνων και αυτό λειτοϑργηςε ωσ ςυμπλόρωμα αυτοϑ του κενοϑ. ε αυτόν μετεύχαν 215 επύςκοποι, προερχϐμενοι ϐλοι απϐ την Ανατολό υπϐ την προεδρύα του πατριϊρχη Παϑλου Γ’. την ςϑνοδο αυτό ςυντϊχθηκαν 102 Κανϐνεσ, ςημαντικού για την Ορθϐδοξη Εκκληςύα. Αντύθετα η Καθολικό Εκκληςύα δεν αναγνώριςε ποτϋ τουσ Κανϐνεσ αυτοϑσ. Ο Παξζελώλαο κεηαηξάπεθε ζε ρξηζηηαληθό λαό Επύ των ημερών του Παϑλου Γ’ ϋγιναν τα εγκαύνια του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ ςτην Αθόνα. Πρϐκειται για τον Παρθενώνα, που απϐ ναϐσ τησ θεϊσ Αθηνϊσ μετατρϊπηκε ςε χριςτιανικό εκκληςύα. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα ανακόρυξε τον Παϑλο ϊγιο και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 30 Αυγοϑςτου.
[69]
71. Καλλίνικοσ Α’ (693-705) Επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο (ϊγιοσ) Καλλίνικοσ Α’, ο οπούοσ εύχε διατελϋςει ωσ τϐτε ιερϋασ και ςκευοφϑλακασ του ναοϑ των Βλαχερνών. Ο Καλλύνικοσ χειροτονόθηκε πατριϊρχησ ϐταν αυτοκρϊτορασ του Βυζαντύου όταν ο Ιουςτινιανόσ Β’, που αργϐτερα ϋγινε γνωςτϐσ με το προςωνϑμιο ο Ρινότμητοσ. Ο Ιουςτινιανϐσ ανόλθε ςτο θρϐνο ςε ηλικύα μϐλισ 17 ετών. Ϋταν ϋξυπνοσ και ικανϐσ αυτοκρϊτορασ, αλλϊ μετϊ απϐ λύγα χρϐνια ϋγινε πολϑ ςκληρϐσ και ϊρχιςε να δεύχνει διανοητικό αςτϊθεια. Ο Καιιίληθνο Α’ Σο 695 ο ςτρατϐσ επαναςτϊτηςε κατϊ του αυτοκρϊτορα, τον ανϋτρεψε και ςτην θϋςη του ανακόρυξε ηγεμϐνα ϋνα ςτρατηγϐ τον Λεϐντιο. την ςυνομωςύα κατϊ του Ιουςτινιανοϑ ςυμμετεύχε και ο πατριϊρχησ Καλλύνικοσ, ο οπούοσ ϋςτεψε τον ςφετεριςτό του θρϐνου Λεϐντιο αυτοκρϊτορα. Ο Λεϐντιοσ δεν εκτϋλεςε τον Ιουςτινιανϐ αλλϊ τον τιμώρηςε με ρινοκοπύα, (δηλαδό ακρωτηρύαςε τη μϑτη του) και τον εξϐριςε ςτην Κριμαύα. Όςο ο Ιουςτινιανϐσ όταν ςτην εξορύα, ο Λεϐντιοσ ανατρϊπηκε με τη ςειρϊ του απϐ ϋναν ϊλλο ςφετεριςτό τον Σιβϋριο Γ’. Αλλϊ το 705 ο Ιουςτινιανϐσ απϋδραςε και κατϊφερε να ξαναπϊρει την εξουςύα και τον θρϐνο του. Σιμώρηςε με αποκεφαλιςμϐ τουσ δυο προηγοϑμενουσ αυτοκρϊτορεσ. Σον πατριϊρχη Καλλύνικο δεν τον θανϊτωςε, αλλϊ τον τϑφλωςε και τον εξϐριςε. Αυτϐ κατϋφυγε ςτη Ρώμη, ϐπου και πϋθανε. Παραδϐξωσ η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και τον εορτϊζει ςτισ 23 Αυγοϑςτου.
[70]
72. Κύροσ (706-711) Ο αυτοκρϊτορασ Ιουςτινιανόσ Β’ ο Ρινότμητοσ ςυνϋχιςε την βυζαντινό παρϊδοςη τησ επϋμβαςησ ςτα εςωτερικϊ τησ Εκκληςύασ. Αφοϑ εξεδύωξε τον ςυνωμϐτη Καλλύνικο Α’, διϐριςε ςτη θϋςη του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ τον (ϊγιο) Κύρο. τισ αρχϋσ του 8ου αιώνα η Ανατολικό Εκκληςύα ςπαραςςϐταν απϐ τισ αιρϋςεισ του Μονοφυςιτιςμοϑ και του Μονοθελητιςμοϑ, παρϊ τισ επανειλημμϋνεσ καταδύκεσ τουσ απϐ τισ οικουμενικϋσ ςυνϐδουσ. Σο 711 ο ςτρατϐσ του Βυζαντύου ςταςύαςε ακϐμα μια φορϊ και ο αρμενικόσ καταγωγόσ ςτρατιωτικϐσ Υιλιππικόσ Βαρδϊνησ ανϋτρεψε και θανϊτωςε τον Ιουςτινιανό Β’ και τον γιο του και ανόλθε πραξικοπηματικϊ ςτον αυτοκρατορικϐ θρϐνο. Ο Υιλιππικϐσ όταν οπαδϐσ τησ αύρεςησ του μονοφυςιτιςμοϑ και αμϋςωσ μϐλισ κατϋλαβε την εξουςύα απομϊκρυνε τον πατριϊρχη Κϑρο και τοποθϋτηςε ςτη θϋςη του τον ϋμπιςτϐ του Ιωϊννη Σ’. Ο Κϑροσ κλεύςτηκε ςε μοναςτόρι ωσ το θϊνατϐ του. Αναγνωρύςτηκε ωσ ϊγιοσ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τιμϊ την μνόμη του ςτισ 8 Ιανουαρύου και η Καθολικό ςτισ 7 του ύδιου μόνα.
[71]
73. Ιωάννησ Σ’ (712-714) Η ςυχνό αλλαγό των αυτοκρατϐρων ςτον θρϐνο τησ Ανατολικόσ Ρωμαώκόσ αυτοκρατορύασ (Βυζαντύου) εύχε ωσ ςυνϋπεια τισ αντύςτοιχεσ αλλαγϋσ των προκαθημϋνων του πατριαρχικοϑ θρϐνο. Αμϋςωσ μϐλισ ανόλθε πραξικοπηματικϊ ςτο θρϐνο ο μονοφυςύτησ αυτοκρϊτορασ Υιλιππικόσ Βαρδϊνησ, εξεδύωξε τον ορθϐδοξο Κϑρο και τοποθϋτηςε ςτο θϋςη του Αρχιεπιςκϐπου Νϋασ Ρώμησ τον επύςησ μονοφυςύτη Ιωάννη Σ’. Βπδαληηλή αγηνγξαθία Ο Ιωϊννησ ςυγκϊλεςε ςϑνοδο ςτην Κωνςταντινοϑπολη με ςτϐχο να ανατραποϑν οι αποφϊςεισ τισ Σ’ Οικουμενικόσ υνϐδου, που εύχε καταδικϊςει ωσ αιρϋςεισ τουσ Μονοφυςιτιςμϐ και Μονοθελητιςμϐ. Όμωσ τον Μϊιο του 713 ο ςτρατϐσ ςταςύαςε ακϐμα μια φορϊ, ςυνϋλαβε και τϑφλωςε τον Υιλιππικϐ και εγκατϋςτηςε ςτον αυτοκρατορικϐ θρϐνο τον Αναςτϊςιο Β’. Και ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ τόρηςε την παρϊδοςη και ϋπαυςε τον πατριϊρχη Ιωϊννη διορύζοντασ ςτη θϋςη τον Γερμανϐ Α’
[72]
74. Γερμανόσ Α’ (715-730) Μετϊ την εκδύωξη του Ιωϊννη Σ’, ο πατριαρχικϐσ θρϐνοσ παρϋμεινε κενϐσ για αρκετοϑσ μόνεσ. Σελικϊ το 715 επελϋγη για τη θϋςη αυτό ο (ϊγιοσ) Γερμανόσ Α’. Καταγϐταν απϐ οικογϋνεια ευγενών τησ Κωνςταντινοϑπολησ και ο πατϋρασ του Ιουςτινιανϐσ όταν πατρύκιοσ, ο οπούοσ δολοφονόθηκε για πολιτικοϑσ λϐγουσ. Ο νεαρϐσ Γερμανϐσ υποχρεώθηκε να ευνουχιςτεύ και ϋγινε κληρικϐσ. Σο 706 χειροτονόθηκε μητροπολύτησ Κυζύκου. Δεν ϋχουμε ςτοιχεύα που να μαρτυροϑν αν ο Γερμανϐσ όταν μονοφυςύτησ ό ϐχι. Πϊντωσ αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του ςυγκϊλεςε ςϑνοδο ςτην Κωνςταντινοϑπολη, η οπούα καταδύκαςε ακϐμα μια φορϊ την αύρεςη του Μονοφυςιτιςμοϑ. Ο Γερμανϐσ προςπϊθηςε να προςεγγύςει την Αρμενικό Εκκληςύα. Αυτϐσ εύναι και ο λϐγοσ που οι Αρμϋνιοι τον αναγνωρύζουν ωσ ϊγιο. Σο 726 οι μητροπολύτεσ Νακωλεύασ Κωνςταντύνοσ, Εφϋςου Θεοδϐςιοσ και Κλαυδιουπϐλεωσ Θωμϊσ εκδηλώθηκαν κατϊ τησ λατρεύασ των εικϐνων, την οπούα θεώρηςαν ειδωλολατρικϐ ϋθιμο. Ϋταν η αρχό μιασ μακρϊσ περιϐδου που ςυντϊραξε την Ανατολικό Εκκληςύα. Εναι γνωςτό ωσ Περύοδοσ Εικονομαχύασ. Ο Γεξκαλόο Α’ Ο Γερμανϐσ προςπϊθηςε να μεταπεύςει τουσ τρεισ αυτοϑσ ιερϊρχεσ, αλλϊ τώρα επενϋβη ο αυτοκρϊτορασ Λϋων Γ’ ο Ίςαυροσ, που εύχε τισ ύδιεσ εικονοκλαςτικϋσ αντιλόψεισ με αυτοϑσ. Ο Λϋων δεν ςυγκϊλεςε οικουμενικό ςϑνοδο για το θϋμα αυτϐ (ύςωσ γιατύ γνώριζε ϐτι θα η μεγϊλη πλειοψηφύα των επιςκϐπων θα απϋρριπτε την πολιτικό τησ εικονομαχύασ), αλλϊ το 730 προκϊλεςε ςϑςκεψη πολιτικών και θεολϐγων. τη ςϑςκεψη αυτό προςκλόθηκε φυςικϊ και ο πατριϊρχησ, αλλϊ αυτϐσ αρνόθηκε να ςυμμετϊςχει ςε ϋνα ιερατικϐ πραξικϐπημα. Για να κϊνει πιο ϋκδηλη τη διαμαρτυρύα του κατϋθεςε το ωμοφϐριϐ του ςτην Αγύα Σρϊπεζα του ναοϑ των Ανακτϐρων, υποβϊλλοντασ με αυτϐ τον τρϐπο την παραύτηςό του. Κατϐπιν αποςϑρθηκε ςτο πατρικϐ του ςπύτι, ϐπου και πϋθανε το 740. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και τον τιμϊ ςτισ 12 ΜαϏου.
[73]
75. Αναςτάςιοσ (730-754) Μετϊ την παραύτηςη του Γερμανοϑ Α’, με αφορμό την εικονοκλαςτικό πολιτικό του αυτοκρϊτορα Λϋοντα Γ’ του άςαυρου, ςτη θϋςη του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ διορύςτηκε ο πρωτοςϑγκελοσ του πατριαρχεύου Αναςτάςιοσ. Όμωσ αυτϐσ ςυνϊντηςε την ϊρνηςη τησ αναγνώριςόσ του τϐςο απϐ τον πϊπα Γρηγϐριο II ϐςο και απϐ τουσ πατριϊρχεσ τησ Ανατολόσ που όταν ϐλοι εικονολϊτρεσ, ϐπωσ και η ςυντριπτικό πλειοψηφύα του ορθϐδοξου λαοϑ. Ο απηνθξάηνξαο Λέσλ Γ’ Ίζαπξνο Σο 741 ο Λϋων πϋθανε και τον διαδϋχθηκε ο γιοσ του Κωνςταντύνοσ Ε’ τον οπούον οι εικονολϊτρεσ απεκϊλεςαν ςκωπτικϊ Κοπρώνυμο. Σον επϐμενο χρϐνο κινόθηκε εναντύον του αυτοκρϊτορα ο γαμπρϐσ του Αρμϋνιοσ ςτρατηγϐσ Αρτϊβαςδοσ, ο οπούοσ εμφανύςτηκε ωσ υπϋρμαχοσ τησ ορθοδοξύασ και εικονολϊτρησ. Ο πατριϊρχησ Αναςτϊςιοσ τον ϋςτεψε αυτοκρϊτορα, αλλϊ ο Κωνςταντύνοσ εϑκολα ανϋτρεψε τον ςφετεριςτό και κρϊτηςε το θρϐνο του. Αμϋςωσ μετϊ τιμώρηςε τον Αναςτϊςιο με τϑφλωςη και δημϐςια διαπϐμπευςη. Ακϐμα τον εκθρϐνιςε, αλλϊ για μικρϐ χρονικϐ διϊςτημα. Ο πατριϊρχησ επανόλθε ςτον θρϐνο του και παρϋμεινε ωσ το θϊνατϐ του το 754.
[74]
76. Κωνςταντίνοσ Β’ (754-766) Η επϋμβαςη των αυτοκρατϐρων του Βυζαντύου ςτα εκκληςιαςτικϊ πρϊγματα τησ Ανατολόσ (και ϐποτε όταν εφικτϐ και τησ Δϑςησ) ςυνεχιζϐταν αμεύωτη. Όταν πϋθανε ο Πατριϊρχησ Αναςτϊςιοσ, ο αυτοκρϊτορασ Κωνςταντύνοσ Ε’ (ο Κοπρώνυμοσ) θϋληςε να δώςει νομιμοπούηςη ςτην εκλογό του διαδϐχου του ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο, αλλϊ όθελε να τον διϊδοχϐ του να ϋχει τισ ύδιεσ εικονοκλαςτικϋσ απϐψεισ με τον ύδιο. Ϊτςι το 754 ςυγκϊλεςε την ύνοδο τησ Ιϋρειασ5, ςτην οπούα παραβρϋθηκαν 300 επύςκοποι απϐ τα Βαλκϊνια και την Αςύα, αλλϊ ς’ αυτόν δεν προςόλθε κανϋνασ απϐ τουσ πατριϊρχεσ, οϑτε φυςικϊ εκπρϐςωποι του πϊπα. Ο Κσλζηαληίλνο Δ’ ν Κνπξώλπκνο Η ςϑνοδοσ αυτό πόρε ςαφώσ εικονοκλαςτικϐ χαρακτόρα και εξϋλεξε (φυςικϊ, μετϊ απϐ υπϐδειξη του αυτοκρϊτορα) για την θϋςη του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ τον ωσ τϐτε επύςκοπο υλαύου Κωνςταντίνο Β’. Όμωσ, παρϊ τισ προςδοκύεσ του αυτοκρϊτορα, φαύνεται ϐτι ο νϋοσ πατριϊρχησ εύχε καλϋσ ςχϋςεισ με τουσ εικονολϊτρεσ. Ϊτςι το 766 , ο ςυνονϐματϐσ του αυτοκρϊτορασ τον εξϐριςε ςτην Πρύγκηπο. Μετϊ απϐ δυο χρϐνια ο αυτοκρϊτορασ διϋταξε την καθαύρεςη, τον αναθεματιςμϐ και την δημϐςια διαπϐμπευςη του τϋωσ πατριϊρχη. Ϊπειτα απϐ ϐλα αυτϊ, ο πατριϊρχησ Κωνςταντύνοσ αποκεφαλύςτηκε ςτισ 7 Οκτωβρύου 768.
5
Ο ύλνδνο ηεο Ηέξεηαο νλνκάζηεθε έηζη γηαηί ζπλήιζε ζηα αλάθηνξα ηεο Ηέξεηαο πνπ βξηζθόηαλ ζηελ κηθξαζηαηηθή αθηή ηνπ Βνζπόξνπ. [75]
77. Νικήτασ Α’ (766-780) Ο αυτοκρϊτορασ Κωνςταντύνοσ Ε’ ο Κοπρώνυμοσ, μετϊ την αποτυχημϋνη εκλογό του προηγοϑμενου πατριϊρχη, επϋβαλε αυτό τη φορϊ ϋνα γνόςιο εικονομϊχο, τον ςλαβικόσ καταγωγόσ Νικήτα Α’, ωσ τϐτε ιερϋα του ναοϑ των Αγύων Αποςτϐλων. Ο Νικότασ κατϊ την διϊρκεια των δεκατεςςϊρων ετών που παρϋμεινε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ, επϋδειξε ιδιαύτερη δραςτηριϐτητα ςτισ διώξεισ των εικονολατρών ιερϋων και επιςκϐπων. Η ιςχυρό (ςτον κλόρο και τον λαϐ) παρϊταξη των εικονολατρών, χαρακτόριζε τον Νικότα ωσ αμϐρφωτο και ϊβουλο ενεργοϑμενο του αυτοκρϊτορα. Βπδαληηλή αγηνγξαθία Σο 776 ϋςτεψε τον γιο του Κωνςταντύνου, τον Λϋοντα Δ’ ςυναυτοκρϊτορα. Ο Νικότασ πϋθανε τον Υεβρουϊριο του 780. Η Ζ’ Οικουμενικό ϑνοδοσ που ςυνόλθε το 786, επτϊ χρϐνια μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη και αποκατϋςτηςε την λατρεύα των εικϐνων, αποκόρυξε και αναθεμϊτιςε τον Νικότα ωσ αιρετικϐ.
[76]
78. Παύλοσ Δ’ (780-784) Απϐ το 775 αυτοκρϊτορασ του Βυζαντύου όταν πλϋον ο Λϋων Δ’, ο οπούοσ ακολοϑθηςε την εικονοκλαςτικό πολιτικό του πατϋρα του, αλλϊ ϐχι με την ύδια ςκληρϐτητα. Ωλλωςτε η γυναύκα του η Ειρόνη η Αθηναύα όταν διακηρυγμϋνα εικονϐφιλη. Ϊτςι ο Λϋων, μετϊ το θϊνατο του Νικότα υποςτόριξε την εκλογό του ηλικιωμϋνου εικονϐφιλου (αγύου) Παύλου Δ’ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο. Ο Παϑλοσ εύχε γεννηθεύ ςτην Κϑπρο και όταν λϐγιοσ, μετριοπαθόσ και ευλαβόσ κληρικϐσ. Μετϊ την εκλογό του υποχρεώθηκε να προβεύ ςε αποκόρυξη τησ λατρεύασ των εικϐνων. Ζ απηνθξάηεηξα Δηξήλε ε Αζελαία Σο 784 παραιτόθηκε λϐγω γόρατοσ απϐ τον θρϐνο και αποςϑρθηκε ςε μονό. Ση εποχό εκεύνη ςυμβοϑλεψε την βαςύλιςςα Ειρόνη την Αθηναύα να ςυγκαλϋςει ςϑνοδο για την επύλυςη του προβλόματοσ τησ εικονομαχύασ, που ςυντϊραςςε επύ δεκαετύεσ την Ανατολικό Εκκληςύα. Ακϐμα εξϋφραςε ςτην αυτοκρϊτειρα την μεταμϋλεια του για την εικονοκλαςτικό ςτϊςη που εύχε κρατόςει ωσ πατριϊρχησ. Η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ την μνόμη του ςτισ 30 Αυγοϑςτου.
[77]
79. Σαράςιοσ 784-806) Ο αυτοκρϊτορασ Λϋων Δ’ πϋθανε το 780 και η ςϑζυγϐσ του (και γνωςτό εικονϐφιλη) Ειρόνη η Αθηναύα ανϋλαβε την εξουςύα, ωσ επύτροποσ του ανόλικου γιου τησ Κωνςταντύνου Σ’. Η Ειρόνη φρϐντιςε απϐ την αρχό να εξουδετερώςει τουσ εικονοκλϊςτεσ ϊρχοντεσ (μεταξϑ των οπούων και τον αδελφϐ του ςυζϑγου τησ καύςαρα Νικηφϐρο) καθώσ και τουσ ηγϋτεσ του ςτρατεϑματοσ, που εμφοροϑνταν κι αυτού απϐ τισ ύδιεσ αρχϋσ. Σο 784 ο πατριϊρχησ Παϑλοσ Δ’ παραιτόθηκε και αφοϑ εξεδόλωςε ςτην αυτοκρϊτειρα τη μεταμϋλεια του για την εικονοκλαςτικό του πολιτικό, τησ πρϐτεινε να ςυγκαλϋςει οικουμενικό ςϑνοδο η οπούα θα πρϋπει με τισ αποφϊςεισ τησ να θϋςει ϋνα τϋλοσ ςτην πολυετό διαμϊχη εικονολατρών και εικονομϊχων. Ο Σαξάζηνο Σο Αϑγουςτο 784 εξελϋγη νϋοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ ο λαώκϐσ ωσ τϐτε - γραμματϋασ τησ Ειρόνησ (ϊγιοσ) Σαράςιοσ. Ο νϋοσ πατριϊρχησ όταν Πολύτησ, γιοσ του πατρικύου και ϋπαρχου Γεωργύου και ο ύδιοσ όταν ϑπατοσ. Μετϊ την εκλογό του χειροτονόθηκε διαδοχικϊ διϊκονοσ, ιερϋασ, επύςκοποσ και ανϋλαβε τα καθόκοντϊ του τα Φριςτοϑγεννα του 784. Η εκλογό ενϐσ λαώκοϑ ωσ πατριϊρχη προκϊλεςε ϋκπληξη και την διαμαρτυρύα του πϊπα Αδριανοϑ Ι. Υυςικϊ, ωσ καθοδηγοϑμενοσ απϐ την Ειρόνη, πόρε αμϋςωσ θϋςη υπϋρ τησ προςκϑνηςησ των εικϐνων και το 786 ςυγκϊλεςε την Ζ’ Οικουμενικό ϑνοδο, η οπούα ορύςτηκε να ςυνϋλθει τον Αϑγουςτο ςτο ναϐ των Αγύων Αποςτϐλων τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Όμωσ ο (εμφοροϑμενοσ απϐ εικονοκλαςτικϋσ αντιλόψεισ) ςτρατϐσ δυςαρεςτημϋνοσ απϐ την πραξικοπηματικό εκλογό του Σαρϊςιου, αντϋδραςε βύαια και ματαύωςε την ϋναρξη των εργαςιών τησ υνϐδου, Η Ειρόνη γρόγορα κατϊφερε να οργανώςει νϋεσ ςτρατιωτικϋσ μονϊδεσ, που τισ επϊνδρωναν εικονϐφιλοι και δεν δυςκολεϑτηκε να διαλϑςει τον απομονωμϋνο απϐ τον λαϐ ςτρατϐ. [78]
Σελικώσ οι εργαςύεσ τησ Ζ’ Οικουμενικόσ υνϐδου ϊρχιςαν τον Μϊιο του 787 ςτην Νύκαια τησ Βιθυνύασ. Υυςικϊ η εικονϐφιλη παρϊταξη επικρϊτηςε πλόρωσ και η ςημαντικϐτερη απϐ τισ αποφϊςεισ που πϊρθηκαν ςτη ςϑνοδο αυτό, όταν η αναςτόλωςη των εικϐνων και η προςκϑνηςό τουσ απϐ τουσ πιςτοϑσ. Ο πατριϊρχησ Σαρϊςιοσ αποφϊςιςε να φερθεύ με μετριοπϊθεια ςτουσ εικονομϊχουσ επιςκϐπουσ και τουσ επϋβαλε ϋνα δωδεκϊμηνο επιτύμιο τησ ακοινωνηςύασ. Όμωσ οι φανατικού εικονολϊτρεσ μοναχού αντϋδραςαν ϋντονα γιατύ θεώρηςαν το μϋτρο αυτϐ πολϑ επιεικϋσ και επιτϋθηκαν με ςφοδρϐτητα κατϊ του πατριϊρχη. Μεταξϑ αυτών όταν και ο ανιψιϐσ του Σαρϊςιου και ηγοϑμενοσ τησ μονόσ τουδύου Θεϐδωροσ. Ζ Ε’ Οηθνπκεληθή ύλνδνο Αφορμό για νϋα ςϑγκρουςη με τουσ μοναχοϑσ όταν η διαλλακτικό ςτϊςη του Σαρϊςιου ςτο θϋμα του δεϑτερου γϊμου του νεαροϑ αυτοκρϊτορα Κωνςταντύνου Σ’. Ο Θεϐδωροσ και ϋνασ ϊλλοσ ηγοϑμενοσ, ο Πλϊτων, κατηγϐρηςαν τον πατριϊρχη ϐτι ανϋχεται την μοιχεύα του αυτοκρϊτορα, αλλϊ ο τελευταύοσ εξϐριςε τουσ δυο καλϐγερουσ ςτην Θεςςαλονύκη. Σο 797 η Ειρόνη η Αθηναύα πόρε ξανϊ την εξουςύα ςτα χϋρια τησ, αφοϑ πρώτα τϑφλωςε το γιο τησ. Σϐτε ο Σαρϊςιοσ ανακϊλεςε τουσ δυο ηγουμϋνουσ απϐ την εξορύα και αφϐριςε τον ιερϋα που εύχε τελϋςει τον δεϑτερο γϊμο του αυτοκρϊτορα. Ψσ πατριϊρχησ ο Σαρϊςιοσ θεωρεύται ευςεβόσ και τύμιοσ. Πρϐςφερε πλοϑςιο φιλανθρωπικϐ ϋργο και ύδρυςε νοςοκομεύο και πτωχοκομεύο, Πϋθανε το 806 και η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο. Η μνόμη του τιμϊται ςτισ 25 Υεβρουαρύου.
[79]
80. Νικηφόροσ Α’ (806-815) Όπωσ εύναι φανερϐ η τϑχη και η πορεύα των πατριαρχών τησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ϊρρηκτα δεμϋνη με τισ αποφϊςεισ και τισ διαθϋςεισ του εκϊςτοτε ανωτϊτου ϊρχοντα τησ Ανατολικόσ Ρωμαώκόσ Αυτοκρατορύασ. Σο 802 οργανώθηκε πραξικϐπημα κατϊ τησ Ειρόνησ τησ Αθηναύασ και ςτο αυτοκρατορικϐ θρϐνο ανϋβηκε ο λογοθϋτησ Νικηφόροσ Α’. Η Ειρόνη6 υποχρεώθηκε να παραδώςει την εξουςύα και τουσ θηςαυροϑσ τησ και αμϋςωσ μετϊ εξορύςτηκε και πϋθανε ςτη Λϋςβο το 803. Ο Νικηφϐροσ ςυνϋχιςε την παρϊδοςη του διοριςμοϑ ςτη θϋςη του Οικουμενικοϑ πατριϊρχη, ανθρώπου τησ εμπιςτοςϑνησ του. Ϊτςι το 806 ϐταν πϋθανε ο Σαρϊςιοσ, ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ επϋλεξε ϋναν ακϐμα λαώκϐ, τον ςυνονϐματϐ του (ϊγιο) Νικηφόρο Α’. Ο νϋοσ πατριϊρχησ όταν απϐ την Κωνςταντινοϑπολη, γιοσ του Θεοδώρου και τησ Ευδοκύασ. Ο πατϋρασ του διετϋλεςε γραμματϋασ του αυτοκρϊτορα Κωνςταντύνου Ε’, αλλϊ απομακρϑνθηκε ωσ εικονϐφιλοσ. Ο Νικηφϐροσ ακολοϑθηςε τισ απϐψεισ του πατϋρα του ςτο θϋμα των εικϐνων. Εύχε λϊβει καλό μϐρφωςη και πριν εκλεγεύ πατριϊρχησ όταν διευθυντόσ του πτωχοκομεύου τησ Πϐλησ. Ο Νηθεθόξνο Α’ Αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του χειροτονόθηκε διαδοχικϊ διϊκονοσ, ιερϋασ και επύςκοποσ και ανϋλαβε τα καθόκοντϊ του το Πϊςχα του 806. Η δεϑτερη κατϊ ςειρϊ αντικανονικό εκλογό λαώκοϑ ςτη θϋςη του πατριϊρχη εξϐργιςε τουσ κληρικοϑσ και τουσ μοναχοϑσ και ιδιαύτερα τον Θεϐδωρου τον τουδύτη και τον αρχιεπύςκοπο Θεςςαλονύκησ Ιωςόφ. Αυτό η αναταραχό ςυνεχύςτηκε για αρκετϊ χρϐνια. 6
Ζ Δηξήλε ε Αζελαία έρεη αλαγλσξηζηεί σο αγία από ηελ Δθθιεζία γηαηί ζπλέβαιε ζηελ αλαζηήισζε ησλ εηθόλσλ. Όκσο απηή ε αγία βαξύλεηαη κε ηελ ηύθισζε θαη παξακεξηζκό ηνπο γηνπ ηεο απηνθξάηνξα Κσλζηαληίλνπ Σ’ θαη κε ηελ ηύθισζε, θόςηκν ηεο γιώζζαο θαη εμνξία ησλ αξξέλσλ εγγνλώλ ηεο (γηα λα κελ έρνπλ απαίηεζε δηαδνρήο) [80]
Ο Νικηφϐροσ εργϊςτηκε για την εφαρμογό των αποφϊςεων τησ Ζ’ Οικουμενικόσ υνϐδου για την αναςτόλωςη και προςκϑνηςη των εικϐνων. Όμωσ το 813 ςτο θρϐνο τησ Βυζαντύου ανόλθε ο Λϋων Ε’ ο Αρμϋνιοσ, ο οπούοσ αποφϊςιςε να επαναφϋρει το θϋμα τησ εικονομαχύασ και προκϊλεςε ϋτςι την αντύδραςη του πατριϊρχη Νικηφϐρου, αλλϊ και πολλών ϊλλων κληρικών και μοναχών, ϐπωσ ο φανατικϐσ Θεϐδωροσ τουδύτησ. Ο αυτοκρϊτορασ Λϋων απϊντηςε με την απομϊκρυνςη του Νικηφϐρου απϐ τον πατριαρχικϐ θρϐνο και την αντικατϊςταςό του με τον εικονοκλϊςτη Θεϐδοτο Α’. Ο τϋωσ πατριϊρχησ Νικηφϐροσ φυλακύςτηκε και εξορύςτηκε. Εξορύςτηκαν επύςησ ο Θεϐδωροσ ο τουδύτησ και πολλού εικονολϊτρεσ επύςκοποι. Ο Θεόδσξνο ν ηνπδίηεο Σο 820 ο Λϋων δολοφονόθηκε απϐ ςταςιαςτϋσ αξιωματοϑχουσ και τον θρϐνο ανόλθε ο Μιχαόλ Β’ ο Σραυλϐσ, ο οπούοσ αμϋςωσ πρϐτεινε ςτον Νικηφϐρο να τον επαναφϋρει ςτο θρϐνο του με τον ϐρο ϐτι δεν θα επιμεύνει ςτο θϋμα τησ αναςτόλωςησ των εικϐνων. Ο Νικηφϐροσ ϐμωσ δεν δϋχθηκε τον ϐρο αυτϐ και κλεύςτηκε ςε μοναςτόρι ϐπου πϋθανε το 828. Ϋταν ςυγγραφϋασ θρηςκευτικών ϋργων, τρύα απϐ τα οπούα αναφϋρονται ςτο θϋμα τησ εικονομαχύασ. Σο 874 τα λεύψανα του Νικηφϐρου μεταφϋρθηκαν ςτην Πϐλη και ενταφιϊςθηκαν ςτο ναϐ των Αγύων Αποςτϐλων. Η Ορθϐδοξη και η Καθολικό Εκκληςύα τον αναγνώριςαν ωσ ϊγιο και τον τιμοϑν ςτισ 13 Μαρτύου.
[81]
81. Θεόδοτοσ Α’ Καςςιτεράσ (815-821) Σο γαώτανϊκι τησ εναλλαγόσ εικονολατρών και εικονομϊχων αυτοκρατϐρων ςτην εξουςύα και τησ κατϊ ςυνϋπεια εναλλαγόσ αντύςτοιχων πατριαρχών ςτο θρϐνο τησ επιςκοπόσ τησ Νϋασ Ρώμησ παύχθηκε ακϐμα μια φορϊ. Ο εικονομϊχοσ Λϋων Ε’ ο Αρμϋνιοσ (βαςύλευςε 813-820) αντικατϋςτηςε τον πατριϊρχη Νικηφϐρο με τον επύςησ εικονομϊχο Θεόδοτο Α’ Καςςιτερά ή Μελιςςηνό . Ο Θεϐδοτοσ, γιοσ του πατρικύου Μιχαόλ Μελιςςηνοϑ, όταν μϋλοσ τησ αυλόσ και υποςτόριξε τον ςφετεριςτό του αυτοκρατορικοϑ θρϐνου Λϋοντα. Και ϐπωσ ϋγινε πια ςυνόθεια, ο Λϋων προώθηςε τον λαώκϐ Θεϐδοτο ςτη θϋςη του πατριϊρχη, αφοϑ βϋβαια ο Θεϐδοτοσ χειροτονόθηκε διαδοχικϊ διϊκονοσ, ιερϋασ και επύςκοποσ. Λέσλ Δ’ ν Αξκέληνο Ο Θεϐδοτοσ περιγρϊφεται ωσ μειλύχιοσ, ενϊρετοσ, αλλϊ απαύδευτοσ και επιρρεπόσ ςτην πολυτϋλεια και ςτα πλοϑςια γεϑματα ςε ςημεύο που οι ςυνεςτιϊςεισ του προκαλοϑςαν τα ςυντηρητικϊ μϋλη του κλόρου. Αμϋςωσ μετϊ την ϊνοδϐ του ςτο θρϐνο του πατριϊρχη ςυγκϊλεςε ςϑνοδο η οπούα απαγϐρευςε την λατρεύα των εικϐνων και αφϐριςε (με τη ςειρϊ τησ) τουσ προηγοϑμενουσ εικονϐφιλουσ (τουσ αποκαλοϑςαν «εικονϐδουλουσ») πατριϊρχεσ και επιςκϐπουσ. Σα αρχεύα του Οικουμενικοϑ Πατριαρχεύου αναφϋρουν ϐτι ο Θεϐδοτοσ ϋμεινε ςτο θρϐνο ωσ το 821, ϊρα δεν ξϋρουμε αν πϋθανε τϐτε ό απλώσ αντικαταςτϊθηκε.
[82]
82. Αντώνιοσ Α’ Καςςιμάτησ (821-836) Σο 820 ο αυτοκρϊτορασ Λϋων Ε’ ανατρϊπηκε με πραξικϐπημα και δολοφονόθηκε απϐ τον Μιχαόλ Β’ Σραυλό (ό Χελλϐ, επειδό τραϑλιζε ό ψϋλλιζε), ο οπούοσ βαςύλευςε ωσ το 829, ϋτοσ που πϋθανε. Οι εικονϐφιλοι πανηγϑριςαν το θϊνατο του Λϋοντα, αλλϊ ςϑντομα απογοητεϑτηκαν ϐταν διαπύςτωςαν ϐτι και ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ Μιχαόλ ακολοϑθηςε – ςαφώσ ηπιϐτερα - την ύδια εικονοκλαςτικό πολιτικό του προκατϐχου του. Πρϐτεινε, ϐπωσ εύδαμε, ςτον εξϐριςτο τϋωσ πατριϊρχη Νικηφϐρο να επανϋλθει ςτην θϋςη του ωσ εικονομϊχοσ, αλλϊ αυτϐσ αρνόθηκε. Ο λαόο ηεο Αγίαο Δηξήλεο ζηελ Πόιε. Οη εηθνλνκάρνη αληηθαηέζηεζαλ ηηο εηθόλεο κε έλα απιό ζηαπξό Σο 821 εξελϋγη πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ ο Αντώνιοσ Α’ ο Καςςιμάτησ. Ξϋρουμε ϐτι το ϐνομϊ του όταν Κωνςταντύνοσ Καςςυματϊσ και πριν γύνει ιερωμϋνοσ ςταδιοδρϐμηςε ωσ δικηγϐροσ ςτην Πϐλη. Πριν την εκλογό του όταν επύςκοποσ υλαύου τησ Παμφυλύασ. Αρχικϊ όταν εικονολϊτρησ , αλλϊ ϊλλαξε απϐψεισ ϐταν ο αυτοκρϊτορασ Λϋων επανϋφερε την πολιτικό τησ κατϊργηςησ τησ λατρεύασ των εικϐνων. Λϋγεται ϐτι η μεταςτροφό του ςτϐχευε ςτην ανϊληψη τησ πατριαρχικόσ ϋδρασ, πρϊγμα που πϋτυχε. Πϋθανε το 836. Μετϊ απϐ αρκετϊ χρϐνια και την τελικό επικρϊτηςη των οπαδών τησ λατρεύασ των εικϐνων, ο Αντώνιοσ αναθεματύςτηκε μετϊ θϊνατον.
[83]
83. Ιωάννησ Ζ’ Γραμματικόσ (836-842) Ο αυτοκρϊτορασ Μιχαόλ Β’ πϋθανε το 829 και τον διαδϋχθηκε το γιοσ του Θεόφιλοσ, ο οπούοσ βαςύλευςε ωσ το 842. Και αυτϐσ ακολοϑθηςε την ύδια πολιτικό ϐπωσ και ο πατϋρασ του, αν και η γυναύκα του η Θεοδώρα όταν (κρυφϊ;) εικονϐφιλη. Όταν ο πατριϊρχησ Αντώνιοσ Α’ πϋθανε, ο Θεϐφιλοσ επϋλεξε τον δϊςκαλϐ του Ιωάννη Ζ’ τον Γραμματικό για τη θϋςη αυτό. Ο αρμενικόσ καταγωγόσ Ιωϊννησ προερχϐταν απϐ επιφανό οικογϋνεια τησ Κωνςταντινοϑπολησ και όταν πολϑ μορφωμϋνοσ για τα δεδομϋνα τησ εποχόσ του. Για το λϐγο αυτϐ τον αποκαλοϑςαν και Γραμματικϐ. Φρημϊτιςε ηγοϑμενοσ ςτην μονό ϋργιου και Βϊκχου και μαζύ με τον Αντώνιο Καςςιμϊτη (πριν γύνει κι αυτϐσ πατριϊρχησ) ςυνϋταξαν ϋκθεςη με την οπούα υποςτόριζαν με θεολογικϊ επιχειρόματα, την κατϊργηςη των εικϐνων. Ϋταν ευνοοϑμενοσ του Μιχαόλ Β’ ο οπούοσ του ανϋθεςε την εκπαύδευςη του γιου του Θεϐφιλου. Αυτϐσ ενϋπνευςε ςτον μελλοντικϐ αυτοκρϊτορα την αγϊπη προσ την δικαιοςϑνη, την κλαςςικό παιδεύα και τiσ καλϋσ τϋχνεσ. Ο Θεϐφιλοσ όταν πιςτϐσ χριςτιανϐσ, αλλϊ και ϋνθερμοσ εικονομϊχοσ. Ο απηνθξάηνξαο Θεόθηινο Όταν ο Ιωϊννησ εξελϋγη πατριϊρχησ, ςυγκϊλεςε ςϑνοδο ςτα ανϊκτορα των Βλαχερνών, η οπούα αναθεμϊτιςε τουσ εικονϐφιλουσ ιερϊρχεσ και αποκόρυξε την Ζ’ Οικουμενικό ϑνοδο. Ακολοϑθηςε αυτοκρατορικϐ διϊταγμα για την αφαύρεςη των εικϐνων και την καταςτροφό των τοιχογραφιών απϐ τισ εκκληςύεσ. Οι μοναχού υποχρεώθηκαν να εγκαταλεύψουν τα μοναςτόρια τουσ και τουσ απαγορεϑτηκε η εύςοδοσ ςε μεγϊλεσ πϐλεισ. Όλεσ οι πληροφορύεσ που ϋχομε για τον χαρακτόρα και τη δραςτηριϐτητα του Ιωϊννη προϋρχονται απϐ εικονϐφιλουσ [84]
ςυγγραφεύσ, οι οπούοι τον χαρακτηρύζουν με υβριςτικϊ και ςκωπτικϊ επύθετα, ϐπωσ Ιαννόσ7, Τλζελϊσ8, ύμων ο Μϊγοσ9, νϋοσ Απολλώνιοσ10, φατριϊρχησ, λεκανομϊντησ, διαφθορϋασ γυναικών, εκμαυλιςτόσ καλογραιών και πολλϊ ϊλλα. Δεν θα όταν ςωςτϐ να τα λϊβουμε ςοβαρϊ υπ’ ϐψη, γιατύ δεν ςυνϊδουν με την παιδεύα και την προςωπικϐτητα αυτοϑ του ιερωμϋνου. Πριν πεθϊνει ο Θεϐφιλοσ ζότηςε απϐ την Θεοδώρα (ο γιοσ τουσ όταν μϐλισ τριών ετών) να ορκιςτεύ ϐτι θα ςυνεχύςει την εικονοκλαςτικό πολιτικό και θα διατηρόςει ςτη θϋςη του τον πατριϊρχη Ιωϊννη. Αμϋςωσ ϐμωσ μετϊ τον θϊνατο του αυτοκρϊτορα, η Θεοδώρα ξϋχαςε τισ υποςχϋςεισ τησ προσ τον νεκρϐ ςϑζυγϐ τησ. Καθαύρεςε αμϋςωσ τον Ιωϊννη και αναςτόλωςε τισ εικϐνεσ. Ο Ιωϊννησ κλεύςτηκε ςε μοναςτόρι και η Θεοδώρα διϋταξε την τιμωρύα του με διακϐςιουσ ραβδιςμοϑσ, επειδό, ϐπωσ λϋγεται, ο τϋωσ πατριϊρχησ ϋξυςε τα μϊτια του Φριςτοϑ, τησ Παναγύασ και των Σαξιαρχών απϐ εικϐνεσ του μοναςτηριοϑ. Αρκετϊ χρϐνια αργϐτερα ϐ αυτοκρϊτορασ Μιχαόλ Γ’ (γιοσ του Θεϐφιλου και τησ Θεοδώρασ) διϋταξε να ξεθϊψουν τα οςτϊ του πατριϊρχη Ιωϊννη Ζ’ και του αυτοκρϊτορα Κωνςταντύνου Ε’ του Κοπρώνυμου, τα οπούα μεταφϋρθηκαν ςτον Ιππϐδρομο τησ Κωνςταντινοϑπολησ και μαςτιγώθηκαν (τα οςτϊ!).
7
Ο Ταλλήο ήηαλ έλαο από ηνπο Δβξαίνπο πνπ αληηηάρζεθαλ ζηνλ Μσπζή. Ο Τιδειάο ήηαλ πξόδξνκνο θαη ζπλεξγόο ηνπ δηαβόινπ 9 Ο ίκσλ ν Μάγνο ήηαλ Δβξαίνο, ηδξπηήο ζξεζθεπηηθήο νκάδαο (1νο κ.Υ. αηώλαο) 10 Ο Απνιιώληνο ν Σπαλεύο ήηαλ λενππζαγόξεηνο θηιόζνθνο ηνπ 1νπ κ.Υ. αηώλα 8
[85]
84. Μεθόδιοσ Α’ ο Ομολογητήσ (842-846) Όμωσ εύδαμε, αμϋςωσ μετϊ το θϊνατο του αυτοκρϊτορα Θεϐφιλου, η χόρα του Θεοδώρα απϋπεμψε τον πατριϊρχη Ιωϊννη Ζ’ και διϐριςε ςτη θϋςη του τον (ϊγιο) Μεθόδιο Α’ τον Ομολογητή. Ο Μεθϐδιοσ εύχε γεννηθεύ ςτισ υρακοϑςεσ τησ ικελύασ, ςποϑδαςε ςτην Κωνςταντινοϑπολη και αποφϊςιςε να γύνει μοναχϐσ ςε μοναςτόρι τησ Βιθυνύασ. Ϋταν φανατικϐσ εικονολϊτρησ και υπϋςτη αρκετϋσ διώξεισ κατϊ την περύοδο τησ βαςιλεύασ του Μιχαόλ Σραυλοϑ. Επύ Θεϐφιλου μαςτιγώθηκε δημοςύωσ και φυλακύςτηκε για επτϊ χρϐνια. Η επιλογό του Μεθϐδιου απϐ την αυτοκρϊτειρα Θεοδώρα όταν η επιβρϊβευςη τησ ςυνεποϑσ εικονοφιλικόσ δρϊςησ του. Αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του ςυγκϊλεςε ϑνοδο η οπούα αναθεμϊτιςε τουσ εικονομϊχουσ (φυςικϊ, όταν η ςειρϊ τουσ να υποςτοϑν το «ανϊθεμα»). Ο Μεζόδηνο Α’ ν Οκνινγεηήο τισ 11 Μαρτύου 842 μετϋφερε πανηγυρικϊ τισ εικϐνεσ ςτο ναϐ τησ Αγύασ οφύασ, τερματύζοντασ ϋτςι την περύοδο τησ εικονομαχύασ με μια θεαματικό τελετό. Η αναςτόλωςη των εικϐνων γιορτϊζεται κϊθε χρϐνο την πρώτη Κυριακό τησ αρακοςτόσ, που ονομϊζεται Κυριακό τησ Ορθοδοξύασ. Μετϊ το θϊνατϐ του ο Μεθϐδιοσ αγιοποιόθηκε απϐ την Ορθϐδοξη Εκκληςύα και η μνόμη του τιμϊται ςτισ 14 Ιουνύου.
[86]
85. Ιγνάτιοσ Α’ (846-857 & 867-877) Μετϊ το θϊνατο του μετριοπαθοϑσ Μεθϐδιου, η Θεοδώρα (που ενεργοϑςε ωσ επύτροποσ του ανόλικου γιου τησ Μιχαόλ Γ’ του Μϋθυςου) τοποθϋτηςε ςτη θϋςη του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ τον ςφοδρϐ πολϋμιο των εικονομϊχων (ϊγιο) Ιγνάτιο Α’. Ο Ιγνϊτιοσ όταν γιοσ του αυτοκρϊτορα Μιχαόλ Α’ και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Νικότασ. Όταν ο Λϋων Ε’ ο Αρμϋνιοσ εκθρϐνιςε με πραξικϐπημα τον Μιχαόλ, ο Νικότασ ευνουχύςτηκε (για να μην ϋχει αργϐτερα απαύτηςη επύ του θρϐνου) και κλεύςτηκε ςε μοναςτόρι. Αργϐτερα ϋγινε και ηγοϑμενοσ τησ μονόσ Αρχιςτρατόγου. Ψσ πατριϊρχησ πλϋον, ο Ιγνϊτιοσ καθαύρεςε τον αρχιεπύςκοπο υρακουςών Γρηγϐριο Αςβεςτϊ, ηγϋτη των μετριοπαθών εικονϐφιλων. Ο Γρηγϐριοσ πόγε ςτη Ρώμη και κατόγγειλε ςτον πϊπα Λϋοντα IV ϐτι ο πατριϊρχησ Ιγνϊτιοσ εύχε εκλεγεύ αντικανονικϊ. Η δυςαρϋςκεια που εκδόλωςε ο πϊπασ όταν ακϐμα ϋνα βόμα ςτην ςυνεχό διαμϊχη μεταξϑ των δυο Εκκληςιών. Ο Ηγλάηηνο κε κνλαρνύο Όταν ο Μιχαόλ ενηλικιώθηκε, η Θεοδώρα απομακρϑνθηκε απϐ την εξουςύα, αλλϊ ο αδελφϐσ τησ καύςαρασ Βϊρδασ όταν ο ιςχυρϐσ ϊνδρασ τησ εποχόσ. Ο Ιγνϊτιοσ ϊςκηςε κριτικό και αρνόθηκε να κοινωνόςει τον Βϊρδα (εύχε διώξει την γυναύκα του και ςυζοϑςε με τη γυναύκα του γιου του) και αυτϐ εύχε ωσ ςυνϋπεια να κατηγορηθεύ ο Ιγνϊτιοσ ωσ ςυνωμϐτησ και να εξοριςτεύ ςε ϋνα νηςύ. την θϋςη του τοποθετόθηκε ο μϋχρι τϐτε λαώκϐσ Υώτιοσ. Σο 867 ο Μιχαόλ Γ’ δολοφονόθηκε απϐ τον Βαςύλειο Α’ τον Μακεδϐνα, ο οπούοσ ανόλθε ςτον αυτοκρατορικϐ θρϐνο. Ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ για πολιτικοϑσ λϐγουσ εξϐριςε τον Υώτιο και επανϋφερε τον Ιγνϊτιο ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο. Σο 877 ο Ιγνϊτιοσ πϋθανε και ο Υώτιοσ επανόλθε ςτο θρϐνο του και μϊλιςτα μερύμνηςε για την αγιοπούηςό του προκατϐχου του. Η μνόμη του Αγύου Ιγνατύου τιμϊται ςτισ 23 Οκτωβρύου. [87]
86. Φώτιοσ Α’ ο Μέγασ (857-867 & 877-886) Όπωσ όδη εύδαμε, ο ιςχυρϐσ καύςαρασ Βϊρδασ (αυτοκρϊτορασ όταν ο ανιψιϐσ του Μιχαόλ Γ’) δυςαρεςτημϋνοσ απϐ την αυςτηρό κριτικό που του αςκοϑςε ο πατριϊρχησ Ιγνϊτιοσ Α’, τον ϋπαυςε και τον εξϐριςε το ϋτοσ 857. Για την κενό θϋςη του πατριϊρχη, ο Βϊρδασ επϋλεξε τον λαώκϐ πρωτοςπαθϊριο και ςυγκλητικϐ (ϊγιο) Φώτιο Α’. Η δοκιμαςμϋνη πλϋον πορεύα ενϐσ λαώκοϑ προσ τον πατριαρχικϐ θρϐνο ακολουθόθηκε και ςτην περύπτωςη του Υωτύου. τισ 20 Δεκεμβρύου 857 ϋγινε μοναχϐσ, την ύδια μϋρα ονομϊςτηκε αναγνώςτησ, την επομϋνη χειροτονόθηκε διϊκονοσ και ςτισ 24 του ύδιου μόνα πρεςβϑτεροσ. Σην ημϋρα των Φριςτουγϋννων ο Υώτιοσ χειροτονόθηκε πατριϊρχησ Νϋασ Ρώμησ. Ο Φώηηνο ζην ζξόλν ηνπ Ο Υώτιοσ αναδεύχθηκε ςτην πορεύα ωσ μια απϐ τισ πιο ςεβαςτϋσ και ςημαντικϋσ προςωπικϐτητεσ τησ ιςτορύασ του Βυζαντύου και τησ Εκκληςύασ γενικϐτερα, αλλϊ και ϋνασ απϐ τουσ πολυμαθεύσ και ςπουδαύουσ λογύουσ τησ μεςαιωνικόσ ελληνϐγλωςςησ γραμματεύασ. Ο πατϋρασ του Υωτύου ϋργιοσ όταν εικονολϊτρησ και για το λϐγο αυτϐ εξορύςτηκε και πϋθανε ςτην εξορύα. Ϋταν ςυγγενόσ του πατριϊρχη Σαρϊςιου, το ϐνομα του οπούου ϋφερε ο αδελφϐσ του νϋου πατριϊρχη. Ο Υώτιοσ εύχε αποκτόςει πλατιϊ μϐρφωςη και απϐ νϋοσ ϊρχιςε να διδϊςκει γραμματικό, ρητορικό και φιλοςοφύα. ταδιοδρϐμηςε ςτην βαςιλικό αυλό και κϋρδιςε διϊφορα ςτρατιωτικϊ και πολιτικϊ αξιώματα. Εκτϐσ τησ αντικανονικϐτητασ τησ τοποθϋτηςησ του Υωτύου ςτο αξύωμα, η εκλογό του ϋπαςχε και για ϋνα ακϐμα λϐγο: Ο Ιγνϊτιοσ δεν εύχε δεχθεύ να παραιτηθεύ απϐ το θρϐνο παρϊ τισ πιϋςεισ (και ύςωσ και βαςανιςτόρια) που υπϋςτη. Για το ςκοπϐ αυτϐ ο Υώτιοσ ςυγκϊλεςε ςϑνοδο, ςτην οπούα παρϋςτηςαν και εκπρϐςωποι του πϊπα Νικολϊου Ι. Η ςϑνοδοσ ςυνεκλόθη τον Μϊιο 861 ςτο ναϐ των Αγύων Αποςτϐλων με τη ςυμμετοχό 348 επιςκϐπων. Ϋταν παρών
[88]
και ο Ιγνϊτιοσ ο οπούοσ αρνόθηκε να παραιτηθεύ και η ςϑνοδοσ τον δύκαςε, τον καθαύρεςε και κρύθηκε «ανϊξιοσ». Ο Υώτιοσ ϋςτειλε ςτον πϊπα επιςτολό και τα πρακτικϊ τησ ςυνϐδου. την επιςτολό του ανϋφερε ϐτι η κατηγορύα ϐτι απϐ λαώκϐσ ϋγινε πατριϊρχησ δεν ευςταθοϑςε αφοϑ υπόρχε τον προηγοϑμενο των πατριαρχών Νικηφϐρου και Σαραςύου. Ακϐμα υποςτόριξε ϐτι εκτϐσ απϐ τα δϐγματα, οι Εκκληςύεσ μποροϑν να διαφοροποιοϑνται ςε αρκετϊ θϋματα, ϐπωσ ο γϊμοσ των κληρικών, οι νηςτεύεσ, η εμφϊνιςη των ιερωμϋνων (αμφύεςη, ϊμφια, γενειϊδα κλπ.) Ο πϊπασ Νικϐλαοσ ενημερώθηκε για τισ αποφϊςεισ τησ ςυνϐδου και ςυγκϊλεςε με τη ςειρϊ του ςϑνοδο ςτη Ρώμη. Η ςϑνοδοσ καθαύρεςε και αναθεμϊτιςε τον παπικϐ τοποτηρητό Ζαχαρύα, τον επύςκοπο υρακουςών Γρηγϐριο, γιατύ χειροτϐνηςε ϐλη τη ςειρϊ των βαθμύδων τησ ιεραρχύασ του Υωτύου και τον ύδιον τον Υώτιο ωσ αύτιο ςκανδϊλων, επιβότορα του θρϐνου και μοιχϐ! Ακϐμα αναθεμϊτιςε ϐλουσ ϐςουσ χειροτονόθηκαν απϐ τον Υώτιο και ϐςουσ επιςκϐπουσ δεν διϋκοπταν ςχϋςεισ με αυτϐν και τον ύδιο τον αυτοκρϊτορα Μιχαόλ. Ο Βαζίιεηνο Α’ ν Μαθεδώλ Ακολοϑθηςε απαντητικό επιςτολό του πατριϊρχη, που αποκαλοϑςε τον πϊπα βϊρβαρο «εν μϋςω βαρβϊρων». Η διαμϊχη των δυο Εκκληςιών κορυφώθηκε με την προςπϊθεια του πϊπα να αποςπϊςει την Εκκληςύα τησ Βουλγαρύασ απϐ την Ανατολικό Εκκληςύα. Σο 867 ο Βαςύλειοσ ο Μακεδών δολοφϐνηςε τον Μιχαόλ και ανακηρϑχθηκε αυτοκρϊτορασ. Ο Βαςύλειοσ θϋληςε να ομαλοποιόςει τισ ςχϋςεισ του με τουσ (υποςτηριχτϋσ του Ιγνατύου), ορθϐδοξο κλόρο και τον ύδιο τον πϊπα και για το λϐγο αυτϐ καθαύρεςε τον Υώτιο και επανϋφερε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τον Ιγνϊτιο. Ο Υώτιοσ εξορύςτηκε ςε μοναςτόρι. Σο 869 ςυνεκλόθη ςϑνοδοσ ςτην οπούα εκλόθη ο Υώτιοσ αλλϊ αρνόθηκε καν να μιλόςει. Η ςϑνοδοσ καταδύκαςε τον τϋωσ πατριϊρχη και τουσ επιςκϐπουσ που τον ακολουθοϑςαν και τουσ αναθεμϊτιςε. Ο Υώτιοσ δεν ϋδωςε ςυνϋχεια και αυτϐ εκτιμόθηκε απϐ τον αυτοκρϊτορα Βαςύλειο, ο
[89]
οπούοσ τον 876 τον ανακϊλεςε απϐ την εξορύα και του ανϋθεςε την ανατροφό και παιδεύα των τεςςϊρων γιων του. Σο 877 πϋθανε ο Ιγνϊτιοσ και ο Υώτιοσ ανϋλαβε και πϊλι τα πατριαρχικϊ καθόκοντα. Αμϋςωσ ενημϋρωςε τον πϊπα Ιωϊννη VIII και αυτϐσ αναγνώριςε τον Υώτιο ωσ πατριϊρχη. Και οι δυο «ξϋχαςαν» πωσ εύχαν αναθεματύςει ο ϋνασ τον ϊλλο ςε δικϋσ τουσ ιερατικϋσ ςυνϐδουσ. Μϊλιςτα ςε νϋα ςϑνοδο που ςυγκλόθηκε το 880, ςτην οπούα παρϋςτηςαν 360 επύςκοποι και οι τοποτηρητϋσ του πϊπα, επικυρώθηκε πανηγυρικϊ η επϊνοδοσ του Υωτύου και ο Υώτιοσ ανακηρϑχθηκε πνευματικϐσ οδηγϐσ τησ Φριςτιανοςϑνησ. Σο 886 πϋθανε ο αυτοκρϊτορασ Βαςύλειοσ και τον διαδϋχθηκε ο γιοσ του Λϋων Σ’ ο οφόσ. Ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ θϋληςε να περιςτοιχύζεται απϐ ανθρώπουσ τησ απϐλυτησ εμπιςτοςϑνησ του και αποφϊςιςε την εκ νϋου απομϊκρυνςη του Υωτύου απϐ τον θρϐνο του πατριϊρχη. τη θϋςη του πατριϊρχη ο Λϋων τοποθϋτηςε τον ανόλικο αδελφϐ του τϋφανο. Ο Υώτιοσ εξορύςτηκε ςε μοναςτόρι τησ μακρινόσ Αρμενύασ, ϐπου και πϋθανε το 893. Ο Φώηηνο Α’ ν Μέγαο Ο Υώτιοσ υπόρξε ϋνασ απϐ τουσ ςημαντικϐτερουσ λογύουσ τησ βυζαντινόσ εποχόσ. Σα ϋργα του εύναι φιλολογικϊ και θεολογικϊ και ακϐμα ϋχουν διαςωθεύ 263 επιςτολϋσ του. Σο διαςημϐτερο απϐ τα φιλολογικϊ του ϋργα εύναι η Μυριόβιβλοσ ό Βιβλιοθόκη. Σο ϋργο αυτϐ εύναι αφιερωμϋνο τον αδελφϐ του Σαρϊςιο, αναφϋρεται ςε 280 ςυγγραφεύσ και περιλαμβϊνει αποςπϊςματα απϐ ϋργα εκκληςιαςτικών και κοςμικών ςυγγραφϋων, περιλόψεισ των ϋργων τουσ και εκτύμηςη του ϑφουσ τουσ. Σο ϋργο πολλών απϐ αυτοϑσ τουσ ςυγγραφεύσ δεν ςώθηκε μϋχρι τισ μϋρεσ μασ και ϋτςι μϐνο χϊρη ςτο Υώτιο ϋχουμε αποςπϊςματα απϐ τουσ Κτηςύα, Κϐνωνα, Μϋμνονα και τα χαμϋνα βιβλύα του Διοδώρου. Ϊργα του Υωτύου εύναι ακϐμη: Λϋξεων υναγωγό. Αμφιλόχια, Κατϊ Μανιχαύων, Περύ τησ του Αγύου Πνεύματοσ Μυςταγωγύασ και ϊλλα. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ την μνόμη του ςτισ 6 Υεβρουαρύου.
[90]
87. τέφανοσ Α’ (886-893) Ο αυτοκρϊτορασ Λϋων Σ’ ο οφόσ ανόλθε ςτο θρϐνο του Βυζαντύου το 886, μετϊ απϐ το θϊνατο του πατϋρα του Βαςιλεύου Α’. Ϋταν λϐγιοσ, καλϐσ ρότορασ και την μϐρφωςό του την οφεύλει ςτον πατριϊρχη Υώτιο, τον οπούο ο Βαςύλειοσ ανακϊλεςε απϐ την εξορύα για να εκπαιδεϑςει τουσ γιουσ του. Ο μϐλισ εύκοςι ετών Λϋων αποφϊςιςε να τοποθετόςει παντοϑ ανθρώπουσ τησ απϐλυτησ εμπιςτοςϑνησ του. Ϊτςι, μεταξϑ ϊλλων, αντικατϋςτηςε και τον πατριϊρχη Υώτιο με τον νεαρϐ, δεκαεννιϊ χρονών αδελφϐ του (ϊγιο) τέφανο Α’. Ο Λέσλ Σ’ ν νθόο Ο τϋφανοσ και ο Λϋων όταν γιοι του αυτοκρϊτορα Βαςιλεύου Α’ και τησ Ευδοκύασ Ιγγερύνησ, αλλϊ πιθανολογεύται ϐτι ο πραγματικϐσ τουσ πατϋρασ όταν ο Μιχαόλ Γ’, αφοϑ η Ευδοκύα υπόρξε ερωμϋνη του την εποχό που ςυνϋλαβε τουσ δυο αυτοϑσ γιουσ τησ. Όταν ο Βαςύλειοσ ανϋβηκε ςτο θρϐνο, ευνοϑχιςε τον νεογϋννητο τϋφανο (για να μην ϋχει ςτο μϋλλον απαιτόςεισ επύ του θρϐνου) και αργϐτερα τον ϋκλειςε ςε μοναςτόρι για να γύνει κληρικϐσ. Ο νεαρϐσ τϋφανοσ όταν ευςεβόσ χριςτιανϐσ. Πϋθανε το 893 ςε ηλικύα μϐλισ 26 ετών. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 18 ΜαϏου.
[91]
88. Αντώνιοσ Β’ Καυλέασ (893-901) Σον τϋφανο διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο του πατριϊρχη ο (ϊγιοσ) Αντώνιοσ Β’ Καυλέασ. Σον προώθηςε ςτην θϋςη αυτό ο αυτοκρϊτορασ Λϋων Σ’ ο οφόσ γιατύ εύχε εκτιμόςει την μετριοπϊθεια, την πραϐτητα και την ςϑνεςό του. Θεμελύωςε την μονό Καυλϋα, απϐ την οπούα απϋκτηςε και το προςωνϑμιο αυτϐ. Όταν πϋθανε τον Υεβρουϊριο του 901, τϊφηκε ςτην μονό αυτό. τα πατριαρχικϊ αρχεύα δεν υπϊρχει τύποτε αξιοςημεύωτο κατϊ την διϊρκεια που ο Αντώνιοσ όταν πατριϊρχησ. Ανακηρϑχθηκε ϊγιοσ και τον τιμοϑν η Ορθϐδοξη και η Καθολικό Εκκληςύα ςτισ 12 Υεβρουαρύου.
[92]
89. Νικόλαοσ Α’ Μυςτικόσ (901-907 & 912-925) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ όταν ο (ϊγιοσ) Νικόλαοσ Α’ Μυςτικόσ απϐ την Κϊτω Ιταλύα. Διετϋλεςε φύλοσ και μαθητόσ του Υωτύου του Μεγϊλου, ϊρα και ςυμμαθητόσ του πρύγκιπα Λϋοντα. Αργϐτερα ϋγινε μυστικός (ςϑμβουλοσ ό γραμματϋασ) του αυτοκρϊτορα πλϋον Λϋοντα Σ’ του οφοϑ. Ο αυτοκρϊτορασ Λϋων εύχε παντρευτεύ για πολιτικοϑσ λϐγουσ την Θεοφανώ, με την οπούα απϋκτηςε μια κϐρη, την Ευδοκύα. Όταν πϋθανε η Θεοφανώ, ο Λϋων παντρεϑτηκε την αγαπημϋνη του Ζωό, η οπούα ϐμωσ πϋθανε ϊτεκνη ςε δϑο χρϐνια. Κατϐπιν παντρεϑτηκε την Ευδοκύα, η οπούα πϋθανε κατϊ τη διϊρκεια τησ γϋννασ μαζύ με το παιδύ τουσ. Όταν ο αυτοκρϊτορασ θϋληςε να προχωρόςει ςε τϋταρτο γϊμο με την ερωμϋνη του Ζωό Καρβουνοψύνα11, ο πατριϊρχησ Νικϐλαοσ ϐχι μϐνο δεν δϋχθηκε να ξεπερϊςει το εμπϐδιο τησ απαγϐρευςησ τϋλεςησ τϋταρτου γϊμου, αλλϊ ϋφταςε ςτο ςημεύο να αφορύςει τον Λϋοντα και να καθαιρϋςει τον ιερϋα που τϋλεςε το μυςτόριο. Ϊξαλλοσ ο αυτοκρϊτορασ καθαύρεςε τον πατριϊρχη και τον υποχρϋωςε να κλειςτεύ ςε μοναςτόρι. τη θϋςη του πατριϊρχη διορύςτηκε ο Ευθϑμιοσ Α’ Ο Νηθόιανο Α’ ν Μπζηηθόο Όταν πϋθανε ο Λϋων, ο διϊδοχϐσ του (και αδελφϐσ του) Αλϋξανδροσ (βαςύλευςε 912-913) απομϊκρυνε τον Ευθϑμιο και επανϋφερε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τον Νικϐλαο. Μετϊ το θϊνατο και του Αλεξϊνδρου, ο Νικϐλαοσ διορύςτηκε, μαζύ με ϊλλουσ τϋςςερισ, επύτροποσ του ανόλικου αυτοκρϊτορα Κωνςταντύνου Ζ’ του Πορφυρογϋννητου. Ο Νικϐλαοσ πϋθανε το 925. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τον εορτϊζει ςτισ 16 ΜαϏου.
11
Ζ Εσή ήηαλ εξσκέλε ηνπ Λένληα θαη πξηλ αθόκα παληξεπηεί όηαλ είρε γελλήζεη ηνλ κειινληηθό απηνθξάηνξα Κσλζηαληίλν Ε’ ηνλ Πνξθπξνγέλλεην. [93]
90. Ευθύμιοσ Α’ (907-912) Όταν (907) ο πατριϊρχησ Νικϐλαοσ Α’ ο Μυςτικϐσ αρνόθηκε να αναγνωρύςει τον τϋταρτο γϊμο του Λϋοντα Σ’, ο τελευταύοσ δεν δύςταςε να τον καθαιρϋςει και ςτην θϋςη τοποθϋτηςε τον πνευματικϐ του (ϊγιο) Ευθύμιο Α’. Οι αυτοκρϊτορεσ ϊλλαζαν και μαζύ τουσ ϊλλαζαν (κατϊ το κϋφι τουσ) και οι πατριϊρχεσ. Όταν το Λϋων πϋθανε το 912, ο διϊδοχϐσ του αυτοκρϊτορασ Αλϋξανδροσ ϋδιωξε τον Ευθϑμιο και επανϋφερε ςτο θρϐνο τον Νικϐλαο. Ο Αλϋξανδροσ βαςύλευςε μϐλισ ϋνα χρϐνο και μετϊ το θϊνατϐ του το 913, ςτο θρϐνο ανόλθε ο Κωνςταντύνοσ Ζ’ ο Πορφυρογϋννητοσ, τον οπούο ϋςτεψε ωσ αυτοκρϊτορα ο πατριϊρχησ Ευθϑμιοσ.
Ο Δπζύκηνο επινγεί ηε ζηέςε ηνπ απηνθξάηνξα Κσλζηαληίλνπ Ε’ Για το τυπικϐ του πρϊγματοσ, ςυνεκλόθη ςϑνοδοσ ςτη Μαγναϑρα η οπούα καθαύρεςε τον Ευθϑμιο. Ο τϋωσ πατριϊρχησ εξορύςτηκε ςε μονό ϐπου και πϋθανε το 917. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον αναγνώριςε ϊγιο και τον τιμϊ ςτισ 5 Αυγοϑςτου.
[94]
91. τέφανοσ Β’ (925-928) Μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη Νικολϊου Α’ του Μυςτικοϑ, ςτο θρϐνο του επιςκϐπου Νϋασ Ρώμησ και Οικουμενικοϑ Πατριϊρχη ανόλθε ο (ϊγιοσ) τέφανοσ Β’. Πριν την εκλογό του όταν μητροπολύτησ τησ ιδιαύτερησ πατρύδασ του Αμϊςειασ του Πϐντου. Ζ ζθξαγίδα ηνπ ηεθάλνπ Β’ Ο τϋφανοσ όταν ευνοϑχοσ. Ανακηρϑχθηκε ϊγιοσ και η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον τιμϊ ςτισ 18 Ιουλύου.
[95]
92. Σρύφων (928-931) Όταν πϋθανε ο τϋφανοσ Β’ ςτον αυτοκρατορικϐ θρϐνο του Βυζαντύου βριςκϐταν ο (ςφετεριςτόσ) Ρωμανόσ Α' ο Λεκαπηνόσ ό Αβϊςτακτοσ (920-944) ο οπούοσ εύχε ςυμβαςιλεύσ και τουσ τϋςςερισ γιουσ του. Ο Ρωμανϐσ πρϐτεινε ςτον Σρϑφωνα, που τϐτε μϐναζε ςε κϊποιο μοναςτόρι τησ Μικρϊσ Αςύασ, να τον διορύςει πατριϊρχη με τον ϐρο ϐτι μετϊ απϐ κϊποια χρϐνια που ο γιοσ του Θεοφϑλακτοσ θα μεγϊλωνε, θα τον αντικαθιςτοϑςε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο. Ο Σρϑφων δϋχθηκε και ο αυτοκρϊτορασ τον βοόθηςε ςημαντικϊ ςτο εκκληςιαςτικϐ του ϋργο του με δωρεϋσ ςε μοναςτόρια και φιλανθρωπικϊ ιδρϑματα. Σο 931 ϐμωσ, ϐταν Θεοφϑλακτοσ όταν ακϐμα δεκαϋξι ετών, ο αυτοκρϊτορασ ζότηςε απϐ τον Σρϑφωνα να παραιτηθεύ απϐ τον θρϐνο του πατριϊρχη υπϋρ του γιου του. Ο Σρϑφωνα ϐμωσ δεν ςυμφώνηςε και εύπε ςτον Ρωμανϐ ϐτι η ανϊρρηςη ςτον πατριαρχικϐ θώκο ενϐσ ανόλικου αγοριοϑ θα δημιουργοϑςε ςκϊνδαλο και μεγϊλο ςϊλο ςτην Ανατολικό αλλϊ και την Ρωμαώκό Εκκληςύα. Ο Ρωμανϐσ οργύςτηκε και αρχικϊ όθελε να ςυλλϊβει και εκτελϋςει τον Σρϑφωνα, ϐμωσ ο λαϐσ αγαποϑςε τον πατριϊρχη για την ευςϋβεια και τισ αγαθοεργύεσ του και ο αυτοκρϊτορασ όθελε να αποφϑγει τη λαώκό οργό. Σϐτε ο Ρωμανϐσ κϊλεςε τον αδύςτακτο και μιςητϐ μητροπολύτη Καιςαρεύασ Θεοφϊνη, ο οπούοσ δολύωσ απϋςπαςε την υπογραφό του Σρϑφωνα ςε ϋνα λευκϐ χαρτύ. Πϊνω απϐ την υπογραφό του πατριϊρχη οι ςϑμβουλοι του Ρωμανοϑ ςυνϋταξαν την παραύτηςό του και ϋτςι ο δεκαεξαετόσ γιοσ του αυτοκρϊτορα χειροτονόθηκε επύςκοποσ Νϋασ Ρώμησ. Όταν ο Σρϑφων κατϊλαβε την απϊτη όταν πολϑ αργϊ, ο νεαρϐσ Θεοφϑλακτοσ όταν όδη πατριϊρχησ. Αποςϑρθηκε ςε ϋνα μοναςτόρι και πϋθανε τρεισ μόνεσ αργϐτερα.
[96]
93. Θεοφύλακτοσ Λεκαπηνόσ (931-956) Ο μϐλισ δεκαϋξι ετών γιοσ του αυτοκρϊτορα Ρωμανού Α’ του Λεκαπηνού, ο Θεοφύλακτοσ διορύςτηκε απϐ τον πατϋρα του πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ, υφαρπϊζοντασ ουςιαςτικϊ τον θρϐνο απϐ τον κανονικϐ πατριϊρχη Σρϑφωνα. Ο πατϋρασ του τον προϐριζε απϐ πολϑ μικρϐ για τον πατριαρχικϐ θρϐνο και για τον λϐγο αυτϐ τον εύχε τοποθετόςει ωσ βοηθϐ του πατριϊρχη Νικολϊου Μυςτικοϑ. Επύςησ εύχε μεριμνόςει να ευνουχιςτεύ ο Θεοφϑλακτοσ, πρϊγμα που, ϐπωσ πύςτευαν τϐτε, θα όταν προςϐν για την καριϋρα του. Υυςικϊ ο ευνουχιςμϐσ όταν εγγϑηςη ϐτι ο Θεοφϑλακτοσ δεν θα εύχε απαύτηςη επύ του αυτοκρατορικοϑ θρϐνου ςτο μϋλλον. Βπδαληηλή αγηνγξαθία τα 24 χρϐνια τησ πατριαρχύασ του, υποςτόριξε ανεπιφϑλακτα την πολιτικό του πατϋρα του και η Εκκληςύα όταν ϋνα ακϐμα πειθόνιο ϐργανο ςτα χϋρια του αυτοκρϊτορα. Επύ εποχόσ Θεοφϑλακτου ϊρχιςε ο εκχριςτιανιςμϐσ των Οϑγγρων. Ο πατριϊρχησ εύχε πϊθοσ με την ιππαςύα και το κυνόγι και διατηροϑςε ςτϊβλουσ με πολλϊ ϊλογα. Σο 956 κατϊ την διϊρκεια ενϐσ κυνηγιοϑ ϋπεςε απϐ το ϊλογϐ του και ςκοτώθηκε.
[97]
94. Πολύευκτοσ (956-970) Σο βαςιλοπαύδι και πατριϊρχη Θεοφϑλακτο, διαδϋχθηκε ο μοναχϐσ (ϊγιοσ) Πολύευκτοσ, γνωςτϐσ για την θεολογικό του κατϊρτιςη, την ςεμνϐτητα και την εγκρϊτειϊ του. Ϋταν επύςησ δεινϐσ ρότορασ και πολλού του προςϋδωςαν το προςωνϑμιο Φρυςόςτομοσ. Ϋταν απϐ τουσ λύγουσ πατριϊρχεσ που τϐλμηςαν να αντιταχθοϑν ςτην κοςμικό εξουςύα των κατϊ καιροϑσ ηγεμϐνων. Αν και ϐφειλε την εκλογό του ςτον Κωνςταντύνο Ζ’ δεν δύςταςε να κριτικϊρει την νομιμϐτητα του τϋταρτου γϊμου του Λϋοντα Σ’ και μϊλιςτα ζότηςε την αποκατϊςταςη του ονϐματοσ του πατριϊρχη Ευθϑμιου που εύχε αντιταχθεύ ςτο τϋταρτο γϊμο του πατϋρα του Κωνςταντύνου. Ακϐμα δεν δύςταςε να φϋρει αντύρρηςη ςτον αυτοκρϊτορα Νικηφόρο Υωκϊ (963-969) ςτο ςχϋδιο διατϊγματϐσ του με το οπούο ϐλοι οι πεςϐντεσ ςτον πϐλεμο κατϊ των Μουςουλμϊνων θα αναγνωρύζονταν ωσ ϊγιοι. Επύςησ τον κατηγϐρηςε για τον γϊμο του με την Θεοφανώ, χόρα του προηγοϑμενου αυτοκρϊτορα Ρωμανοϑ Β’ (959-963) και ϑποπτη για τον θϊνατϐ του Ζ ρεηξνηνλία ηνπ Πνιύεπθηνπ Δεν χαρύςτηκε οϑτε ςτον επϐμενο (και πραξικοπηματικϐ διϊδοχο του Νικηφϐρου Υωκϊ) αυτοκρϊτορα Ιωϊννη Α’ Σςιμιςκό (969-876) απϐ τον οπούο απαύτηςε την τιμωρύα των δολοφϐνων του Υωκϊ. Μϊλιςτα απεύληςε τον Σςιμιςκό ϐτι δεν θα τον ενθρϐνιζε αν δεν απομϊκρυνε απϐ το παλϊτι τη χόρα του Υωκϊ και βαςικϐ μοχλϐ τησ ςυνομωςύασ και τησ δολοφονύασ του. Η Θεοφανώ τελικϊ εξορύςτηκε. Σο 957 επιςκϋφθηκε την Κωνςταντινοϑπολη η Όλγα του Κιϋβου και βαφτύςτηκε χριςτιανό απϐ τον Πολϑευκτο. Η Όλγα εύναι η πρώτη ανακηρυχθεύςα αγύα των Ρώςων. Σην εποχό του Πολϑευκτου ιδρϑθηκαν ςτο Ωγιο Όροσ οι μονϋσ Μεγύςτησ Λαϑρασ και Ιβόρων. Ο Πολϑευκτοσ πϋθανε το 970 και τιμϊται ωσ ϊγιοσ απϐ την Ορθϐδοξη Εκκληςύα ςτισ 5 Υεβρουαρύου.
[98]
95. Βαςίλειοσ Α’ καμανδρηνόσ (970-974) Επϐμενοσ πατριϊρχησ εξελϋγη ο Βαςίλειοσ Α’ καμανδρηνόσ, ο οπούοσ ωσ τϐτε όταν μοναχϐσ ςε ϋνα μοναςτόρι τησ υρύασ. Ψσ πατριϊρχησ εξακολοϑθηςε να ζει λιτϊ και αςκητικϊ, ϐπωσ την εποχό που όταν μοναχϐσ. Επύ των ημερών του ςυντϊχθηκε και κυρώθηκε ο καταςτατικϐσ χϊρτησ τησ μοναςτικόσ πολιτεύασ του Αγύου Όρουσ. Ο απηνθξάηνξαο Ησάλλεο Α’ Σζηκηζθήο Κατηγορόθηκε ωσ παραβϊτησ ιερών κανϐνων και για ςυμμετοχό ςε ςυνωμοςύα κατϊ του αυτοκρϊτορα Ιωϊννη Σςιμιςκό. Ο Βαςύλειοσ κατόγγειλε ϐτι η καταγγελύα τησ ςυνομωςύασ όταν ςυκοφαντικό και δεν παρουςιϊςτηκε ςτο βαςιλικϐ δικαςτόριο. Σιμωρόθηκε για το λϐγο αυτϐ με εξορύα. Κατϋφυγε ςτη μονό καμανδρύου (την εύχε ιδρϑςει ο ύδιοσ, εξ ου και το προςωνϑμιο του), ϐπου και πϋθανε.
[99]
96. Αντώνιοσ Γ’ ο τουδίτησ (974-980) Σον Πολϑευκτο διαδϋχθηκε, ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ, κατϐπιν επιλογόσ του αυτοκρϊτορα Ιωϊννη Σςιμιςκό, ο Αντώνιοσ Γ’ γνωςτϐσ με το προςωνϑμιο τουδίτησ, γιατύ μϋχρι την εκλογό του όταν μοναχϐσ τησ μονόσ τουδύου τησ Πϐλησ. Σο μϐνο γνωςτϐ για την περύοδο τησ πατριαρχύασ του εύναι ϐτι ο Αντώνιοσ αςχολόθηκε με την ςυλλογό βύων των αγύων τησ Εκκληςύασ. Σο 980 ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ Βαςύλειοσ Β’ (ο Βουλγαροκτόνοσ) εξανϊγκαςε τον Αντώνιο ςε παραύτηςη. Αυτϐσ αποςϑρθηκε και πϊλι ςτη μονό τουδύου, ϐπου και πϋθανε τρύα χρϐνια αργϐτερα.
[100]
97. Νικόλαοσ Β’ Χρυςοβέργησ (984-996) Μεταξϑ του ϋτουσ 980, που ο πατριϊρχησ Αντώνιοσ Γ’ υποχρεώθηκε ςε παραύτηςη και του 984 που ο (ϊγιοσ) Νικόλαοσ Β’ Χρυςοβέργησ ανόλθε ςτο θρϐνο, υπϊρχει ϋνα κενϐ τεςςϊρων ετών για το οπούο τα πατριαρχικϊ αρχεύα δεν μασ δύνουν κϊποια εξόγηςη. Κατϊ τη διϊρκεια τησ πατριαρχύασ του Νικολϊου, ολοκληρώθηκε ο εκχριςτιανιςμϐσ των Ρώςων και ο πατριϊρχησ χειροτϐνηςε τον Μιχαόλ τον ϑρο, πρώτο μητροπολύτη Ρωςύασ. Σην εποχό εκεύνη ςτον αυτοκρατορικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ βριςκϐταν ο Βαςύλειοσ Β’ ο Βουλγαροκτόνοσ (9761025) Ο απηνθξάηνξαο Βαζίιεηνο Β’ Φειροτϐνηςε ακϐμα ϋξι επιςκϐπουσ και πολλοϑσ κατώτερουσ κληρικοϑσ που ανϋλαβαν την διϊδοςη του χριςτιανιςμοϑ ςε ϐλη την αχανό
Ρωςύα. Αγιοποιόθηκε και τιμϊται τϐςο απϐ την Ορθϐδοξη, ϐςο και απϐ την Καθολικό Εκκληςύα ςτισ 16 Δεκεμβρύου.
[101]
98. ιςίνιοσ Β’ (996-999) Σον Νικϐλαο διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο Νϋασ Ρώμησ ο ιςίνιοσ Β’. Απϐ τα αρχεύα του Οικουμενικοϑ Πατριαρχεύου μαθαύνουμε πωσ ο ιςύνιοσ όταν εξαιρετικϊ μορφωμϋνοσ θεολογικϊ και εύχε τιμηθεύ με το αξύωμα του μαγύςτρου. Επύςησ ϐτι κατϊ την περύοδο τησ πατριαρχύασ του αντιμετωπύςτηκαν ζητόματα οργϊνωςησ τησ πατριαρχικόσ δικαιοδοςύασ, προβλόματα γϐμου και διαζυγύου και ϊλλα ποιμαντικϊ θϋματα τησ Εκκληςύασ. Σην εποχό εκεύνη αυτοκρϊτορασ του Βυζαντύου όταν ο Βαςύλειοσ Β’
[102]
99. έργιοσ Β’ (999-1019) Μετϊ το θϊνατο το ιςύνιου, ο αυτοκρϊτορασ Βαςύλειοσ Β’ επϋλεξε για το αξύωμα του πατριϊρχη τον ηγοϑμενο τησ μονόσ Μανουόλ ό κατ’ ϊλλουσ τησ μονόσ τουδύου, τον (ϊγιο) έργιο Β’. Η ϋργιοσ όταν γϐνοσ επιφανοϑσ οικογϋνειασ τησ Πϐλησ, ανιψιϐσ του πατριϊρχη Υωτύου και γνωςτϐσ για την ευρεύα μϐρφωςη και την αρετό του. Σο 1009 ο ςυνονϐματϐσ του πϊπασ ϋργιοσ IV ςτην επιςτολό που ϋςτειλε με την ευκαιρύα τησ ενθρϐνιςόσ του ανϋφερε το ϑμβολο τησ Πύςτεωσ, ςτο οπούο εύχε ςυμπεριλϊβει και το περύφημο filioque. [Όπσο αλαθέξεηαη θαη ζηελ ππνζεκείσζε ηεο ζειίδαο 53 ε Ρσκατθή Δθθιεζία ηξνπνπνίεζε ην ύκβνιν ηεο Πίζηεσο θαη δέρζεθε όηη ην Άγην Πλεύκα εθπνξεύεηαη εθ ηνπ Παηξόο και εκ του Υιού (filioque). Απηή είλαη κηα δνγκαηηθή δηακάρε κεηαμύ ηεο Αλαηνιηθήο θαη ηεο Γπηηθήο Δθθιεζίαο πνπ αθόκα δελ έρεη επηιπζεί]. Η πρϊξη αυτό υποχρϋωςε τον πατριϊρχη ϋργιο να διαγρϊψει απϐ τα Δύπτυχα τησ Εκκληςύασ τον πϊπα ϋργιο. Αυτϐ το γεγονϐσ αναφϋρεται ςτην εκκληςιαςτικό ιςτορύα ωσ το χύςμα των δυο εργύων. Επύ εργύου μεταφρϊςτηκαν ςτη ρωςικό γλώςςα ϐλοι οι εκκληςιαςτικού κώδικεσ και νϐμοι, που όταν μϋχρι τϐτε ςε ιςχϑ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα αγιοπούηςε τον ϋργιο και τον τιμϊ ςτισ 12 Απριλύου.
[103]
100.
Ευςτάθιοσ (1020-25)
Μετϊ τον ϋργιο ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Ευςτάθιοσ, πρωτοπρεςβϑτεροσ ςτο παλϊτι του αυτοκρϊτορα Βαςιλεύου Β’. Ο Ευςτϊθιοσ πρωτοςτϊτηςε ςτισ προςπϊθειεσ τησ Ανατολικόσ Εκκληςύασ να βελτιώςει τισ ςχϋςεισ τησ με την Εκκληςύα τησ Ρώμησ, για να γεφυρωθεύ το ςυνεχώσ διευρυνϐμενο χϊςμα μεταξϑ των δυο Εκκληςιών, που εν τϋλει κορυφώθηκε με το Μεγϊλο χύςμα του 1054. Σην εποχό τησ πατριαρχύασ του Ευςτϊθιου ο πϊπασ επιδύωκε την κυριαρχύα – ϐχι μϐνο τα πρωτεύα – πϊνω ςε ϐλο τον χριςτιανικϐ κϐςμο. Η ςτϊςη αυτό του πϊπα όταν προςβλητικό για την Κωνςταντινοϑπολη που κυριαρχοϑςε πνευματικϊ ςε ϐλη την Ανατολό, καθώσ και ςτουσ Ρώςουσ, τουσ Βοϑλγαρουσ, τουσ ϋρβουσ και ϊλλουσ λαοϑσ. Οξζόδνμε ξσζηθή αγηνγξαθία Ο Ευςτϊθιοσ πρϐτεινε ςτον Πϊπα Ιωϊννη XIX μια ςυμβιβαςτικό λϑςη: Ο Ορθϐδοξοσ πατριϊρχησ να αποκαλεύται Οικουμενικϐσ ςτην ςφαύρα επιρροόσ του (in suo orbe) ςτην Ανατολό και ο πϊπασ οικουμενικϐσ ςε ϐλο τον κϐςμο (in universo). την πρϐταςη αυτό όταν εμφανόσ η προςπϊθεια να κρατόςει η Κωνςταντινοϑπολη τον ϋλεγχο των Εκκληςιών τησ Νϐτιασ Ιταλύασ . Η πρϐταςη αυτό του Ευςτϊθιου απορρύφθηκε απϐ τον πϊπα Ιωϊννη, οπούοσ ϐμωσ αποδϋχθηκε οι εκκληςύεσ τησ Κϊτω Ιταλύασ να κρατόςουν το βυζαντινϐ τελετουργικϐ με αντϊλλαγμα την καθιϋρωςη του λατινικοϑ τελετουργικοϑ ςτισ εκκληςύεσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Μετϊ απϐ αυτό την αντιπρϐταςη του πϊπα όταν πλϋον ςαφϋσ ϐτι το χϊςμα διευρυνϐταν και οι δυο Εκκληςύεσ ϐδευαν προσ την ρόξη.
[104]
101. Αλέξιοσ τουδίτησ (1025-43) Μετϊ το θϊνατο του Ευςταθύου, ο αυτοκρϊτορασ Βαςύλειοσ Β’ (ο Βουλγαροκτόνοσ) επϋλεξε για τον πατριαρχικϐ θρϐνο τον ηγοϑμενο τησ μονόσ τουδύου Αλέξιο. Ο αυτοκρϊτορασ πϋθανε τη απϐγευμα τησ ημϋρασ τησ ενθρϐνιςησ του νϋου πατριϊρχη. Μετϊ απϐ το γεγονϐσ αυτϐ οι αντύπαλοι του Αλϋξιου επιδύωξαν να ανατρϋψουν την εκλογό του με το επιχεύρημα ϐτι η εκλογό του απϐ τον (όδη νεκρϐ) βαςιλιϊ, όταν αντικανονικό. Ο Ευςτϊθιοσ ωσ πατριϊρχησ, επιχεύρηςε και πϋτυχε τον περιοριςμϐ τησ επιρροόσ τησ υροώακωβύτικησ Εκκληςύασ ςτισ περιοχϋσ τησ υρύασ και Μεςοποταμύασ. Ο υροώακωβύτησ πατριϊρχησ Ιωϊννησ Η’ μπαρ Αμπντοϑν ςυνελόφθη και μεταφϋρθηκε ςτην Πϐλη. Τποχρεώθηκε να φορϋςει το μοναχικϐ ρϊςο και να κλειςτεύ ςε μοναςτόρι. Επύ πατριαρχύασ του Αλϋξιου βαςύλευςαν ςτην Κωνςταντινοϑπολη κατϊ ςειρϊ οι εξόσ οκτώ αυτοκρϊτορεσ: Βαςύλειοσ Β’, Κωνςταντύνοσ Η’, Ζωό η Πορφυρογϋννητη, Ρωμανϐσ Γ’ Αργυρϐσ, Μιχαόλ Δ’ ο Παφλαγϐνασ, Μιχαόλ Ε’ Καλαφϊτησ, Θεοδώρα και Κωνςταντύνοσ Θ’ ο Μονομϊχοσ Σο 1034 ϋςτεψε αυτοκρϊτορα τον Μιχαόλ Δ’ τον Παφλαγόνα, εραςτό τησ Ζωόσ τησ Πορφυρογϋννητησ, χόρασ και (πιθανϐτατα δολοφϐνου) του Ρωμανοϑ Γ’ Αργυροϑ. άδρυςε μοναςτόρι, ςτο οπούο ϋδωςε το ϐνομϊ του: Μονό του Κυρύου Αλεξύου το οπούο και χρηματοδϐτηςε πλοϑςια. Μετϊ ϐμωσ απϐ τον θϊνατϐ του ο Κωνςταντύνοσ Θ’ δόμευςε την περιουςύα τησ μονόσ αυτόσ.
[105]
102. Μιχαήλ Α’ Κηρουλάριοσ (1043-59) Διϊδοχοσ του Αλϋξιου τουδύτη ςτον θρϐνο του πατριϊρχη επελϋγη ο Μιχαήλ Α’ Κηρουλάριοσ. Ο Μιχαόλ όταν γιοσ ςυγκλητικοϑ και οι γονεύσ τον προϐριζαν για πολιτικό ςταδιοδρομύα. Για τον λϐγο αυτϐ τον ώθηςαν να αποκτόςει ευρεύα μϐρφωςη. Όταν ϐμωσ αναμεύχθηκε ςτην ςυνομωςύα για την ανατροπό του αυτοκρϊτορα Μιχαόλ Δ’ του Παφλαγόνα (1034-41) ςυνελόφθη και εξορύςτηκε μαζύ με τον αδελφϐ του. Ο αδελφϐσ του αυτοκτϐνηςε και αυτϐσ όταν ϋνασ ςοβαρϐσ λϐγοσ για να αποφαςύςει ο Μιχαόλ να γύνει μοναχϐσ. Σο 1042 ανόλθε ςτο θρϐνο ο Κωνςταντύνοσ Θ’ ο Μονομϊχοσ ο οπούοσ επϋλεξε τον Μιχαόλ Κηρουλϊριο για ςϑμβουλϐ του και μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη τον προώθηςε ςτην θϋςη του προκαθημϋνου τησ Ανατολικόσ Εκκληςύασ. Ο παηξηάξρεο Μηραήι Α’ Κεξνπιάξηνο ζην ζξόλν (Μηθξνγξαθία ηνπ 12νπ αηώλα) Ο Μιχαόλ όθελε να τονώςει το κϑροσ του Πατριαρχεύου και των πατερικών παραδϐςεων και δεν δύςταςε να ϋρθει ςε ςϑγκρουςη με τον Λϐγιο και φιλϐςοφο Μιχαόλ Χελλϐ12, που απϐ την πλευρϊ του υπεραςπιζϐταν την προαγωγό και την διϊδοςη τησ κλαςςικόσ ελληνικόσ φιλοςοφύασ. Ο Χελλϐσ κατηγοροϑςε τον Πατριϊρχη για τον αλαζονικϐ και αυταρχικϐ τρϐπο που ενεργοϑςε και ϋλεγε παραςτατικϊ ϐτι το μϐνο που του ϋλειπαν όταν η αυτοκρατορικό πορφϑρα και τα ερυθρϊ ςανδϊλια. Ο Μιχαόλ Κηρουλϊριοσ ϋμεινε ςτην ιςτορύα για τον ρϐλο του ςτο οριςτικϐ χίςμα τησ Ανατολικόσ με τη Δυτικό Εκκληςύα. Όλα ξεκύνηςαν το 1054, ϐταν οι Ϊλληνεσ τησ βυζαντινόσ Νϐτιασ Ιταλύασ υποχρεώθηκαν απϐ τουσ ανθρώπουσ του πϊπα να προςαρμοςτοϑν ςτο δυτικϐ λειτουργικϐ και να αλλϊξουν ακϐμα και την γλώςςα απϐ 12
Ο Μηραήι Φειιόο ήηαλ Βπδαληηλόο ιόγηνο, ηζηνξηθόο θηιόζνθνο θαη δηπισκάηεο κε ηεξάζηην ζπγγξαθηθό έξγν ζε πνιινύο θιάδνπο ησλ Δπηζηεκώλ θαη ησλ Γξακκάησλ. Γίδαμε ζην Παλδηδαθηήξην (ην παλεπηζηήκην ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο) θαη θαηείρε ηελ ζέζε ηνπ ύπαηνπ ησλ θηινζόθσλ. (όξνο πνπ ηζνδπλακεί κε ηελ ζεκεξηλή έλλνηα ηνπ πξύηαλε [106]
ελληνικό ςε λατινικό. Εξοργιςμϋνοσ ο πατριϊρχησ Μιχαόλ απαύτηςε απϐ τισ λατινικϋσ εκκληςύεσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ, να υιοθετόςουν το ανατολικϐ λειτουργικϐ και την ελληνικό γλώςςα. Με τη ςειρϊ του ο πϊπασ Λϋων IX ϋςτειλε ςτην Κωνςταντινοϑπολη τρεισ εκπροςώπουσ του με επικεφαλόσ τον καρδινϊλιο Ουμβϋρτο. Ο τελευταύοσ παρϋδωςε επιςτολό του πϊπα, με την οπούα επϋκρινε το πατριαρχεύο για την μη προςθόκη του Filioque ςτο ϑμβολο τησ Πύςτεωσ. Ο πατριϊρχησ αρνόθηκε περαιτϋρω ςυζότηςη με τουσ απεςταλμϋνουσ του πϊπα. Σο πρωύ του αββϊτου 16 Ιουλύου 1054 ο καρδινϊλιοσ Ουμβϋρτοσ και οι ϊλλοι δυο απεςταλμϋνοι του πϊπα (που όταν όδη νεκρϐσ απϐ τριμόνου) μπόκαν ςτο ναϐ τησ Αγύασ οφύα και κατϋθεςαν πϊνω ςτην Αγύα Σρϊπεζα μια παπικό Βοϑλα, που περιεύχε τον αφοριςμϐ του πατριϊρχη Μιχαόλ. Κατϐπιν αποχώρηςαν αναθεματύζοντασ τον πατριϊρχη μπροςτϊ ςτον αυτοκρϊτορα κα το εκκληςύαςμα. Ϊνασ διϊκονοσ κϊλεςε τουσ τρεισ να πϊρουν πύςω την παπικό Βοϑλα και ϐταν αυτού αρνόθηκαν, την πϋταξε ςτο δρϐμο. Σν Μεγάιν ρίζκα Ο πατριϊρχησ ςυγκϊλεςε την ςϑνοδο του Πατριαρχεύου, η οπούα με την απϐφαςό τησ ςτισ 20 Ιουλύου 1054, αναθεμϊτιςε τουσ τρεισ απεςταλμϋνουσ. Με την απϐφαςη ςυντϊχθηκαν και οι πατριϊρχεσ Αλεξανδρεύασ, Αντιοχεύασ και Ιεροςολϑμων. Σην Κυριακό 24 Ιουλύου ο αναθεματιςμϐσ αναγνώςτηκε απϐ το βόμα τησ Αγύασ οφύασ. Σο Μεγϊλο χύςμα, ϐπωσ αποκλόθηκε αυτϐ το γεγονϐσ, δεν ϋχει ακϐμα κλεύςει και οι δυο Εκκληςύεσ παραμϋνουν και ςόμερα ακϐμα αμετακύνητεσ ςτισ θϋςεισ τουσ. Η ϊρςη των αναθεματιςμών, που ϋγινε το 1965, δεν ϋκλειςε το χϊςμα αυτϐ. Η ανϊμειξη του Μιχαόλ ςτο ζότημα τησ απομϊκρυνςησ του αυτοκρϊτορα Κωνςταντύνου Θ’, εύχε ωσ ςυνϋπεια την απομϊκρυνςη του ύδιου απϐ το, πατριαρχικϐ θρϐνο. Εξορύςτηκε και παραπϋμφθηκε ςε δικαςτόριο, το οπούο ϐμωσ ποτϋ δεν ςυνεδρύαςε, γιατύ εν τω μεταξϑ ο πατριϊρχησ πϋθανε το 1059.
[107]
103. Κωνςταντίνοσ Γ’ Λειχούδησ (1059-1063) Μετϊ την απομϊκρυνςη του Μιχαόλ Κηρουλϊριου, πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο (ϊγιοσ) Κωνςταντίνοσ Γ’ Λειχούδησ Γεννόθηκε ςτην Κωνςταντινοϑπολη, πόρε καλό μϐρφωςη και όταν ςυμμαθητόσ του Μιχαόλ Χελλού και του (επϐμενου πατριϊρχη) Ιωϊννη Ξιφιλύνου. Ανόλθε ςε υψηλϊ αξιώματα και διετϋλεςε ςϑμβουλοσ των αυτοκρατϐρων Μιχαόλ Ε’ Καλαφϊτη και Κωνςταντύνου Θ’ του Μονομϊχου. Βπδαληηλή εηθόλα Ο Κωνςταντύνοσ όταν ςυγγραφϋασ και διαςώζονται δυο ϋργα του: Περύ δούλου εγκληματικού και Περύ του φονεύςαντοσ ιερϋωσ και
καθαιρεθϋντοσ. Όταν ο πατριϊρχησ πϋθανε ο Μιχαόλ Χελλϐσ ϋγραψε τον επιτϊφιϐ του. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τον τιμϊ ςτισ 29 Ιουλύου.
[108]
104. Ιωάννησ Η’ Ξιφιλίνοσ (1063-75) Σο Κωνςταντύνο Λειχοϑδη διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ο (ϊγιοσ) Ιωάννησ Η’ Ξιφιλίνοσ. Ο Ιωϊννησ γεννόθηκε ςτην Σραπεζοϑντα κα όταν γϐνοσ αρχοντικόσ οικογϋνειασ. ποϑδαςε ςτην Κωνςταντινοϑπολη και όταν ςυμμαθητόσ του λϐγιου και φιλοςϐφου Μιχαόλ Χελλού και του (προκατϐχου του ςτο θρϐνο) Κωνςταντύνου Λειχοϑδη. Ο Ιωϊννησ ςποϑδαςε τη νομικό επιςτόμη και διετϋλεςε δικηγϐροσ, δικαςτόσ και δϊςκαλοσ ςτο Πανδιδακτόριο (πανεπιςτόμιο) τησ Πϐλησ, το οπούο διηϑθυνε ο Μιχαόλ Χελλϐσ. Με τον Χελλϐ όταν καλού φύλοι. Ο Μηραήι Ψειιόο Μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη Κωνςταντύνου Γ’, ο αυτοκρϊτορασ Κωνςταντύνοσ Ι’ Δούκασ, επϋλεξε (μετϊ απϐ πρϐταςη του Χελλοϑ) τον Ιωϊννη να αναλϊβει την κενό ϋδρα του Οικουμενικοϑ πατριϊρχη. Ψσ πατριϊρχησ ο Ιωϊννησ ενδιαφϋρθηκε για την ανακοϑφιςη των φτωχών. Επύςησ ανακαύνιςε τον ναϐ τησ Αγύασ οφύασ. Παρϊλληλα ςυνϋγραψε και θεολογικϋσ, νομικϋσ και φιλοςοφικϋσ πραγματεύεσ. Ο Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον αγιοπούηςε και τον τιμϊ ςτισ 30 Αυγοϑςτου.
[109]
105. Κοςμάσ Α’ ο Ιεροςολυμίτησ (1075-81) Ο αυτοκρϊτορασ του Βυζαντύου Μιχαόλ Α’ Δούκασ πρϐτεινε ωσ διϊδοχο του πατριϊρχη Ιωϊννη Η’ τον όδη προχωρημϋνησ ηλικύασ (ϊγιο) Κοςμά Α’ τον Ιεροςολυμίτη. Ο Κοςμϊσ εύχε γεννηθεύ ςτην Αντιϐχεια, αλλϊ ςποϑδαςε και ϋζηςε μεγϊλο μϋροσ τησ ζωόσ ςτην Ιερουςαλόμ, εξ ου και το προςωνϑμιο. Σο 1078 ο Κοςμϊσ ϋςτεψε ωσ νϋο αυτοκρϊτορα τον ςφετεριςτό του θρϐνου Νικηφόρο Γ’ Βοτανειϊτη. Αργϐτερα αντιτϊχθηκε ςτο γϊμο του Νικηφϐρου με την Μαρύα τϋωσ ςϑζυγο του προκατϐχου του θρϐνου Μιχαόλ. Όμωσ το μοναδικϐ μϋτρο που πόρε όταν η καθαύρεςη του ιερϋα που ευλϐγηςε το γϊμο αυτϐ. Ο απηνθξάηνξαο Αιέμηνο Α’ Κνκλελόο Σον Απρύλιο του 1081 ϋςτεψε ακϐμα ϋνα αυτοκρϊτορα τον Αλϋξιο Α’ Κομνηνό. Ο Αλϋξιοσ θϋληςε με τη ςειρϊ του να παντρευτεύ την τϋωσ ςϑζυγο των δυο προκατϐχων του αυτοκρατϐρων Μαρύα, αλλϊ αυτό τη φορϊ ο Κοςμϊσ απαύτηςε και πϋτυχε να μη πραγματοποιηθεύ ο γϊμοσ αυτϐσ. Σην ύδια χρονιϊ ο Κοςμϊσ παραιτόθηκε απϐ τον πατριαρχικϐ θρϐνο, ύςωσ γιατύ επιθυμοϑςε να μονϊςει ό εξ αιτύασ αυλικόσ παρϋμβαςησ. Αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι και πϋθανε εκεύ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο (και θαυματουργϐ) και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 2 Ιανουαρύου.
[110]
106. Ευςτράτιοσ Γαριδάσ (1081-84) Οι επεμβϊςεισ τησ αυλόσ ςτα εκκληςιαςτικϊ πρϊγματα τησ ανατολικόσ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ δεν ςταμϊτηςαν ποτϋ κατϊ την υπερχιλιϐχρονη ζωό τησ βυζαντινόσ αυτοκρατορύασ. Όταν λοιπϐν ο Κοςμϊσ ο Ιεροςολυμύτησ παραιτόθηκε απϐ τον θρϐνο του, η αυταρχικό και φιλϐδοξη Ωννα Δαλαςςηνό, μητϋρα του αυτοκρϊτορα Αλϋξιου Α’ Κομνηνού, επϋβαλε για την κϊλυψη τησ κενόσ ϋδρασ του πατριϊρχη, τον μυςτικοςϑμβουλϐ τησ και ευνοϑχο Ευςτράτιο Γαριδά. Η ιςτορικϐσ Άννα Κομνηνό (κϐρη του Αλϋξιου) και ϊλλοι ςυγγραφεύσ. περιγρϊφουν τον Ευςτρϊτιο ωσ αμϐρφωτο, αφελό και με αδϑνατο χαρακτόρα. Αυτϐ φϊνηκε ϐταν ςτισ αρχϋσ τησ βαςιλεύασ του Αλϋξιου Α’, ξϋςπαςε ο πϐλεμοσ κατϊ των Νορμανδών. Ο πατριϊρχησ δεν αντιτϊχθηκε ςτισ απαλλοτριώςεισ ϋργων τϋχνησ και ϊλλων θηςαυρών των εκκληςιών τησ Πϐλησ, που διϋταξε ο αυτοκρϊτορασ, προκειμϋνου να ςυγκεντρώςει χρυςϐ και να κϐψει νομύςματα για την κϊλυψη των δαπανών του πολϋμου. Αυτϐσ που αντιςτϊθηκε με ςθϋνοσ ς’ αυτόν απϐφαςη του αυτοκρϊτορα όταν ο επύςκοποσ Φαλκηδϐνασ Λϋων, ο οπούοσ κατηγϐρηςε τον πατριϊρχη ϐτι ιδιοποιόθηκε μϋροσ του χρυςοϑ τησ Εκκληςύασ. Ακϐμα τον κατηγϐρηςε για αύρεςη και ζότηςε την ςϑγκλιςη ςυνϐδου για να ερευνόςει το ζότημα. Ο Ευςτρϊτιοσ προτύμηςε να παραιτηθεύ το 1084.
[111]
107. Νικόλαοσ Γ’ Κυρδινιάτησ (1084-1111) Μετϊ την παραύτηςη του Ευςτρϊτιου, ο αυτοκρϊτορασ Αλϋξιοσ Α’ Κομνηνόσ επϋλεξε για τον πατριαρχικϐ θρϐνο τον λϐγιο Νικόλαο Γ’ Κυρδινιάτη ή Γραμματικό. Ο Νικϐλαοσ εύχε ςπουδϊςει ςτην Κωνςταντινοϑπολη και πϋραςε τα νεανικϊ χρϐνια ςτην Αντιϐχεια τησ Πιςιδύασ ϐπου, πιθανώσ, ϋγινε μοναχϐσ. Σο 1068 ϋφυγε απϐ την περιοχό, την οπούα απειλοϑςαν οι ελτζοϑκοι Σοϑρκοι και όρθε ςτην Πϐλη, ϐπου ύδρυςε μοναςτόρι αφιερωμϋνο ςτον Ιωϊννη Βαπτιςτό. Ψσ πατριϊρχησ ο Νικϐλαοσ όταν διαλλακτικϐσ και ςυμφιλιωτικϐσ. ‘Ηταν ςυγγραφϋασ εκκληςιαςτικών ϑμνων. Ϊμεινε ςτο θρϐνο ςυνολικϊ 27 χρϐνια, πρϊγμα ςπανιϐτατο για τα δεδομϋνα του πατριαρχεύου. Ο Βνύιγαξνο ηεξέαο Βνγόκηινο, ηδξπηήο ηεο νκώλπκεο αίξεζεο Ϊνα απϐ τα ςημαντικϊ ζητόματα που αντιμετώπιςε ο Νικϐλαοσ όταν η καταπολϋμηςη τησ αύρεςησ των 13 Βογομύλων , που εύχε πϊρει μεγϊλη ϋκταςη ςτην Βουλγαρύα και γενικϐτερα ςτα Βαλκϊνια και καταδύκαςε ωσ αιρετικϐ τον ηγϋτη των Βογομύλων Βαςύλειο τον Ιατρό. Ο πατριϊρχησ αςχολόθηκε επύ πολϑ με το θϋμα του μοναχιςμοϑ και επύ των ημερών του το καθεςτώσ του Αγύου Όρουσ ϋγινε πιο ςτϋρεο. Όταν Αλϋξιοσ Κομνηνϐσ διαπραγματευϐταν με τον πϊπα Ουρβανϐ II για το θϋμα τησ αντιμετώπιςησ των Σοϑρκων και των Αρϊβων (ο Ουρβανϐσ όταν ο πϊπασ που κόρυξε την Πρώτη ταυροφορύα), ζότηςε απϐ τον πατριϊρχη να πει την ϊποψό του για την ϋνωςη των Εκκληςιών. Ο Νικϐλαοσ εύπε ϐτι όταν υπϋρ τησ ϋνωςησ με την προϒπϐθεςη την ομολογύασ πύςτησ ςτην Ορθοδοξύα (απϐ τον πϊπα) την εγκατϊλειψη τησ θεωρύασ του παπικοϑ πρωτεύου και την απαλοιφό του filioque απϐ το Δϐγμα τησ Πύςτησ. Όμωσ ο ύδιοσ δεν ϋκανε καμιϊ παραχώρηςη εκ μϋρουσ τησ Ορθοδοξύασ προσ τη Δϑςη.
Ζ αίξεζε ησλ Βνγνκίισλ ήηαλ κηα δπτζηηθή ζξεζθεπηηθή θίλεζε. Οθείιεη ην όλνκά ηεο ζηνλ θαιόγεξν Βνγόκηιν ή Ηεξεκία. Οη Βνγόκηινη απέξξηπηαλ ηελ εθθιεζηαζηηθή ηεξαξρία, ηελ ιαηξεία ησλ εηθόλσλ, ησλ αγίσλ, ηνπ ζηαπξνύ θαη γεληθά ησλ ζπκβόισλ πνπ ηα ζεσξνύζαλ εηδσινιαηξηθά θαηλόκελα. Γελ απνδέρνληαλ ηα Μπζηήξηα θαη ην δόγκα ηεο παξζελνγέλεζεο ηνπ Ηεζνύ. Ήηαλ ε πξόδξνκνη ησλ Καζαξώλ θαη ηεο Θξεζθεπηηθήο Μεηαξξύζκηζεο. 13
[112]
108. Ιωάννησ Θ’ Ιερομνήμων (1111-34) Σον Νικϐλαο Γ’ διαδϋχθηκε ο ανιψιϐσ του ιςχυροϑ επιςκϐπου Φαλκηδϐνασ Ιωάννησ Θ’ ο Αγαπητόσ ή Ιερομνήμων. Σο δεϑτερο προςωνϑμιο το οφεύλει ςτον τύτλο που του εύχε απονεμηθεύ απϐ τον προηγοϑμενο πατριϊρχη. Ϋταν λϐγιοσ και αγωνύςτηκε για την δημιουργύα βιβλιοθόκησ ςυγκεντρώνοντασ τουσ χιλιϊδεσ τϐμουσ βιβλύων που όταν ςκορπιςμϋνοι ςε διϊφορα ςημεύα τησ Πϐλησ. Με εγκυκλύουσ του πϋτυχε να ελαττωθεύ η τϊςη πολλών κληρικών να αςκοϑν και ϊλλο επϊγγελμα ϐπωσ αυτϐ του δικηγϐρου. Οι προςπϊθειεσ του αυτοκρϊτορα να πεύςει και αυτϐν τον πατριϊρχη (ϐπωσ και τον προηγοϑμενο) να ςυμβϊλει ςτην γεφϑρωςη του χϊςματοσ που εύχε δημιουργηθεύ μεταξϑ Ανατολικόσ και Δυτικόσ Εκκληςύασ με το Μεγϊλο χύςμα δεν εύχαν επιτυχύα, αφοϑ ο Ιωϊννησ, αλλϊ και ϐλοσ ο κλόροσ, οι μοναχού και οι λαώκού όταν αντύθετοι με την αποδοχό του «παπικοϑ Πρωτεύου». Ο Ηεζνύο παξαδίλεη ηα θιεηδηά ηεο εμνπζίαο ηεο Δθθιεζίαο ζηνλ Άγην Πέηξν (ε ινγηθή ηνπ παπηθνύ πξσηείνπ) Σο 1118 με εντολό του αυτοκρϊτορα Αλϋξιου και παρουςύα του πατριϊρχη Ιωϊννη ςυντελϋςτηκε μια απϐ τισ πιο βϊρβαρεσ πρϊξεισ ςτην ιςτορύα του Βυζαντύου. Ο ηγϋτησ τησ αύρεςησ των Βογομύλων, Βαςύλειοσ ο Ιατρϐσ μαζύ με πολλοϑσ μαθητϋσ και οπαδοϑσ του, κϊηκαν ςτην πυρϊ, ςε μια δημϐςια τελετό που ϋγινε ςτον Ιππϐδρομο τησ Κωνςταντινοϑπολησ παρουςύα τησ αυλόσ, εκατοντϊδων αρχιερϋων, ιερϋων και μοναχών και χιλιϊδων απλών πολιτών. Ϋταν μια πρϊξη-πρϐδρομοσ των χιλιϊδων παρϐμοιων πρϊξεων, που θα διαπρϊξει αργϐτερα η διαβϐητη καθολικό Ιερϊ Εξϋταςη. Η ιςτορικϐσ Ωννα Κομνηνό, κϐρη του αυτοκρϊτορα Αλϋξιου Α’ Κομνηνοϑ, ϋγραψε ςτο βιβλύο τησ Αλεξιϊσ, ςτο οπούο εξιςτορεύ με λεπτομϋρειεσ τη ζωό και το ϋργο το πατϋρα τησ τα ακϐλουθα ςτην προςπϊθειϊ τησ να εξωραϏςει αυτό την φρικιαςτικό πρϊξη:
[113]
Από ηνπο Βνγόκηινπο, άιινη επηκέλαλε ζηηο ηδέεο ηνπο, άιινη ηηο αξληόληαλ. Ο απηνθξάηνξαο επηρείξεζε λα γπξίζεη ζηελ Οξζνδνμία ηνπο πιαλεκέλνπο, ζπκβνπιεύνληάο ηνπο ν ίδηνο, είηε ζηέιλνληαο ζηηο θπιαθέο θάπνηνπο ζενιόγνπο θιεξηθνύο γηα λα ηνπο ηξαβήμνπλε από ηελ αίξεζε. Έηζη όζνη μαλαγπξίζαλε ζηε ζσζηή πίζηε, ειεπζεξσζήθαλε, θη’ όζνη επηκείλαλε ζηελ αίξεζε, απνκείλαλε ζηηο θπιαθέο, όπνπ δελ ζηεξεζήθαλε ηίπνηα από ηα ρξεηαδνύκελα, θαγεηά, ξνύρα θαη ζθεπάζκαηα. Ζ Άλλα Κνκλελή Τνλ Βαζίιεην ηνλ θαηαδίθαζε ν βαζηιηάο λα θαεί, αλ δελ αξλεζεί ηελ πιάλε ηνπ. Πξόζηαμε ινηπόλ κέζα ζηνλ ηππόδξνκν λα ζηήζνπλ από κηα κεξηά έλαλ ζηαπξό, θη’ από ηελ άιιε λ’ αλάςνπλε κηα θσηηά, ώζηε ν θαηάδηθνο λα θνβεζεί ηε θσηηά θαη λα βαδίζεη πξνο ηνλ ζηαπξό θ’ έηζη λα γιηηώζεη. Αιιά ν Βαζίιεηνο πίζηεπε πσο ζα ηνλ αξπάμνπλ νη Άγγεινη, θαη ηξάβεμε πξνο ηε θσηηά. Όηαλ όκσο πήγε θνληά ζηε θσηηά, δείιηαζε θη’ άξρηζε λα γπξίδεη ην πξόζσπό ηνπ από δσ θη’ από θεη θαη λα ρηππά ηα ρέξηα ηνπ θαη ηα κεξηά ηνπ. Σην ηέινο ζηάζεθε αθίλεηνο. Τόηε νη δήκηνη πεηάμαλε ζηε θσηηά ηνλ καλδύα ηνπ γηα λα δεη πσο θάεθε θαη λα κελ πέζεη κέζα. Μα ν Βαζίιεηνο κ’ όιν πνπ θάεθε ν καλδύαο ηνπ, θώλαδε πσο ηνλ βιέπεη λα αλεβαίλεη ςειά ζηνλ νπξαλό, θ’ έηζη έπεζε θη’ ν ίδηνο κέζα ζηηο θιόγεο, θαη θάεθε. Ύζηεξα θάςαλε θαη ηνπο «δώδεθα απνζηόινπο» θαζώο θη’ όινπο ηνπο θνξπθαίνπο Βνγόκηινπο». Ο Ιωϊννησ Θ’ πϋθανε το 1134.
[114]
109. Λέων τυππήσ (1134-43) Για τον διϊδοχο του πατριϊρχη Ιωϊννη Θ’ (ϊγιο) Λέοντα τυππή τα αρχεύα του Πατριαρχεύου αναφϋρουν ελϊχιςτα πρϊγματα. Πριν εκλεγεύ πατριϊρχησ όταν ιερϋασ και οικονϐμοσ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ. Επύ την ημερών του αυτοκρϊτορασ του Βυζαντύου όταν ο Ιωϊννησ Β’ Κομνηνόσ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τιμϊ τη μνόμη του ςτισ 12 Νοεμβρύου.
[115]
110. Μιχαήλ Β’ Κουρκούασ (1143-46) Ο αυτοκρϊτορασ Ιωϊννησ Β’ Κομνηνόσ πϋθανε ςτισ 8 Απριλύου του 1143 και λύγο αργϐτερα πϋθανε και ο πατριϊρχησ Λϋων. Οι δυο θϊνατοι προκϊλεςαν αναταρϊξεισ ςτη πολιτικό ζωό του Βυζαντύου. Ο γιοσ του Ιωϊννη και διϊδοχοσ του θρϐνου Μανουόλ Α’ Κομνηνόσ βριςκϐταν ςτην Κιλικύα ϐταν πϋθανε ο πατϋρασ του. Ϋρθε εςπευςμϋνα ςτην πρωτεϑουςα Κωνςταντινοϑπολη και θϋληςε να διαςφαλύςει την ηγεςύα του με την ϊμεςη ενθρϐνιςό του. Όμωσ ϋπρεπε να υπϊρχει πατριϊρχησ και η θϋςη αυτό όταν κενό. Για την πλόρωςό τησ επϋλεξε ϋνα μοναχϐ του νηςιοϑ Οξειϊ, τον Μιχαήλ Β’ Κουρκούα. Ο Μαλνπήι Α’ Κνκλελόο Όμωσ η ςτϋψη του Μανουόλ ϋγινε μϐλισ ςτισ 28 Νοεμβρύου επειδό ο νϋοσ πατριϊρχησ απειλοϑςε να παραιτηθεύ, για ϊγνωςτουσ λϐγουσ. Οι πληροφορύεσ που ϋχουμε και για αυτϐν τον πατριϊρχη εύναι επύςησ ελϊχιςτεσ. Ξϋρουμε μϐνο ϐτι καταγϐταν απϐ αρχοντικό οικογϋνεια γεωργιανόσ καταγωγόσ. Αγωνύςτηκε κατϊ τησ αύρεςησ των Βογομύλων, που παρϊ την εξϐντωςη των ηγετών τουσ, όταν ακϐμα αρκετϊ ιςχυρού ςτην Ανατολό και καταδύκαςε δυο Καππαδϐκεσ επιςκϐπουσ ωσ οπαδοϑσ τησ αύρεςησ αυτόσ. Σο 1146 ο Μιχαόλ παραιτόθηκε απϐ τον πατριαρχικϐ θρϐνο και επϋςτρεψε ςτο μοναςτόρι.
[116]
111. Κοςμάσ Β’ ο Αττικόσ (1146-47) Σον παραιτηθϋντα Μιχαόλ Β’ διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ο διϊκονοσ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ Κοςμάσ Β’ ο Αττικόσ. Ϋταν Ϊλληνασ με καταγωγό απϐ το νηςύ τησ Αύγινασ. Αν και υπϊρχουν πολλϋσ εγκωμιαςτικϋσ αναφορϋσ για τον Κοςμϊ, ϐπωσ ϐτι όταν μορφωμϋνοσ και ευςεβόσ, κατηγορόθηκε ϐτι ςυνωμϐτηςε κατϊ του αυτοκρϊτορα Μανουόλ Α’ Κομνηνού και τον Υεβρουϊριο 1147, δϋκα μϐλισ μόνεσ απϐ την ανϊρρηςό του ςτο θρϐνο, καθαιρϋθηκε. Η καθαύρεςό του αποφαςύςτηκε απϐ μια ϑνοδο που ςυνόλθε ςτο παλϊτι των Βλαχερνών και η επύςημη κατηγορύα εναντύον του Κοςμϊ όταν ϐτι εύχε εγκϊρδιεσ ςχϋςεισ με ϋνα μοναχϐ ονϐματι Νύφωνα, ο οπούοσ εύχε καταδικαςτεύ ωσ αιρετικϐσ Βογϐμιλοσ απϐ το 1144. Όμωσ οι πραγματικού λϐγοι τησ καθαύρεςησ του Κοςμϊ δεν ϋγιναν γνωςτού. Εκεύνο που ξϋρουμε εύναι ϐτι ο αυτοκρϊτορασ Μανουόλ αςχολόθηκε προςωπικϊ με την ςϑνθεςη τησ υνϐδου και ο ύδιοσ ανϋκρινε τον κατηγοροϑμενο πατριϊρχη.
[117]
112. Νικόλαοσ Δ’ Μουζάλων (1147-51) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Νικόλαοσ Δ’ Μουζάλων. Γεννόθηκε το 1070 και ϊρχιςε καριϋρα κληρικοϑ και θεολϐγου διδϊςκοντασ τισ Γραφϋσ. Ο αυτοκρϊτορασ Αλϋξιοσ Α’ Κομνηνϐσ τον τοποθϋτηςε αρχιεπύςκοπο Κϑπρου. Όμωσ ο Νικϐλαοσ ςϑντομα παραιτόθηκε και πϋραςε τα επϐμενα 37 χρϐνια ςτο μοναςτόρι των Αγύων Κοςμϊ και Δαμιανοϑ, κοντϊ την Πϐλη. Η μϐρφωςη και η ευλϊβεια του Νικϐλαου ϋγιναν γνωςτϋσ και ϐταν η πατριαρχικό ϋδρα κενώθηκε, ο αυτοκρϊτορασ Μανουόλ Α’ Κομνηνϐσ τον πρϐτεινε για πατριϊρχη. Ϋταν τϐτε 77 ετών. Σο 1151 παραιτόθηκε απϐ το θρϐνο και αποςϑρθηκε ςτο μοναςτόρι του. Ϊγραψε αρκετϊ θεολογικϊ ϋργα.
Βπδαληηλή αγηνγξαθία
113. Θεόδοτοσ Α’ (1151-53) Και για τον επϐμενο πατριϊρχη Θεόδοτο Α’ οι πληροφορύεσ για την ζωό και το ϋργο του εύναι ελϊχιςτεσ. Πριν την εκλογό του όταν ηγοϑμενοσ ςτο μοναςτόρι τησ Ανϊςταςησ τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Πϋθανε το 1153.
[118]
114. Νεόφυτοσ Α’ (1153-54) Ο Νεόφυτοσ Α’ όταν μοναχϐσ ςτο μοναςτόρι τησ Θεοτϐκου, ϐταν εξελϋγη πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ. Ϊμεινε ςτο θρϐνο μϐλισ ϋνα χρϐνο και το 1154 παραιτόθηκε προκειμϋνου να αςκητϋψει.
115. Κωνςταντίνοσ Δ’ Χλιαρηνόσ (1154-56) Ο διϊδοχοσ του Νεϐφυτου όταν ο Κωνςταντίνοσ Δ’ Χλιαρηνόσ, ο οπούοσ πριν απϐ την εκλογό του όταν διϊκονοσ και παρϊλληλα ςακελϊριοσ του πατριαρχεύου. Κατϊ τη θητεύα του ςυνόλθαν δυο ϑνοδοι ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Η πρώτη το 1167, καταδύκαςε τισ διδαςκαλύεσ του καθηγητό, θεολϐγου και μαγύςτρου των ρητϐρων Νικηφϐρου Βαςιλϊκη. Η δεϑτερη που ολοκληρώθηκε το 1167 (μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη) καταδύκαςε ωσ αιρετικϋσ τισ διδαςκαλύεσ του πατριϊρχη Αντιοχεύασ ωτόρχου Παντεϑγενου.
[119]
116. Λουκάσ Χρυςοβέργησ (1156-69) Μετϊ απϐ ϋξι πατριϊρχεσ που η θητεύα τουσ όταν ολιγϐχρονη, αυτϐσ που διαδϋχθηκε τον Κωνςταντύνο Δ’, ο Λουκάσ Χρυςοβέργησ ϋμεινε ςτο θρϐνο επύ δεκατρύα χρϐνια. Κατϊ την διϊρκεια τησ πατριαρχύασ του Λουκϊ υπόρξαν αρκετϋσ θεολογικϋσ ςυγκροϑςεισ. Σα ϋτη 1156-57 τϋθηκε το ερώτημα αν ο Ιηςοϑσ θυςιϊςτηκε για τισ αμαρτύεσ του κϐςμου, μϐνο ςτον Πατϋρα και το Ωγιο Πνεϑμα ό επύςησ και ςτον Λϐγο (τον εαυτϐ του). Σο 1157 ςυνόλθε για το θϋμα αυτϐ ςτην Κωνςταντινοϑπολη μια ϑνοδοσ που υιοθϋτηςε μια ςυμβιβαςτικό πρϐταςη με την οπούα ϐμωσ διαφώνηςε ο πατριϊρχησ Αντιοχεύασ ωτόρχοσ Παντεϑγενοσ. Αυτϐσ παρουςύαςε την θεολογικό ϊποψη για τη ςχϋςη μεταξϑ του Τιοϑ του Πατρϐσ και του Αγύου Πνεϑματοσ που ςτηριζϐταν ςε μια φρϊςη του ευαγγελιςτό Ιωϊννη: «ο Πατόρ μου μεύζων μου εςτύν». Ο Μαλνπήι Α’ Κνκλελόο Ο πατριϊρχησ Λουκϊσ κατ’ εντολό του βαςιλιϊ Μανουόλ Α’ Κομνηνού, πραγματοπούηςε αρκετϋσ ςυνεδριϊςεισ κατϊ τη ϑνοδο αυτό η οπούα ϋκλειςε το θϋμα με την καταδύκη ωσ αιρετικών των απϐψεων του πατριϊρχη Αντιοχεύασ και του επιςκϐπου Λϊμπησ (τησ Υρυγύασ) Δημητρύου. Σην εποχό εκεύνη η Ανατολικό Εκκληςύα ταλανιζϐταν απϐ αιρϋςεισ που ανθοϑςαν ςτον χριςτιανικϐ κϐςμο, ϐπωσ αυτϋσ των Βογομύλων, των Μονοφυςιτών και των Παυλικιανών, τισ οπούεσ το πατριαρχεύο αδυνατοϑςε να ελϋγξει. Ο Λουκϊσ Φρυςοβϋργησ εύχε την ϊποψη ϐτι η ανϊμιξη των κοςμικών ηγεμϐνων ςτα εςωτερικϊ τησ Εκκληςύασ όταν αντύθετη με την κανονικό και αυτοτελό λειτουργύα τησ.
[120]
117. Μιχαήλ Γ’ (1170-77) Σον πατριϊρχη Μιχαήλ Γ’ επϋλεξε ο αυτοκρϊτορασ Μανουόλ Α’ Κομνηνόσ, επειδό εκτύμηςε την εξαιρετικό του μϐρφωςη και την διακεκριμϋνη επιςτημονικό του καριϋρα. Ο Μιχαόλ όταν γεννημϋνοσ ςτην Αγχύαλο, πϐλη του Ευξεύνου Πϐντου (ςημερινϐ Πομϐριε τησ Βουλγαρύασ). Πριν γύνει πατριϊρχησ ο Μιχαόλ εύχε καταλϊβει διϊφορεσ κρατικϋσ θϋςεισ και τύτλουσ. Ο ςημαντικϐτεροσ τύτλπσ του όταν αυτϐσ του Τπϊτου των Υιλοςόφων που αποδιδϐταν απϐ τον 11ο ωσ τον 14ο αιώνα, ςτον εκϊςτοτε επικεφαλόσ του Πανεπιςτημύου τησ Κωνςταντινοϑπολησ (Πανδιδακτηρύου τησ Μαγναϑρασ). Με αυτό του την ιδιϐτητα εύχε καταδικϊςει τον νεοπλατωνιςμϐ και ενθϊρρυνε τη μελϋτη των ϋργων του Αριςτοτϋλη. Ο πάπαο Αιέμαλδξνο III Ψσ πατριϊρχησ εξακολοϑθηςε να αςχολεύται με το θϋμα που απαςχϐληςε την Ανατολικό Εκκληςύα τα προηγοϑμενα χρϐνια, δηλαδό τησ ςχϋςησ μεταξϑ του Τιοϑ, του Πατρϐσ και του Αγύου Πνεϑματοσ. Ο Μιχαόλ εναντιώθηκε ςτισ προςπϊθειεσ του αυτοκρϊτορα Μανουόλ και του πϊπα Αλεξϊνδρου III για την προςϋγγιςη τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ με το Βατικανϐ και την ϊρςη του χύςματοσ. Ο Μιχαόλ πϋθανε το 1177.
[121]
118. Χαρίτων Ευγενειώτησ (1177-78) Μετϊ το θϊνατο του Μιχαόλ Γ’, ςτην ϋδρα τησ επιςκοπόσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο Χαρίτων Ευγενειώτησ, που ωσ τϐτε όταν μοναχϐσ και ηγοϑμενοσ τησ μονόσ Μαγγϊνων. Επύ εποχόσ του καθιερώθηκε ο θεςμϐσ του Πρώτου του Αγύου Όρουσ, ο οπούοσ θεςπύςτηκε την τόρηςη και διαφϑλαξη των μοναςτικών παραδϐςεων τησ Ορθοδοξύασ. Ο Φαρύτων πϋθανε ϋνδεκα μόνεσ μετϊ την ανϊρρηςό του ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο.
[122]
119. Θεοδόςιοσ Α’ Βορραδιώτησ (1178-83) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Θεοδόςιοσ Α’ Βορραδιώτησ. Ο Θεοδϐςιοσ όταν ϋνασ απϐ τουσ λύγουσ λϐγιουσ ιερϊρχεσ τησ Ανατολικόσ Εκκληςύασ του 12ου αιώνα. Σο 1183 ανόλθε ςτο θρϐνο ο Ανδρόνικοσ Α’ Κομνηνόσ. Ο πατριϊρχησ Θεοδϐςιοσ δεν δϋχθηκε να υποχωρόςει και να αποδεχθεύ την ςϑναψη αθϋμιτου γϊμου δυο νϐθων: τησ κϐρησ του νϋου αυτοκρϊτορα Ειρόνησ και του γιου του Αλϋξιου Κομνηνοϑ. Κατϐπιν αυτοϑ ο Θεοδϐςιοσ υποχρεώθηκε να παραιτηθεύ. Αποςϑρθηκε ςε ϋνα νηςύ, ϐπου πϋραςε την υπϐλοιπη ζωό με τη ςυγγραφό.
[123]
120. Βαςίλειοσ Β’ Καματερόσ (1183-86) Ο διϊδοχοσ του Θεοδοςύου Α’ ςτην πατριαρχικό ϋδρα τησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Βαςίλειοσ Β’ Καματερόσ, γϐνοσ ιςχυρόσ βυζαντινόσ οικογϋνειασ που τον 12ο αιώνα ϋδωςε πολλοϑσ κρατικοϑσ αξιωματοϑχουσ. Τπηρϋτηςε αρχικϊ ωσ διπλωμϊτησ υπϐ τον αυτοκρϊτορα Μανουόλ Α’ Κομνηνό, αλλϊ μετϊ απϐ μια αποτυχημϋνη αποςτολό ςτην Ιταλύα, ϋπεςε ςε δυςμϋνεια και απολϑθηκε. Μετϊ ϐμωσ απϐ την ϊνοδο του Ανδρόνικου Α’ Κομνηνού ςτο θρϐνο, ο Βαςύλειοσ αποκαταςτϊθηκε και επανόλθε ςτην υπηρεςύα του. Ο Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός Ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ εύχε προβλόματα ςυνεργαςύασ με τον πατριϊρχη Θεοδϐςιο Α’ Βορραδιώτη, ο οπούοσ δεν εύχε δεχθεύ να ςυναινϋςει ςτην πραγματοπούηςη τουσ γϊμου τησ νϐθου κϐρησ του Ειρόνησ με τον επύςησ νϐθο γιο του Αλϋξιου Κομνηνοϑ, γιατύ όταν ςτενού ςυγγενεύσ. Ϊτςι ο Ανδρϐνικοσ υποχρϋωςε τον Θεοδϐςιο να παραιτηθεύ και τον αντικατϋςτηςε με τον Βαςύλειο. Υυςικϊ ο Βαςύλειοσ, ωσ πειθόνιο ϐργανο του Ανδρϐνικου, αμϋςωσ μετϊ την ανϊρρηςό του ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο, ϋδωςε την ςυγκατϊθεςό του για την πραγματοπούηςη του γϊμου αυτοϑ. Σο 1185 ο Ανδρϐνικοσ ανατρϊπηκε και δολοφονόθηκε και ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ Ιςαϊκιοσ Β’ Άγγελοσ δεν ϋδειξε να ςυμπαθεύ τον πατριϊρχη Βαςύλειο, αν και αυτϐσ δεν αρνόθηκε να τον ςτϋψει. Ο Αλϋξιοσ ςυγκϊλεςε ϑνοδο, η οπούα καταδύκαςε τον πατριϊρχη που ϋδωςε την ςυγκατϊθεςό του για τον γϊμο τησ Ειρόνησ με τον Αλϋξιο. Ο πατριϊρχησ απομακρϑνθηκε και τα ύχνη του χϊνονται πλϋον.
[124]
121. Νικήτασ Β’ Μουντάνησ (1187-89) Μετϊ την απϐλυςη του πατριϊρχη Βαςύλειου Β’, ο αυτοκρϊτορασ Ιςαϊκιοσ Β’ Άγγελοσ διϐριςε ςτη θϋςη του τον υπϋργηρο Νικήτα Β’ Μουντάνη, ο οπούοσ ϋγινε (ϐπωσ και οι περιςςϐτεροι προκϊτοχού του) πιςτϐ ϐργανο εξυπηρϋτηςησ των επιθυμιών του ηγεμϐνα. Όμωσ πολϑ ςϑντομα ο πατριϊρχησ Νικότασ αναγκϊςτηκε να παραιτηθεύ απϐ τα καθόκοντϊ του για λϐγουσ υγεύασ.
Ο απηνθξάηνξαο Ηζαάθηνο Β’ Άγγεινο
[125]
122. Λεόντιοσ Θεοτοκίτησ (1189-90) Ο μοναχϐσ τησ μονόσ των Αγύων Αποςτϐλων Λεόντιοσ Θεοτοκίτησ όταν ο εκλεκτϐσ του αυτοκρϊτορα Ιςαϊκιου Β’ Αγγϋλου και δεν δυςκολεϑτηκε να καταλϊβει τον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ, μετϊ την απομϊκρυνςη του Νικότα Β’. ‘Όμωσ επτϊ μόνεσ αργϐτερα ο ύδιοσ αυτοκρϊτορασ εύδε ςτον ϑπνο του ϋνα ϐραμα με την Θεοτϐκο και αυτϐ όταν αρκετϐ για να ζητόςει την απομϊκρυνςη και αυτοϑ του πατριϊρχη. Δεν ξϋρουμε τύποτα περιςςϐτερα για τον Λεϐντιο.
[126]
123. Δοςίθεοσ (1190-91) Βλϋπουμε ςυνεχώσ ϐτι οι αυτοκρϊτορεσ διϐριζαν και απϋλυαν τουσ πατριϊρχεσ ςϑμφωνα με τα ςυμφϋροντϊ τουσ, ακϐμα και κατϊ το κϋφι τουσ. Αυτϐ για την Καθολικό Εκκληςύα όταν πρϊγμα εξαιρετικϊ ςπϊνιο - αν και ςυνϋβη κϊποιεσ φορϋσ ςτα δυο χιλιϊδεσ χρϐνια τησ ιςτορύασ τησ. Όμωσ ο πϊπασ όταν πανύςχυροσ και οι κοςμικού ηγεμϐνεσ ϋςπευδαν να φιλόςουν το δαχτυλύδι του, να πϊρουν την ευλογύα του και το θεωροϑςαν ϑψιςτη τιμό να τουσ ςτϋψει ο ποντύφικασ. την Κωνςταντινοϑπολη η παρϊδοςη τησ αυτοκρατορικόσ επϋμβαςησ ςυνεχύςτηκε. Ο αυτοκρϊτορασ Ιςαϊκιοσ Ωγγελοσ εξεδύωξε – για ϊγνωςτουσ λϐγουσ - τον πατριϊρχη Λεϐντιο και διϐριςε νϋο πατριϊρχη τον Δοςίθεο. Αυτϐσ εύχε γεννηθεύ ςτη Βενετύα και όταν μοναχϐσ ςτη μονό τουδύου. Παρϋμεινε ςτο θρϐνο λύγουσ μϐνο μόνεσ ϋωσ ϐτου ο αυτοκρϊτορασ τον απομϊκρυνε, χωρύσ ποτϋ να μϊθουμε τουσ λϐγουσ τησ και αυτόσ του τησ απϐφαςόσ.
[127]
124. Γεώργιοσ Β’ Ξιφιλίνοσ (1191-98) την θϋςη του εκδιωχθϋντοσ Δοςύθεου ο αυτοκρϊτορασ διϐριςε τον Γεώργιο Β’ Ξιφιλίνο. Ο Γεώργιοσ όταν γϐνοσ αρχοντικόσ οικογϋνειασ τησ Σραπεζοϑντασ και πριν εκλεγεύ πατριϊρχησ εύχε υπηρετόςει ωσ μϋγασ ςκευοφϑλακασ του πατριαρχεύου. Ελϊχιςτα ξϋρουμε για την δρϊςη του Γεώργιου ωσ πατριϊρχη. Σην εποχό του ξεκύνηςε θεολογικό διαμϊχη, για το εϊν το ςώμα του Ιηςοϑ που μεταλϊμβαναν οι πιςτού, όταν φθαρτϐ ό ϊφθαρτο.
[128]
125. Ιωάννησ Ι’ Καματερόσ (1198-1206) Αυτϐσ που αντικατϋςτηςε τον πατριϊρχη Γεώργιο Β’ όταν ο Ιωάννησ Ι’ Καματερόσ, γϐνοσ τησ οικογϋνειασ των Καματερών απϐ την οπούα προόλθε και η Ευφροςϑνη Δοϑκαινα, ςϑζυγοσ του αυτοκρϊτορα Αλϋξιου Γ’ Άγγελου, ο οπούοσ και τον διϐριςε. Ο Ιωϊννησ εύχε ϊριςτη παιδεύα, γνώριζε την κλαςςικό λογοτεχνύα, ρητορικό και φιλοςοφύα. Κατϋλαβε διϊφορα εκκληςιαςτικϊ πϐςτα και πριν την ϊνοδϐ του ςτο θρϐνο όταν Φαρτοφϑλακασ του Πατριαρχεύου. Σα ϋτη 1198-1200 ϋγραψε κϊποιεσ επιςτολϋσ ςτο πϊπα Ιννοκϋντιο III για τα αιώνια θϋματα διαμϊχησ τησ δυο εκκληςιών, το παπικϐ πρωτεύο και το filioque. Για το πρώτο θϋμα αποδεχϐταν την υπεροχό τησ Ρώμησ, αλλϊ μϐνο απϐ το γεγονϐσ ϐτι η Εκκληςύα τησ όταν παλαιϐτερη αυτόσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Σο 1199 ςυγκϊλεςε ϑνοδο για να επιλυθεύ το θϋμα τησ φθαρτόσ ό ϊφθαρτησ φϑςησ τουσ ςώματοσ και αύματοσ του Ιηςοϑ (δηλαδό τησ μετϊληψησ). Η ϑνοδοσ απεφϊνθη ϐτι αυτϐ εύναι ϊφθαρτο και καταδύκαςε τον μοναχϐ Μϑρωνα που υποςτόριζε το αντύθετο. Ζ θαηάιεςε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο από ηνπο ηαπξνθόξνπο Σο
1204 η Κωνςταντινοϑπολη καταλόφθηκε απϐ τουσ ςταυροφϐρουσ τησ Σϋταρτησ ταυροφορύασ και ο πατριϊρχησ Ιωϊννησ αναγκϊςτηκε να φϑγει και να καταφϑγει ςτη Βουλγαρύα, ϐπου ο τςϊροσ του παρεύχε ϊςυλο. Ο Θεόδωροσ Α’ Λϊςκαρησ ύδρυςε ςτην νϋα πρωτεϑουςα Νύκαια τησ Βιθυνύασ, την Αυτοκρατορύα τησ Νικαύασ ωσ ςυνϋχεια τησ βυζαντινόσ. Σο 1206 κϊλεςε τον Ιωϊννη να ϋρθει να ςυνεχύςει το ϋργο του εκεύ. Ο Ιωϊννησ όταν όδη προχωρημϋνησ ηλικύασ και πϋθανε ςτο Διδυμϐτειχο λύγουσ μόνεσ αργϐτερα. Μετϊ την κατϊληψη τησ Πϐλησ, η Αγύα οφύα και οι περιςςϐτερεσ εκκληςύεσ τησ ϋγιναν λατινικϋσ και ο διορύςτηκε Λατύνοσ πατριϊρχησ.
[129]
126. Μιχαήλ Δ΄ Αυτωρειανόσ (1207-13) Μετϊ την ϊλωςη τησ Κωνςταντινοϑπολησ απϐ τουσ ςταυροφϐρουσ, το Ορθϐδοξο Πατριαρχεύο ςυνϋχιςε να ζει και να δρα ςτην Νύκαια, που όταν η νϋα πρωτεϑουςα τησ αυτοκρατορύασ. Όπωσ ξϋρουμε ςτην Κωνςταντινοϑπολη εγκαταςτϊθηκε Λατύνοσ πατριϊρχησ. τισ 20 Μαρτύου 1206 εξελϋγη (ό πιο ςωςτϊ επελϋγη απϐ τον αυτοκρϊτορα Θεόδωρο Α’ Λϊςκαρη) πατριϊρχησ ο λϐγιοσ κληρικϐσ, Φαρτοφϑλακασ και Πρωτονοτϊριοσ του πατριαρχεύου Μιχαήλ Δ’ Αυτωρειανόσ. Ο Θεόδσξνο Α’ Λάζθαξεο Αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του ο Μιχαόλ προχώρηςε ςτην επύςημη ενθρϐνιςη του Θεϐδωρου αν και αυτϐσ εύχε όδη αυτοανακηρυχθεύ αυτοκρϊτορασ απϐ τον προηγοϑμενο χρϐνο. Επύςησ ο Μιχαόλ πόρε μια αςυνόθιςτη για τα δεδομϋνα του Βυζαντύου και τησ Ανατολικόσ Εκκληςύασ απϐφαςη (αλλϊ αρκετϊ ςυνόθη ςτην Ρωμαιοκαθολικό Εκκληςύα): Φορόγηςε ϊφεςη αμαρτιών ςτουσ ςτρατιώτεσ τησ αυτοκρατορύασ τησ Νικαύασ, που θα ϋπεφταν ςε μϊχη. Ο Μιχαόλ ςτόριξε τον ορθϐδοξο κλόρο που αντιςτεκϐταν ςτισ πιϋςεισ των Υρϊγκων και των λοιπών Λατύνων για την αναγνώριςη του πϊπα.
[130]
127. Θεόδωροσ Β’ ο Ειρηνικόσ (1214-15) Μετϊ το θϊνατο του Μιχαόλ Δ’ ο πατριαρχικϐσ θρϐνοσ παρϋμεινε κενϐσ επύ δεκατρεύσ μόνεσ. τισ 28 επτεμβρύου 1214 εξελϋγη απϐ την πατριαρχικό ςϑνοδο ο νϋοσ Επύςκοποσ Κωνςταντινοϑπολησ Θεόδωροσ Β’ ο Ειρηνικόσ. Υυςικϊ – και παρϊ τον τύτλο του- η ϋδρα του όταν η Νύκαια τησ Βιθυνύασ και ϐχι η Κωνςταντινοϑπολη, που βριςκϐταν τϐτε υπϐ την κατοχό των Υρϊγκων ςταυροφϐρων . Μϊλιςτα ο νϋοσ πατριϊρχησ εύχε ανοιχτϐ μϋτωπο με το παρϊνομο και αντικανονικϐ Λατινικϐ Πατριαρχεύο τησ Πϐλησ και ςτηλύτευε τισ πιϋςεισ που αςκοϑςε ο καθολικϐσ κλόροσ ςτον ορθϐδοξο πληθυςμϐ τησ βαςιλεϑουςασ. Αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του δε, ο Θεϐδωροσ απϋςτειλε εγκϑκλιο ςτουσ ορθϐδοξουσ κληρικοϑσ τησ Πϐλησ που τουσ ενημϋρωνε για την εκλογό του και αποκόρυςςε εκεύνουσ που εύχαν αναγνωρύςει τον πϊπα και τον Λατύνο πατριϊρχη. Ζ ζθξαγίδα ηνπ Θεόδσξνπ Β’ Πριν την εκλογό του ο Θεϐδωροσ (Κωπϊσ ό Κουπϊσ) όταν υψηλϐβαθμοσ αξιωματοϑχοσ του αυτοκρϊτορα Αλϋξιου Γ’ Άγγελου και παρϊλληλα ϋφερε τον τύτλο του Τπϊτου των Υιλοςόφων ςτο Πανδιδακτόριο τησ Πϐλησ. Μετϊ την ϊλωςη τησ Κωνςταντινοϑπολησ απϐ τουσ Υρϊγκουσ, ο Θεϐδωροσ κατϋφυγε ςτην αυτοκρατορύα τησ Νικαύασ και ϋγινε μοναχϐσ και μετϋπειτα πατριϊρχησ.
[131]
128. Μάξιμοσ Β’ (1215) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Μάξιμοσ Β’ που εξελϋγη τον Ιοϑνιο 1215 και πϋθανε τον Δεκϋμβριο του ύδιου χρϐνου. Σο πατριαρχεύο ϋδρευε τϐτε ςτην Νύκαια αφοϑ, ϐπωσ εύναι γνωςτϐ, η Κωνςταντινοϑπολη βριςκϐταν ακϐμα υπϐ την κατοχό των Λατύνων ςταυροφϐρων. Πριν την εκλογό του ο Μϊξιμοσ όταν ηγοϑμενοσ τησ μονόσ των Ακοιμότων και εξομολογητόσ του αυτοκρϊτορασ τησ Νικαύασ Θεόδωρου Α’ Λϊςκαρη. Φρονογρϊφοι τησ εποχόσ αναφϋρουν ϐτι ο Μϊξιμοσ όταν απαύδευτοσ και ο μϐνοσ λϐγοσ που κατϊφερε να αναρριχηθεύ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο όταν οι ύντριγκεσ και οι καλϋσ του ςχϋςεισ με τον γυναικωνύτη του παλατιοϑ.
[132]
129. Μανουήλ Α’ Χαριτόπουλοσ (1215-22) Λύγεσ μϋρεσ μετϊ το θϊνατο του Μαξύμου Β’ νϋοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ (το πατριαρχεύο τϐτε ϋδρευε ςτην Νύκαια τησ Βιθυνύασ) εξελϋγη ο Μανουήλ Α’ Χαριτόπουλοσ ή αραντηνόσ, γνωςτϐσ και ωσ «ο φιλϐςοφοσ», Πριν ακϐμα την ϊλωςη τησ Πϐλησ απϐ τουσ Υρϊγκουσ, ο Μϊξιμοσ όταν διϊκονοσ και ϋφερε τον τύτλο του «Τπϊτου των φιλοςϐφων» του Πανδιδακτηρύου τησ Κωνςταντινοϑπολησ, κϊτι ανϊλογο με τον ςημερινϐ τύτλο του πρϑτανη του πανεπιςτημύου. Σο 1222 ο Μανουόλ ϋπαιξε ςημαντικϐ ρϐλο ςυνδϋςμου του αυτοκρϊτορα τησ Νικαύασ Θεϐδωρου Α’ Λϊςκαρη και του Λατύνου αυτοκρϊτορα τησ Κωνςταντινοϑπολησ Ρομπϋρ ντε Κουρτεναύ (Robert de Courtenay). Ο Ρομπϋρ επιθυμοϑςε να ςυναφθεύ ςυνθόκη ειρόνησ και ο Θεϐδωροσ του πρϐτεινε να παντρευτεύ την κϐρη του Ευδοκύα. Ϋδη απϐ το 1217 ο αυτοκρϊτορασ τησ Νύκαιασ εύχε παντρευτεύ την Μαρύ, αδελφό του Ρομπϋρ. Κατϊ τα ϋτη τησ πατριαρχύασ του Μανουόλ ο (ϊγιοσ) ϊββασ ϋγινε αρχιεπύςκοποσ τησ αυτοκϋφαλησ Εκκληςύασ τησ ερβύασ. Ακϐμα ο Μανουόλ καθαύρεςε τον μητροπολύτη Θεςςαλονύκησ, που εύχε χειροτονηθεύ αντικανονικϊ απϐ τον «πατριϊρχη» Βουλγαρύασ.
[133]
130. Γερμανόσ Β’ (1222-40) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Γερμανόσ Β’, ο οπούοσ θεωρεύται απϐ τουσ πιο μορφωμϋνουσ ιερϊρχεσ τησ εποχόσ. Γεννόθηκε ςε ϋνα χωριϐ του Βοςπϐρου και ο πατϋρασ του όταν ψαρϊσ. Ϋταν διϊκονοσ και ϐταν η Πϐλη καταλόφθηκε απϐ τουσ Υρϊγκουσ, κατϋφυγε ςε μια μονό. Σο 1222 ο αυτοκρϊτορασ τησ Νικαύασ Ιωϊννησ Γ’ Δούκασ Βατϊτζησ κϊλεςε τον Γερμανϐ για να αναλϊβει τη θϋςη του αποβιώςαντοσ πατριϊρχη Μανουόλ Α’. Ξϋρουμε ϐτι η πρωτεϑουςα τησ αυτοκρατορύασ και η ϋδρα του Οικουμενικοϑ Πατριαρχεύου εύχαν πλϋον μεταφερθεύ ςτη Νύκαια, αφοϑ ςτην Πϐλη βαςύλευε Λατύνοσ αυτοκρϊτορασ και επικεφαλόσ του κλόρου όταν Λατύνοσ πατριϊρχησ. Ο Ησάλλεο Γ’ Γνύθαο Βαηάηδεο Αν και το πατριαρχεύο όταν αποδυναμωμϋνο, ο Γερμανϐσ ανϋπτυξε μεγϊλη δραςτηριϐτητα ςε εκκληςιαςτικϊ θϋματα. Πϋτυχε την επαναφορϊ ςτη δικαιοδοςύα του Πατριαρχεύου των επαρχιών του Δεςποτϊτου τησ Ηπεύρου που εύχαν αποςχιςθεύ. Αναγνώριςε το αυτοκϋφαλο τησ Εκκληςύασ τησ Βουλγαρύασ με τον ϐρο τησ μνημϐνευςησ του Οικουμενικοϑ Πατριϊρχη και τησ τόρηςησ των οικονομικών υποχρεώςεών τησ ϋναντι του Πατριαρχεύου. Ο Γερμανϐσ ςυνϋχιςε τον διϊλογο με την Καθολικό Εκκληςύα, αντϊλλαξε επιςτολϋσ με τον πϊπα Γρηγόριο IX και με τον Λατύνο πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ, με κϑριο ςτϐχο την προϊςπιςη των δικαιωμϊτων των ορθϐδοξων πιςτών τησ Πϐλησ απϐ τισ πιϋςεισ των Λατύνων. Ο αυτοκρϊτορασ Ιωϊννησ Γ’ τον ώθηςε να ακολουθόςει ενωτικό πολιτικό με την Δυτικό Εκκληςύα, αλλϊ ο Γερμανϐσ διαφοροποιόθηκε απϐ την πολιτικό του ηγεμϐνα. Αυτϐ τον ϋκανε ιδιαύτερα δημοφιλό ςτο λαϐ, που δεν όθελε καμιϊ παραχώρηςη προσ τον πϊπα και τουσ Λατύνουσ κατακτητϋσ. Ο Γερμανϐσ ϋγραψε πλόθοσ ομιλιών, επιςτολών, ποιημϊτων και θρηςκευτικών ϋργων.
[134]
131. Μεθόδιοσ Β’ (1240) Ο διϊδοχοσ του Γερμανοϑ όταν ο Μεθόδιοσ Β’, ο οπούοσ μϋχρι τϐτε όταν ηγοϑμενοσ τησ μονόσ Τακύνθου τησ Νύκαιασ. Ο Μεθϐδιοσ πϋθανε τρεύσ μόνεσ μετϊ την ανϊρρηςό του ςτο θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ.
[135]
132. Μανουήλ Β’ (1240-55) Ο πατριϊρχησ που επελϋγη μετϊ το θϊνατο του Μεθοδύου όταν ϋνασ ϋγγαμοσ πρωτοπρεςβϑτεροσ ο Μανουήλ Β’, γνωςτϐσ για την ευλϊβειϊ του. Υυςικϊ μετϊ την εκλογό του πόρε διαζϑγιο. Ελϊχιςτα πρϊγματα αναφϋρει το αρχεύο του πατριαρχεύου για τον Μανουόλ. Επϋδειξε μετριοπϊθεια ςτην διαχεύριςη των εκκληςιαςτικών υποθϋςεων, ϐςο και των ςχϋςεων τησ Ανατολικόσ Εκκληςύασ με τη Ρώμη.
[136]
133. Αρςένιοσ Αυτωρειανόσ (1255-60 & 1261-67) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο (ϊγιοσ) Αρςένιοσ Αυτωρειανόσ, γεννημϋνοσ ςτην Πϐλη απϐ επιφανό οικογϋνεια. Μορφώθηκε ςτη Νύκαια και ϋγινε μοναχϐσ ςε ϋνα μοναςτόρι τησ Βιθυνύασ και ϋζηςε αςκητικϐ βύο, ωσ το 1255, ϐταν ο αυτοκρϊτορασ Θεόδωροσ Β’ Λϊςκαρησ τον επϋλεξε για τον πατριαρχικϐ θρϐνο. Μετϊ το θϊνατο του Θεϐδωρου το 1255, ο Αρςϋνιοσ ανϋλαβε την προςταςύα του εφτϊχρονου γιου του και διαδϐχου Ιωϊννη Δ’ απϐ τον φιλϐδοξο ςφετεριςτό Μιχαόλ Η’ Παλαιολόγο. Όμωσ ο Παλαιολϐγοσ κατϊφερε να αρπϊξει το θρϐνο. Η αντύδραςη του Αρςϋνιου όταν ςφοδρό, εγκατϋλειψε την Νύκαια και κατϋφυγε ςε μοναςτόρι, χωρύσ ϐμωσ να παραιτηθεύ απϐ την θϋςη του. τη θϋςη του τοποθετόθηκε ο επύςκοποσ τησ Εφϋςου Νικηφόροσ. Ο Αξζέληνο Απησξεηαλόο Σο 1261 ο ςτρατϐσ του αυτοκρϊτορα τησ Νύκαιασ ανακατϋλαβε την Κωνςταντινοϑπολη απϐ τουσ Υρϊγκουσ. Ο Μιχαόλ κϊλεςε τον Αρςϋνιο να επανϋλθει ςτο θρϐνο του, πρϊγμα που ο Αρςϋνιοσ αποδϋχθηκε. Όταν ϐμωσ ο αυτοκρϊτορασ τϑφλωςε τον νεαρϐ Ιωϊννη (γιο του προηγοϑμενου αυτοκρϊτορα Θεϐδωρου) ο Αρςϋνιοσ αφϐριςε τον Μιχαόλ. Οργιςμϋνοσ ο Μιχαόλ απϋλυςε τον Αρςϋνιο, ο οπούοσ κατϋφυγε ακϐμα μια φορϊ ςε μοναςτόρι, ϐπου πϋθανε μετϊ απϐ λύγα χρϐνια. Ο αφοριςμϐσ του Μιχαόλ, αλλϊ και ο τρϐποσ που απομακρϑνθηκε ο πατριϊρχησ απϐ το θρϐνο του προκϊλεςαν αναταρϊξεισ ςτισ ςχϋςεισ Αυλόσ και Εκκληςύασ, που διϊρκεςαν αρκετϊ χρϐνια μετϊ το θϊνατο του Αρςϋνιου και αποκλόθηκαν Αρςϋνειο χύςμα. Ο Αρςϋνιοσ ανακηρϑχθηκε ϊγιοσ απϐ την Ορθϐδοξη Εκκληςύα και εορτϊζεται ςτισ 11 Οκτωβρύου.
[137]
134. Νικηφόροσ Β’ Βλεμμύδησ (1260-61) Ο Νικηφόροσ Β’ Βλεμμύδησ διορύςτηκε πατριϊρχησ απϐ τον αυτοκρϊτορα Μιχαόλ Η’ Παλαιολόγο, για να καλϑψει τον κενϐ θρϐνο του πατριαρχεύου μετϊ την (εκοϑςια) απομϊκρυνςη του Αρςϋνιου. Ψσ την εκλογό του όταν μητροπολύτησ Εφϋςου και γνωςτϐσ ςτο λαϐ τησ αυτοκρατορύασ τησ Νικαύασ. Πϋθανε τον αμϋςωσ επϐμενο χρϐνο και επανόλθε ςτο Πατριαρχεύο ο Αρςϋνιοσ.
Ο Μηραήι Ζ’ Παιαηνιόγνο
[138]
135. Γερμανόσ Γ’ (1267) Όταν ο αυτοκρϊτορασ Μιχαόλ Η’ Παλαιολόγοσ απομϊκρυνε τον πατριϊρχη Αρςϋνιο αφοϑ τον εύχε αφορύςει, επϋβαλε την εκλογό του ςτενοϑ του φύλου Γερμανού Γ’ ωσ νϋου πατριϊρχη. Ο Γερμανϐσ καταγϐταν απϐ τη υρύα και μϐναςε για κϊποιο διϊςτημα ςτα Ιεροςϐλυμα. Σο 1250 ϋγινε μητροπολύτησ Αδριανοϑπολησ. Ο τρϐποσ εκλογόσ του νϋου πατριϊρχη προκϊλεςε αντιδρϊςεισ ςτον κλόρο και τον λαϐ, που του προςϋδωςαν το ςκωπτικϐ προςωνϑμιο Μαρκουτζϊσ. Όταν ο Γερμανϐσ θϋληςε να ανακαλϋςει τον αφοριςμϐ του Μιχαόλ, προκλόθηκε ςϊλοσ και ο πατριϊρχησ υποχρεώθηκε να παραιτηθεύ και να αποςυρθεύ ςε μοναςτόρι. Η φιλύα του ϐμωσ με τον αυτοκρϊτορα διατηρόθηκε και το 1274 αποδϋχθηκε πρϐςκληςη και ςυμμετεύχε ςτην ϑνοδο τησ Λυών που ςυνόλθε για να ςυμφωνηθοϑν οι ϐροι τησ ϋνωςησ τησ Ορθϐδοξησ με την Καθολικό Εκκληςύα.
[139]
136. Ιωςήφ Α’ (1267-75 & 1282-83) Μετϊ την παραύτηςη του Γερμανοϑ Γ’ νϋοσ πατριϊρχησ τησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο (ϊγιοσ) Ιωςήφ Α’. Ο Ιωςόφ όταν παντρεμϋνοσ, αλλϊ μετϊ το θϊνατο τησ γυναύκασ του ϋγινε μοναχϐσ. Αν και όταν επιλογό του αυτοκρϊτορα, ο Ιωςόφ όταν ςαφώσ αντύθετοσ με κϊθε προςπϊθεια ϋνωςησ των Εκκληςιών και αντιτϊχθηκε με ςθϋνοσ ςτην απϐφαςη του Μιχαόλ Παλαιολϐγου να ςτεύλει εκπροςώπουσ ςτη ϑνοδο τησ Λυών το 1274. Αντύ για τον Ιωςόφ, ςτη Λυών πόγε ο τϋωσ πατριϊρχησ και φύλοσ του αυτοκρϊτορα Γερμανϐσ Γ’. Μετϊ το ςυνϋδριο ο Μιχαόλ υποχρϋωςε τον πατριϊρχη ςε παραύτηςη και τοποθϋτηςε ςτη θϋςη του τον Ιωϊννη Βϋκκο που όταν ενωτικϐσ (υπϋρ τησ ϋνωςησ των Εκκληςιών). Ο Αλδξόληθνο Β’ Παιαηνιόγνο Σο 1282 ο αυτοκρϊτορασ Μιχαόλ πϋθανε και τον διαδϋχθηκε ο γιοσ και διϊδοχϐσ του Ανδρόνικοσ Β’ Παλαιολόγοσ, ο οπούοσ όταν ανθενωτικϐσ. Αμϋςωσ μετϊ την ανϊρρηςό του ςτο αυτοκρατορικϐ θρϐνο, καθαύρεςε τον πατριϊρχη Ιωϊννη και επανϋφερε τον Ιωςόφ ςτο Πατριαρχεύο. τη ςυνϋχεια ο Ανδρϐνικοσ αποκόρυξε την Ϊνωςη των δυο Εκκληςιών, που εύχε υπογρϊψει ο πατϋρασ του. (Ωλλωςτε αυτόν την Ϊνωςη την εύχε αποκηρϑξει και ο πϊπασ Μαρτύνοσ IV). Ο Ιωςόφ πϋθανε τον Μϊρτιο του επομϋνου χρϐνου. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο.
[140]
137. Ιωάννησ ΙΑ’ Βέκκοσ (1275-82) Όταν ο αυτοκρϊτορασ Μιχαόλ Η’ Παλαιολόγοσ δόλωςε ϐτι προτύθεται να προχωρόςει ςε ςυνομιλύεσ με τουσ Καθολικοϑσ για την Ϊνωςη των Εκκληςιών, ο πατριϊρχησ Ιωςόφ που όταν ανθενωτικϐσ, παραιτόθηκε και ςτη θϋςη του διορύςτηκε ο Ιωάννησ ΙΑ’ Βέκκοσ. Ο Ιωϊννησ γεννόθηκε ςτη Νύκαια και πριν την ϊνοδϐ του ςτο πατριαρχικϐ θρϐνο όταν Φαρτοφϑλαξ του ναοϑ τησ Αγύασ οφύασ. Ϋταν μορφωμϋνοσ κληρικϐσ και ο αυτοκρϊτορασ τον εύχε χρηςιμοποιόςει ςε διϊφορεσ αποςτολϋσ ςτο εξωτερικϐ. Αν και προ τησ εκλογόσ του ο Ιωϊννησ όταν ανθενωτικϐσ (και μϊλιςτα εύχε φυλακιςτεύ για τισ απϐψεισ του), ςταδιακϊ μεταςτρϊφηκε και τοποθετόθηκε φιλικϊ προσ την Ϊνωςη και αυτϐσ όταν ο λϐγοσ που ο Μιχαόλ τον επϋλεξε για να αντικαταςτόςει τον Ιωςόφ. Ο Ησάλλεο ΗΑ’ Βέθθνο Ο γιοσ και διϊδοχοσ του Μιχαόλ, ο Ανδρόνικοσ Β’ Παλαιολόγοσ, όταν φανατικϐσ ανθενωτικϐσ και (με τη ςειρϊ του) υποχρϋωςε τον Ιωϊννη ςε παραύτηςη και επανϋφερε ςτο θρϐνο τον Ιωςόφ. Ο ναϐσ τησ Αγύασ οφύασ αποκαθϊρθηκε με αγιαςμϐ και εγκαινιϊςτηκε και πϊλι, ενώ με πατριαρχικϐ διϊταγμα απαγορεϑτηκε να μετϋχουν οι ενωτικού επύςκοποι ςτα ιερϊ μυςτόρια για τρεισ μόνεσ Σο 1283 ςυνεκλόθη ϑνοδοσ που καθαύρεςε τον Ιωϊννη, τον καταδύκαςε ωσ αιρετικϐ και τον υποχρϋωςε ςε εξορύα ςτην Προϑςα. Σο 1285 ςυνεκλόθη νϋα ϑνοδοσ που επανϋλαβε την καταδύκη του Ιωϊννη και διϋταξε την φυλϊκιςό του ςε ϋνα φροϑριο τησ Νικομόδειασ. Εκεύ πϋθανε το 1297. Ο Ιωϊννησ όταν λϐγιοσ και ςυνϋγραψε πλόθοσ θεολογικών ϋργων.
[141]
138. Γρηγόριοσ Β’ ο Κύπριοσ (1283-89) Όπωσ εύδαμε πολλού απϐ τουσ πατριϊρχεσ του 11ου αιώνα απομακρϑνονταν βύαια απϐ το θρϐνο τουσ, επειδό δεν όταν αρεςτού ό αρκετϊ υπϊκουοι ςτον αυτοκρϊτορα. Αυτϐ επιβεβαιώνει την εξϊρτηςη τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ απϐ το παλϊτι, πρϊγμα αδιανϐητο για την Καθολικό Εκκληςύα, που εύχε γύνει τϐςο ιςχυρό πλϋον, ώςτε μποροϑςε να επιβϊλει τισ απϐψεισ τησ ςτισ βαςιλικϋσ αυλϋσ τησ Δυτικόσ Ευρώπησ. Ϊτςι μετϊ την απομϊκρυνςη και καθαύρεςη του Ιωϊννη ΙΑ’, ο αυτοκρϊτορασ Ανδρόνικοσ Β’ Παλαιολόγοσ κϊλεςε την Γρηγόριο Β’ τον Κύπριο να καταλϊβει την ϋδρα του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ. Ο Γρηγϐριοσ γεννόθηκε ςτην Κϑπρο και ςποϑδαςε ςτη Νύκαια και την Πϐλη, ϐπου και χειροτονόθηκε κληρικϐσ. Ο αυτοκρϊτορασ Μιχαόλ Παλαιολϐγοσ τον ςυμβουλευϐταν ςτο θϋμα τησ ϋνωςησ των Εκκληςιών που προωθοϑςε. Όμωσ μετϊ το θϊνατο του Μιχαόλ, ο Γρηγϐριοσ προςχώρηςε ςτην ανθενωτικό παρϊταξη και υποςτόριξε τον πολιτικό του νϋου αυτοκρϊτορα Ανδρϐνικου. Ψσ πατριϊρχησ ϊςκηςε δριμεύα κριτικό ςτον προκϊτοχϐ του Ιωϊννη για την ενωτικό του πολιτικό. Όμωσ προκϊλεςε την αντύδραςη πολλών ιεραρχών, ϐπωσ των μητροπολιτών Εφϋςου και Υιλαδελφεύασ. Σο 1289 παραιτόθηκε κατϐπιν επιθυμύασ του αυτοκρϊτορα. Πϋθανε ϋνα χρϐνο αργϐτερα. Ο Γρηγϐριοσ όταν ςυγγραφϋασ αρκετών θεολογικών ϋργων.
[142]
139. Αθανάςιοσ Α’ (1289-93 & 1304-10) Σο γαώτανϊκι των παραιτόςεων (ό απομακρϑνςεων) των προκαθημϋνων του πατριαρχεύου τησ Κωνςταντινοϑπολησ ςυνεχύςτηκε. την θϋςη του παραιτηθϋντοσ Γρηγορύου Β’ ο αυτοκρϊτορασ Ανδρϐνικοσ Β’ Παλαιολϐγοσ τοποθϋτηςε τον (ϐςιο) Αθανάςιο Α’. Ο Αθανϊςιοσ καταγϐταν απϐ την Μεςςηνύα (ό τη Θρϊκη), το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Αλϋξιοσ και οι γονεύσ του όταν ο Γεώργιοσ και η Ευφροςϑνη. Απϐ μικρό ηλικύα χειροτονόθηκε μοναχϐσ και ϋζηςε ςτο Ωγιο Όροσ, ςτισ μονϋσ Ιβόρων και Εςφιγμϋνου. Επύ πατριϊρχη Ιωϊννη ΙΑ’ εύχε διωχθεύ για τισ ανθενωτικϋσ του απϐψεισ, αλλϊ ο αυτοκρϊτορασ Ανδρϐνικοσ τον επιβρϊβευςε ακριβώσ για τισ απϐψεισ του αυτϋσ. Ο Αζαλάζηνο Α’ Ψσ πατριϊρχησ όταν αςκητικϐσ και αυςτηρϐσ. Επιχεύρηςε να επιβϊλει ςτουσ μοναχοϑσ να ζουν ςτα μοναςτόρια τουσ, αντύ να περιφϋρονται ςτισ πϐλεισ και τα χωριϊ και ςτουσ επιςκϐπουσ να μϋνουν ςτισ πϐλεισ τουσ, αντύ να περνϊνε τισ μϋρεσ τουσ ςτη βαςιλεϑουςα. Η αυςτηρϐτητα αυτό προκϊλεςε την ϋχθρα πολλών κληρικών, που τον πύεςαν και παραιτόθηκε το 1293. Μετϊ απϐ λαώκό απαύτηςη αποκαταςτϊθηκε το 1304, αλλϊ και πϊλι η φατρύα των ενωτικών κληρικών τον υποχρϋωςε ςε νϋα παραύτηςη το 1310. Αποςϑρθηκε οριςτικϊ ςε μοναςτόρι, ϐπου πϋθανε ςε ηλικύα 100 ετών. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον αναγνώριςε ωσ ϐςιο και τον εορτϊζει ςτισ 28 Οκτωβρύου.
[143]
140. Ιωάννησ ΙΒ’ (1294-1304) το διϊςτημα των δϋκα ετών μεταξϑ των δυο παραιτόςεων του πατριϊρχη Αθανϊςιου, την ϋδρα του προκαθημϋνου του πατριαρχεύου κατϋλαβε ο Ιωάννησ ΙΒ’. Ο Ιωϊννησ εύχε γεννηθεύ ςτη ωζϐπολη (ςημερινό πϐλη τησ Βουλγαρύασ ςτον Εϑξεινο Πϐντο) και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Κοςμϊσ. Αναφϋρεται ωσ ςυνετϐσ ιερϊρχησ που δεν δύςταςε να αντιδρϊςει ςε πρωτοβουλύεσ του αυτοκρϊτορα Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου. Σο 1304 υποχρεώθηκε ςε παραύτηςη και αποςϑρθηκε ςτην πατρύδα του.
[144]
141. Νήφων Α’ (1311-15) Μετϊ την δεϑτερη παραύτηςη του Αθαναςύου Α’, πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Νήφων Α’. Η Νόφων εύχε γεννηθεύ ςτη Βϋροια και πριν εκλεγεύ πατριϊρχησ όταν Μητροπολύτησ Κυζύκου. Σο μοναδικϐ γεγονϐσ που γνωρύζομε γι’ αυτϐν όταν ϐτι με απϐφαςό του ανϋθεςε το προνϐμιο τησ χειροτονύασ των ιερϋων τησ Κρότησ ςτον μητροπολύτη Κυθόρων. Σο προνϐμιο αυτϐ διατηρόθηκε ωσ το 1590. Σο 1314 υποχρεώθηκε ςε παραύτηςη και αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι.
[145]
142. Ιωάννησ ΙΓ’ ο Γλυκύσ (1315-20) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Ιωάννησ ΙΓ’ ο Γλυκύσ. Πριν την εκλογό του όταν κρατικϐσ αξιωματοϑχοσ και ϋγγαμοσ. Πόρε διαζϑγιο και η γυναύκα του υποχρεώθηκε να κλειςτεύ ςε μοναςτόρι. Μετϊ απϐ τϋςςερα χρϐνια ςτο θρϐνο παραιτόθηκε για λϐγουσ υγεύασ και αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι. ώζεται η επιςτολό παραύτηςόσ του καθώσ και η διαθόκη του.
Βπδαληηλή αγηνγξαθία
[146]
143. Γεράςιμοσ Α’ (1320-21) Σον Ιωϊννη ΙΓ’ διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ο Γεράςιμοσ Α’ απϐ την Υιλαδϋλφεια τησ Λυδύασ. Πριν την εκλογό του όταν ηγοϑμενοσ τησ μονόσ Μαγγϊνων. Όταν εξελϋγη όταν όδη μεγϊλοσ ςε ηλικύα. Δεν ξϋρουμε περιςςϐτερα για τον πατριϊρχη αυτϐν, που δεν διακρύθηκε για τα διοικητικϊ του προςϐντα. Πϋθανε μετϊ απϐ ϋνα χρϐνο ςτο πατριαρχικϐ αξύωμα.
[147]
144. Ηςαΐασ (1323-34) Μετϊ το θϊνατο του Γερϊςιμου, ο πατριαρχικϐσ θρϐνοσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ παρϋμεινε κενϐσ για δυο περύπου χρϐνια. Σο 1323 εξελϋγη ο όδη προχωρημϋνησ ηλικύασ Ηςαΐασ. Ψσ πατριϊρχησ ο ΗςαϏασ επιχεύρηςε την ϋνωςη τησ αρμενικόσ με την ορθϐδοξη Εκκληςύα αλλϊ χωρύσ επιτυχύα. Όταν αναμεύχθηκε ςε πολιτικϋσ διενϋξεισ ο αυτοκρϊτορασ Ανδρϐνικοσ Β’ τον υποχρϋωςε να αποςυρθεύ ςτη μονό Μαγγϊνων το 1327. Όμωσ τον επϐμενο χρϐνο ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ Ανδρόνικοσ Γ’ Παλαιολόγοσ (εγγονϐσ του προηγοϑμενου) τον επανϋφερε πανηγυρικϊ ςτο θρϐνο του. Ο Αλδξόληθνο Γ’ Παιαηνιόγνο Σο 1334 επιςκϋφθηκε την Κωνςταντινοϑπολη ο πϊπασ Ιωϊννησ XXII με ςκοπϐ να ςυζητόςει το φλϋγον θϋμα τησ ϋνωςησ των Εκκληςιών, αλλϊ η επύςκεψό του απϋβη ϊκαρπη. Ο ΗςαϏασ πϋθανε το 1334.
[148]
145. Ιωάννησ ΙΔ’ Καλέτασ (1334-47) Σον ΗςαϏα διαδϋχθηκε ϋνασ αξιϐλογοσ και μορφωμϋνοσ ιερϊρχησ ο Ιωάννησ ΙΔ’ Καλέτασ. Ϋταν απϐ τη Θρϊκη, παντρεμϋνοσ με ϋνα γιο και μια κϐρη. Φειροτονόθηκε ιερϋασ και όταν προςτατευϐμενοσ του ςημαντικοϑ υπουργοϑ του αυτοκρϊτορα Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου, Ιωϊννη Καντακουζηνοϑ, ο οπούοσ και τον προώθηςε ςτον πατριαρχικϐ αξύωμα, παρϊ τισ αντιρρόςεισ πολλών κληρικών. Ση εποχό του Ιωϊννη ξϋςπαςε μεγϊλη ενδοεκκληςιαςτικό διαμϊχη μεταξϑ των «Ηςυχαςτών», που εύχαν επικεφαλόσ τουσ τον θεολϐγο και μητροπολύτη Θεςςαλονύκησ (ϊγιο) Γρηγόριο Παλαμϊ και τον πατριϊρχη με τουσ υποςτηριχτϋσ του. Ο αυτοκρϊτορασ Ανδρϐνικοσ Παλαιολϐγοσ που υποςτόριζε τον Παλαμϊ, ςυγκϊλεςε το 1341 ϑνοδο η οπούα καταδύκαςε τον πατριϊρχη. Σην ύδια χρονιϊ πϋθανε ο Ανδρϐνικοσ και αυτοκρϊτορασ ϋγινε ο γιοσ του Μιχαόλ Ε’ Παλαιολόγοσ που με τη ςειρϊ του υποςτόριζε τισ απϐψεισ του πατριϊρχη Ιωϊννη. Σο 1345 ο Ιωϊννησ ςυγκϊλεςε νϋα ϑνοδο, που καταδύκαςε και αφϐριςε τον Γρηγϐριο Παλαμϊ. Σελικϊ το 1347 νϋα ϑνοδοσ καταδύκαςε τον πατριϊρχη Ιωϊννη (που ςτο μεταξϑ εύχε αλλϊξει θϋςεισ και εύχε ταχθεύ με την πλευρϊ των Ηςυχαςτών) και τον καθαύρεςε απϐ το αξύωμϊ του. Ο Ιωϊννησ εξορύςτηκε ςτο Διδυμϐτειχο και ςϑντομα πϋθανε.
[149]
146. Ιςίδωροσ Α’ (1347-49) Μετϊ την καθαύρεςη του Ιωϊννη ΙΔ’, για ςτη ϋδρα του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Ιςίδωροσ Α’. Ο Ιςύδωροσ γεννόθηκε ςτη Θεςςαλονύκη., ο πατϋρασ του όταν ιερϋασ και η μητϋρα του ϋγινε μοναχό λύγο πριν πεθϊνει. Ο ύδιοσ χειροτονόθηκε μοναχϐσ απϐ τον (ϊγιο) Γρηγόριο Παλαμϊ και αναδεύχθηκε ςε ϋνθερμο υποςτηριχτό τησ ηςυχαςτικόσ διδαςκαλύασ του. Ο Γξεγόξηνο Παιακάο Σο 1341 εξελϋγη μητροπολύτησ Μονεμβαςιϊσ αλλϊ μετϊ απϐ τρύα χρϐνια απομακρϑνθηκε για πολιτικοϑσ λϐγουσ. Ψσ πατριϊρχησ αποκατϋςτηςε τον Γρηγϐριο Παλαμϊ και τον χειροτϐνηςε μητροπολύτη Θεςςαλονύκησ Επύςησ κατϋβαλε προςπϊθεια βελτύωςησ των ςχϋςεων του Πατριαρχεύου με τη Εκκληςύα τησ Ρωςύασ. Σο 1349 παραιτόθηκε και πϋθανε τον επϐμενο χρϐνο.
[150]
147. Κάλλιςτοσ Α’ (1350-53 & 1355-63) Μετϊ την παραύτηςη του Ιςύδωρου ο αυτοκρϊτορασ Ιωϊννησ Σ’ Καντακουζηνόσ (ςυμβαςύλευε τϐτε με τον Ιωϊννη Ε’ Παλαιολϐγο) επϋλεξε για την πλόρωςη τησ κενόσ ϋδρασ του πατριαρχεύου τον (ϊγιο) Κάλλιςτο Α’. Ο Κϊλλιςτοσ όταν ϋνασ λϐγιοσ μοναχϐσ, που ϋζηςε πολλϊ χρϐνια ςτη μονό Ιβόρων του Αγύου Όρουσ. Εκεύ χειροτονόθηκε ιερϋασ και ϋγινε γνωςτϐσ ωσ ϋνθερμοσ οπαδϐσ τησ ηςυχαςτικόσ διδαςκαλύασ του Γρηγόριου Παλαμϊ. Αυτϐσ ύςωσ όταν ϋνασ απϐ τουσ λϐγουσ που τον επϋλεξε ο αυτοκρϊτορασ και μϊλιςτα ϋςτειλε ςτο Ωγιο Όροσ μια τριόρη για να παραλϊβει τον Κϊλλιςτο και να τον μεταφϋρει ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Ψσ πατριϊρχησ όταν πολϑ δραςτόριοσ. Κατακεραϑνωςε τουσ «μϊγουσ» καθώσ και αυτοϑσ που προςϋτρεχαν ςτουσ μϊγουσ. Σο 1351 ςυγκϊλεςε ϑνοδο, η οπούα επικϑρωςε τη διδαςκαλύα του Παλαμϊ. Ζ ύλνδνο ηνπ 1351. Σξίηνο από αξηζηεξά ν παηξηάξρεο Κάιιηζηνο, ζην θέληξν ν απηνθξάηνξαο Καληαθνπδελόο Σο 1353 παραιτόθηκε, γιατύ δεν ςυμφωνοϑςε με την προςπϊθεια του Ιωϊννη Καντακουζηνοϑ να παραγκωνύςει τον νϐμιμο αυτοκρϊτορα Ιωϊννη Ε’ Παλαιολόγο. Αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι και την πατριαρχικό ϋδρα κατϋλαβε ο Υιλϐθεοσ Κϐκκινοσ. Όταν ο Καντακουζηνϐσ παραιτόθηκε, ο Κϊλλιςτοσ εκλόθη και πϊλι ςτο πατριαρχικϐ θρϐνο και ο Υιλϐθεοσ υποχρεώθηκε ςε παραύτηςη. Ο Κϊλλιςτοσ ςυνϋχιςε την δραςτηριϐτητα, που εύχε επιδεύξει και ςτην πρώτη θητεύα του. Σο 1363 ηγόθηκε αντιπροςωπεύασ προσ την βαςύλιςςα τησ ερβύασ Ελιςϊβετ με ςτϐχο την ςϑναψη ςυμμαχύασ για την αντιμετώπιςη τησ τουρκικόσ επεκτατικϐτητασ ςτην Θρϊκη. Πρϊγματι ςυνϊντηςε τη βαςύλιςςα ςτισ ϋρρεσ, αλλϊ εκεύ ο πατριϊρχησ προςβλόθηκε απϐ λοιμώδη αςθϋνεια και πϋθανε. Ενταφιϊςτηκε ςτισ ϋρρεσ. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο και τον τιμϊ ςτισ 20 Ιουνύου. [151]
148. Φιλόθεοσ Κόκκινοσ (1353-55 & 1364-76) Σο 1353 ο πατριϊρχησ Κϊλλιςτοσ παραιτόθηκε ςε ϋνδειξη διαμαρτυρύασ για την πρϐθεςη του Ιωϊννη Καντακουζηνοϑ να παραγκωνύςει τον νϐμιμο αυτοκρϊτορα Ιωϊννη Ε’ Παλαιολϐγο. την θϋςη τησ κενόσ πατριαρχικόσ ϋδρασ εξελϋγη ο (ϊγιοσ) Φιλόθεοσ Κόκκινοσ. Ο Υιλϐθεοσ γεννόθηκε ςτη Θεςςαλονύκη και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Υωκϊσ. Η μητϋρα του όταν Εβραύα, που εύχε βαφτιςτεύ χριςτιανό. ποϑδαςε και κατϐπιν ϋγινε μοναχϐσ ςτο ινϊ και ςτον Ωθω. Μετϊ ϋγινε μητροπολύτησ Ηρακλεύασ Θρϊκησ. Ϋταν οπαδϐσ του Γρηγορύου Παλαμϊ και υποςτηρικτόσ του Ιωϊννη Καντακουζηνοϑ, ο οπούοσ και τον επϋλεξε το 1353 για να αντικαταςτόςει τον πατριϊρχη Κϊλλιςτο. Σο 1354 ο Καντακουζηνϐσ παραιτόθηκε και τον επϐμενο θρϐνο ο Κϊλλιςτοσ εκλόθη να αναλϊβει και πϊλι τα πατριαρχικϊ του καθόκοντα. Ο Υιλϐθεοσ παραιτόθηκε, αλλϊ μετϊ το θϊνατο του Καλλύςτου επανόλθε ςτο θρϐνο το 1364. Ο Φηιόζενο Κόθθηλνο Κατϊ τη δεϑτερη θητεύα του, που διόρκεςε δώδεκα χρϐνια, ο Υιλϐθεοσ επϋδειξε ςημαντικό δραςτηριϐτητα. Ϊγραψε πολλϊ θεολογικϊ ϋργα και εκκληςιαςτικοϑσ ϑμνουσ. Ανϋπτυξε καλϋσ ςχϋςεισ με τισ ςλαβικϋσ Εκκληςύεσ των Βαλκανύων. Ϋταν αντύθετοσ με την ενωτικό πολιτικό του αυτοκρϊτορα Μιχαόλ Ε’ Παλαιολόγου. ο οπούοσ εύχε ςυνεχεύσ επαφϋσ με τουσ πϊπεσ Ουρβανϐ V και Γρηγϐριο XI. Απϐ το 1354 οι Οθωμανού εύχαν καταλϊβει την Καλλύπολη και ο Μιχαόλ ϋβλεπε τον κύνδυνο απειλόσ τησ βαςιλεϑουςασ. Αυτϐσ όταν ϋνασ ακϐμα λϐγοσ να προςτρϋξει για βοόθεια ςτη Δϑςη. Σο 1376 ο Υιλϐθεοσ παραιτόθηκε για λϐγουσ υγεύασ και το 1379 πϋθανε. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο
[152]
149. Μακάριοσ (1376-79 & 1390-91) Σον παραιτηθϋντα Υιλϐθεο διαδϋχθηκε ςτον θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ο Μακάριοσ. Πριν την εκλογό του όταν μητροπολύτησ εβαςτεύασ. Πολιτικϋσ ύντριγκεσ και διαμϊχεσ τον οδόγηςαν ςε καθαύρεςη απϐ την θϋςη του προκαθημϋνου τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ το 1379. Ανακλόθηκε και πϊλι το 1390 ςτο πατριαρχικϐ θρϐνο, ϐπου παρϋμεινε για ϋνα ϋτοσ. Δεν ϋχουμε περιςςϐτερα ςτοιχεύα για τισ δραςτηριϐτητεσ του Μακαρύου. Ο Αλδξόληθνο Γ’ Παιαηνιόγνο
[153]
150. Νείλοσ Κεραμεύσ (1380-88) Και για τον επϐμενο πατριϊρχη Νείλο Κεραμέα τα αρχεύα του Πατριαρχεύου Κωνςταντινοϑπολησ αναφϋρουν ελϊχιςτα πρϊγματα. Ϋταν λϐγιοσ και αγωνύςτηκε για την πιςτό τόρηςη των κανϐνων τησ Εκκληςύασ. Επύςησ προςπϊθηςε να ςυμφιλιώςει τουσ αντιμαχϐμενουσ, αυτοκρϊτορα Ιωϊννησ Ε’ Παλαιολϐγο και τον γιο του Ανδρόνικο Δ’ Παλαιολόγο. Ϋταν ςυγγραφϋασ πολλών θεολογικών ϋργων.
[154]
151. Αντώνιοσ Δ’ (1389-90 & 1391-97) Ακϐμα ϋνασ ιερϊρχησ, που τελικϊ υπηρϋτηςε τον πατριαρχικϐ πϊνω απϐ μια φορϊ, πρϊγμα ϐχι τϐςο αςϑνηθεσ για την Εκκληςύα τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Ϋταν ο Αντώνιοσ Δ’, που διαδϋχθηκε τον Νεύλο Κεραμϋα. Πριν την εκλογό του ο Αντώνιοσ όταν ιερομϐναχοσ ςτο μοναςτόρι του Διονυςύου ςτο Ωγιο Όροσ. Λύγο καιρϐ μετϊ την ενθρϐνιςό του ωσ πατριϊρχη απομακρϑνθηκε για να επανϋλθει ςτο Πατριαρχεύο ο απομακρυνθεύσ Μακϊριοσ (που όταν προηγουμϋνωσ πατριϊρχησ τα ϋτη 1376-79). Ο Ησάλλεο Δ’ Παιαηνιόγνο Σο 1391, λύγουσ μόνεσ μετϊ την επικρϊτηςη του Ιωϊννη Ε’ Παλαιολόγου ςτο θρϐνο του αυτοκρϊτορα, ο Αντώνιοσ ανακλόθηκε και πϊλι και παρϋμεινε εκεύ για τα επϐμενα ϋξι χρϐνια. Διαςώζεται η αλληλογραφύα του με τον Μεγϊλο Δοϑκα τησ Λιθουανύασ, τον οπούο προτρϋπει να ςυμμετϊςχει με τουσ Οϑγγρουσ και τον Βαςύλειο Α’ τησ Μοςχοβύασ ςε ςταυροφορύα κατϊ των Σοϑρκων. Η επιςτολό αυτό δεύχνει πωσ πϊρα την προώοϑςα ςυρρύκνωςη τησ Βυζαντινόσ αυτοκρατορύασ (εύχαν πλϋον απομεύνει λύγα εδϊφη γϑρω απϐ την Κωνςταντινοϑπολη, την Θεςςαλονύκη και την Πελοπϐννηςο), ο λϐγοσ του Πατριϊρχη και του αυτοκρϊτορα τησ Κωνςταντινοϑπολησ εύχε ςημαντικό επιρροό ςτουσ ηγεμϐνεσ των χωρών τησ Ευρώπησ, ιδιαύτερα τησ ανατολικόσ.
[155]
152. Κάλλιςτοσ Β’ Ξανθόπουλοσ (1397) Σον Αντώνιο Δ’ διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ο (ϊγιοσ) Κάλλιςτοσ Β’. Πριν την εκλογό του όταν μοναχϐσ ςτη μονό Παντοκρϊτοροσ του Αγύου Όρουσ και εκεύ ςυνϋγραψε ϋργα προςευχόσ και μοναχικοϑ βύου. Σρεισ μόνεσ μετϊ την εκλογό του παραιτόθηκε και αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι ϐπου αςκότεψε ωσ το θϊνατϐ του. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο.
[156]
153. Ματθαίοσ Α’ (1397-1410) Ο διϊδοχοσ του Καλλύςτου Β’ ο Ματθαίοσ μοναχϐσ. Όταν όταν πατριϊρχησ ο πνευματικϐσ του πατϋρασ Νεύλοσ, ο Ματθαύοσ χειροτονόθηκε μητροπολύτησ Κυζύκου. Εύχε την εϑνοια του αυτοκρϊτορα Μανουόλ Β’ Παλαιολόγου, ο οπούοσ τον επϋλεξε για να ανϋλθει ςτο ϑπατο ιερατικϐ αξύωμα του πατριϊρχη τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Ο Μαλνπήι Β’ Παιαηνιόγνο Ο πατριϊρχησ Ματθαύοσ όρθε ςε ςϑγκρουςη με ιςχυροϑσ ιερϊρχεσ, ϐπωσ οι μητροπολύτεσ Αγκϑρασ Μακϊριοσ και Μηδεύασ Ματθαύοσ, οι οπούοι ςυγκϊλεςαν ϑνοδο που τον καθαύρεςε απϐ το αξύωμϊ του.
[157]
Α’ υπόρξε αρχικϊ
154. Ευθύμιοσ Β’ (1410-16) Για τη ζωό και το ϋργο του πατριϊρχη Ευθύμιου Β’ γνωρύζουμε λύγα πρϊγματα. Πριν εκλεγεύ όταν αρχιμανδρύτησ και ηγοϑμενοσ τησ μονόσ τουδύου, καθώσ και πρωτοςϑγκελοσ του Πατριαρχεύου. Ϋταν καλϐσ ρότορασ και φανατικϐσ ανθενωτικϐσ. Ψσ πατριϊρχησ προςπϊθηςε να αποδεςμεϑςει την Εκκληςύα απϐ την κηδεμονύα του εκϊςτοτε αυτοκρϊτορα. Διαςώθηκε μια διατριβό του με τύτλο Περύ του όντοσ και του μη όντοσ.
[158]
155. Ιωςήφ Β’ (1416-39) Ο Ιωςήφ Β’ όταν αυτϐσ που διαδϋχθηκε τον Ευθϑμιο ςτο θρϐνο του επιςκϐπου και πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ. Πριν την εκλογό του υπόρξε μοναχϐσ ςτο Ωγιο Όροσ και αργϐτερα μητροπολύτησ Εφϋςου. Αν και παρϋμεινε ςτην θϋςη αυτό για 23 χρϐνια, τα ςτοιχεύα που διαθϋτουμε για την δρϊςη του Ιωςόφ δεν εύναι πολλϊ. Σα αρχεύα του Πατριαρχεύου τον χαρακτηρύζουν λϐγιο και ςυνετϐ ιερϊρχη. Ο ηάθνο ηνπ Ησζήθ Β’ ζηε Φισξεληία Αν και όταν τοποθετημϋνοσ εναντύον τησ Ϊνωςησ των Εκκληςιών, ο αυτοκρϊτορασ Ιωϊννησ Η’ Παλαιολόγοσ τον υποχρϋωςε να ηγηθεύ τησ αντιπροςωπεύασ τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ ςτην ϑνοδο ΥερϊρασΥλωρεντύασ (1438-39). Ο Ιωςόφ προςπϊθηςε να προαςπύςει τα δικαιώματα του Πατριαρχεύου, αλλϊ ο αυτοκρϊτορασ παρενϋβαινε πιεςτικϊ υπϋρ τησ ϋνωςησ τησ Ορθϐδοξησ με την Καθολικό Εκκληςύα. Πριν την υπογραφό τησ Ϊνωςησ, ο Ιωςόφ πϋθανε ςτη Υλωρεντύα και ενταφιϊςτηκε ςτο παρεκκλόςι τησ Αγύασ Μαρύνασ, ςτην πϐλη αυτό.
[159]
156. Μητροφάνησ Β’ (1440-43) Καθώσ ο πατριϊρχησ Ιωςόφ Β’ πϋθανε πριν την υπογραφό των ςυμφωνιών τησ υνϐδου Υερϊρασ-Υλωρεντύασ, ο αυτοκρϊτορασ Ιωϊννησ Η’ Παλαιολόγοσ, εξϋλεξε τον Μητροφάνη Β’ ωσ νϋο πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ. Ο Μητροφϊνησ αποδϋχθηκε τισ αποφϊςεισ τησ υνϐδου αυτόσ, που προϋβλεπαν την ϋνωςη των Εκκληςιών, αλλϊ και την αναγνώριςη του πρωτεύου του πϊπα. Μεταξϑ αυτών που υπϋγραψαν τισ ςχετικϋσ αποφϊςεισ όταν και ο λϐγιοσ μητροπολύτησ Νικαύασ Βηςςαρύων, ο οπούοσ ανϋγνωςε ςτα ελληνικϊ το κεύμενο τησ ςυμφωνύασ και την διακόρυξη τησ ϋνωςησ των Εκκληςιών, ενώπιον του αυτοκρϊτορα και του πϊπα Ευγενύου IV. Ο Βηςςαρύων αργϐτερα ϋγινε καρδινϊλιοσ τησ Καθολικόσ Εκκληςύασ. Ο Βεζζαξίσλ Οι αποφϊςεισ αυτϋσ και ο ύδιοσ ο πατριϊρχησ αποδοκιμϊςτηκαν ϋντονα απϐ τουσ ανθενωτικοϑσ ιερϊρχεσ, που αποτελοϑςαν και την ςυντριπτικό πλειοψηφύα των επιςκϐπων και μητροπολιτών τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύα. Σο 1443 μια ϑνοδοσ Ορθοδϐξων ιεραρχών, που ςυνόλθε ςτην Αλεξϊνδρεια, κατϋληξε ςε ανθενωτικϋσ αποφϊςεισ.
[160]
157. Γρηγόριοσ Γ’ Μάμασ (1443-50) Σο 1443 όταν εποχό ϋντονησ διαμϊχησ των ορθϐδοξων ιεραρχών, οι οπούοι εύχαν χωριςτεύ ςε ενωτικοϑσ και ανθενωτικοϑσ. Με τουσ δεϑτερουσ εύχαν ταχθεύ η μεγϊλη πλειοψηφύα των επιςκϐπων, το ςϑνολο ςχεδϐν των ιερϋων και μοναχών και ο πολϑσ λαϐσ, που ςαφώσ ταςςϐταν με εκεύνουσ που θεωροϑςαν προτιμϐτερο να υποταχθοϑν ςτην ανερχϐμενη δϑναμη των Οθωμανών, παρϊ ςτον παπικϐ καθολικιςμϐ. Όταν ο πατριϊρχησ Μητροφϊνησ Β’ πϋθανε, ο αυτοκρϊτορασ Ιωϊννησ Η’ Παλαιολόγοσ διϐριςε ςτη θϋςη του, τον πνευματικϐ του Γρηγόριο Γ’. Αναφϋρεται ωσ επώνυμϐ του το Μάμασ ό Μαμόσ αλλϊ αυτϊ όταν μϊλλον ςκωπτικϊ παρατςοϑκλια των αντιπϊλων του. Ϊνα ϋργο του ιςτορικοϑ Αμβρϐςιου Υραντζό μασ πληροφορεύ ϐτι ο Γρηγϐριοσ όταν απϐ την Κρότη και το επύθετϐ του όταν Μελιςςηνϐσ. Ο Ησάλλεο Ζ’ Παιαηνιόγνο Η ανϊρρηςη ςτο πατριαρχικϐ θρϐνο ενϐσ ακραιφνοϑσ ενωτικοϑ, ξεςόκωςε τον ορθϐδοξο κλόρο και τον λαϐ και το 1450 ο Γρηγϐριοσ κατϋφυγε ςτη Ρώμη ϐπου ϋγινε θερμϊ δεκτϐσ απϐ τον πϊπα Νικϐλαο V. Ο πϊπασ τον χρηματοδϐτηςε και προςπϊθηςε να τον βοηθόςει πιϋζοντασ τον αυτοκρϊτορα να δεχθεύ να επιςτρϋψει και πϊλι ςτο θρϐνο του. Όμωσ ο νϋοσ αυτοκρϊτορασ Κωνςταντύνοσ ΙΑ’ Παλαιολόγοσ, φοβϐταν τισ αντιδρϊςεισ των ανθενωτικών, οι οπούοι εν τω μεταξϑ εύχαν εκλϋξει ωσ νϋο πατριϊρχη τον ανθενωτικϐ Αθανϊςιο. Παρϐλα αυτϊ οι ενωτικού και οι ορθϐδοξοι ςτισ λατινοκρατοϑμενεσ περιοχϋσ τησ Ελλϊδασ εξακολουθοϑςαν να θεωροϑν νϐμιμο πατριϊρχη τον Γρηγϐριο. Ο Γρηγϐριοσ πϋθανε ςτη Ρώμη το 1459. Η Καθολικό Εκκληςύα τον αναγνώριςε ωσ ϊγιο και θαυματουργϐ.
[161]
158. Αθανάςιοσ Β’ (1450-53) Η Βυζαντινό αυτοκρατορύα περνοϑςε τισ τελευταύεσ τησ μϋρεσ και η πιθανϐτητα κατϊλυςόσ τησ απϐ την ανερχϐμενη επιθετικό αυτοκρατορύα των Οθωμανών Σοϑρκων γινϐταν πλϋον βεβαιϐτητα. Όμωσ το μύςοσ του ορθϐδοξου λαοϑ και κλόρου κατϊ του πϊπα και του καθολικιςμοϑ όταν τϐςο δυνατϐσ που κϊθε λογικό φωνό ςυνδιαλλαγόσ ϐχι μϐνο δεν εϑριςκε ακροατϋσ, αλλϊ και χανϐταν μϋςα ςε ϋνα ςϑννεφο απϐ αναθεματιςμοϑσ και κατϊρεσ. Όταν το 1450, ο Γρηγϐριοσ Γ’ εγκατϋλειψε την Κωνςταντινοϑπολη υπϐ την πύεςη των ανθενωτικών, ςυγκλόθηκε ςτο ναϐ τησ Αγύασ οφύασ ϑνοδοσ με τη ςυμμετοχό των πατριαρχών Αλεξανδρεύασ, Ιεροςολϑμων και Αντιοχεύασ και εξϋλεξε νϋο πατριϊρχη τον Αθανάςιο Β’, ηγοϑμενο μϋχρι τϐτε τησ μονόσ Περιβλϋπτου. Ο Κσλζηαληίλνο ΗΑ’ Παιαηνιόγνο τα πρακτικϊ τησ υνϐδου αναφϋρεται ϐτι ο πατριϊρχησ χειροτονόθηκε απϐ τουσ μητροπολύτεσ Κυζύκου, Νικομόδειασ και Νύκαιασ. Όμωσ εύναι γνωςτϐ, τελευταύοσ αυτοκρϊτορασ όταν τϐτε ο Κωνςταντύνοσ ΙΑ’ Παλαιολόγοσ και η Κωνςταντινοϑπολη ϋπεςε ςτα χϋρια των Σοϑρκων τον Μϊιο 1453.
[162]
159. Γεννάδιοσ Β’ χολάριοσ (1454-56, 1462 & 1464) Η ϊλωςη τησ Κωνςταντινοϑπολησ απϐ τουσ Σοϑρκουσ το 1453 ςηματοδοτεύ το τϋλοσ τησ Βυζαντινόσ περιϐδου και την ϋναρξη μιασ νϋασ εποχόσ για το πατριαρχεύο. Απϐ τώρα και ςτο εξόσ οι πατριϊρχεσ που θα «εκλϋγονται» θα πρϋπει να τυγχϊνουν τησ ϋγκριςησ του ουλτϊνου. Βϋβαια και επύ Βυζαντινόσ αυτοκρατορύασ ο πατριϊρχησ όταν ςχεδϐν πϊντα ο εκλεκτϐσ του κοςμικοϑ ϊρχοντα. Ο πρώτοσ πατριϊρχησ που διορύςτηκε απϐ την τουρκικό ηγεςύα όταν ο (ϊγιοσ) Γεννάδιοσ Β’ χολάριοσ. Ϋταν απϐ τη Θεςςαλύα και πιθανώσ μαθότευςε κοντϊ ςτον ςπουδαύο λϐγιο τησ εποχό εκεύνησ Γεώργιο Πλόθωνα ό Γεμιςτό. Αςχολόθηκε με την φιλοςοφύα, την θεολογύα και την νομικό και ϋμαθε τη λατινικό γλώςςα, ςτην οπούα μετϋφραςε ϋργα τησ αρχαύασ ελληνικόσ γραμματεύασ. Ϋταν πνευματικϐ τϋκνο του ηγϋτη των ανθενωτικών μητροπολύτη Εφϋςου Μϊρκου Ευγενικοϑ και ςυνϐδευςε τον αυτοκρϊτορα Ιωϊννη Η’ ςτη ϑνοδο Υερϊρασ-Υλωρεντύασ. Μετϊ το θϊνατο του Μϊρκου Ευγενικοϑ ο Γεννϊδιοσ γύνεται ο ηγϋτησ των ανθενωτικών. Σο 1450 απογοητευμϋνοσ απϐ την ενωτικό ςτϊςη του νϋου αυτοκρϊτορα Κωνςταντύνου ΙΑ’ αποφαςύζει να κλειςτεύ ςε μοναςτόρι. Ο Μσάκεζ Β’ θαη ν Γελλάδηνο ρνιάξηνο Μετϊ την Ωλωςη βρϋθηκε αιχμϊλωτοσ των Σοϑρκων ςτην Αδριανοϑπολη. Αυτϐν επϋλεξε ο Μωϊμεθ Β’ ο Πορθητόσ για να ορύςει πατριϊρχη. υνεκλόθη και τυπικϊ ϑνοδοσ ςτισ 6 Ιανουαρύου 1454 ςτο ναϐ των Αγύων Αποςτϐλων η οπούα επικϑρωςε την εκλογό του. Ο ουλτϊνοσ παραχώρηςε το ναϐ αυτϐν και εκεύ εγκαταςτϊθηκε το Πατριαρχεύο. Επύςησ ϐριςε τον εκϊςτοτε πατριϊρχη ωσ επικεφαλόσ και εκπρϐςωπο ϐλων των ορθοδϐξων υπηκϐων τησ Οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ (του μιλιϋτ των Ρωμιών). Σο 1456 ο Γεννϊδιοσ παραιτόθηκε για λϐγουσ υγεύασ και αποςϑρθηκε ςτη μονό Βατοπεδύου του Αγύου Όρουσ. Εκλόθη ακϐμα δυο φορϋσ ςτο θρϐνο, το 1462 και το 1464, οπϐτε και αποςϑρθηκε οριςτικϊ. Πϋθανε το 1472. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο
[163]
160. Ιςίδωροσ Β’ (1456-62) Μετϊ την παραύτηςη του Γεννϊδιου χολϊριου, την θϋςη του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ τοποθετόθηκε ο Ιςίδωροσ Β’, γνωςτϐσ και ωσ Ξανθϐπουλοσ. Αν και ϋμεινε ςτο θρϐνο επύ ϋξι χρϐνια, δεν ξϋρουμε τύποτε απϐ τη δρϊςη του ωσ πατριϊρχη εκτϐσ απϐ μια πρϊξη που αφορϊ τουσ Ορθϐδοξουσ τησ Βενετύασ.
Ο βπδαληηλόο δηθέθαινο αεηόο είλαη ην έκβιεκα ηνπ Οηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ
161. ωφρόνιοσ Α’ (1463-64) Επύςησ δεν ξϋρουμε πολλϊ πρϊγματα για τον διϊδοχο του Ιςύδωρου Β’, τον πατριϊρχη ωφρόνιο Α’ που παρϋμεινε ςτο θρϐνο απϐ τον Αϑγουςτο 1463 ωσ τον Αϑγουςτο του επομϋνου χρϐνου. Δεν ξϋρουμε οϑτε τουσ λϐγουσ παϑςησ του απϐ την οθωμανικό διούκηςη.
[164]
162. Ιωάςαφ Α’ Κόκκασ (1465-66) Σο 1465 ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο Ιωάςαφ Α’ ο επονομαζϐμενοσ Κϐκκασ. Λύγουσ μόνεσ μετϊ την ανϊρρηςό του ςτο θρϐνο όρθε ςε ςϑγκρουςη με τον Γεώργιο Αμιροϑτζη, ιςχυρϐ προϑχοντα τησ Σραπεζοϑντασ και παρϊγοντα του ςουλτανικοϑ περιβϊλλοντοσ, ϐταν αρνόθηκε να ςυναινϋςει ςτην τϋλεςη γϊμου του Αμιροϑτζη που όταν όδη ϋγγαμοσ, με τη χόρα του δοϑκα τησ Αθόνασ. Ο ζνπιηάλνο Μσάκεζ Β’ ν Πνξζεηήο την υπϐθεςη παρενϋβη και ο ςουλτϊνοσ Μωϊμεθ Β’ (ο Πορθητόσ), ο οπούοσ διϋταξε τον πατριϊρχη να ευλογόςει το γϊμο του Αμιροϑτζη. Όταν αυτϐσ αρνόθηκε και πϊλι, ο ςουλτϊνοσ ϋδωςε εντολό και ϋκοψαν την μϑτη του Μεγϊλου Εκκληςιϊρχη (και μετϋπειτα πατριϊρχη Μϊξιμου Γ’) Μανουόλ, ο οπούοσ εύχε ειςηγηθεύ ςτον πατριϊρχη να μη ευλογόςει τον παρϊνομο αυτϐ γϊμο. Όταν ο πατριϊρχησ Ιωϊςαφ ςυνϋχιςε να αρνεύται, ο Μωϊμεθ για να ταπεινώςει τον πατριϊρχη διϋταξε να κοπεύ η γενειϊδα του και αμϋςωσ μετϊ τον ϋπαυςε απϐ τα καθόκοντϊ του. Ο Ιωϊςαφ θανατώθηκε λύγο αργϐτερα απϐ ανθρώπουσ του Γεωργύου Αμιροϑτζη.
[165]
163. Μάρκοσ Β’ Ξυλοκαράβησ (1466) Μετϊ την παϑςη του Ιωϊςαφ, ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο ανόλθε για τρύτη φορϊ και για λύγουσ μόνεσ ο Γεννϊδιοσ Β’ χολϊριοσ. Μετϊ την παραύτηςό του, εξελϋγη ο Μάρκοσ Β’ ο επονομαζϐμενοσ Ξυλοκαρϊβησ απϐ την Κωνςταντινοϑπολη, με την υποςτόριξη του Μεγϊλου Εκκληςιϊρχη (και μετϋπειτα πατριϊρχη Μϊξιμου Γ’) Μανουόλ και του γραμματϋα του ςουλτϊνου Δημητρύου Κυριαζό. Ο Μϊρκοσ όταν μοναχϐσ και εύχε λϊβει αξιϐλογη παιδεύα. το παρελθϐν εύχε υπηρετόςει ςτη (υπϐ Ενετικό κατοχό) Κρότη, αλλϊ εκδιώχθηκε απϐ τουσ Βενετοϑσ εξ αιτύασ τησ ςθεναρόσ ανθενωτικόσ του ςτϊςησ. Ϋρθε ςτη Θρϊκη και ϋγινε μητροπολύτησ Αδριανοϑπολησ. Ο ηειεπηαίνο απηνθξάηνξαο ηεο Σξαπεδνύληαο Γαβίδ Κνκλελόο Σην εποχό τησ ανϊρρηςόσ του Μϊρκου ςτο θρϐνο, οι Σραπεζοϑντιοι τησ Κωνςταντινοϑπολησ εύχαν ςχηματύςει μια πολϑ ιςχυρό παροικύα που εύχε την εϑνοια του ουλτϊνου14. Κϊποιοι λοιπϐν απϐ αυτοϑσ ςυκοφϊντηςαν τον πατριϊρχη ϐτι εξαγϐραςε την ϋδρα του. Ο Μϊρκοσ απομακρϑνθηκε ταπεινωτικϊ απϐ το θρϐνο, αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι, αλλϊ αγωνύςτηκε για να αποςεύςει αυτό την ϊδικη κατηγορύα. Επύ πατριαρχύασ του Διονυςύου Α’ ςυνεκλόθη ϑνοδοσ, η οπούα αποφϊνθηκε ϐτι ο τϋωσ πατριϊρχησ όταν αθώοσ και τον ϋχριςε τιμητικϊ αρχιεπύςκοπο Αχρύδασ. Εκεύ παρϋμεινε ωσ το θϊνατϐ του. Οι Σραπεζοϑντιοι πϋτυχαν (καταβϊλοντασ μεγϊλο χρηματικϐ ςτον ςουλτϊνο) να εκλϋξουν πατριϊρχη ϋνα ςυντοπύτη τουσ, τον υμεών.
Ο ηειεπηαίνο απηνθξάηνξαο ηεο Σξαπεδνύληαο Γαβίδ Κνκλελόο δέρζεθε εηζήγεζε ηνπ πξσηνβεζηηάξηνύ ηνπ Γεσξγίνπ Ακηξνύηδε θαη παξέδσζε ην βαζίιεηό ηνπ ζην νπιηάλν Μσάκεζ Β’, ηνλ Αύγνπζην ηνπ 1461. Ο Ακηξνύηδεο θαη πνιινί ζπλεξγάηεο ηνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Πόιε θαη απέθηεζαλ ηελ εύλνηα ηνπ ζνπιηάλνπ θαη ζεκαληηθή πνιηηηθή ηζρύ. Ο Γαβίδ θαη επηά από ηνπο γηνπο ηνπ εθηειέζηεθαλ ην 1463 κε ηελ θαηεγνξία ηεο ζπλνκσζίαο. Ο Γαβίδ θαη νη γηνη ηνπ αλαθεξύρζεθαλ άγηνη θαη λενκάξηπξεο από ηελ Οξζόδνμε Δθθιεζία 14
[166]
164. υμεών Α’ (1466, 1471-75 & 1482-86) Η παρϋμβαςη των Σραπεζουντύων ςτα εκκληςιαςτικϊ πρϊγματα εύχε ςοβαρϋσ ςυνϋπειεσ ςτη μϋλλον του Πατριαρχεύου και ςτον τρϐπο εκλογόσ του πατριϊρχη. Σο 1466 ανόλθε ςτο θρϐνο ο υμεών Α’ απϐ την Σραπεζοϑντα, αφοϑ οι ςυμπατριώτεσ του υποςχϋθηκαν να καταβϊλουν ετηςύωσ ςτο παλϊτι 1.000 χρυςϊ φλουριϊ, ωσ πεςκϋςι. Σαυτϐχρονα δϋχθηκαν να παραιτηθεύ ο πατριϊρχησ απϐ την κρατικό επιχορόγηςη, που ϋπαιρνε ωσ τϐτε. Απϐ το ϋτοσ εκεύνο και μετϊ, το πεςκϋςι καθιερώθηκε ωσ δικαύωμα τησ Τψηλόσ Πϑλησ και η επιχορόγηςη του Πατριαρχεύου καταργόθηκε. Υυςικϊ αυτό η πρακτικό εύχε ςυνϋχεια. Σον ύδιο χρϐνο η πριγκύπιςςα τησ ερβύασ Μϊρα Βρϊνκοβιτσ, μητριϊ του ςουλτϊνου Μωϊμεθ Β’ (όταν ςϑζυγοσ του ςουλτϊνου Μουρϊτ Β’) κατϋβαλε διπλϊςιο ποςϐ ςτο ςουλτανικϐ ταμεύο, ο υμεών ανατρϊπηκε και ςτη θϋςη του διορύςτηκε ο μητροπολύτησ Υιλιπποϑπολησ Διονύςιοσ. Ο Διονϑςιοσ αμϋςωσ με ςυνοδικό πρϊξη καθαύρεςε τον υμεών (!). Σο 1471 ςυνεκλόθη ϑνοδοσ, ςτην οπούα όταν παρϐντεσ δυο εκπρϐςωποι του ςουλτϊνου. Σην φορϊ αυτό οι Σραπεζοϑντιοι εύχαν καταβϊλει 2.000 χρυςϊ φλουριϊ και ο υμεών επανόλθε πανηγυρικϊ για δεϑτερη φορϊ ςτο θρϐνο του. Μαζύ με τα χρυςϊ ο υμεών εύχε αναλϊβει και την υποχρϋωςη να καταςτεύλει μια επανϊςταςη ςτην Σραπεζοϑντα, Σο πϋτυχε με την αντικατϊςταςη του μητροπολύτη Παγκρατύου, που εύχε ηγηθεύ τησ εξϋγερςησ. Σο 1475 ο υμεών εκδιώχθηκε και πϊλι, ϐταν ϋνασ ϋρβοσ μοναχϐσ ο Ραφαόλ κατϋβαλε ςτην Τψηλό Πϑλη μεγϊλο χρηματικϐ ποςϐ και ςυκοφϊντηςε τον πατριϊρχη ϐτι επηρεϊζεται απϐ μια γυναύκα. Ο υμεών αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι, αλλϊ μετϊ απϐ επτϊ χρϐνια, το 1482 επανόλθε για τρύτη φορϊ ςτο θρϐνο του, αφοϑ κατϋβαλε ακϐμα 2.000 χρυςϊ φλουριϊ. Σο 1486 εκδιώχθηκε για τρύτη φορϊ απϐ το θρϐνο.
[167]
165. Διονύςιοσ Α’ ο οφόσ (1467-71 & 1488-90) Όπωσ εύδαμε όδη το ϋτοσ 1466, η πριγκύπιςςα τησ ερβύασ Μϊρα Βρϊνκοβιτσ, μητριϊ του ςουλτϊνου Μωϊμεθ Β’ (χόρα του Μουρϊτ Β’, πατϋρα του Μωϊμεθ) κατϋβαλε ωσ πεςκϋςι 2.000 χρυςϊ ςτο ςουλτανικϐ ταμεύο, ο πατριϊρχησ υμεών Α’ εκδιώχθηκε και ςτη θϋςη του διορύςτηκε ο μητροπολύτησ Υιλιπποϑπολησ (ϊγιοσ) Διονύςιοσ ο επονομαζϐμενοσ οφόσ. Ο Διονϑςιοσ γεννόθηκε ςτη Δημητςϊνα Αρκαδύασ και εύχε χειροτονηθεύ μητροπολύτησ απϐ τον πατριϊρχη Γεννϊδιο Β’. Βπδαληηλή αγηνγξαθία Σο 1471 κατηγορόθηκε ϐτι ϐταν όταν αιχμϊλωτοσ των Σοϑρκων (αμϋςωσ μετϊ την ϊλωςη τησ Πϐλησ) υπϋςτη περιτομό. Αναγκϊςτηκε να παραιτηθεύ και αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι τησ Δρϊμασ και ςτο θρϐνο επανόλθε ο υμεών. Σο 1475 ο υμεών εκδιώχθηκε και πϊλι ϐταν ϋνασ ϋρβοσ μοναχϐσ, ο Ραφαόλ, κατϋβαλε ςτην Τψηλό Πϑλη μεγϊλο χρηματικϐ ποςϐ. Σο 1488 ο ςουλτϊνοσ Βαγιαζότ Β’ ςυγκϊλεςε ϑνοδο η οπούα επανεξϋλεξε για δεϑτερη φορϊ πατριϊρχη τον Διονϑςιο. Όμωσ μετϊ απϐ δυο χρϐνια ο Διονϑςιοσ παραιτόθηκε λϐγω γόρατοσ και επϋςτρεψε ςε μοναςτόρι ϐπου και πϋθανε το 1492. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο.
[168]
166. Ραφαήλ Α’ ο Σριβαλόσ (1475-76) Ξϋρουμε όδη ϐτι ςτισ αρχϋσ του 1475 ο πατριϊρχησ υμεών Α’ εξϋπεςε και τη θϋςη του κατϋλαβε ϋνασ ϋρβοσ μοναχϐσ. Η θϋςη εξαγορϊςτηκε με μεγϊλο ποςϐ προσ το ταμεύο του ουλτϊνου, 700 χρυςϊ φλουριϊ εφϊπαξ και 2.000 χρυςϊ φλουριϊ τον χρϐνο. Ο μοναχϐσ αυτϐσ εύναι γνωςτϐσ ωσ πατριϊρχησ Ραφαήλ Α’ ο Σριβαλόσ και υποςτηρύχθηκε πιθανϐτατα απϐ την πριγκύπιςςα τησ ερβύασ και χόρα του ςουλτϊνου Μουρϊτ Β’ Μϊρα Βρϊνκοβιτσ. Ο Ραφαόλ δεν μιλοϑςε ελληνικϊ και εκτϐσ αυτοϑ περιγρϊφεται ωσ αγρϊμματοσ, χυδαύοσ και μϋθυςοσ. Οι ορθϐδοξοι ιερϊρχεσ απϋφυγαν να ςυμπρϊξουν ςτην εκλογό του μοναχοϑ αυτοϑ, τον οπούο τελικϊ χειροτϐνηςε ωσ πατριϊρχη, ο μητροπολύτησ Ωγκυρασ κατϐπιν πιϋςεων. Ο Ραφαόλ δεν μποροϑςε να παρακολουθόςει τισ θρηςκευτικϋσ τελετϋσ και ακολουθύεσ και λϐγω ϊγνοιασ τησ γλώςςασ, αλλϊ και εξ αιτύασ του γεγονϐτοσ ϐτι βριςκϐταν ςυχνϊ ςε κατϊςταςη μϋθησ. Επύςησ η ςυνεννϐηςη με τουσ μητροπολύτεσ και επιςκϐπουσ τησ Εκκληςύασ όταν ςχεδϐν αδϑνατη. τισ αρχϋσ του 1476 οι Σοϑρκοι απαύτηςαν το ποςϐ που εύχε υποςχεθεύ για να εξαγορϊςει το πατριαρχικϐ αξύωμα, αλλϊ ο Ραφαόλ δεν μπϐρεςε να το ςυγκεντρώςει. υνελόφθη, καθαιρϋθηκε και φυλακύςτηκε. Πϋθανε ςτη φυλακό το ύδιο ϋτοσ.
[169]
167. Μάξιμοσ Γ’ (1476-81) Αυτϐσ που διαδϋχθηκε τον ανεκδιόγητο Ραφαόλ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο (ϊγιοσ) Μάξιμοσ Γ’. Ο Μϊξιμοσ εύχε γεννηθεύ ςτην Πελοπϐννηςο και το κοςμικϐ ϐνομϊ του όταν Μανουόλ Φριςτώνυμοσ. Ϋταν μορφωμϋνοσ και γλωςςομαθόσ και εύχε διατελϋςει Μϋγασ Εκκληςιϊρχησ του πατριϊρχη Ιωϊςαφ. Ϋταν αυτϐσ που ειςηγόθηκε ςτον πατριϊρχη να μην ευλογόςει τον γϊμο του αυλικοϑ απϐ την Σραπεζοϑντα Γεωργύου Αμιροϑτζη, γιατύ ο γαμπρϐσ όταν όδη ϋγγαμοσ. Ο ςουλτϊνοσ Μωϊμεθ Β’ ο Πορθητόσ διϋταξε να τιμωρηθεύ ο Μανουόλ με κϐψιμο τησ μϑτησ του. Σην ϊνοιξη του 1476 ο Μανουόλ κατϋβαλε ςτο ταμεύο του ςουλτϊνου το καθιερωμϋνο πλϋον πεςκϋςι των 2.500 φλουριών και εξαγϐραςε ϋτςι το πατριαρχικϐ αξύωμα. Βελεηόο Γόγεο Η περύοδοσ τησ πατριαρχύασ του χαρακτηρύζεται ςυνετό και ειρηνικό και ανϑψωςε το κϑροσ του Πατριαρχεύου που εύχε πληγεύ ςοβαρϊ μετϊ την ϊλωςη τησ Πϐλησ απϐ τουσ Οθωμανοϑσ. Μετϋφραςε το ϑμβολο τησ Πύςτεωσ ςτα τουρκικϊ και ϋςτειλε επιςτολό ςτον Δόγη τησ Βενετύασ με την οπούα ζητοϑςε να παϑςει η καταπύεςη των ορθϐδοξων χριςτιανών ςτισ βενετοκρατοϑμενεσ περιοχϋσ. Ϊγραψε διϊφορα ϋργα με ςημαντικϐτερο τη Μονωδύα τησ Άλωςησ τησ Κωνςταντινούπολησ Ο Μϊξιμοσ πϋθανε ςτισ 3 Απριλύου 1482. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο. Σο διαδϋχθηκε ο υμεών Α’ ο οπούοσ επανόλθε ςτο θρϐνο του για δεϑτερη φορϊ
[170]
168. Νήφων Β’ (1486-88, 1497-98 & 1502) Μετϊ την απομϊκρυνςη του πατριϊρχη υμεών το 1486, ςτη θϋςη του επελϋγη ο (ϊγιοσ) Νήφων Β’. Ο Νόφων εύχε γεννηθεύ ςτη Μεςςηνύα και το ϐνομϊ του όταν Νικϐλαοσ. Απϐ νϋοσ αςχολόθηκε με την καλλιγραφύα και την αντιγραφό χειρογρϊφων. το Ωγιο Όροσ χειροτονόθηκε διϊκονοσ και ςτην ςυνϋχεια ιερϋασ. Σο 1482 ϋγινε μητροπολύτησ Θεςςαλονύκησ και τϋςςερα χρϐνια αργϐτερα Οικουμενικϐσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ. Ο Νήθσλ Β’ Ο τϋωσ πατριϊρχησ υμεών πεθαύνοντασ ϊφηςε μεγϊλη περιουςύα ςτο Πατριαρχεύο. Οι φϐροι που ϋπρεπε να πληρωθοϑν ςτο οθωμανικϐ κρϊτοσ όταν πολϑ υψηλού και ο Νόφων ςυμφώνηςε να εμφανιςτεύ ωσ κληρονϐμοσ ϋνασ ανιψιϐσ του υμεών. Όμωσ το οικονομικϐ αυτϐ ςκϊνδαλο αποκαλϑφθηκε το 1488 και ο ςουλτϊνοσ Βαγιαζότ Β’ ϊςκηςε δύωξη ςε ϐλουσ τουσ εμπλεκϐμενουσ κληρικοϑσ, δόμευςε την κληρονομιϊ και καθαύρεςε τον Νόφωνα ο οπούοσ εξορύςτηκε. την θϋςη του πατριϊρχη με προτροπό του Βαγιαζότ, ανόλθε για δεϑτερη φορϊ ο Διονϑςιοσ Α’ και μετϊ την οριςτικό παραύτηςη του Διονυςύου, εξελϋγη ο Μϊξιμοσ Δ’. Μετϊ και την παραύτηςη του Μαξύμου το 1497, ο Νόφων επανόλθε για δεϑτερη φορϊ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο, αλλϊ μϐνο για ϋνα χρϐνο. Σο 1498 ο Νόφων ϋπεςε ςτην δυςμϋνεια του ςουλτϊνου η οπούα κατϋληξε ςτην εκ νϋου απομϊκρυνςό του απϐ το πατριαρχεύο και τη φυλϊκιςό του ςτην Αδριανοϑπολη. Αποφυλακύςτηκε χϊρισ ςτισ ενϋργειεσ του ηγεμϐνα τησ Βλαχύασ Ρϐδουλου Α’, ο οπούοσ τον κϊλεςε να εργαςτεύ ςτη Βλαχύα. Σο 1502 προςεκλόθη να αναλϊβει και πϊλι τη θϋςη του πατριϊρχη για τρύτη φορϊ. Όμωσ ο Νόφων προτύμηςε να αποποιηθεύ την προςφορϊ αυτό και προτύμηςε να ηγηθεύ τησ Εκκληςύασ τησ Βλαχύασ. Πϋθανε το 1508. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο.
[171]
169. Μάξιμοσ Δ’ (1491-97) Μετϊ την παραύτηςη του Διονυςύου Α’ απϐ τον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ, ςτη θϋςη του εξελϋγη με την υποςτόριξη των μοναχών του Αγύου Όρουσ, ο ωσ τϐτε, μητροπολύτησ ερρών Μάξιμοσ Δ’. Ο Μϊξιμοσ εύχε ςτο παρελθϐν χρηματύςει και ηγοϑμενοσ τησ μονόσ Βατοπεδύου του Αγύου Όρουσ με το ϐνομα Μαναςςόσ. Ο ζνπιηάλνο Βαγηαδήη Α’ Ψσ πατριϊρχησ υπεραςπύςτηκε τα δικαιώματα των ορθοδϐξων χριςτιανών που ζοϑςαν ςτα κατεχϐμενα απϐ τουσ Βενετοϑσ εδϊφη (Κρότη, Νηςιϊ Αιγαύου και Ιονύου, μεγϊλο μϋροσ τησ Πελοποννόςου, τησ Εϑβοιασ κ.ϊ.). Μετϊ το πϋμπτο ϋτοσ τησ θητεύασ του ϊρχιςαν να κυκλοφοροϑν διϊφορεσ φόμεσ για τον Μϊξιμο, που τελικϊ τον οδόγηςαν ςε απομϊκρυνςη απϐ το θρϐνο το 1497. Όμωσ αυτϐσ δεν ςταμϊτηςε να αςχολεύται με τη θϋματα τησ Εκκληςύασ και εύναι γνωςτϐ ϐτι ςυνωμοτοϑςε κατϊ του διαδϐχου του πατριϊρχη Νόφωνα Β’. Σελικϊ υποχρεώθηκε να αποςυρθεύ ςτη μονό Βατοπεδύου. ϐπου και πϋθανε.
[172]
170. Ιωακείμ Α’ (1498-1502 & 1504) Μετϊ την δεϑτερη απομϊκρυνςη του Νόφωνα Β’ ςτο πατριαρχικϐ θρϐνο ανόλθε ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ Δρϊμασ Ιωακείμ Α’. Ϋταν λϐγιοσ ιερϊρχησ και διακρύθηκε για την προςφορϊ του ςτο Πατριαρχεύο. Αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του περιϐδευςε ςε διϊφορεσ επαρχύεσ και το 1500 ϋφταςε ωσ την Ιβηρύα (ςόμερα Γεωργύα, ςτον Καϑκαςο). Σο 1502 ο ουλτϊνοσ Βαγιαζότ Β’ βρϋθηκε ςε ϋνα προϊςτιο τησ Πϐλησ και εύδε ϋνα μεγαλοπρεπϋσ κεραμοςκεπϋσ κτύριο. Όταν ϋμαθε ϐτι όταν χριςτιανικϐσ ναϐσ εξοργύςτηκε και διϋταξε την ϊμεςη απομϊκρυνςη του Ιωακεύμ. Χεηξόγξαθν θείκελν κε ηελ ππνγξαθή ηνπ Ησαθείκ Για να καλυφθεύ το κενϐ εκλόθη για τρύτη φορϊ ο Νόφων Β’, ο οπούοσ ϐμωσ δεν αποδϋχθηκε την πρϐςκληςη και ςτισ αρχϋσ του 1503 εξελϋγη πατριϊρχησ ο Παχώμιοσ Α’. Όμωσ ο νϋοσ πατριϊρχησ δεν μπϐρεςε να καλϑψει τισ οικονομικϋσ υποχρεώςεισ του πατριαρχεύου και παρϊλληλα τον πολεμοϑςαν οι υποςτηριχτϋσ του Ιωακεύμ, οι οπούοι πρϐςφεραν ςτο ταμεύο του ςουλτϊνου ϋνα ςεβαςτϐ ποςϐ (3.500 χρυςϊ φλουριϊ) ωσ πεςκϋςι. Ϊτςι το 1504 ο Παχώμιοσ υποχρεώθηκε να παραιτηθεύ και ο Ιωακεύμ επανόλθε ςτο θρϐνο, για μικρϐ ϐμωσ χρονικϐ διϊςτημα, γιατύ πϋθανε μετϊ απϐ λύγουσ μόνεσ.
[173]
171. Παχώμιοσ Α’ (1503-04 & 1504-13) Όταν ο ςουλτϊνοσ Βαγιαζότ Α’ ζότηςε την απϐλυςη του πατριϊρχη Ιωακεύμ, το κενϐ του θρϐνου καλϑφθηκε με την εκλογό του μητροπολύτη Ζύχνησ Παχωμίου Α’. Ϊμεινε ςτη θϋςη του μϐλισ ϋνα χρϐνο, γιατύ εν τω μεταξϑ οι υποςτηριχτϋσ του προηγοϑμενου πατριϊρχη κατϋβαλαν ςτην Τψηλό Πϑλη ωσ πεςκϋςι το ποςϐ των 3.500 χρυςών φλουριών και ο Ιωακεύμ επανόλθε ςτη θϋςη του, ενώ ο Παχώμιοσ παϑτηκε απϐ τον ςουλτϊνο. Όμωσ ο Ιωακεύμ πϋθανε ςε λύγουσ μόνεσ απϐ την ανϊρρηςό του ςτο θρϐνο και ϋτςι εκλόθη για δεϑτερη φορϊ ο Παχώμιοσ ο οπούοσ ϋμεινε ςτη θϋςη του πατριϊρχη για εννϋα χρϐνια. Σα ϋτη 1512-13 ο Παχώμιοσ περιϐδευςε ςτισ παραδουνϊβιεσ ηγεμονύεσ τησ Βλαχύασ και Μολδαβύασ. Κατϊ την επιςτροφό του ςτην Πϐλη ο υπηρϋτησ του μοναχϐσ Θεϐδουλοσ τον δηλητηρύαςε και ο πατριϊρχησ πϋθανε ςτισ αρχϋσ του 1513.
[174]
172. Θεόληπτοσ Α’ (1513-33) Σον δολοφονημϋνο πατριϊρχη Παχώμιο Α’ διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ο πνευματικϐσ του γιοσ και μητροπολύτησ Ιωαννύνων Θεόληπτοσ Α’. Η καταγωγό του όταν απϐ την Κρότη ό απϐ την Ϋπειρο. Όταν μαθεϑτηκε ο θϊνατοσ του Παχωμύου, ο Θεϐληπτοσ πόγε ςτην Αδριανοϑπολη που βριςκϐταν ο ςουλτϊνοσ ελύμ Α’ και του κατϋβαλε το καθιερωμϋνο και όταν απαραύτητο για την υποβολό υποψηφιϐτητασ ςτην Ιερϊ ϑνοδο πεςκϋςι. Ο ζνπιηάλνο ειίκ Α’ Πρϊγματι η εκλογό του, όταν πλϋον τυπικό υπϐθεςη, ο Θεϐληπτοσ ϋγινε πατριϊρχησ και παρϋμεινε ςτη θϋςη αυτό επύ εύκοςι χρϐνια. Ψσ πατριϊρχησ οργϊνωςε τισ μητροπϐλεισ Αδριανοϑπολησ και ϊμου καθώσ και τισ Εκκληςύεσ τησ Μολδαβύασ, τησ Βλαχύασ και τησ Ρωςύασ, την οπούα κυβερνοϑςε τϐτε ο Μεγϊλοσ Δοϑκασ Βαςύλειοσ Γ’. Επύςησ ϋςτειλε ςτη Ρωςύα τον μητροπολύτη Ιωαννύνων Γρηγϐριο και τον μοναχϐ Μϊξιμο το Γραικό, οι οπούο μετϋφραςαν ςτη ρωςικό πολλϊ ιερϊ βιβλύα. Ο Θεϐληπτοσ εύχε καλϋσ ςχϋςεισ με τον ςουλτϊνο ελύμ και το 1517 κατϐρθωςε να διαςώςει το προςκυνόματα του Παναγύου Σϊφου μετϊ την εκδύωξη των Μαμελοϑκων απϐ την Ιερουςαλόμ. Σο 1522 κϊποιοι κατόγγειλαν ςτον νϋο ςουλτϊνο ουλεώμϊν Α’ τον Μεγαλοπρεπό (γιο του ελύμ Α’) ϐτι ο πατριϊρχησ Θεϐληπτοσ ζοϑςε ανόθικη ιδιωτικό ζωό. Ο ςουλτϊνοσ διϋταξε την καθαύρεςη του πατριϊρχη και την παραπομπό του ςε δύκη. Ο Θεϐληπτοσ πϋθανε λύγο πριν την ϋναρξη τησ δύκησ του.
[175]
173. Ιερεμίασ Α’ (1522-24 & 1525-46) Διϊδοχοσ του Θεϐληπτου Α’ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Ιερεμίασ Α’. Εύχε γεννηθεύ ςτη Ζύτςα τησ Ηπεύρου και πριν την εκλογό του όταν μητροπολύτησ ϐφιασ. Λύγουσ μόνεσ μετϊ την εκλογό του και ενώ βριςκϐταν περιοδεύα ςε Κϑπρο, Αύγυπτο, Παλαιςτύνη και ςτο ϐροσ ύνα, κϊποιοι κληρικού ςτην Πϐλη, καθαύρεςαν αντικανονικϊ ςτον Ιερεμύα και ςτη θϋςη του ανόλθε ο μητροπολύτησ ωζοπϐλεωσ Ιωαννύκιοσ Α’. Όμωσ αυτϐσ δεν ϋμεινε και πολϑ, γιατύ καθαιρϋθηκε απϐ δυο υνϐδουσ, η μια ςτην Ιερουςαλόμ και η ϊλλη ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Σο 1525 ο Ιερεμύασ επανόλθε για δεϑτερη φορϊ κανονικϊ ςτο θρϐνο του. Ο Ηεξεκίαο Α’ Ο Ιερεμύασ δεν εύχε ιδιαύτερη μϐρφωςη αλλϊ όταν δημοφιλόσ και κατϊ την διϊρκεια τησ πατριαρχύασ του ϋςωςε πολλϋσ εκκληςύεσ, που οι Σοϑρκοι επιχεύρηςαν να κατεδαφύςουν ό να μετατρϋψουν ςε τζαμιϊ. Μϊλιςτα ο πατριϊρχησ πϋτυχε να αποςπϊςει απϐφαςη του ςουλτϊνου ουλεώμϊν του Μεγαλοπρεπούσ με την οπούα απαγορευϐταν η μετατροπό των χριςτιανικών εκκληςιών ςε τζαμιϊ. τισ 13 Ιανουαρύου, ενώ ταξύδευε προσ την Βλαχύα, ο Ιερεμύασ πϋθανε.
[176]
174. Ιωαννίκιοσ Α’ (1524-25) Σο 1524 ενώ ο νεοεκλεγεύσ πατριϊρχησ Ιερεμύασ περιϐδευε ςτην Κϑπρο την Αύγυπτο και την Παλαιςτύνη μερικού κληρικού και εκκληςιαςτικού παρϊγοντεσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ, τον καθαύρεςαν αιφνιδιαςτικϊ και εξϋλεξαν ςτη θϋςη του τον μητροπολύτη ωζοπϐλεωσ (τησ Θρϊκησ) Ιωαννίκιο Α’. Ο Ιερεμύασ αντϋδραςε γρόγορα και μαζύ με τουσ πατριϊρχεσ Αλεξανδρεύασ και Αντιϐχειασ ςυγκϊλεςαν ϑνοδο ςτην Ιερουςαλόμ, η οπούα αφϐριςε τον Ιωαννύκιο. Ο ζνπιηάλνο νπιετκάλ Α’ Ο ςουλτϊνοσ ουλεώμϊν ο Μεγαλοπρεπόσ ςτϊθηκε (πιθανώσ με το αζημύωτο) ςτο πλευρϐ του Ιερεμύα και διϋταξε την επαναφορϊ του ςτο θρϐνο. Μια ακϐμα ϑνοδοσ, που ςυνεκλόθη ςτην Κωνςταντινοϑπολη, επιβεβαύωςε τισ αποφϊςεισ τησ υνϐδου τησ Ιερουςαλόμ. Ο Ιωαννύκιοσ γϑριςε ςτη ωζϐπολη και κλεύςτηκε ςε μοναςτόρι ϐπου παρϋμεινε ωσ το θϊνατϐ του.
[177]
175. Διονύςιοσ Β’ Γαλατιανόσ (1546-56) Μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη Ιερεμύα, ςυνεκλόθη ϑνοδοσ υπϐ την προεδρύα του πατριϊρχη Ιεροςολϑμων Γερμανοϑ, η οπούα αποφϊςιςε ϐτι ςτο εξόσ ο πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ θα εκλϋγεται απϐ την «ϑνοδο μητροπολιτών Ανατολόσ, Δϑςησ και Πελοποννόςου». τισ 17 Απριλύου 1546 εξελϋγη πατριϊρχησ ο μητροπολύτησ Νικομόδειασ Διονύςιοσ Β’ Γαλατιανόσ (απϐ τον Γαλατϊ τησ Πϐλησ). Λϋγεται ϐτι, για να εγκριθεύ η εκλογό του απϐ την οθωμανικό διούκηςη, κατϋβαλε ςτο ςουλτϊνο ουλεώμϊν Α’ τον Μεγαλοπρεπό ϋνα πεςκϋςι 3.500 χρυςών νομιςμϊτων. Σο 1548 ο Διονϑςιοσ θϋληςε να βελτιώςει τα οικονομικϊ τησ Εκκληςύασ και για το ςκοπϐ αυτϐ ϋςτειλε ςτον μητροπολύτη Καιςαρεύασ Μητροφϊνη ςτην Ιταλύα. Αυτϐσ επιςκϋφθηκε την Βενετύα και όρθε ςε επαφό με τον πϊπα Παϑλο III. Σο γεγονϐσ μαθεϑτηκε και ο πληθυςμϐσ των ορθοδϐξων τησ Κωνςταντινοϑπολησ και των ϊλλων μεγϊλων πϐλεων ξεςηκώθηκε κατϊ του Μητροφϊνη και του ύδιου του πατριϊρχη Διονυςύου. Απϐ τουσ κληρικοϑσ αποφαςύςτηκε η εκθρϐνιςη του πατριϊρχη, ϐμωσ η απϐφαςη δεν υλοποιόθηκε ποτϋ, γιατύ ο Διονϑςιοσ απολϊμβανε τησ εμπιςτοςϑνησ του ςουλτϊνου ουλεώμϊν και ϋτςι παρϋμεινε ςτο θρϐνο ωσ τον Ιοϑλιο του 1556, ϐταν δολοφονόθηκε με μαχαύρι, ενώ βριςκϐταν ςε κϊποια εκκληςύα.
[178]
176. Ιωάςαφ Β’ ο Μεγαλοπρεπήσ (1556-65) Μετϊ την δολοφονύα του Διονυςύου Β’ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο ανόλθε ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ Αδριανοϑπολησ Ιωάςαφ Β’, ο οπούοσ απεκλόθη (ϊγνωςτο γιατύ) Μεγαλοπρεπόσ. Ο Ιωϊςαφ όταν απϐ την Ϋπειρο και ςποϑδαςε ςτα Γιϊννενα και ςτο Ναϑπλιο. Μιλοϑςε τοϑρκικα, περςικϊ και αραβικϊ. Ψσ πατριϊρχησ βελτύωςε τα οικονομικϊ τησ Εκκληςύασ και πϋτυχε να μειώςει το καθιερωμϋνο πεςκϋςι εκλογόσ πατριϊρχη κατϊ 1.000 φλουριϊ. Επύςησ αςχολόθηκε με την προώθηςη των γραμμϊτων και ϋδειξε ενδιαφϋρον για το ςχύςμα τησ Καθολικόσ Εκκληςύασ, που δημιοϑργηςε το προτεςταντικϐ κύνημα. Μϊλιςτα ϋςτειλε ςτη Βυρτεμβϋργη ϋνα ιεροδιϊκονο για να ενημερωθεύ για τισ θϋςεισ των Διαμαρτυρομϋνων. Υαύνεται πωσ αυτϊ που ϋμαθε δεν ϊρεςαν ςτον Ιωϊςαφ, γιατύ δεν αςχολόθηκε ϊλλο μ’ αυτϐ το θϋμα. Τπϊρχει και η πληροφορύα ϐτι ο ηγϋτησ των Προτεςταντών Υύλιπποσ Μελϊγχθων ϋςτειλε επιςτολό ςτον πατριϊρχη, αλλϊ αυτϐ δεν ϋχει επιβεβαιωθεύ. Ο Ηβάλ ν Σξνκεξόο Σα πολυϋξοδα ϋργα του Ιωϊςαφ, ο αυταρχικϐσ τρϐποσ του προσ τον κλόρο και η ανεξϋλεγκτη διαχεύριςη των οικονομικών του πατριαρχεύου, εξϐργιςαν ιςχυροϑσ παρϊγοντεσ τησ εποχόσ, ϐπωσ ο Μιχαόλ Καντακουζηνϐσ και ο μητροπολύτησ Καιςαρεύασ Μητροφϊνησ. Σο αποκορϑφωμα όταν η παραχώρηςη ϊδειασ ςτον Μεγϊλο Δοϑκα τησ Ρωςύασ Ιβϊν τον Σρομερό να κϊνει χρόςη του τύτλου τςϊροσ. Σο ςχετικϐ ϋγγραφο που ϋςτειλε ο πατριϊρχησ Ιωϊςαφ όταν μια πλαςτό απϐφαςη τησ Ιερϊσ υνϐδου. Ο Ιβϊν ςε ϋνδειξη ευγνωμοςϑνησ ϋςτειλε ςοβαρϐ χρηματικϐ ποςϐ, το οπούο κρϊτηςε ο Ιωϊςαφ για λογαριαςμϐ του. Όταν αυτϐ αποκαλϑφθηκε δημιουργόθηκε φυςικϊ ςϊλοσ, με αποτϋλεςμα την καθαύρεςό του τον Ιανουϊριο 1565. Αποςϑρθηκε ςτο Ωγιο Όροσ, αλλϊ δεν δϋχθηκε την όττα του. Ζότηςε επανεξϋταςη του ζητόματϐσ του απϐ την Ιερϊ ϑνοδο ό οπούα τον δικαύωςε και του ϋδωςε και πϊλι την μητρϐπολη Αδριανοϑπολησ, ϐπου παρϋμεινε ωσ το θϊνατϐ του. [179]
177. Μητροφάνησ Γ’ (1565-72 & 1579-80) Ϊνασ απϐ αυτοϑσ που κατόγγειλαν την διαχεύριςη και τον τρϐπο διούκηςησ του πατριαρχεύου απϐ τον Ιωαςϊφ Β’ όταν και ο μητροπολύτησ Καιςαρεύασ Μητροφάνησ, που και τον διαδϋχθηκε ςτον θρϐνο. Ο Μητροφϊνησ όταν βουλγαρικόσ καταγωγόσ και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Μανουόλ ό Μιχαόλ. Ϋταν μοναχϐσ του Αγύου Όρουσ και ςτη ςυνϋχεια ιερϋασ. Όταν ο φύλοσ του Διονϑςιοσ Β’ χειροτονόθηκε πατριϊρχησ, ο Μητροφϊνησ υπηρϋτηςε ςτο Πατριαρχεύο και το 1546 εξελϋγη μητροπολύτησ Καιςαρεύασ. Ανϋλαβε για λογαριαςμϐ του πατριϊρχη αποςτολϋσ ςτην Κϋρκυρα, τη Βενετύα και τη Ρώμη, ϐπου και ςυνϊντηςε τον πϊπα Ιοϑλιο III. Αυτό η ςυνϊντηςη προκϊλεςε ςϊλο, με αποτϋλεςμα να καθαιρεθεύ και νε εξοριςτεύ ςτισ Κυκλϊδεσ. Σο 1565, μετϊ την καθαύρεςη του Ιωαςϊφ ο Μητροφϊνησ εξελϋγη πατριϊρχησ, ϋχοντασ και την υποςτόριξη του ιςχυροϑ προκρύτου τησ Πϐλησ Μιχαόλ Καντακουζηνού-αώτϊνογλου. Ψσ πατριϊρχησ εύχε διαλλακτικό εξωτερικό πολιτικό και διατόρηςε καλϋσ ςχϋςεισ τϐςο με τουσ Καθολικοϑσ ϐςο και με τουσ Προτεςτϊντεσ. Σο 1572 ο Καντακουζηνϐσ απϋςυρε την υποςτόριξό του ςτον Μητροφϊνη και υποςτόριξε τον ανερχϐμενο νεαρϐ ιερωμϋνο Ιερεμύα Σρανϐ. Αποτϋλεςμα όταν η καθαύρεςη του πρώτου και η ανϊρρηςη ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο του δεϑτερου. Ο ζνπιηάλνο Μνπξάη Γ’ Μετϊ την καθαύρεςό του Μητροφϊνη η ϑνοδοσ του απϋνειμε τον τύτλο του μητροπολύτη Φύου και κατϐπιν τησ Λϊριςασ. Ο Μητροφϊνησ ποϑληςε τη μητρϐπολη τησ Λϊριςασ για 1.000 χρυςϊ φλουριϊ (!). Σο 1579 ο Καντακουζηνϐσ και ο Μεγϊλοσ Βεζύρησ Μεχμϋτ εκτελϋςτηκαν απϐ το ουλτϊνο Μουρϊτ Γ’ και ϋτςι ο Ιερεμύασ ϋχαςε τουσ υποςτηρικτϋσ του και ο Μητροφϊνησ επανϋκτηςε το θρϐνο του τον Νοϋμβριο. Όμωσ εννϋα μόνεσ αργϐτερα ο Μητροφϊνησ πϋθανε και ενταφιϊςτηκε ςτη μονό τησ Παναγύασ Παμμακαρύςτου τησ Πϐλησ. Σο διαδϋχθηκε ο Ιερεμύασ Σρανϐσ ο οπούοσ ανόλθε για δεϑτερη φορϊ ςτο θρϐνο.
[180]
178. Ιερεμίασ Β’ Σρανόσ (1572-79, 1580-84 & 1587-95) Εύδαμε παραπϊνω ϐτι το 1572 ο ιςχυρϐσ πρϐκριτοσ τησ Πϐλησ Μιχαόλ Καντακουζηνϐσ πϋτυχε την καθαύρεςη του πατριϊρχη Μητροφϊνη Γ’ και την ανϊρρηςη ςτο θρϐνο του ευνοοϑμενοϑ του Ιερεμία Γ’ Σρανού. Ο Ιερεμύασ καταγϐταν απϐ πλοϑςια ελληνικό οικογϋνεια τησ Αγχιϊλου, τησ ςημερινόσ Βουλγαρύασ. Πριν εκλεγεύ πατριϊρχησ όταν μητροπολύτησ Λϊριςασ. Εύχε θητεϑςει κοντϊ ςε γνωςτοϑσ δαςκϊλουσ και εύχε λϊβει καλό μϐρφωςη. Ψσ πατριϊρχησ επιδύωκε πϊντα να αναδεικνϑει μορφωμϋνουσ επιςκϐπουσ. Εύχε επαφϋσ με τουσ Προτεςτϊντεσ τησ βϐρειασ Ευρώπησ και ςώζονται τρεισ επιςτολϋσ του, καθώσ και κϊποιεσ θεολογικϋσ του πραγματεύεσ. Όταν ο προςτϊτησ του Μιχαόλ Καντακουζηνϐσ εκτελϋςτηκε, η θϋςη του Ιερεμύα αποδυναμώθηκε και ο ϋκπτωτοσ Μητροφϊνησ επανόλθε ςτο θρϐνο. Όμωσ μετϊ απϐ το θϊνατο του Μητροφϊνη το 1580, ο Ιερεμύασ εκλόθη για δεϑτερη φορϊ να πληρώςει την κενό ϋδρα του πατριϊρχη. Ο παηξηάξρεο Ηεξεκίαο Β’ Σξαλόο Σην περύοδο αυτό ο Ιερεμύασ εύχε αλληλογραφύα με τον πϊπα Γρηγόριο XIII για την εφαρμογό του Γρηγοριανοϑ Ημερολογύου ςτην Ορθϐδοξη Εκκληςύα. Αν και ο Ιερεμύασ δεν όταν εναντύον τησ εφαρμογόσ, ϋκρινε πωσ το θϋμα δεν όταν ώριμο. τισ αρχϋσ του 1584 ο Ιερεμύασ κατηγορόθηκε απϐ δυο επιςκϐπουσ τον Παχώμιο τησ Καιςαρεύασ και τον Θεόληπτο τησ Υιλιππούπολησ, ϐτι αλληλογραφοϑςε με τον πϊπα και υποςτόριζε εξϋγερςη κατϊ τησ Οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ. Ο πατριϊρχησ ςυνελόφθη, κακοποιόθηκε και πϋραςε απϐ τρεισ δύκεσ, με αποτϋλεςμα την καθαύρεςό του και την εξορύα του ςτη Ρϐδο. Με τη μεςολϊβηςη του Γϊλλου πρεςβευτό ο Ιερεμύασ ϋφυγε απϐ τη Ρϐδο και ταξύδευςε ςτην Πολωνύα και ςτη Ρωςύα. Σο 1587 με ςυνοδικό απϐφαςη ο τϐτε πατριϊρχησ Θεϐληπτοσ καθαιρϋθηκε και ο Ιερεμύασ επανόλθε για τρύτη φορϊ ςτο πατριαρχεύο. Ο ςουλτϊνοσ Μουρϊτ Γ’ αποδϋχτηκε (επικϑρωςε) την εκλογό του Ιερεμύα το 1589 [181]
Σο επϐμενο χρϐνο ο Ιερεμύασ περιϐδευςε ςτη Ρωςύα και υπϐ την πύεςη του τςϊρου Θεϐδωρου Α’ ενθρϐνιςε τον μητροπολύτη Ιώβ, ωσ πρώτο πατριϊρχη Μόςχασ και παςών των Ρωςιών. Για τη ςημαντικό θϋςη αυτό αυτοπροτϊθηκε ο Ιερεμύασ, αλλϊ ο τςϊροσ δεν το δϋχθηκε. Σο νϋο Πατριαρχεύο αναγνωρύςτηκε με ςυνοδικό απϐφαςη το 1591 ωσ πϋμπτο κατϊ ςειρϊ τϊξησ (μετϊ απϐ αυτϊ τησ Κωνςταντινοϑπολησ, Αλεξϊνδρειασ, Ιεροςολϑμων και Αντιοχεύασ). Ζ Μεγάιε ηνπ Γέλνπο ρνιή Σο ϋργο του πατριϊρχη Ιερεμύα εύναι πλοϑςιο. Ζότηςε και πϋτυχε απϐ την οθωμανικό διούκηςη ςημαντικϊ προνϐμια για τισ ελληνικϋσ κοινϐτητεσ τησ αυτοκρατορύασ. Ψσ τϐτε το μοναδικϐ ελληνϐγλωςςο ςχολεύο που λειτουργοϑςε όταν η Μεγϊλη του Γϋνουσ χολό ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Μετϊ απϐ τη μεςολϊβηςη του Ιερεμύα ϊνοιξαν ελληνικϊ ςχολεύα ςτην Αθόνα, τη Λειβαδιϊ, τη Φύο, τη μϑρνη, τισ Κυδωνύεσ, την Πϊτμο και τα Ιωϊννινα. Ακολοϑθηςε η ύδρυςη ϊλλων ςαρϊντα ελληνϐγλωςςων ςχολεύων ςτην ηπειρωτικό Ελλϊδα και τη Μικρϊ Αςύα, μεταξϑ των οπούων ςτισ πϐλεισ: κϐπια, Υιλιπποϑπολη, Αδριανοϑπολη, ϋρρεσ, Κορυτςϊ, Σρύκαλα, Θεςςαλονύκη, Κοζϊνη, Ωρτα, Καρπενόςι Θόβεσ, Ναϑπλιο, Σρύκαλα, Μονεμβαςιϊ, Μεθώνη, Ρϐδο και αλλοϑ. Ο Ιερεμύασ πϋθανε το 1505 αφόνοντασ ςημαντικϐ ςυγγραφικϐ ϋργο.
[182]
179. Παχώμιοσ Β’ (1584-85) τισ προηγοϑμενεσ ςελύδεσ εύδαμε ϐτι η ανατροπό και καθαύρεςη του πατριϊρχη Ιερεμύα Β’ οφεύλονταν ςτισ ενϋργειεσ δυο μητροπολιτών. Ϊνασ απϐ αυτοϑσ όταν ο Καιςαρεύασ Παχώμιοσ. Ο Παχώμιοσ γεννόθηκε ςτη Λϋςβο, ϋλαβε ςπουδαύα μϐρφωςη και διετϋλεςε δϊςκαλοσ φιλοςοφύασ και μαθηματικών του γιου του ςουλτϊνου Μουρϊτ Γ’ και μελλοντικοϑ ςουλτϊνου, Μωϊμεθ Γ’. Γϑρω ςτο 1580 ο Παχώμιοσ όταν εφημϋριοσ του Πατριαρχεύου. Λϋγεται ϐτι ο αδελφϐσ του δωροδϐκηςε με 12.000 φλουριϊ τον Σοϑρκο διοικητό Καιςαρεύασ, για να εκλεγεύ ο Παχώμιοσ μητροπολύτησ. Σο 1584 ο Παχώμιοσ χρηςιμοπούηςε την προςωπικό του ςχϋςη με τον Μωϊμεθ, ενώ παρϊλληλα υποςχϋθηκε την αϑξηςη του ετόςιου φϐρου τησ Εκκληςύασ προσ το ςουλτανικϐ ταμεύο και το αποτϋλεςμα όταν η καθαύρεςη του Ιερεμύα και η ανϊρρηςη του Παχώμιου ςτον θρϐνο. Αμϋςωσ μετϊ ςυγκϊλεςε ςυνοδικό διϊςκεψη, με την οπούα καταδικϊςτηκε το γρηγοριανϐ ημερολϐγιο και εξορύςτηκε ο τϋωσ πατριϊρχησ Ιερεμύασ. Ψσ πατριϊρχησ ο Παχώμιοσ δεν κατϊφερε να εκπληρώςει την υπϐςχεςό του για αϑξηςη του φϐρου προσ τον ουλτϊνο, εξ αιτύασ τησ κακόσ οικονομικόσ κατϊςταςησ του Πατριαρχεύου. Ο Μουρϊτ δεν τον απϋλυςε, ϐμωσ το 1585 ςυνόλθε ϑνοδοσ, η οπούα τον καθαύρεςε. Κατϋφυγε ςτην Βλαχύα ϐπου και πϋθανε.
[183]
180. Θεόληπτοσ Β’ (1585-86) Ο Θεϐληπτοσ ωσ μητροπολύτησ Υιλιπποϑπολησ όταν ο ϋνασ απϐ τουσ δυο ιερϊρχεσ που ςυνωμϐτηςαν και πϋτυχαν την καθαύρεςη του πατριϊρχη Ιερεμύα Β’. Μϊλιςτα λϋγεται ϐτι ο Θεϐληπτοσ εύχε ευεργετηθεύ απϐ τον Ιερεμύα. Μετϊ την καθαύρεςη του Παχωμύου, νϋοσ πατριϊρχησ εξελϋγη ο Θεόληπτοσ Β’. Για να βελτιώςει τα οικονομικϊ τησ Εκκληςύασ, ο Θεϐληπτοσ πραγματοπούηςε περιοδεύα ςτην Μολδαβύα και τη Βλαχύα. Σο 1587 ο διϊκονοσ του πατριαρχεύου και υποςτηρικτόσ του Ιερεμύα κατϐρθωςε πραξικοπηματικϊ να εκθρονύςει τον Θεϐληπτο και να επαναφϋρει για τρύτη φορϊ τον Ιερεμύα ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο. Όμωσ ο Ιερεμύασ ςυγχώρηςε τον Θεϐληπτο για την εχθρικό του ςτϊςη και μϊλιςτα τον εξουςιοδϐτηςε να μεταβεύ ςτη Ιβηρύα (ςημερινό Γεωργύα του Καυκϊςου) για να ςυγκεντρώςει χρόματα για το ϊδειο πατριαρχικϐ ταμεύο. Δεν ξϋρουμε το ϋτοσ του θανϊτου του Θεϐληπτου.
[184]
181. Ματθαίοσ Β’ (1596, 1598-1602 & 1603) Διϊδοχοσ του πατριϊρχη Ιερεμύα Β’ εξελϋγη το 1596 ο μϋχρι τϐτε μητροπολύτησ Ιωαννύνων Ματθαύοσ Β’. Ο Ματθαύοσ εύχε γεννηθεύ ςτην Καλαμπϊκα απϐ οικογϋνεια βλαχϐφωνων. Η εκλογό του ϐμωσ δεν αναγνωρύςτηκε απϐ την Ιερϊ ϑνοδο, γιατύ δεν ςυμμετεύχαν πολλϊ απϐ τα μϋλη τησ και ϋτςι εύκοςι μϋρεσ αργϐτερα υποχρεώθηκε να παραιτηθεύ και να καταφϑγει ςτο Ωγιο Όροσ. Σο 1598 εξελϋγη και πϊλι – κανονικϊ αυτό τη φορϊ – πατριϊρχησ και παρϋμεινε ςτη θϋςη αυτό ωσ το 1602, οπϐτε ϋφυγε απϐ την Κωνςταντινοϑπολη και εγκαταςτϊθηκε και πϊλι ςτο Ωγιο Όροσ. Ο λαόο ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ είλαη ε έδξα ηνπ Οηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ Η τρύτη ανϊρρηςη του Ματθαύου ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο ϋγινε τον Ιανουϊριο του 1603. Αυτό τη φορϊ ϋμεινε λύγεσ μϐνο μϋρεσ και τον Υεβρουϊριο ϋφυγε οριςτικϊ απϐ την Κωνςταντινοϑπολη και επϋςτρεψε ςτο Ωγιο Όροσ, ϐπου και πϋθανε το ύδιο ϋτοσ. Κατϊ την εποχό του Ματθαύου η ϋδρα του Πατριαρχεύου μεταφϋρθηκε απϐ τον ναϐ του Αγύου Δημητρύου ςτο ναϐ του Αγύου Γεωργύου Υαναρύου, που εύναι ακϐμα και ςόμερα η πατριαρχικό ϋδρα.
[185]
182. Γαβριήλ Α’ (1596) Σον Υεβρουϊριο 1596, μετϊ την παραύτηςη του Ματθαύου Β’, οικουμενικϐσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο μητροπολύτησ Θεςςαλονύκησ Γαβριήλ Α’. ε λύγουσ μόνεσ απϐ την ανϊρρηςό του ςτο θρϐνο, ο Γαβριόλ αρρώςτηςε και πϋθανε. Τπϊρχουν ανεπιβεβαύωτεσ υποψύεσ ϐτι δηλητηριϊςτηκε. Μετϊ το θϊνατϐ του τοποτηρητόσ του θρϐνου ορύςτηκε ο μητροπολύτησ Αθηνών Θεοφϊνησ Καρύκησ
[186]
183. Θεοφάνησ Α’ Καρύκησ (1597) Μετϊ το θϊνατο του Γαβριόλ Α’, δεν εξελϋγη αμϋςωσ πατριϊρχησ αλλϊ τοποθετόθηκε τοποτηρητόσ του θρϐνου ο Θεοφάνησ Α’ Καρύκησ. Αυτϐ, ύςωσ, ϋγινε για να κατορθώςει ο Θεοφϊνησ να ςυγκεντρώςει το ποςϐ των 6.000 χρυςών νομιςμϊτων, ποςϐ που προοριζϐταν ωσ (απαραύτητο πλϋον) πεςκϋςι για το ςουλτανικϐ ταμεύο, προκειμϋνου η Τψηλό Πϑλη να ςυναινϋςει ςτο πρϐςωπο το επϐμενου πατριϊρχη. Σο ποςϐ αυτϐ το δανεύςτηκε απϐ ϋνα Εβραύο και ϋτςι τον Υεβρουϊριο του 1597 εξελϋγη κανονικϊ πατριϊρχησ. Ο Θενθάλεο Α’ Ο Θεοφϊνησ όταν γϐνοσ τησ ιςτορικόσ οικογϋνειασ Καρϑκη ό Καρϑτςη τησ Αθόνασ. Ο Θεοφϊνησ όταν Πρωτοψϊλτησ του πατριαρχεύου και το 1585 εξελϋγη μητροπολύτησ Υιλιπποϑπολησ. Σο 1592 ϋγινε μητροπολύτησ τησ Αθόνασ και υπόρξε και Ϊξαρχοσ του Πατριαρχεύου για την Πελοπϐννηςο. Αυτϐσ εύναι ο κτότωρ του ναοϑ του Αγύου Γεωργύου Καρϑκη ςτο κϋντρο τησ Αθόνασ, που υπϊρχει ακϐμα και ςόμερα. Αςχολόθηκε με την εκκληςιαςτικό μουςικό και ςυνϋγραψε πολλοϑσ ϑμνουσ, ενώ παρϊλληλα φϋρεται ϐτι δύδαςκε και βυζαντινό μουςικό. Η πατριαρχύα του όταν πολϑ ςϑντομη γιατύ πϋθανε ξαφνικϊ μϋςα ςτο ναϐ που ιερουργοϑςε, το Μεγϊλο ϊββατο 26 Μαρτύου 1597
[187]
184. Μελέτιοσ Α’ Πηγάσ (1597-98) Σον κενϐ πατριαρχικϐ θώκο, που ϊφηςε ο θϊνατοσ του Θεοφϊνη Α’, κϊλυψε για ϋνα ολϐκληρο χρϐνο ο Μελέτιοσ Α’ Πηγάσ, ο οπούοσ ϐμωσ εκτελοϑςε καθόκοντα τοποτηρητό του θρϐνου και ϐχι πατριαρχικϊ. Ο Μελϋτιοσ γεννόθηκε ςτον Φϊνδακα (ςημερινϐ Ηρϊκλειο) τησ υπϐ βενετικό κατοχό Κρότησ. Ϊλαβε ςπουδαύα μϐρφωςη ςτην Ιταλύα ϐπου ςποϑδαςε νομικό και φιλοςοφύα. Όταν επϋςτρεψε ςτην πατρύδα δεν δϋχτηκε τον τύτλο του δϐκτορα, αλλϊ προτύμηςε να καρεύ μοναχϐσ. Πόγε ςτην μονό του ινϊ και λύγο αργϐτερα διορύςτηκε πρωτοςϑγκελοσ του πατριαρχεύου Αλεξανδρεύασ. Σο 1590 εξελϋγη και πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ. Ο Μειέηηνο Α’ Πεγάο Με την ιδιϐτητϊ του αυτό ςυμμετεύχε ςτην ϑνοδο που ςυγκϊλεςε ςτην Κωνςταντινοϑπολη το 1593, ο οικουμενικϐσ πατριϊρχησ Ιερεμύασ Β’, η οπούα αποδϋχθηκε τον τύτλο του πατριϊρχη για τον εκϊςτοτε αρχιεπύςκοπο Μϐςχασ. Ψσ πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ ο Μελϋτιοσ προςπϊθηςε να προςεγγύςει τουσ Κϐπτεσ τησ Αιγϑπτου και τησ Αιθιοπύασ, αλλϊ απϋτυχε. Αν και, ϐπωσ εύπαμε, τοποθετόθηκε τοποτηρητόσ του πατριαρχεύου Κωνςταντινοϑπολησ, δεν αποδϋχθηκε πρϐταςη να χειροτονηθεύ και πατριϊρχησ και παρϋμεινε ςτην Αλεξϊνδρεια, ενώ ςτο θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε και πϊλι ο Ματθαύοσ Β’ Η ςυγγραφικό του παραγωγό όταν πλουςιϐτατη. Μερικού τύτλοι απϐ τα ϋργα του: Περύ πϊπα κατόχηςισ, Ορθόδοξοσ διδαςκαλύα, Κατϊ Λουθόρου και Καλβύνου λόγοσ, Κατϊ Ιουδαύων. Πϋθανε το 1601.
[188]
185. Νεόφυτοσ Β’ (1602-03 & 1607-12) Σο 1603, ϐταν ο Ματθαύοσ Β’ διϋκοψε την δεϑτερη περύοδο τησ πατριαρχύασ του, την κενό θϋςη κϊλυψε ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ τησ Αθόνασ Νεόφυτοσ Β’ αθηναώκόσ καταγωγόσ. Όμωσ τον Ιανουϊριο του επομϋνου ϋτουσ ο Νεϐφυτοσ κατηγορόθηκε για ςκϊνδαλα, καθαιρϋθηκε και εξορύςτηκε ςτη Ρϐδο και κατϐπιν ςτη μονό του ινϊ. Ση θϋςη του πατριϊρχη κατϋλαβε ο μητροπολύτησ Μηθϑμνησ Ραφαόλ Β’. Μετϊ την απομϊκρυνςη του Ραφαόλ απϐ το θρϐνο (1607) ο Νεϐφυτοσ εξελϋγη για δεϑτερη φορϊ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ. Ϋταν μορφωμϋνοσ ιερϊρχησ και αςχολόθηκε πολϑ με τα οικονομικϊ του πατριαρχεύου, τα οπούα βελτύωςε με την επιβολόσ ϋκτακτησ ειςφορϊσ ςε ϐλουσ τουσ μητροπολύτεσ τησ δικαιοδοςύασ του. Ο πάπαο Παύινο V Ωςκηςε πολιτικό φιλικό προσ τον πϊπα και εχθρικό προσ τουσ Σοϑρκουσ. Σο 1608 ϋςτειλε επιςτολό πύςτησ ςτον πϊπα Παύλο V με την οπούα αποδεχϐταν το παπικϐ πρωτεύο. Σο 1609 ϋςτειλε μια απϐρρητη επιςτολό ςτο βαςιλιϊ τησ Ιςπανύασ Υύλιππο III, με την οπούα ζητοϑςε την κινητοπούηςη των χριςτιανών ηγεμϐνων και την οργϊνωςη εκςτρατεύασ για την απελευθϋρωςη των ορθϐδοξων χριςτιανών απϐ τον οθωμανικϐ ζυγϐ. Η φιλικό προσ τον πϊπα πολιτικό του προκϊλεςε οργό και ϋχθρα ςτον κλόρο και ςε πολλοϑσ απϐ τουσ ορθϐδοξουσ ιερϊρχεσ, ϐπωσ ο Μϊξιμοσ Πελοποννόςιοσ και ο Κϑριλλοσ Λοϑκαρισ, με αποτϋλεςμα την εκδύωξη του Νεϐφυτου απϐ το θρϐνο το 1612. Πϋθανε το ύδιο ϋτοσ και ενταφιϊςτηκε ςτη Φϊλκη
[189]
186. Ραφαήλ Β’ (1603-07) Όταν ο πατριϊρχησ Νεϐφυτοσ Β’ απομακρϑνθηκε απϐ το θρϐνο εξ αιτύασ κατηγοριών για ςκϊνδαλα, ςτη θϋςη του ανόλθε ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ Μηθϑμνησ Ραφαήλ Β’. Αν και ο Ραφαόλ επϋδειξε αξιοςημεύωτη δραςτηριϐτητα και εξϋδωςε πλόθοσ κανονικών διατϊξεων, δεν φαύνεται να ϊφηςε καλϋσ εντυπώςεισ για τα πεπραγμϋνα του. Ο Κϑριλλοσ Λοϑκαρισ ςε μια επιςτολό του αναφϋρει ϐτι: «… ο Ραφαόλ τυρϊννηςε τον οικουμενικό θρόνο επύ τϋςςερα και πλϋον ϋτη…». άςωσ για την ϊποψη αυτό του Κυρύλλου να ϋπαιξε ρϐλο και η αλληλογραφύα που εύχε για τον πϊπα ςχετικϊ με την ϋνωςη των Εκκληςιών. Ο πϊπασ αποτελοϑςε το κϐκκινο πανύ για τουσ περιςςϐτερουσ ιερϊρχεσ τησ ορθοδοξύασ εκεύνη την εποχό. Δεν όταν λύγοι που ταϑτιζαν το πρϐςωπο του πϊπα με αυτϐ του διαβϐλου. Σον Οκτώβριο 1607 ο Ραφαόλ απολϑθηκε απϐ τη θϋςη του απϐ τον ουλτϊνο Αχμϋτ Α’, εξορύςτηκε και θανατώθηκε ςτην εξορύα.
[190]
187. Κύριλλοσ Α’ Λούκαρισ (1612, 1620-23, 1623-33, 1633-34, 1634-35 & 1637-38) Μετϊ την εκδύωξη του Νεϐφυτου Β’ το 1612, τοποτηρητόσ του πατριαρχικοϑ θρϐνου τησ Κωνςταντινοϑπολησ ορύςτηκε μια ςημαντικό προςωπικϐτητα τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ, ο (ϊγιοσ) Κύριλλοσ Α’ Λούκαρισ. Ο Κϑριλλοσ γεννόθηκε το 1572 ςτο Φϊνδακα (Ηρϊκλειο) τησ Κρότησ απϐ γονεύσ Ηπειρώτεσ. ποϑδαςε ςτη Βενετύα και την Πϊδοβα τησ Ιταλύασ, ταξύδεψε ςε Ελβετύα, Ολλανδύα και Γερμανύα και ϋμαθε πολλϊ για τισ απϐψεισ του Καλβύνου, του Λοϑθηρου και των Προτεςταντών. Σο 1593 πόγε ςτην Αλεξϊνδρεια τησ οπούασ πατριϊρχησ όταν ο θεύοσ του Μελϋτιοσ Πηγϊσ (που χρημϊτιςε και τοποτηρητόσ του πατριαρχικοϑ θρϐνου τησ Κωνςταντινοϑπολησ για ϋνα ϋτοσ). Εκεύ ο Κϑριλλοσ χειροτονόθηκε ςε αρχιμανδρύτη και ανϋλαβε αποςτολϋσ ςτην Πολωνύα και Ρωςύα με ςτϐχο την αποτροπό τησ παπικόσ επιρροόσ ςτισ χώρεσ αυτϋσ. Ο Κύξηιινο Α’ Λνύθαξηο Σο 1601 πϋθανε ο Μελϋτιοσ και ο Κϑριλλοσ εξελϋγη πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ. Αγωνύςτηκε ςθεναρϊ κατϊ τησ Καθολικόσ Εκκληςύασ, ενώ αντύθετα εύχε καλϋσ και φιλικϋσ ςχϋςεισ με τουσ Προτεςτϊντεσ και τουσ Αγγλικανοϑσ. Σο 1612 ο αγώνασ του Κϑριλλου και ϊλλων ιεραρχών κατϊ του φιλοδυτικοϑ πατριϊρχη Νεϐφυτου Β’ εύχε ωσ αποτϋλεςμα την απομϊκρυνςό του. Σϐτε ορύςτηκε για ϋνα χρϐνο τοποτηρητόσ του θρϐνου ο Κϑριλλοσ. Σο 1613 εκλϋχθηκε πατριϊρχησ ο (επύςησ φιλοδυτικϐσ) Σιμόθεοσ Β’ και ο Κϑριλλοσ απογοητευμϋνοσ αποςϑρεται ςτο Ωγιο Όροσ και απϐ εκεύ ςτη Βλαχύα. υνεχύζει ϐμωσ με πϊθοσ την προπαγϊνδα του κατϊ των Καθολικών και των δραςτόριων Ιηςουώτών ιεραποςτϐλων. [191]
Μετϊ το θϊνατο του αντιπϊλου του Σιμϐθεου Β’ ο Κϑριλλοσ ανόλθε το 1620 ό 1621 ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Όμωσ η ανϊρρηςό του προκϊλεςε την εχθρϐτητα των πρεςβειών των καθολικών χωρών, που τον κατηγϐρηςαν ωσ καλβινιςτό. Αυτϐ εύχε ωσ ςυνϋπεια την καθαύρεςη και την επανεκλογό του (ϐχι πϊντα με ϋντιμουσ τρϐπουσ) ςτο θρϐνο ϊλλεσ τϋςςερισ φορϋσ: τισ περιϐδουσ 1623 ωσ 1633, 1633 ωσ 1634, 1634 ωσ 1635 και 1637 ωσ 1638. Σο 1638 μια καταγγελύα ϐτι ετοιμϊζει επανϊςταςη όταν η αιτύα για την τελευταύα καθαύρεςό του και τη ςϑλληψό του απϐ τουσ Σοϑρκουσ. τισ 27 Ιουνύου 1638 ο πατριϊρχησ Κϑριλλοσ Λοϑκαρισ εκτελϋςτηκε με ςτραγγαλιςμϐ και το πτώμα του ρύχτηκε ςτο Βϐςπορο. Σο βρόκαν κϊποιοι ψαρϊδεσ και το ϋθαψαν. Η Ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο. Ο βαζηιηάο ηεο Αγγιίαο Ηάθσβνο Η Όταν ο Κϑριλλοσ ϋγινε πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ ϋφερε μαζύ του τον Αλεξανδρινό Κώδικα15 και αργϐτερα τον δώριςε ςτον βαςιλιϊ τησ Αγγλύασ Ιϊκωβο Ι. Ο βαςιλιϊσ Ιϊκωβοσ όταν αυτϐσ που διϋταξε να γύνει μια νϋα μετϊφραςη τησ Βύβλου ςτην Αγγλικό. Ο Κϑριλλοσ ϐπωσ και ο θεύοσ του Μελϋτιοσ Πηγϊσ ϋγραφε ςε γλώςςα ελληνικό αρχαϏζουςα, αλλϊ τα κηρϑγματϊ του όταν πϊντα ςτη δημοτικό γλώςςα.
Ο Αιεμαλδξηλόο Κώδηθαο είλαη έλαο ρεηξόγξαθνο θώδηθαο ηνπ 5νπ π.Υ. αηώλα, γξακκέλνο ζηελ ειιεληθή γιώζζα πνπ πεξηέρεη ηα βηβιία ηεο Καηλήο Γηαζήθεο θαη έλα κέξνο ησλ βηβιίσλ ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο 15
[192]
188. Σιμόθεοσ Β΄ Μαρμαρηνόσ (1612-20) Όταν πϋθανε ο πατριϊρχησ Νεϐφυτοσ Β’, τοποτηρητόσ του θρϐνου ανϋλαβε ο Κύριλλοσ Λούκαρισ. Όπωσ εύδαμε ο Νεϐφυτοσ όταν δυτικϐφιλοσ (ό λατινϐφρων), ο δε Κϑριλλοσ φανατικϐσ εχθρϐσ του πϊπα και φυςικϊ κατϊ τησ ϋνωςησ τησ Ανατολικόσ με τη Δυτικό Εκκληςύα. Λϋγεται ϐτι οι πρϋςβεισ των δυτικών (καθολικών) χωρών εμπϐδιςαν την παραμονό του Κϑριλλου ςτην ηγεςύα του πατριαρχεύου Κωνςταντινοϑπολησ και αντύθετα προώθηςαν την ανϊρρηςη ςτο θρϐνο του Σιμόθεου Β’ Μαρμαρηνού, ο οπούοσ εύχε τισ ύδιεσ απϐψεισ (φιλοδυτικϐσ) με τον Νεϐφυτο. Οι οθωμανικϋσ αρχϋσ ςυναύνεςαν ςτην εκλογό του Σιμϐθεου, ϐταν ϋλαβαν διαβεβαύωςη απϐ τϋςςερισ ιερϊρχεσ ϐτι το ετόςιο πεςκϋςι τησ Εκκληςύασ προσ τον ουλτϊνο θα ϋφτανε τα 8.000 χρυςϊ νομύςματα. Ο Σιμϐθεοσ εύχε γεννηθεύ ςτο Μαρμαρϊ και πριν την εκλογό του όταν μητροπολύτησ Παλαιών Πατρών. Σο 1615 ο Σιμϐθεοσ ϋγραψε επιςτολό ςτον πϊπα Παύλο V με την οπούα αναγνώριζε το πρωτεύο τησ Εκκληςύασ τησ Ρώμησ ϋναντι των ϊλλων Εκκληςιών. Ο Σιμϐθεοσ πϋθανε ξαφνικϊ την Μεγϊλη Σετϊρτη του 1620 και ενταφιϊςτηκε ςτη Φϊλκη. Τπϊρχουν υπϐνοιεσ ϐτι δηλητηριϊςτηκε απϐ τον Κϑριλλο Λοϑκαρι (ο οπούοσ και τον διαδϋχθηκε), αλλϊ τϋτοια κατηγορύα δεν αποδεύχθηκε ποτϋ.
[193]
189. Γρηγόριοσ Δ’ ο τραβοαμαςείασ (1623) Μετϊ το θϊνατο του Σιμϐθεου, ςτο θρϐνο του πατριαρχεύου Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο φανατικϐσ εχθρϐσ τησ Δυτικόσ Εκκληςύασ Κύριλλοσ Λούκαρισ, ο οπούοσ ϐμωσ καθαιρϋθηκε μετϊ απϐ τρύα χρϐνια και εξελϋγη ο οπαδϐσ τησ ϋνωςησ των Εκκληςιών, μητροπολύτησ Αμαςεύασ Γρηγόριοσ Δ’. Ο Γρηγϐριοσ εύχε την υποςτόριξη των Ιηςουώτών του Γϊλλου πρεςβευτό και διπλωματικών εκπροςώπων τησ Βενετύασ και τησ Αυςτρύασ. Ο Γρηγϐριοσ όταν τυφλϐσ απϐ το ϋνα μϊτι και γι’ αυτϐ τον αποκαλοϑςαν ςκωπτικϊ «τραβοαμαςεύασ». Ο Κύξηιινο Λνύθαξηο Η απροκϊλυπτα φιλοδυτικό του ςτϊςη, ςυνϊντηςε την γενικό ϊρνηςη και περιφρϐνηςη απϐ τον λαϐ και τον κλόρο. Η εκλογό του θεωρόθηκε αντικανονικό και μϐλισ μετϊ απϐ δυο μόνεσ, η Ιερϊ ϑνοδοσ ςυνόλθε και κατηγϐρηςε τον Γρηγϐριο για κακοδοξύεσ και ςυνεννοόςεισ με αλλϐδοξουσ. Σον καθαύρεςε και τον εξϐριςε ςτη Ρϐδο.
[194]
190. Άνθιμοσ Β’ (1623) Σο Ιοϑνιο του 1623 μετϊ την καθαύρεςη του ενωτικοϑ Γρηγορύου Δ’, νϋοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ Αδριανοϑπολησ Άνθιμοσ Β’. Ο Ωνθιμοσ όταν γϐνοσ πλοϑςιασ και ςημαντικόσ οικογϋνειασ τησ Κωνςταντινοϑπολησ και εύχε λϊβει αξιϐλογη μϐρφωςη. Αν και η εκλογό του υποςτηρύχτηκε απϐ τουσ πρεςβευτϋσ των καθολικών χωρών, ο ύδιοσ παρϋμεινε αμετακύνητα ορθϐδοξοσ και ανθενωτικϐσ. Ο φανατικϐσ αντύπαλοσ του καθολικιςμοϑ και φύλοσ των Καλβινιςτών Κύριλλοσ Λούκαρισ όρθε ςτην Κωνςταντινοϑπολη και παρουςύαςε ςτισ οθωμανικϋσ αρχϋσ ϋνα πλαςτϐ ϋγγραφο που «αποδεύκνυε» ϐτι το Πατριαρχεύο ϐφειλε ςτο ςουλτϊνο 20.000 λύβρεσ. Ο Ωνθιμοσ δεν μποροϑςε να ςυγκεντρώςει τϐςο μεγϊλο ποςϐ και ςτον επτϋμβριο υποχρεώθηκε να παραιτηθεύ. Αποςϑρθηκε ςτο Ωγιο Όροσ ϐπου πϋθανε το 1628. Σον διαδϋχθηκε ο Κϑριλλοσ Λοϑκαρισ, ο οπούοσ ανόλθε ςτο θρϐνο για τρύτη φορϊ.
[195]
191. Κύριλλοσ Β’ Κονταρήσ (1633, 1635-36 & 1638-39) Ο Κύριλλοσ Β’ Κονταρήσ απϐ το Φαλϋπι τησ υρύασ, ςποϑδαςε ςε ςχολό Ιηςουώτών ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Με τη ςυνδρομό του Κυρύλλου Λοϑκαρι προωθόθηκε ςτη θϋςη του μητροπολύτη Βερούασ (Φαλεπύου). υντϊχθηκε ςταδιακϊ με τουσ οπαδοϑσ τησ ϋνωςησ των Εκκληςιών και ϋγινε ϐργανο των Ιηςουώτών και των Λατύνων τησ Κωνςταντινοϑπολησ, ϊρα εχθρϐσ του φανατικοϑ ανθενωτικοϑ ςυνονϐματοϑ του Κϑριλλου Λοϑκαρι. Πϋτυχε να εκθρονύςει τρεισ φορϋσ τον Κϑριλλο Α’ και να καταλϊβει αυτϐσ τη θϋςη του πατριϊρχη, το 1633, 1635 και 1638. Σο 1638 κατϊφερε να καταδικϊςει τον Λοϑκαρι για καλβινιςτικϋσ θϋςεισ. Ο ζνπιηάλνο Μνπξάη Γ’ Οι φανατικϊ ενωτικϋσ θϋςεισ του Κυρύλλου Β’ και οι ϊριςτεσ ςχϋςεισ του με τουσ πρεςβευτϋσ τησ Γαλλύασ, τησ Αυςτρύασ και τησ Πολωνύασ προκαλοϑςαν ςυνεχώσ αντιδρϊςεισ του ορθϐδοξου λαοϑ και κλόρου, με αποτϋλεςμα να εκθρονιςτεύ κι αυτϐσ ϊλλεσ τρεισ φορϋσ. Όταν το 1639 ϋγινε γνωςτό μια ομολογύα πύςτεωσ προσ ςτη λατινικό Εκκληςύα υπογεγραμμϋνη απϐ τον πατριϊρχη, ο ύδιοσ ο ουλτϊνοσ Μουρϊτ Δ’ (που φοβόθηκε εξϋγερςη των ορθοδϐξων) τον καθαύρεςε και τον εξϐριςε ςτην Συνηςύα. Εκτελϋςτηκε ςτισ 24 Ιουνύου 1640.
[196]
192. Αθανάςιοσ Γ’ Πατελάροσ (1634 & 1652) Όταν το 1634, ο πατριϊρχησ Κϑριλλοσ Λοϑκαρισ εκδιώχθηκε απϐ τον θρϐνο για τρύτη φορϊ, ςτη θϋςη του εξελϋγη ο (ϊγιοσ) Αθανάςιοσ Γ’ Πατελάροσ. Ο Αθανϊςιοσ δεν όταν τυχαύοσ ιερϊρχησ, εύχε γεννηθεύ ςτον Αξϐ Μυλοποτϊμου του Ρεθϑμνου και εύχε ςπουδϊςει αρχαύα ελληνικό φιλολογύα, φιλοςοφύα και θεολογύα. Γνώριζε την λατινικό και την αρχαύα ελληνικό γλώςςα (εύχε μεταφρϊςει μϋροσ του Ευαγγελύου ςτην νϋα ελληνικό) και ϋγραφε πούηςη. Εκϊρη μοναχϐσ ςτο Φϊνδακα (Ηρϊκλειο) τησ Κρότησ και ακολοϑθωσ πόγε ςτο Ωγιο Όροσ ϐπου χειροτονόθηκε διϊκονοσ, ιερϋασ και το 1631 ϋγινε επύςκοποσ Θεςςαλονύκησ. Ο Αζαλάζηνο Γ’ Παηειάξνο Σο 1634 εξελϋγη για πρώτη φορϊ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ με την βοόθεια διπλωματών των λατινικών χωρών, Ιηςουώτών, αλλϊ με την ϋγκριςη του ςουλτϊνου Μουρϊτ Δ. Εκθρονύςτηκε ςε λύγουσ μόνεσ λϐγω των αντιδρϊςεων των ανθενωτικών κληρικών και ϋζηςε ςτο Ωγιο Όροσ. Απϐ εκεύ ζότηςε τη βοόθεια του πϊπα για να ανακτόςει το θρϐνο του. Σο 1635 πόγε ςτη Βενετύα και εκεύ κατόγγειλε τον (τϐτε) πατριϊρχη Κϑριλλο Α’ ωσ αιρετικϐ. Σο 1639 του παραχωρόθηκε και πϊλι η μητρϐπολη Θεςςαλονύκησ. Σο 1652 με τη βοόθεια του ηγεμϐνα Μολδαβύασ και Βλαχύασ εξελϋγη και για δεϑτερη φορϊ Πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ. Και αυτό το φορϊ ϐμωσ η θητεύα του όταν βραχϑβια, ςε δεκαπϋντε μϋρεσ εκθρονύςτηκε και πϊλι. Αργϐτερα πόγε ςτη Μολδαβύα, την Ρωςύα και την Ουκρανύα ϐπου και αποβύωςε ςτισ 5 Απριλύου 1654. Ανακηρϑχθηκε ϊγιοσ απϐ τη Ρωςικό και την Ελληνορθϐδοξη Εκκληςύα.
[197]
193. Νεόφυτοσ Γ’ (1636-37) Μετϊ την δεϑτερη εκθρϐνιςη του Κυρύλλου Β’ Κονταρό, ςτα μϋςα του 1636, ςτη θϋςη του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ Ηρακλεύασ Νεόφυτοσ Γ’ απϐ τη Φύο. Ο Νεϐφυτοσ παρϋμεινε ςτο θρϐνο ωσ το Μϊρτιο του επομϋνου ϋτουσ που παραιτόθηκε. Ο λϐγοσ τησ παραύτηςόσ του όταν τα υπϋρογκα χρϋη του Πατριαρχεύου προσ Σοϑρκουσ, Εβραύουσ, Αρμϋνιουσ και Δυτικοϑσ δανειςτϋσ, που ξεπερνοϑςαν τισ 100.000 γρϐςια. Ο Νεϐφυτοσ δεν μπϐρεςε να βρει τρϐπο για να καλϑψει τα χρϋη αυτϊ και αποςϑρθηκε ςτη Νϋα Μονό τησ Φύου. Σον διαδϋχθηκε ο Κύριλλοσ Α’ Λούκαρισ, ο οπούοσ εξελϋγη για ϋκτη (και τελευταύα φορϊ) πατριϊρχησ τησ Κωνςταντινοϑπολησ.
[198]
194. Παρθένιοσ Α’ ο Γέρων (1639-44) Οι εναλλαγϋσ ςτο θρϐνο των διαφϐρων πατριαρχών, οι ενθρονύςεισ και οι καθαιρϋςεισ όταν ςϑνηθεσ φαινϐμενο, ιδιαύτερα την περύοδο που ακολοϑθηςε την ϊλωςη τησ Κωνςταντινοϑπολησ απϐ τουσ Οθωμανοϑσ. Όπωσ εύδαμε και επύ Βυζαντύου, οι αυτοκρϊτορεσ ανϋβαζαν ό κατϋβαζαν κατϊ το δοκοϑν τουσ πατριϊρχεσ, αλλϊ τώρα υπόρχε (εκτϐσ των ςυνεχών προςτριβών μεταξϑ των ιερωμϋνων) και ο παρϊγοντασ την αλλϐθρηςκησ διούκηςησ του κρϊτουσ. Οι εναλλαγϋσ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο δεν δυςαρεςτοϑςαν την Τψηλό Πϑλη, η οπούα ειςϋπραττε κϊθε φορϊ το ανϊλογο πεςκϋςι. Σο 1639 εκδιώχθηκε για τρύτη φορϊ απϐ το θρϐνο του πατριϊρχη ο Κϑριλλοσ Β’ Κονταρόσ και ςτη θϋςη εξελϋγη ο μητροπολύτησ Αδριανοϑπολησ Παρθένιοσ Α’ ο Γέρων. Ο Παρθϋνιοσ εύχε γεννηθεύ ςτα Ιωϊννινα, Σο 1609 ϋγινε μητροπολύτησ Αγχιϊλου και το 1623 Αδριανοϑπολησ, Όταν εξελϋγη πατριϊρχησ, ϊφηςε ςτη θϋςη του το πνευματικϐ του παιδύ (και διϊδοχϐ του ςτο πατριαρχεύο) τον ςυνονϐματϐ του Παρθϋνιο Β’. Ζ ππνγξαθή ηνπ Παξζελίνπ Α’ Ψσ πατριϊρχησ επιχεύρηςε να ςυμβιβϊςει τισ δυο αντιμαχϐμενεσ εκκληςιαςτικϋσ παρατϊξεισ: αυτό των ενωτικών που εύχαν την υποςτόριξη των καθολικών διπλωματών και των Ιηςουώτών και την παρϊταξη των ανθενωτικών που εύχαν ηγϋτη τον Κϑριλλο Λοϑκαρι. Οι δεϑτεροι εύχαν υποςτηρύξει την εκλογό του ςτο θρϐνο, αλλϊ η πολιτικό του Παρθϋνιου Α’ όταν αρκετϊ ανεκτικό απϋναντι ςτουσ ρωμαιοκαθολικοϑσ. Δεν αντϋδραςε ϐταν το 1644 οι Ουνύτεσ16 ύδρυςαν ςτο Πϋραν ελληνοκαθολικό ςχολό. Σο 1644 καθαιρϋθηκε και εξορύςτηκε ςτην Κϑπρο. Σο 1646 βρϋθηκε ςτη Φύο, αλλϊ εκεύ δολοφονόθηκε με δηλητόριο.
16
Οη Οπλίηεο είλαη πηζηνί ηνπ νξζόδνμνπ δόγκαηνο αιιά σο πλεπκαηηθό ηνπο εγέηε αλαγλσξίδνπλ ηνλ πάπα ηεο Ρώκεο. [199]
195. Παρθένιοσ Β’ ο Νέοσ (1644-46, 1648-51) Διϊδοχοσ του Παρθϋνιου Α’ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν το πνευματικϐ του τϋκνο, ο Παρθένιοσ Β’, γνωςτϐσ ωσ Νέοσ ό Γολιϊθ ό Κεκεςκύνησ. Εύχε κι αυτϐσ γεννηθεύ ςτα Ιωϊννινα και χρημϊτιςε μητροπολύτησ Ιωαννύνων. Όταν ο Παρθϋνιοσ Α’ εξελϋγη πατριϊρχησ, ο Παρθϋνιοσ τον διαδϋχθηκε ςτην μητρϐπολη Αδριανοϑπολησ. Σο 1644 εξελϋγη πατριϊρχησ με την υποςτόριξη των ανθενωτικών οπαδών του Κυρύλλου Λοϑκαρι. Ψσ πατριϊρχησ ακολοϑθηςε αντιπαπικό πολιτικό, ωσ χαρακτόρασ δε όταν βύαιοσ και φιλοχρόματοσ. Σο 1646 καθαιρϋθηκε και εξορύςτηκε ςτην Κϑπρο. Απϐ εκεύ μετϋβη ςτο Ιϊςιο, αλλϊ ςτισ 29 Οκτωβρύου 1648 εκλόθη και πϊλι να αναλϊβει την ηγεςύα του οικουμενικοϑ πατριαρχεύου. Ο νπιηάλνο Μσάκεζ Γ’ Αυτό τη φορϊ η πολιτικό του όταν ςαφώσ εχθρικό προσ τουσ καλβινιςτϋσ, αλλϊ αυτϋσ οι εναλλαγϋσ τησ πολιτικόσ του τον απομϐνωςαν και δημιοϑργηςε πολλοϑσ εχθροϑσ. Σην ϊνοιξη του 1651 οι ηγεμϐνεσ τησ Μολδαβύασ και Βλαχύασ κατόγγειλαν ςτον ςουλτϊνο Μωϊμεθ Δ’ ϐτι ο πατριϊρχησ ϋχει μυςτικϋσ επαφϋσ με τουσ Ρώςουσ. υνελόφθη ςτισ 16 ΜαϏου απϐ Γενύτςαρουσ, οι οπούοι τον ςτραγγϊλιςαν και τον πϋταξαν ςτη θϊλαςςα. Κϊποιοι χριςτιανού περιςυνϋλεξαν το ςώμα του πατριϊρχη και το ϋθαψαν ςτη Φϊλκη.
[200]
196. Ιωαννίκιοσ Β’ (1646-8, 1651-2, 1653-4 & 1655-6) Ο πατριϊρχησ που διαδϋχθηκε τον Παρθϋνιο Β’ υπϋςτη τϋςςερισ φορϋσ την διαδικαςύα εκλογόσ και καθαύρεςόσ του, πρϊγμα διϐλου αςυνόθιςτο τον 17ο αιώνα ςτην οθωμανικό Κωνςταντινοϑπολη. Ο Ιωαννίκιοσ Β’ εύχε γεννηθεύ ςτη Λύνδο τησ Ρϐδου και εύχε διατελϋςει μητροπολύτησ Φώρασ και το 1636 χειροτονόθηκε μητροπολύτησ Ηρϊκλειασ. το πατριαρχικϐ θρϐνο ανόλθε για πρώτη φορϊ ςτισ 16 Νοεμβρύου 1646, με την υποςτόριξη του ιςχυροϑ Βοεβϐδα τησ Μολδαβύασ Βαςύλη Λοϑπου. Σην ενθρϐνιςη του Ιωαννύκιου ακολοϑθηςε η καθαύρεςό του το 1646, για να ακολουθηθεύ ακϐμα τρεισ φορϋσ η ύδια διαδικαςύα: 1651-52, 1653-54 και 1655-56. Ψσ πατριϊρχησ διατηροϑςε καλϋσ ςχϋςεισ και αλληλογραφύα με τη Ρώμη, αλλϊ απϋφυγε να προφϋρει οποιαδόποτε λϋξη περύ υποταγόσ ςτον πϊπα. Πϊντωσ επϋτρεψε ςε καθολικϋσ ιεραποςτολϋσ να εγκαταςταθοϑν ςτον Εϑξεινο Πϐντο και ςτισ Κυκλϊδεσ. Σο 1654 καθαιρϋθηκε απϐ τον ουλτϊνο και φυλακύςτηκε λϐγω των υψηλών χρεών, που εύχε ςυςςωρεϑςει το πατριαρχεύο ϋναντι τησ Τψηλόσ Πϑλησ. Μετϊ την τελευταύα καθαύρεςό του ορύςτηκε μητροπολύτησ Κϋασ και Θερμύων και αποςϑρθηκε εκεύ ωσ το θϊνατϐ του.
[201]
197. Κύριλλοσ Γ’ (1652 & 1654) Μεταξϑ τησ δεϑτερησ με την τρύτη και τησ τρύτησ με την τετϊρτη θητεύα του Ιωαννύκιου, δηλαδό κατϊ τα ϋτη 1652 και 1654, πατριϊρχησ τησ Κωνςταντινοϑπολησ χρημϊτιςε ο Κύριλλοσ Γ’. Ο Κϑριλλοσ εύχε γεννηθεύ ςτην Ξϊνθη. Εύχε χρηματύςει διαδοχικϊ μητροπολύτησ Κορύνθου, Υιλιπποϑπολησ και Συρνϐβου. Διακρύθηκε για τον εριςτικϐ και ραδιοϑργο χαρακτόρα του και δημιοϑργηςε αρκετϊ προβλόματα ςτισ μητροπϐλεισ που εύχε οριςτεύ, αλλϊ και ςτο ύδιο το Πατριαρχεύο. Και οι δυο θητεύεσ του όταν περιοριςμϋνησ διϊρκειασ. Καθαιρϋθηκε δυο φορϋσ και την δεϑτερη εξορύςτηκε ςτην Κϑπρο.
Βπδαληηλή εηθόλα
[202]
198. Παΐςιοσ Α’ (1652-53, 1654-55) Μετϊ την πρώτη καθαύρεςη του πατριϊρχη Αθανϊςιου Γ’ Πατελϊρου, εξελϋγη ςτη θϋςη του ο μητροπολύτησ Λϊριςασ Παΐςιοσ Α’ απϐ τη Λϋςβο. Μετϊ απϐ ϋνα ϋτοσ καθαιρϋθηκε κι αυτϐσ και εξορύςτηκε ςτη Φϊλκη. Σο ύδιο ςυνϋβη και το 1654, ϐταν καθαιρϋθηκε ο πατριϊρχησ Κϑριλλοσ Γ’. Ο ΠαϏςιοσ επανεξελϋγη, αλλϊ τον Μϊρτιο του επομϋνου ϋτουσ 1655 καθαιρϋθηκε και πϊλι. Σοποθετόθηκε μητροπολύτησ Κυζύκου και ακολοϑθωσ μητροπολύτησ Εφϋςου. Πϋθανε πιθανώσ ςτη Φϊλκη το 1688
[203]
199. Παρθένιοσ Γ’ (1656-57) Όταν ο πατριϊρχησ Ιωαννύκιοσ Β’ απομακρϑνθηκε απϐ την θϋςη του για τελευταύα φορϊ, ςτη θϋςη του εξελϋγη ο γεννημϋνοσ ςτη Μυτιλόνη και ωσ τϐτε μητροπολύτησ Φύου Παρθένιοσ Γ’. Ψσ μητροπολύτησ Φύου ο Παρθϋνιοσ εύχε ςτεύλει επιςτολό ςτον πϊπα Ουρβανϐ VIII, για να δηλώςει ϐτι αναγνωρύζει τα πρωτεύα του. Ψσ πατριϊρχησ διακρύθηκε για την μϐρφωςη και την εντιμϐτητϊ του. Αν και ενωτικϐσ τύμηςε τον Κϑριλλο Λοϑκαρι και ϋθαψε με μεγαλοπρϋπεια τα λεύψανϊ του. Ο Παξζέληνο Γ’ Ο ηγεμϐνασ τησ Βλαχύασ και οι ΙηςουϏτεσ κατόγγειλαν τον Παρθϋνιο ϐτι ςυνωμοτοϑςε κατϊ τησ Οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ. Ο Παρθϋνιοσ πρϊγματι αλληλογραφοϑςε με τον τςϊρο τησ Ρωςύασ για να ζητόςει οικονομικό ενύςχυςη, αλλϊ η αλληλογραφύα αυτό όταν αρκετό για να ςτηριχθεύ η κατηγορύα τησ προδοςύασ. Η κατηγορύα δεν αποδεύχθηκε, αλλϊ ο ςουλτϊνοσ Μωϊμεθ Δ’ διϋταξε την εκτϋλεςό του, εκτϐσ αν δεχϐταν να προςηλυτιςτεύ ςτο Ιςλϊμ. Ο πατριϊρχησ αρνόθηκε την προςφορϊ αυτό και απαγχονύςτηκε την 1η Απριλύου 1657, το ςώμα παρϋμεινε κρεμαςμϋνο επύ τρεισ μϋρεσ και κατϐπιν ρύχτηκε ςτη θϊλαςςα του Μαρμαρϊ, απϐ ϐπου το ανϋςυραν κϊποιοι χριςτιανού και το ϋθαψαν ςτη Φϊλκη. Η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ιερομϊρτυρα.
[204]
200. Γαβριήλ Β’ (1657) Μετϊ την εκτϋλεςη του Παρθϋνιου Γ’, νϋοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη, με την υποςτόριξη κοςμικών κϑκλων, ο μητροπολύτησ Γϊνου και Φώρασ Γαβριήλ Γ’. Ϋταν ϊνθρωποσ αμϐρφωτοσ και δώδεκα μϋρεσ μετϊ την εκλογό του, η Ιερϊ ϑνοδοσ τον ϋκρινε απαύδευτο και ακατϊλληλο για το Πατριαρχεύο, τον καθαύρεςε και του παραχώρηςε την μητρϐπολη Προϑςασ. Σο 1659 ϋνασ Εβραύοσ τησ Προϑςασ κατόγγειλε ςτισ οθωμανικϋσ αρχϋσ ϐτι ο Γαβριόλ εύχε προςηλυτύςει και βαφτύςει ϋνα μωαμεθανϐ. Μαζύ με αυτό την καταγγελύα, ο Γαβριόλ κατηγορόθηκε ϐτι διατηροϑςε καλϋσ ςχϋςεισ με τη Ρωςύα, μεγϊλη τϐτε εχθρϐ τησ οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ. Ο ςουλτϊνοσ Μωϊμεθ Δ’ που βριςκϐταν εκεύνο τον καιρϐ ςτην Προϑςα διϋταξε τη ςϑλληψη, το βαςανιςμϐ και τον απαγχονιςμϐ του Γαβριόλ. Σο ςώμα του ενταφιϊςτηκε ςτη Φϊλκη. Η Εκκληςύα τον ανακόρυξε ιερομϊρτυρα.
[205]
201. Παρθένιοσ Δ’ (1657-62, 1665-67, 1671-73, 1675-76 & 1684-85) Μετϊ την καθαύρεςη του Γαβριόλ Β’ ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο ωσ μϋχρι τϐτε μητροπολύτησ Προϑςασ Παρθένιοσ Β,’ ο επονομαζϐμενοσ Μογύλαλοσ ό Φουμχοϑμησ. Εύχε κι αυτϐσ την πορεύα που εύχαν αρκετού ϊλλοι πατριϊρχεσ πριν απϐ αυτϐν, ϐπωσ ο Ιωαννύκιοσ Β’, ο Κϑριλλοσ Λοϑκαρισ κ.ϊ. δηλαδό ανόλθε ςτο θρϐνο και καθαιρϋθηκε ςτην ςυνϋχεια πϊνω απϐ τρεισ φορϋσ. υγκεκριμϋνα: - Εξελϋγη για πρώτη φορϊ την 1η ΜαϏου 1657, ϐταν διαδϋχθηκε τον Γαβριόλ, ο οπούοσ ανϋλαβε την μητρϐπολη τησ Προϑςασ. Καθαιρϋθηκε τον Ιοϑνιο του 1662 και επϋςτρεψε ςτην Προϑςα. Σον διαδϋχθηκε ο Διονύςιοσ Γ’. - Εκλόθη και πϊλι να αναλϊβει για δεϑτερη φορϊ καθόκοντα πατριϊρχη την 21η Οκτωβρύου 1665, ϐταν καθαιρϋθηκε ο Διονϑςιοσ Γ’. Μετϊ απϐ δυο χρϐνια, ςτισ 9 επτεμβρύου 1667 ο Παρθϋνιοσ αποπϋμφθηκε για δεϑτερη φορϊ και εξορύςτηκε ςτην Σϋνεδο. Σον διαδϋχθηκε ο Κλόμησ. Ο Παρθϋνιοσ ανϋλαβε την μητρϐπολη Συρνϐβου - Μετϊ την καθαύρεςη του Κλόμη απϐ τον ςουλτϊνο Μωϊμεθ Δ’, πατριϊρχησ εξελϋγη ο Μεθϐδιοσ Γ’. Αυτϐσ παραιτόθηκε ςϑντομα και το 1671 ο Παρθϋνιοσ ανόλθε ςτο θρϐνο για τρύτη φορϊ. Σην ύδια χρονιϊ καθαιρϋθηκε και εξορύςτηκε ςτην Κϑπρο. Σον διαδϋχθηκε ο Διονύςιοσ Δ’. - Σην 1η Ιανουαρύου 1675 Παρθϋνιοσ εξελϋγη πατριϊρχησ για τϋταρτη φορϊ και ϋμεινε ςτην θϋςη αυτό ωσ τισ 19 Ιουλύου 1676, ϐταν και πϊλι καθαιρϋθηκε. Ανϋλαβε τϐτε μητρϐπολη Αγχιϊλου. Σον διαδϋχθηκε και πϊλι ο Διονύςιοσ Δ’. - Η πϋμπτη και τελευταύα περύοδοσ που ο Παρθϋνιοσ εκλϋχθηκε και πϊλι πατριϊρχησ όταν το διϊςτημα απϐ τισ10 Μαρτύου 1684 (ϐταν παϑτηκε ακϐμα μια φορϊ ο Διονϑςιοσ Δ’) ωσ τισ 20 Μαρτύου 1685. Δεν γνωρύζουμε αν τϐτε ο Παρθϋνιοσ καθαιρϋθηκε και πϊλι ό πϋθανε.
[206]
202. Διονύςιοσ Γ’ Βαρδαλήσ (1662-65) Ο Διονύςιοσ Γ’ Βαρδαλήσ ό πανϐσ εξελϋγη πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ μετϊ την πρώτη καθαύρεςη του Παρθϋνιου Δ’. Πριν εκλεγεύ πατριϊρχησ όταν μητροπολύτησ Λϊριςασ και εύχε αναλϊβει και την μητρϐπολη Προϑςασ μετϊ τον απαγχονιςμϐ του (τϋωσ πατριϊρχη και μητροπολύτη Προϑςασ) Γαβριόλ Β’. Κατϊ την διϊρκεια που ο Διονϑςιοσ όταν πατριϊρχησ ιδρϑθηκε το ανώτερο τμόμα τησ Μεγϊλησ του Γϋνουσ χολόσ, αυτϐ που αργϐτερα ονομϊςτηκε Πατριαρχικό Ακαδημύα. Ο Γηνλύζηνο Γ’ Βαξδαιήο τισ 21 Οκτωβρύου 1665 αποπϋμφθηκε απϐ το Πατριαρχεύο και ανϋλαβε την μητρϐπολη Θεςςαλονύκησ. Αργϐτερα εγκαταςτϊθηκε ςτο Ωγιο Όροσ ϐπου και ανακαύνιςε με δικϋσ του δαπϊνεσ τη μονό τησ Αγύασ Λαϑρασ και τησ ςκότησ τησ Αγύασ Ωννασ. Πϋθανε ςτο Ωγιο Όροσ τον Οκτώβριο 1696
[207]
203. Κλήμησ (1667) Μετϊ την δεϑτερη καθαύρεςη του Παρθϋνιου Δ’, πατριϊρχησ Κωνςταντινουπϐλεωσ εξελϋγη ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ Ικονύου Κλήμησ, ϋνασ απαύδευτοσ και τραχϑσ ιερϊρχησ. Η εκλογό του ϋγινε ςτισ 9 επτεμβρύου 1667. Η εκλογό του δεν αναγνωρύςτηκε απϐ την Ιερϊ ϑνοδο, ό οπούα προϋβη ςε διϊβημα ςτο ςουλτϊνο Μωϊμεθ Δ’. Αυτϐσ ϋκανε δεκτϐ το αύτημα τησ υνϐδου και καθαύρεςε τον Κλόμη ςτισ 21 Οκτωβρύου, δηλαδό μϐλισ 47 ημϋρεσ μετϊ την εκλογό του.
Βπδαληηλή αγηνγξαθία
[208]
204. Μεθόδιοσ Γ’ Μορώνησ (1668-71) Μετϊ την αποπομπό του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ Κλόμη, η ϋδρα παρϋμεινε κενό ωσ τισ 5 Ιανουαρύου 1668, ϐταν εξελϋγη ο Μεθόδιοσ Γ’ Μορώνησ ό Μερώνησ. Ο Μεθϐδιοσ εύχε γεννηθεύ ςτην Κρότη και εύχε υπηρετόςει ωσ ιερϋασ ςτο ναϐ τησ Φρυςοπηγόσ του Γαλατϊ. Απϐ το 1646 όταν μητροπολύτησ Ηρακλεύασ. Ο Μεθϐδιοσ δϋχθηκε πολλϋσ επιθϋςεισ απϐ τον ϋκπτωτο πατριϊρχη Παρθϋνιο Δ’ και το 1671 υποχρεώθηκε να παραιτηθεύ και να εγκαταςταθεύ πρώτα ςε ϋνα μοναςτόρι τησ Φύου και αργϐτερα ςτη Ζϊκυνθο. Σο 1677 ανϋλαβε επύτροποσ του ναοϑ του αγύου Γεωργύου τησ Βενετύασ. Σην θϋςη του πατριϊρχη ανϋλαβε και πϊλι ο Παρθϋνιοσ. Ο Μεθϐδιοσ πϋθανε ςτη Βενετύα το 1679
[209]
205. Διονύςιοσ Δ’ Μουςελίμησ (1671-73, 167679, 1682-84, 1686-87 & 1693-94) Ο Διονύςιοσ Δ’ Μουςελίμησ εύναι ϋνασ ακϐμα πατριϊρχησ με αλλεπϊλληλεσ εκλογϋσ και καθαιρϋςεισ απϐ το αξύωμϊ του. Ο Διονϑςιοσ γεννόθηκε ςτην Κωνςταντινοϑπολη και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Κομνηνϐσ. ποϑδαςε ςτην πατριαρχικό Ακαδημύα και το 1662 εξελϋγη μητροπολύτησ Λϊριςασ. Εξελϋγη πατριϊρχησ το 1671 και ακολοϑθηςε η ακϐλουθη πορεύα εκλογών και καθαιρϋςεων: - Ο Διονϑςιοσ εξελϋγη για πρώτη φορϊ μετϊ την τρύτη καθαύρεςη του Παρθϋνιου Β’, και απομακρϑνθηκε το 1673. Σον διαδϋχθηκε ο Γερϊςιμοσ Β’. Ο Διονϑςιοσ ανϋλαβε τϐτε την μητρϐπολη Υιλιπποϑπολησ. - Σο 1676, μετϊ την τρύτη καθαύρεςη του Παρθϋνιου Β’ ο Διονϑςιοσ εξελϋγη για δεϑτερη φορϊ και καθαιρϋθηκε και πϊλι το 1679. Ανϋλαβε και πϊλι την μητρϐπολη Υιλιπποϑπολησ και αργϐτερα εγκαταςτϊθηκε ςτη Βλαχύα. - Ο Διονϑςιοσ εξελϋγη για τρύτη φορϊ πατριϊρχησ το 1682, ϐταν αποπϋμφθηκε για πρώτη φορϊ ο τϐτε πατριϊρχησ Ιϊκωβοσ Α’. Καθαιρϋθηκε το 1684 και τον αντικατϋςτηςε ο Παρθϋνιοσ Δ’. Σϐτε ο Διονϑςιοσ ανϋλαβε την μητρϐπολη Φαλκηδϐνασ. - Σο 1686 ο Διονϑςιοσ όρθε ςε ςϑγκρουςη με τον πατριϊρχη Ιϊκωβο (ο οπούοσ εύχε εν των μεταξϑ πϊρει τη θϋςη του Παρθϋνιου) και ανόλθε ςτο θρϐνο για τϋταρτη φορϊ. Ο Ιϊκωβοσ πειςμωμϋνοσ δωροδϐκηςε τον μεγϊλο Βεζύρη και ανϋτρεψε τον Διονϑςιο το 1687. Οι Σοϑρκοι τον φυλϊκιςαν για δυο χρϐνια και απελευθερώθηκε ϐταν καταβλόθηκαν λϑτρα απϐ οικονομικοϑσ παρϊγοντεσ τησ Πϐλησ. - Σο 1693 ο Διονϑςιοσ εξελϋγη για πϋμπτη φορϊ πατριϊρχησ, αλλϊ απομακρϑνθηκε επύςησ για πϋμπτη και τελευταύα φορϊ το 1694. Μετϊ αποςϑρθηκε ςτο Βουκουρϋςτι ϐπου πϋθανε το 1696. Ωφηςε ςτη μονό Ιβόρων του Αγύου Όρουσ την πλοϑςια βιβλιοθόκη και τα ϊμφιϊ του.
[210]
206. Γεράςιμοσ Β’ (1673-74) Μετϊ την πρώτη αποπομπό του πατριϊρχη Διονυςύου Δ’ ςτη θϋςη του εξελϋγη ο Γεράςιμοσ Β’. Ο Γερϊςιμοσ εύχε γεννηθεύ ςτη Φύο και ϋγινε κληρικϐσ απϐ πολϑ νϋοσ. Ανϋλαβε μητροπολύτησ ςε πϐλεισ τησ Βουλγαρύασ και τησ Ρουμανύα που ανόκαν τϐτε ςτο πατριαρχεύο Κωνςταντινοϑπολησ. τισ 14 Αυγοϑςτου 1673, με ενϋργειεσ τησ ςυζϑγου του Μεγϊλου Διερμηνϋα τησ Τψηλόσ Πϑλησ Παναγιώτη Νικοϑςιου, ο Γερϊςιμοσ εξελϋγη πατριϊρχησ. Εκθρονύςτηκε (δηλαδό καθαιρϋθηκε) το 1674 και του παραχωρόθηκε διαδοχικϊ η μητρϐπολη Φύου, Ωνδρου, Παροναξύασ. Εκθρονύςτηκε και απϐ μητροπολύτησ το 1683 με απϐφαςη του πατριϊρχη Διονυςύου Δ’. Πϋθανε ςτη Νϊξο το 1689.
Βπδαληηλή αγηνγξαθία
[211]
207. Αθανάςιοσ Δ’ (1679) Μετϊ την δεϑτερη καθαύρεςη του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ Διονυςύου Δ’, ςτη θϋςη του εξελϋγη ο Αθανάςιοσ Δ’. Πριν την εκλογό του διετϋλεςε μητροπολύτησ Ραιδεςτοϑ, αλλϊ εύχε καθαιρεθεύ απϐ τον πατριϊρχη Διονϑςιο με την κατηγορύα τησ ανούκειασ και απρεποϑσ ςυμπεριφορϊσ προσ το πούμνιϐ του. Ο Αθανϊςιοσ ϋμεινε ςτο θρϐνο μϐνο οκτώ ημϋρεσ, απϐ τισ 2 ωσ τισ 10 Αυγοϑςτου, οπϐτε και καθαιρϋθηκε
[212]
208. Ιάκωβοσ Α’ (1679-82, 1685-86 & 1687-88) Σον Αθανϊςιο Δ’ διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ο Ιάκωβοσ Α’ απϐ τη Φύο, που όταν ωσ τϐτε μητροπολύτησ Λϊριςασ. Και με τον Ιϊκωβο επαναλόφθηκε (ρουτύνα πλϋον) το φαινϐμενο των διαδοχικών εκλογών και καθαιρϋςεων του προκαθόμενου τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ. Εύναι φανερϐ ϐτι η θϋςη αυτό εύχε περιϋλθει πλϋον ςε τϋλεια ανυποληψύα. το θρϐνο ανϋβαινε ϐποιοσ εύχε αρκετϊ χρόματα για να καταβϊλει το απαραύτητο πεςκϋςι ςτο ςουλτϊνο. Ασ δοϑμε την πατριαρχικό διαδρομό του Ιϊκωβου: - Ανόλθε για πρώτη φορϊ ςτο θρϐνο το 1679 και παρϋμεινε ωσ τον Ιοϑλιο του 1682, οπϐτε και παραιτόθηκε κατϐπιν ενεργειών του τϋωσ πατριϊρχη Διονυςύου Δ’ ο οπούοσ και τον διαδϋχθηκε - Με υνοδικό απϐφαςη επανόλθε για δεϑτερη φορϊ ςτο θρϐνο το 1685, παρϋμεινε επύ ϋνα ϋτοσ και παραιτόθηκε το 1686 για να τον διαδεχθεύ και πϊλι ο Διονϑςιοσ Δ’ - Σο 1687 ανακλόθηκε και πϊλι και ανϋλαβε το πατριαρχεύο για τρύτη φορϊ. Η επιςτροφό του προκϊλεςε αντιδρϊςεισ απϐ πολλοϑσ ιερϊρχεσ και το 1688 αναγκϊςτηκε να παραιτηθεύ και πϊλι. Σον διαδϋχθηκε ο Καλλύνικοσ Β’ Κατϋφυγε ςτην Μολδαβύα ϐπου και πϋθανε το 1700.
[213]
209. Καλλίνικοσ Β’ (1688, 1689-93 & 1694-1702) Η ςειρϊ των πατριαρχών τησ Κωνςταντινοϑπολησ με ςυνεχεύσ εκλογϋσ και καθαιρϋςεισ ςυνεχύςτηκε και με τον επϐμενο προκαθόμενο Καλλίνικο Β’ τον Ακαρνϊνα. Οι ύντριγκεσ και οι ϋριδεσ μεταξϑ των υψηλϐβαθμων κληρικών τησ Ανατολικόσ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ ϋφταςαν ςτο αποκορϑφωμϊ τουσ τον 17ο αιώνα. ε διάςτημα εκατό ετών 1595 και 1695 ανήλθαν ςτο θρόνο τριάντα ένασ πατριάρχεσ, αλλά είχαμε ταυτόχρονα εξήντα μια αλλαγέσ (αναρρήςεισ και καθαιρέςεισ) προςώπων ςτο πατριαρχείο. Αυτϐ φυςικϊ ωφελοϑςε το ςουλτανικϐ ταμεύο το οπούο ειςϋπραττε ςε κϊθε πατριαρχικό αλλαγό το ανϊλογο πεςκϋςι. Βπδαληηλή ηέρλε Ο Καλλύνικοσ όταν απϐ τα Ωγραφα και πριν την εκλογό του όταν μητροπολύτησ Προϑςασ. Οι πορεύα του ωσ πατριϊρχη: - Εξελϋγη για πρώτη φορϊ ςτισ 3 Μαρτύου 1688, αλλϊ ςτισ 27 Νοεμβρύου του ύδιου ϋτουσ ανατρϊπηκε απϐ τον μητροπολύτη Αδριανοϑπολησ Νεόφυτο Δ’ που τον διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο. - Σην ϊνοιξη του 1689 εξελϋγη για δεϑτερη φορϊ, αλλϊ εκθρονύςτηκε το 1693 με ενϋργειεσ του ηγεμϐνα τησ Βλαχύασ ο οπούοσ επϋβαλε τον (ϋκπτωτο τϐτε πατριϊρχη) Διονύςιο Δ’ - Σο 1694 εξελϋγη για τρύτη φορϊ και παρϋμεινε ωσ το θϊνατϐ του το 1702, οπϐτε και τον διαδϋχθηκε ο Γαβριόλ Γ’.
[214]
210. Νεόφυτοσ Δ’ (1688-89) Ο Νεόφυτοσ Δ’ διετϋλεςε μητροπολύτησ Αδριανοϑπολησ. Απϐ τη θϋςη αυτό υπονϐμευςε τον πατριϊρχη Καλλύνικο Β’ και πϋτυχε τελικϊ την ανατροπό του και την ανϊρρηςό του ύδιου ςτο θρϐνο του πατριαρχεύου τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Όμωσ παρϋμεινε ςτη θϋςη αυτό μϐνο πϋντε μόνεσ. Σην ϊνοιξη του 1689 η Ιερϊ ϑνοδοσ αποφϊςιςε την καθαύρεςό του Νεοφϑτου με το αιτιολογικϐ τησ δυναςτικόσ ςυμπεριφορϊσ. το θρϐνο επανόλθε ο Καλλύνικοσ Β’
[215]
211. Γαβριήλ Γ’ (1702-07) Μετϊ το θϊνατο του Καλλύνικου Β’ ςτο θρϐνο του Πατριαρχεύου Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ Φαλκηδϐνασ Γαβριήλ Γ’. Ο Γαβριόλ εύχε γεννηθεύ ςτη μϑρνη και εύχε αποκτόςει ςπουδαύα μϐρφωςη. Ψσ πατριϊρχησ αντιμετώπιςε με ςυνοδικϋσ αποφϊςεισ ζητόματα που ϋχουν ςχϋςη με τη νηςτεύα, την εξομολϐγηςη, το γϊμο, κλπ, ενώ αντιτϊχθηκε ςτη μετϊφραςη των Ιερών Κειμϋνων ςτη δημοτικό. Επύςησ αντιτϊχθηκε ςτην προςπϊθεια προςηλυτιςμοϑ ςτον Καθολικιςμϐ που επιχειροϑςαν οι ΙηςουϏτεσ ςτον πληθυςμϐ των Κυκλϊδων. άδρυςε ςτη πατρύδα του τη μϑρνη το πρώτο ελληνικϐ ςχολεύο, το οπούο αργϐτερα εξελύχθηκε ςτην περύφημη Ευαγγελικό χολό μϑρνησ. Πϋθανε ςτισ 17 Οκτωβρύου 1707 και ενταφιϊςτηκε ςτη Φϊλκη.
[216]
212. Νεόφυτοσ Ε’ (1707) Σον Γαβριόλ διαδϋχθηκε για πϋντε μϐλισ ημϋρεσ ο μητροπολύτησ Ηρακλεύασ Νεόφυτοσ Ε’. Ο Νεϐφυτοσ εξελϋγη ςτισ 20 Οκτωβρύου 1707, αλλϊ η εκλογό του δεν επικυρώθηκε, ϐπωσ όταν απαραύτητο (και ϐπωσ γινϐταν και επύ Βυζαντινόσ αυτοκρατορύασ) απϐ τον ςουλτϊνο Αχμϋτ Γ’ και εκθρονύςτηκε ςτισ 25 του ύδιου μόνα. Παρϋμεινε μητροπολύτησ Ηρακλεύασ ωσ το θϊνατϐ του το 1711.
Ο ζνπιηάλνο Αρκέη Γ’
[217]
213. Κυπριανόσ Α’ (1707-09 & 1713-14) τη θϋςη του Νεϐφυτου Ε’, που αποπϋμφθηκε απϐ τον ςουλτϊνο Αχμϋτ Γ’, οικουμενικϐσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο μητροπολύτησ Καιςαρεύασ Κυπριανόσ Α’ Ο τρϐποσ διούκηςησ του Κυπριανοϑ δεν όταν αρεςτϐσ ςε πολλϊ μϋλη τησ Ιεραρχύασ και τον Μϊιο του 1709 οδηγόθηκε ςε καθαύρεςη. Κατϋφυγε ςτην μονό Βατοπεδύου του Αγύου Όρουσ. Σον Νοϋμβριο 1713 ο τϐτε πατριϊρχησ Κϑριλλοσ Δ’ δεν αποδϋχθηκε την επιβολό αϑξηςησ τησ ειςφορϊσ (πεςκϋςι) του Πατριαρχεύου προσ την Τψηλό Πϑλη και εξαναγκϊςτηκε ςε παραύτηςη. Σην κενό θϋςη κλόθηκε να καταλϊβει για δεϑτερη φορϊ ο Κυπριανϐσ. Αλλϊ και αυτϐσ δεν μπϐρεςε να ςυγκεντρώςει το υπϋρογκο ποςϐ των 25.000 χρυςών νομιςμϊτων που απαιτοϑςε ο ςουλτϊνοσ και παραιτόθηκε μετϊ απϐ πϋντε μϐλισ μόνεσ, τον Υεβρουϊριο του 1714.
[218]
214. Αθανάςιοσ Ε’ (1709-11) Μετϊ την πρώτη καθαύρεςη του πατριϊρχη Κυπριανοϑ τον Μϊιο 1709, η Ιερϊ ϑνοδοσ εξϋλεξε τον μητροπολύτη Κυζύκου Κϑριλλο. Όμωσ επενϋβη ο Μεγϊλοσ Βεζύρησ Αλό παςϊ Σζϐρτζογλου και επϋβαλλε την εκλογό του ωσ τϐτε μητροπολύτη Αδριανοϑπολησ Αθαναςίου Ε’. Ο Αθανϊςιοσ γεννόθηκε ςτην Κρότη, ςποϑδαςε ςτην Ευρώπη και απϋκτηςε ευρεύα μϐρφωςη. Παρϊλληλα ϋμαθε λατινικϊ, αραβικϊ, τοϑρκικα και ειδικεϑτηκε ςτην εκκληςιαςτικό μουςικό. Ψσ πατριϊρχησ θεωρόθηκε ϑποπτοσ για φιλικϋσ προσ τον ρωμαιοκαθολικιςμϐ θϋςεισ και ςτισ 4 Δεκεμβρύου 1711 καθαιρϋθηκε, οπϐτε δικαιωματικϊ πλϋον, πατριϊρχησ ϋγινε ο Κϑριλλοσ. Ο Αθανϊςιοσ αφοςιώθηκε ςτη μελϋτη και ςτην ςυγγραφό εκκληςιαςτικόσ μουςικόσ.
[219]
215. Κύριλλοσ Δ’ (1711-13) Όπωσ εύδαμε τον Μϊιο του 1709 πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη κανονικϊ ο μητροπολύτησ Κυζύκου Κϑριλλοσ. Όμωσ αντύ γι’ αυτϐν, πατριϊρχησ ενθρονύςτηκε (κατϐπιν επιθυμύασ του Μεγϊλου Βεζύρη) ο Αθανϊςιοσ Ε’. Σο 1711 ο Αθανϊςιοσ καθαιρϋθηκε και ο Κύριλλοσ Δ’ ϋγινε ο επϐμενοσ πατριϊρχησ. Σον Νοϋμβριο 1713 ο Κϑριλλοσ δεν αποδϋχθηκε την επιβολό μεγϊλησ αϑξηςησ τησ ειςφορϊσ (πεςκϋςι) του Πατριαρχεύου προσ την Τψηλό Πϑλη και εξαναγκϊςτηκε ςε παραύτηςη. Μετϊ απϐ την παραύτηςό του παρϋμεινε ςτην Κωνςταντινοϑπολη ωσ το θϊνατϐ του το 1728.
[220]
216. Κοςμάσ Γ’ Βυζάντιοσ (1714-16) Ο Κοςμϊσ εύχε γεννηθεύ ςτην Φρυςοϑπολη τησ Βιθυνύασ. Σο 1700 πόγε ςτη μονό του ινϊ ωσ δϊςκαλοσ και ιεροκόρυκασ και το 1703 χειροτονόθηκε αρχιεπύςκοποσ ινϊ. Σο 1706 εξελϋγη μητροπολύτησ Κλαυδιουπϐλεωσ. Ο Κοςμϊσ όθελε να γύνει πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ και ϋτςι το 1711 πόγε ςτην Κωνςταντινοϑπολη, ϐπου η ϑνοδοσ του Πατριαρχεύου τον εξϋλεγε – αντικανονικϊ – πατριϊρχη Αλεξανδρεύασ καθώσ ο τϐτε πατριϊρχησ αμουόλ δεν εύχε παραιτηθεύ. Ο αμουόλ οργιςμϋνοσ ϊρχιςε διαπραγματεϑςεισ με την πϊπα Κλόμη ΦΙ για την ϋνωςη του πατριαρχεύου Αλεξανδρεύασ με την Καθολικό Εκκληςύα. Ο τϐτε πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ Κυπριανϐσ Α’, ϋδωςε τελικϊ τη λϑςη αποκαθιςτώντασ τη νομιμϐτητα και τον αμουόλ. Σον Υεβρουϊριο 1714, μετϊ την παραύτηςη του Κυπριανοϑ απϐ τον πατριαρχικϐ θρϐνο επειδό αδυνατοϑςε να εκπληρώςει τισ οικονομικϋσ υποχρεώςεισ τησ Εκκληςύασ ϋναντι τησ Τψηλόσ Πϑλησ, την κενό θϋςη εκλόθη να καταλϊβει ο Κοςμάσ Γ’ ο Βυζάντιοσ με την υποςτόριξη του μαθητό του και ιςχυροϑ Υαναριώτη Μανουόλ Τψηλϊντη. Σον Μϊρτιο του 1716 καθαιρϋθηκε και κατϋφυγε και πϊλι ςτο ινϊ, ϐπου οργϊνωςε τη βιβλιοθόκη τησ μονόσ. Μετϊ το θϊνατο του αμουόλ εξελϋγη πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ (ωσ Κοςμϊσ Β’) και παρϋμεινε ωσ τον θϊνατϐ του το 1736
[221]
217. Ιερεμίασ Γ’ (1715-26 & 1732-33) Μετϊ την καθαύρεςη του Κοςμϊ Γ’ ςτην θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο Ιερεμίασ Γ’. Ο Ιερεμύασ γεννόθηκε ςτην Πϊτμο και υπηρϋτηςε ςτη Φϊλκη ωσ ιερϋασ. Σο 1707 διαδϋχθηκε τον Κυπριανϐ ςτην μητρϐπολη Καιςαρεύασ και τον Μϊρτιο 1716 εξελϋγη πατριϊρχησ. Κατϊ την διϊρκεια τησ πρώτησ του θητεύα φυλακύςτηκε δυο φορϋσ με την κατηγορύα ϐτι ςυνωμοτοϑςε με τουσ Ρώςουσ κατϊ τησ οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ. Σο 1727 ο Ιερεμύασ αρνόθηκε να δώςει διαζϑγιο ςτον αδελφϐ του ηγεμϐνα τησ Μολδαβύασ Γρηγορύου Γκύκα και αυτϐσ ενόργηςε για την καθαύρεςη του πατριϊρχη και την εξορύα του ςτο ϐροσ ινϊ. Ο Ηεξεκίαο Γ’ Σον επτϋμβριο του 1733 ο Ιερεμύασ εκλόθη για δεϑτερη φορϊ ςτο τιμϐνι τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ, αλλϊ τον Μϊρτιο του 1733, μια ημιπληγύα τον υποχρϋωςε να παραιτηθεύ και να αποςυρθεύ ςτο Ωγιο Όροσ, ϐπου και πϋθανε το 1735. Ψσ πατριϊρχησ ο Ιερεμύασ θεωρεύται απϐ τουσ ςημαντικϐτερουσ και πιο δραςτόριουσ ιερϊρχεσ του 18ου αιώνα. Επύ των ημερών του ανοικοδομόθηκε ο ναϐσ του Αγύου Γεωργύου ςτο Υανϊρι, που εύχε καταςτραφεύ απϐ πυρκαγιϊ. Διατηροϑςε αλληλογραφύα με τον τςϊρο τησ Ρωςύασ Πϋτρο (τον Μϋγα) και αυτϐσ δώριςε ςτο πατριαρχεύο ςυλλογό πολϑτιμων εικϐνων. Επύςησ αλληλογραφοϑςε με επιςκϐπουσ τησ Αγγλικανικόσ Εκκληςύασ και εξϋδωςε εγκυκλύουσ ςχετικϋσ με την αποδοχό των Προτεςταντών, που επιθυμοϑςαν να ενταχθοϑν ςτουσ κϐλπουσ τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ. Και τϋλοσ, επϋβαλε λιτϐτητα ςτα ϋξοδα του Πατριαρχεύου, καταφϋρνοντασ ϋτςι να περιορύςει το χρϋοσ του και να βελτιώςει την οικονομικό του κατϊςταςη.
[222]
218. Παΐςιοσ Β’ (1726-32, 1740-43, 1744-48 & 1751-52) Ο Παΐςιοσ Β’ Κιουμουρτζόγλου όταν ϋνασ ακϐμα πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ με πολλαπλϋσ εκλογϋσ και καθαιρϋςεισ απϐ το θρϐνο του. Γεννόθηκε ςτην Καιςϊρεια, ϋγινε ιερϋασ και το 1712 χειροτονόθηκε μητροπολύτησ Νικομόδειασ. Εξελϋγη για πρώτη φορϊ πατριϊρχησ ςτισ 17 Νοεμβρύου 1726. Σην ύδια μϋρα εύχε εκλεγεύ πατριϊρχησ ο μητροπολύτησ Ηρακλεύασ Καλλίνικοσ, αλλϊ πϋθανε αμϋςωσ μετϊ το ϊκουςμα τησ εκλογόσ του απϐ ςυγκύνηςη. {τον κατϊλογο του Οικουμενικοϑ Πατριαρχεύου ο Καλλύνικοσ αυτϐσ δεν αναφϋρεται καθϐλου, ενώ κϊποιοι ιςτορικού τον αναφϋρουν ωσ Καλλύνικο Γ’}. Οι ύδιοι ιερϊρχεσ εξϋλεξαν αμϋςωσ τον ΠαϏςιο, για να αποφευχθεύ η επιςτροφό ςτο θρϐνο του Ιερεμύα Γ’, ο οπούοσ εύχε μϐλισ καθαιρεθεύ. Οι οπαδού ϐμωσ του Ιερεμύα επιχεύρηςαν δυο φορϋσ να ανατρϋψουν τον ΠαϏςιο, το 1731 ανεπιτυχώσ και το 1732 τα κατϊφεραν. Ο πατριϊρχησ καθαιρϋθηκε και ο Ιερεμύασ επανόλθε ςτο θρϐνο. Μετϊ την παραύτηςη του Ιερεμύα για λϐγουσ υγεύασ, εξελϋγη πατριϊρχησ ο εραφεύμ Α’ και τον διαδϋχθηκε ο Νεόφυτοσ τ’. Όταν ο Μεγϊλοσ Βεζύρησ διϋταξε την αποπομπό του Νεϐφυτου, ο ΠαϏςιοσ ανόλθε για δεϑτερη φορϊ ςτο θρϐνο, τον Αϑγουςτο του 1740. Σρύα χρϐνια αργϐτερα, τον Μϊιο του 1743, ο ΠαϏςιοσ καθαιρϋθηκε και πϊλι απϐ τισ οθωμανικϋσ αρχϋσ για χρϋη του πατριαρχεύου και ο Νεϐφυτοσ επανόλθε. Σον Μϊρτιο του 1744 όταν η ςειρϊ του ΠαϏςιου να εκθρονύςει τον Νεϐφυτο και να καταλϊβει για τρύτη φορϊ το θρϐνο του πατριϊρχη. Αλλϊ οι διαμϊχεσ και οι φαγωμϊρεσ των ιεραρχών δεν εύχαν τϋλοσ. Ενώ ο Νεϐφυτοσ εύχε εξουδετερωθεύ, ϋνασ νϋοσ αντύπαλοσ, ο μητροπολύτησ Νικομόδειασ Κύριλλοσ πϋτυχε να εκθρονύςει και πϊλι τον ΠαϏςιο και να ανϋλθει αυτϐσ ςτο θρϐνο. Αυτό τη φορϊ οι κατηγορύεσ κατϊ του ΠαϏςιου όταν ϐτι αϑξηςε πολϑ τουσ φϐρουσ των πιςτών για να καλϑψει τα ελλεύμματα τησ Εκκληςύασ. Σο 1751 ο Κϑριλλοσ καθαιρϋθηκε απϐ την Ιερϊ ϑνοδο και ο ΠαϏςιοσ εξελϋγη για τϋταρτη φορϊ ωσ επικεφαλόσ τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ. Όμωσ τον επϐμενο χρϐνο ο Κϑριλλοσ επανόλθε δριμϑτεροσ και ανόλθε αυτϐσ ςτο θρϐνο, αφοϑ κατϋβαλε ςτο ταμεύο του ςουλτϊνου 45.000 χρυςϊ νομύςματα. Υυςικϊ ο ΠαϏςιοσ καθαιρϋθηκε ακϐμα μια φορϊ, την τϋταρτη και τελευταύα και αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι.
[223]
219. εραφείμ Α’ (1733-34) Σο 1733, μετϊ την παραύτηςη για λϐγουσ υγεύασ του πατριϊρχη Ιερεμύα Γ’, τον διαδϋχθηκε ο μητροπολύτησ Νικομόδειασ εραφείμ Α’. Ο εραφεύμ καταγϐταν απϐ την Ακαρνανύα. Επύ των ημερών του οι Σοϑρκοι του ϊςκηςαν πύεςη ώςτε να παραχωρόςει ςτουσ Αρμϋνιουσ το αγύαςμα τησ Ζωοδϐχου Πηγόσ και τον Πανϊγιο Σϊφο. Δεν υπϋκυψε ςτισ πιϋςεισ αυτϋσ, με αποτϋλεςμα να καθαιρεθεύ το επτϋμβριο του 1734. Εξορύςτηκε ςτη Λόμνο και αργϐτερα πόγε ςτο Ωγιο Όροσ ϐπου ϋζηςε μϋχρι το θϊνατϐ του.
Βπδαληηλή ηέρλε
[224]
220. Νεόφυτοσ Σ’ (1734-40 & 1743-44) Μετϊ την καθαύρεςη του εραφεύμ ςτο θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο Νεόφυτοσ Σ’. Ο Νεϐφυτοσ καταγϐταν απϐ την Πϊτμο. Ϊγινε μητροπολύτησ Καιςαρεύασ ςτη θϋςη του Ιερεμύα, που εύχε εκλεγεύ πατριϊρχησ. Εξελϋγη πατριϊρχησ με την υποςτόριξη του Μεγϊλου Δραγουμϊνου τησ Τψηλόσ Πϑλησ και Υαναριώτη Αλϋξανδρου Γκύκα. Σον Αϑγουςτο του 1740 καθαιρϋθηκε κατϐπιν εντολόσ του Μεγϊλου Βεζύρη. Ο Νεϐφυτοσ εξελϋγη και πϊλι τον Μϊιο 1743 και εκθρονύςτηκε το 1744, μετϊ απϐ προςπϊθειεσ του ΠαϏςιου Β’ που τον διαδϋχθηκε. Ο Νεϐφυτοσ δεν όταν ιδιαύτερα μορφωμϋνοσ και κατϊ την πατριαρχεύα του δεν ςημειώθηκαν αξιϐλογα επιτεϑγματα. Πϋθανε ςτην Πϊτμο το 1747.
[225]
221. Κύριλλοσ Ε’ (1748-51 & 1752-57) Σο 1748, ϐταν καθαιρϋθηκε για δεϑτερη φορϊ ο ΠαϏςιοσ Β’ ςτην θϋςη του εξελϋγη ο μητροπολύτησ Νικομόδειασ Κύριλλοσ Ε’. Ο Κϑριλλοσ Καρϊκαλλοσ γεννόθηκε ςτη Δημητςϊνα. ποϑδαςε ςτην Πϊτμο αλλϊ δεν αποφούτηςε γιατύ αποβλόθηκε για κακό αγωγό. Όμωσ εκεύ χειροτονόθηκε μοναχϐσ. Σο 1737 εξελϋγη μητροπολύτησ Μελενύκου και το 1745 Νικομόδειασ. Ψσ πατριϊρχησ όταν πολϑ δραςτόριοσ. Υρϐντιςε να ελαφρϑνει φορολογικϊ τισ φτωχϋσ μητροπϐλεισ και να επιβαρϑνει τισ πλουςιϐτερεσ. Μερύμνηςε για την ύδρυςη τησ Αθωνιϊδασ Ακαδημύασ ςτο Ωγιο Όροσ. Ιδρϑθηκαν δυο νοςοκομεύα, ϋνα ςτην Αδριανοϑπολη και ϊλλο ϋνα ςτην Κωνςταντινοϑπολη με δαπϊνεσ χριςτιανικών ςυντεχνιών. Αγωνύςτηκε για τον περιοριςμϐ τησ προπαγϊνδασ τησ Ρωμαιοκαθολικόσ Εκκληςύασ. Ο Κύξηιινο Δ’ Σο 1751 με ενϋργειεσ του πρϋςβη τησ Γαλλύασ και τησ Καθολικόσ κοινϐτητασ του Πϋραν ο Κϑριλλοσ καθαιρϋθηκε, αλλϊ το 1752 μετϊ την οριςτικό αποχώρηςη του ΠαϏςιου, επανόλθε ςτο θρϐνο. Σον Ιανουϊριο 1657 καθαιρϋθηκε και πϊλι και εξορύςτηκε ςτην Κϑπρο. Απϐ κει πόγε ςτο Ωγιο Όροσ, ϐπου ϋζηςε ωσ το θϊνατϐ του το 1775.
[226]
222. Καλλίνικοσ Γ’ Μαυρίκιοσ (1757) Όπωσ εύδαμε η εκλογό του μητροπολύτη Ηρακλεύασ Καλλύνικου ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο, προηγόθηκε χρονικϊ τησ εκλογόσ του Παύςιου Β’. Ο Καλλύνικοσ πϋθανε ςτισ 17 Νοεμβρύου 1726 απϐ ςυγκύνηςη, αμϋςωσ μετϊ το ϊκουςμα τησ εκλογόσ του. τα αρχεύα του Οικουμενικοϑ Πατριαρχεύου ο Καλλύνικοσ αυτϐσ δεν αναφϋρεται καθϐλου, ενώ κϊποιοι ιςτορικού τον αναφϋρουν ωσ Καλλύνικο Γ’. ϑμφωνα λοιπϐν με το Πατριαρχεύο ο πατριϊρχησ Καλλίνικοσ Γ’ όταν ο κατϊ κϐςμο Κωνςταντύνοσ Μαυρύκιοσ Ο Καλλύνικοσ γεννόθηκε και ςποϑδαςε ςτην Ζαγορϊ και κατϐπιν πόγε ςτην Κωνςταντινοϑπολη, ϐπου ολοκλόρωςε τισ ςπουδϋσ του. Σο 1740 χειροτονόθηκε διϊκονοσ και το 1743 μητροπολύτησ ΒραϏλασ. Σην εποχό εκεύνη μαινϐταν ο πϐλεμοσ μεταξϑ των ιεραρχών. Ο πατριϊρχησ Κϑριλλοσ Ε’ και πολλού ϊλλοι μητροπολύτεσ επϋμεναν ϐτι οι προςηλυτιςμϋνοι ςτην Ορθοδοξύα Ρωμαιοκαθολικού και Αρμϋνιοι Ευαγγελιςτϋσ θα πρϋπει να βαπτύζονται και πϊλι. Ωλλοι ιερϊρχεσ, μεταξϑ των οπούων και ο Καλλύνικοσ, δεν ςυμφωνοϑςαν με αυτό την ϊποψη. Ο Καλλύνικοσ όταν υπϐ διωγμϐ και το 1756 κατϋφυγε ςτην Γαλλικό πρεςβεύα. Οι Γϊλλοι του εξαςφϊλιςαν το χρηματικϐ πϐςον (πεςκϋςι) που όταν απαραύτητο για την ϋγκριςη τησ εκλογό του ωσ πατριϊρχη απϐ τον ουλτϊνο. Πρϊγματι ςτισ 6 Ιανουαρύου 1757 ο Κϑριλλοσ καθαιρϋθηκε και ο Καλλύνικοσ ορύςτηκε πατριϊρχησ απϐ την Τψηλό Πϑλη. Η ενθρϐνιςό του ϋγινε χωρύσ την παρουςύα λαοϑ και υπϐ την προςταςύα Σοϑρκων ςτρατιωτών. Όμωσ η αντύδραςη του κλόρου και του λαοϑ όταν τϐςο ϋντονη, που ο Καλλύνικοσ δεν τολμοϑςε να εμφανιςτεύ πουθενϊ και τελικϊ ςτισ 27 Ιουλύου 1757 αναγκϊςτηκε να παραιτηθεύ. Εξορύςτηκε ςτην Λόμνο και αργϐτερα ςτο ινϊ και το 1763, ϐταν το πατριαρχεύο τον ςυγχώρηςε, αποςϑρθηκε ςτην πατρύδα του τη Ζαγορϊ, ϐπου αςχολόθηκε με τη ςυγγραφό και την αναςυγκρϐτηςη τησ τοπικόσ χολόσ. τη βιβλιοθόκη του χωριοϑ του κληροδϐτηςε ολϐκληρη την προςωπικό του βιβλιοθόκη και τα χειρϐγραφϊ του. Πϋθανε εκεύ το 1702.
[227]
223. εραφείμ Β’ (1757-61) Σον Καλλύνικο Γ’, που καθαιρϋθηκε, διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ο εραφείμ Β’. Εύχε γεννηθεύ ςτο Δϋλβινο απϐ Αλβανοϑσ γονεύσ. Πριν την εκλογό του όταν μητροπολύτησ Υιλιπποϑπολησ. Ψσ πατριϊρχησ θϋςπιςε να εορτϊζεται ο ϊγιοσ Ανδρϋασ την 30ό Νοεμβρύου και καθιερώθηκε ωσ θρονικό γιορτό του πατριαρχεύου. Επύςησ ϋδωςε την ϋγκριςό του ςτον Κοςμϊ τον Αιτωλό17 να αρχύςει ιεραποςτολικϋσ περιοδεύεσ ςτα χωριϊ τησ Θρϊκησ. Ο Δπγέληνο Βνύιγαξεο Σο 1759 προςκϊλεςε τον Ευγϋνιο Βούλγαρη18 να τεθεύ επικεφαλόσ επιτροπόσ με ςτϐχο τον εκςυγχρονιςμϐ και τισ μεταρρυθμύςεισ τησ πατριαρχικόσ ακαδημύασ. Ο Βοϑλγαρησ ώθηςε τον πατριϊρχη εραφεύμ να ςυςφύξει τισ ςχϋςεισ του πατριαρχεύου με την τςαρικό Ρωςύα. Αυτϐ όταν η αφορμό τησ καθαύρεςόσ του απϐ τον ςουλτϊνο Μουςταφϊ Γ’ το 1751 και τησ εξορύασ του ςτο Ωγιο Όροσ. Το 1769, κϊλεςε τουσ Ϊλληνεσ να ςυμμετϊςχουν ςτην επανϊςταςη, που εύχε υποκινόςει η Ρωςύα κατϊ τον ρωςοτουρκικϐ πϐλεμο. Μετϊ την αποτυχύα τησ επανϊςταςησ αυτόσ, εγκαταςτϊθηκε ςτην Ουκρανύα. Πϋθανε ςτο Κύεβο το 1779.
17
Ο Κνζκάο ν Αηησιόο (1714-79) ήηαλ κνλαρόο, ζηνλ νπνίνλ απνδίδνληαη πνιιέο πξνθεηείεο. Δθηειέζηεθε από ηνπο Σνύξθνπο θαη έρεη αλαθεξπρζεί άγηνο από ηελ Οξζόδνμε Δθθιεζία 18 Ο Δπγέληνο Βνύιγαξεο (1716-1806) ήηαλ θιεξηθόο, παηδαγσγόο, κεηαθξαζηήο ηνπ Βνιηαίξνπ θαη από ηνπο πξώηνπο Έιιελεο ζηνραζηέο ηνπ λενειιεληθνύ Γηαθσηηζκνύ. Παξάιιεια είρε νγθώδεο ζπγγξαθηθό έξγν, όπσο πξαγκαηείεο : λνκηθέο, ηζηνξηθέο, ζενινγηθέο, γξακκαηηθέο, γισζζηθέο, αζηξνλνκηθέο, πνιηηηθέο, καζεκαηηθέο, αξραηνινγηθέο, πεξί κνπζηθήο, πεξί αλεμηζξεζθίαο, πεξί επζαλαζίαο θαη άιιεο. [228]
224. Ιωαννίκιοσ Γ’ Καρατζάσ (1761-63) Μετϊ την αποπομπό του εραφεύμ Β’ οικουμενικϐσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Ιωαννίκιοσ Γ’. Σο κοςμικϐ του ϐνομα όταν Ιωϊννησ Καρατζϊσ, γϐνοσ τησ ςημαντικόσ φαναριώτικησ οικογϋνειασ Καρατζϊ τησ Πϐλησ. Φειροτονόθηκε διϊκονοσ επύ πατριϊρχη ΠαϏςιου Β’ και αργϐτερα ϋγινε πρωτοςϑγκελοσ του πατριαρχεύου. Σο 1739 οι Σοϑρκοι κατϋλυςαν το βαςύλειο τησ ερβύασ και καθαύρεςαν τον ϋρβο πατριϊρχη Αρςϋνιο Δ’. την θϋςη του διϐριςαν τον Ιωαννύκιο. Παρϋμεινε ςτην θϋςη αυτό ωσ το 1746, ϐταν τα υπϋρογκα χρϋη που δημιοϑργηςε η πολυτελόσ διαβύωςό του τον υποχρϋωςαν να πουλόςει τον τύτλο του πατριϊρχη των ϋρβων ςτουσ πιςτωτϋσ του. Ο Ιωαννύκιοσ επϋςτρεψε ςτην Κωνςταντινοϑπολη και το 1747 χειροτονόθηκε μητροπολύτησ Φαλκηδϐνασ. τισ 26 Μαρτύου 1747 επελϋγη να καλϑψει την κενό ϋδρα του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ. Παρϋμεινε ςτην θϋςη αυτό ωσ τισ 21 ΜαϏου 1763, ϐταν καθαιρϋθηκε και εξορύςτηκε ςτο Ωγιο Όροσ. Αργϐτερα εγκαταςτϊθηκε ςε μοναςτόρι τησ Φϊλκησ και πϋθανε το 1793 ςε βαθιϊ γερϊματα.
[229]
225. αμουήλ Α’ Χαντζερήσ (1763-68 & 1773-74) Σον Ιωαννύκιο Γ’ διαδϋχθηκε ωσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ ο αμουόλ Α’, κατϊ κϐςμο καρλϊτοσ Φαντζερόσ. Ο αμουόλ ςποϑδαςε ςτη Μεγϊλη του Γϋνουσ χολό και επύ πατριϊρχη ΠαϏςιου Β’ χειροτονόθηκε αρχιδιϊκονοσ. Σο 1731 ϋγινε μητροπολύτησ Δϋρκων και ςτισ 24 ΜαϏου 1763 εξελϋγη πατριϊρχησ. Ψσ πατριϊρχησ επϋδειξε ςϑνεςη και προςπϊθηςε να βϊλει ςε τϊξη τα οικονομικϊ τησ Εκκληςύασ. Μεύωςε τισ δαπϊνεσ του πατριαρχεύου, περιϐριςε τουσ ερϊνουσ, ϐριςε να γύνεται ςτισ εκκληςύεσ «περιφορϊ του δύςκου» μϐνο πϋντε φορϋσ το χρϐνο και κατϊργηςε την κακό και παλιϊ ςυνόθεια να δωρύζουν οι μοναχού εύδη (ϐπωσ ζώα, αυγϊ κλπ) ςτο πατριαρχεύο. Ενύςχυςε την παιδεύα και ανϐρθωςε το κϑροσ του πατριαρχεύου. Ο ακνπήι Α’ Ακϐμα κατόγγειλε τη «ςκλαβιϊ τησ γυναύκασ» ςτον ϊντρα και τϊχθηκε κατϊ του θεςμοϑ τησ προύκασ και των γϊμων ςυμφϋροντοσ. {Λϋγεται ϐτι ο αμουόλ διατηροϑςε ερωμϋνη την Λωξϊνδρα Καρατζϊ}. Σϋλοσ μούραςε τα πατριαρχικϊ καθόκοντα ςε τϋςςερα μϋρη την ευθϑνη των οπούων εύχαν ο πατριϊρχησ και ϊλλοι τρεισ ιερϊρχεσ. Αυτό η απϐφαςη περιϐριζε τον ενδεχϐμενο αυθαιρεςύασ απϐ την πλευρϊ του πατριϊρχη. Αυτϊ τα ριζοςπαςτικϊ για την εποχό του μϋτρα προκϊλεςαν αντιδρϊςεισ και ςτισ 5 Νοεμβρύου 1768 ο αμουόλ υποχρεώθηκε να παραιτηθεύ. Η ϑνοδοσ εξϋλεξε και πϊλι πατριϊρχη τον αμουόλ ςτισ 17 Νοεμβρύου 1773, Αυτό η θητεύα ϋληξε ςϑντομα, γιατύ ςτισ 24 Δεκεμβρύου καθαιρϋθηκε και πϊλι και εξορύςτηκε ςτο Ωγιο Όροσ. Αποβύωςε το 1775 ςτη Φϊλκη.
[230]
226. Μελέτιοσ Β’ (1768-69) Μετϊ την καθαύρεςη του αμουόλ, ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε ο ωσ τϐτε μητροπολύτησ Λϊριςασ Μελέτιοσ Β’. Σο επϐμενο ϋτοσ ϊρχιςαν οι εξεγϋρςεισ που προετούμαςαν την επανϊςταςη του 1770 (Ορλωφικϊ) και ο ςουλτϊνοσ διϋταξε την αποπομπό του Μελϋτιου, ο οπούοσ εξορύςτηκε ςτη Μυτιλόνη. Σο 1775 επϋςτρεψε ςτην ιδιαύτερη πατρύδα του την Σϋνεδο και το 1777 πόγε ςτην Κωνςταντινοϑπολη, ϐπου και πϋθανε. Ο Μειέηηνο Β’
[231]
227. Θεοδόςιοσ Β’ Χριςτιανόπουλοσ (1769-73) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Θεοδόςιοσ Β’. Καταγϐταν απϐ την Κρότη, το επύθετϐ του όταν Φριςτιανϐπουλοσ και όταν ηγοϑμενοσ ςε μοναςτόρι. Εξελϋγη επύςκοποσ Ιεριςςοϑ και το 1767 μητροπολύτησ Θεςςαλονύκησ. Πατριϊρχησ εξελϋγη ςτισ 11 Απριλύου 1769, ϐταν η επανϊςταςη που εύχαν υποκινόςει οι Ρώςοι (Ορλωφικϊ) ςτην κυρύωσ Ελλϊδα και τα νηςιϊ εύχε όδη ξεςπϊςει. Ο Θεοδϐςιοσ μερύμνηςε ώςτε απϐ την οργό των Σοϑρκων να ςωθοϑν οι μονϋσ του Αγύου Όρουσ απϐ την κατεδϊφιςη, πϋτυχε την απελευθϋρωςη πολλών αιχμαλώτων και ακϐμα κατϐρθωςε να παραμεύνουν οι Ωγιοι Σϐποι ςτη δικαιοδοςύα των ελληνορθϐδοξων. Σο 1773 εξαναγκϊςτηκε ςε παραύτηςη και αποςϑρθηκε ςε μονό τησ Φϊλκησ. Πϋθανε το 1776.
[232]
228. ωφρόνιοσ Β’ (1774-80) Όταν καθαιρϋθηκε για δεϑτερη φορϊ ο αμουόλ Α’ ςτη θϋςη του εξελϋγη ο ωφρόνιοσ Β’ απϐ το Φαλϋπι τησ υρύασ. Εύχε διατελϋςει μητροπολύτησ ΠτολεμαϏδασ (Παλαιςτύνησ) και πατριϊρχησ Ιεροςολϑμων με τη ϐνομα ωφρϐνιοσ Ε’. Ϋταν μορφωμϋνοσ και αςκητικϐσ ιερϊρχησ, αλλϊ ελϊχιςτα πρϊγματα γνωρύζουμε για τη δρϊςη του ωσ πατριϊρχη. Πϋθανε τον Οκτώβριο 1780 και ενταφιϊςτηκε ςτο ναϐ των Αςωμϊτων.
Βπδαληηλό ςεθηδσηό
[233]
229. Γαβριήλ Δ’ (1780-85) Και για τον Γαβριήλ Δ’ τον πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ, που διαδϋχθηκε τον ωφρϐνιο Β’, ξϋρουμε ελϊχιςτα πρϊγματα. Ϋταν απϐ αριςτοκρατικό οικογϋνεια τησ μϑρνησ και εύχε διατελϋςει επύςκοποσ Μοςχονηςύων, μητροπολύτησ Ιωαννύνων και το 1771 μητροπολύτησ Παλαιών Πατρών. Ψσ πατριϊρχησ εξϋδωςε το Συπικϐ του Αγύου Όρουσ, το οπούο οριοθετοϑςε τισ διοικητικϋσ και εκτελεςτικϋσ αρμοδιϐτητεσ των οργϊνων του. Πϋθανε το 1785 και ενταφιϊςτηκε ςτο ναϐ των Αςωμϊτων.
[234]
230. Προκόπιοσ (1785-89) Μετϊ το θϊνατο του Γαβριόλ Δ’ διϊδοχϐσ του για το θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Προκόπιοσ. Γεννόθηκε ςε ϋνα χωριϐ τησ Μεςςηνύασ. Ο αδελφϐσ του, που όταν μητροπολύτησ Γϊνου και Φώρασ, τον χειροτϐνηςε ςε διϊκονο και πρεςβϑτερο. Όταν ο αδελφϐσ του πϋθανε, ο Προκϐπιοσ εξελϋγη μητροπολύτησ ςτη θϋςη του. Σο 1770 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ μϑρνησ. Εκεύ χειροτϐνηςε διϊκονο και κατϐπιν προβύβαςε ςε πρωτοςϑγκελο τον Γεώργιο Αγγελϐπουλο, που αργϐτερα ϋγινε ο πατριϊρχησ Γρηγόριοσ Ε’. Ο Αιέμαλδξνο Μαπξνθνξδάηνο Πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ ϋγινε ςτισ 29 Ιουνύου 1785. Ψσ χαρακτόρασ όταν αςκητικϐσ και ςεμνϐσ. Αςχολόθηκε με τα διοικητικϊ θϋματα του πατριαρχεύου και όρθε ςε ςϑγκρουςη με τον ιςχυρϐ ηγεμϐνα τησ Μολδαβύασ Αλϋξανδρο Μαυροκορδϊτο19 γιατύ διϐριςε αυθαύρετα επύςκοπο Μολδαβύασ τον
Λϋοντα. Σο 1787 ξϋςπαςε Ρωςοτουρκικϐσ πϐλεμοσ και ο ςουλτϊνοσ ελύμ Γ’ υποχρϋωςε τον Προκϐπιο να αποκηρϑξει τα επαναςτατικϊ κινόματα και να ςυγκεντρώςει φϐρουσ, αλλϊ και ϊνδρεσ για τον οθωμανικϐ ςτρατϐ. Ο ύδιοσ ςουλτϊνοσ υποχρϋωςε τον πατριϊρχη ςε παραύτηςη ςτισ 30 Απριλύου 1789. Εξορύςτηκε ςτο Ωγιοσ Όροσ και το 1797 επϋςτρεψε ςτη Μεςςηνύα.
19
Ο Αιέμαλδξνο Μαπξνθνξδάηνο (1791-1865) ήηαλ Φαλαξηώηεο δηπισκάηεο θαη πνιηηηθόο. Γηαδξακάηηζε ζεκαληηθό ξόιν ζηελ Δπαλάζηαζε ηνπ 1821 θαη δηαηέιεζε πξόεδξνο ηνπ Δθηειεζηηθνύ (1822-23) θαη ηέζζεξηο θνξέο πξσζππνπξγόο ηεο Διιάδαο [235]
231. Νεόφυτοσ Ζ’ (1789-94 & 1798-1801) Ο διϊδοχοσ του Προκϐπιου Νεόφυτοσ Ζ’, όταν απϐ τη μϑρνη και εξελϋγη πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ το 1789. Εύχε ςπουδϊςει ςτην Ευαγγελικό χολό μϑρνησ, εύχε πλοϑςια παιδεύα, αλλϊ όταν κατϊ τησ εκλαϏκευςησ των ιερών κειμϋνων, γιατύ πύςτευε ϐτι κϊτι τϋτοιο θα τα εκχυδϊιζε. Σο 1771 εξελϋγη μητροπολύτησ Μαρωνεύασ και το 1789 οικουμενικϐσ πατριϊρχησ. Κατϊ την διϊρκεια τησ θητεύασ του αφϐριςε τον λϐγιο και φιλϐςοφο Φριςτϐδουλο Παμπλϋκη (1733-93). Ο Νεϐφυτοσ αναςϑςτηςε τη Μεγϊλη του Γϋνουσ χολό και ύδρυςε πολλϊ ςχολεύα. άδρυςε την μητρϐπολη Κϋρκυρασ και ευλϐγηςε (κατϐπιν ςουλτανικόσ αδεύασ) την ςημαύα τησ Ιϐνιασ Πολιτεύασ. Σην 1η Μαρτύου 1794 εξαναγκϊςτηκε ςε παραύτηςη και αποςϑρθηκε ςτη Φϊλκη και ςτο Ωγιο Όροσ. Επανεξελϋγη το 1798 αλλϊ το 1801 καθαιρϋθηκε και πϊλι και εξορύςτηκε ςτο Ωγιο Όροσ.
[236]
232. Γεράςιμοσ Γ’ (1794-97) Μετϊ την καθαύρεςη του Νεϐφυτου Ζ’ οικουμενικϐσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Γεράςιμοσ Γ’ απϐ την Κϑπρο, που ωσ τϐτε όταν μητροπολύτησ Νικομόδειασ. Κατϊ τη διϊρκεια τησ Πατριαρχύασ του ρϑθμιςε πολλϊ θϋματα τησ εκκληςύασ. Μεταξϑ αυτών, ϋβαλε ηλικιακϊ ϐρια ςτη χειροτονύα κληρικών, απαγορεϑοντασ τη χειροτονύα διακϐνου κϊτω των 25 ετών και πρεςβυτϋρου κϊτω των 30. Σο 1797 παραιτόθηκε λϐγω προχωρημϋνησ ηλικύασ και αποςϑρθηκε ςε μονό, ϐπου λύγο αργϐτερα πϋθανε.
[237]
233. Γρηγόριοσ Ε’ (1797-98, 1806-08 & 1818-21) Ο πατριϊρχησ που διαδϋχθηκε τον Γερϊςιμο Γ’ ϋχει μεύνει ςτην ιςτορύα, ϐχι τϐςο για την δραςτηριϐτητα ό το ϋργο που επιτϋλεςε (που δεν όταν αμελητϋο), αλλϊ λϐγω του μαρτυρικοϑ του θανϊτου. Ϋταν ο πατριϊρχησ Γρηγόριοσ Ε’ Ο Γρηγϐριοσ γεννόθηκε ςτη Δημητςϊνα Αρκαδύασ και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Γεώργιοσ Αγγελϐπουλοσ. ποϑδαςε θεολογύα και φιλοςοφύα ςτην Πϊτμο και χειροτονόθηκε ιερϋασ ςτη μϑρνη. Σο 1785 ο τϐτε μητροπολύτησ Προκϐπιοσ ϋγινε οικουμενικϐσ πατριϊρχησ και ςτην μητρϐπολη μϑρνησ τον διαδϋχθηκε ο Γρηγϐριοσ. Ο Γξεγόξηνο Δ’ Σο 1797, μετϊ την παραύτηςη του Γερϊςιμου ςτο θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ανόλθε για πρώτη φορϊ ο Γρηγϐριοσ. Ϋταν η εποχό που τα κηρϑγματα του Διαφωτιςμοϑ, τησ Γαλλικόσ Επανϊςταςησ και του Ρόγα Υεραύου εϑριςκαν πλϋον πολλοϑσ οπαδοϑσ, ϐχι μϐνο ςτουσ μορφωμϋνουσ Ϊλληνεσ τησ διαςπορϊσ, αλλϊ και ςε πολλοϑσ υπηκϐουσ τησ οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ. Ο Γρηγϐριοσ ϐχι μϐνο αφϐριςε τον Ρόγα, αλλϊ καταδύκαςε ϐλα τα ςϑγχρονα ρεϑματα ιδεών και ϐςουσ διϊβαζαν «ϑποπτα βιβλύα». Παρϐλα αυτϊ κϊποιοι επύςκοποι κατόγγειλαν ςτον ςουλτϊνο ελύμ Γ’ ϐτι ο πατριϊρχησ υποκινοϑςε ανταρςύα κατϊ του καθεςτώτοσ και αυτϐσ δεν δύςταςε να καθαιρϋςει και να εξορύςει τον Γρηγϐριο, ο οπούοσ παρϋμεινε για εφτϊ χρϐνια ςτο Ωγιο Όροσ. Σην θϋςη του κϊλυψαν ο Νεϐφυτοσ Β’ (για δεϑτερη φορϊ πατριϊρχησ και πϊλι). ο Γερϊςιμοσ Γ’ και ο Καλλύνικοσ Δ’ (για πρώτη φορϊ). Σον επτϋμβριο 1806 οι Υαναριώτεσ προϋτρεψαν τον Καλλύνικο ςε παραύτηςη και ο Γρηγϐριοσ επανόλθε για δεϑτερη φορϊ ςτον θρϐνο του πατριαρχεύου. Σισ ημϋρεσ εκεύνεσ εύχε κηρυχθεύ νϋοσ ρωςοτουρκικϐσ πϐλεμοσ και οι Ρώςοι ειςϋβαλαν ςτην Μολδαβύα και κατϋλαβαν το Βελιγρϊδι. τισ 5 Ιανουαρύου 1807 ο ςουλτϊνοσ κϊλεςε τον πατριϊρχη να εκδώςει επιςτολό προσ τουσ Ϊλληνεσ ςτην οπούα θα καταδύκαζε τουσ Ρώςουσ. Ο Γρηγϐριοσ υπϊκουςε και ςτη [238]
ςυνϋχεια προϋτρεψε τουσ ορθϐδοξουσ να ςυμμετϊςχουν ςτα ϋργα ενύςχυςησ των οχυρώςεων τησ Πϐλησ. ’ αυτϊ ϋλαβε μϋροσ και ο ύδιοσ ο πατριϊρχησ προςφϋροντασ εθελοντικϊ χειρωνακτικό εργαςύα. Αυτϐ εκτιμόθηκε απϐ τον ςουλτϊνο, που τύμηςε τον Γρηγϐριο με αρκετϊ δώρα. Σον Μϊρτιο 1807 με προτροπό του Ρώςου ναυϊρχου ενιϊβιν οι Ϊλληνεσ τησ Θεςςαλύασ επαναςτϊτηςαν και με ςτϐλο 70 πλούων χτυποϑςαν αιφνιδιαςτικϊ τισ ακτϋσ τησ Μακεδονύασ και τησ Μικρϊσ Αςύασ. Ο ςουλτϊνοσ κϊλεςε τον Γρηγϐριο να προτρϋψει τουσ επαναςτϊτεσ να υποκϑψουν και αυτϐσ υπϊκουςε ακϐμα μια φορϊ. Σον Μϊιο 1907 ο οθωμανικϐσ ςτρατϐσ με πραξικϐπημα ανϋτρεψε τον ελύμ και ςτο ςουλτανικϐ θρϐνο ανϋβηκε ο Μουςταφϊ Δ’. Σον Ιοϑνιο υπογρϊφηκε η ιςτορικό υνθόκη του Σιλςύτ και ακϐμα μια φορϊ οι Ρώςοι και οι ϋρβοι προκαλοϑν νϋα εξϋγερςη των Ελλόνων ςτην Θεςςαλύα και Μακεδονύα. Αλλϊ και πϊλι ο Γρηγϐριοσ κϊλεςε τον ηγϋτη τησ επανϊςταςησ Βλαχϊβα να παραδοθεύ. Αυτϐσ υπϊκουςε, παραδϐθηκε ςτον Αλό παςϊ και φυςικϊ εκτελϋςτηκε. Σον Ιοϑνιο 1808 νϋο πραξικϐπημα ανϋτρεψε τον Μουςταφϊ και τον αντικατϋςτηςε με τον Μαχμοϑτ Β’, ο οπούοσ λύγεσ μϋρεσ αργϐτερα ζότηςε την καθαύρεςη του πατριϊρχη Γρηγϐριου και την εκ νϋου εξορύα του ςτο Ωγιο Όροσ. τον πατριαρχικϐ θρϐνο ανόλθε για δεϑτερη φορϊ ο Καλλύνικοσ Ε’. Σον Γρηγϐριο επιςκϋφθηκε ο Ιωϊννησ Υαρμϊκησ και τον ενημϋρωςε για την ϑπαρξη τησ Υιλικόσ Εταιρεύασ. Όμωσ αυτϐσ δεν δϋχθηκε να δώςει ϐρκο με την δικαιολογύα ϐτι οι κληρικού δεν ορκύζονται. Εύπε ϐμωσ ςτον Υαρμϊκη: «να προςϋξουν πολύ οι Εταύροι, μόπωσ βλϊψουν αντύ να ωφελόςουν την Ελλϊδα». τον πατριαρχικϐ θρϐνο μετϊ τον Καλλύνικο, ανόλθαν ο Ιερεμύασ Δ’ και ο Κϑριλλοσ Σ’. Ο τελευταύοσ εξαναγκϊςτηκε απϐ τον ςουλτϊνο ςε παραύτηςη τον Δεκϋμβριο 1818 και ο Γρηγϐριοσ εκλόθη ςτο θρϐνο για τρύτη φορϊ ςτο θρϐνο. Σον Μϊρτιο 1819 ο Γρηγϐριοσ εξϋδωςε νϋα εγκϑκλιο κατϊ των οπαδών του Διαφωτιςμοϑ, που οδόγηςε ςε κλεύςιμο ςχολεύων ςτην μϑρνη, τισ Κυδωνιϋσ, τη Φύο, τη Μυτιλόνη και αλλοϑ. Σο 1820 επϋβαλε προληπτικό λογοκριςύα ςτα ελληνικϊ βιβλιοπωλεύα τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Λύγο πριν ξεςπϊςει η επανϊςταςη του 1821, ο πατριϊρχησ εύχε επαφϋσ με αρκετοϑσ Υιλικοϑσ, τουσ οπούουσ ϐμωσ ςυμβοϑλευε να δεύξουν φρϐνηςη και να περιμϋνουν να ξεςπϊςει νϋοσ πϐλεμοσ με τη Ρωςύα. Όταν τον Υεβρουϊριο 1821 ο Τψηλϊντησ ειςϋβαλε ςτη Βλαχύα, οι Σοϑρκοι ϊρχιςαν μαζικϋσ διώξεισ, φυλακύςεισ και ςφαγϋσ κατϊ των χριςτιανών τησ Πϐλησ. Εκτελϋςτηκε ο επύςκοποσ Εφϋςου Διονϑςιοσ και φυλακύςτηκαν οι Νικομόδειασ Αθανϊςιοσ, Αγχιϊλου Ευγϋνιοσ και [239]
Δϋρκων Γρηγϐριοσ. Ο ςουλτϊνοσ προειδοπούηςε τον Γρηγϐριο ϐτι θα φυλακύςει και πολλοϑσ ϊλλουσ, τισ 20 Μαρτύου, ο πατριϊρχησ, 21 ιερϊρχεσ και αρκετού προϑχοντεσ τησ Πϐλησ καθώσ και ο Μεγϊλοσ Διερμηνϋασ τησ Πϑλησ και πολλού ϊλλοι ςυμφώνηςαν οι μεν λαώκού να αποκηρϑξουν την επανϊςταςη, οι δεν κληρικού να αφορύςουν τον Τψηλϊντη και τουσ επαναςτϊτεσ. Ο αφοριςμϐσ αυτϐσ δεν ικανοπούηςε την Τψηλό Πϑλη και τισ 27 Μαρτύου εκδϐθηκε δεϑτεροσ αφοριςμϐσ. Όμωσ οι Σοϑρκοι όταν ϋξαλλοι, ο πατριϊρχησ και πολλού επιφανεύσ Ϊλληνεσ τησ Πϐλησ κινδϑνευαν, αλλϊ ο Γρηγϐριοσ απϋρριψε προτϊςεισ των πρεςβειών δυτικών χωρών να τον φυγαδεϑςουν. Ο απαγρνληζκόο ηνπ παηξηάξρε τισ 10 Απριλύου 1821 αμϋςωσ μετϊ τη λειτουργύα του Πϊςχα ο Γρηγϐριοσ ςυνελόφθη και το ύδιο απϐγευμα απαγχονύςτηκε ςτην κεντρικό πϑλη του Πατριαρχεύου. Σο ςώμα ϋμεινε κρεμαςμϋνο επύ τρεισ ημϋρεσ και κατϐπιν τρεισ Εβραύοι το αγϐραςαν και αφοϑ το περιϋφεραν ςτουσ δρϐμουσ τησ Πϐλησ το ϋριξαν ςτον Κερϊτιο. Σο βρόκε και το ανϋςυρε ϋνασ Κεφαλλονύτησ καπετϊνιοσ, το μετϋφερε ςτην Οδηςςϐ και ενταφιϊςτηκε ςτον εκεύ ελληνικϐ ναϐ. όμερα το ςκόνωμϊ του βρύςκεται ςτο μητροπολιτικϐ ναϐ τησ Αθόνασ. Σην ύδια μϋρα απαγχονύςτηκαν και οι τρεισ φυλακιςμϋνοι επύςκοποι. Σο θϊνατο του πατριϊρχη δϋχθηκαν με διαφορετικϊ ςυναιςθόματα οι Ϊλληνεσ. Ο Κοραόσ, ωσ εκπρϐςωποσ του ελληνικοϑ διαφωτιςμοϑ, ϋδειξε ανακοϑφιςη και ϋγραψε ςε ϋνα φύλο του: «Ψ, τον ηλύθιο ςουλτϊνο! Σουσ φύλουσ του ςφϊζει, αντύ να τουσ φορϋςει καφτϊνι!». Ο θϊνατοσ του πατριϊρχη ςυγκλϐνιςε τουσ Ϊλληνεσ, που φυςικϊ ληςμϐνηςαν τουσ αφοριςμοϑσ του κατϊ των επαναςτατών και αναγϐρευςαν τον πατριϊρχη Γρηγϐριο Ε’ ςε Εθνομϊρτυρα. Η ορθϐδοξη Εκκληςύα τον ανακόρυξε ϊγιο.
[240]
234. Καλλίνικοσ Δ’ (1801-06 & 1808-09) Μετϊ την δεϑτερη καθαύρεςη του Νεϐφυτου Ζ’, πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη για πρώτη φορϊ ο μητροπολύτησ Νικαύασ Καλλίνικοσ Δ’. Ο Καλλύνικοσ εύχε γεννηθεύ ςτα Μουδανιϊ τησ Βιθυνύασ. Σο 1880 διετϋλεςε μητροπολύτησ Αδριανοϑπολησ και το 1792 μητροπολύτησ Νικαύασ. Εύχε καλϋσ ςχϋςεισ με τον ςουλτϊνοσ ελύμ Γ’ και με την ϋγκριςό του ϋκτιςε κτύριο, ςτο οπούο ςτεγϊςτηκε η Μεγϊλη του Γϋνουσ χολό. Σον επτϋμβριο 1806 ο ηγεμϐνασ τησ Βλαχύασ Αλϋξανδροσ οϑτςοσ πύεςε τον Καλλύνικο να παραιτηθεύ για να επανϋλθει ςτο θρϐνο ο Γρηγϐριοσ Ε’. Ο ζνπιηάλνο ειίκ Γ’ Σον επτϋμβριο 1808, ο Γρηγϐριοσ καθαιρϋθηκε απϐ τον ςουλτϊνο και ο Καλλύνικοσ κλόθηκε και πϊλι για δεϑτερη φορϊ ςτο Πατριαρχεύο. Λϋγεται ϐτι για να επανϋλθει ςτο θρϐνο δωροδϐκηςε με ςεβαςτϐ ποςϐ τον Μϋγα Βεζύρη Μουςταφϊ Μπαώρακτϊρ. Δεν ϋμεινε και πολϑ ςτο θρϐνο, γιατύ τον Απρύλιου του επομϋνου ϋτουσ η ϑνοδοσ του Πατριαρχεύου τον κϊλεςε να παραιτηθεύ με την δικαιολογύα ϐτι όταν υπερόλικασ και αςθενόσ.
[241]
235. Ιερεμίασ Δ’ (1809-13) Διϊδοχοσ του Καλλύνικου εξελϋγη το 1809, ο μητροπολύτησ Μυτιλόνησ Ιερεμίασ Δ’. Ο Ιερεμύασ εύχε γεννηθεύ ςτην Κρότη, και πριν αναλϊβει την μητρϐπολη Μυτιλόνησ όταν πρωτοςϑγκελοσ του Πατριαρχεύου. Η μϐρφωςό του όταν μϋτρια, αλλϊ η θητεύα του θεωρεύται επιτυχημϋνη, γιατύ επϋδειξε ςϑνεςη και καλϋσ διοικητϋσ ικανϐτητεσ. Παραιτόθηκε το 1813 για λϐγουσ υγεύασ και αποςϑρθηκε ςτη Μυτιλόνη, ϐπου πϋθανε το 1824.
[242]
236. Κύριλλοσ Σ’ (1813-18) Σον παραιτηθϋντα πατριϊρχη Ιερεμύα Δ’ διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο ο Κύριλλοσ Σ’. Ο νϋοσ πατριϊρχησ εύχε γεννηθεύ ςτην Αδριανοϑπολη, ϐπου και τελεύωςε τισ ςπουδϋσ του. Σο 1803, ϐταν ο μητροπολύτησ τησ γενϋτειρϊσ του εξελϋγη πατριϊρχησ (Καλλύνικοσ Δ’), ο Κϑριλλοσ διορύςτηκε αρχιδιϊκονοσ του Πατριαρχεύου. Σο 1803 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Ικονύου, ϐπου και ανϋπτυξε αξιϐλογη δραςτηριϐτητα. άδρυςε ςχολεύα, βοόθηςε τουσ ϊπορουσ μαθητϋσ και ενύςχυςε την διϊδοςη των γραμμϊτων. Και ωσ οικουμενικϐσ πατριϊρχησ ϋδειξε ιδιαύτερο ενδιαφϋρον για την ανϊπτυξη τησ παιδεύασ και φρϐντιςε για την ϋκδοςη πολλών, κυρύωσ θρηςκευτικών, βιβλύων. Ζ ππνγξαθή ηνπ Κπξίιινπ Λϋγεται ϐτι όταν και μϋλοσ τησ Υιλικόσ Εταιρεύασ. Σον Δεκϋμβριο 1818 ο ςουλτϊνοσ Μαχμούτ Β’ τον υποχρϋωςε ςε παραύτηςη και ςτη θϋςη του επανόλθε (για τρύτη φορϊ) ο Γρηγϐριοσ Ε’. Ο Κϑριλλοσ μετϊ την παραύτηςό του αποςϑρθηκε ςτην Αδριανοϑπολη. Όταν ξϋςπαςε η επανϊςταςη του 1821, ο ςουλτϊνοσ διϋταξε την εκτϋλεςη πολλών ιεραρχών και προυχϐντων τησ Αδριανοϑπολησ, μεταξϑ των οπούων και του Κϑριλλου. Απαγχονύςτηκε ςτην πϑλη τησ μητρϐπολησ και το ςώμα του, αφοϑ παρϋμεινε κρεμαςμϋνο επύ τρεισ ημϋρεσ, ρύχθηκε ςτον ποταμϐ Ϊβρο. Σο περιςυνϋλλεξε ϋνασ χωρικϐσ και το ϋθαψε ςτην αυλό ενϐσ ςπιτιοϑ ςτο Πϑθιο του Ϊβρου. Η Εκκληςύα τον αναγνώριςε ωσ ϊγιο.
[243]
237. Ευγένιοσ Β’ (1821-22) τισ 10 Απριλύου 1821, την ώρα που ο πατριϊρχησ Γρηγϐριοσ Ε’ απαγχονιζϐταν ςτην πϑλη του πατριαρχεύου, ςυνεδρύαζε η ϑνοδοσ για να εκλϋξει αυτϐν, που θα τον διαδεχϐταν ςτο θρϐνο. Αυτϐ ϋγινε με εντολό του ςουλτϊνου Μαχμούτ Β’, γιατύ όθελε ο (καθαιρεθεύσ) πατριϊρχησ να εκτελεςτεύ ωσ απλϐσ κληρικϐσ και ϐχι ωσ ιερϊρχησ, πρϊγμα που θα εύχε διπλωματικϋσ παρενϋργειεσ απϐ τουσ πρϋςβεισ των χριςτιανικών χωρών. Οι μητροπολύτεσ-μϋλη τησ υνϐδου ϋντρομοι απϐ το κλύμα που εύχε δημιουργηθεύ ςτην Πϐλη, δεν τϐλμηςαν καν να θϋςουν υποψηφιϐτητα, εκτϐσ απϐ ϋνα, τον μητροπολύτη Πιςιδύασ που ενθρονύςτηκε την ύδια ημϋρα με το ϐνομα Ευγένιοσ Β’. Ο Ευγϋνιοσ εύχε γεννηθεύ ςτη Υιλιπποϑπολη και όταν ϊνθρωποσ δραςτόριοσ αλλϊ μϋτριασ μϐρφωςησ. Ο ζνπιηάλνο Μαρκνύη Β’ Αμϋςωσ μετϊ την εκλογό του αγωνύςτηκε να περιςώςει το ςώμα του εκτελεςμϋνου προκατϐχου, αλλϊ χωρύσ επιτυχύα. Σον Μϊιο κινδϑνευςε να λιντςαριςτεύ, ϐταν ο μαινϐμενοσ τουρκικϐσ ϐχλοσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ, τον ϋςυρε ςτουσ δρϐμουσ τησ πϐλησ τραβώντασ τον απϐ τη γενειϊδα. Σο Αϑγουςτο 1821 ϋςτειλε επιςτολϋσ ςτουσ αρχιερεύσ τησ οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ, με την οπούα τουσ γνωςτοποιοϑςε ϐτι ο ςουλτϊνοσ θα αμνόςτευε ϐςουσ αποκόρυςςαν την επανϊςταςη. τισ 29 Ιουλύου 1822 ο Ευγϋνιοσ πϋθανε απϐ καρδιακό προςβολό.
[244]
238. Άνθιμοσ Γ’ Χωριανόπουλοσ (1822-24) Μετϊ το θϊνατο του Ευγϋνιου Β’, ςτο θρϐνο του πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Άνθιμοσ Γ’. Καταγϐταν απϐ τη Νϊξο, όταν γιοσ παπϊ και το επύθετϐ του όταν Φωριανϐπουλοσ. Διετϋλεςε διϊκονοσ και απϐ το 1791 Μϋγασ Αρχιδιϊκονοσ του Πατριαρχεύου. Σο 1797 διαδϋχτηκε το Γρηγϐριο ςτη μητρϐπολη μϑρνησ και το 1821 εξελϋγη μητροπολύτησ Φαλκηδϐνασ. Όταν ξϋςπαςε η επανϊςταςη, οι Σοϑρκοι τον φυλϊκιςαν και όταν ακϐμα ςτη φυλακό ϐταν εξελϋγη πατριϊρχησ. Ο Άλζηκνο Γ’ Ψσ πατριϊρχησ αρνόθηκε ςε Ωγγλο προτεςτϊντη να εκδώςει την Αγύα Γραφό μεταφραςμϋνη ςτην δημοτικό ελληνικό γλώςςα. Σο 1824 κϊποιοι κατόγγειλαν ςτον ςουλτϊνο ϐτι ο Ωνθιμοσ , ϐχι μϐνο αρνιϐταν να καταδικϊςει την ελληνικό επανϊςταςη, αλλϊ ευνοοϑςε και μια νϋα απϐ τουσ ϋρβουσ. Ο ςουλτϊνοσ ζότηςε την καθαύρεςό του και την εξορύα του ςτην Καππαδοκύα. Σο 1825 του επετρϊπη να γυρύςει ςτην μϑρνη, Εκεύ πϋθανε το 1842.
[245]
239. Χρύςανθοσ Μανωλέασ (1824-26) Σον Ωνθιμο, που
καθαιρϋθηκε, διαδϋχθηκε ϋνασ ςλαβϐφωνοσ Ϊλληνασ απϐ την Πϋλλα, ο Χρύςανθοσ Μανωλϋασ. Πριν την εκλογό του εύχε διατελϋςει διαδοχικϊ μητροπολύτησ Καιςαρεύασ, Βερούασ και ερρών. Ο Χξύζαλζνο
Ϋταν μϋλοσ τησ Υιλικόσ Εταιρεύασ. Εύχε καλό μϐρφωςη αλλϊ ο υπεροπτικϐσ του χαρακτόρασ δημιοϑργηςε εχθροϑσ. Η ερωτικό του ςχϋςη με την χόρα Ευφημύα, ϋδωςε αφορμό ςτουσ αντιπϊλουσ του να τον καταγγεύλουν ςτουσ Σοϑρκουσ. Αυτού δεν ϊργηςαν, καθαύρεςαν τον Φρϑςανθο και τον εξϐριςαν ςτην Καιςϊρεια. Πϋθανε το 1834.
[246]
240. Αγαθάγγελοσ (1826-30) Σον Φρϑςανθο διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο του οικουμενικοϑ πατριϊρχη ϋνασ απϐ τουσ πιο μορφωμϋνουσ ιερϊρχεσ τησ εποχόσ του, ο Αγαθάγγελοσ. Εύχε γεννηθεύ ςτη Θρϊκη και όταν πολϑγλωςςοσ, μιλοϑςε ελληνικϊ, τουρκικϊ, βουλγαρικϊ, ρωςικϊ και γαλλικϊ. Φρημϊτιςε μοναχϐσ ςτην μονό Ιβόρων και το 1800 ϋγινε ιερϋασ των Ελλόνων τησ Μϐςχασ. Σο 1815 ϋγινε μητροπολύτησ Βελιγραδύου και δϋκα χρϐνια αργϐτερα μητροπολύτησ Φαλκηδϐνασ. Ο Αγαζάγγεινο Οι πρϊξεισ του ωσ πατριϊρχη προκϊλεςαν αντιδρϊςεισ και εξαφϊνιςαν το κϑροσ του. Σο 1827 ο Αγαθϊγγελοσ, κατ’ εντολό του ςουλτϊνου, ϋςτειλε αντιπροςωπεύα ςτην Ελλϊδα κα ζότηςε απϐ τον πρώτο κυβερνότη του νεοςϑςτατου κρϊτουσ την υποταγό των επαναςτατών Ελλόνων ςτην Τψηλό Πϑλη. Ακϐμα κατηγορόθηκε για ανϊμειξό του ςτην εκλογό του πατριϊρχη Ιεροςολϑμων, απϐ την οπούα προςπϐριςε ύδια οικονομικϊ οφϋλη. Και τϋλοσ τον βϊρυναν ϊλλεσ κατηγορύεσ για οικονομικϋσ αταςθαλύεσ ςτο πατριαρχεύο. Όλα αυτϊ οδόγηςαν ςτην καθαύρεςό του τον Ιοϑλιο 1830. Εξορύςτηκε ςτην Καιςϊρεια και το 1832 βρϋθηκε ςτην Αδριανοϑπολη, ϐπου και πϋθανε
[247]
241. Κωνςτάντιοσ Α’ (1830-34) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ όταν ο Κωνςτάντιοσ Α’, γεννημϋνοσ ςτην Πϐλη, Εύχε ςπουδϊςει ςτο Ιϊςιο και ςτο Κύεβο και απϐ το 1805 ωσ την εκλογό του ωσ πατριϊρχη διετϋλεςε αρχιεπύςκοποσ ινϊ. Ο Κσλζηάληηνο Α’ Σο 1834 παραιτόθηκε απϐ τον θρϐνο και αφοςιώθηκε ςτη ςυγγραφό. Πϋθανε το 1859.
242. Κωνςτάντιοσ Β’ (1834-35) Διϊδοχοσ του Κωνςτϊντιο Α’ όταν ο ςυνονϐματϐσ του Κωνςτάντιοσ Β’. Πριν την εκλογό του όταν μητροπολύτησ Συρνϐβου. Ο Κωνςτϊντιοσ δεν όταν μορφωμϋνοσ οϑτε εύχε διοικητικϋσ ικανϐτητεσ και ϋτςι το 1835 παραιτόθηκε και αποςϑρθηκε ςε μοναςτόρι ϐπου πϋθανε.
[248]
243. Γρηγόριοσ Σ’ Φουρτουνιάδησ (1835-40, 1867-71) Σον επτϋμβριο 1835 εξελϋγη πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ ο Υαναριώτησ Γρηγόριοσ Σ’ Υουρτουνιϊδησ. Ϋταν αρχιδιϊκονοσ του Πατριαρχεύου, το 1824 και τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Πελαγονύασ και ακολοϑθωσ μητροπολύτησ ερρών. Ϋταν ευλαβόσ ιερϊρχησ, αλλϊ απϐ τουσ πιο οπιςθοδρομικοϑσ. Καταδύκαςε τη μετϊφραςη τησ Αγύασ Γραφόσ ςε κατανοητό για τον λαϐ γλώςςα και εξϋδωςε πατριαρχικό και ςυνοδικό εγκϑκλιο κατϊ του Θεϐφιλου ΚαϏρη20 και τησ διδαςκαλύασ του. Ο Γξεγόξηνο Σ’ Σον Υεβρουϊριο 1840 ο ςουλτϊνοσ Αβδοϑλ Μετζύτ Α’ ϋπαυςε τον Γρηγϐριο και αυτϐσ αποςϑρθηκε ςτο ςπύτι του. Μεςολϊβηςαν εύκοςι επτϊ χρϐνια και ϋντεκα αλλαγϋσ προςώπων ςτο Πατριαρχεύο και το 1867 ο Γρηγϐριοσ εκλόθη για δεϑτερη φορϊ να αναλϊβει την ηγεςύα τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ. Σο 1871 παραιτόθηκε και μετϊ απϐ δϋκα χρϐνια πϋθανε.
20
Ο Θεόθηινο Καΐξεο (1784-1853) από ηελ Άλδξν, ήηαλ θηιόζνθνο, πνιηηηθόο θαη έλαο από ηνπο επηθαλέζηεξνπο Γαζθάινπο ηνπ Γέλνπο. Καηεγνξήζεθε, ζπθνθαληήζεθε θαη πέζαλε ζηε θπιαθή γηα ηηο ηδέεο ηνπ.
[249]
244. Άνθιμοσ Δ’ Βαμβάκησ (1840-41, 1848-52) Μετϊ την καθαύρεςη και τη λόξη τησ πρώτησ θητεύασ του Γρηγορύου Σ’, πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Άνθιμοσ Δ’ Βαμβϊκησ. Ο Ωνθιμοσ όταν γεννημϋνοσ ςτην Πϐλη, διετϋλεςε πρωτοςϑγκελοσ του πατριαρχεύου και τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Ικονύου, Λϊριςασ και Νικομόδειασ. Λύγο καιρϐ μετϊ την εκλογό του ο ςουλτϊνοσ Αβδούλ Μετζύτ Α’ ζότηςε την καθαύρεςό του. Ο Άλζηκνο Γ’ Ο Ωνθιμοσ αποςϑρθηκε ςτην Πρύγκηπο αλλϊ το 1848 εκλόθη ςτον θρϐνο του πατριϊρχη για δεϑτερη φορϊ. Σο 1850 ο Ωνθιμοσ εξϋδωςε Πατριαρχικϐ και υνοδικϐ Σϐμο με τον οπούο η Κωνςταντινοϑπολη αναγνώριςε το Αυτοκϋφαλο τησ Ελλαδικόσ Εκκληςύασ. Η Εκκληςύα τησ Ελλϊδοσ εύχε διακηρϑξει την αυτοκεφαλύα τησ απϐ το 1833. Σο 1852 καθαιρϋθηκε για δεϑτερη φορϊ και αποςϑρθηκε και πϊλι ςτην Πρύγκηπο ϐπου πϋθανε το 1878.
[250]
245. Άνθιμοσ Ε’ (1841-42) Μετϊ την πρώτη παϑςη του Ωνθιμου Δ’, ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Άνθιμοσ Ε’, γεννημϋνοσ ςτη Ραιδεςτϐ τησ Ανατολικόσ Θρϊκησ. Πριν την εκλογό του εύχε διατελϋςει κατϊ ςειρϊ μητροπολύτησ Αγαθουπϐλεωσ, Αγχιϊλου και Κυζύκου. Ϊμεινε ςτο θρϐνο μϐλισ 13 μόνεσ. Πϋθανε το 1842.
[251]
246. Γερμανόσ Δ’ (1842-45 & 1852-53) Μετϊ το θϊνατο του Ωνθιμου Ε’, οικουμενικϐσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη για πρώτη φορϊ ο Γερμανόσ Δ'. Πριν την εκλογό του εύχε διατελϋςει μητροπολύτησ Βιδϑνησ, Δρϊμασ και Δϋρκων. Ο Γερμανός Δ’ Όπωσ όταν ςϑνηθεσ τον 19ο αιώνα , ο πατριϊρχησ Γερμανϐσ παϑτηκε (το 1845) και επανεξελϋγη για δεϑτερη φορϊ το 1852. Κατϊ την διϊρκεια των ετών που όταν πατριϊρχησ, ο Γερμανϐσ επϋδειξε ςημαντικό δραςτηριϐτητα. άδρυςε ναοϑσ, ςχολεύα, βιβλιοθόκεσ και ϊλλα κοινωφελό ϋργα. άδρυςε επύςησ τη Θεολογικό χολόσ τησ Φϊλκησ που λειτοϑργηςε ςυνεχώσ ωσ το 1971. Πϋθανε το 1853.
[252]
247. Μελέτιοσ Γ’ Πάγκαλοσ (1845) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ όταν ο Μελέτιοσ Γ’ Πάγκαλοσ απϐ την Κϋα. Πριν την εκλογό του εύχε διατελϋςει πρωτοςϑγκελοσ του Πατριαρχεύου και κατϐπιν μητροπολύτησ Αμαςεύασ, Θεςςαλονύκησ και Κυζύκου. το θρϐνο ϋμεινε μϐλισ επτϊ μόνεσ απϐ τησ 18 Απριλύου ωσ τισ 28 Νοεμβρύου 1845 ϐταν πϋθανε.
248. Άνθιμοσ Σ’ (1845-48, 1853-55 & 1871-73) Μια εβδομϊδα μετϊ το θϊνατο του Μελϋτιου Γ’, πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη για πρώτη φορϊ ο Άνθιμοσ Σ’ Ιωαννύδησ. Ο Ωνθιμοσ εύχε γεννηθεύ ςτην Προποντύδα και πριν την εκλογό του εύχε διατελϋςει μητροπολύτησ ερρών, Προϑςασ και Εφϋςου. Σον πατριϊρχη περιγρϊφουν οι ςϑγχρονού του ωσ μορφωμϋνο και ικανϐ αλλϊ και πονηρϐ και φιλοχρόματο. Σο Οκτώβριο του 1848 ο Ωνθιμοσ καθαιρϋθηκε. Σο 1853, μετϊ τον θϊνατο του Γερμανοϑ Δ’ εξελϋγη για δεϑτερη φορϊ πατριϊρχησ, αλλϊ καθαιρϋθηκε και πϊλι τον επτϋμβριο 1855. Σο 1871, μετϊ την παραύτηςη του πατριϊρχη Γρηγορύου Σ’, ο Ωνθιμοσ εκλόθη για τρύτη φορϊ να αναλϊβει την ηγεςύα του Πατριαρχεύου. Μετϊ απϐ δυο χρϐνια παραιτόθηκε λϐγω γόρατοσ και αποςϑρθηκε ςε ϋνα χωριϐ του Βοςπϐρου. Πϋθανε το 1878.
[253]
249. Κύριλλοσ Ζ’ (1855-60) Όταν αποπϋμφθηκε για δεϑτερη φορϊ ο πατριϊρχησ Ωνθιμοσ Σ’, ςτη θϋςη του εξελϋγη ο Κύριλλοσ Ζ’. Γεννόθηκε ςτην Αδριανοϑπολη, αλλϊ η καταγωγό του όταν απϐ την οικογϋνεια Μακρό τησ Αςτυπϊλαιασ. Εύχε χειροτονηθεύ διϊκονοσ απϐ τον μητροπολύτη Αδριανοϑπολησ και αργϐτερα τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Αμαςεύασ. Ο Κύξηιινο Ε’ Μετϊ απϐ πϋντε χρϐνια ςτο Πατριαρχεύο παραιτόθηκε το 1860 και αποςϑρθηκε ςτη Φϊλκη. Απαγχονύςτηκε απϐ τουσ Σοϑρκουσ το 1872, ϐμωσ δεν γνωρύζουμε τον λϐγο.
[254]
250. Ιωακείμ Β’ (1860-63 & 1873-78) Διϊδοχοσ του πατριϊρχη Κυρύλλου Ζ’, που παραιτόθηκε το 1860 εξελϋγη ο Ιωακείμ Β’. Ο Ιωακεύμ εύχε γεννηθεύ ςτη Φύο και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Ιωϊννησ Κοκκώδησ. Πόγε για ςπουδϋσ ςτην Κωνςταντινοϑπολη και παρϊλληλα εργαζϐταν ωσ αρτεργϊτησ. Τπηρϋτηςε υπϐ τουσ μητροπολύτεσ Φαλκηδϐνασ (και αργϐτερα πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ) Αγαθϊγγελο, ϐφιασ Ιωακεύμ και Ιωαννύνων Βενϋδικτο. Σο 1827 ςε ηλικύα μϐλισ 25 ετών χειροτονόθηκε επύςκοποσ Δρυώνουπϐλεωσ, αργϐτερα ϋγινε μητροπολύτησ Ιωαννύνων και πριν την ανϊρρηςό του ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο όταν επύ 15 χρϐνια μητροπολύτησ Κυζύκου. Ο Ησαθείκ Β’ Ψσ πατριϊρχησ δεν όταν ςυμπαθόσ γιατύ όταν ςυγκεντρωτικϐσ και προκϊλεςε δυςαρϋςκειεσ. Κατϊργηςε και ύδρυςε αυθαύρετα πολλϋσ επιςκοπϋσ πρϊγμα που δημιοϑργηςε ακϐμα περιςςϐτερουσ εχθροϑσ του, οι οπούοι το 1863 τον εξανϊγκαςαν ςε παραύτηςη. Σο 1873, μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη Ωνθιμου Σ’, εξελϋγη για δεϑτερη φορϊ πατριϊρχησ. Παραχώρηςε το ςπύτι του και μεγϊλο χρηματικϐ ποςϐ για να ςτεγαςτεύ το Ιωακεύμειο Παρθεναγωγεύο, το οπούο λειτοϑργηςε ωσ το 1988 και ϋκλειςε λϐγω ϋλλειψησ μαθητριών. Πϋθανε ςτισ 5 Αυγοϑςτου 1878.
[255]
251. ωφρόνιοσ Γ’ (1863-66) Όταν το 1863, ο πατριϊρχησ Ιωακεύμ Β’ αποπϋμφθηκε, ςτην θϋςη του εξελϋγη ο ωφρόνιοσ Γ’. Εύχε γεννηθεύ ςτην Κωνςταντινοϑπολη απϐ εϑπορη οικογϋνεια και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν ταϑροσ Μεώδαντζϐγλου. ποϑδαςε ςτη Μεγϊλη του Γϋνουσ χολό. Σο 1829 χειροτονόθηκε διϊκονοσ και το 1839 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Φύου. Πριν εκλεγεύ πατριϊρχησ όταν μητροπολύτησ Αμαςεύασ. Σο 1865 το Πατριαρχεύο παραχώρηςε ςτην αυτοκϋφαλη Ελλαδικό Εκκληςύα τισ μητροπϐλεισ των Επτανόςων, που τον προηγοϑμενο χρϐνο εύχαν ενωθεύ με την Ελλϊδα. Ο σθξόληνο Γ’ Σο ύδιο ϋτοσ ο ηγεμϐνασ τησ Ρουμανύασ Αλϋξανδροσ Κοϑζασ κατϋςχεςε ϐλη την ακύνητη πατριαρχικό περιουςύα ςτη χώρα αυτό και απϋκοψε την Εκκληςύα τησ Ρουμανύασ απϐ το Οικουμενικϐ Πατριαρχεύο. Μετϊ απϐ αυτϐ ο ωφρϐνιοσ παραιτόθηκε ςτισ 4 Δεκεμβρύου 1866 και αποςϑρθηκε ςτην Πρύγκηπο. Σϋςςερα χρϐνια αργϐτερα, το 1870 ο ωφρϐνιοσ εξελϋγη πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ ωσ ωφρϐνιοσ Δ’. Παρϋμεινε ςτο θρϐνο ωσ το θϊνατϐ του το 1899, ϐταν εύχε φτϊςει πια ςε ηλικύα 100 ετών.
[256]
252. Ιωακείμ Γ’ ο Μεγαλοπρεπέησ (1878-84 & 1901-12) Μετϊ το θϊνατο του πατριϊρχη Ιωακεύμ Β’. ςτο θρϐνο ανϋβηκε ο ςυνονϐματϐσ του Ιωακείμ Γ’. Εύχε και αυτϐσ γεννηθεύ ςτην Πϐλη και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Δεβετζόσ ό Δημητριϊδησ. Σο 1852 χειροτονόθηκε διϊκονοσ ςτο Βουκουρϋςτι και υπηρϋτηςε ςτουσ εκεύ ελληνικοϑσ ναοϑσ. Σο 1863 διορύςτηκε Μϋγασ Πρωτοςϑγκελοσ του πατριαρχεύου, το 1864 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Βϊρνασ και το 1874 μητροπολύτησ Θεςςαλονύκησ. Ψσ πατριϊρχησ όταν πολϑ δραςτόριοσ και προςτϊτευςε τα ςυμφϋροντα και τησ Εκκληςύασ και του ελληνικοϑ πληθυςμοϑ τησ Οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ. Ϊθεςε ςε λειτουργύα το τυπογραφεύο του πατριαρχεύου, εξϋδωςε το περιοδικϐ Αλόθεια, ύδρυςε την πατριαρχικό βιβλιοθόκη, ϋθεςε τα θεμϋλια του νϋου κτιρύου τησ Μεγϊλησ του Γϋνουσ χολόσ και ενύςχυςε τη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ. Σο 1882 παραχώρηςε τισ μητροπϐλεισ Θεςςαλύασ και Ωρτασ (περιοχών που εύχαν προςαρτηθεύ ςτην Ελλϊδα) ςτην Ελλαδικό Εκκληςύα. Παραιτόθηκε το Μϊρτιο 1884, ϐταν αρνόθηκε να αποδεχθεύ την κατϊργηςη των πατριαρχικών προνομύων απϐ την τουρκικό κυβϋρνηςη. Ο Ησαθείκ Γ’ ν Μεγαινπξεπήο Αποςϑρθηκε και μετϊ απϐ ταξύδια ςτα πατριαρχεύα τησ Μϋςησ Ανατολόσ εγκαταςτϊθηκε για 12 ϋτη ςτο Ωγιο Όροσ. Πϋντε ακϐμα πατριϊρχεσ κϊθιςαν ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο, ϐταν ςτισ ΜαϏου 1901, ο Ιωακεύμ εκλόθη για δεϑτερη φορϊ να αναλϊβει τα καθόκοντα του πατριϊρχη και να διαδεχθεύ τον εκδιωχθϋντα Κωνςταντύνο Ε’. Η δεϑτερη θητεύα του Ιωακεύμ διϊρκεςε ϋντεκα χρϐνια και κατϊ την διϊρκειϊ τησ ο Ιωακεύμ επϋδειξε και πϊλι πλοϑςια δρϊςη. [257]
Βελτύωςε τα οικονομικϊ τησ Εκκληςύασ, ύδρυςε ορφανοτροφεύα, αποπερϊτωςε το ελληνικϐ νοςοκομεύο Βαλουκλό και πραγματοπούηςε πολλϊ ϊλλα ϋργα. Σο 1908 με Πατριαρχικϐ Σϐμο παραχώρηςε ϐλεσ τισ ελληνικϋσ ορθϐδοξεσ Εκκληςύα, ςτην Ελλαδικό Εκκληςύα. Ο Ιωακεύμ Γ’ χρημϊτιςε πατριϊρχησ επύ δεκαεπτϊ χρϐνια και θεωρεύται ϋνασ απϐ τουσ επιφανϋςτερουσ ιερϊρχεσ τησ ςϑγχρονησ πατριαρχικόσ ιςτορύασ. Για το λϐγο αυτϐ αποκλόθηκε ο Μεγαλοπρεπόσ. Σιμόθηκε με πολλϊ παρϊςημα απϐ την Οθωμανικό αυτοκρατορύα και τα βαςύλεια Ελλϊδασ, Βουλγαρύασ, Αιγϑπτου, Ρωςύασ και Ρουμανύασ. Ο Ησαθείκ Σο πανεπιςτόμιο τησ Αθόνασ τον αναγϐρευςε ςε επύτιμο διδϊκτορα τησ θεολογύασ. Ακϐμα εύναι γνωςτϐ ϐτι ο Ιωακεύμ όταν μϋλοσ τησ Μεγϊλησ Μαςονικόσ τοϊσ τησ Ελλϊδασ. Πϋθανε ςτισ 13 Νοεμβρύου 1912, λύγεσ μϋρεσ μετϊ την εύςοδο του ελληνικοϑ ςτρατοϑ ςτη Θεςςαλονύκη.
[258]
253. Ιωακείμ Δ’ (1884-86) Σο 1878, μετϊ την παραύτηςη του Ιωακεύμ Γ’, πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο ςυνονϐματϐσ του Ιωακείμ Δ’. Ο Ιωακεύμ εύχε γεννηθεύ ςτη Φύο και το κοςμικϐ του ϐνομα όταν Νικϐλαοσ Κρουςουλοϑδησ. Η μητϋρα του Λεμονιϊ το γϋνοσ Κοκκώδη όταν αδελφό του πατριϊρχη Ιωακεύμ Β’. Ο Νικϐλαοσ φούτηςε ςτην Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ και το 1861 χειροτονόθηκε διϊκονοσ. Σϐτε επϋλεξε το ϐνομα Ιωακεύμ για να τιμόςει τον θεύο του. Σο 1870 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Λϊριςασ και πϋντε χρϐνια αργϐτερα ανϋλαβε την μητρϐπολη Δϋρκων. Σο 1883 αρρώςτηςε απϐ φυματύωςη και πόγε ςτο Παλϋρμο τησ ικελύασ. Με την ευκαιρύα τησ παραμονόσ του ςτην Ιταλύα ςυναντόθηκε με τον πϊπα Λϋοντα XIII, γεγονϐσ ϐχι πολϑ ςυνηθιςμϋνο εκεύνο τον καιρϐ. Ο Ησαθείκ Γ’ Ψσ πατριϊρχησ αναγνώριςε το αυτοκϋφαλο τησ Εκκληςύασ τησ Ρουμανύασ και αποκατϋςτηςε τισ ςχϋςεισ του Οικουμενικοϑ Πατριαρχεύου με την Εκκληςύα τησ ερβύασ. Η αςθϋνειϊ του ϐμωσ επιδεινώθηκε και αναγκϊςτηκε να παραιτηθεύ τον Νοϋμβριο 1886. Πόγε ςτην πατρύδα του Φύο, ϐπου και πϋθανε τον Υεβρουϊριο 1887.
[259]
254. Διονύςιοσ Ε’ (1887-91) Διϊδοχοσ του Ιωακεύμ Δ’, που παραιτόθηκε για λϐγουσ υγεύασ, εξελϋγη ο Διονύςιοσ Ε’. Ο Διονϑςιοσ γεννόθηκε ςτην Αδριανοϑπολη και αρχικϊ εργϊςτηκε ωσ δϊςκαλοσ. Σο 1851 χειροτονόθηκε διϊκονοσ και το 1856 ορύςτηκε πρωτοςϑγκελοσ του πατριαρχεύου. Ακολοϑθηςε η ανϊληψη των μητροπϐλεων διαδοχικϊ: Κρότησ, Διδυμοτεύχου, Αδριανοϑπολησ, Νικαύασ και πϊλι Αδριανοϑπολησ. Ο Γηνλύζηνο Δ’ Ψσ πατριϊρχησ επϋδειξε μεγϊλη αποφαςιςτικϐτητα ςτο αποκαλοϑμενο Προνομιακϐ ζότημα, δηλαδό την αμφιςβότηςη των προνομύων του πατριαρχεύου απϐ τισ οθωμανικϋσ αρχϋσ. Όταν με αυθαύρετη απϐφαςη των Σοϑρκων παϑτηκαν οι μητροπολύτεσ ερρών και Καςτοριϊσ, χωρύσ να ενημερωθεύ ο πατριϊρχησ, ο Διονϑςιοσ ςτισ 4 Οκτωβρύου 1890, κόρυξε την Εκκληςύα εν διωγμώ. Όλοι οι ναού που ανόκαν ςτο πατριαρχεύο ϋκλειςαν και ςταμϊτηςε κϊθε ιεροπραξύα ωσ τισ 24 Δεκεμβρύου. Οι ςχϋςεισ του Πατριαρχεύου με την Τψηλό Πϑλη οξϑνθηκαν ςε ςημεύο που ο τςϊροσ τησ Ρωςύασ Αλϋξανδροσ Γ’, απεύληςε με πϐλεμο, αν τα πατριαρχικϊ δικαιώματα δεν παρϋμεναν ςεβαςτϊ. Η οθωμανικό κυβϋρνηςη υποχώρηςε και οι εκκληςύεσ ϊνοιξαν και πϊλι τα Φριςτοϑγεννα του 1890. Ο Διονϑςιοσ πϋθανε απϐ αποπληξύα την13η Αυγοϑςτου 1891.
.
[260]
255. Νεόφυτοσ Η’ (1891-94) Σον Διονϑςιο Ε’ διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολησ ο Νεόφυτοσ Η’. Ϋταν απϐ τισ ϋρρεσ και ςποϑδαςε ςτη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ και θεολογύα ςτο Μϐναχο τησ Γερμανύασ. Μετϊ την επιςτροφό του ϋβαλε το ρϊςο και απϐ το 1867 διετϋλεςε διαδοχικϊ μητροπολύτησ Ελευθεροϑπολησ, Υιλιπποϑπολησ, Αδριανοϑπολησ, Πελαγονύασ και Νικϐπολησ και Πρϋβεζασ. Ο Νεόθπηνο Ζ’ Εξελϋγη πατριϊρχησ ςτισ 17 Οκτωβρύου 1891, ςτισ 2 Νοεμβρύου υπϋβαλε τα ςϋβη του ςτον ςουλτϊνο Αβδοϑλ Φαμύτ Β’ και αμϋςωσ μετϊ ενθρονύςτηκε. Σα πεπραγμϋνα τησ πατριαρχύασ του δεν όταν ςημαντικϊ. Σο οθωμανικϐ κρϊτοσ αναγνώριςε τα ςχολεύα τησ ελληνικόσ ομογϋνειασ, αλλϊ επϋβαλε την διδαςκαλύα και τησ τουρκικόσ γλώςςασ. Αποφαςύςτηκε να τελεύται δοξολογύα την ημϋρα των γενεθλύων του ουλτϊνου και την επϋτειο τησ ανϊρρηςόσ του ςτο θρϐνο. Σον Οκτώβριο 1894 εξαναγκϊςτηκε ςε παραύτηςη και αποςϑρθηκε ςτο νηςύ Αντιγϐνη ϐπου πϋθανε το 1909
[261]
256. Άνθιμοσ Ζ’ Σςάτςοσ (1895-97) τισ 20 Ιανουαρύου 1895 πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Άνθιμοσ Ζ’ απϐ τισ Υιλιϊτεσ Ηπεύρου. Σο κοςμικϐ του ϐνομα όταν Ωγγελοσ Σςϊτςοσ. Μετϊ τη χειροτονύα του ωσ διακϐνου ςποϑδαςε ςτη Θεολογικό χολόσ τησ Φϊλκησ και μετϊ την αποφούτηςό του πόγε ςτα Ιωϊννινα ϐπου δύδαξε ςτη Ζωςιμαύα χολό. Σο 1869 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Παραμυθιϊσ και ακολοϑθωσ Αύνου, Αγχιϊλου, Κορυτςϊσ και Λϋρου και Καλϑμνου. Ο Άλζηκνο Ε’ Επύ πατριαρχύασ του χτύςτηκε το νϋο κτύριο τησ Θεολογικόσ χολόσ τησ Φϊλκησ. Λύγο πριν το ξϋςπαςμα του ελληνοτουρκικοϑ πολϋμου του 1897 δϋχθηκε επύςκεψη ενϐσ απεςταλμϋνου τησ Εθνικόσ Εταιρεύασ21 που όθελε να μυόςει τον πατριϊρχη και να τον ενημερώςει ϐτι ετοιμϊζονταν εμπρηςμού ςτα ανϊκτορα και δολοφονύα του ουλτϊνου. Ο Ωνθιμοσ ϋδιωξε τον (ϊγνωςτο) εκπρϐςωπο τησ Εταιρεύασ απειλώντασ ϐτι θα τον καταγγεύλει ςτισ τουρκικϋσ αρχϋσ και ενημϋρωςε αμϋςωσ την ελληνικό πρεςβεύα, απϐ την οπούα απαύτηςε την ϊμεςη αναχώρηςη του ατϐμου αυτοϑ. Ο πατριϊρχησ ϋςτειλε αντιπροςωπεύα ςτην τελετό ςτϋψησ του τςϊρου τησ Ρωςύασ Νικολϊου Β’. Σον Ιανουϊριο 1897, ο Ωνθιμοσ αναγκϊςτηκε να παραιτηθεύ και αποςϑρθηκε ςτο νηςύ Αντιγϐνη, ϐπου αςχολόθηκε με τη ςυγγραφό.
21
Ζ Δζληθή Δηαηξεία ήηαλ ειιεληθή κπζηηθή νξγάλσζε πνπ ζπζηάζεθε ζηελ Αζήλα ηνλ Μάην 1894, θπξίσο από αμησκαηηθνύο. ύκθσλα κε ην θαηαζηαηηθό ηεο, ζθνπόο ήηαλ «ε αλαδσπύξσζε ηνπ εζληθνύ θξνλήκαηνο, ε επαγξύπλεζε επί ησλ ζπκθεξόλησλ ησλ δνύισλ Διιήλσλ» θαη ε «πξνπαξαζθεπή ηεο απειεπζέξσζεο απηώλ δηα πάζεο ζπζίαο». Ζ Δζληθή Δηαηξεία έπαημε αξλεηηθό ξόιν ζηα γεγνλόηα πνπ πξνεγήζεθαλ ηνπ ειιελνηνπξθηθνύ πνιέκνπ ηνπ 1897. [262]
257. Κωνςταντίνοσ Ε’ Βαλιάδησ (1897-1901) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ όταν ϋνασ ακϐμα ιερϊρχησ απϐ την Φύο, ο Κωνςταντίνοσ Ε’, κατϊ κϐςμο Κωνςταντύνοσ Βαλιϊδησ. Ϋταν γιοσ ιερϋα και δϊςκαλου. ποϑδαςε ςτη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ, ςυνϋχιςε τισ ςπουδϋσ του ςτο πανεπιςτόμιο τησ Αθόνασ και ϋκανε μεταπτυχιακϊ ςτο τραςβοϑργο, ςτην Ελβετύα και ςτη Φαώδελβϋργη. Όταν ο θεύοσ του ωφρϐνιοσ Γ’ ϋγινε οικουμενικϐσ πατριϊρχησ, ο Κωνςταντύνοσ τον ακολοϑθηςε ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Σο 1874 χειροτονόθηκε ιερϋασ και απϐ το 1876 τοποθετόθηκε διαδοχικϊ ςτισ μητροπϐλεισ Μυτιλόνησ και Εφϋςου και το 1897 εξελϋγη πατριϊρχησ. Ψσ πατριϊρχησ ενϋκρινε την ϋκδοςη τησ Καινόσ Διαθόκησ ςτο αυθεντικϐ αρχαύο κεύμενο. Σο ϋργο εκδϐθηκε απϐ το Πατριαρχεύο μετϊ την απομϊκρυνςό του απϐ το θρϐνο το 1904, με ϋξοδα του ύδιου του Κωνςταντύνου. Ο Κσλζηαληίλνο Δ’ Οι εςωτερικϋσ διαμϊχεσ μεταξϑ των ιεραρχών του πατριαρχεύου εύχαν ωσ αποτϋλεςμα κϊποιοι απϐ τουσ μητροπολύτεσ να ζητόςουν την παραύτηςη του πατριϊρχη. Οι οθωμανικϋσ αρχϋσ προςπϊθηςαν να βρουν ςυμβιβαςτικό λϑςη και ϐταν απϋτυχαν, προκϊλεςαν την ϋκδοςη αυτοκρατορικοϑ διατϊγματοσ το οπούο καθαιροϑςε τον πατριϊρχη. Σον διαδϋχθηκε ςτο θρϐνο ο Ιωακεύμ Γ’ που εξελϋγη για δεϑτερη φορϊ. Ο Κωνςταντύνοσ αποςϑρθηκε ςτην πατρύδα του την Φύο, ϐπου πϋθανε το 1914.
[263]
258. Γερμανόσ Ε’ (1913-18) Ο διϊδοχοσ του πατριϊρχη Ιωακεύμ Γ’ όταν ο Γερμανόσ Ε’. Εύχε γεννηθεύ ςτο Υανϊρι και το κοςμικϐ ϐνομα όταν Γεώργιοσ Καβακϐπουλοσ. ποϑδαςε ςτην Αθόνα, ςτα Ιεροςϐλυμα και την Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ και χειροτονόθηκε διϊκονοσ το 1863. Σοποθετόθηκε διαδοχικϊ ςτισ μητροπϐλεισ Κω, Ρϐδου, Ηρακλεύασ και Φαλκηδϐνασ και το 1913 εξελϋγη οικουμενικϐσ πατριϊρχησ. Η περύοδοσ τησ πατριαρχύασ του ςυνϋπεςε με τουσ Βαλκανικοϑσ πολϋμουσ, τον Πρώτο Παγκϐςμιο Πϐλεμο και τον διπλαςιαςμϐ τησ εδαφικόσ ϋκταςησ τησ Ελλϊδασ ςε βϊροσ τησ Σουρκύασ. Ο Γεξκαλόο Δ’ Δεν όταν ιδιαύτερα ςυμπαθόσ ςτουσ κληρικοϑσ και το λαϐ τησ Κωνςταντινοϑπολησ εξ αιτύασ του αυταρχικοϑ τρϐπου που διοικοϑςε την Εκκληςύα, αλλϊ και τησ χαλαρόσ αντύδραςόσ του απϋναντι ςτουσ διωγμοϑσ του χριςτιανικοϑ πληθυςμοϑ τησ οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ απϐ τουσ Νεϐτουρκουσ. Η αγανϊκτηςη του λαοϑ εκδηλώθηκε ςτισ 7 Οκτωβρύου 1918, ϐταν ο πατριϊρχησ αποδοκιμϊςτηκε ϋντονα μϋςα ςτον πατριαρχικϐ ναϐ, πρϊγμα που τον υποχρϋωςε ςε παραύτηςη. Αποςϑρθηκε ςτη Φαλκηδϐνα ϐπου και πϋθανε το 1920.
[264]
259. Μελέτιοσ Δ’ Μεταξάκησ (1921-23) Μετϊ την παραύτηςη του Γερμανοϑ Ε’ πϋραςαν τρύα χρϐνια με τον πατριαρχικϐ θρϐνο κενϐ. Ϋταν η εποχό τησ όττασ τησ Γερμανύασ και του διαμελιςμοϑ τησ Οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ. Σα ϐρια τησ Ελλϊδασ εύχαν φτϊςει ωσ τα περύχωρα τησ Κωνςταντινοϑπολησ, η περιοχό τησ μϑρνησ εύχε περϊςει ςε ελληνικό διούκηςη και μαινϐταν ο πϐλεμοσ ςτη Μικρϊ Αςύα μεταξϑ του ελληνικοϑ ςτρατοϑ και των κεμαλικών δυνϊμεων τησ νϋασ Σουρκύασ. Σελικϊ τον Νοϋμβριο 1921 εξελϋγη ο Μελέτιοσ Δ’. Καταγϐταν απϐ το Λαςύθι τησ Κρότησ και εύχε ςπουδϊςει ςτην Ιερατικό χολό του Παναγύου Σϊφου. τα Ιεροςϐλυμα χειροτονόθηκε διϊκονοσ. Σο 1910 εξελϋγη μητροπολύτησ Κιτύου τησ Κϑπρου και τον Μϊρτιο 1918, με παρϋμβαςη του Ελευθερύου Βενιζϋλου, μητροπολύτησ τησ Αθόνασ. Μετϊ τισ εκλογϋσ του 1920, την παραύτηςη Βενιζϋλου και την επϊνοδο του βαςιλιϊ Κωνςταντύνου ςτο θρϐνο, ο Μελϋτιοσ παραιτόθηκε και πόγε ςτην Αμερικό, ϐπου οργϊνωςε την Ελληνικό ορθϐδοξη αρχιεπιςκοπό Βορεύου και Νοτύου Αμερικόσ. Ο Μειέηηνο Γ’ Ψσ πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ ο Μελϋτιοσ υπόγαγε ςτη δικαιοδοςύα του πατριαρχεύου τισ ορθϐδοξεσ Εκκληςύεσ Ευρώπησ, Αμερικόσ, Αυςτραλύασ, Σςεχοςλοβακύασ, Εςθονύασ και Υινλανδύασ. Μετϊ την όττα των Ελλόνων ςτη Μικρϊ Αςύα και την επικρϊτηςη του Κεμϊλ Ατατοϑρκ ο πατριϊρχησ Μελϋτιοσ παραιτόθηκε τον Ιοϑλιο 1923 και αποςϑρθηκε ςτην Αθόνα. Σο 1926 εξελϋγη πατριϊρχησ Αλεξανδρεύασ και παρϋμεινε ςτο θρϐνο ωσ το 1935 ϐταν πϋθανε.
[265]
260. Γρηγόριοσ Ζ’ (1923-24) τισ 6 Δεκεμβρύου 1923, διϊδοχοσ του Μελϋτιου Δ’ και πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ εξελϋγη ο Γρηγόριοσ Ζ’. Σο κοςμικϐ ϐνομα του νϋου πατριϊρχη όταν Ζερβουδϊκησ και εύχε γεννηθεύ ςτη ύφνο. ποϑδαςε ςτη Θεολογικό χολόσ Φϊλκησ και υπηρϋτηςε απϐ το βαθμϐ του διακϐνου ωσ και αυτϐν του πρωτοςϑγκελου ςτην Ρϐδο. Σο 1997 τοποθετόθηκε επύςκοποσ Μυριϋων και ακολοϑθωσ μητροπολύτησ ερρών, Κυζύκου και Φαλκηδϐνασ. Κατϊ την διϊρκεια τησ πατριαρχύασ του Γρηγορύου, καθαιρϋθηκε ο αποκαλοϑμενοσ «αρχηγόσ τησ Σουρκορθόδοξησ Εκκληςύασ» παπϊΕυθϑμ. Αναγνωρύςτηκε το αυτοκϋφαλο τησ Εκκληςύασ τησ Πολωνύασ και ιδρϑθηκαν οι μητροπϐλεισ Κεντρώασ Ευρώπησ και Αυςτραλύασ. Ακϐμα ο Γρηγϐριοσ αναγνώριςε και το Γρηγοριανϐ ημερολϐγιο. Πϋθανε τον Νοϋμβριο 1924.
.
[266]
261. Κωνςταντίνοσ Σ’ (1924-25) Ο πατριϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ Κωνςταντίνοσ Σ’ ανόλθε ςτο θρϐνο ςτισ 17 Δεκεμβρύου 1924. Σο κοςμικϐ του ϐνομα όταν Αρϊμπογλου και εύχε γεννηθεύ ςτην Προϑςα. Όπωσ και πολλού προκϊτοχού του, εύχε κι αυτϐσ ςπουδϊςει ςτη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ, το 1899 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Κϐνιτςασ και ακολοϑθωσ διαδοχικϊ μητροπολύτησ Σραπεζοϑντασ, Κυζύκου και Δϋρκων. Ο Κωνςταντίνοσ Σ’ Σον Ιανουϊριο 1924 η τουρκικό κυβϋρνηςη ςτα πλαύςια τησ ςυμφωνύασ με την ελληνικό για την ανταλλαγό πληθυςμών, θεώρηςε τον πατριϊρχη Κωνςταντύνο «ανταλλϊξιμο» και τον απϋλαςε. Ϊφταςε ςτη Θεςςαλονύκη ϐπου προςπϊθηςε ανεπιτυχώσ να γυρύςει ςτη θϋςη του κϊνοντασ ϋκκληςη ςτην Κοινωνύα των Εθνών. Σελικώσ παραιτόθηκε ςτισ 22 ΜαϏου 1925, αλλϊ εύχε ουςιαςτικϊ πατριαρχεϑςει 43 ημϋρεσ μϐνο. Ϊζηςε τα τελευταύα του χρϐνια ςτη Νϋα Υιλαδϋλφεια Αττικόσ, πϋθανε το 1930 και ενταφιϊςτηκε ςτο Πρώτο Νεκροταφεύο τησ Αθόνασ.
[267]
262. Βαςίλειοσ Γ’ (1925-29) Μετϊ την οριςτικό παραύτηςη του Κωνςταντύνου Σ’ η ϑνοδοσ του Πατριαρχεύου εξϋλεξε ωσ νϋο προκαθόμενο τον Βαςίλειο Γ’, κατϊ κϐςμο Βαςύλειο Γεωργιϊδη απϐ την Φαλκηδϐνα. Ο Βαςύλειοσ ςποϑδαςε θεολογύα και φιλολογύα ςτην Αθόνα και διορύςτηκε κατϐπιν καθηγητόσ ςτη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ. υνϋχιςε τισ ςπουδϋσ του ςτην Ευρώπη και το 1884 ανακηρϑχθηκε διδϊκτορασ του πανεπιςτημύου του Μονϊχου. Ο Βαζίιεηνο Γ’ όηαλ ήηαλ αθόκα κεηξνπνιίηεο Αγρηάινπ Σο ύδιο ϋτοσ χειροτονόθηκε διϊκονοσ και πρεςβϑτεροσ και το 1889 μητροπολύτησ Αγχιϊλου. Σο 1909 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Πελαγονύασ και το 1910 Νικαύασ. Όταν εξελϋγη πατριϊρχησ όταν 79 ετών. Μερύμνηςε ςτη ςυμφωνύα ανταλλαγόσ των πληθυςμών ΕλλϊδασΣουρκύασ να εξαιρεθοϑν οι επύςκοποι του Πατριαρχεύου και ο ύδιοσ ο πατριϊρχησ. Σο 1928 παραχωρόθηκε επιτροπικώσ η διούκηςη των μητροπϐλεων των λεγομϋνων Νϋων Φωρών ςτην Ελλαδικό Εκκληςύα. Ο Βαςύλειοσ πϋθανε το επτϋμβριο 1929. ϑμφωνα με τα αρχεύα τησ Μεγϊλησ Μαςονικόσ τοϊσ τησ Ελλϊδασ, ο πατριϊρχησ όταν μϋλοσ τησ.
[268]
263. Φώτιοσ Β’ (1929-35) Σον Βαςύλειο Γ’ διαδϋχθηκε ςτον θρϐνο του οικουμενικοϑ πατριϊρχη Κωνςταντινοϑπολησ ο Φώτιοσ Β’. Ο νϋοσ πατριϊρχησ όταν απϐ την Πρύγκηπο και το κοςμικϐ του ϐνομα Δημότριοσ Μανιϊτησ. Ϊκανε λαμπρϋσ ςπουδϋσ ςτην Θεολογύα και Υιλοςοφύα ςτα πανεπιςτόμια τησ Αθόνασ και του Μονϊχου και μιλοϑςε ελληνικϊ, τουρκικϊ, γαλλικϊ, γερμανικϊ και βουλγαρικϊ. Σο 1902 χειροτονόθηκε διϊκονοσ απϐ τον θεύο του μητροπολύτη Υιλιπποϑπολησ και ϋφταςε ωσ το αξύωμα του πρωτοςϑγκελου. Σο 1914 υποχρεώθηκε να εγκαταλεύψει τη Βουλγαρύα, μαζύ με τουσ ϊλλουσ Ϊλληνεσ κληρικοϑσ. Σο 1924 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Υιλαδϋλφειασ και το επϐμενο ϋτοσ μητροπολύτησ Δϋρκων. Σην εποχό που ο Υώτιοσ όταν πατριϊρχησ, οι ςχϋςεισ Ελλϊδασ και Σουρκύασ ομαλοποιόθηκαν με απϐ κοινοϑ ενϋργειεσ των Βενιζϋλου και Ατατοϑρκ. τα πλαύςια τησ μετατροπόσ του τουρκικοϑ κρϊτουσ ςε κοςμικϐ, η κυβϋρνηςη με νϐμο απαγϐρευςε ςτουσ κληρικοϑσ ϐλων των θρηςκειών να κυκλοφοροϑν με ιερατικό ενδυμαςύα εκτϐσ των χώρων λατρεύασ. Απϐ την απαγϐρευςη αυτό εξαιρϋθηκαν μϐνο οι προκαθόμενοι των θρηςκειών, ϐπωσ ο αρχιμουφτόσ, ο αρχιραβύνοσ και ο πατριϊρχησ. Ο Υώτιοσ πϋθανε ςτισ 29 Δεκεμβρύου 1935.
[269]
264. Βενιαμίν (1936-46) Ο Βενιαμίν διαδϋχθηκε τον πατριϊρχη Υώτιο Β’ μετϊ το θϊνατϐ του. Εύχε γεννηθεύ ςτο Αδραμϑτιο τησ Μικρϊσ Αςύασ και ςποϑδαςε ςτη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ. Απϐ το 1912 διετϋλεςε διαδοχικϊ μητροπολύτησ Ρϐδου, ηλυβρύασ, Υιλιπποϑπολησ, Νικαύασ και Ηρακλεύασ. Ο Βεληακίλ Κατϊ τη διαδικαςύα εκλογόσ του νϋου πατριϊρχη, ο νομϊρχησ Κωνςταντινοϑπολησ διϋγραψε, ϐπωσ εύχε δικαύωμα απϐ τον νϐμο, τουσ δυο επικρατϋςτερουσ υποψόφιουσ. Η εκλογό του Βενιαμύν ϋγινε τελικϊ με ψόφουσ επτϊ υπϋρ και ϋξι κατϊ. Ξϋςπαςαν επειςϐδια και υπόρξαν αποδοκιμαςύεσ του Βενιαμύν απϐ το εκκληςύαςμα, που αμαϑρωςαν την πανηγυρικό εικϐνα τησ τελετόσ ενθρϐνιςησ. Κατϊ την πατριαρχύα του Βενιαμύν ξεκύνηςε και τελεύωςε ο Δεϑτεροσ Παγκϐςμιοσ Πϐλεμοσ. Σο 1937 αναγνωρύςτηκε το αυτοκϋφαλο τησ Αλβανικόσ Εκκληςύασ και το 1945 τησ Βουλγαρικόσ. Ο Βενιαμύν πϋθανε ςτισ 17 Υεβρουαρύου 1946.
[270]
265. Μάξιμοσ Δ’ (1946-48) Ο επϐμενοσ πατριϊρχησ όταν ο Μάξιμοσ Δ’ απϐ την ινώπη του Πϐντου. Σο επύθετϐ του όταν Βαποριτζόσ. Εύχε ςπουδϊςει ςτη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ και ϋγινε ιερϋασ το 1928. Σο 1930 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Υιλαδϋλφειασ και αργϐτερα Φαλκηδϐνασ. Όταν εξελϋγη πατριϊρχησ όταν 49 ετών και οι ςχϋςεισ Ελλϊδασ Σουρκύασ όταν καλϋσ. Ο τϐτε πρϐεδροσ τησ Σουρκικόσ Δημοκρατύασ Ιςμϋτ Ινονοϑ ςυγχϊρηκε τον νϋο πατριϊρχη και επιςκϋφθηκε τη Θεολογικό χολό. Όμωσ ο Μϊξιμοσ εύχε ςοβαρϊ προβλόματα υγεύασ, ϋπαςχε απϐ νευραςθϋνεια. Σαξύδευςε ςτην Ελλϊδα και μετϊ ςτην Ελβετύα για λϐγουσ υγεύασ και τον Οκτώβριο 1948 αναγκϊςτηκε αν υποβϊλει παραύτηςη. Πϋθανε την Πρωτοχρονιϊ του 1972 ςτην Ελβετύα.
[271]
266. Αθηναγόρασ (1948-72) Διϊδοχοσ του Μϊξιμου Δ’ εξελϋγη την 1η Νοεμβρύου 1948, ο ϋωσ τϐτε αρχιεπύςκοποσ Αμερικόσ Αθηναγόρασ. Ο Αθηναγϐρασ δεν όταν Σοϑρκοσ υπόκοοσ (ϐπωσ απαιτοϑςε η τουρκικό νομοθεςύα) και κατϊ την ϊφιξό του ςτο αεροδρϐμιο (με το αεροςκϊφοσ του αμερικανοϑ προϋδρου Φϊρρυ Σροϑμαν) του δϐθηκε απϐ τον νομϊρχη τησ Κωνςταντινοϑπολησ το απαραύτητο τουρκικϐ διαβατόριο, με το ςκεπτικϐ ϐτι εύχε γεννηθεύ ςε οθωμανικϐ ϋδαφοσ, δεδομϋνου ϐτι η γενϋτειρϊ του Ϋπειροσ, ελευθερώθηκε το 1912, αρκετϊ χρϐνια μετϊ τη γϋννηςό. Ο Αθηναγϐρασ εύχε γεννηθεύ το 1886 και το ϐνομϊ του όταν Αριςτοκλόσ ταϑρου. Σο 1910 αποφούτηςε απϐ τη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ και χειροτονόθηκε διϊκονοσ. Σο 1922 τοποθετόθηκε μητροπολύτησ Κϋρκυρασ και το 1930 αρχιεπύςκοποσ Βορεύου και Νοτύου Αμερικόσ. Ο Αζελαγόξαο τισ ΗΠΑ επϋδειξε ςημαντικό δραςτηριϐτητα. άδρυςε ςχολό θεολογύασ ςτη Βοςτώνη και εύχε ϊριςτεσ ςχϋςεισ με προςωπικϐτητεσ ϐπωσ το ζεϑγοσ Ροϑςβελτ και τον Σροϑμαν. Οι καλϋσ του ςχϋςεισ αυτϋσ τον βοόθηςαν ςτο ςτϐχο του που όταν η ανϊρρηςό του ςτο θρϐνο του προκαθημϋνου τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ, μιασ και εύχε την αμϋριςτη ςυμπαρϊςταςη τησ αμερικανικόσ (αλλϊ και τησ ελληνικόσ) κυβϋρνηςησ. Σην εποχό εκεύνη η Ελλϊδα βριςκϐταν ςτην δύνη του εμφυλύου πολϋμου. Ο Αθηναγϐρασ εύχε αποκτόςει την αμερικανικό υπηκοϐτητα, Κατϊ την διϊρκεια τησ πατριαρχύασ του ο Αθηναγϐρασ κινόθηκε με γνώμονα τισ βελτύωςη των ςχϋςεων μεταξϑ των χριςτιανικών Εκκληςιών. Σο 1964 ςυναντόθηκε ςτην Ιερουςαλόμ με τον πϊπα Παϑλο VI και ςυμφώνηςαν ςτην αμοιβαύα ϊρςη των αναθεμϊτων, που υπόρχαν απϐ την εποχό του Μεγϊλου χύςματοσ του 1054 μεταξϑ ορθοδϐξων και ρωμαιοκαθολικών. Ϋταν η πρώτη [272]
πραγματικϊ ςυμφιλιωτικό ςυνϊντηςη των κεφαλών των δυο Εκκληςιών μετϊ απϐ εννϋα και περιςςϐτερουσ αιώνεσ. Η ςυμφωνύα των δυο ιεραρχών επιςφραγύςτηκε με μια κοινό δόλωςη τησ Καθολικόσ και τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ το 1965 που αναγνώςτηκε δημοςύωσ ςτισ 7 Δεκεμβρύου του ύδιου ϋτουσ, ταυτϐχρονα ςτη Δεϑτερη ϑνοδο του Βατικανοϑ και ςε ειδικό τελετό ςτην Κωνςταντινοϑπολη. Επύςησ ο Αθηναγϐρασ ενύςχυςε την ςυνεργαςύα του Πατριαρχεύου με το Παγκϐςμιο υμβοϑλιο Εκκληςιών, με τον διοριςμϐ μϐνιμου ορθϐδοξου αντιπροςώπου ςτην ϋδρα του οργανιςμοϑ την Γενεϑη. Διοργϊνωςε το 1961 Πανορθϐδοξη ϑνοδο ςτη Ρϐδο. Εκςυγχρϐνιςε την Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ με διοριςμϐ καταρτιςμϋνων καθηγητών. Ο παηξηάξρεο Αζελαγόξαο θαη ν πάπαο Παύινο VI Σο επτϋμβριο 1955, ο τουρκικϐσ ϐχλοσ υποκινοϑμενοσ απϐ προβοκατϐρικα δημοςιεϑματα και με αφορμό το Κυπριακϐ πρϐβλημα ϐρμηςε ςτα ςπύτια, ςτα καταςτόματα και ςτισ εκκληςύεσ των Ελλόνων τησ Κωνςταντινοϑπολησ. Τπόρξαν πολλού νεκρού και τραυματύεσ και προξενόθηκαν τερϊςτιεσ καταςτροφϋσ και λεηλαςύεσ περιουςιών. Ϋταν η αρχό του τϋλουσ για τον ελληνικϐ πληθυςμϐ τησ Πϐλησ που απϐ τϐτε ϊρχιςε ςταδιακϊ να ςυρρικνώνεται, όμερα οι Ϊλληνεσ τησ Κωνςταντινοϑπολησ δεν εύναι πϊνω απϐ 2-2500. Ο Αθηναγϐρασ πϋθανε ςτισ 7 Ιουλύου 1972.
[273]
267. Δημήτριοσ (1972-91) Σον δραςτόριο και πολυπρϊγμονα Αθηναγϐρα διαδϋχθηκε ςτον πατριαρχικϐ θρϐνο τησ Κωνςταντινοϑπολόσ ο Δημήτριοσ. Ο νϋοσ πατριϊρχησ εύχε γεννηθεύ ςτην Πϐλη και εύχε ςπουδϊςει την Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ. Σο 1937 χειροτονόθηκε διϊκονοσ. Απϐ το 1945 ωσ το 1950 δύδαξε αρχαύα ελληνικό γλώςςα ςτο πανεπιςτόμιο τησ Σεχερϊνησ, κατϐπιν πρϐςκληςησ του ςϊχη τησ Περςύασ. Σο 1964 τοποθετόθηκε επύςκοποσ Ελαύασ και το 1972 μητροπολύτησ άμβρου και Σενϋδου. Σον ύδιο χρϐνο εξελϋγη πατριϊρχησ. Ο Γεκήηξηνο Ψσ πατριϊρχησ εργϊςτηκε για την ενϐτητα τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ. υγκϊλεςε τρεισ πανορθϐδοξεσ διαςκϋψεισ για να προετοιμαςτεύ η Μεγϊλη ϑνοδοσ τησ Ορθϐδοξησ Εκκληςύασ. Σον Νοϋμβριο 1979 ο πϊπασ Ιωϊννησ Παϑλοσ II επιςκϋφθηκε ςτο Υανϊρι τον πατριϊρχη Δημότριο και η ςυνϊντηςη αυτό βελτύωςε ακϐμα περιςςϐτερο το κλύμα μεταξϑ των δυο Εκκληςιών. Ο Δημότριοσ πϋθανε ςτισ 2 Οκτωβρύου 1991.
[274]
268. Βαρθολομαίοσ (1991- ) Σελευταύοσ ςτη μακρϊ ςειρϊ των προκαθημϋνων τησ Ορθϐδοξησ ό πιο ςωςτϊ τησ Ελληνορθϐδοξησ Εκκληςύασ εύναι ο Βαρθολομαίοσ, που εξελϋγη το 1991 και ο πλόρησ τύτλοσ του εύναι: Η Αυτού Θειοτϊτη Παναγιότησ, αρχιεπύςκοποσ Κωνςταντινουπόλεωσ, Νϋασ Ρώμησ και Οικουμενικόσ Πατριϊρχησ. Ο Βαξζνινκαίνο θαη ν πξόεδξνο ησλ ΖΠΑ Μπάξαθ Οκπάκα Ο Βαρθολομαύοσ γεννόθηκε ςτην άμβρο και το κοςμικϐ του ϐνομα εύναι Δημότριοσ Αρχοντώνησ. Αποφούτηςε απϐ τη τη Θεολογικό χολό τησ Φϊλκησ το 1961 και αμϋςωσ χειροτονόθηκε διϊκονοσ. Τπηρϋτηςε ωσ ϋφεδροσ αξιωματικϐσ ςτον τουρκικϐ ςτρατϐ και πραγματοπούηςε τισ μεταπτυχιακϋσ ςπουδϋσ του ςτην Ελβετύα, Γερμανύα και Ιταλύα. Σο 1969 χειροτονόθηκε πρεςβϑτεροσ και λύγο αργϐτερα αρχιμανδρύτησ. Σο 1973 ϋγινε μητροπολύτησ Υιλαδϋλφειασ και αργϐτερα Φαλκηδϐνασ. Ο Βαρθολομαύοσ εύναι επύτιμοσ διδϊκτορασ ςε περιςςϐτερα απϐ εύκοςι πανεπιςτόμια τησ Ελλϊδασ και του εξωτερικοϑ. Μιλϊ επτϊ γλώςςεσ: ελληνικϊ, τουρκικϊ, αγγλικϊ, λατινικϊ, γαλλικϊ ιταλικϊ, γερμανικϊ. Ψσ πατριϊρχησ ο Βαρθολομαύοσ ςυνϋχιςε την πολιτικό των προκατϐχων του Αθηναγϐρα και Δημητρύου και προςπαθεύ ςυνεχώσ για την ςϑςφιξη των ςχϋςεων των ορθοδϐξων Εκκληςιών. Κϊλεςε ωσ τώρα τρεισ ςυνϊξεισ προκαθημϋνων ςτα Ιεροςϐλυμα, την Κωνςταντινοϑπολη και τη Νύκαια τησ Βιθυνύασ. Επύςησ ςυνεχύζει την παρϊδοςη τησ ςυνϋχιςησ του διαλϐγου με τισ Εκκληςύεσ ϊλλων δογμϊτων και ιδιαύτερα με την Ρωμαιοκαθολικό Εκκληςύα. Σον Νοϋμβριο 2006 επιςκϋφτηκε το Υανϊρι ο πϊπασ Βενϋδικτοσ XVI. Επύςησ ο πατριϊρχησ Βαρθολομαύοσ ϋχει ξεκινόςει Διαθρηςκευτικϐ Διϊλογο με ϊλλεσ θρηςκεύεσ. ϐπωσ το Ιςλϊμ και ο Ιουδαώςμϐσ.
[275]
Ο παηξηάξρεο Βαξζνινκαίνο θαη ν πάπαο Βελέδηθηνο
[276]
ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ Όνομα πατριάρχη
Σελίδα
Αγαζάγγεινο (1826-30) ………………………………………….…… 247 Αζαλάζηνο Α’ (1289-93 & 1304-10) ………………………………… 143 Αζαλάζηνο Β’ (1450-53) …………………………………………………162 Αζαλάζηνο Γ’ Παηειάξνο (1634 & 1652) ………………………………197 Αζαλάζηνο Γ’ (1679) …………………………………………………….212 Αζαλάζηνο Δ’ (1709-1711) …………………………………………….. 219 Αζελαγόξαο (1948-72) ……………………………………………… 272 Αζελόδσξνο ή Αζελνγέλεο (144-148)………………………………… 15 Αθάθηνο (472-489) ………………………………….…………….……… 47 Αιέμαλδξνο (314-337) …………………………………………………… 25 Αιέμηνο ηνπδίηεο (1025-43) …………………….…………………… 105 Αιύπηνο ή Οιύκπηνο (166-169) ……………………….…………………17 Αλαζηάζηνο (730-754) ……………………….………………………… 74 Αλαηόιηνο (449-458) ……………………………………..……………… 45 Αλδξέαο ν Πξσηόθιεηνο………………………………………………….. 7 Άλζηκνο Α’ (535-536) ………………………….………………………… 54 Άλζηκνο Β’ (1623) ………………………………………………………..105 Άλζηκνο Γ’ Υσξηαλόπνπινο (1822-24) ……………………………… 245 Άλζηκνο Γ’ Βακβάθεο (1840-41 & 1848-52) ………………………… 250 Άλζηκνο Δ’ (1841-42) …………………………………………………… 251 Άλζηκνο Σ’ (1845-48, 1853-55 & 1871-73) ……………………….. 253 Άλζηκνο Ε’ Σζάηζνο (1895-97) ……………………………………….. 262 Αληώληνο Α’ Καζζηκάηεο (821-836) ………..…………….………… 83 Αληώληνο Β’ Καπιέαο (893-901)……………………..………………… 92 Αληώληνο Γ’ ν ηνπδίηεο (974-980) ……………………………………100 Αληώληνο Γ’ (1289-90 & 1391-97) …………………………………… 155 Αξζάθηνο (404-405) ……………………………………………………… 38 Αξζέληνο Απησξεηαλόο (1255-60 θαη 1261-67) ……………… …… 137 Αηηηθόο (406-425) ………………………………………………………… 39 Βαξζνινκαίνο (1991- ) ……………………………………………….. 275 [277]
Βαζίιεηνο Α’ θακαλδξηλόο (970-974) ………………………..……….. 99 Βαζίιεηνο Β’ Κακαηεξόο (1183-86) …………………………………… 124 Βαζίιεηνο Γ’ (1925-29) ………………………………………………… 268 Βεληακίλ (1935-45) ……………………………………………………… 270 Γαβξηήι Α’ (1596) ………………………………………………………..186 Γαβξηήι Β’ (1657) ………………………………………………………. 205 Γαβξηήι Γ’ (1702-1707) ………………………………………………… 216 Γαβξηήι Γ’ (1780-85) ………………………………………………….. 234 Γελλάδηνο Α’ (458-471) ………………………………………………… 46 Γελλάδηνο Β’ ρνιάξηνο (1454-56, 1462, & 1464) ……………………163 Γεξάζηκνο Α’ (1320-21) …………………………………………………147 Γεξάζηκνο Β’ (1673-74) …………………………………………………211 Γεξάζηκνο Γ’ (1794-97) ………………………………………………… 237 Γεξκαλόο Α’ (715-730) …….…………………………………………… 73 Γεξκαλόο Β’ (1222-40) ………………………………………………… 134 Γεξκαλόο Γ’ (1267) ……………………………………………………… 139 Γεξκαλόο Γ’ (1842-45 & 1852-53) ……………………………………. 252 Γεξκαλόο Δ’ (1913-18) …………………………………………………. 264 Γεώξγηνο Α’ (679-686) ……………………………………………………68 Γεώξγηνο Β’ Ξηθηιίλνο (1191-98) ………………………………………128 Γξεγόξηνο Α’ ν Ναδηαλδελόο (379-380) ……………………………… 32 Γξεγόξηνο Β’ ν Κύπξηνο (1283-89) …………………………………… 142 Γξεγόξηνο Γ’ Μάκαο (1443-1450) ………………..…………………… 161 Γξεγόξηνο Γ’ ν ηξαβνακαζείαο (1623) ………………………………194 Γξεγόξηνο Δ’ (1797-98, 1806-08 θαη 1818-21) ……………………… 238 Γξεγόξηνο Σ’ Φνπξηνπληάδεο (1835-40 & 1867-71) ……………. 249 Γξεγόξηνο Ε’ (1923-24) ……………………………………………….. 266 Γεκήηξηνο (1972-91) ………………………………………………….. 274 Γεκόθηινο (370-380) …………………………………………………… 31 Γηνγέλεο (114-129) ……………………………………………………… 13 Γηνλύζηνο Α’ ν νθόο (1467-71 & 1488-90) ….…………………… 168 Γηνλύζηνο Β’ Γαιαηηαλόο (1546-56) ………………………………… 178 Γηνλύζηνο Γ’ Βαξδαιήο (1662-65) …………………………………… 207 Γηνλύζηνο Γ’ (1671-73, 1676-79, 1682-84, 1686-87, 1693-94) …….210 Γηνλύζηνο Δ’ (1887-91) ……………………………………………….. 269 Γνκέηηνο (272-284) ……………………………………………………… 22 Γνζίζενο (1190-91) ………………………………………….. …………127 Διεπζέξηνο (129-136) …………………………………………………… 13 [278]
Δπηθάληνο (520-535) ………………………….………………………… 53 Δπάγξηνο (370) …………………………………………………………… 30 Δπγέληνο A’ (240-245) …………………………………………………… 21 Δπγέληνο Β’ (1821-22) ………………………………………………….. 244 Δπδόμηνο ν Αληηνρείαο (360-370) ……………………………………… 29 Δπδώηνο (148-154) ................. ………………………………………… 16 Δπζύκηνο Α’ (907-912) ………………………………………………… 94 Δπζύκηνο Β’ (1410-16) ………………………………………………… 158 Δπζέβηνο ν Νηθνκεδείαο (339-341) …………………………………… 27 Δπζηάζηνο (1020-25) …….………………………………………………104 Δπζηξάηηνο Γαξηδάο (1081-84) ……………………………………… 111 Δπηύρηνο (552-565 & 577-582) ……………………….……………… 56 Δπθήκηνο (489-495) …………………………………………………… 49 Ζζαΐαο (1323-34) ………………………………………………………..148 Θενδόζηνο Α’ Βνξξαδηώηεο (1187-83) ……………………………… 123 Θενδόζηνο Β’ Υξηζηηαλόπνπινο (1769-73) ………………………… 232 Θεόδνηνο Α’ Καζζηηεξάο (815-821) ………………..………………… 82 Θεόδνηνο Β’ (1151-53) ………………………………………………… 118 Θεόδσξνο Α’ (677-679 & 686-687) …….…………………………… 68 Θεόδσξνο Β’ Δηξεληθόο (1214-15)…………………………………… 131 Θεόιεπηνο Α’ (1513-33) ………………………………………………. 175 Θεόιεπηνο Β’ (1585-86) ……………………………………………….. 184 Θενθάλεο Α’ Καξύθεο (1597) ………………………………………… 187 Θενθύιαθηνο Λεθαπελόο (931-956) ………. …………………..…… 95 Θσκάο Α’ (607-610) ……………….………………………………………60 Θσκάο Β’ (667-669) ………………….……………………………………65 Ηάθσβνο (1679-82, 1685-86 & 1687-88) …………………….………. 213 Ηγλάηηνο (846-858 & 867-877) …………..…….……………………… 87 Ηεξεκίαο Α’ (1522-24 & 1525-46) ………………….………………… 176 Ηεξεκίαο Β’ Σξαλόο (1572-79, 1580-84 & 1587-95) ………………… 181 Ηεξεκίαο Γ’ (1715-26 & 1732-33) ……………………………………….222 Ηεξεκίαο Γ’ (1809-13) …………………………………………………… 242 Ηζίδσξνο Α’ (1347-49) ………………………………………………… 150 Ηζίδσξνο Β’ (1456-62) ………………….……………………………… 164 Ησαθείκ Α’ (1498-1502 & 1504) ……………………………………….173 Ησαθείκ Β’ (1860-63 & 1873-78) ……………………………………… 255 Ησαθείκ Γ’ ν Μεγαινπξεπήο (1878-84 & 1901-1912) ……………… 257 Ησαθείκ Γ’ (1884-86) ………………………………………………….. 259 [279]
Ησάλλεο Α’ ν Υξπζόζηνκνο (398-404) ………………………………… 36 Ησάλλεο Β’ Καππαδόθεο (518-520) ……………………..………………52 Ησάλλεο Γ’ ν ρνιαζηηθόο (565-577)…………………….…………….. 57 Ησάλλεο Γ’ ν Νεζηεπηήο (582-595)………………….………………… 58 Ησάλλεο Δ’ (669-675) ……………………….…………………………… 66 Ησάλλεο Σ’ (712-715) …………………………….…………………… 72 Ησάλλεο Ε’ Γξακκαηηθόο (836-842) ………………………………….… 84 Ησάλλεο Ζ’ Ξηθηιίλνο (1063-1075) …………..……………………… 109 Ησάλλεο Θ’ Ηεξνκλήκσλ ή Αγαπεηόο (1111-34) ………………………113 Ησάλλεο Η’ Κακαηεξόο (1198-1206) …………………………………… 129 Ησάλλεο ΗΑ’ Βέθθνο (1275-1282) ……………………………………… 141 Ησάλλεο ΗΒ’ (1294-1304) ……………………………………………… 144 Ησάλλεο ΗΓ’ ν Γιπθύο (1315-20) …………………..…………………… 146 Ησάλλεο ΗΓ’ Καιέθαο (1334-47) ……………………………………… 140 Ησαλλίθηνο Α’ (1524-25) …………………………………………………177 Ησαλλίθηνο Β’ (1646-48, 1651-52, 1653-54 & 1655-56) …………….. 201 Ησαλλίθνο Γ’ Καξαηδάο (1761-63) …………………………………… 229 Ησάζαθ Α’ Κόθθαο (1465-66) ………………………………………… 165 Ησάζαθ Β΄ν Μεγαινπξεπήο (1556-65) ……………………………….179 Ησζήθ Α’ (1267-75 & 1282-83) ……………………………………… 140 Ησζήθ Β’ (141-16) ……………………………………………………... 159 Καιιίληθνο Α’ (693-706) ……………….…………………………………70 Καιιίληθνο Β’ (1688, 1689-93 & 1694-1702) …………………………214 Καιιίληθνο Γ’ Μαπξίθηνο (1757) ……………………………………… 227 Καιιίληθνο Γ’ (1801-06 & 1808-09) ………………………………….. 241 Κάιιηζηνο Α’ (1350-53 & 1355-63) ………………………………… 151 Κάιιηζηνο Β’ Ξαλζόπνπινο (1397) ……………………………………156 Καζηίλνο (230-237) ……………………………………………………… 21 Κιήκεο (1667) ……………………………………………………………208 Κνζκάο Α’ ν Ηεξνζνιπκίηεο (1075-1081) …………………………… 110 Κνζκάο Β’ ν Αηηηθόο (1146-47) …………………………………………117 Κνζκάο Γ’ Βπδάληηνο (1714-16) ………………………………………..221 Κππξηαλόο Α’ (1707-1709 & 1713-14) ………………………………..218 Κπξηαθόο ή Κπξηάθνο Α’ ή Κπξηιιηαλόο (214-230) ………………… 20 Κπξηαθόο ή Κπξηάθνο Β’ (595-606) …………………….………………59 Κύξηιινο Α’ Λνύθαξηο (1612, 1620-23, 1623-33, 1634-5 & 1637-8)..191 Κύξηιινο Β’ Κνληαξήο (1633, 1635-36. & 1638-39) ……………….196 Κύξηιινο Γ’ (1652 & 1654) …………………………………………….. 202 [280]
Κύξηιινο Γ’ (1711-13) …………………………………………………..220 Κύξηιινο Δ’ (1748-51 & 1752-57) …………………………………….. 226 Κύξηιινο Σ’ (1813-19) ……………………………………………….. 243 Κύξηιινο Ε’ (1855-60) …………………………………………………. 254 Κύξνο (706-712)……………………….………………………………… 71 Κσλζηαληίλνο Α’ (675-677) ……………………………….…………… 67 Κσλζηαληίλνο Β’ (754-766)……………..……………………………… 75 Κσλζηαληίλνο Γ’ Λεηρνύδεο (1059-1063) …………………………… 108 Κσλζηαληίλνο Γ’ Υιηαξελόο (1154-56) ……………………………… 119 Κσλζηαληίλνο Δ’ Βαιηάδεο (1897-1901) …………………………… 263 Κσλζηαληίλνο Σ’ (1925-25) …………………………………………. 267 Κσλζηάληηνο Α’ (1830-34) ……………………………………………. 248 Κσλζηάληηνο Β’ (1834-35)……………………………………………… 248 Λαπξέληηνο (154-166) …………………………………………………… 17 Λεόληηνο Θενηνθίηεο (1189-90) …………………………………………126 Λέσλ ηπππήο (1134-43_ ……………………………………………… 115 Λνπθάο Υξπζνβέξγεο (1156-59) ……………………………………… 120 Μαθάξηνο (1376-79 & 1390-91) ………………………………………153 Μαθεδόληνο Α’ (342-346 & 351-360)………………………………… 28 Μαθεδόληνο Β’ (495-511………………………………………………… 50 Μαλνπήι Α’ Υαξηηόπνπινο (1215-22) …………………………………133 Μαλνπήι Β’ (1240-55) ………………………………………………… 136 Μαμηκηαλόο (431-434) …………………………………………………… 42 Μάμηκνο Α’ ν Κπληθόο (380) ………………………………………………34 Μάμηκνο Β’ (1215) ……………………………………………………… 132 Μάμηκνο Γ’ (1476-81) ………………………………………………….. 170 Μάμηκνο Γ’ (1491-97) ………………………………………………..… 172 Μάμηκνο Δ’ (1946-48) …………………………………………………. 271 Μάξθνο Α’ (198-211)………………………………………………………19 Μάξθνο Β’ Ξπινθαξάβεο (1466) ……………………………………… 166 Μαηζαίνο Α’ (1397-1410) ………………….……………………………157 Μαηζαίνο Β’ (1596, 1598-1602 & 1603) ……………………………..185 Μεζόδηνο Α’ ν Οκνινγεηήο (842-846)……………………..………… 86 Μεζόδηνο Β’ (1240) ………………………………………………………135 Μεζόδηνο Γ’ Μνξώλεο (1668-71) ……………………………………… 209 Μειέηηνο Α’ Πεγάο (1597-98) ………………………………………… 188 Μειέηηνο Β’ (1768-69) ……………………………………………………231 Μειέηηνο Γ’ Πάγθαινο (1845) ………………………………………… 253 [281]
Μειέηηνο Γ’ Μεηαμάθεο (1921-23) …………………………………… 266 Μελάο (536-552)………………………………………………………..…55 Μεηξνθάλεο Α’ (306-314)……………………….……………………… 24 Μεηξνθάλεο Β’ (1440-1443) ……………………………………………160 Μεηξνθάλεο Γ’ (1565-72 & 1579-80) …………………………………180 Μηραήι Α’ Κεξνπιάξηνο (1043-59) ……………………………………106 Μηραήι Β’ Κνπξθνύαο (1143-46) ………………………………………116 Μηραήι Γ’ (1170-77) …………………………………………………… 121 Μηραήι Γ’ Απησξεηαλόο (1207-13) …………………………………… 130 Νείινο Κεξακεύο (1380-88) …………………………………………… 154 Νεθηάξηνο (381-397) …………………………………………………… 35 Νεόθπηνο Α’ (1153-54) ………………………………………………… 119 Νεόθπηνο Β’ (1602-03 & 1607-12) …………………………………….189 Νεόθπηνο Γ’ (1636-37) …………………………………………………..198 Νεόθπηνο Γ’ (1688-89) ………………………………………………… 215 Νεόθπηνο Δ’ (1707) ………………………………………………………217 Νεόθπηνο Σ’ (1734-40 & 1743-44) …………………………………. 225 Νεόθπηνο Ε’ (1789-94 & 1798-1801) …………………………………236 Νεόθπηνο Ζ’ (1891-94) ………………………………………………… 261 Νεζηόξηνο (428-431) ………………………………………………………41 Νήθσλ Α’ (1311-15) …………………………………………………… 145 Νήθσλ Β’ (1486-88, 1497-98 & 1502) ………………………………. 171 Νηθήηαο Α’ (766-780) ……………….…………………………………… 76 Νηθήηαο Β’ Μνπληάλεο (1187-89) ………………………………………125 Νηθεθόξνο Α’ (806-815) …………………………………….……………80 Νηθεθόξνο Β’ Βιεκκύδεο (1260-61) …………………………………. 138 Νηθόιανο Α’ Μπζηηθόο (901-907 & 912-925) …………………..……93 Νηθόιανο Β’ Υξπζνβέξγεο (980-996) ………………………..……… 101 Νηθόιανο Γ’ Κπξδηληάηεο (1084-1111) …………………………… 112 Νηθόιανο Γ’ Μνπδάισλ (1147-1151) ………………………………… 118 Οιπκπηαλόο (187-189) ……………………………………………………19 Ολήζηκνο (54-68) ………………………………………………………… 9 Παΐζηνο Α΄ (1652-53 θαη 1654-55) ……………………………………..203 Παίζηνο Β’ (1726-32, 1740-43, 1744-48 & 1751-52) …………………223 Παξζέληνο Α’ ν Γέξσλ (1639-44) ……………………………………… 199 Παξζέληνο Β’ ν Νένο (1644-46 & 1648-51) …………………………..200 Παξζέληνο Γ’ (1656-57) ………………………………………………… 204 Παξζέληνο Γ’ (1657-62, 1665-67, 1671-73, 1675-76 & 1684-85) …. 206 [282]
Παύινο Α’ (337-339, 341-342 & 346-351) ……………………………26 Παύινο Β’ (641-653) ………………………………………….………… 63 Παύινο Γ’ (687-693) …………………………….……………………… 69 Παύινο Γ’ (780-784) …………………..………………………………… 77 Παρώκηνο Α’ (1503-04 & 1504-13) ………………………………….. 174 Παρώκηνο Β’ (1584-85) ………………………………………………… 183 Πεξηίλαμ (169-187) …………………………………………………. ……18 Πέηξνο (654-666) ……………………………….……………………… 64 Πινύηαξρνο (89-105) …………………………………………………… 11 Πνιύεπθηνο (956-970)……………………….………………………… 98 Πνιύθαξπνο Α’ (71-89) ……………………………….. …………………10 Πνιύθαξπνο Β’ (141-144) ……………………………………………… 14 Πξόβνο (293-305) …………………………………………………………23 Πξόθινο (434-446) …………………………………………………… .. 43 Πξνθόπηνο (1785-89) ……………………………………………………235 Πύξξνο (638-641 & 654)..……………………………………………… 62 Ραθαήι Α’ ν Σξηβαιόο (1475-76) ………………………………………169 Ραθαήι Β’ (1603-1607) ……………………………………………….. 190 Ρνπθίλνο (284-293) ……………………………………………… ………23 ακνπήι Α’ Υαληδεξήο (1763-68 & 1773-74) ……………………… 230 εδεθίσλ (15-114) ……………………………………………… ……… 12 εξαθείκ Α’ (1733-34) …………………………………………………..224 εξαθείκ Β’ (1757-61) …………………………………………………..228 έξγηνο Α’ (610-638) …………………..………………………………… 61 έξγηνο Β’ (999-1019)………………………………………………… 103 ηζίληνο Α (426-427)……………………………………………………… 40 ηζίληνο Β’ (996-999)….…………………………………………………102 ηάρπο (38-54) …………………………………………………………… 8 ηέθαλνο Α’ (886-893) ………………….…………………………………91 ηέθαλνο Β’ (925-928) ………….…………………………………………95 πκεώλ Α’ (1466, 1471-75 & 1482-86) ………………………………167 σθξόληνο Α’ (1463-64) ……………………………………………… 164 σθξόληνο Β’ (1774-80) ………………………………………………. 233 σθξόληνο Γ’ (1863-66) ………………………………………………. 256 Σαξάζηνο (784-806) ………………………….……………………………78 Σηκόζενο Α’ (511-518) ……………………………………………………51 Σηκόζενο Β’ Μαξκαξελόο (1612-20) …………………………………..193 Σίηνο (245-272) ……………………………………………………………22 [283]
Σξύθσλ (928-931) ………….…………………………………………… 96 Φήιημ (136-141) ……………………………………………………………14 Φηιάδειθνο (211-214) ……………………………………………………20 Φηιόζενο Κόθθηλνο (1353-55 & 1364-76) ……………………………152 Φιαβηαλόο (446-449) ………………………………………………… 44 Φξαβίηαο (489)…………………………………………………………… 48 Φώηηνο Α’ ν Μέγαο (858-867 & 877-886)…………………………… 88 Φώηηνο Γ’ (1929-35) ……………………………………………………. 269 Υαξίησλ Δπγελεηώηεο (1177-78) ……………………………………… 122 Υξύζαλζνο Μαλσιέαο (1824-26) …………………………………… 246
[284]