ηαύξνο η. ηαθπιάθεο
Οι λόγιοι του Βυζαντίου και του ελλαδικού χώρου
στην Ευρώπη της Αναγέννησης
Αζήλα 2015
[1]
Εικόμα ενωθύλλξρ: Τέζζεοιπ λόγιξι ηηπ Αμαγέμμηζηπ Ο Μαοζίλιξ Φιηζίμξ (Marsilio Ficino), ξ Κοιζηόθξοξ Λαμηίμξ (Cristoforo Landino), ξ Άγγελξπ Πξλιηιαμόπ (Angelo Poliziano) και ξ Δημήηοιξπ Χαλκξκξμδύληπ
[2]
ΠΡΟΛΟΓΟ ηαλ αλαθεξόκαζηε ζην πνιηηηζηηθό, θνηλσληθό θαη ηζηνξηθό θαηλόκελν πνπ απνθαινύκε Αλαγέλλεζε, ελλννύκε ζπλήζσο ην ηέινο ηνπ Μεζαίσλα θαη ην πέξαζκα ηεο επξσπατθήο ηζηνξίαο ζηε ζύγρξνλε επνρή. Ζ κεηάβαζε από ηνλ Μεζαίσλα ζηελ Αλαγέλλεζε πξνζδηνξίδεηαη ρξνληθά από ηνλ 15ν σο ηνλ 16ν αηώλα. Γελ ππάξρεη ζπγθεθξηκέλε ηζηνξηθή εκεξνκελία πνπ λα ζεκαηνδνηεί απηό ην πέξαζκα. Φπζηθά ν επξσπατθόο πνιηηηζκόο δελ πέξαζε από ην θώκα ηεο πεξηόδνπ ηνπ ζθόηνπο, ηεο δεηζηδαηκνλίαο θαη ηεο άγλνηαο πνπ ζήκεξα απνθαινύκε Μεζαίσλα ζηε θσηεηλή επνρή ηεο Αλαγέλλεζεο ζε κηα δεδνκέλε ζηηγκή πνπ ε Ηζηνξία έθαλε έλα «θιηθ» θαη αίθλεο νη πόιεηο, ηα αλάθηνξα, ηα εξγαζηήξηα, ηα ζρνιεία, ηα εθπαηδεπηήξηα θαη νη λανί πιεκκύξηζαλ θσο θαη ε παηδεία, νη ηέρλεο θαη νη επηζηήκεο αλαζηήζεθαλ από ηνλ βαζύ ύπλν. Φενπδάξρεο θαη δνπινπάξνηθνη
Απιώο νη Δπξσπαίνη δελ πεξίκελαλ πηα λα πεζάλνπλ γηα λα δνπλ ηνλ Παξάδεηζν, αιιά άξρηζαλ λα πξνζπαζνύλ λα ηνλ δεκηνπξγήζνπλ ζηε Γε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο. Σελ επνρή ηνπ Μεζαίσλα ν κέζνο Δπξσπαίνο ήηαλ ππνηαγκέλνο ζε δπν παλίζρπξεο δπλάκεηο: - Σνλ θενπδάξρε, ζηελ γε ηνπ νπνίνπ δνύιεπε από ην πξσί σο ην βξάδπ θαη ήηαλ απόιπην ππνρείξην ησλ δηαζέζεσλ θαη ηεο βνύιεζήο ηνπ θαη
[3]
- ηελ Δθθιεζία, πνπ ξύζκηδε θάζε πηπρή ηεο δεκόζηαο θαη ηδησηηθήο ηνπ δσήο. Ο άλζξσπνο ηνπ Μεζαίσλα δελ κπνξνύζε λα παξέκβεη ζε θαλέλα ζηάδην ηεο δσήο ηνπ, δελ είρε ηελ δπλαηόηεηα λα μεθύγεη από ηελ άζιηα πξαγκαηηθόηεηα πνπ δνύζε θαη πεξίκελε κε θαξηεξία ην ηέινο ηνπ γηα λα γεπηεί ηα αγαζά ηεο κεηά ζάλαην δσήο, πνπ πξνζδνθνύζε θαη πνπ ηνπ είρε ππνζρεζεί ε Δθθιεζία. Απηό πνπ απνθαινύκε θώκα ηνπ Μεζαίσλα είρε μεθηλήζεη ζηαδηαθά κε ηελ βίαηε επηθξάηεζε ηνπ ρξηζηηαληζκνύ ζηελ επξσπατθή ήπεηξν θαη ηελ ζέζε εθηόο λόκνπ όισλ ησλ άιισλ ζξεζθεηώλ, ηδίσο ηεο παιηάο ζξεζθείαο ηνπ δσδεθαζένπ. Αθόκα, ε επηβνιή - από ηνπο Ρσκαίνπο απηνθξάηνξεο απαγόξεπζεο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ειιεληθήο παηδείαο θαη θηινζνθίαο. Ο Ιοσζηινιανός
πλέπεηα πνιιώλ απηνθξαηνξηθώλ δηαηαγκάησλ ήηαλ ην θιείζηκν ηεο Αθαδεκίαο ηεο Αζήλαο (πνπ ιεηηνπξγνύζε ζπλερώο από ηνλ 4ν π.Χ. αηώλα, ηελ επνρή ηνπ Πιάησλα) θαη όισλ ησλ θηινζνθηθώλ ζρνιώλ. Ζ Αθαδεκία έθιεηζε κε δηαηαγή ηνπ απηνθξάηνξα Ηνπζηηληαλνύ ην 529. Αθόκα κε απηνθξαηνξηθά δηαηάγκαηα απνθαζίζηεθε ε θαηάξγεζε ησλ Οιπκπηαθώλ αγώλσλ, ην θιείζηκν ησλ καληείσλ, ε απαγόξεπζε ηνπ ζεάηξνπ, ηνπ ρνξνύ θαη ηεο κνπζηθήο, ε θαηαζηξνθή ηνπ Μνπζείνπ θαη ηεο Βηβιηνζήθεο ηεο Αιεμάλδξεηαο θαη αλαξίζκεησλ λαώλ, βσκώλ θαη αξηζηνπξγεκαηηθώλ έξγσλ ηέρλεο θαη ε ξίςε ζηελ ππξά ρηιηάδσλ έξγσλ ηεο αξραίαο ειιεληθήο θηινζνθίαο θαη επηζηήκεο ζε όιε ηελ ξσκατθή επηθξάηεηα. Οξόζεκν έλαξμεο ηνπ Μεζαίσλα ζεσξείηαη ην έηνο 476, όηαλ επήιζε ε θαηάιπζε ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο ή πην ζσζηά ηνπ δπηηθνύ ηκήκαηνο ηεο απηνθξαηνξίαο από ηα βαξβαξηθά γεξκαληθά [4]
θύια, πνπ είραλ εηζβάιεη ζηα ξσκατθά εδάθε. Ο ηειεπηαίνο απηνθξάηνξαο Ρσκύινο (γλσζηόο κε ην ζθσπηηθό παξαηζνύθιη Απγνπζηύινο) εηηήζεθε από ηνλ εγέηε ησλ βαξβάξσλ θίξσλ Οδόαθξν θαη ηνπ παξάδσζε ην ζηέκκα. Ζ ηύρε ην έθεξε ε Ρώκε λα ηδξπζεί από ηνλ κπζηθό Ρώκν, λα θηάζεη ζην απόγεην ηεο ηζρύνο ηεο όηαλ απηνθξάηνξαο ήηαλ ν Αύγνπζηνο θαη ε ηζηνξία ηεο ηειείσζε από έλα Ρσκύιν Απγνπζηύιν! Ζ θαηάξξεπζε ηνπ Ρσκατθνύ θξάηνπο δελ ζεκαίλεη όηη ν πνιηηηζκόο, νη ηέρλεο θαη νη επηζηήκεο ηεο αξραίαο Διιάδαο θαη ηεο Ρώκεο ράζεθαλ, αλ θαη ζην αλαηνιηθό ηκήκα ηνπ θξάηνπο απηνύ, γλσζηό σο Βπδαληηλή απηνθξαηνξία, ν ζξεζθεπηηθόο θαλαηηζκόο ήηαλ επίζεο έληνλνο. Ο Ρωμύλος Ασγοσζηύλος παραδίδεηαι ζηον Οδόακρο
Οη απηνθξάηνξεο από ηνλ Θενδόζην σο ηνλ Ηνπζηηληαλό κε απαλσηά δηαηάγκαηά ηνπο επέβαιαλ δηα ππξόο θαη ζηδήξνπ ηελ ρξηζηηαληθή ζξεζθεία θαη θαηαδίθαζαλ ζε εμαθάληζε ό,ηη ζύκηδε ηελ παιηά παγαληζηηθή ζξεζθεία ηνπ Γσδεθαζένπ. Οη Άξαβεο θαη γεληθόηεξα νη κνπζνπικάλνη, πνπ πεξλνύζαλ ηνλ Χξπζό Αηώλα ηεο πνιηηηζηηθήο θαη επηζηεκνληθήο ηνπο αλάπηπμεο αλαθάιπςαλ ηηο ειιεληθέο θαη ξσκατθέο επηζηήκεο, ηέρλεο θαη θηινζνθία θαη κεηά ηνλ 12ν αηώλα, κέζσ ηεο ππό κνπζνπικαληθό έιεγρν Ηζπαλίαο, ηηο κεηαιακπάδεπζαλ ζηελ Δπξώπε. Οη αιιαγέο πνπ ζεκεηώζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 15νπ αηώλα ήηαλ ξαγδαίεο. Οη Ηζπαλνί θαη Πνξηνγάινη ζαιαζζνπόξνη, ηνπο νπνίνπο αθνινύζεζαλ αξγόηεξα νη Άγγινη, Οιιαλδνί θαη Γάιινη εμεξεπλεηέο αλαθάιπςαλ λέεο ρώξεο θαη επείξνπο - όπσο ε Ακεξηθή – πνπ δηεύξπλαλ ηνλ κηθξό ηόηε γλσζηό θόζκν. [5]
Ζ εθεύξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο, ε πνιηηηζηηθή άλζεζε ηεο Δπξώπεο θαη ηδηαίηεξα ζηα γξάκκαηα θαη ηηο ηέρλεο ηεο Ηηαιίαο, ε άλνδνο ηεο επξσπατθήο εκπνξηθήο θαη βηνκεραληθήο αζηηθήο ηάμεο ζηε Γαιιία, ηελ Αγγιία θαη αιινύ, ε ζύγθξνπζε ησλ θνζκηθώλ εγεκόλσλ κε ηελ Καζνιηθή Δθθιεζία γηα ηνλ έιεγρν ηεο εμνπζίαο θαη ε Θξεζθεπηηθή Μεηαξξύζκηζε ηνπ Λνύζεξνπ ήηαλ κεξηθά από ηα θαζνξηζηηθά ζεκεία πνπ ζήκαλαλ ηελ Μεγάιε Αιιαγή. Μέρξη θαη ηνλ 15ν αηώλα, νη πνιίηεο ηεο Δπξώπεο ζηε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ηνπο ήηαλ αδαείο, δεηζηδαίκνλεο θαη αγξάκκαηνη. ηελ παλζπεξκία γισζζώλ θαη ιαώλ ηεο επείξνπ, ν κνλαδηθόο ζπλδεηηθόο θξίθνο ησλ νιίγσλ κνξθσκέλσλ (ζπγγξαθέσλ, ινγίσλ, επηζηεκόλσλ, θηινζόθσλ, εξεπλεηώλ θαη θιεξηθώλ), ήηαλ ε ιαηηληθή γιώζζα. Ο Μαρηίνος Λούθηρος
Ζ ιαηηληθή - θαη ζε κηθξόηεξν βαζκό ε ειιεληθή - ήηαλ ε δηεζλήο γιώζζα, πνπ ήηαλ θαηαλνεηή γηα όπνηνλ ήμεξε λα δηαβάδεη θαη ήζειε λα έρεη επαθή κε ηηο λέεο ηδέεο (πνπ ε αλαθάιπςε ηεο ηππνγξαθίαο ηηο έθαλε πιένλ, πξνζηηέο ζε όινπο). Απηή ήηαλ ε γιώζζα θαη ησλ παλεπηζηεκίσλ πνπ κεηά ηνλ 11ν θαη 12ν αηώλα άξρηζαλ λα ηδξύνληαη ζε όιεο ηηο κεγάιεο πόιεηο. πνηνο ηαμίδεπε από ηελ Πξάγα σο ηε Ληζαβόλα θαη από ηε Φισξεληία σο ηε Κξαθνβία, κπνξνύζε λα κηιήζεη, λα γξάςεη θαη λα δηαβάζεη, λα δηδάμεη θαη λα δηδαρηεί, γλσξίδνληαο, (εθηόο ηεο κεηξηθήο ηνπ θαη) ηε ιαηηληθή γιώζζα. Ζ ιαηηληθή ήηαλ ε lingua franca1 εθείλεο ηεο επνρήο.
Lingua Franca ιέγεηαη ε γιώζζα πνπ ρξεζηκνπνηνύλ δηάθνξνη ζπλνκηιεηέο (έκπνξνη, επηζηήκνλεο, δηαλννύκελνη) νη νπνίνη δελ έρνπλ θνηλή κεηξηθή γιώζζα. 1
[6]
Γηα παξάδεηγκα, αλ ν δηάζεκνο πξσηνπόξνο νπκαληζηήο, θηιόινγνο, θαη ζενιόγνο Έραζμος, θάηνηθνο κηα κηθξήο επαξρηαθήο νιιαλδηθήο πόιεο, έγξαθε ζηα νιιαλδηθά, ζα γηλόηαλ θαηαλνεηόο κόλν από ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ, πνπ ηόηε δελ μεπεξλνύζαλ ηα πέληε εθαηνκκύξηα. Οη εθδόηεο ηνπ ζα έπξεπε λα κεηαθξάζνπλ ηα θείκελά ηνπ ζε πεξηζζόηεξεο από είθνζη δηαθνξεηηθέο γιώζζεο (κε ηεξάζηην νηθνλνκηθό θόζηνο) θαη ην πηζαλόηεξν είλαη όηη ζα έκελε έλαο άζεκνο ηνπηθόο δηαλννύκελνο. κσο ηα θείκελά ηνπ ήηαλ γξακκέλα ζηα ιαηηληθά θαη έγηλαλ γξήγνξα θηήκα ελόο επξύηαηνπ θνηλνύ ζε θάζε γσληά ηεο Ζπείξνπ. Ο Έξαζκνο ππήξμε ν πξώηνο ζπλεηδεηόο Δπξσπαίνο ή Πνιίηεο ηνπ Κόζκνπ (Mundi Civis). {Πεξηζζόηεξα γηα ηνλ Έξαζκν ζα πνύκε ζε επόκελεο ζειίδεο}. Ο Έραζμος
Ζ ηηαιηθή θαη θπξίσο ε θιωξεληηαλή άλζεζε ηνπ 15νπ αηώλα, πνπ έδσζε πλνή ζηε Αλαγέλλεζε, αληηπξνζσπεύεη ηελ επαλαζύλδεζε ηεο Γύζεο κε ηελ θιαζζηθή αξραηόηεηα, ηελ εκπέδσζε ηεο γλώζεο, ηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο ζεκαζίαο ηεο επεκεξίαο ηώξα (ν αλαγελλεζηαθόο νπκαληζκόο) θαη ηελ έθξεμε ηεο δηαζπνξάο ηεο γλώζεο, κέζσ ηεο ηππνγξαθίαο. Δπί πιένλ, ε δεκηνπξγία λέσλ ηερληθώλ θαη κεζόδσλ ζηηο ηέρλεο, ηηο επηζηήκεο, ηελ ινγνηερλία, ηελ αξρηηεθηνληθή θαη ζε άιινπο ηνκείο ηεο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηαο νδήγεζε ζηελ ξηδνζπαζηηθή αιιαγή ζην ύθνο θαη ηελ νπζία ησλ ηερλώλ θαη ησλ γξακκάησλ. Ζ Αλαγέλλεζε είλαη ε απειεπζέξσζε όισλ ησλ πεδίσλ δηαλόεζεο από ηα άηεγθηα ζενινγηθά δόγκαηα ηνπ Μεζαίσλα. Δίλαη ε επνρή ηεο γέλλεζεο ηεο ζύγρξνλεο επηζηήκεο, δειαδή ηεο νξζνινγηζηηθήο θαη ζπζηεκαηηθήο κειέηεο ηνπ ύκπαληνο, ηεο θύζεο θαη ηνπ αλζξώπηλνπ [7]
ζώκαηνο. ηελ αζηξνλνκία ν Κνπέξληθνο θαη ν Κέπιεξ άλνημαλ ην δξόκν γηα ην Γαιηιαίν. ηα καζεκαηηθά, νη επηζηήκνλεο ηεο Δπξώπεο πξνρσξνύλ ηώξα πέξαλ από ηνπο αξραίνπο Έιιελεο θαη ηνπο επηζηήκνλεο θαη νη δηαλνεηέο ηνπ Αξαβηθνύ Χξπζνύ Αηώλα (7νο-12νο αηώλαο) επηιύνπλ ηξηηνβάζκηεο εμηζώζεηο. ηελ ηαηξηθή, ε αλαηνκία δίλεη απαληήζεηο ζε πνιιά εξσηεκαηηθά κε ηελ απεπζείαο παξαηήξεζε ηνπ αλζξώπηλνπ ζώκαηνο. ην πλεπκαηηθό πεδίν, ν νπκαληζκόο θαηαθηά ηα παλεπηζηήκηα, αξρίδεη ε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο θαη ηδξύνληαη έδξεο αλζξσπηζηηθώλ ζπνπδώλ. Σξεηο είλαη νη ζεκαληηθόηεξεο εκεξνκελίεο-νξόζεκα πνπ ζεκαηνδνηνύλ ηππηθά ηε κεηάβαζε ηεο Μεζαησληθήο Δπξώπεο ζηελ Αλαγέλλεζή ηεο: 1. Ζ εθεύξεζε ηεο ηππνγξαθίαο από ηνλ Γεξκαλό Ιωάλλε Γνπηεκβέξγην (Johannes Gutenberg) πνπ έγηλε ην 1452 (ή 1455). Ο Γνπηεκβέξγηνο
{Πνώηδ παναηήνδζδ: Ζ ηππνγξαθία
ήηαλ γλσζηή ζηελ Κίλα θαη ζηεξηδόηαλ ζηε ράξαμε ηδενγξακκάησλ θαη εηθόλσλ ζε μύιηλεο πηλαθίδεο ηηο νπνίεο πίεδαλ ζε ράξηηλεο επηθάλεηεο (θάηη ζαλ ζθξαγίδα). ηα κέζα ηνπ 11νπ αηώλα ν Κηλέδνο Μπζ εκβη βειηίσζε ηελ κέζνδν απηή κε ηελ ρξήζε θηλεηώλ ζηνηρείσλ θαηαζθεπαζκέλσλ από πειό (πνξζειάλε). Αξγόηεξα νη Κηλέδνη θαη νη Κνξεάηεο άξρηζαλ λα ρξεζηκνπνηνύλ θηλεηά κεηαιιηθά ζηνηρεία. Μηα παξόκνηα κνξθή άιισζηε, ζε ρξήζε από ηελ αξραηόηεηα, ήηαλ νη ζθξαγηδόιηζνη θαη νη ζθξαγίδεο. Όηαλ ν Γνπηεκβέξγηνο ζπλέιαβε ηελ ηδέα ηεο ρξήζεο θηλεηώλ ζηνηρείσλ γηα ηελ εθηύπσζε θεηκέλσλ, νη [8]
Δπξσπαίνη δελ γλώξηδαλ ηελ θηλεδηθή ηερληθή. Ζ εθεύξεζε ηνπ Γνπηεκβέξγηνπ αλαπηύρζεθε αλεμάξηεηα από ηελ ζρεηηθά όκνηα θηλεδηθή ηερληθή. Όκσο, ζε ζρέζε κε ηα ρηιηάδεο θηλεδηθά ηδενγξάκκαηα, ην επξσπατθό αιθάβεην δηέζεηε ειάρηζηα γξάκκαηα, ηα νπνία κπνξνύζαλ λα αλαπαξαρζνύλ εύθνια θαη ζε πνιιά ζηνηρεία. Μεηά από απηή ηελ εθεύξεζε ν επξσπατθόο πνιηηηζκόο πξνόδεπζε κε ηαρύηαηνπο ξπζκνύο]. 2. Ζ αλαθάιπςε ηεο Ακεξηθήο από ηνλ Χξηζηόθνξν Κνιόκβν (Cristóbal Colón) ην 1492. [Γεύηενδ παναηήνδζδ: Σν 985 αλαθαιύπηεηαη ε Γξνηιαλδία από ηνλ Έξηθ ηνλ Κόθθηλν (950-1000). Απηή ε αλαθάιπςε ζα νδεγήζεη από ιάζνο - ζηελ άθημε ησλ πξώησλ Δπξσπαίσλ ζηελ Ακεξηθή, πάλσ από 500 ρξόληα πξηλ ηνλ Κνιόκβν (!). Η πορεία ηοσ Λιθ Έρικζον
Ο γηνο ηνπ Έξηθ ηνπ Κόθθηλνπ, ν Ληθ Έξηθζνλ (970-1020), άθνπζε ηελ ηζηνξία θαη μεθίλεζε λα βξεη ηα λέα εδάθε, ηα νπνία πξάγκαηη πάηεζε ην έηνο 1000. Δθεί είδε άγξηα ακπέιηα, ηα νπνία γλώξηδε από ηε Γαιιία θαη νλόκαζε ηελ άγλσζηε απηή ρώξα Βίλιαλη (Wineland: Γε ηνπ Κξαζηνύ). Δθεί ίδξπζαλ κηα απνηθία ην 1003 πνπ έδεζε κόλν ηξία ρξόληα, εμ αηηίαο ηεο ερζξηθήο ζηάζεο ησλ Δζθηκώσλ]. 3. Ζ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο από ηνπο Σνύξθνπο ην 1453 θαη ε θαηάιπζε ηεο Βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο, ηνπ αλαηνιηθνύ πξνππξγίνπ ηεο ρξηζηηαληθήο Δπξώπεο. Ζ δπηηθή ξσκατθή [9]
απηνθξαηνξία είρε αξρίζεη πιένλ λα θαηαξξέεη από ηνλ 13ν αηώλα θαη από ηόηε δεθάδεο Βπδαληηλνί-Έιιελεο ιόγηνη, θαηέθπγαλ ζηε Ρώκε, ηε Βελεηία, ηελ Πάληνβα, ηε Φεξάξα θαη ηε Φισξεληία θαη αλαλέσζαλ ην ελδηαθέξνλ ησλ Γπηηθώλ γηα ηελ ειιελνξσκατθή πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, πξάγκα πνπ ίζσο αληηπξνζσπεύεη ην ηέινο ηεο επηβνιήο ηεο παιηάο ζξεζθεπηηθήο ηάμεο ζηελ Δπξώπε, δειαδή ηελ απόιπηε θπξηαξρία ηνπ πάπα. Σν ηειεπηαίν απηό ηζηνξηθό γεγνλόο είλαη θαζνξηζηηθό γηα ην ζέκα πνπ αθνξά ην παξόλ πόλεκα, γηαηί από ηόηε αξρίδεη ε κεγάιε κεηαλάζηεπζε ινγίσλ, ηζηνξηθώλ θαη δηαλννπκέλσλ από ηελ (ηέσο) βπδαληηλή επηθξάηεηα θαη εηδηθόηεξα από ηνλ νξζόδνμν ειιαδηθό ρώξν πξνο ηελ Ηηαιία θαη ηηο άιιεο ρώξεο ηεο θαζνιηθήο Γύζεο. Ζ άισζε ηεο Πόιεο από ηνπο ζηαπξνθόξνπο
Ζ κεηαλάζηεπζε απηή έρεη ηελ νπζηαζηηθή ηεο αξρή ζην 1204 όηαλ νη Φξάγθνη ζηαπξνθόξνη ηεο Σέηαξηεο ηαπξνθνξίαο, (κε πξνηξνπή ηνπ Αιέμηνπ Άγγεινπ, γηνπ ηνπ απηνθξάηνξα Ηζαάθηνπ, πνπ είρε εθζξνληζηεί θαη ηπθισζεί από ηνλ αδειθό ηνπ, ν νπνίνο θαη απηναλαθεξύρζεθε απηνθξάηνξαο) παξέθιηλαλ από ηελ πνξεία ηνπο πξνο ηνπο Αγίνπο Σόπνπο θαη θαηέιαβαλ ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε. Οη ιεειαζίεο θαη νη ζθαγέο πνπ αθνινύζεζαλ ηελ άισζε ηεο πξσηεύνπζαο ηνπ Βπδαληίνπ από ηνπο Γπηηθνύο ήηαλ άγξηεο. Ζ Αλαηνιηθή Ρσκατθή (Βπδαληηλή) απηνθξαηνξία θαηαιύζεθε θαη νη εηζβνιείο εμέιεμαλ σο απηνθξάηνξα ηνπ λενζύζηαηνπ ιαηηληθνύ βπδαληηλνύ θξάηνπο, ηνλ Βαιδνπίλν ηεο Φιάλδξαο. Ζ ζηαπξνθνξία θαηά ησλ «απίζησλ» θαηέιεμε ζηελ θαηάιεςε ελόο κεγάινπ ρξηζηηαληθνύ θξάηνπο. Καη λαη κελ ην ιαηηληθό απηό θξάηνο δελ είρε [10]
δηάξθεηα, θαηέξξεπζε ηειηθά ην 1261 θαη αλαζπζηάζεθε ην νξζόδνμν βπδαληηλό θξάηνο, αιιά απηό είρε ράζεη πιένλ ηελ παιηά ηνπ ηζρύ θαη θύξνο. Ζ νξηζηηθή θαηάιπζή ηνπ, απηή ηε θνξά από ηνπο Σνύξθνπο, δελ ζα αξγνύζε πνιύ. Σα ρξόληα εθείλα ε Δπξώπε πεξλνύζε ηνπο ηειεπηαίνπο αηώλεο ηνπ Μεζαίσλα. Ήηαλ ε ηζηνξηθή εθείλε πεξίνδνο πνπ ραξαθηεξίδεηαη από ην μύπλεκα από ηνλ ιήζαξγν ηνπ ζθνηαδηζκνύ θαη αρλόθεγγε ην θσο ηνπ πνιηηηζκνύ ηεο Αλαγέλλεζεο. Απηνύ ηνπ πνιηηηζκνύ πνπ άλζηζε ζηελ αξραία Διιάδα θαη είρε ηε ζπλέρεηά ηνπ ζηελ θξαηαηά Ρσκατθή απηνθξαηνξία θαη θαηά ζπλέπεηα ζηηο πεξηζζόηεξεο πεξηνρέο ηεο Δπξώπεο, σο ηελ έιεπζε ησλ ηαιηκπάλ ηνπ ρξηζηηαληζκνύ. Αναγεννηζιακή ζωγραθική Η Αθροδίηη ηοσ Μποηιηζέλι
Έλαο-έλαο νη Βπδαληηλνί ιόγηνη άθελαλ πίζσ ηελ θαηαξξένπζα απηνθξαηνξία θαη άλνηγαλ παληά γηα ηε Γύζε θαη θπξίσο γηα ηελ Ηηαιία, θνπβαιώληαο καδί ηνπο ην πνιύηηκν θνξηίν ηεο γλώζεο, θαη ηεο αξραίαο ειιεληθήο γξακκαηείαο θαη ησλ επηζηεκώλ. ηελ ηηαιηθή ρεξζόλεζν ν Μεζαίσλαο έζβελε θαη ηε ζέζε ηνπ έπαηξλε ην λέν πλεύκα ηεο Αλαγέλλεζεο. Ζ Φισξεληία πνπ ήηαλ ην θέληξν ηεο λέαο επνρήο είρε αλνίμεη ηελ αγθαιηά ηεο ζηνλ νπκαληζκό, ηελ ηέρλε, ηνλ πνιηηηζκό, ηηο επηζηήκεο θαη ηε δεκνθξαηία. Απηή ε πόιε, θαζώο θαη ε Φεξάξα, ε Πάληνβα, ην Μηιάλν, ε Ρώκε θαη ε Βελεηία δέρζεθαλ ηνλ θύξην όγθν ησλ κεηαλαζηώλ από ηελ κεγάιε απηνθξαηνξία πνπ αξγνπέζαηλε πιένλ. Ζ Δπξώπε ηνπ 14νπ θαη ηνπ 15νπ αηώλα άξρηζε λα δέρεηαη θαη ζηαδηαθά λα ελζηεξλίδεηαη ηηο θηινζνθηθέο απόςεηο ηνπ Αξηζηνηέιε θαη ηνπ Πιάησλα θαη ηα ζπγγξάκκαηα θαη ηηο επηζηεκνληθέο [11]
παξαηεξήζεηο ησλ Ηππνθξάηε, Γαιελνύ, Ππζαγόξα, Δπθιείδε, Αξίζηαξρνπ, Γεκόθξηηνπ, Θαιή, Αξρηκήδε, Δξαηνζζέλε, Ίππαξρνπ, Κιαύδηνπ Πηνιεκαίνπ θαη δεθάδσλ άιισλ αξραίσλ Διιήλσλ πξσηνπόξσλ ηεο θηινζνθίαο θαη επηζηήκεο, από δπν πιεπξέο: - Ζ πξώηε ήηαλ ε κνπζνπικαληθή Ηζπαλία, ζηα παλεπηζηήκηα ηεο νπνίαο δηδάζθνληαλ ηα ζπγγξάκκαηα ησλ παξαπάλσ αξραίσλ Διιήλσλ, θαζώο θαη Βαβπισλίσλ, Πεξζώλ, Ηλδώλ, Αηγππηίσλ αιιά θαη ησλ ζύγρξνλσλ Αξάβσλ θαη Δβξαίσλ θηινζόθσλ, γηαηξώλ θαη επηζηεκόλσλ. ηα παλεπηζηήκηα απηά ζπνύδαδαλ θαη εθαηνληάδεο ρξηζηηαλνί από ηελ Γαιιία, ηελ Ηηαιία θαη ηηο άιιεο επξσπατθέο ρώξεο. Οη λένη απηνί κεηά ην ηέινο ησλ ζπνπδώλ ηνπο επέζηξεθαλ ζηηο παηξίδεο ηνπο εληππσζηαζκέλνη από ην πλεύκα ηεο κάζεζεο πνπ έπλεε ηόηε ζηελ Κόξδνβα, ηε εβίιιε, ηε αιακάλθα θαη άιιεο πόιεηο. Ο Αξηζηνηέιεο δηδάζθεη
Αθόκα νη λένη βίσλαλ ηελ ζξεζθεπηηθή αλεθηηθόηεηα πνπ επηθξαηνύζε ηόηε ζηελ αξαβηθή Ηζπαλία. Έγηλαλ νη θνξείο ησλ γλώζεο πνπ απνθόκηζαλ από ηηο ζπνπδέο ηνπο. - Ζ δεύηεξε ήηαλ ε πιεζώξα ησλ ινγίσλ πνπ εγθαηέιεηπαλ ην Βπδάληην θαη ηηο ελεηνθξαηνύκελεο ειιαδηθέο πεξηνρέο (Κξήηε, Κύπξν, Δπηάλεζα θιπ) θαη θαηέθεπγαλ ζηελ Δπξώπε. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο ππεξρηιηεηνύο ύπαξμεο ηεο βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο δελ έζβεζε πνηέ ε θιόγα ηεο κειέηεο ησλ ζπγγξακκάησλ ησλ αξραίσλ Διιήλσλ θηινζόθσλ θαη επηζηεκόλσλ. Καη ηνύην παξά ηελ αληίδξαζε ηνπ ρξηζηηαληθνύ ηεξαηείνπ, ην νπνίν ηαύηηδε ηελ ειιεληθή θηινζνθία θαη επηζηήκε κε ηνλ παγαληζκό θαη ηελ [12]
ζξεζθεία ηνπ δσδεθαζένπ. κσο, ζηελ αλαηνιηθή ξσκατθή απηνθξαηνξία (Βπδαληηλή)2 ηελ εμνπζία, ηνπηέζηηλ ην «πάλσ ρέξη» ζε όια ηα ζέκαηα – αθόκα θαη απηά ηεο ζξεζθείαο – ηα είρε ε θνζκηθή εμνπζία, δειαδή ν απηνθξάηνξαο, ν νπνίνο αλέβαδε θαη θαηέβαδε παηξηάξρεο θαηά ην δνθνύλ. Άιισζηε εθεί, νη εγεκόλεο, νη απιηθνί θαη νη επγελείο πνπ ηνπο πεξηζηνίρηδαλ ήηαλ ζπλήζσο κνξθσκέλνη θαη όρη ζπάληα ιόγηνη. Αληίζεηα ζηε Γύζε ν επίζθνπνο Ρώκεο (ν πάπαο) θαη ε Καζνιηθή Δθθιεζία είραλ ην απόιπην έιεγρν θαη ηνλ πξώην ιόγν ζε όια ηα ζέκαηα ηεο δεκόζηαο - αθόκα θαη ηεο ηδησηηθήο - δσήο. Ο απηνθξάηνξαο ηεο Αγίαο Ρσκατθήο Απηνθξαηνξίαο Δξξίθνο IV πξνζθπλά ηνλ πάπα Γξεγόξην VII
Ο πάπαο ήηαλ πάλσ από ηνπο θνζκηθνύο άξρνληεο θαη θαλείο από ηνπο – θαηά θαλόλα ηειείσο αγξάκκαηνπο - βαζηιείο, απηνθξάηνξεο ή επγελείο δελ ηνικνύζε λα ελαληησζεί ζηηο απνθάζεηο ηνπ θαζνιηθνύ ηεξαηείνπ, όηαλ πάλσ από ηα θεθάιηα ηνπο θξεκόηαλ ε δακόθιεηνο ζπάζε ηνπ αθνξηζκνύ θαη ε βέβαηε κεηαζαλάηηα πνξεία πξνο ηελ Κόιαζε. Βέβαηα, δελ κπνξεί θαλείο λα ηζρπξηζηεί όηη ε Αλαγέλλεζε νθείιεηαη ζηνπο Βπδαληηλνύο ινγίνπο, αιιά κπνξεί κε αζθάιεηα λα ππνζηεξίμεη όηη απηνί νη «κεηαλάζηεο» κε ηηο γλώζεηο ηνπο θαη ηα βηβιία, ηα αξρεία, ηνπο θώδηθεο, ηα ζπγγξάκκαηα θαη ηα άιια πλεπκαηηθά έξγα πνπ ηνπο Ο όξνο Βογακηζκή αοημηναημνία ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξώηε θνξά ην 1557 (πάλσ από έλα αηώλα από ηελ πηώζε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο), από ην Γεξκαλό ηζηνξηθό Ηενώκοιμ Βμθθ θαη είλαη εκπλεπζκέλνο από ηελ αξραία απνηθία ησλ Μεγαξέσλ Βογάκηζμ, πνπ ήηαλ ρηηζκέλε ζην ίδηα ζεκείν. Σνλ 18ν αηώλα Γάιινο θηιόζνθνο ηνπ Γηαθσηηζκνύ Μμκηεζηζέ, ρξεζηκνπνίεζε ηνλ ίδην όξν, γηα λα δηαρσξίζεη ηνλ ειιεληθό θαη ξσκατθό πνιηηηζκό, από ην ζθνηαδηζκό θαη ηελ βαξβαξόηεηα ηνπ Μεζαίσλα. 2
[13]
ζπλόδεπαλ ζηελ απνδεκία ηνπο, ζπλέβαιαλ ζεκαληηθά ζηελ επηβνιή λέσλ ηδεώλ θαη ζηελ εδξαίσζε ηεο λέαο επνρήο πνπ αλέηεηιε. Σα πνιύηηκα βηβιία θαη ρεηξόγξαθα πνπ έθεξαλ καδί ηνπο νη ιόγηνη απηνί ήηαλ εθαηνληάδεο ή θαη ρηιηάδεο. Μόλν ν (κεηέπεηηα θαξδηλάιηνο) Βηζζαρίων ιέγεηαη όηη κεηέθεξε ζηε Ηηαιία πεξηζζόηεξνπο από 900 ηόκνπο ζξεζθεπηηθώλ θηινζνθηθώλ θαη επηζηεκνληθώλ έξγσλ. ινπο απηνύο ηνπο θηινζόθνπο, επηζηήκνλεο θαη άιινπο ινγίνπο ηνπο ραξαθηεξίδνκε θπξίσο σο Βπδαληηλνύο γηαηί ν όξνο Έλληνας ήηαλ αδόθηκνο σο πξνζδηνξηζκόο εζληθόηεηαο σο ηνλ 15 ν αηώλα. Οη ίδηνη απηναπνθαινύληαλ Ρσκαίνη (Ρσκηνί) ή Γξαηθνί. ηνπο πξώηνπο κάιηζηα αηώλεο ηεο ύπαξμεο ηεο αλαηνιηθήο Ρσκατθήο απηνθξαηνξίαο (Βπδαληίνπ) ε ιέμε Έιιελαο είρε κάιινλ πβξηζηηθό θαη απαμησηηθό πεξηερόκελν γηαηί ηαπηηδόηαλ κε ηνλ εηδσινιάηξε, ηνλ νπαδό ηεο ειιεληθήο ζξεζθείαο ηνπ δσδεθαζένπ, κε ιίγα ιόγηα ηνλ κε ρξηζηηαλό . Ο Μσζηράς
Από ηνπο πξώηνπο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηε ιέμε Έιιελαο γηα λα ηεο δώζνπλ πεξηερόκελν ρξνληθήο ζπλέρεηαο κε ηνπο Έιιελεο ηεο αξραηόηεηαο ήηαλ ν ζπνπδαίνο θηιόζνθνο Γεώργιος ΓεμιζηόςΠλήθων (1355-1452), όηαλ απεπζπλόκελνο ζηνλ απηνθξάηνξα Μαλνπήι Παιαηνιόγν είπε: «Εζκέλ γαξ λπλ, ωλ εγείζζε ηα θαη βαζηιεύεηε. Έιιελεο ην γέλνο, ωο ε ηε θωλή θαη ε πάηξηνο παηδεία καξηπξεί». Γειαδή ν Πιήζσλ-Γεκηζηόο ηαύηηδε ηα ελαπνκείλαληα εδάθε ηεο βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο κε ηηο πεξηνρέο ηεο αξραίαο Διιάδαο θαη ζεσξνύζε ηνπο πνιίηεο ηεο Έιιελεο ην γέλνο, όπσο καξηπξνύζαλ ε γιώζζα θαη παηδεία. [14]
Ο όξνο Έλληνες άξρηζε κεηά ηνλ 15ν αηώλα λα ρξεζηκνπνηείηαη όιν θαη πεξηζζόηεξν. Οη βπδαληηλνί ιόγηνη θαη θπξίσο νη ελσηηθνί (απηνί πνπ επηζπκνύζαλ ηελ έλσζε ησλ Δθθιεζηώλ ηεο Κσλζηαληηλνύπνιε κε ηε Ρώκε), ζηηο εθθιήζεηο ηνπο πξνο ηνπο Δπξσπαίνπο εγεκόλεο πξόβαιιαλ ηελ ζπγγέλεηα ηνπ αξραίνπ ειιεληθνύ θόζκνπ θαη ηεο ειιελνξσκατθήο παξάδνζεο ηεο Γύζεο. Σέηνηεο εθθιήζεηο απεύζπλαλ ν Βηζζαρίων, ν Μάρκος Μοσζούρος, ν Ιανός Λάζκαρης θαη πνιινί άιινη. Ζ ζέζε όκσο ηνπ νξζόδνμνπ παηξηαξρείνπ ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο ήηαλ δηαθνξεηηθή. Απνθαινύζε ηνπο νξζόδνμνπο ππεθόνπο ηνπ Βπδαληίνπ Ρσκαίνπο ή Γξαηθνύο θαη αξγόηεξα επί νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο Ρσκαίνπο (Ρσκηνύο) θαζώο νη ίδηνη νη Σνύξθνη ρξεζηκνπνηνύζαλ ηνλ όξν Ρνπκ Μηιιέη πνπ πεξηιάκβαλε ζπιιήβδελ ηνπο νξζόδνμνπο ρξηζηηαλνύο ξαγηάδεο. Ο παηξηάξρεο Γελλάδηνο ρνιάξηνο
Ο πξώηνο παηξηάξρεο κεηά ηελ άισζε ηεο Πόιεο – δηνξίζηεθε από ηνλ Μσάκεζ Β’ (ηνλ Πνξζεηή) – ν Γεννάδιος Β’ Στολάριος (1400-73), άλζξσπνο κε επξεία ζενινγηθή θαη θηινζνθηθή κόξθσζε, ήηαλ θαλαηηθόο αληίπαινο ηεο Έλσζεο ησλ Δθθιεζηώλ θαη ζθιεξόο ηδενινγηθόο αληίπαινο ηνπ Γεκηζηνύ-Πιήζσλα. Δίλαη γλσζηή ε άπνςε ηνπ Γελλάδηνπ ρνιάξηνπ όηη παξ’ όιν πνπ κηιά ειιεληθά δελ είλαη Έιιελαο, αιιά ρξηζηηαλόο. Έιιελ ωλ ηε θωλή, νπθ αλ πνηέ θαίελ Έιιελ είλαη, δηα ην κε θξνλείλ ωο εθξόλνπλ πνηέ νη Έιιελεο' αιι' από ηεο ηδίαο κάιηζηα ζέιω νλνκάδεζζαη δόμεο. Καη εη ηηο έξνηηό κε ηηο εηκί, απνθξηλνύκαη ρξηζηηαλόο είλαη.
[15]
ην κπαιό ηνπ παηξηάξρε, όπσο θαη ηεο ζπληξηπηηθήο πιεηνςεθίαο ησλ επγελώλ θαη ηνπ απινύ ιανύ ηεο δηαιπκέλεο πιένλ βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο, ήηαλ ζαθέο όηη ν Έιιελαο ήηαλ ηαπηηζκέλνο κε ηελ παγαληζηηθή ζξεζθεία. Ο Γελλάδηνο πξνρώξεζε αθόκα θαη ζηελ επηβνιή ηεο απζηεξήο νξζόδνμεο θνζκνζεσξίαο ζηελ παηδεία. Σα ζπγγξάκκαηα ηνπ Γεκηζηνύ-Πιήζσλα ξίρηεθαλ ζηελ ππξά θαη παξακεξίζηεθε ην αλαλεσηηθό πλεύκα πνπ πξνσζνύζε ηελ αξραία ειιεληθή παηδεία. Σν Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν πξνηίκεζε ηελ απνδνρή ηεο ππνδνύισζεο ηνπ Γέλνπο (ησλ Ρσκηώλ) ζηνπο Οζσκαλνύο, από ηελ ελδερόκελε επηθξάηεζε ηνπ θαζνιηθηζκνύ ζηελ Αλαηνιηθή Μεζόγεην. Ζ πηώζε ηεο Βαζηιεύνπζαο θαη ε ππνδνύισζε εξκελεύηεθαλ σο έθθξαζε ηεο ζείαο βνύιεζεο θαη ε ηηκσξία ηνπ «παξαζηξαηεκέλνπ» ιανύ. Σέινο, πξέπεη λα αλαγλσξηζηεί όηη ε ζπλεηζθνξά ησλ Βπδαληηλώλ ινγίσλ ππήξμε απνθαζηζηηθή ζηε δηαηήξεζε δσληαλήο ηεο εηθόλαο ηνπ Βπδαληίνπ θαη ηδηαίηεξα ηεο Διιάδαο θαη ησλ Διιήλσλ σο απζύπαξθηεο εζληθήο νληόηεηαο. Γηα ηε δηαηήξεζε ηεο ειιεληθήο παηδείαο νη ιόγηνη απηνί αλέπηπμαλ ζεκαληηθή εθπαηδεπηηθή δξάζε, ηδξύνληαο ζρνιεία κε πξνζαλαηνιηζκό ηελ αξραία ειιεληθή ηζηνξία, θηινζνθία θαη επηζηήκεο. ηα εθπαηδεπηήξηα απηά ζπλεξγάζηεθαλ πνιινί Ηηαινί ειιεληζηέο. Αθόκα, ζεκαληηθό ξόιν ζηελ δηάδνζε ηεο αξραίαο ειιεληθήο παηδείαο θαη γεληθόηεξα ησλ ειιεληθώλ γξακκάησλ έπαημαλ νη πνιππιεζείο εθδόζεηο έξγσλ ηεο αξραίαο γξακκαηείαο. Ζ ζπκβνιή ηνπ Ηηαινύ νπκαληζηή θαη ειιεληζηή Άλδοσ Μανούηιοσ (Aldus Pius Manutius, 1449-1515) ζηελ ηηαιηθή θαη γεληθόηεξα επξσπατθή ηππνγξαθία θαη εθδνηηθή παξαγσγή ήηαλ ζπνπδαία. Δίλαη ν πξώηνο εθδόηεο πνπ παξήγαγε καδηθά δεξκαηόδεηα βηβιία ηζέπεο ζε ηηκέο πξνζηηέο γηα ηνλ κέζν αλαγλώζηε. Οη εθδόζεηο ηνπ κε έξγα αξραίσλ Διιήλσλ θιαζζηθώλ ήηαλ παζίγλσζηεο ζηα πεξηζζόηεξα επξσπατθά θξάηε. Έδξα ηεο ηππνγξαθηθήο θαη εθδνηηθήο επηρείξεζεο ηνπ Μαλνύηηνπ πνπ ζεκάδεςε ηελ ηζηνξία ηνπ ειιεληθνύ βηβιίνπ, ήηαλ ε Βελεηία. [16]
πγθέληξσζε ζηελ πόιε απηή έλα κεγάιν αξηζκό κειεηεηώλ ηεο ειιεληθήο γιώζζαο θαη ηεο αξραίαο γξακκαηείαο θαη πξνζέιαβε πνιινύο ινγίνπο (ππνινγίδνληαη πάλσ από ηξηάληα νη κειεηεηέοβνεζνί ηνπ) από ηνλ ειιαδηθό ρώξν, θπξίσο από ηελ Κξήηε - πνπ ηόηε βξηζθόηαλ ππό ηελ θπξηαξρία ησλ Βελεηώλ. Μεηαμύ απηώλ δηαπξεπείο ιόγηνη όπσο ν Δημήηριος Δούκας, ν Ιοσζηίνος Δεκάδσος, ν Ζαταρίας Καλλέργης (ν νπνίνο αξγόηεξα ίδξπζε δηθό ηνπ ηππνγξαθείν) θαη ν Μάρκος Μοσζούρος. Σα έξγα Διιήλσλ ζπγγξαθέσλ πνπ βγήθαλ από ην ηππνγξαθείν ηνπ Μαλνύηηνπ ζε αμηόπηζηεο θαη θηινινγηθά άξηηεο εθδόζεηο ήηαλ πάκπνιια. Από ηα πξώηα ήηαλ ην έκκεηξν εξσηηθό κπζηζηόξεκα Ηξώ θαη Λέλαδξνο ηνπ Μνπζαίνπ, ε Γαιενκπνκαρία3 ηνπ Πησρνπξόδξνκνπ θαη έλα ειιεληθό ςαιηήξη. Ο Άιδνο Μαλνύηηνο
Σν 1495 ν Μαλνύηηνο εθδίδεη ηνλ πξώην ηόκν από ηα έξγα ηνπ Αξηζηνηέιε θαη ηα επόκελα ρξόληα αθνινύζεζαλ αθόκα άιινη ηέζζεξηο ηόκνη ηνπ πνπ ζπκπιήξσλαλ ηνλ ζπλνιηθό έξγν ηνπ κεγάινπ απηνύ Έιιελα θηινζόθνπ. Αθόκα εθδόζεθαλ ελληά θσκσδίεο ηνπ Αξηζηνθάλε θαη βηβιία κε έξγα: Θνπθπδίδε, νθνθιή, Ξελνθώληα, Γεκνζζέλε, Πινπηάξρνπ, Πιάησλα (αθηεξσκέλν ζηνλ πάπα Λένληα Χ), Πίλδαξνπ, Αηζρύινπ θαη Αζήλαηνπ. Δπίζεο εθδόζεθε ε Γξακκαηηθή ηεο Ειιεληθήο ηνπ Κωνζηανηίνοσ Λάζκαρη. Γαιενκπνκαρία = ε κάρε κεηαμύ γαιήο (γάηαο) θαη κπώλ (πνληηθώλ). Ήηαλ κηα πνηεηηθή παξσδία 384 ζηίρσλ ηνπ γλσζηνύ βπδαληηλνύ πνηεηή ηνπ 12νπ αηώλα, Θεόδσξνπ Πξόδξνκνπ ή Πησρνπξόδξνκνπ. Σππώζεθε ζηελ ειιεληθή γιώζζα ζηε Βελεηία ην 1494. 3
[17]
Ο ζάλαηνο ηνπ Μαλνύηηνπ δελ αλέζηεηιε ηνλ ππξεηώδε ξπζκό εθδόζεσλ βηβιίσλ ζηελ ειιεληθή γιώζζα. Σελ εθδνηηθή επηρείξεζε ζπλέρηζαλ ηα παηδηά θαη θπξίσο ν εγγνλόο ηνπ ζπλνλόκαηνο Άιδνο Μαλνύηηνο Σν 1518 εθδίδεηαη ε Βίβινο ζηελ ειιεληθή κεηάθξαζε ηωλ Εβδνκήθνληα. Νέα βηβιία κε έξγα ησλ Παπζαλία, ηξάβσλα, Γαιελνύ, Ηππνθξάηε, Θενθξίηνπ, Δπξηπίδε, Λνγγίλνπ θαη πνιιώλ άιισλ. ια ηα βηβιία πνπ εθδόζεθαλ είραλ ην πξσηόηππν θείκελν θαη ηελ κεηάθξαζή ηνπ ζηελ ιαηηληθή γιώζζα, πξάγκα πνπ δηεπθόιπλε ηελ δηάδνζε ησλ βηβιίσλ απηώλ ζε πνιύ επξύηεξν θνηλό. Δθηόο ηεο εθδνηηθήο ηνπ δξαζηεξηόηεηαο ν Άιδνο Μαλνύηηνο αζρνιήζεθε θαη κε ηελ εθπαίδεπζε. Σν 1502 ίδξπζε ηελ Νέα Αθαδεκία, πλεπκαηηθό θαη θηινινγηθό ίδξπκα πνπ είρε σο απνθιεηζηηθό ζθνπό ηε κειέηε ησλ θιαζζηθώλ ειιεληθώλ ζπνπδώλ. Σππνγξαθείν ηεο Βελεηίαο
Σα κέιε πνπ ήηαλ Έιιελεο θαη δπηηθνί ιόγηνη, όθεηιαλ λα γλσξίδνπλ θαιά ηελ ειιεληθή γιώζζα θαη λα θέξνπλ ειιελνπνηεκέλν όλνκα. Έλα από ην πην επηθαλή κέιε ηεο Νέαο Αθαδεκίαο ήηαλ ν Οιιαλδόο νπκαληζηήο Έραζμος. {Γηα ηνλ Άιδν Μαλνύηην θαη θάπνηνπο επηθαλείο Επξωπαίνπο, πνπ είραλ ζρέζε κε ην ζέκα ην παξόληνο πνλήκαηνο, ζα πνύκε πεξηζζόηεξα πξάγκαηα ζηηο επόκελεο ζειίδεο} Δθαηνληάδεο πξόζθπγεο ηνπ Βπδαληίνπ βξήθαλ θαηαθύγην ζηε Βελεηία κεηά ηελ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο. Καηά ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο 1470 αξηζκνύζαλ ήδε πάλσ από 4.500 άηνκα θαη απνηεινύζαλ κηα δπλακηθή παξνηθία ησλ Διιήλσλ ηεο δηαζπνξάο. Πνιινί από απηνύο πξνέξρνληαλ από ηελ Κξήηε, ηελ Κύπξν, ηα [18]
Δπηάλεζα, νξηζκέλεο πεξηνρέο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη πνιιά από ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ (Ρόδνο, Νάμνο θαη άιια) πνπ ηόηε βξηζθόηαλ ππό ηελ θπξηαξρία ηεο ζαιαζζνθξάηεηξα Βελεηίαο. Δπίζεο από ηελ Χίν πνπ βξηζθόηαλ ππό ηελ θαηνρήο ηεο Γέλνβαο. Ο Βεζζαξίσλ έγξαςε ην 1468 όηη επραξίζηωο ζα δηάιεγε γηα παηξίδα ηνπ ηε Βελεηία, ηελ νπνία ζεωξνύζε έλα άιιν Βπδάληην. Γηα ην ιόγν απηό ηελ ίδηα ρξνληά ο Βεζζαξίσλ ζα ραξίζεη ζηελ πόιε ηεο Βελεηίαο ηελ αλεθηίκεηε βηβιηνζήθε ηνπ από εθαηνληάδεο ρεηξόγξαθα, ειιεληθά θαη ιαηηληθά, πνπ ζα απνηειέζνπλ ηνλ ππξήλα ηεο Μαξθηαλήο Βηβιηνζήθεο ηεο Βελεηίαο. Η Βενεηία ηοσ 15οσ αιώνα
Κπξίσο όκσο, ηα βηβιία απηά έπξεπε, ζύκθσλα κε ηηο επηζπκίεο ηνπ ίδηνπ ηνπ Βεζζαξίσλα, λα είλαη ζηε δηάζεζε ησλ Διιήλσλ γηα λα κελ μεράζνπλ πνηεο είλαη νη ξίδεο ηνπο ηώξα πνπ δελ έρνπλ παηξίδα. Έλα από ηνπο πόινπο άλζεζεο ηνπ ειιεληζκνύ ηεο δηαζπνξάο απνηέιεζε ε ίδξπζε ην έηνο 1498 ηεο Αδειθόηεηαο ηεο Ειιεληθήο Μεηνλόηεηαο ζηελ Βελεηία. Σα έζνδα ηεο αδειθόηεηαο απηήο πξνέξρνληαλ από ζπλδξνκέο ησλ κειώλ ηεο, από εξάλνπο, δσξεέο θαη εηζθνξέο ησλ ειιεληθήο ηδηνθηεζίαο πινίσλ πνπ θαηέπιεαλ ζην ιηκάλη ηεο πόιεο. Σν 1499 ηδξύζεθε ζηε Βελεηία ην πξώην ειιεληθό ηππνγξαθείν από ηνλ Εαραξία Καιιέξγε θαη ηνλ Νηθόιαν Βιαζηό. Ζ ειιεληθή εθδνηηθή δξαζηεξηόηεηα ζπλερίζηεθε αδηάιεηπηα σο ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηώλα, όηαλ ε Βελεηία παξαρσξήζεθε από ηνλ Ναπνιένληα ζηελ Απζηξία. Γπν ζπκπεξάζκαηα κπνξνύλ λα εμαρζνύλ από ηελ κειέηε ηνπ θαηαιόγνπ ησλ 189 πξνζσπηθνηήησλ πνπ αλαθέξνληαη ζην πόλεκα [19]
απηό. Σν πξώην είλαη όηη πνιινί από απηνύο είλαη θιεξηθνί (κνλαρνί, ηεξείο, επίζθνπνη ή/θαη παηξηάξρεο). Απηό είλαη ινγηθό, αλ ιάβνκε ππ’ όςε όηη ζην Βπδάληην πνιινί ηεξσκέλνη είραλ πιαηηά κόξθσζε, ζηηο δε βηβιηνζήθεο ησλ κνλαζηεξηώλ βξίζθνληαλ ρηιηάδεο ρεηξόγξαθα θαη θώδηθεο αξραίσλ Διιήλσλ ζπγγξαθέσλ θαζώο θαη Βπδαληηλώλ ινγίσλ θαη παηέξσλ ηεο Δθθιεζίαο. Σν δεύηεξν είλαη ό ηόπνο θαηαγσγήο ηνπο. Ο κεγάινο όγθνο ησλ ινγίσλ απηώλ θαηαγόηαλ από Βελεηνθξαηνύκελεο πεξηνρέο. όπσο ε Κξήηε κε 55 από απηνύο, ηα λεζηά ηνπ Ηνλίνπ κε 24, ε Κύπξνο κε 17, ε Πεινπόλλεζνο κε 13, ε (ππό γελνπαηηθή θαηνρή) Χίνο κε 12. Δπίζεο από ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε θαηάγνληαλ 17, ηελ Αζήλα 9, θαη από άιιεο πεξηνρέο (Θεζζαινλίθε, Μεγάιε Διιάδα θαη αιινύ) 31. Αο δνύκε ηώξα κε ρξνλνινγηθή ζεηξά (έηνπο ζαλάηνπ) ηνπο ζεκαληηθόηεξνπο βπδαληηλνύο ινγίνπο, επηζηήκνλεο, θιεξηθνύο, θαη θαιιηηέρλεο πνπ άθεζαλ ηελ παηξίδα ηνπο θαη θαηέθπγαλ ζηελ Δπξώπε ηεο Αλαγέλλεζεο από ηνλ 15ν σο θαη 17ν αηώλα. Μαδί ηνπο ζα βξνύκε θαη νξηζκέλνπο Δπξσπαίνπο ειιεληζηέο ηεο Αλαγέλλεζεο.
[20]
Ραθαήλ : Η τολή ηων Αθηνών
[21]
1. Χσληάηεο ή Αθνκηλάηνο Νζηήηαξ (1155-1216) Ο Νζηήηαξ Υςκζάηδξ δεκ άθδζε ημκ ηόπμ ημο βζα κα ηαηαθύβεζ ζηδκ Δονώπδ, αθθά εεςνμύιε όηζ έπεζ εέζδ ζημκ ηαηάθμβμ αοηόκ βζαηί εεςνείηαζ μ ζδιακηζηόηενμξ αογακηζκόξ ζζημνζηόξ ημο 12μο ηαζ 13μο αζώκα. Σμ πζμ βκςζηό ημο ένβμ δ «Υξνληθή δηήγεζηο ηνπ Υσληάηνπ θπξ Νηθήηα, αξρνκέλε από ηεο βαζηιείαο ηνπ Ησάλλνπ ηνπ Κνκλελνύ θαη ιήγνπζα κέρξη ηεο αιώζεσο ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο» είκαζ ιζα θεπημιενήξ ηαηαβναθή ηςκ ζοιαάκηςκ ζηδκ αογακηζκή αοημηναημνία από ημ έημξ ακαννήζεςξ ζημ ενόκμ ημο Ηςάκκδ Β’ Κμικδκμύ (1118) έςξ ηδκ άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ από ημοξ Λαηίκμοξ ζηαονμθόνμοξ ημ 1204. Ο Νηθήηαο Χσληάηεο ή Αθνκηλάηνο
Ο Νζηήηαξ ήηακ αοηόπηδξ ιάνηοναξ ημο ηεθεοηαίμο βεβμκόημξ, ημ μπμίμ ήηακ ηαεμνζζηζηό βζα ηδκ ζοκέπεζα ηδξ ύπανλδξ ηδξ αογακηζκήξ αοημηναημνίαξ. Ζ άθςζδ ηδξ Πόθδξ από ημοξ Φνάβημοξ ήηακ δ ανπή ημο ηέθμοξ ηδξ οπενπζθζεημύξ αοημηναημνίαξ, δ μπμία ακ ηαζ ακαζοζηάεδηε ημ 1261, δεκ ιπόνεζε πμηέ κα ζοκέθεεζ από αοηό ημ πθήβια ηαζ ηαηαθύεδηε μνζζηζηά από ημοξ Οεςιακμύξ ημο Μςάιεε Β’ ημ 1453. Ο Νζηήηαξ Υςκζάηδξ βεκκήεδηε ζηζξ Υώκεξ (ανπαίεξ Κμθμζζέξ) ηδξ Φνοβίαξ. ε δθζηία ιόθζξ εκκέα εηώκ πήβε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ιε ημκ αδεθθό ημο Μζπαήθ, όπμο ζπμύδαζε. [22]
Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο ηαηέθααε δζάθμνεξ εέζεζξ ζηδ αογακηζκή βναθεζμηναηία, έθηαζε ςξ ημ ααειό ημο Μεβάθμο Λμβμεέηδ ηαζ δζεηέθεζε ηαζ ζοβηθδηζηόξ, Μεηά ηδκ ηαηάθδρδ ηδξ Πόθδξ από ημοξ Φνάβημοξ ηαηέθοβε ιε ηδκ μζημβέκεζά ημο ζηδ Νίηαζα ηδξ Βζεοκίαξ ζηδ Μζηνά Αζία, όπμο μ Θεόδσξνο Α’ Λάζθαξηο ίδνοζε ηδκ αοημηναημνία ηδξ Νζηαίαξ. Δηηόξ ηδξ ζζημνίαξ πμο ακαθέναιε ήδδ, μ Υςκζάηδξ έβναρε ημ Θεζαπξό ηεο Οξζνδνμίαο, νδημνζηά ένβα, εβηώιζα βζα ανηεημύξ αοημηνάημνεξ ηαζ άθθα.
Ζ απηνθξαηνξία ηεο Νίθαηαο ην 1254
[23]
2. Πιαλνύδεο Μάλζιμξ (1260 - 1310) Ο Μάλζιμξ Πθακμύδδξ από ηδ Νζημιήδεζα ηδξ Βζεοκίαξ ήηακ πμθοιαεήξ θόβζμξ, ιμκαπόξ, θαηζκζζηήξ ηαζ ζοββναθέαξ ιε πθμύζζμ επζζηδιμκζηό, εεμθμβζηό ηαζ θζθμθμβζηό ένβμ. Σμ 1283 άνπζζε κα δζδάζηεζ ζηδκ δζάζδιδ ζπμθή ηδξ Μνλήο ηεο Υώξαο ιαεδιαηζηά, νδημνζηή, αζηνμκμιία, βναιιαηζηή ηαζ θαηζκζηά. Χξ εεμθόβμξ ηάπεδηε ανπζηά οπέν ηδξ Έκςζδξ ηςκ Δηηθδζζώκ, πμο ήηακ ηαζ δ πμθζηζηή ημο αοημηνάημνα Μηραήι Ζ’ Παιαηνιόγνπ. ηακ μ δζάδμπόξ ημο Αλδξόληθνο Β’ Παιαηνιόγνο πήνε ακεεκςηζηή εέζδ, μ Μάλζιμξ άθθαλε πθεονά. Ο αοημηνάημναξ πνδζζιμπμίδζε ημκ ημνοθαίμ αοηόκ Βογακηζκό θόβζμ, ζε δζάθμνεξ δζπθςιαηζηέξ απμζημθέξ ιε ζηόπμ ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ ηδξ Ανιεκίαξ ηαζ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ ζηδκ Ηηαθία βζα ηδκ ακακέςζδ ηδξ ζοκεήηδξ ημο 1285 ηαζ ζηδκ Βεκεηία ημ 1296 Ο Μάμηκνο Πιαλνύδεο
Ήηακ πμθοβναθόηαημξ. Από ηα βναπηά ημο λεπςνίγμοκ: Καηά Λαηίλσλ ζπιινγηζκνί πεξί εθπνξεύζεσο ηνπ Αγίνπ Πλεύκαηνο, Πεξί γξακκαηηθήο δηάινγνο, Πεξί ζπληάμεσο, ζπόθζα ζηα ένβα ηςκ Θεμηνίημο, Ζζζόδμο, μθμηθή, Δονζπίδδ, Ανζζημθάκδ, Θμοηοδίδδ, Πημθειαίμο, Φζθόζηναημο, Πθμοηάνπμο, Πζκδάνμο ηαζ άθθςκ. Δλέδςζε επίζδξ ιαεδιαηζηά ηαζ αζηνμκμιζηά δμηίιζα. Σέθμξ, ζοκέηαλε ζοθθμβέξ επζηώκ ζηίπςκ ηαζ απμζπάζιαηα από ζζημνζημύξ ηαζ βεςβνάθμοξ. Ζ ζοθθμβή Anthologia Planudea (Αλζνινγία Πιαλνύδε) πενζέπεζ 2.400 επζβνάιιαηα ιε 15.000 ζηίπμοξ
[24]
3. Μνζρόπνπινο Μακμοήθ (13μξ-14μξ αζώκαξ) Ο Βογακηζκόξ θόβζμξ Μακμοήθ Μμζπόπμοθμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ ήηιαζε επί ααζζθείαξ Ακδνόκζημο Α’ Κμικδκμύ. Τπήνλε ζδιαίκςκ ζπμθζαζηήξ ανπαίςκ εθθδκζηώκ ηεζιέκςκ ηαζ βναιιαηζηόξ. Ήηακ ιαεδηήξ ημο Μάλζιμο Πθακμύδδ, ημκ μπμίμ ηαζ δζαδέπεδηε ζηδ ζπμθή ηδξ Μμκήξ ηδξ Υώναξ πμο δίδαζηε. Ήηακ ζοββναθέαξ πμθθώκ ένβςκ ιε ζπόθζα επί ηθαζζζηώκ ζοββναθέςκ ηαζ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηζηήξ. Σμ ζδιακηζηόηενμ ένβμ ημο Δξσηήκαηα γξακκαηηθά ήηακ βναιιέκμ ζε ιμνθή ενςηαπμηνίζεςκ. Άθθα ένβα ημο: πιινγή αηηηθώλ νλνκάησλ, Πεξί ηδησκάησλ ηεο αηηηθήο δηαιέθηνπ. Αηηηθηζκνί ηθπ. Έβναρε επίζδξ ζπόθζα βζα ένβα ηςκ Οιήνμο, Ζζζόδμο, Θεόηνζημο, Πζκδάνμο ηαζ άθθςκ. Σα αζαθία ημο Μμζπόπμοθμο βζα ηδκ εθθδκζηή βναιιαηζηή, πνδζζιμπμζήεδηακ εονέςξ από ιεηαβεκέζηενμοξ θμβίμοξ όπςξ μζ: Μακμοήθ Χνοζμθωνάξ, Θεόδωνμξ Γαγήξ, Γημοανίκμ Γημονίκζ ηαζ Κωκζηακηίκμξ Λάζηανδξ.
[25]
4. Βαξιαάκ Βενκάνδμξ (Καθαανόξ) (1290–πεξ. 1350) Ο Βανθαάι Βενκάνδμξ ήηακ Έθθδκαξ βεκκδιέκμξ ζηδ ειζκανία ηδξ Καθαανίαξ ηδξ κόηζαξ Ηηαθίαξ, ελ μο ηαζ ημ πνμζςκύιζμ Καιαβξόο. Ζ Καθαανία ήηακ από ηδκ ανπαζόηδηα δ ηανδζά ηδξ απμηαθμύιεκδξ Μεβάθδξ Δθθάδαξ. Αηόια ηαζ ηόηε ηδκ επμπή εηείκδ (13μξ-14μξ αζ.) ζηδκ Καθαανία, δ εθθδκζηή ήηακ δ βθώζζα ημο θαμύ ηαζ ηδξ Δηηθδζίαξ. Ο Βανθαάι ζηζξ ανπέξ ημο 14μο αζώκα πνίζηδηε ιμκαπόξ, ανβόηενα ζπμύδαζε θοζζηέξ επζζηήιεξ, εεμθμβία ηαζ θζθμζμθία ηαζ απέηηδζε εονύηαηδ ιόνθςζδ. Έβναρε αζαθία ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα: Αξηζκεηηθή, Λνγηζηηθή, ζπμθίαζε ημ ένβμ ημο Δοηθείδδ ηνηρεία ηαζ έβναρε ένβα βεςιεηνίαξ, αζηνμκμιίαξ ηαζ ιμοζζηήξ. Ο Βαξιαάκ
Σμ 1327 πήβε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ βζα κα ιεθεηήζεζ ηείιεκα ανπαίςκ θζθμζόθςκ. Δηεί δζμνίζηδηε ηαεδβδηήξ ηαζ δίδαλε θζθμζμθία, ιαεδιαηζηά ηαζ αζηνμκμιία. Ο Ακδνόκζημξ Γ’ Παθαζμθόβμξ εηηίιδζε ηδκ εεμθμβζηή ηαηάνηζζδ ημο Βανθαάι ηαζ ημκ έζηεζθε δομ θμνέξ (1339 ηαζ 1342) ζε ζοκόδμοξ ιε εέια ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. ηδκ Νεάπμθδ ηδξ Ηηαθίαξ βκςνίζηδηε ιε ημκ ζπμοδαίμ Ηηαθό μοιακζζηή, θόβζμ ηαζ πμζδηή Πεηνάνπδ (Francesco Petrarca) ηαζ έβζκε μ δάζηαθόξ ημο ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Ο Πεηνάνπδξ ιε ηδ ζεζνά ημο ζύζηδζε ημκ Βανθαάι ςξ δάζηαθμ ηδξ εθθδκζηήξ ζημκ ααζζθζά ηδξ Νάπμθδξ Ρμαένημ.
[26]
Ο Βανθαάι ζοκδέεδηε επίζδξ θζθζηά ηαζ ιε έκα άθθμ ζδιακηζηό Ηηαθό ζοββναθέα ηαζ πμζδηή ημκ Βμηάηζμ (Giovanni Boccaccio) ηαζ ιε ημκ Έθθδκα θόβζμ ηαζ μοιακζζηή Λεόκηζμ ημκ Καθαανό, μ μπμίμξ οπήνλε ηαζ ιαεδηήξ ημο. Καζ ημοξ ηνεζξ αοημύξ θίθμοξ ημο Βανθαάι, εα ημοξ ζοκακηήζμοιε ζηζξ επόιεκεξ ζεθίδεξ αοημύ ημο αζαθίμο. Ο Βανθαάι ήνεε ζε ζύβηνμοζδ ιε επζθακείξ μνεόδμλμοξ ζενςιέκμοξ ηαζ ηαηαδζηάζηδηε από ηδκ μνεόδμλδ Δηηθδζία. ηαδζαηά ζηνάθδηε πνμξ ημκ ηαεμθζηζζιό ηαζ ημ 1348 έβζκε ζενέαξ ηαζ επίζημπμξ Gieraci (Ηέναημξ) Καθαανίαξ, όπμο ηαζ πέεακε ιεηά από δομ πνόκζα.
ην ρσξηό Galliciano ηεο Καιακβξίαο κηιάλε γθξεθάληθα
[27]
5. Πηιάηνο Λεόκηζμξ μ Καθαανόξ (;-1366) Αηόια έκαξ Βογακηζκόξ θόβζμξ από ηδκ Καθαανία ηδξ Ηηαθίαξ ήηακ μ Λεόκηζμξ Πζθάημξ (Leonzio Pilato), ιαεδηήξ ημο ζοιπαηνζώηδ ημο Βανθαάι Βενκάνδμο ηαζ δάζηαθμξ ημο Πεηνάνπδ ηαζ ημο Βμηάηζμο ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Θεςνείηαζ έκαξ από ημοξ ζπμοδαζόηενμοξ δαζηάθμοξ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ ζηδ Γύζδ. Ο Βμηάηζμξ πενζβνάθεζ ημκ Πζθάημ ςξ έκα πμθύ άζπδιμ άκδνα πμο δ όρδ ημο ηαζ ιόκμ ιε ιαηνζά ιαθθζά ηαζ αηδιέθδηδ βεκεζάδα πνμηαθμύζε ηνόιμ ηαζ θνίηδ. Πάκηςξ ήηακ άνζζημξ ηάημπμξ ηδξ εθθδκζηήξ παζδείαξ ηαζ ζμθόξ. Ο απηνθξάηνξαο Αλδξόληθνο Γ’ Παιαηνιόγνο
Ο αοημηνάημναξ Αλδξόληθνο Γ’ Παιαηνιόγνο δζόνζζε ημκ Λεόκηζμ (όπςξ ηαζ ημκ Βανθαάι) πνεζαεοηή ζηζξ ζογδηήζεζξ βζα ηδκ Έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ ζηδκ Ααζκζόκ. Δηεί βκώνζζε ημκ Βμηάηζμ μ μπμίμξ ημκ θζθμλέκδζε ζημ ζπίηζ ημο ζηδ Φθςνεκηία. ηδκ πόθδ αοηή μ Πζθάημξ δζμνίζηδηε δάζηαθμξ ζηδκ Αηαδδιία ηδξ Φθςνεκηίαξ, όπμο ηαζ δίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ ηα μιδνζηά έπδ. κηαξ ακήζοπμ πκεύια μ Πζθάημξ εβηαηέθεζρε ηδ Φθςνεκηία ηαζ έγδζε βζα θίβμ ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ. Από εηεί έθοβε ηαζ ηαηεοεύκεδηε ηαζ πάθζ πνμξ ηδκ Ηηαθία. ιςξ εκώ ανζζηόηακ ζηζξ δαθιαηζηέξ αηηέξ, ημκ πηύπδζε ηεναοκόξ ηαζ ημκ ζηόηςζε. Ο Πεηνάνπδξ όηακ πθδνμθμνήεδηε ημ εάκαημ ημο δαζηάθμο ηαζ θίθμο ημο έηθαρε βμενά. Ο Βμηάηζμξ ακαθένεζ όηζ μ Πζθάημξ δεκ άθδζε βναπηά ηείιεκά ημο, αθθά από ζδιεζώζεζξ ημο θαίκεηαζ όηζ ιεηάθναζε ηα ένβα ημο Οιήνμο.
[28]
6. Πεηξάξρεο (Francesco Petrarca, 1304-74) Ηηαθόξ Γομ ιεβάθμζ πμζδηέξ ηαζ θόβζμζ ηδξ ακαβεκκδζζαηήξ Ηηαθίαξ, μ Πεηνάνπδξ ηαζ μ Βμηάηζμξ, ήηακ ιαεδηέξ ημο Βανθαάι ηαζ ημο Λεόκηζμο Πζθάημο (ημοξ μπμίμοξ ήδδ ζοκακηήζαιε) ηαζ ακαδείπεδηακ από ημοξ εενιόηενμοξ εναζηέξ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ ηαζ θαηζκζηήξ βναιιαηείαξ. Ο Πεηνάνπδξ εεςνμύζε όηζ δ ηθαζζζηή πενίμδμξ ηδξ Δθθάδαξ ηαζ ηδξ Ρώιδξ ελέθναγε ημ ζηαθζηό ιεβαθείμ. Σαλίδερε ζε δζάθμνα ιένδ ηδξ Δονώπδξ, ακαηαθύπημκηαξ ηαζ ακαδδιμζζεύμκηαξ ηα ηθαζζζηά εθθδκζηά ηαζ νςιασηά ηείιεκα. Ο Πεηξάξρεο
πςξ ηαζ μζ άθθμζ μοιακζζηέξ ηδξ επμπήξ ημο, ήεεθε κα λακαγςκηακέρεζ ηδκ θαηζκζηή βθώζζα ηαζ έαθεπε ημοξ πνμδβμύιεκμοξ εκκέα αζώκεξ ςξ ιζα πενίμδμ ζηαζζιόηδηαξ ηαζ αδοκαιίαξ παναβςβήξ πμθζηζζιμύ, αθθά ηαζ έκα δζάθεζιια ιεηαλύ ηδξ ηθαζζζηήξ ανπαζόηδηαξ ηαζ ηδξ ακαβέκκδζδξ ημο ηθαζζηζζιμύ. Ο Πεηνάνπδξ, πμο βεκκήεδηε ζηδκ πόθδ Ανέηζμ ηδξ Σμζηάκδξ, εεςνείηαζ μ ζδνοηήξ ημο μοιακζζιμύ ηδξ Ακαβέκκδζδξ. Δίκαζ μ «κμκόξ» ημο όνμο θνηεηλνί Αηώλεο ή θνηεηλνί Υξόλνη, πμο πενζβνάθεζ ημοξ αζώκεξ πμο πνμδβήεδηακ από ηδκ πηώζδ ηδξ Ρώιδξ ςξ ηδκ επμπή ημο ηαζ πμο εηθνάγεζ παναζηαηζηά ηδκ όκηςξ ζημηεζκή πενίμδμ ημο Μεζαίςκα4. Ο όξνο Μεζαίσλαο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξώηε θνξά από ηνλ νπκαληζηή θαη ηζηνξηθό Φιάβην Μπηόλην (1392-1463) , γηα λα εθθξάζεη αθξηβώο απηή ηελ ηδέα ηνπ δηαιείκκαηνο κεηαμύ δπν θιαζζηθώλ επνρώλ. 4
[29]
Ο Πεηνάνπδξ έβναρε πάνα πμθθά ένβα ζηα θαηζκζηά ηαζ ζηαθζηά. Σα ζδιακηζηόηενα είκαζ Οη Έκκεηξεο Δπηζηνιέο, ημ επζηό Αθξηθή, ημ Βνπθνιηθό πνίεκα ηαζ ημ ζδιακηζηόηαημ ηίρνη ή Σξαγνύδηα (Canzoniere), ενςηζηά ηναβμύδζα αθζενςιέκα ζηδ αβαπδιέκδ ημο Λάνπξα. Ζ πναβιαηζηή ηαοηόηδηα ηδξ Λάμοναξ δεκ είκαζ βκςζηή, ηα ιόκα πμο λένμοιε βζ’ αοηήκ ααζίγμκηαζ ζηζξ θήιεξ ηαζ εζηαζίεξ. Πζεακώξ ήηακ απμηύδια θακηαζίαξ ημο πμζδηή. ονέηο ηοσ Πεηράρτη Σάρα ζε πνην νπξαλό βξήθελ ε Φύζε ην αρλάξη, γηα λα πιάζεη ηε ζσξηά ηεο, κε ηδαληθή ράξε ηελ νκνξθηά ηεο ηελ αηζέξηα ζηε γε λα παξαζηήζεη; Πνηα Νύκθε ζηηο πεγέο ή Θεά ζηε Χηίζε είρε ηα νιόμαλζα ππθλά καιιηά ηεο; θαη πνηα θαξδηά ηόζεο, ζαλ ηελ θαξδηά ηεο, κπζηηθέο αξεηέο κπνξεί λα θιείζεη; Κάιινο ζετθό ζηε γε κάηαηα δεηάεη όπνηνο ην βιέκκα εθείλν δε γλσξίδεη κε πνηα ράξε ζεκλή γιπθνθνηηάδεη... Ο Έξσηαο πώο γηαηξεύεη, πώο θεληξίδεη, δε ληώζεη όπνηνο δελ είδε πώο ζηελάδεη θαη πώο κηιεί θαη πώο ρακνγειάεη
[30]
7. Βνθάθηνο (Giovanni Boccaccio, 1313-75) Ηηαθόξ Ο ζδιακηζηόηενμξ εηπνόζςπμξ ηδξ ζηαθζηήξ θμβμηεπκίαξ ημο 14μο αζώκα ήηακ μ μοιακζζηήξ ηδξ Ακαβέκκδζδξ Βμηάηζμξ. Γζμξ ειπόνμο ηδξ Φθςνεκηίαξ, από ηδ κεακζηή ημο δθζηία έκμζςζε έθλδ βζα ημοξ ανπαίμοξ ηθαζζζημύξ. Έγδζε ηδκ επζδδιία ηδξ πακμύηθαξ ηδκ μπμία πενζβνάθεζ ζηδκ εζζαβςβή ημο ζδιακηζηόηενμύ ημο ένβμο Σν Γεθαήκεξν. διακηζηή ζηζβιή ηδξ γςήξ ημο ήηακ δ βκςνζιία ημο ηαζ δ ιαηνμπνόκζα θζθία ημο ιε ημκ Πεηνάνπδ, πμο ζδιάδερε ηδ θμβμηεπκζηή ημο πμνεία. Ονζζιέκα από ηα ένβα ημο είκαζ ημ ιοεζζηόνδια Ο Φηιόθαινο, ηα πμζήιαηα Φηιόζηξαηνο, Θεζείο, Δξσηηθή Οπηαζία, Βνπθνιηθό άζκα, δ ζάηζνα Σν Κνξάθη ηαζ ημ Γεθαήκεξν. Ο Βνθάθηνο
Σμ ηεθεοηαίμ πμο απμηεθείηαζ από 100 δζδβήιαηα ενςηζημύ πενζεπμιέκμο, εεςνείηαζ από ηα ηθαζζζηά ένβα ηδξ παβηόζιζαξ θμβμηεπκίαξ. Μεηαθνάζηδηε ζε όθεξ ζπεδόκ ηζξ εονςπασηέξ βθώζζεξ ηαζ εκέπκεοζε άθθμοξ ζοββναθείξ όπςξ μ Μμθζένμξ, μ αίλπδν, μ Ηςκάεακ μοΐθη ηαζ μ Λόπε δε Βέβα. Δπίζδξ ημ Γεηαήιενμ βονίζηδηε ηαζ ηζκδιαημβναθζηή ηαζκία. Ο Βμηάηζμξ, όπςξ ηαζ μ ζηεκόξ ημο θίθμξ Πεηνάνπδξ, δζδάπεδηε ηα εθθδκζηά από ημοξ Έθθδκεξ Καθαανμύξ θμβίμοξ ηαζ εθθδκζζηέξ Βανθαάι ηαζ (ηονίςξ) Λεόκηζμ Πζθάημ. Σμκ ηεθεοηαίμ πνμζηάθεζε ζηδκ Φθςνεκηία, ημκ θζθμλέκδζε βζα ηνία πνόκζα ηαζ ημκ ζοκέζηδζε ςξ δάζηαθμ ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ ζηδκ κεμζύζηαηδ Αηαδδιία ηδξ πόθδξ. [31]
Ο Βμηάηζμξ ήηακ έκεενιμξ ιεθεηδηήξ ηςκ εθθδκζηώκ βναιιάηςκ ηαζ δδιζμύνβδζε πθμύζζα αζαθζμεήηδ, πενδθακεοόηακ δε όηζ ήηακ μ πνώημξ Ηηαθόξ θόβζμξ πμο απέηηδζε πεζνόβναθα ακηίηοπα ηδξ Ηιηάδαο ηαζ ηδξ Οδύζζεηαο ημο Οιήνμο.
Ηηαιηθό θέξκα ησλ δπν επξώ κε ηνλ Βνθάθην
[32]
8. Κπδώλεο Γδιήηνζμξ 1324-97) Ο θόβζμξ, εεμθόβμξ, ζοββναθέαξ ηαζ πμθζηζηόξ Γδιήηνζμξ Κοδώκδξ εεςνείηαζ έκαξ από ημοξ πνςημπόνμοξ μοιακζζηέξ ηαζ ζδιακηζηή πκεοιαηζηή πνμζςπζηόηδηα ημο Βογακηίμο. Καηαβόηακ από εύπμνδ μζημβέκεζα ηδξ Θεζζαθμκίηδξ δ μπμία θνόκηζζε βζα ηδκ ηαθή ημο ιόνθςζδ. Άνζζηδ ιόνθςζδ έθααε επίζδξ ηαζ μ αδεθθόξ ημο Πξόρνξνο Κπδώλεο (1330-68) . Ο Γδιήηνζμξ έιαεε κα πεζνίγεηαζ άνζζηα ηδκ ανπαία αηηζηή δζάθεηημ ηαζ ιεθέηδζε Πθάηςκα, Ανζζημηέθδ, Γδιμζεέκδ ηαζ άθθμοξ ανπαίμοξ ηθαζζζημύξ. Ο Θσκάο Αθηλάηεο
Αηόια ήηακ ηάημπμξ ηδξ θαηζκζηήξ βθώζζαξ ηαζ ιεηέθναζε ζηα εθθδκζηά ημ ένβμ ημο Αγίνπ Απγνπζηίλνπ ηαζ ημο ζπμοδαίμο ηαεμθζημύ θζθμζόθμο ηαζ εεμθόβμο Θσκά Αθηλάηε. Τπδνέηδζε ςξ ακώηαημξ ηναηζηόξ αλζςιαημύπμξ ημοξ αοημηνάημνεξ Ησάλλε Δ’ Παιαηνιόγν ηαζ ημκ Ησάλλε Σ’ Καληαθνπδελό. Ο Γδιήηνζμξ Κοδώκδξ ζοκόδεοζε ημκ πνώημ ζημ ηαλίδζ ημο ζηδκ Ηηαθία (1369-71) ηαζ ζοκέβναρε ηδκ μιμθμβία πίζηεςξ ημο Ηςάκκδ Παθαζμθόβμο πνμξ ημκ πάπα Οοναακό Δ’. Ανβόηενα, ημ 1390, πήβε ηαζ πάθζ ζηδκ Ηηαθία (ιαγί ιε ημκ Μακμοήθ Χνοζμθωνά), αοηή ηδ θμνά ιε εκημθή ημο Ηςάκκδ Παθαζμθόβμο Σα ηαλίδζα ημο ζηδκ Ηηαθία, μ εαοιαζιόξ ημο βζα ημ ένβμ ημο Αηζκάηδ ηαζ μζ ηαθέξ ημο ζπέζεζξ ιε ημοξ Λαηίκμοξ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ (ζημ Πένακ) ημκ ώεδζακ κα εβηαηαθείρεζ [33]
ηδκ μνεμδμλία ηαζ κα ζηναθεί πνμξ ημκ ηαεμθζηζζιό. Ο πάπαξ ημο πνόηεζκε κα εκηαπεεί ζηδκ αοθή ημο Βαηζηακμύ, αθθά μ Γδιήηνζμξ ανκήεδηε. Γέπεδηε όιςξ ημ μθίηζμ ημο νςιαζμηαεμθζημύ ηθήνμο, πςνίξ κα βίκεζ ζενέαξ. Έγδζε από ημ 1385 ζηδκ Ηηαθία. Ανβόηενα εβηαηαζηάεδηε ζηδκ ηαηεπόιεκδ από ημοξ Βεκεημύξ Κνήηδ, όπμο ηαζ πέεακε ημ 1397. Ο Γδιήηνζμξ Κοδώκδξ οπήνλε έκαξ ζδιακηζηόξ δζακμμύιεκμξ ηδξ επμπήξ ημο ηαζ ηαθακημύπμξ ζοββναθέαξ. Δηηόξ ηςκ ιεηαθνάζεςκ Λαηίκςκ εεμθόβςκ έβναρε ηαζ μ ίδζμξ εεμθμβζηά ένβα, ιεηαθνάζεζξ ηαεώξ ηαζ θζθμζμθζηέξ πναβιαηείεξ.
[34]
9. Χξπζνισξάο Μακμοήθ (1350-1415) Ο Μακμοήθ Υνοζμθςνάξ ήηακ έκαξ από ημοξ πζμ ζδιακηζημύξ Βογακηζκμύξ θμβίμοξ, πμο ιεηακάζηεοζακ ζηδκ Δονώπδ πνζκ ημ ιεβάθμ ηύια ηςκ ιεηακαζηώκ πμο αημθμύεδζε ηδκ άθςζδ ηδξ Πόθδξ από ημοξ Σμύνημοξ. Ήηακ αηόια από ημοξ πνώημοξ πμο δίδαλε ζηδ Γύζδ ηα εθθδκζηά βνάιιαηα ζε πμθθμύξ Δονςπαίμοξ δζακμμύιεκμοξ. Μεηά ημκ εάκαημ ηςκ ιεβάθςκ ηδξ ζηαθζηήξ θμβμηεπκίαξ Πεηνάνπδ ηαζ Βμηάηζμο μ Υνοζμθςνάξ ήηακ αοηόξ πμο ακαγςπύνςζε ημ εκδζαθένμκ ηςκ δοηζηώκ μοιακζζηώκ βζα ηδκ εζζαβςβή ηδξ εθθδκζηήξ παζδείαξ ζηδκ Δονώπδ ηαζ ηδ ιεθέηδ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Ο Μαλνπήι Χξπζνισξάο
Γεκκήεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ από ανπμκηζηή μζημβέκεζα ηαζ έθααε ζπμοδαία ιόνθςζδ, έβζκε δε βνήβμνα βκςζηόξ ςξ ελαίνεημξ νήημναξ, βναιιαηζηόξ ηαζ θζθόζμθμξ. οκδέεδηε ιε θζθία ιε ημκ αοημηνάημνα Μαλνπήι Β’ Παιαηνιόγν. Χξ βκώζηδξ ηδξ θαηζκζηήξ βθώζζαξ, ηαλίδερε ημ 1369 ζηδκ Βεκεηία. Σμ 1394 πήβε ηαζ πάθζ ςξ αοημηναημνζηόξ πνέζαδξ ζηδ Βεκεηία ιεηαθένμκηαξ αίηδια ημο Παθαζμθόβμο βζα αμήεεζα ηςκ δοηζηώκ απέκακηζ ζηδκ δζαθαζκόιεκδ ημονηζηή απεζθή. To 1397 o Υνοζμθςνάξ απμδέπεδηε πνόζηθδζδ κα δζδάλεζ ηα εθθδκζηά βνάιιαηα ζηδκ Αθαδεκία ηεο Φισξεληίαο, εηεί πμο πνζκ ανηεηά πνόκζα είπε δζδάλεζ ηαζ μ Πζθάημξ.
[35]
Έιεζκε ζηδκ πόθδ αοηή ηέζζενα πνόκζα ηαζ ηζξ δζδαζηαθίεξ ημο παναημθμύεδζακ δεηάδεξ Ηηαθμί μοιακζζηέξ ηαζ θόβζμζ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ μ Φναβηίζημξ Φίθεθθμξ ημκ μπμίμ εα ζοκακηήζμοιε ζε επόιεκεξ ζεθίδεξ. (Ο Υνοζμθςνάξ πακηνεύηδηε ιζα ακζρζά ημο Φίθεθθμο). Καηά ηδ δζάνηεζα ηδξ παναιμκήξ ημο ζηδ Φθςνεκηία, μ Υνοζμθςνάξ πνμζπάεδζε ηαζ πέηοπε κα ιεηαθοηεύζεζ ημ αογακηζκό πνόβναιια ζπμοδώκ ζηδκ Ηηαθία. ηδκ πόθδ αοηή ζοκέηαλε ηαζ ηα Δξσηήκαηα, ιία Γναιιαηζηή (ιε ηδ ιμνθή ενςηήζεςκ ηαζ απακηήζεςκ), πμο απμηέθεζε ημ ααζζηόηενμ εβπεζνίδζμ βναιιαηζηήξ ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ βζα πενζζζόηενμ από εκάιζζδ αζώκα. Σμ αζαθίμ ηοπώεδηε βύνς ζημ 1471 από έκα Γενιακό ηοπμβνάθμ ηαζ απμηεθεί ηδκ πνώηδ απόπεζνα βζα εηηύπςζδ Δθθδκζημύ αζαθίμο. Ζ Φισξεληία ηεο Αλαγέλλεζεο
Σμ όναια ημο Υνοζμθςνά κα ιεηαθναζεμύκ ηαζ κα δζαδμεμύκ ηα Δθθδκζηά ένβα ζε εονύηενα ζηνώιαηα ηέκηνζζακ ημ πάεμξ ηςκ Φθςνεκηζκώκ βζα ηδκ ακαγήηδζδ εθθδκζηώκ ηςδίηςκ ηαζ ηδκ οπμζηήνζλδ ηςκ Δθθδκζηώκ ζπμοδώκ. Ο Υνοζμθςνάξ ζοκέπζζε ηδ δζδαζηαθία ημο ζηδκ Πάκημαα, ζηδ Ρώιδ, ζηδ Βεκεηία ηαζ ζημ Μζθάκμ ηαζ ηαλίδερε ζε πμθθέξ Δονςπασηέξ πώνεξ ςξ δζπθςιαηζηόξ απεζηαθιέκμξ ημο Αοημηνάημνα Μακμοήθ Παθαζμθόβμο. Πμθθμί από ημοξ ιαεδηέξ ημο ελαημθμύεδζακ ηα επόιεκα πνόκζα ηζξ ζπμοδέξ ημοξ ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ (πμο ήηακ ημ ζπμοδαζόηενμ ηέκηνμ βζα ηδ ιεθέηδ ηδξ Δθθδκζηήξ βθώζζαξ ςξ [36]
ηδκ Άθςζδ), από όπμο ιεηέθενακ ζηδκ παηνίδα ημοξ εθθδκζηά πεζνόβναθα. Γύνς ζηα 1405 μ Υνοζμθςνάξ αζπάζηδηε ημκ ηαεμθζηζζιό ηαζ γήηδζε από ημκ πάπα Ηκκμηέκηζμ Ε’ κα βίκεζ ηθδνζηόξ, ιε εζδζηή άδεζα κα ηεθεί ηδκ θεζημονβία ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Ακ ηαζ μ πάπαξ ζοκαίκεζε, μ Υνοζμθςνάξ ηεθζηά δεκ έβζκε ζενέαξ. Από ημ 1406 δέπεδηε κα ακαθάαεζ απμζημθή πνεζαεοηή ημο αοημηνάημνα Μαλνπήι Β’ Παιαηνιόγνπ ιε ζηόπμ ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ ηαζ ηδκ πανμπή αμήεεζαξ ζημ πεζιαγόιεκμ Βογάκηζμ. Δπζζηέθεδηε πμθθέξ εονςπασηέξ πόθεζξ, όπςξ δ Πάκημαα, ημ Πανίζζ, ημ Λμκδίκμ ηαζ πζεακώξ έθηαζε ςξ ηδκ Ηζπακία. Πέεακε λαθκζηά εκώ ανζζηόηακ ζε απμζημθή Βογακηζκώκ ζημκ αοημηνάημνα ηδξ Γενιακίαξ ζβζιμύκδμ. Δκηαθζάζηδηε ζημ ιμκαζηήνζ ηςκ Γμιζκζηακώκ ηδξ Κςκζηακηίαξ ζηδκ Δθαεηία. Ο Υνοζμθςνάξ δζέπνερε ςξ δάζηαθμξ, θζθόθμβμξ, θζθόζμθμξ, νήημναξ, δζπθςιάηδξ ηαζ δζενιδκέαξ. Ο νόθμξ ημο ζηδκ πνμώεδζδ ηαζ άκεδζδ ηςκ εθθδκζηώκ ζπμοδώκ ζηδκ Ηηαθία ήηακ ηαίνζμξ. Έααθε ηζξ αάζεζξ βζα ηδκ εζζαβςβή ηςκ βναιιάηςκ ηαζ ηςκ ηεπκώκ ημο Βογακηίμο ζηδκ Ηηαθία ηαζ ηαη’ επέηηαζδ ζηδκ Δονώπδ. Δηηόξ από ηα Δξσηήκαηα έβναρε ηαζ ημ ένβμ ύγθξηζηο Παιαηάο θαη Νέαο Ρώκεο ηαζ ιεηάθναζε ζηα θαηζκζηά ηθαζζζηά εθθδκζηά ένβα, όπςξ δ Πνιηηεία ημο Πθάηςκα ηαζ ηα ένβα ημο Οιήνμο.
[37]
10. Χξπζνισξάο Ηωάκκδξ (;-1425) ηαζ 11. Χξπζνισξάο Γδιήηνζμξ (15μξ αζώκαξ) Ο Ηωάκκδξ Χνοζμθωνάξ ήηακ ακζρζόξ ηαζ ιαεδηήξ ημο Μακμοήθ. πμύδαζε ιε ημκ εείμ ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ, από όπμο ιεηακάζηεοζε ζηδκ Ηηαθία. Δηεί αημθμύεδζε ημ πανάδεζβια ημο Μακμοήθ ηαζ δίδαλε βζα πμθθά πνόκζα ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ ημοξ ανπαίμοξ Έθθδκεξ ηθαζζζημύξ. ε επζζημθέξ Ηηαθώκ θμβίςκ ακαθένεηαζ ςξ ιόγηνο ηαζ δηνξαηηθόο άλζξσπνο, αληάμηνο ηνπ Μαλνπήι. Γεκ βκςνίγμοιε πενζζζόηενα βζα ηδ γςή ημο Ηςάκκδ Υνοζμθςνά, εηηόξ ημο όηζ πακηνεύηδηε ιζα Ηηαθίδα από ηδκ Πίγα ηαζ απέηηδζακ ιζα ηόνδ ηδ Θεμδώνα. Ο Μαλνπήι Β’ Παιαηνιόγνο
Δηηόξ ημο Ηςάκκδ, ακαθένεηαζ αηόια ηαζ μξ ηάπμζμξ Γδιήηνζμξ Χνοζμθωνάξ (15 αζώκαξ), ημκ μπμίμκ μ Γμοδέθδξ ζημ ένβμ ημο Ηζηνξία ηεο Φισξεληηαλήο πλόδνπ παναηηδνίγεζ ςξ ζπνπδαίν θηιόζνθν. Γεκ λένμοιε ακ μ Γδιήηνζμξ αοηόξ είπε ηάπμζα ζοββέκεζα ιε ημοξ Μακμοήθ ή/ηαζ Ηςάκκδ Υνοζμθςνά. Γκςνίγμοιε ιόκμ όηζ ήηακ ζηεκόξ θίθμξ ημο αοημηνάημνα Μακμοήθ Β’ Παθαζμθόβμο. ε δζάθμνεξ αζαθζμεήηεξ ζώγμκηαζ ανηεηέξ επζζημθέξ ημο Γδιδηνίμο πνμξ ημκ αοημηνάημνα, ηαεώξ ηαζ πμκήιαηά ημο ηαηά ηςκ ηαεμθζηώκ. ε ηάπμζα επζζημθή ημο ακαθένεηαζ ηαζ ζηδκ πνόαθερή ημο βζα ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. Σζξ επζζημθέξ αοηέξ ηζξ οπμβνάθεζ ςξ Γεκήηξηνο Υξπζνισξάο, Θεζζαινληθεύο.
[38]
12. Χνξηαζκέλνο Ηωάκκδξ (1370-1439) Ο Ηςάκκδξ Υμνηαζιέκμξ ήηακ Βογακηζκόξ ιμκαπόξ, αζαθζόθζθμξ, ιαεδιαηζηόξ ηαζ αζηνμκόιμξ. Τπήνλε κμηάνζμξ ημο Παηνζανπείμο, δάζηαθμξ ηςκ Μάνημο Δοβεκζημύ, Βδζζανίωκα ηαζ Γεώνβζμο Γεκκάδζμο ηαζ ζοββναθέαξ επζζημθώκ, πμζδιάηςκ, επζβναιιάηςκ, θζθμθμβζηώκ, ζζημνζηώκ ηαζ θζθμζμθζηώκ ένβςκ. Ανηεηά πεζνόβναθα πμο έπμοιε θαίκεηαζ όηζ ακήηακ ζηδκ πνμζςπζηή ημο αζαθζμεήηδ.
[39]
13. Γεκηζηόο-Πιήζσλ Γεώνβζμξ (1355-1452) Ο Γεώνβζμξ Γειζζηόξ-Πθήεςκ ήηακ από ημοξ ηεθεοηαίμοξ θμβίμοξ ηαζ θζθμζόθμοξ ημο Βογακηίμο (πέεακε έκα πνόκμ πνζκ ηδκ άθςζδ ηδξ Πόθδξ ηαζ ηδκ ηαηάθοζδ ηδξ Βογακηζκήξ αοημηναημνίαξ) ηαζ μ πνώημξ πμο οπεναζπίζηδηε ιε ζεέκμξ ηδ θοζζηή ηαζ πμθζηζζηζηή ζοκέπεζα ηδξ έκκμζαξ ημο Δθθδκζζιμύ. ημοξ αζώκεξ πμο ζημ Βογάκηζμ δ θέλδ Έιιελαο ήηακ ζοκώκοιδ ημο εεκζημύ ηαζ παβακζζηή, μ Γειζζηόξ είπε ηδκ πενίθδιδ θνάζδ: «.. εζκέλ Έιιελεο ην γέλνο, σο ε ηε θσλή θαη ε πάηξηνο παηδεία καξηπξεί». Ο Γεώξγηνο Γεκηζηόο Πιήζσλ
Ήηακ δ επμπή πμο ζηδκ θείκμοζα αοημηναημνία μ ανζειόξ ηςκ κέςκ πμο γμύζακ ζε ιμκαζηήνζα ςξ ιμκαπμί (μζ ηθδνζημί δεκ ζηναηεύμκηακ) οπενέααζκε ηαηά πμθύ ημκ ανζειό ηςκ 500.000. Ο Γειζζηόξ πενζθνμκμύζε ημοξ ηαθόβενμοξ αοημύξ πμο όπςξ έθεβε … δεηνύζαλ ηελ επδαηκνλία ζηε θηώρεηα, ηελ αγακία, ηε λεζηεία, ηελ αθαζαξζία, ηελ ακάζεηα θαη ηελ αδξάλεηα. Έλα ζκήλνο θεθήλσλ πνπ ηξεθόηαλ από ην δεκόζην ηακείν. Ο Γειζζηόξ βεκκήεδηε πζεακόηαηα ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ (ηαη’ άθθμοξ ζηδκ πάνηδ) από εύπμνδ μζημβέκεζα. Σμ 1380 δ μζημβέκεζα εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Αδνζακμύπμθδ, πμο ήηακ ηόηε πνςηεύμοζα ημο μεςιακζημύ ηνάημοξ. Γζα ηδκ ιόνθςζδ ημο κεανμύ Γεςνβίμο μ παηέναξ ημο – πμο ηαηείπε ορδθή δζμζηδηζηή εέζδ ζηδκ παηνζανπζηή ζενανπία - ιενίικδζε κα πνμζθάαεζ ςξ
[40]
δάζηαθό ημο έκα εθθδκζζηή Δαναίμ θζθόζμθμ, ημκ Δθζζαίμ,5 πμο ήηακ ηαζ δάζηαθμξ ηδξ θζθμζμθίαξ ημο Αβεξξόε ηαζ ημο Αβηθέλλα ζηδκ μεςιακζηή αοθή. Ο Δθζζαίμξ ήηακ πμθοεεσζηήξ ή μπαδόξ ημο Εςνμαζηνζζιμύ6 ηαζ ηάημπμξ ηδξ κεμπθαηςκζηήξ θζθμζμθίαξ. Ο Γειζζηόξ ηαηά ηδκ δζάνηεζα ηδξ γςήξ ημο ηαηάθενε κα ζογεύλεζ αοηά ηα δομ θζθμζμθζηά νεύιαηα ιε απόθοηδ επζηοπία. Γεκ είκαζ πενίενβμ, πμο μ Γειζζηόξ έπμκηαξ αοηά ηα θζθμζμθζηά εθόδζα ηαηακόδζε ηδκ πκεοιαηζηή αεθζόηδηα ηαζ ηδ θζθμζμθζηή ηαζ εεμθμβζηή ακεπάνηεζα ημο αογακηζκμύ ενδζηεοηζημύ ηαηεζηδιέκμο. Φακαηζηόξ μπαδόξ ημο Πθάηςκα, άθθαλε ημ όκμιά ημο ζημ ανπαζόηενμ Πιήζσλ έηζζ πμο κα εοιίγεζ ηαζ ημ όκμια ημο ιεβάθμο θζθμζόθμο Πθάηςκα. Ανβόηενα μ θακαηζηόξ ημο ακηίπαθμξ (ηαζ πνώημξ μζημοιεκζηόξ παηνζάνπδξ ιεηά ηδκ άθςζδ) Γεώνβζμξ Γεκκάδζμξ ζζπονίζηδηε όηζ «ην όλνκα απηό ηνπ εδόζε ππό ησλ δαηκόλσλ»(!). Ο Γειζζηόξ-Πθήεςκ επέζηνερε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ άνπζζε κα δζδάζηεζ. Οζ ζδέεξ ημο όιςξ εκόπθδζακ ημ Οζημοιεκζηό Παηνζανπείμ, αθθά ηαζ ημοξ ημζιζημύξ άνπμκηεξ, ιε απμηέθεζια κα ελμνζζηεί ημ 1393 (ή ηαηά άθθμοξ ζζημνζημύξ 1400 ή 1414) ζημ δεζπμηάημ ημο Μοζηνά, ημο μπμίμο δβειόκαξ ήηακ μ Θεόδσξνο Β’ Παιαηνιόγνο. ημ Μοζηνά μ Γειζζηόξ ακέθααε ημ αλίςια ημο βεκζημύ δζηαζηή, αθθά ηαοηόπνμκα έβζκε βκςζηόξ ςξ δάζηαθμξ ηαζ θζθόζμθμξ. Απέηηδζε αθμζζςιέκμοξ μπαδμύξ ηαζ ιαεδηέξ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ μ ιεηέπεζηα ηανδζκάθζμξ Βδζζανίωκ ηαεώξ ηαζ μζ: Λαόκζημξ Χαθημημκδύθδξ, Ηωάκκδξ Πηζηεύεηαη όηη ν Διηζαίνο θαηεγνξήζεθε από ηνπο Οζσκαλνύο σο εηδσινιάηξεο θαη θαηαδηθάζηεθε ζε ζαλάησζε ζηελ ππξά. 6 Ο Εσξναζηξηζκόο είλαη ε ζξεζθεία πνπ ίδξπζε ν Εσξνάζηξεο ή Εαξαηνύζηξα (628551 π.Χ.). Ήηαλ ε πξώηε επίζεκε ζξεζθεία ηεο Πεξζηθήο απηνθξαηνξίαο. Ζ ζενινγία ηνπ Εσξναζηξηζκνύ είλαη κίγκα κνλνζετζκνύ θαη δπτζκνύ. ύκθσλα κ’ απηήλ ππάξρεη κόλν έλαο αιεζηλόο Θεόο πνπ απνθαιείηαη Απμύνα Μάγκηα ν νπνίνο δεκηνύξγεζε ην ζύκπαλ. Παξάιιεια ππάξρεη θαη ην θαθό πλεύκα ν Απνζιάκ πνπ είλαη ε πεγή ηνπ ζθόηνπο θαη ηνπ θαθνύ θαη θπξηαξρεί ζηνλ Κάησ Κόζκν. ηνλ θόζκν ππάξρεη κηα ζπλερήο πάιε κεηαμύ απηώλ ησλ δύν δπλάκεσλ. 5
[41]
Ανβονόπμοθμξ, Ηενώκοιμξ Χανζηώκοιμξ, Μζπαήθμξ Απμζηόθδξ ηαζ άθθμζ. Οζ ζοιπαηνζώηεξ ημο ημκ εαύιαγακ ηαζ ημκ απμηαθμύζακ ζνθό, μζ δε Παθαζμθόβμζ ημκ εηηζιμύζακ ζδζαίηενα ηαζ ημο δώνζζακ ηηήιαηα ζηδκ Πεθμπόκκδζμ. Μεηαλύ 1416 ηαζ 1423 μ Γειζζηόξ ζοκηάζζεζ ηαζ οπμαάθθεζ οπμικήιαηα ζημκ αοημηνάημνα Μαλνπήι Β’ Παιαηνιόγν ηαζ ζημ δεζπόηδ ημο Μοζηνά Θεόδσξν Παιαηνιόγν, ζηα μπμία πνμζπαεεί κα ημοξ πείζεζ βζα ηδκ ακάβηδ ηδξ πμθζηεζαηήξ ακαδδιζμονβίαξ ημο ακύπανηημο ζηδκ πναβιαηζηόηδηα, Βογακηζκμύ ηνάημοξ. Πνμηείκεζ αηόια έκα μθμηθδνςιέκμ ζπέδζμ δζμζηδηζηήξ, μζημκμιζηήξ ηαζ ημζκςκζηήξ ιεηαννύειζζδξ, βζα ηδκ άιοκα ηδξ Πεθμπμκκήζμο, ημο ιόκμο εθεύεενμο αηόιδ ηιήιαημξ ηδξ πάθαζ πμηέ ηναηαζάξ αογακηζκήξ αοημηναημνίαξ. Ο Ησάλλεο Ζ’ Παιαηνιόγνο
ιςξ δ ηναηζηή ιδπακή ημο Βογακηίμο έπεζ πάρεζ πνμ πμθθμύ κα θεζημονβεί ηαζ επζηναημύζε πακημύ εηθοθζζιόξ, δζαθεμνά ηαζ παναηιή. Σμ 1438 μ Γειζζηόξ ηθήεδηε από ημκ (πνμηεθεοηαίμ) αοημηνάημνα Ησάλλε Ζ’ Παιαηνιόγν κα ζοιιεηάζπεζ ζηδ ύκμδμ ηδξ Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ βζα ηδκ Έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. Ζ ζύκμδμξ αοηή καοάβδζε, αθθά μ Γειζζηόξ πανέιεζκε ζηδ Φθςνεκηία, όπμο μζ εαοιαζηέξ ημο Πθάηςκα ημκ παναηίκδζακ κα βνάρεζ ημ βκςζηό ένβμ ημο Πεξί σλ Αξηζηνηέιεο πξνο Πιάησλα. Σμ ένβμ αοηό απμηέθεζε ηδ ενοαθθίδα ηδξ δζαιάπδξ ιεηαλύ μπαδώκ ηδξ ανζζημηεθζηήξ ηαζ [42]
ηδξ πθαηςκζηήξ θζθμζμθίαξ ζηδκ Δονώπδ. Ο οπένβδνμξ πθέμκ Γειζζηόξ έδςζε ζηδκ Φθςνεκηία δζαθέλεζξ ηαζ άθδζε άνζζηεξ εκηοπώζεζξ ζημοξ ηύηθμοξ ηςκ Ηηαθώκ μοιακζζηώκ, ηενδίγμκηαξ ζδζαζηένςξ ημκ εαοιαζιό ημο ιεηέπεζηα ζδνοηή ηδξ Πιαησληθήο Αθαδεκίαο ηεο Φισξεληίαο δμύηα ηδξ Σμζηάκδξ Κόδηκν Μέδηθν (Cosimo di Giovanni de' Medici, 1389 - 1464). Ο ιεβάθμξ μοιακζζηήξ ηαζ πνώημξ δζεοεοκηήξ ηδξ Αηαδδιίαξ Μανζίθζμ Φζηζίκμ (Marsilio Ficino) απεηάθεζε ανβόηενα ημκ δζδάζηαθμ Πθήεςκα δεύηεξν Πιάησλα. Ο Γειζζηόξ έβναρε ηαζ πμθθά άθθα ένβα, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ ημ Νόκσλ ζπγγξαθή ζημ μπμίμ πενζέβναθε ηδ δμιή ημο ζδακζημύ ηνάημοξ, όπςξ μ ίδζμξ ηδκ μναιαηζγόηακ από ηδκ κεόηδηά ημο. Μεηαλύ άθθςκ γδημύζε ηδκ «επαλειιελνπνίεζε ηεο Πεινπνλλήζνπ» ηαζ ηδκ ακααίςζδ ηδξ εεκζηήξ ενδζηείαξ ηςκ Δθθήκςκ. Ο Sigismondo Malatesta
Γοζηοπώξ από ημ ένβμ αοηό ζώγμκηαζ εθάπζζηα απμζπάζιαηα βζαηί ιεηά ημ εάκαηό ημο μζ δεζπόηεξ ημο Μοζηνά πανέδςζακ ημ πεζνόβναθμ ζημκ δζμνζζιέκμ από ημκ Μςάιεε Β’ ημκ Πμνεδηή παηνζάνπδ Γελλάδην ρνιάξην, μ μπμίμξ ημ έηαρε δδιόζζα, ηαεώξ εεςνήεδηε εηδσινιαηξηθό θαη ζαηαληθό, πμο πενζείπε ζηζξ ζεθίδεξ ημο ηα ζαπξά ησλ Διιήλσλ ιεξήκαηα. Κάθεζε ιάθζζηα όζμοξ ηαηέπμοκ ακηίβναθα, κα ηα ηαηαζηνέρμοκ ηαζ αοηά. Ο ίδζμξ παηνζάνπδξ δζέηαλε ημκ ααζακζζιό ηαζ ηδκ εακάηςζδ ημο ιαεδηή ημο Πθήεςκμξ Ημοαεκάθζμο, ιε ημ αζηζμθμβζηό όηζ αοηόξ πενζενπόηακ ηδκ Πεθμπόκκδζμ, αβάγμκηαξ θόβμοξ ηαηά ηδξ αογακηζκήξ ελμοζίαξ ηαζ ηδξ Δηηθδζίαξ. [43]
Ο Γειζζηόξ πέεακε ημ 1452 ζε δθζηία 97 εηώκ, έκα ιόθζξ πνόκμ πνζκ ηδκ άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ ηαζ ηδκ ηαηάθοζδ ηδξ αογακηζκήξ αοημηναημνίαξ. Οζ πενζζζόηενμζ ιαεδηέξ ημο, ακάιεζα ζημοξ μπμίμοξ ηαζ μ Βδζζανίςκ, έθοβακ ζηδκ Ηηαθία όπμο ζοκέααθακ ζδιακηζηά ζηδκ θεβόιεκδ Ακαβέκκδζδ. Σμ 1465 μ εαοιαζηήξ ημο δβειόκαξ ημο Ρίιζκζ ηγθηζκόλην Μαιαηέζηα (Sigismondo Malatesta, 1417 - 1468) πήνε ηα μζηά ημο Γειζζημύ ηαζ ηα ιεηέθενε ζημ καό ημο αβίμο Φναβηίζημο ζημ Ρίιζκζ, όπμο ανίζημκηαζ ιέπνζ ζήιενα. Ο ιεβάθμξ Έθθδκαξ πμζδηήξ Κςζηήξ Παθαιάξ αθζένςζε ζημκ Γειζζηό-Πθήεςκα έκα ημο πμίδια πμο πενζέπεηαζ ζηδ ζοθθμβή ημο «Ο Γσδεθάινγνο ηνπ Γύθηνπ» Οη πνιύζενη Μαθαξηζκέλνο εζύ πνπ κειέηεζεο λα ηνλ νξζώζεο απάλσ ζηνπο ώκνπο ζνπ ην ζπληξηκκέλν λαό ησλ Διιήλσλ! Σνπ Νόκνπ η’ άγαικα ζηαίλεηο θνξώλα ηνπ, ζηηο καξκαξέληεο θνιώλεο ηνπ ζθάιηζεο ηνπο ινγηζκνύο ησλ Πισηίλσλ. …………………………………….. ηνπο ρξηζηηαλνύο ηνπο κηζόδσνπο αλάκεζα μαλαδσληάλεςεο Οιπκπνπο άγλσξνπο, έζλε θαηλνύξησλ αζαλάησλ θη άζηξσλ κέζα ζε ζέλα Λπθνύξγνη θαη Πιάησλεο απαληεζήθαλ, ην ιόγν μαλάλησζεο ησλ Εσξνάζηξσλ. ………………………………………… νθόο, θξηηήο θαη πξνθήηεο καο κνίξαζεο [44]
από ην γάια πνπ εζέλα ζε πόηηζε ηεο Οπξαλίαο Αθξνδίηεο ε ξώγα. Σνπ θόζκνπ αθήλεηο ην ηέθλν, ην ζάκα ζνπ κα ν κηζεξόο θη ν ζηξαβόο θη ν δειόθηνλνο ιπζζνκαλάεη θαη ην ξίρλεη ζηε θιόγα. Όκσο ν αέξαο ηξηγύξσ ζηε θιόγα ζνπ πλνή ζνθίαο θη αιήζεηεο πλνή γίλεηαη, θη από ηε ζξάθα ηεο θιόγαο πεηάρηε ζηνλ ήιην νιόηζα έλαο λνπο κεγαιόθηεξνο η’ απνθαίδηα ζνπ θξύβνπκε γθόιθηα καο, θαη ζεζαπξόο ηεο θσηηάο ζνπ είλ’ ε ζηάρηε!
Ο Γεώξγηνο Γεκηζηόο-Πιήζσλ
[45]
14. Βάιια Λνξέληζν (1405-1457)
Ηηαιόο
Ο Λμνέκηζμ Βάθθα (Lorenzo Valla) οπήνλε Ηηαθόξ μοιακζζηήξ, θζθόθμβμξ, ηαεδβδηήξ πακεπζζηδιίμο ηαζ ιεθεηδηήξ ηδξ ηθαζζζηήξ εονςπασηήξ ηαζ εθθδκζηήξ θζθμθμβίαξ. πμύδαζε νδημνζηή, θαηζκζηά ηαζ εθθδκζηά ζηδ βεκέηεζνά ημο Ρώιδ ηαζ ζε δθζηία 26 εηώκ έβζκε ηθδνζηόξ. Γζμνίζηδηε ηαεδβδηήξ ημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πααίαξ όπμο ιεηαλύ άθθςκ δίδαλε νδημνζηή ηαζ ηδ θζθμζμθία ημο Δπίημονμο. Μεηάθναζε ζηα θαηζκζηά ηαζ ημ ένβμ ημο Έθθδκα θζθμζόθμο Πεξί εδνλήο – De voluptate. ύιθςκα ιε ηζξ απόρεζξ ημο Δπίημονμο, μ άκενςπμξ δδιζμονβήεδηε από ημ Θεό, άνα δ θύζδ ημο ηαζ ηα έκζηζηηά ημο, όπςξ ηαζ μζ απμθαύζεζξ πμο πνμηαθμύκηαζ βζα ηδκ ζηακμπμίδζή ηςκ εκζηίηηςκ αοηώκ είκαζ ηαθέξ βζαηί είκαζ εη Θεμύ. Ο Λνξέληζν Βάιια
Ο Βάθθα ήνεε ζε ζύβηνμοζδ ιε ημ ηαεδβδηζηό ηαηεζηδιέκμ ηαζ ακαβηάζηδηε κα παναζηδεεί ηαζ κα ηαηαθύβεζ ζηδκ Νάπμθδ, όπμο ενβάζηδηε ςξ ζζημνζηόξ ζηδκ αοθή ημο ααζζθζά Αθθόκζμ. Από ημ 1447 ενβάζηδηε ζηδ Ρώιδ βζα ηδκ ιεηάθναζδ ένβςκ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ ηαζ μ ίδζμξ μ Βάθθα ιεηάθναζε ημοξ ζζημνζημύξ Ζνόδμημ ηαζ Θμοηοδίδδ ηαζ Αίζςπμ. ηδκ ιεηαθναζηζηή αοηή μιάδα ιεηείπακ ηαζ μζ Θεόδωνμξ Γαγήξ, Ηωάκκδξ Ανβονόπμοθμξ ηαζ Γεώνβζμξ Σναπεγμύκηζμξ, βζα ημοξ μπμίμοξ εα ιζθήζμοιε παναηάης.
[46]
Σμ δζαζδιόηενμ ένβμ ημο Βάθθα ήηακ ημ Πεξί ηεο θαθώο ζεσξνπκέλεο θαη ςεπδνύο δσξεάο ηνπ Κσλζηαληίλνπ (Constitutum Constantini), ζημ μπμίμ απεδείηκοε όηζ δ πενίθδιδ Κσλζηαληίλεηα Γσξεά, ζύιθςκα ιε ηδ μπμία μ εηάζημηε επίζημπμξ ηδξ Ρώιδξ (πάπαξ) είπε ηδκ ημζιζηή ελμοζία ζηδκ Δονώπδ, ήηακ πθαζηή. Αηόια μ ακηζννδζίαξ Βάθθα ανκήεδηε κα δεπηεί όηζ ημ «Πζζηεύς» ζοκηάπεδηε από ημοξ ιαεδηέξ ημο Υνζζημύ, οπμπνεώεδηε ζε ακάηνζζδ από ιέθδ ηδξ Ηενάξ Δλέηαζδξ ηαζ βθίηςζε από πανέιααζδ ημο ααζζθζά ηδξ Νάπμθδξ Αθθόκζμ. Σμ ένβμ ημο Βάθθα ρόιηα ζηελ Καηλή Γηαζήθε ιπήηακ ζημκ Index ηςκ απαβμνεοιέκςκ αζαθίςκ ηδξ Καεμθζηήξ Δηηθδζίαξ
Index Librorum Prohibitorum
[47]
15. Απξίζπαο Ηωάκκδξ (Giovanni Aurispa,1376-1459) Ο Ηηαθόξ ζζημνζηόξ, θόβζμξ, πμζδηήξ, μοιακζζηήξ ηαζ εθθδκζζηήξ Ηςάκκδξ Αονίζπαξ (ελεθθδκζζιέκμ όκμια ημο Giovanni Aurispa) ζοκέααθε απμθαζζζηζηά ζηδκ ακααίςζδ ηςκ εθθδκζηώκ ζπμοδώκ ζηδκ Ηηαθία ημο 15μο αζώκα Δίκαζ μ άκενςπμξ πμο εεςνείηαζ όηζ ηαηάθενε κα ζοβηεκηνώζεζ ηαζ κα δζαζώζεζ ιεβάθμ ιένμξ ηςκ ένβςκ ηδξ εθθδκζηήξ ηθαζζζηήξ βναιιαηείαξ. Ο Αονίζπαξ βεκκήεδηε ζηδκ πόθδ Νόημ ηδξ ζηεθίαξ. Δθάπζζηα πνάβιαηα λένμοιε βζα ηα πνώηα πνόκζα ηδξ γςήξ ημο πμύδαζε ιε οπμηνμθία ημο ααζζθζά ηδξ ζηεθίαξ ζηδ Μπμθόκζα. Πξνηνκή ηνπ Giovanni Avrispa
Σμ 1413 πήβε ζηδκ Υίμ ηαζ ακέθααε ηδ δζδαζηαθία εκόξ πθμύζζμο Γεκμαέγμο ειπόνμο ημο κδζζμύ. Δηεί έιαεε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ άνπζζε ζοθθέβεζ αζαθία ηαζ πεζνόβναθα ανπαίςκ ηναβζηώκ ηαζ ζζημνζηώκ ζοββναθέςκ, όπςξ μ Δονζπίδδξ, μ μθμηθήξ, μ Θμοηοδίδδξ η.ά. οβηέκηνςζε ανηεηά ένβα, ηα μπμία έθενε ιαγί ημο ζηδκ πόθδ ααόκα ηδξ αμνεζμδοηζηήξ Ηηαθίαξ όπμο άνπζζε κα δζδάζηεζ εθθδκζηά. Ζ θζθμδμλία ημο Αονίζπα κα ζοβηεκηνώζεζ όζμ ημ δοκαηό ιεβαθύηενμ ανζειό ένβςκ Δθθήκςκ ηθαζζζηώκ ζοββναθέςκ, ημκ ώεδζε κα πάεζ ημ 1418 ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ. Δηεί έιεζκε ανηεηά πνόκζα, ηεθεζμπμίδζε ηζξ βκώζεζξ ημο ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ ζοκέθεβε ιακζςδώξ όπμζμ πεζνόβναθμ [48]
ιπμνμύζε κα αβμνάζεζ. Λέβεηαζ όηζ αβόναζε όθα ηα ζενά αζαθία ηδξ πόθδξ ηαζ όηζ μ αοημηνάημναξ Μακμοήθ Παθαζμθόβμξ ημο δώνζζε ηάπμζμοξ ηόιμοξ ένβςκ ημο Ξεκμθώκηα ηαζ ημο Βογακηζκμύ ζζημνζημύ Πνμημπίμο. Δπέζηνερε ζηδκ Ηηαθία ηαζ εβηαηαζηάεδηε ζηδ Φθςνεκηία, θένκμκηαξ ιαγί ημο πενί ημοξ ηνζαηόζζμοξ ηόιμοξ ένβςκ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Πνμζεθήθεδ ςξ βναιιαηέαξ ημο πάπα Δοβεκίμο Γ’ (ηαζ αημθμύεςξ ημο δζαδόπμο ημο Νζημθάμο Δ’), εβηαηαζηάεδηε ζηδ Ρώιδ ηαζ αζπμθήεδηε εηεί ιε ηδ δζδαζηαθία ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ. Δίπε επζθακείξ ιαεδηέξ ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ ημκ ζοιπαηνζώηδ ημο θζθόθμβμ ηαζ εθθδκζζηή Λμνέκηζμ Βάθθα. Σμ 1421 μ πάπαξ Μανηίκμξ ακέεεζε ζημκ Αονίζπα δζπθςιαηζηή απμζημθή ζημκ Βογακηζκό αοημηνάημνα. Μεηάιιην κε ηνλ Απξίζπα
ηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηένδζζε ηδκ εύκμζα ημο Μακμοήθ ηαζ ημο βζμο ηαζ δζαδόπμο ημο Ησάλλε Ζ’ Παιαηνιόγνπ, ημκ μπμίμ ζοκόδεοζε ζε ηαλίδζα ημο ζε εονςπασηέξ πόθεζξ. Σμ 1423 μ Αονίζπαξ έθηαζε ζηδ Βεκεηία ιε αηόια ιεβαθύηενδ ζοθθμβή εθθδκζηώκ ηεζιέκςκ. Ήηακ δ ιεβαθύηενδ ζοβηέκηνςζδ αζαθίςκ, ηδκ μπμία λεπέναζε ιόκμ μ Βδζζανίωκ, όηακ εβηαηέθεζρε ημ Βογάκηζμ ηαζ εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Ηηαθία. Σα αζαθία πμο έθενε ιαγί ημο Αονίζπαξ πενζθάιαακακ όθα ηα ένβα ημο Πθάηςκα, ημο Πθςηίκμο, ημο Πνόηθμο, πμθθά ημο Ηάιαθζπμο, πμθθώκ Δθθήκςκ πμζδηώκ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ημο Πζκδάνμο, ημο Καθθίιαπμο, ημο Οππζακμύ, ζζημνζηά ημο Ξεκμθώκηα, ημο Γίςκμξ Καζίμο, ημο Γζόδςνμο ζηεθζώηδ, ημο Αννζακμύ ηαζ ημο Πνμημπίμο. [49]
ηδ ζοθθμβή ημο Αονίζπα πενζθαιαάκμκηακ αηόια πεζνόβναθα ημο Αεήκαζμο, επηά ηναβςδίεξ ημο μθμηθή ηαζ έλζ ημο Αζζπύθμο, ηα ένβμ Αξγνλαπηηθά ημο Απμθθώκζμο ημο Ρόδζμο, δ Ηιηάδα ημο Οιήνμο, θόβμζ ημο Γδιμζεέκδ, δ Γεσγξαθία ημο ηνάαςκα ηαζ πμθθά άθθα. Σέθμξ παηενζηά ηείιεκα ημο Γνδβμνίμο Ναγζακγδκμύ ηαζ ημο Ηςάκκδ Υνοζόζημιμο. Πμθθά από αοηά ήηακ αηόια άβκςζηα ζηδ Γύζδ. Σμ 1424 μ Αονίζπαξ πήβε ζηδ Μπμθόκζα όπμο πνμζθήθεδηε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ πόθδξ ςξ ηαεδβδηήξ εθθδκζηώκ ζπμοδώκ. Σμ 1438 έθααε ιένμξ ςξ ιέθμξ ηδξ παπζηήξ ακηζπνμζςπίαξ ζηδ ύκμδμ Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ βζα ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. Από ημ 1450 έγδζε ζηδ Φενάνα, όπμο ηαζ πέεακε ημ 1459. Ο Αονίζπαξ αζπμθήεδηε ηαζ ιε ιεηαθνάζεζξ εθθδκζηώκ ένβςκ ηαζ πανάθθδθα έβναρε αλζόθμβα πμζήιαηα.
[50]
16. Γθνπαξίλη Γημοανίκμ (1374-1460) Ηηαθόξ Ο Ηηαθόξ θόβζμξ, μοιακζζηήξ ηαζ εθθδκζζηήξ Γημοανίκμ Γημοανίκζ (Guarino da Verona Guarini) βεκκήεδηε ζηδ Βενόκα. πμύδαζε ζηδ βεκέηεζνά ημο ηαζ ζηδκ Πάκημαα ηαζ ιεηά έγδζε βζα πέκηε πνόκζα ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ, όπμο ιαεήηεοζε ημκηά ζημκ Μακμοήθ Χνοζμθωνά, έιαεε άνζζηα ηδκ εθθδκζηή βθώζζα, έβζκε ηάημπμξ ηδξ εθθδκζηήξ παζδείαξ ηαζ εηπαζδεύηδηε ζηδκ νδημνζηή ηέπκδ. Σαλίδερε ζηδκ Ηηαθία έπμκηαξ ιαγί δομ ηζαώηζα ιε παθζά εθθδκζηά πεζνόβναθα, αθθά ημ έκα πάεδηε όηακ ημ πθμίμ ημο έπεζε ζε εαθαζζμηαναπή. Ο ίδζμξ έθεβε πςξ δ απώθεζα αοημύ ημο πμθύηζιμο θμνηίμο, ημο πνμηάθεζε ηόζδ θύπδ πμο ηα ιαθθζά ημο άζπνζζακ ιέζα ζε έκα ανάδο. Ο Γθνπαξίλν Γθνπαξίλη
Ο Γημοανίκζ δίδαλε εθθδκζηά ζηδ Βενόκα, ηδ Μάκημοα, ηδ Βεκεηία ηαζ ηδ Φθςνεκηία. Σμ 1436 έβζκε ηαεδβδηήξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Φενάνα ηαζ δ δζδαζηαθία ημο πνμζέθηοζε πμθθμύξ ιαεδηέξ από όθδ ηδκ Δονώπδ. Πναβιαημπμίδζε πμθθέξ ιεηαθνάζεζξ Δθθήκςκ ηθαζζζηώκ όπςξ μ ηνάαςκ, μ Ανζζημηέθδξ ηαζ μ Πθμύηανπμξ. Σμ 1452 απμθάζζζε κα ζοβηεκηνώζεζ ιζα ζοθθμβή ηεζιέκςκ πμο εα ηαηαδείηκοακ ηδ εέζδ πμο είπε μ δάζηαθόξ Μακμοήθ Υνοζμθςνάξ ζημκ ηόζιμ ηδξ βκώζδξ. Ο ηίηθμξ ηδξ ζοθθμβήξ αοηήξ ήηακ Υξπζνισξίλα (Chrysolorina).
[51]
17. Ο ηανδζκάθζμξ Ηζίδσξνο ημο Κζέαμο (1385-1463) Ο ηόπμξ ηαηαβςβήξ ημο Ηζίδςνμο δζαθένεζ, ηάπμζμζ ζζημνζημί ημκ ημπμεεημύκ ζηδκ Μμκειααζία, άθθμζ ζηδκ Πόθδ ή ζηδκ Θεζζαθμκίηδ. Σμ 1434 ήηακ δβμύιεκμξ ηδξ ιμκήξ ημο Αβίμο Γδιδηνίμο. Γκςζηόξ βζα ηδκ ιόνθςζδ ηαζ ηδκ εοβθςηηία ημο ζοκόδεοζε ημ 1435 ημκ αοημηνάημνα Ησάλλε Ζ’ Παιαηνιόγν ζηδ Μεηαννοειζζηζηή ύκμδμ ηδξ Βαζζθείαξ ζηδκ Δθαεηία. Με πνμηνμπή ημο πάπα Δπγέληνπ Γ’ μ αοημηνάημναξ ημκ πεζνμηόκδζε ιδηνμπμθίηδ Κζέαμο. Από ηδ εέζδ αοηή μ Ηζίδςνμξ έπεζζε ημκ Μέβα Γμύηα Βαζίιεην Γ’ κα ζοιιεηάζπεζ ζηδκ ζύκμδμ Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ βζα ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. Ο θαξδηλάιηνο Ηζίδσξνο
ηδκ ίδζα ζύκμδμ ζοιιεηείπε ηαζ μ αογακηζκόξ αοημηνάημναξ ιε ιεβάθδ ακηζπνμζςπεία, ιέθμξ ηδξ μπμίμξ ήηακ ηαζ μ Βδζζανίωκ, έκαξ από ημοξ οπμζηδνζπηέξ ηδξ έκςζδξ. Ο Ηζίδςνμξ ηαζ μ Βδζζανίςκ ενβάζηδηακ ιε πάεμξ βζα ηδκ έκςζδ. Ο πάπαξ ζε ακαβκώνζζδ ηςκ πνμζπαεεζώκ ημο Ηζίδςνμο ημκ έπνζζε ηανδζκάθζμ ηδξ Καεμθζηήξ Δηηθδζίαξ (όπςξ έηακε ηαζ βζα ημκ Βδζζανίςκα). Ο Ηζίδςνμξ ηαλίδεοζε ζε Γαθιαηία, Λζεμοακία ηαζ αθθμύ ακαββέθθμκηαξ ηδκ έκςζδ, αθθά μ δβειόκαξ ηαζ μ ηθήνμξ ηςκ Ρώζςκ ηδκ ηαηαδίηαζακ ηαζ οπμπνέςζακ ημκ ηανδζκάθζμ κα ηθεζζηεί ζε ιμκαζηήνζ. Έιεζκε ζηδκ ζζημνία ηδξ Ρςζίαξ ςξ ν Ηζίδσξνο ν Απνζηάηεο. Σμ 1452, μ πάπαξ Νζηόθαμξ Δ’ εέθμκηαξ κα αμδεήζεζ ημ Βογάκηζμ από ηδκ ημονηζηή επζεεηζηόηδηα, έζηεζθε ζηδκ Πόθδ [52]
ημκ Ηζίδςνμ ιε 200 ζηναηζώηεξ. Κύνζμξ ζηόπμξ ημο πάπα ήηακ κα πεζζεεί μ μνεόδμλμξ ηθήνμξ κα απμδεπεεί ηζξ απμθάζεζξ ηδξ οκόδμο Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ. Μαγί ημο ήηακ ηαζ μ Λεμκάνδμξ μ Χίμξ. Ο αοημηνάημναξ Κσλζηαληίλνο Παιαηνιόγνο ημοξ οπμδέπεδηε ιε ηζιέξ ηαζ ζηζξ 12 Γεηειανίμο 1452 μ Ηζίδςνμξ, ιέζα ζημ καό ηδξ Αβίαξ μθίαξ ηήνολε επίζδια ηδκ έκςζδ. οκάκηδζε όιςξ ηδκ έκημκδ ακηίδναζδ ημο θαμύ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ, πμο πνμηζιμύζε κα οπμηαπεεί ζημοξ Σμύνημοξ πανά κα δεπεεί ηαεμθζημύξ ηανδζκαθίμοξ ηαζ επζζηόπμοξ. ηακ μ Μςάιεε Β’ ηαζ μ ζηναηόξ ημο πμθζόνηδζακ ηδκ Πόθδ, μ Ηζίδςνμξ ιε ημοξ ζηναηζώηεξ ημοξ οπεναζπίζηδηακ ιε βεκκαζόηδηα ηα ηείπδ ηδξ Βαζζθεύμοζαξ από ηζξ επζεέζεζξ. Ζ Πόιε ην 1453
Μεηά ηδκ Άθςζδ, μ Ηζίδςνμξ πζάζηδηε αζπιάθςημξ από ημοξ Σμύνημοξ, μζ μπμίμζ ημκ πμύθδζακ ςξ ζηθάαμ. Καηόνεςζε κα δναπεηεύζεζ, πέναζε ζηδ Υίμ, ζηδκ Πεθμπόκκδζμ ηαζ από εηεί ζηδκ Κνήηδ. Μεηά από πμθθέξ ηαημοπίεξ βύνζζε ζηδ Ρώιδ. Δηεί μ πάπαξ ημκ ακαηήνολε ηαεμθζηό παηνζάνπδ Κςκζηακηζκμύπμθδξ, δδθαδή ημο παναπώνδζε έκα ηίηθμ πςνίξ ακηίηνζζια. ιςξ, ιε αοηήκ ηδκ ζδζόηδηα έβναρε επζζημθέξ ζημκ πάπα ηαζ ζε πμθθμύξ Δονςπαίμοξ δβειόκεξ ιε ηζξ μπμίεξ ημοξ ηαθμύζε κα μνβακώζμοκ ζηαονμθμνία ηαηά ημο Μςάιεε πμο ημκ απμηαθμύζε πξόδξνκν ηνπ Αληίρξηζηνπ θαη γην ηνπ αηαλά.
[53]
18. Κπξηαθόο Αβηωκίηδξ (1391-1452) Ηηαιόο Ο Ηηαθόξ έιπμνμξ, μοιακζζηήξ ηαζ ανπαζμδίθδξ Κονζαηόξ Αβηςκίηδξ (ελεθθδκζζιέκμ όκμια ημο Ciriaco de Pizzicolli di Ancona), εεςνείηαζ μ πνόδνμιμξ ημο πενζδβδηζζιμύ (ημονζζιμύ) ηαζ μ παηέναξ ηδξ επζζηήιδξ ηδξ Ανπαζμθμβίαξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Ακηόκα (ελ μο ηαζ ημ Αβηςκίηδξ) από μζημβέκεζα ειπόνςκ ηαζ από κεανή δθζηία άνπζζε κα ηαλζδεύεζ βζα ημοξ ζημπμύξ ηδξ μζημβεκεζαηήξ επζπείνδζδξ ζηδ Ρώιδ, ηδ κόηζα Ηηαθία, ηδκ Ήπεζνμ, ηδκ Πεθμπόκκδζμ, ηδκ Δύαμζα, ανηεηά κδζζά ημο Αζβαίμο, ηδκ Μζηνά Αζία, ηδ ονία, ηδκ Κύπνμ, ηδκ Αίβοπημ ηαζ ηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ. ιςξ ημ εκδζαθένμκ ημο ζηνάθδηε πενζζζόηενμ ζηζξ ανπαζόηδηεξ, πμο εκηόπζζε ζηζξ πενζμπέξ πμο ηαλίδεοε ηαζ θζβόηενμ ημ ειπόνζμ. Ο Κπξηαθόο Αγθσλίηεο
Ζ ηάζδ ημο αοηή άνπζζε όηακ ζπμύδαγε ζηδ Ρώιδ, δ μπμία ήηακ βειάηδ από ικδιεία ηδξ επμπήξ ηδξ νςιασηήξ αοημηναημνίαξ. ηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ έιαεε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ βκςνίζηδηε ιε πμθθμύξ θμβίμοξ ημο Βογακηίμο όπςξ μ Λαόκζημξ Χαθημημκδύθδξ, μ Μζπαήθ Κνζηόαμοθμξ, μ Ηωάκκδξ Δοβεκζηόξ η.ά. Ο Κονζαηόξ ήηακ ίζςξ μ πνώημξ ηαλζδζώηδξ πμο ακαβκώνζζε ηδκ αλία ηςκ ενεζπίςκ ηδξ Δνέηνζαξ. Δηεί ζπεδίαζε ηα ηείπδ ηδξ ανπαίαξ πόθδξ, εκηόπζζε ηδ εέζδ ημο εεάηνμο ηαζ ηδξ αηνόπμθδξ ηαζ ακέθενε ηδκ ύπανλδ επζβναθώκ.
[54]
Άνπζζε κα ηαηαβνάθεζ ιε θεπημιένεζεξ όθα ηα ανπαία ικδιεία πμο ζοκακημύζε, κα ζπεδζάγεζ ηζξ ηαηόρεζξ ηςκ ηηζνίςκ (ηαζ ενεζπςιέκςκ καώκ), κα πναβιαημπμζεί ημπμβναθζηέξ παναηδνήζεζξ ηαζ κα ζοθθέβεζ ακηζηείιεκα πμο ιπμνμύζακ κα ιεηαθενεμύκ, όπςξ αβαθιαηίδζα, ημζιήιαηα, κμιίζιαηα, όπθα, ζθναβίδεξ, νοηά, πεζνόβναθα ηαζ άθθα. θα ηα εονήιαηά ημο ιε ηζξ πενζβναθέξ ηςκ ικδιείςκ ηδξ ανπαζόηδηαξ ηαηαβνάθδηακ ζε έκα ελάημιμ ένβμ ιε ηίηθμ Commentaria. Γοζηοπώξ ημ ζδιακηζηό αοηό ένβμ ηαηαζηνάθδηε ημ 1514 από πονηαβζά ηαζ έηζζ πάεδηακ πμθύηζιεξ πθδνμθμνίεξ, πμθθέξ από ηζξ μπμίεξ αθμνμύζακ ηαζ εθθδκζηά ικδιεία. Έπμοκ δζαζςεεί θίβα απμζπάζιαηα ημο ένβμο αοημύ ζε αζαθζμεήηεξ ηδξ Ηηαθίαξ ηαζ ηδξ Γενιακίαξ.
Δκπνξηθό πινίν ηνπ 14ν αηώλα
[55]
19. Λενλάξδνο μ Χίμξ (1395-1459) Ο Λεμκάνδμξ μ Υίμξ ήηακ έκαξ αηόια εθθδκζηήξ ηαηαβςβήξ θόβζμξ, πμο πνμζπώνδζε ζημκ ηαεμθζηζζιό. Ο Λεμκάνδμξ βεκκήεδηε ζηδ Υίμ ηαζ ζπμύδαζε ζηδκ Πάκημαα ηδξ Ηηαθίαξ ιε δαπάκεξ ηδξ βεκμοαηζηήξ μζημβέκεζαξ πνμοπόκηςκ ημο κδζζμύ Σδνπζηηληάλη. Σμ 1426 πήνε ημ πηοπίμ ημο ηαζ δίδαλε Θεμθμβία. Αζπάζηδηε ημ ηαεμθζηό δόβια ηαζ έβζκε ιμκαπόξ ημο ηάβιαημξ ηςκ Γμιζκζηακώκ. Υνδιάηζζε ζενμελεηαζηήξ, ήηακ θακαηζηόξ ηαεμθζηόξ ηαζ ζθμδνόξ πμθέιζμξ ηδξ Ονεμδμλίαξ. Σμ 1444 δζμνίζηδηε επίζημπμξ Μοηζθήκδξ από ημκ πάπα Δοβέκζμ Γ’. Σδκ ίδζα επμπή πενάηςζε ηδ ζοββναθή ημο πνώημο ημο ένβμο Πεξί ηεο αιεζνύο επγελείαο (De vera nobilitate). Ανβόηενα έβναρε ηαζ άθθα αζαθία εεμθμβζημύ πενζεπμιέκμο. οκόδεοζε ημκ ηανδζκάθζμ Ηζίδωνμ ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ πανεονέεδηε ζηδκ εκςηζηή θεζημονβία πμο έβζκε ζηδκ Αβία μθία ημ Γεηέιανζμ ημο 1452, ζηδκ μπμία πανώκ ήηακ ηαζ μ αοημηνάημναξ Κσλζηαληίλνο Παιαηνιόγνο. οιιεηείπε – όπςξ ηαζ μ Ηζίδςνμξ - ζηδκ άιοκα ηδξ Πόθδξ ηαζ ηναοιαηίζηδηε. Μεηά ηδκ πηώζδ ηδξ πήβε ζηδκ Υίμ. Δηεί έβναρε ιαηνά επζζημθή ζημ πάπα Νηθόιαν Δ’ ζηδκ μπμία πενζέβναθε ιε θεπημιένεζεξ όθα ηα ηναβζηά βεβμκόηα ηδξ πμθζμνηίαξ ηαζ ηδξ άθςζδξ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ. Ζ επζζημθή αοηή εεςνείηαζ έκα ζδιακηζηό ζζημνζηό κημημοιέκημ ηςκ βεβμκόηςκ ημο 1453. Σμ 1456 δζμνίζηδηε ανπζεπίζημπμξ Μδεύικδξ από όπμο, ιε εκημθή ημο ηαεμθζημύ δβειόκα ηδξ Μοηζθήκδξ, πήβε ζηδκ Ηηαθία ιε αίηδια κα ζηαθεί αμήεεζα βζα ηδκ απόηνμοζδ ηδξ ακαιεκόιεκδξ επίεεζδξ ηςκ Σμύνηςκ ηαηά ημο κδζζμύ. Πέεακε εκώ ανζζηόηακ ζηδκ Γέκμαα.
[56]
20. εθνπλδηλόο Νζηόθαμξ (1402-1464) Δθάπζζηα πνάβιαηα βκςνίγμοιε βζα ηα πνώηα πνόκζα ηδξ γςήξ ημο αογακηζκμύ θμβίμο Νζηόθαμο αημοκδζκμύ. Τπάνπμοκ πθδνμθμνίεξ όηζ βεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ ή ηδκ Ηζπακία (ηδκ πόθδ αβμύκημο, πμο θέβεηαζ όηζ ηδκ είπακ ζδνύζεζ Εαηοκεζκμί), αθθά πζεακόηενμξ ηόπμξ ηαηαβςβήξ ημο είκαζ δ Δύαμζα. Ήηακ άνζζημξ βκώζηδξ ηδξ εθθδκζηήξ ηαζ ηδξ θαηζκζηήξ βθώζζαξ ηαζ αοηόξ είκαζ μ θόβμξ πμο πνμζηθήεδηε από ημκ αοημηνάημνα Ησάλλε Ζ’ Παιαηνιόγν κα ημκ ζοκμδέρεζ ςξ επίζδιμξ ιεηαθναζηήξ ηδξ αογακηζκήξ ακηζπνμζςπείαξ ζηδ ύκμδμ Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ βζα ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ ημ 1438. Ζ ζεκαία Γεκνθξαηίαο ηεο Βελεηίαο
ηεο
Λέβεηαζ όηζ δ δμοθεζά ημο ςξ ιεηαθναζηή ηαζ νήημνα εκηοπςζίαζε ημοξ ηανδζκαθίμοξ πμο ηδκ απέδςζακ ζηδκ θώηζζδ ημο Αβίμο Πκεύιαημξ! Ζ Γδιμηναηία ηδξ Βεκεηίαξ εηηίιδζε ηα πνμζόκηα ημο εημοκδζκμύ ηαζ ημκ πνμζέθααε ςξ βναιιαηέα ημο οιαμοθίμο ηςκ Γέηα7. Καηά ηδκ επζζηνμθή ημο από έκα ηαλίδζ ζηδκ παηνίδα ημο, ημ πθμίμ καοάβδζε ηαζ πάεδηακ δ βοκαίηα ημο ηαζ ηα παζδζά εηηόξ από έκα. Δοζπθαπκζηά, δ Γδιμηναηία ηδξ Βεκεηίαξ ημκ δζόνζζε δδιόζζμ οπάθθδθμ ιε παποθό ιζζεό. Σν πκβνύιην ησλ Γέθα ήηαλ από ηηο αξρέο ηνπ 14νπ αηώλα έσο ην 1797, έλαο από ηνπο ζεκαληηθόηεξνπο νξγαληζκνύο δηαθπβέξλεζεο ηεο Γεκνθξαηία ηεο Βελεηίαο. Σν πκβνύιην ήηαλ επηθνξηηζκέλν κε ηε δηαηήξεζε ηεο αζθάιεηαο ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ηελ απνηξνπήο δηαθζνξάο ησλ δεκόζησλ ιεηηνπξγώλ. Ήηαλ ην ηζρπξόηεξν όξγαλν ηεο πνιηηείαο κεηά ηνλ Γόγε. 7
[57]
Ανβόηενα οπδνέηδζε - ιαγί ιε ημκ Θεόδωνμ Γαγή – ζηδκ αοθή ημο ααζζθζά Αθθόκζμ ηδξ Νάπμθδξ. Σμ 1459 πήβε ζηδκ Πάκημαα όπμο ενβάζηδηε ςξ ιεηαθναζηήξ εθθδκζηώκ ηθαζζζηώκ ένβςκ ζηδ θαηζκζηή βθώζζα. Αηόια ενβάζηδηε ςξ βναιιαηέαξ ημο πάπα. Πέεακε ζηδ Ρώιδ. Ένβα ημο: Γελεαινγία ησλ Σνύξθσλ ζνπιηάλσλ, Πεξί ρξεζκνύ ηνπ Απόιισλνο πξνο δηαηξύπεζηλ ηνπ Ηζζκνύ ηεο Κνξίλζνπ ηαζ πμθθέξ ιεηαθνάζεζξ ανπαίςκ Δθθήκςκ θζθμζόθςκ.
[58]
21. Ο παηνζάνπδξ Γελλάδηνο πμθάνζμξ (1405-72) Ζ άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ από ημοξ Σμύνημοξ ημ 1453 ζδιαημδμηεί ημ ηέθμξ ηδξ Βογακηζκήξ πενζόδμο ηαζ ηδκ έκανλδ ιζαξ κέαξ επμπήξ βζα ημ παηνζανπείμ. Από ηώνα ηαζ ζημ ελήξ μζ παηνζάνπεξ πμο εα «εηθέβμκηαζ», εα πνέπεζ κα ηοβπάκμοκ ηδξ έβηνζζδξ ημο μοθηάκμο. Αθθά, αξ ιδκ λεπκάιε όηζ ηαζ επί Βογακηζκήξ αοημηναημνίαξ μ παηνζάνπδξ ήηακ ζπεδόκ πάκηα μ εηθεηηόξ ημο ημζιζημύ άνπμκηα. Ο πνώημξ παηνζάνπδξ πμο δζμνίζηδηε από ηδκ ημονηζηή δβεζία ήηακ μ Γεκκάδζμξ πμθάνζμξ. Καηαβόηακ από ηδ Θεζζαθία, ημ ημζιζηό όκμιά ημο ήηακ Γεώνβζμξ Κμονηέζδξ ή Κμονηέζζμξ ηαζ πζεακώξ ιαεήηεοζε ημκηά ζημκ ζπμοδαίμ θόβζμ ηδξ επμπή εηείκδξ - ηαζ ανβόηενα θακαηζηό ακηίπαθό ημο - Γεώνβζμ Γειζζηό-Πθήεωκα. Γάζηαθόξ ημο οπήνλε ηαζ μ (ιεηέπεζηα ηανδζκάθζμξ) Βδζζανίωκ. Ο Γεκκάδζμξ πμθάνζμξ Ο Γεκκάδζμξ αζπμθήεδηε ιε ηδκ ανζζημηεθζηή θζθμζμθία, ηδ νδημνζηή, ηδκ εεμθμβία ηαζ ηδκ κμιζηή ηαζ έιαεε ηδ θαηζκζηή βθώζζα, ζηδκ μπμία ιεηέθναζε ένβα ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Σμ όκμιά ημο ςξ πκεοιαηζημύ ακενώπμο ήηακ βκςζηό ζε όθδ ηδκ Δονώπδ. Σμ 1430 έβζκε βναιιαηέαξ ημο αοημηνάημνα Ησάλλε Ζ’ Παιαηνιόγνπ ηαζ ηαοηόπνμκα ηαζ ακώηαημξ δζηαζηήξ (θαζνιηθόο ζεθξεηάξηνο ηνπ βαζηιέσο θαη θαζνιηθόο θξηηήο ησλ Ρσκαίσλ). Ζ ακηζπαθόηδηά ημο ιε ημκ Γειζζηό ημκ μδήβδζε ζε ηαηαηνζηέεξ εκένβεζεξ, όπςξ δ νίρδ ζηδκ πονά ημο ένβμο Νόκσλ [59]
πγγξαθή ημο ζπμοδαίμο πθαηςκζημύ αοημύ θζθμζόθμο ηαζ έκεενιμο οπμζηδνζηηή ηδξ πμθζηζζηζηήξ ζοκέπεζαξ ηδξ έκκμζαξ ημο Δθθδκζζιμύ από ηδκ ανπαζόηδηα ςξ ηζξ διένεξ εηείκεξ, ηαεώξ ηαζ ηδξ ακααίςζδξ ηδξ ανπαίαξ ενδζηείαξ ηςκ Δθθήκςκ. Ο Γεκκάδζμξ εεώνδζε ημ ένβμ εηδσινιαηξηθό θαη ζαηαληθό, πμο πενζείπε ζηζξ ζεθίδεξ ημο ηα ζαπξά ησλ Διιήλσλ ιεξήκαηα. Κάθεζε ιάθζζηα όζμοξ ηαηέπμοκ ακηίβναθα, κα ηα ηαηαζηνέρμοκ ηαζ αοηά. Ο Γεκκάδζμξ ήηακ πκεοιαηζηό ηέηκμ ημο δβέηδ ηςκ ακεεκςηζηώκ ιδηνμπμθίηδ Δθέζμο Μάξθνπ Δπγεληθνύ ηαζ ζοκόδεοζε ημκ αοημηνάημνα Ηςάκκδ Ζ’ ζηδ ύκμδμ ΦενάναξΦθςνεκηίαξ. Ακ ηαζ οπέβναρε ηζξ απμθάζεζξ ηδξ οκόδμο αοηήξ, αιέζςξ ιεηά ημ εάκαημ ημο Μάνημο Δοβεκζημύ (μ μπμίμξ ήηακ επίζδξ πανώκ ζηδκ ύκμδμ, αθθά ήηακ ηαζ μ Μσάκεζ θαη Γελλάδηνο
ιόκμξ από ηδκ αοημηναημνζηή ζοκμδεία πμο ανκήεδηε κα οπμβνάρεζ ηζξ απμθάζεζξ ηδξ), μ Γεκκάδζμξ βίκεηαζ αοηόξ ηώνα μ δβέηδξ ηςκ ακεεκςηζηώκ ηαζ είπε ιεβάθδ θασηή οπμζηήνζλδ. Σμ 1450 απμβμδηεοιέκμξ από ηδκ εκςηζηή ζηάζδ ημο κέμο αοημηνάημνα Κσλζηαληίλνπ ΗΑ’ Παθαζμθόβμο, απμθαζίγεζ κα ηθεζζηεί ζε ιμκαζηήνζ ηαζ ηόηε άθθαλε ημ όκμιά ημο από Γεώνβζμξ ζε Γεκκάδζμξ. Μεηά ηδκ Άθςζδ ανέεδηε αζπιάθςημξ ηςκ Σμύνηςκ ζηδκ Αδνζακμύπμθδ. Αοηόκ επέθελε μ Μςάιεε Β’ μ Πμνεδηήξ βζα κα μνίζεζ παηνζάνπδ. οκεηθήεδ ηαζ ηοπζηά ύκμδμξ ζηζξ 6 Ηακμοανίμο 1454 ζημ καό ηςκ Αβίςκ Απμζηόθςκ δ μπμία επζηύνςζε ηδκ εηθμβή ημο. Ο ζμοθηάκμξ παναπώνδζε ημ καό [60]
αοηόκ ηαζ εηεί εβηαηαζηάεδηε ημ Παηνζανπείμ. Δπίζδξ όνζζε ημκ εηάζημηε παηνζάνπδ ςξ επζηεθαθήξ ηαζ εηπνόζςπμ όθςκ ηςκ μνεμδόλςκ οπδηόςκ ηδξ Οεςιακζηήξ αοημηναημνίαξ (ημο ιζθζέη ηςκ Ρςιζώκ). Οζ οπόδμοθμζ μνεόδμλμζ πνζζηζακμί δεκ απμηαθμύκηακ Έθθδκεξ, αθθά Ρςιαίμζ, Ρςιζμί ή Γναζημί. Ο ίδζμξ μ Γεκκάδζμξ απέννζπηε ημ παναηηδνζζιό ηδξ εθθδκζηήξ εεκζηόηδηαξ ηαζ έθεβε όηζ ακ ηαζ ιζθά εθθδκζηά δεκ ήηακ Έθθδκαξ, αθθά πνζζηζακόξ. Χξ Οζημοιεκζηόξ Παηνζάνπδξ, μ πμθάνζμξ οπέβναθε ςξ Γελλάδηνο κνλαρόο θαη Παηξηάξρεο ησλ ηνπ Υξηζηνύ πελήησλ. Σμ 1456 μ Γεκκάδζμξ παναζηήεδηε βζα θόβμοξ οβείαξ ηαζ απμζύνεδηε ζηδ ιμκή Βαημπεδίμο ημο Αβίμο νμοξ. Δηθήεδ αηόια δομ θμνέξ ζημ ενόκμ, ημ 1462 ηαζ ημ 1464, μπόηε ηαζ απμζύνεδηε μνζζηζηά. Πέεακε ημ 1472. Ζ Ονεόδμλδ Δηηθδζία ημκ ακαηήνολε άβζμ
Ο λαόο ησλ αγίσλ Απνζηόισλ ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε
[61]
22. Σξαπεδνύληηνο Γεώνβζμξ (1395-1472) Έκαξ ζδιακηζηόξ θόβζμξ ηδξ πνώζιδξ Ακαβέκκδζδξ πμο ζοκέααθε μοζζαζηζηά ζηδκ πνμώεδζδ ηςκ μοιακζζηζηώκ ηαζ εθθδκζηώκ ζπμοδώκ ζηδκ Ηηαθία ημο 15μο αζώκα ήηακ μ Γεώνβζμξ Σναπεγμύκηζμξ. Γεκκήεδηε ζημκ Υάκδαηα (Ζνάηθεζμ) ηδξ αεκεημηναημύιεκδξ Κνήηδξ, αθθά – όπςξ θαίκεηαζ ηαζ από ημ όκμιά ημο – μζ βμκείξ ημο ηαηάβμκηακ από ηδκ Σναπεγμύκηα. Γεκ βκςνίγμοιε πμθθά βζα ηα πνώηα πνόκζα ηδξ γςήξ ημο Σναπεγμύκηζμο. Έιαεε ηα πνώηα ημο βνάιιαηα ζημ Υάκδαηα ηαζ ημ 1415 πήβε ζηδ Βεκεηία όπμο ενβάζηδηε ςξ ακηζβναθέαξ ηςδίηςκ ηαζ πανάθθδθα έιαεε θαηζκζηά. Ο Γεώξγηνο Σξαπεδνύληηνο
Γίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ζηδ Πάκημαα ηαζ ζηδ Βεκεηία ηαζ ημ 1426 πνμζπώνδζε ζημκ ηαεμθζηζζιό. Πνμζηθήεδηε από ημκ πάπα Δπγέλην Α’ ζηδ Ρώιδ, όπμο οπδνέηδζε ςξ βναιιαηέαξ ημο πμκηίθζηα. ηδκ ίδζα πόθδ άνπζζε κα δζδάζηεζ θζθμζμθία, δζαθεηηζηή, νδημνζηή ηαζ θζθμθμβία ζε ιαεδηέξ πμο πνμένπμκηακ από πμθθέξ εονςπασηέξ πώνεξ. Απέηηδζε ιεβάθδ θήιδ ςξ δάζηαθμξ ηαζ ηα 1437 ίδνοζε ζηδ Βεκεηία ζπμθή δζδαζηαθίαξ εθθδκζηώκ ηαζ θαηζκζηώκ. Σμ 1439 μ Σναπεγμύκηζμξ έθααε ιένμξ ζηδ ύκμδμ ηδξ Φθςνεκηίαξ βζα ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ όκηαξ ιε ηδκ πθεονά ηςκ εκςηζηώκ, όπςξ ηαζ μ Βδζζανίωκ, μ Ηωάκκδξ Ανβονόπμοθμξ ηαζ άθθμζ. Δηεί ζοκάκηδζε ημκ βδναζό πθέμκ Γεώνβζμ Γειζζηό-Πθήεωκα ηαζ έιαεε πμθθά βζα ηζξ απόρεζξ [62]
ημο ζπμοδαίμο αοημύ θζθμζόθμο. ηδκ ίδζα πόθδ δίδαλε βζα έκα πνόκμ εθθδκζηά. Σμ 1443 μ κέμξ πάπαξ Νηθόιανο Δ’ πνμζηάθεζε ημκ Σναπεγμύκηζμ ζηδ Ρώιδ ηαζ ημο ακέεεζε ηδκ ιεηάθναζδ ένβςκ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ (Πθάηςκα, Ανζζημηέθδ, Πημθειαίμ Κθαύδζμ) ηαζ εθθδκόβθςζζςκ Παηένςκ ηδξ Δηηθδζίαξ. Γζα ημ ζημπό αοηό ζοκενβάζηδηε ιε πμθθμύξ Έθθδκεξ ηαζ Ηηαθμύξ εθθδκζζηέξ όπςξ μ Θεόδωνμξ Γαγήξ, μ Ηωάκκδξ Ανβονόπμοθμξ, μ Λμνέκηζμ Βάθθα ηαζ άθθμοξ. ιςξ μ δύζηνμπμξ παναηηήναξ ημο Σναπεγμύκηζμο ημκ έθενε ζε ζύβηνμοζδ ιε ημοξ ζοκενβάηεξ ημο ηαζ πνμηάθεζε ηδ δοζανέζηεζα ημο πάπα, πνάβιαηα πμο ημκ οπμπνέςζακ κα ιεηαηζκδεεί ζηδ Νάπμθδ. Δηεί ζοκέπζζε ημ ένβμ ημο ζηδκ αοθή ημο ααζζθζά ηδξ Νάπμθδξ Αιθόλζν Β’, Μεηά ηδκ άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ μ Σναπεγμύκηζμξ είπε ηδκ άπμρδ όηζ ιπμνμύζε κα πείζεζ ημκ πμνεδηή ηδξ Μςάιεε Β’ κα αζπαζεεί ημκ πνζζηζακζζιό ηαζ κα εκώζεζ – ςξ δζάδμπμξ ηαζ ζοκεπζζηήξ ηδξ αογακηζκήξ αοημηναημνίαξ - ημοξ ιμοζμοθιάκμοξ ηαζ πνζζηζακμύξ οπδηόμοξ ημο. Έβναρε ζπεηζηή ακαθοηζηή πναβιαηεία ζημ ζμοθηάκμ ηαζ επζδίςλε κα ημκ ζοκακηήζεζ πνμζςπζηά ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ημ 1465. Γεκ βκςνίγμιε ακ πέηοπε κα ημκ δεπεεί μ Μςάιεε, πζεακόηαηα έθοβε άπναηημξ από ηδκ Πόθδ. ιςξ αοηέξ μζ επαθέξ, όπςξ ηαζ δ δδιμζζμπμίδζδ ηςκ απόρεώκ ημο, ημο ζημίπζζακ θοθάηζζδ ηεζζάνςκ ιδκώκ ζηδ Ρώιδ. Σμ 1464 μ κέμξ πάπαξ – ηαζ παθζόξ ιαεδηήξ ημο – ηάθεζε ζηδ Ρώιδ ημκ Σναπεγμύκηζμ. Δηεί έγδζε θηςπόξ ηαζ αζεεκήξ ςξ ημ 1472, έημξ ημο εακάημο ημο. Άθδζε πθμύζζμ ζοββναθζηό ηαζ ιεηαθναζηζηό ένβμ.
[63]
23. Βεζζαξίσλ Βαζίθεζμξ (1403-1472), ηανδζκάθζμξ Ο θζθόζμθμξ, μοιακζζηήξ, θόβζμξ, εεμθόβμξ ηαζ ηθδνζηόξ Βαζίθεζμξ Βδζζανίςκ από ηδκ Σναπεγμύκηα ημο Πόκημο, εεςνείηαζ ςξ ιζα από ηζξ ζδιακηζηόηενεξ ιμνθέξ ηδξ ζηαθζηήξ Ακαβέκκδζδξ ημο 15μο αζώκα. Μμνθώεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ ημ 1423 πεζνμημκήεδηε ιμκαπόξ ηαζ πήνε ημ όκμια Βδζζανίςκ. Σμ 1431 έβζκε ζενέαξ ηαζ πήβε ζημ Μοζηνά, όπμο θμίηδζε ημκηά ζημ ιεβάθμ θζθόζμθμ ΓεώνβζμΓειζζηό-Πθήεωκα, από ημκ μπμίμ δζδάπεδηε ιαεδιαηζηά ηαζ θζθμζμθία ηαζ έβζκε ηάημπμξ ηδξ πθαηςκζηήξ ζηέρδξ. Ο Βδζζανίςκ εα βίκεζ ανβόηενα έκαξ από ημοξ ζδιακηζηόηενμοξ δαζηάθμοξ ηδξ πθαηςκζηήξ θζθμζμθίαξ ζηδκ Δονώπδ. Ο Βεζζαξίσλ
Οζ απόρεζξ ημο Γειζζημύ ημκ μδήβδζακ ηαζ ζηδ θμβζηή όηζ ζημ ηνίζζιμ ζηάδζμ πμο ανζζηόηακ μ (μνεόδμλμξ) αογακηζκόξ εθθδκζζιόξ, δ ιόκδ εθπίδα ζςηδνίαξ ήηακ δ πνμζέββζζδ ιε ηδκ (ηαεμθζηή) Γύζδ. Σμ 1436 μ Βδζζανίςκ πεζνμημκήεδηε ιδηνμπμθίηδξ Νζηαίαξ. Ο αοημηνάημναξ Ησάλλεο Ζ’ Παιαηνιόγνο ημκ ηάθεζε κα ημκ ζοκμδεύζεζ ζηδκ ύκμδμ Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ πμο είπε ςξ ακηζηείιεκμ ηδκ Έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. Ακ ηαζ ανπζηά μ Βδζζανίςκ ήηακ ακηίεεημξ ιε ηδκ έκςζδ αοηή, ζηαδζαηά πείζηδηε όηζ δ μνεόδμλδ ηαζ δ θαηζκζηή εεμθμβία ιπμνμύκ κα ζοκοπάνλμοκ. ηακ ηεθζηά επήθεε δ ζοιθςκία, ζηζξ 6 Ημοθίμο 1439, μ Βδζζανίςκ ηθήεδηε κα δζααάζεζ ζηα εθθδκζηά ημ ηείιεκμ ηδξ δζαηήνολδξ ηδξ έκςζδξ ηςκ δομ Δηηθδζζώκ πανμοζία ημο αοημηνάημνα ηαζ ημο πάπα Δοβεκίμο Γ’. Ο πάπαξ [64]
ακαβκςνίγμκηαξ ηδ ζοιαμθή ημο Βδζζανίςκα ηαζ ημο Ηζζδώνμο ζηζξ απμθάζεζξ ηδξ οκόδμο, ημοξ ηίιδζε ιε ημ ηίηθμ ημο ηανδζκαθίμο ηδξ Καεμθζηήξ Δηηθδζίαξ. ηακ δ αογακηζκή ακηζπνμζςπεία επέζηνερε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ, ακηζιεηώπζζε ζθμδνή ηαηαηναοβή από ημοξ ακεεκςηζημύξ (ηθήνμ ηαζ θαό), μ δε Βδζζανίςκ πμο εεςνήεδηε πνςηενβάηδξ ηδξ Έκςζδξ ζηζβιαηίζηδηε ςξ πξνδόηεο ηεο πίζηεο. Απμιμκώεδηε βζα θίβα πνόκζα ζε ιμκαζηήνζ, όπμο επζδόεδηε ζηδ ιεθέηδ ηεζιέκςκ ανπαίςκ ηθαζζζηώκ ηαζ παηένςκ ηδξ Δηηθδζίαξ. Αθθά ημ 1441 ακαβηάζηδηε κα εβηαηαθείρεζ ημ Βογάκηζμ ηαζ ηαηέθοβε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ακέθααε ηαεήημκηα ηανδζκαθίμο. Ο Βεζζαξίσλ παηξηάξρεο
Πδβαίκμκηαξ ζηδκ Ηηαθία έθενε ιαγί ημο εηαημκηάδεξ αζαθίςκ ανπαίςκ Δθθήκςκ ζοββναθέςκ ηαεώξ ηαζ εεμθμβζηά ένβα. Δπζδόεδηε ζε ιεηαθνάζεζξ ένβςκ ημο Ανζζημηέθδ, ημο Θεόθναζημο ηαζ ημο Πθάηςκα. οκέααθε ζδιακηζηά ζηδκ ακαβέκκδζδ ηςκ βναιιάηςκ ηαζ ηδ δζάδμζδ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Ζ πθμύζζα αζαθζμεήηδ ημο ήηακ μ πονήκαξ ηδξ Μαξθηαλήο Βηβιηνζήθεο ηδξ Βεκεηίαξ8.
8
Ζ Μαξθηαλή Βηβιηνζήθε (από ην όλνκα ηνπ αγίνπ Μάξθνπ, πξνζηάηε ηεο Βελεηίαο) είλαη δηάζεκε γηα ηελ ζπιινγή ειιεληθώλ θαη ιαηηληθώλ ρεηξνγξάθσλ πνπ θαηέρεη. Ο ππξήλαο ησλ βηβιίσλ ηεο πξνέξρεηαη από ηελ παξαρώξεζε ηεο βηβιηνζήθεο ηνπ Πεηξάξρε θαη έλα αηώλα αξγόηεξα ηεο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ ηνπ Βεζζαξίσλα. Αθνινύζεζαλ θαη άιιεο δσξεέο θαη ζήκεξα ε Βηβιηνζήθε λα έρεη ζηα ξάθηα ηεο πεξίπνπ 13.000 θώδηθεο θαη 1.000.000 βηβιία θαζώο θαη πινπζηόηαηε ζπιινγή ραξηώλ.
[65]
Ο Βδζζανίςκ πνμηάεδηε δομ θμνέξ (1455 ηαζ 1458) βζα ηδ εέζδ ημο επζζηόπμο Ρώιδξ (πάπα), αθθά δ εθθδκζηή ημο ηαηαβςβή ήηακ ειπόδζμ βζα ηδκ οπενρήθζζή ημο. Σμο απμκειήεδηε μ – πςνίξ πενζεπόιεκμ - ηίηθμξ ημο ηαεμθζημύ Παηνζάνπδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ. Μεηά ηδκ άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ μ πάπαξ έζηεζθε ημκ Βδζζανίςκα ζε πμθθέξ εονςπασηέξ πνςηεύμοζεξ ιε ζημπό κα μνβακςεεί ζηαονμθμνία βζα ηδκ ακηζιεηώπζζδ ημο ημονηζημύ ηζκδύκμο. ιςξ δ ακηαπόηνζζδ πμο ζοκάκηδζε μ Βδζζανίςκ ήηακ πμθύ ιζηνή ή αηόια ηαζ αδζάθμνδ ηαζ ημ ζπέδζμ ημο πάπα έιεζκε ζηα πανηζά. Δπζζηνέθμκηαξ από ηδ Γαθθία, ηεθεοηαίμ ημο ηαλίδζ βζα κα πείζεζ ημ ααζζθζά Λμοδμαίημ ΗΑ’ κα ακαθάαεζ ζηαονμθμνία, μ Βδζζανίςκ πέεακε ζηδ Ρααέκκα. Σμ ζώια ημο ιεηαθένεδηε ζηδ Ρώιδ όπμο εκηαθζάζηδηε ιε ιεβάθεξ ηζιέξ πανμοζία ημο πάπα ηαζ δεηάδςκ ηανδζκαθίςκ, ζημ καό ηςκ αβίςκ Απμζηόθςκ. Σμ πθμύζζμ ζοββναθζηό ένβμ ημο Βδζζανίςκα πενζθαιαάκεζ θζθμζμθζηά ηαζ εεμθμβζηά ένβα ηαεώξ ηαζ πθήεμξ επζζημθώκ.
[66]
24. Γαδήο Θεόδωνμξ (1398-1475) Αηόια έκαξ Βογακηζκόξ θόβζμξ, μοιακζζηήξ ηαζ ιεθεηδηήξ ηςκ ηθαζζζηώκ ηεζιέκςκ ήηακ μ Θεόδςνμξ Γαγήξ. Ζ Θεζζαθμκίηδ, ζηδκ μπμία βεκκήεδηε, ήηακ εηείκδ ηδκ επμπή ιεβάθδ ηαζ πθμύζζα πόθδ. Εμύζε εηεί πθήεμξ επζζηδιόκςκ, ηαθθζηεπκώκ ηαζ ακενώπςκ ηςκ βναιιάηςκ. ηακ ημ 1430 δ πόθδ αοηή ηαηαηηήεδηε από ημοξ Σμύνημοξ, πμθθμί θόβζμζ ηαηέθοβακ ζηδκ Πεθμπόκκδζμ ηςκ Παθαζμθόβςκ ή ζηδκ Ηηαθία, όπμο ήδδ γμύζακ ηαζ ενβάγμκηακ ανηεημί Έθθδκεξ. Ο Θεόδσξνο Γαδήο
Ο Γαγήξ πήβε ανπζηά ζηδ Μάκημαα όπμο έιαεε άνζζηα ηδ θαηζκζηή βθώζζα, ζηδκ ζοκέπεζα πήβε ζηδκ ζέκα όπμο δίδαλε ηδκ ανπαία εθθδκζηή ηαζ ηαηόπζκ έγδζε ζηδ Φενάνα. Δηεί ζπμύδαζε ζαηνζηή, θζθμζμθία, εεμθμβία ηαζ θοζζηέξ επζζηήιεξ. ηδκ πόθδ αοηή είπε ηδκ εοηαζνία κα παναημθμοεήζεζ ηζξ ενβαζίεξ ηδξ οκόδμο Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ βζα ηδκ Έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. Από δζηέξ ημο επζζημθέξ είκαζ ειθακέξ όηζ οπμζηήνζγε θζθμεκςηζηέξ απόρεζξ, όπςξ ημο Βδζζανίωκα ηαζ ημο Γειζζημύ-Πθήεωκα. Αζπμθήεδηε πμθύ ιε ιεηαθνάζεζξ ηεζιέκςκ ανπαίςκ Δθθήκςκ (Ανζζημηέθδ, Θεμθνάζημο, Ηππμηνάηδ η.ά.) ηαζ παηένςκ ηδξ Δηηθδζίαξ ζηα θαηζκζηά ηαζ ακηίζημζπα Λαηίκςκ ζοββναθέςκ (Κζηένςκ) ζηα εθθδκζηά. Αοηό έηακε ημκ Γαγή βκςζηό ζημοξ ηύηθμοξ ηςκ θμβίςκ ηδξ Ηηαθίαξ ηαζ ημ 1455 μ [67]
πάπαξ Νηθόιανο Δ’ ημκ πνμζηάθεζε ζηδκ Ρώιδ κα ζοκεπίζεζ εηεί ημ ένβμ ημο, ιαγί ιε ημκ Γεώνβζμ Σναπεγμύκηζμ, ημκ Ηωάκκδ Ανβονόπμοθμ ηαζ άθθμοξ. Μεηά ημ εάκαημ ημο πάπα μ Γαγήξ οπδνέηδζε ζηδκ αοθή ημο ααζζθζά ηδξ Νάπμθδξ ηαζ πνμζηάηδ ηςκ βναιιάηςκ Αιθόλζν. Σα ένβα πμο έβναρε είκαζ πμθθά, ηόζμ ζηδκ εθθδκζηή όζμ ηαζ ζηδ θαηζκζηή βθώζζα: Γξακκαηηθή Διιεληθή, Πεξί κελώλ, Πεξί αξραηνγνλίαο Σνύξθσλ, Παξάθξαζηο Βαηξαρνκπνκαρίαο Οκήξνπ, Παξάθξαζηο Ζιηάδαο Οκήξνπ, Πεξί Αξηζηνηέινπο θαη Πιάησλνο, Πεξί εθνπζίνπ θαη αθνπζίνπ, Τπνκλήκαηα εηο Φηινζηξάηνπ, Dionysii Halicarnassei, de oratione nuptiali, et natalitia praecept, Chrysostomi de incomprehensibus dei natura homiliae V, Aphorismi Hippocratis, Μεηάθξαζε από ηνπ Λαηηληθνύ εηο ην Διιεληθό Κηθέξσλνο ηαζ άθθα.
Theodorus Gaza
[68]
25. Απνζηόιεο ή Απμζηόθζμξ Μζπαήθμξ (1422-80) Ο Μζπαήθμξ Απμζηόθδξ (ή Απμζηόθζμξ) βεκκήεδηε ηαζ ιμνθώεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ. Οζ θζθμζμθζηέξ ημο απόρεζξ επδνεάζηδηακ από αοηέξ ημο Γειζζημύ-Πθήεωκα. Βνζζηόηακ ζηδκ Πόθδ όηακ αοηή έπεζε ζηα πένζα ηςκ Σμύνηςκ (1453) ηαζ ηναηήεδηε ζηζξ θοθαηέξ βζα έκα πνόκμ. ηακ αθέεδηε εθεύεενμξ ηαηέθοβε ζηδ Ρώιδ, όπμο θζθμλεκήεδηε από ημκ ηανδζκάθζμ Βδζζανίωκα. Με έλμδα ημο ηεθεοηαίμο μ Απμζηόθδξ ζοιπθήνςζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ηαζ έιαεε ηδ θαηζκζηή βθώζζα. Από ηδ Ρώιδ μ Απμζηόθδξ επέθελε κα γήζεζ ζηδκ Γόνηοκα ηδξ Κνήηδξ ηαζ εηεί αζπμθήεδηε ζοζηδιαηζηά ιε ηδ ζοθθμβή ηαζ ακηζβναθή εθθδκζηώκ πεζνμβνάθςκ ηα μπμία δζέεεηε ζε θμβίμοξ, ζοθθέηηεξ, αζαθζμεήηεξ ηαζ πακεπζζηήιζα ηδξ Γύζδξ. Σμ ένβμ ημο απμδείπεδηε ζδιακηζηό βζαηί έηζζ δζαζώεδηακ πάιπμθθα ηείιεκα ανπαίςκ Δθθήκςκ ηαζ αογακηζκώκ ζοββναθέςκ. Υεζνόβναθά ημο οπάνπμοκ ζε πμθθέξ αζαθζμεήηεξ ηδξ Γαθθίαξ, ηδξ Ηηαθίαξ ηαζ αθθμύ. Πανάθθδθα ζηδκ Κνήηδ δίδαζηε εθθδκζηά ζε παζδζά ηαζ κέμοξ. Έκαξ από αοημύξ ήηακ ηαζ Διιακμοήθ Αδναιοηηδκόξ. Δηηόξ ηδξ ακηζβναθήξ ηεζιέκςκ ηαζ ηςδίηςκ, μ Απμζηόθδξ αζπμθήεδηε ηαζ ιε ηδκ ζοββναθή. Ένβα ημο: Μελέμελνο, Λόγνο παξαηλεηηθόο πξνο Ηηαινύο, Μνλσδία ησ ζνθώ Βεζζαξίσλ, ηίρνη ηακβηθνί, πιινγή ειιεληθώλ παξνηκηώλ ηαζ άθθα. Απέηηδζε ηαζ έκα βζμ, ημκ θόβζμ Ανζζηόαμοθμ ή Ανζέκζμ Απμζηόθδ, ημκ μπμίμ εα ζοκακηήζμοιε ζε επόιεκεξ ζεθίδεξ.
[69]
26. Φίιειθνο Φναβηίζημξ (1398-1481) Ηηαθόξ Ο Φναβηίζημξ Φίθεθθμξ (Francesco Filelfo) ήηακ Ηηαθόξ θόβζμξ, εθθδκζζηήξ ηαζ ιεηαθναζηήξ ένβςκ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Πζαζέκηζα ηδξ αόνεζαξ Ηηαθίαξ ηαζ ζπμύδαζε νδημνζηή ηαζ θζθμζμθία ζηδκ Πάκημαα. Έιεζκε ζηδ Βεκεηία βζα δομ πνόκζα όπμο δίδαλε δεζηή θζθμζμθία. Ζ πμθζηεία ημκ ηίιδζε ιε ημ ηίηθμ ημο Βεκεημύ πμθίηδ (civis venetus) ηαζ ημκ έζηεζθε ςξ βναιιαηέα ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ. Δηεί πανέιεζκε επί εθηά πνόκζα, ζπμύδαζε εθθδκζηή θζθμθμβία ημκηά ζημκ Ηωάκκδ Χνοζμθωνά ηαζ έιαεε ηαθά ηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Ο Φξαγθίζθνο Φίιειθνο
Δπέζηνερε ζηδ Βεκεηία ηαζ έθενε ιαγί ημο δεηάδεξ πμθύηζια πεζνόβναθα ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Ο Φίθεθθμξ έβναθε επζβνάιιαηα οπό ιμνθή δζζηίπςκ, ηα μπμία αθζένςκε ζε ελέπμκηεξ ζύβπνμκμύξ ημο θμβίμοξ όπςξ μζ Θ. Γαγήξ, Η. Ανβονόπμοθμξ, Ακδνόκζημξ Κάθθζζημξ, Βδζζανίωκ ηαζ άθθμοξ. Υνδιάηζζε πνεζαεοηήξ ηδξ Βεκεηίαξ ζηδκ Πμθςκία, Γενιακία ηαζ άθθεξ πώνεξ. ηακ εκέζηδρε επζδδιία ζηδ Βεκεηία, μ Φίθεθθμξ πήβε ζηδ Φθςνεκηία όπμο δίδαλε νδημνζηή, εθθδκζηή θζθμθμβία ηαζ βθώζζα. Μεηάθναζε ζηδ θαηζκζηή ένβα ημο Πθμοηάνπμο ηαζ ημο Λμοηζακμύ.
[70]
27. Αδξακπηηελόο Διιακμοήθ (1445-1485) Ζ Κνήηδ ανζζηόηακ από ημ 1211 ηαζ βζα παναπάκς από ηέζζενζξ αζώκεξ οπό ηδκ ηαημπή ηςκ Βεκεηώκ. Αοηόξ ίζςξ είκαζ έκαξ θόβμξ πμο πμθθμί από ημοξ θμβίμοξ ηδξ πενζόδμο πμο ελεηάγμοιε ηαζ βεκκήεδηακ ζημ κδζί αοηό, έθοβακ ηαζ εβηαηαζηάεδηακ ζηζξ πόθεζξ ηδξ Ηηαθίαξ ή άθθςκ εονςπασηώκ πςνώκ. Έκαξ από αοημύξ ήηακ ηαζ μ Διιακμοήθ Αδναιοηηδκόξ. ηδκ παηνίδα ημο ήηακ ιαεδηήξ ημο Μζπαήθμο Απμζηόθδ, από ημκ μπμίμ δζδάπεδηε ηδκ ζςζηή ακηζβναθή ανπαίςκ πεζνμβνάθςκ ηδξ ηθαζζζηήξ εθθδκζηήξ θζθμθμβίαξ. Ανβόηενα μ Αδναιοηηδκόξ πήβε ζηδκ Ηηαθία όπμο δίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Μεηαλύ ηςκ ιαεδηώκ ημο ήηακ μ μοιακζζηήξ ηαζ θζθόζμθμξ Πίημ κηε θα Μζνάκημθα ηαζ μ Βεκεηζζάκμξ ηοπμβνάθμξ Άθδμξ Μακμύηζμξ, ημκ μπμίμ ζοκακηήζαιε ζημκ πνόθμβμ ηαζ εα πμύιε πενζζζόηενα βζ’ αοηόκ ζε επόιεκεξ ζεθίδεξ.
Χάξηεο ηεο Κξήηεο ηνπ 15νπ αηώλα
[71]
28. Κάιιηζηνο Αλδξόληθνο (1400-1486) Ο θζθόζμθμξ Ακδνόκζημξ Κάθθζζημξ βεκκήεδηε ζηδ Θεζζαθμκίηδ, αθθά ακαηνάθδηε ηαζ ζπμύδαζε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ. Ήηακ πανώκ όηακ δ Πόθδ έπεζε ζηα πένζα ηςκ Σμύνηςκ ηαζ ήηακ από ημοξ πνώημοξ πμο έθοβακ βζα ηδκ Ηηαθία. Ανπζηά πήβε ζηδ Ρώιδ όπμο ζοκδέεδηε ιε ημκ πνμζηάηδ ηςκ Δθθήκςκ θοβάδςκ ηανδζκάθζμ Βδζζανίωκα. οκέπζζε ζηδ Μπμθόκζα ηαζ ζηδ Φθςνεκηία όπμο δίδαλε εθθδκζηά βζα ηάπμζα πνόκζα ζε ανηεημύξ Ηηαθμύξ ιαεδηέξ ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ μ Άββεθμξ Πμθζηζακόξ, μ Λμνέκηζμ Βάθθα ηαζ μ Λαπξέληηνο ησλ Μεδίθσλ. Μεηά ημ εάκαημ ημο ηαεδβδηή ηδξ μναόκκδξ Γεωνβίμο Δνιώκοιμο, μ Κάθθζζημξ πήβε ζημ Ζ νξβόλλε
Πανίζζ ηαζ δίδαλε ηαζ εηεί ηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Μεηέδςζε ηδκ ανζζημηεθζηή ζηέρδ ζε πμθθμύξ Δονςπαίμοξ ιαεδηέξ ημο πμθθμί από ημοξ μπμίμοξ δζαηνίεδηακ ανβόηενα βζα ηδ ζμθία ημοξ ηαζ ηδκ ηαθθζένβεζα ηςκ εθθδκζηώκ βναιιάηςκ ηαζ ημο εθθδκζημύ πκεύιαημξ. Πέεακε ζημ Πανίζζ ημ 1486. Ο Κάθθζζημξ είπε ζηδκ ηαημπή ημο πμθθά πεζνόβναθα ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Έβναρε ανηεηά ένβα, όπςξ: Μνλσδία επί ηε αιώζεη ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο, Αληηξξεηηθόο πξνο Μηραήινλ Απνζηόιελ, Πεξί γελέζεσο θαη θζνξάο, Πεξί παζώλ, Πεξί πνηήζεσο, ρόιηα εηο Όκεξνλ, Πεξί ςπρήο, Πεξί ηύρεο ηαζ άθθα.
[72]
29. Αξγπξόπνπινο Ηωάκκδξ (1415-87) Ο Ηςάκκδξ Ανβονόπμοθμξ από ηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ οπήνλε έκαξ από ημοξ ζδιακηζηόηενμοξ θμβίμοξ ημο Βογακηίμο, πμο ζοκέααθακ ζηδκ ακαβέκκδζδ ηςκ ηθαζζζηώκ ζπμοδώκ ηαζ ηδκ δζάδμζδ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ ζηδκ Ηηαθία ηαζ βεκζηόηενα ζηδκ Δονώπδ ημο 15μο αζώκα. Γζηαίςξ εεςνείηαζ μ ζηακόηενμξ ζοκεπζζηήξ ημο ένβμο ημο Μακμοήθ Χνοζμθωνά. Από κέμξ εκηάπεδηε ζημοξ ηόθπμοξ ηδξ Δηηθδζίαξ ηαζ, ςξ δζάημκμξ αηόια, έθααε ιένμξ ζηδκ ύκμδμ ηδξ ΦενάναξΦθςνεκηίαξ (1538-9) βζα ηδκ Έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ ηαζ ήηακ έκαξ από ημοξ θζθμεκςηζημύξ όπςξ μ Βδζζανίωκ, μ Γεώνβζμξ Σναπεγμύκηζμξ ηαζ άθθμζ. Ο Ησάλλεο Αξγπξόπνπινο
Λίβμ ανβόηενα ζπμύδαζε θαηζκζηά ζηδκ Πάκημαα ηαζ δίδαλε ζηδκ ίδζα πόθδ ςξ ημ 1444, όηακ επέζηνερε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ ιε ηδκ ζοκδνμιή ημο αοημηνάημνα Ησάλλε Ζ’ Παιαηνιόγνπ ίδνοζε ημ Καζνιηθόλ Μνπζείνλ (Πακεπζζηήιζμ) όπμο ηαζ δίδαλε. Μεηά ηδκ Άθςζδ μ Ανβονόπμοθμξ ηαηέθοβε ζημ Μοζηνά μ δεζπόηδξ ημο μπμίμο Θσκάο Παιαηνιόγνο ημκ πανόηνοκε κα πάεζ ζηδκ Ηηαθία. Ήηακ από ημοξ πνώημοξ θμβίμοξ ημο Βογακηίμο πμο ηαηέθοβακ ζηδκ Ηηαθία, ημ θίηκμ ηδξ Ακαβέκκδζδξ. Δβηαηαζηάεδηε ζηδκ Φθςνεκηία ηαζ πνμζπώνδζε ζημ ηαεμθζηό δόβια. Ο δβειόκαξ ηδξ πόθδξ Κόδηκν ησλ Μεδίθσλ ν Πξεζβύηεξνο (Cosimo de' Medici), ημκ πνμζέθααε [73]
βζα κα δζδάλεζ ηδκ ανπαία εθθδκζηή βθώζζα ζημ βζμ ημο. Σμ 1469 ηδκ δβειμκία ηδξ πόθδξ ακέθααε μ δζάζδιμξ πνμζηάηδξ ηςκ βναιιάηςκ ηαζ ηςκ ηεπκώκ Λαπξέληηνο ν Μεγαινπξεπήο ησλ Μεδίθσλ (Lorenzo il Magnifico de' Medici) μ μπμίμξ ηάθεζε ημκ Ανβονόπμοθμ κα δζδάλεζ ανζζημηεθζηή ηαζ πθαηςκζηή θζθμζμθία ζηδκ μκμιαζηή Πιαησληθή Αθαδεκία ηεο Φισξεληίαο. Ζ δζδαζηαθία ημο πνμζέθηοζε πθήεμξ κέςκ Ηηαθώκ. Σμ 1471 ακαβηάζηδηε κα απμιαηνοκεεί από ηδ Φθςνεκηία ελ αζηίαξ ηδξ επζδδιίαξ πακμύηθαξ από ηδκ μπμία έπαζε δομ από ηα παζδζά ημο. Πήβε βζα θίβμ ζηδκ Οοββανία ηαζ δίδαλε Δθθδκζηά, αθθά ζύκημια μ πάπαξ ίλημξ Γ’ ημκ ηάθεζε ζηδ Ρώιδ ηαζ εηεί δίδαλε ςξ ημ εάκαηό ημο. Ο Ανβονόπμοθμξ άθδζε ζδιακηζηό ζοββναθζηό ηαζ ιεηαθναζηζηό ένβμ. Μενζηά ένβα ημο: Δθθιεζηαζηηθά πνηήκαηα, Πεξί ζπιινγηζκνύ, Πεξί Αξηζηνηειηθήο θηινζνθίαο, Λόγνο πεξηηηήο ζπλόδνπ ηεο Φισξεληίαο, Λύζεηο θηινζνθηθώλ δεηεκάησλ πξνο ηνπο εθ Κύπξνπ πξνηείλαληαο, ρόιηα εηο ηα Ζζηθά Νηθνκάρεηα ηνπ Αξηζηνηέινπο
Ο Λαπξέληηνο ησλ Μεδίθσλ (ν Μεγαινπξεπήο)
[74]
30. Χαιθνθνλδύιεο Λαόκζημξ (1430-1490) Ο Λαόκζημξ Υαθημημκδύθδξ είκαζ έκαξ από ημοξ απμηαθμύιεκμοξ ηζηνξηθνύο ηεο Άισζεο (ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ). Οζ άθθμζ ηνεζξ είκαζ μ έβηονμξ (ηαζ αοηόπηδξ ιάνηοναξ ηςκ βεβμκόηςκ) Γεώξγηνο Φξαληδήο ή θξαληδήο, μ (Μζπαήθ;) Γνύθαο ηαζ μ Μηραήι Κξηηόβνπινο. Λίβα βκςνίγμοιε βζα ηδ γςή ημο Υαθημημκδύθδ. Ήηακ βόκμξ επζθακμύξ αεδκασηήξ μζημβέκεζαξ ηαζ ελάδεθθμξ ημο θμβίμο ηαζ μοιακζζηή Γδιδηνίμο Χαθημημκδύθδ (εα ημκ ζοκακηήζμοιε ζε επόιεκεξ ζεθίδεξ). Ο Λαόληθνο Χαιθνθνλδύιεο
Ο παηέναξ ημο Λαόκζημο, μ Γεώνβζμξ Υαθημημκδύθδξ, ήνεε ζε νήλδ ιε ημκ δβειόκα ημο θαηζκζημύ δμοηάημο ηδξ Αεήκαξ Νένμ Αηζαβζόθζ ηαζ ηαηέθοβε ζημκ Μοζηνά, πμο ηόηε ήηακ δ πνςηεύμοζα ημο δεζπμηάημο ηςκ Παθαζμθόβςκ. ύιθςκα ιε πθδνμθμνίεξ πμο ακηθμύιε από ημκ Ηηαθό μοιακζζηή ηαζ ανπαζμδίθδ Κονζαηό Αβηωκίηδ (Ciriaco de Pizzicolli di Ancona), ημ 1447 μ Λαόκζημξ Υαθημημκδύθδξ ήηακ έκαξ από ημοξ ιαεδηέξ ημο Γεωνβίμο Γειζζημύ-Πθήεωκμξ, ακαδείπεδηε από ημοξ επζθακείξ ιαεδηέξ ημο ηαζ έβζκε ηάημπμξ πθμύζζαξ εθθδκζηήξ ηαζ θαηζκζηήξ παζδείαξ. Δίκαζ πζεακό, ημ 1449 κα ζοκόδεοζε ημκ κέμ αοημηνάημνα Κσλζηαληίλν Παιαηνιόγν ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ιαγί ιε ημκ παηένα ημο. Πζεακόηαηα όιςξ, μ Λαόκζημξ δεκ ήηακ πανώκ ζηδκ Πόθδ ηαηά ηδκ Άθςζδ ηδξ ημ 1453. [75]
Δίκαζ άβκςζημ πμύ ηαηέθοβε μ Υαθημημκδύθδξ όηακ δ Πεθμπόκκδζμξ ηαηαθήθεδηε ιε ηδ ζεζνά ηδξ από ημοξ Σμύνημοξ ημ 1460. Δζηάγεηαζ όηζ βύνζζε ζηδκ βεκέηεζνά ημο ηδκ Αεήκα ή ζηδκ (αεκεημηναημύιεκδ ηόηε) Κνήηδ ή ζηδκ Ηηαθία. Σμ ζδιακηζηό ζζημνζηό ημο ένβμ έπεζ ηίηθμ Απνδείμεηο Ηζηνξηώλ ηαζ απμηεθείηαζ από δέηα αζαθία. Ο Υαθημημκδύθδξ είκαζ μ πνώημξ Έθθδκαξ ζζημνζηόξ πμο αζπμθείηαζ όπζ ιόκμ ιε ηδκ ζζημνία ηςκ ηεθεοηαίςκ ζηζβιώκ ηδξ αογακηζκήξ αοημηναημνίαξ, αθθά ηαζ ιε όθδ ηδκ πμνεία ηδξ μεςιακζηήξ ελάπθςζδξ από ημ 1298 ςξ ηαζ ημ 1463. Ο ζοββναθέαξ δεκ αζπμθείηαζ ιόκμ ιε ηδκ ζύβηνμοζδ Βογακηζκώκ ηαζ Οεςιακώκ, αθθά ημπμεεηεί ηα βεβμκόηα ηδξ πενζόδμο εηείκδξ ζημ πθαίζζμ ηδξ ααθηακζηήξ ηαζ εονύηενα ηδξ εονςπασηήξ ζζημνίαξ. Ο Μσάκεζ Β’ ν Πνξζεηήο
Ο Υαθημημκδύθδξ πνδζζιμπμζεί βζα ηδ ζοββναθή ημο ένβμο ημο ςξ πνόηοπμ ημκ Ζνόδμημ από ηδκ Αθζηανκαζζό, αθθά δ ακηζηεζιεκζηόηδηα ηαζ ημ ύθμξ βναθήξ ημο εοιίγμοκ ηα ηείιεκα εκόξ άθθμο ιεβάθμο ζζημνζημύ, ημο Θμοηοδίδδ. Μεζμκεηηήιαηα ημο ένβμο είκαζ δ πνήζδ ανπασηήξ βναθήξ (απμηέθεζια ηδξ επζννμήξ ηδξ ανπαζμθαηνίαξ ηαζ ηδξ εθθδκμιάεεζαξ ημο Γειζζημύ-Πθήεςκα) ηαζ δ πνδζζιμπμίδζδ ανπαίςκ μκμιαζζώκ θαώκ ηαζ πενζμπώκ ηδξ Βαθηακζηήξ ηαζ Μζηνάξ Αζίαξ, ακηί ηςκ ζοβπνόκςκ, πνάβια πμο δδιζμονβεί ζύβποζδ ηαζ αζάθεζα. Αηόια μ Υαθημημκδύθδξ επζιέκεζ κα παναηηδνίγεζ ημοξ Βογακηζκμύξ ςξ Έιιελεο, ακηί ημο ηαεζενςιέκμο ηδκ επμπή εηείκδ Ρσκαίνη. [76]
Σα αζαθία ημο ένβμο Απνδείμεηο Ηζηνξηώλ είκαζ: Βηβιίν 1ν: Διθάκζζδ ηαζ ηαηαβςβή ηςκ Οεςιακώκ, μζ πνώημζ ζμοθηάκμζ, δ ηαηάθδρδ ηδξ Πνμύζαξ ηαζ μ μνζζιόξ ηδξ ςξ πνςηεύμοζαξ ημο ηνάημοξ ημοξ Βηβιίν 2ν: Ο μοθηάκμξ Βαβζαγήη Α’ Βηβιίν 3ν: Ζ ζύβηνμοζδ Σαιενθάκμο ηαζ Οεςιακώκ ημο Βαβαγήη Βηβιίν 4ν: Οζ ζμοθηάκμζ από ημκ Βαβζαγήη Α’ ςξ ημκ Μμονάη Β’ Βηβιίν 5ν: Ζ ύκμδμξ Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ βζα ηδκ έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. Βηβιίν 6ν: Ζ γςή, δ δνάζδ, μζ πόθειμζ ηαζ μ εάκαημξ ημο Μμονάη Β’ Βηβιίν 7ν: Ζ άκμδμξ ημο Μςάιεε Β’ ζημ ενόκμ. Ζ πμθζμνηία ηαζ δ άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ ηαζ ηα βεβμκόηα πμο πνμδβήεδηακ ηαζ αοηά πμο αημθμύεδζακ ηδκ πηώζδ. Βηβιίν 8ν: Οζ ηαηαηηήζεζξ ημο Μςάιεε Β’ Βηβιίν10ν: Οζ πόθειμζ ημο Μςάιεε Β’ ιε Ούββνμοξ, Αθαακμύξ ηαζ άθθμοξ ααθηακζημύξ θαμύξ. Σμ ένβμ Απνδείμεηο Ηζηνξηώλ ιεηαθνάζηδηε ζηα θαηζκζηά ημ 1556 ηαζ ζηα βαθθζηά ημ 1577.
[77]
31. Πνιηηηαλόο Άγγεινο (1454-94) Ηηαιόο Άββεθμξ Πμθζηζακόξ είκαζ ημ ελεθθδκζζιέκμ θμβμηεπκζηό ρεοδώκοιμ ημο Ηηαθμύ πμζδηή, εθθδκζζηή ηαζ μοιακζζηή Angelo Poliziano (ημ πναβιαηζηό ημο όκμια ήηακ Angelo Ambrogini), εκόξ από ηα πζμ θςηεζκά ιοαθά ημο 15μο αζώκα. Μεηά ηδ δμθμθμκία ημο παηένα ημο από πμθζηζημύξ ημο ακηζπάθμοξ, μ Άκηγεθμ ανέεδηε ζε ζοββεκείξ ημο ζηδ Φθςνεκηία, Δηεί ζπμύδαζε εθθδκζηή, θαηζκζηή ηαζ εανασηή θζθμθμβία. Ήδδ από ηδκ δθζηία ηςκ 14 εηώκ άνπζζε κα ιεηαθνάγεζ ιδνμ. Τπήνλε ιαεδηήξ δομ δζαπνεπώκ θμβίςκ θοβάδςκ ημο Βογακηίμο ημο Ηωάκκδ Ανβονόπμοθμο ηαζ ημο Ακδνόκζημο Καθθίζημο ηαζ θίθμξ ημο Ηηαθμύ θζθμζόθμο ηαζ πμζδηή Πίημ κηεθθά Μζνάκημθα. Ο Άληδειν Πνιηηζηάλν
Οζ επζδόζεζξ ημο Πμθζηζακμύ ζηα βνάιιαηα πνμζέθηοζακ ηδκ πνμζμπή ημο Λαπξέληηνπ ησλ Μεδίθσλ, μ μπμίμξ ημκ ηάθεζε ζηδκ αοθή ημο ςξ παζδαβςβό. Από ημ 1480 δίδαλε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ πόθδξ νδημνζηή, θαηζκζηά (Βζνβίθζμ) ηαζ εθθδκζηά (ιδνμ). Δίπε πμθθμύξ ηαζ επζθακείξ ιαεδηέξ από πμθθά ιένδ ηδξ Δονώπδξ, Γενιακία, Αββθία, Πμνημβαθία ηαζ αθθμύ. Μεηέθναζε επίζδξ ζηα θαηζκζηά έκα ιεβάθμ ιένμξ ηδξ Ηθζάδαξ, ηαεώξ ηαζ ένβα ηςκ Δθθήκςκ ηθαζζζηώκ Γαθδκμύ, Δπίηηδημο, Ζνςδζακμύ, Πθάηςκα, Πθμύηανπμο, Ηππμηνάηδ, Καθθίιαπμο, Μόζπμο ηαζ άθθςκ.
[78]
Έβναθε ηα πμζήιαηα ζηδκ θαηζκζηή βθώζζα ηαζ δζαηνίεδηε ςξ πμζδηήξ ζμκέηςκ. διακηζηόηενμ ένβμ ημο εεςνείημ ημ La favola di Orfeo (Ο Μύζνο ηνπ Οξθέα). Από ημ ένβμ ημο Πμθζηζακμύ θέβεηαζ όηζ μ ιεβάθμξ γςβνάθμξ ηδξ Ακαβέκκδζδξ άκηνμ Μπμηζηζέθζ ειπκεύζηδηε ημ ένβμ ημο Άλνημε. Ο Πμθζηζζάκμ δμθμθμκήεδηε ιε δδθδηήνζμ (ανζεκζηό) ζηζξ 24 Νμειανίμο 1494, ιαγί ιε ημκ θίθμ ηαζ ενςιέκμ ημο Πίημ κηεθθά Μζνάκημθα. Πζεακμθμβείηαζ όηζ μ δμθμθόκμξ ηςκ δομ θίθςκ ήηακ μ οπδνέηδξ ημο Πίημ ηαζ εηηεθμύζε εκημθέξ ημο Πζένμ ηςκ Μεδίηςκ, δζαδόπμο ημο Λαονέκηζμο (ημο Μεβαθμπνεπμύξ).
Ο Πνιηηηαλόο κε ηνλ Πηέξν ησλ Μεδίθσλ (γην ηνπ Λαπξέληηνπ)
[79]
32. Πίθν ληειιά Μηξάληνια (1463-94) Ηηαθόξ Ο Σγζμαάκκζ Πίημ κηεθθά Μμνάκημθα (Giovanni Pico della Miradolla) ήηακ Ηηαθόξ μοιακζζηήξ ηαζ θζθόζμθμξ πμο πνμζπάεδζε κα εκανιμκίζεζ ημκ πνζζηζακζζιό ιε ημ πκεύια ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ ενδζηείαξ. Γεκκήεδηε ζηδκ πόθδ πμο έβζκε δζάζδιδ από ημ όκμιά ημο, ηδ Μζνάκημθα, όπμο δβειόκεοε δ μζημβέκεζά ημο. πμύδαζε ζηδ Μπμθόκζα ηαζ ζημ Πανίζζ ηαζ έβζκε δεηηόξ ιε ηζιέξ ζε όθεξ ζπεδόκ ηζξ πώνεξ ηδξ Δονώπδξ. Ο Λαπξέληηνο ησλ Μεδίθσλ ημκ έπεζζε κα εβηαηαζηαεεί ζηδ Φθςνεκηία ηδξ Ακαβέκκδζδξ, βζα κα δείλεζ όηζ ηαζ μζ παθαζμί εοβεκείξ ιπμνμύκ κα ημοξ ζοκαβςκζζημύκ ζημκ κέμ πκεοιαηζηό αίμ. Ο Πίθν ληειιά Μηξάληνια
Οζ βκώζεζξ ημο Πίημ ήηακ πθμύζζεξ ζημοξ ημιείξ πμο ζπμύδαζε αθθά ηαζ εονύηενα όπςξ κμιζηή, θζθμζμθία, εεμθμβία, πμίδζδ, ανπζηεηημκζηή ηαζ ιμοζζηή. Δπίζδξ ήηακ ηάημπμξ πμθθώκ βθςζζώκ. Μζθμύζε ανπαίεξ βθώζζεξ όπςξ εθθδκζηά, θαηζκζηά, εανασηά, αναιασηά, παθδασηά ηαζ ανααζηά, ζοκμθζηά δε, είημζζ δομ βθώζζεξ. Ο Πμθζηζακόξ ημκ παναηηδνίγεζ ςξ οπόδεζβια ηεθεζόηδηαξ, ζημκ μπμίμ δ θύζδ είπε ζοβηεκηνώζεζ όθα ηα δώνα ηδξ. Ο Πίημ ζπμύδαζε ζηα πακεπζζηήιζα ηδξ Μπμθόκζα, ηδξ Φενάναξ, ηδξ Πάκημαα, ημο Πανζζζμύ ηαζ ηδξ Πενμύηγζα. ηδκ Πθαηςκζηή Αηαδδιία ηδξ Φθςνεκηίαξ βκςνίζηδηε ιε ημκ πθαηςκζζηή Μανζίθζμ Φζηζίκμ, αθθά δζαιόνθςζε ηδ δζηή ημο [80]
θζθμζμθζηή εεςνία, έκα ζοβηεναζιό ηςκ απόρεςκ ημο Ανζζημηέθδ ηαζ ημο Πθάηςκα. Ο πθμύημξ ηςκ βκώζεςκ πμο είπε ζοβηεκηνώζεζ μ Πίημ κηεθθά Μζνάκημθα ημκ μδήβδζε ζηδ ζηέρδ όηζ μζ απόρεζξ όθςκ ηςκ ενδζηεζώκ ηαζ θζθμζόθςκ ιπμνμύκ κα ζοβηεναζημύκ ζε ιζα εκζαία θζθμζμθζηή εέζδ, πμο ηδκ απμηαθμύζε Φηινζνθηθή εηξήλε (Pax philosophica). Ο Πίημ δμθμθμκήεδηε ιε δδθδηήνζμ (ανζεκζηό) ζηζξ 24 Νμειανίμο 1494, ιαγί ιε ημκ θίθμ (ηαζ εναζηή) ημο Πμθζηζακό. Πζεακμθμβείηαζ όηζ μ δμθμθόκμξ ημοξ ήηακ μ οπδνέηδξ ημο Πίημ ηαζ εηηεθμύζε εκημθέξ ημο Πζένμ ηςκ Μεδίηςκ, δζαδόπμο ημο Λαονέκηζμο βζαηί μ Πίημ κηεθθά Μζνάκημθα ήηακ θίθμξ ημο θακαηζημύ ενδζηεοηζημύ δβέηδ ηδξ Φθςνεκηίαξ Σγζνόθαιμ ααμκανόθα, επενμύ ηδξ μζημβέκεζαξ ηςκ Μεδίηςκ. Ο αβνλαξόια
Ακ ηαζ μ Πίημ πέεακε πμθύ κέμξ ημ ζοββναθζηό ημο ένβμ είκαζ πθμύζζμ: Απνινγία, 900 ζέζεηο, Δπηάπινπο ηαζ άθθα.
[81]
33. Μόζρνο Ηωάκκδξ (;-1495) Ο θόβζμξ Ηςάκκδξ Μόζπμξ βεκκήεδηε ζηδ Λαηςκία. Γεκ λένμοιε ημ έημξ βέκκδζήξ ημο όπςξ ηαζ ημ πόηε ηαηέθοβε ζηδκ Ηηαθία, όπμο δίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ ημοξ ανπαίμοξ ηθαζζζημύξ. Από ιανηονίεξ ιαεδηώκ ημο θαίκεηαζ όηζ ήηακ πμθύ ηαθόξ, ιε εονείεξ βκώζεζξ δάζηαθμξ. Ήηακ επίζδξ δεζκόξ νήημναξ. Αννώζηδζε ηαζ πέεακε ημ 1495. Οζ βζμζ ημο Γεώνβζμξ ηαζ Γδιήηνζμξ Μόζπμξ (ημκ μπμίμ εα ζοκακηήζμοιε παναηάης) δζαηνίεδηακ ηαζ αοημί ζηα βνάιιαηα. Ο Γεώνβζμξ Μόζπμξ έγδζε ζηδκ Κένηονα όπμο πνδιάηζζε ηαεδβδηήξ ηδξ ζαηνζηήξ. Έκαξ από ημοξ ιαεδηέξ ημο ήηακ μ ζενςιέκμξ θόβζμξ Μάλζιμξ μ Γναζηόξ, βζα ημκ μπμίμ επίζδξ εα ιζθήζμοιε παναηάης. Γκςζηό ένβμ ημο: Δπηηάθηνο ιόγνο γηα ηνλ κεγάιν δνύθα Λνπθά Ννηαξά, από ημ μπμίμ ζώγεηαζ ιένμξ ημο. Άθθα ένβα ημο: Πιαησληθή Θενινγία, ρόιηα ζηνλ Πιάησλα ηθπ
[82]
34. Φηηζίλν Μαξζίιην (1433-99) Ηηαιόο Έκαξ αηόια ζπμοδαίμξ Ηηαθόξ μοιακζζηήξ θζθόζμθμξ ηαζ εθθδκζζηήξ, πμο εεςνείηαζ μ ζδιακηζηόηενμξ κεμπθαηςκζζηήξ ηδξ Ακαβέκκδζδξ ήηακ μ Μανζίθζμ Φζηζίκμ (Marsilio Ficino) από ηδκ Σμζηάκδ. πμύδαζε θζθμζμθία, εθθδκζηή βθώζζα ηαζ ζαηνζηή ζηδκ Φθςνεκηία. Ήηακ από ημοξ πνώημοξ ιεηαθναζηέξ όθςκ ηςκ ένβςκ ημο Πθάηςκα ζηδκ θαηζκζηή βθώζζα. Δηηόξ από ηδκ ιεηάθναζδ έηακε ηαζ ηδκ ενιδκεία ηαζ ζπμθζαζιό ηςκ πθαηςκζηώκ ένβςκ. Δπίζδξ ιεηάθναζε ένβα ηαζ άθθςκ Δθθήκςκ θζθμζόθςκ όπςξ μ Πθςηίκμξ, μ Ηάιαθζπμξ ηαζ μ Πμνθύνζμξ9. Ο Μαξζίιην Φηηζίλν
Ο Κόδηκν ησλ Μεδίθσλ ν Πξεζβύηεξνο (Cosimo de' Medici) δζόνζζε ημκ Φζηζίκμ δάζηαθμ ημο εββμκμύ ημο Λαπξέληηνπ (Lorenzo il Magnifico de' Medici). Δπίζδξ ημκ ηάθεζε κα δζεοεύκεζ ηδκ Πιαησληθή Αθαδεκία ηεο Φισξεληίαο ζηδκ μπμία δίδαζηε εθθδκζηή βθώζζα ηαζ θμβμηεπκία ηαζ μ βκςζηόξ ιαξ αογακηζκόξ θόβζμξ Ηωάκκδξ Ανβονόπμοθμξ. Σμ 1438 μ Φζηζίκμ βκςνίζηδηε ιε ημκ Έθθδκα θόβζμ ηαζ πθαηςκζηό θζθόζμθμ Γεώνβζμ Γειζζηό-Πθήεωκα ηαηά ηδκ δζάνηεζα ηδξ οκόδμο ηδξ Φθςνεκηίαξ.
Ο Πνξθύξηνο (3νο αηώλαο) ήηαλ λενπιαησληθόο θηιόζνθνο από ηελ Σύξν. Σν πην γλσζηό ηνπ έξγν είλαη ην δεθαπεληάηνκν Καηά πνζζηζακώκ ην νπνίν παξαδόζεθε ζηε ππξά θαη’ εθαξκνγή δηαηάγκαηνο ηνπ απηνθξάηνξα Θενδνζίνπ Α’. ώδεηαη κόλν ηκήκα ηνπ έξγνπ απηνύ. 9
[83]
Ο Φζηζίκμ ήηακ ηαζ ζοββναθέαξ πμθθώκ ζαηνζηώκ, αζηνμθμβζηώκ, θζθμζμθζηώκ ηαζ εεμθμβζηώκ ένβςκ. Σμ εκδζαθένμκ ημο βζα ηδκ αζηνμθμβία πνμηάθεζε οπμρίεξ ζηδκ Δηηθδζία ηαζ μ ζοββναθέαξ ηαηδβμνήεδηε ςξ αζνεηζηόξ, αθθά δεκ ηαηαδζηάζηδηε. Δίκαζ μ εζζδβδηήξ ζηδ Γύζδ ημο όνμο πιαησληθόο έξσηαο. Σμκ πνδζζιμπμίδζε ζημ ένβμ ημο De amore (Πεξί έξσηνο). Τπόδεζβια αοημύ ημο ένςηα ήηακ δ θζθία ημο ιε ημκ πμζδηή Σγζμαάκκζ Καααθηάκηζ. Σμ 1492 μ Φζηζίκμ δζαηήνολε πνμθδηζηά ηδκ έκανλδ ηδξ επμπήξ ηδξ Ακαβέκκδζδξ: Απηόο ν αηώλαο, θαζώο έλαο ρξπζόο αηώλαο, έρεη απνθαηαζηήζεη ζην θσο ζηηο ηέρλεο πνπ είραλ εθιείςεη, όπσο ε γξακκαηηθή, ε πνίεζε, ε ξεηνξηθή, ε δσγξαθηθή, ε γιππηηθή, ε αξρηηεθηνληθή, ε κνπζηθή…
[84]
35. Μάξνπινο Σαξραληώηεο Μζπαήθ (1453-1500) Ο Μζπαήθ Μάνμοθμξ Σανπακζώηδξ, από ηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ, βζμξ ημο Μακίθζμο Μάνμοθμο ηαζ ηδξ Δοθνμζύκδξ Σανπακζώηδ, βεκκήεδηε ημ έημξ ηδξ άθςζδξ ηδξ Πόθδξ από ημοξ Σμύνημοξ. Ο παηέναξ ημο ήηακ αλζςιαημύπμξ ηδξ αοθήξ ηαζ αιέζςξ ιεηά ηδκ πηώζδ, πήνε ηδκ μζημβέκεζά ημο ηαζ εβηαηαζηάεδηακ ζηδκ Ηηαθία, όπμο Μζπαήθ πέναζε ηα παζδζηά ημο πνόκζα. Μμνθώεδηε ζηδ Βεκεηία πθάζ ζε μκμιαζημύξ δαζηάθμοξ ηαζ ζπμύδαζε θζθμζμθία, έιαεε άπηαζζηα ηδ θαηζκζηή ηαζ ηδκ ζηαθζηή βθώζζα ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα, ιε οπμηνμθία ημο Βδζζανίωκα. Ο Μηραήι Μάξνπινο (Μπνηηηζέιη)
Γζα έκα δζάζηδια ζηαδζμδνμιεί ςξ αλζςιαηζηόξ ηςκ ηαβιάηςκ πμο μκμιάγμκηαζ stradioti - από ηδ θέλδ strada πμο ζδιαίκεζ δνόιμξ. {Stradioti μκμιάγμκηαζ ηα εηζηναηεοηζηά ζώιαηα πμο ζπδιαηίγμοκ Έθθδκεξ ηαζ οπδνεημύκ άνπμκηεξ, εοβεκείξ ζε δζάθμνεξ πόθεζξ, - ελ μο ηαζ δ θέλδ ζηξαηηώηεο}. Ο Μζπαήθ θμζπόκ οπδνεηεί ζηδ Νεάπμθδ, ζηδκ Οοββανία, ζηδ Γαθθία, βονκάεζ όθμκ ημκ ηόζιμ, ηαζ ηάπμο ακάιεζα ζημ 1480 ηαζ ζημ 1490 ανίζηεηαζ ζηδ Φθςνεκηία. ηδ Φθςνεκηία είκαζ εοκμμύιεκμξ ηδξ μζημβεκείαξ ηςκ Μεδίηςκ ηδκ επμπή πμο μζ ζπμοδέξ ηςκ ανπαίςκ Δθθήκςκ ηθαζζζηώκ ηαζ ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ είπακ θηάζεζ ζηδκ απμημνύθςζή ημοξ, ιε ιαεδηέξ βόκμοξ ηςκ εοβεκέζηενςκ μζημβεκεζώκ ηδξ Ηηαθίαξ. Ο Λαονέκηζμξ ηςκ Μεδίηςκ έδςζε [85]
παναββεθία ζημκ δζάζδιμ Μπμηζηζέθζ κα γςβναθίζεζ ηδκ Γέλλεζε ηεο Αθξνδίηεο ηαζ ηδκ Άλνημε. Δηεί θμζπόκ μ Μπμηζηζέθζ ζοκακηά ηαζ γςβναθίγεζ ημκ Μάνμοθμ πμο είπε ηδ θήιδ πμθύ όιμνθμο άκηνα. Ο Μάνμοθμξ είκαζ ζπεδόκ άβκςζημξ ζηδκ Δθθάδα, αθθά ζηδκ Ηηαθία είκαζ βκςζηόξ ςξ μ πμζδηήξ Michele Marullo Tarcaniota. Έβναρε ύικμοξ, επζβνάιιαηα ηαζ πμζήιαηα ζηδ θαηζκζηή βθώζζα. Σα πενζζζόηενα από ηα ένβα ημο ακαθένμκηαζ ζημοξ ανπαίμοξ εθθδκζημύξ εεμύξ ηαζ δζαπκέμκηαζ από ημκ πόκμ ημο λενζγςιμύ ηαζ από ηδ κμζηαθβία ιζαξ παηνίδαξ, πμο όιςξ δεκ είκαζ ημ κεηνό πθέμκ Βογάκηζμ, αθθά ιζα παηνίδα μζημοιεκζηή, θακηαζηζηή, πθαζιέκδ από ημκ ίδζμ, ίζςξ δ ανπαία Δθθάδα, ζακ αοηήκ πμο μκεζνεύηδηε ηαζ μ Γειζζηόξ-Πθήεωκ. Δλ αζηίαξ ηςκ «παβακζζηζηώκ» ύικςκ ημο, μ Μάνμοθμξ ηαηδβμνήεδηε από πμθθμύξ Ηηαθμύξ ηαζ Δονςπαίμοξ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ μ Έναζιμξ, ςξ εζδςθμθάηνδξ (εεκζηόξ). Πανόθα αοηά απέηηδζε θήιδ βζα ημ ένβμ ημο ηαζ ηδκ άνζζηδ πνήζδ ηδξ θαηζκζηήξ βθώζζαξ ηαζ επαζκέεδηε ςξ μ πθέμκ ιμνθςιέκμξ Έθθδκαξ ημο 15μο αζώκα. Ο Μζπαήθ Μάνμοθμξ πακηνεύηδηε ηδκ Αθελάκδνα ηάθα, ηόνδ ημο βναιιαηέα ημο Λαονέκηζμο ηςκ Μεδίηςκ, ιμνθςιέκδ ηαζ πμζήηνζα όπςξ ηαζ μ ίδζμξ. Σδ κύπηα ηδξ 11δξ Απνζθίμο 1500 βύνζγε έθζππμξ ζημ ζπίηζ ημο, όηακ λέζπαζε ηαηαζβίδα. Σμ άθμβμ ηαζ μ ακααάηδξ ημο παναζύνεδηακ από ηα μνιδηζηά κενά εκόξ πεζιάννμο ηαζ μ Μάνμοθμξ πκίβδηε. Ζ βοκαίηα ημο Αθελάκδνα ηθείζηδηε ζε ιμκαζηήνζ, όπμο ιεηά από έλζ πνόκζα πέεακε ζε δθζηία ιόθζξ ηνζάκηα δομ εηώκ.
[86]
36. Πθμοζζαδδκόξ Ησζήθ (1429-1500) (επίζημπμξ) Σμ ημζιζηό όκμια ημο Ηςζήθ ήηακ Ηςάκκδξ Πθμοζζαδδκόξ, αθθά ήηακ βκςζηόξ ηαζ ςξ Κμοημοιάξ. Γεκκήεδηε ζημ Υάκδαηα (Ζνάηθεζμ) ηδξ εκεημηναημύιεκδξ Κνήηδξ. πμύδαζε ζηδκ βεκέηεζνά ημο εεμθμβία ηαζ εηηθδζζαζηζηή ιμοζζηή. Ο Ηςζήθ ήηακ ιέθμξ ηδξ αογακηζκήξ ακηζπνμζςπείαξ πμο ιε επζηεθαθήξ ημκ αοημηνάημνα Ησάλλε Ζ’ Παιαηνιόγν ζοιιεηείπε ζηδκ ύκμδμ Φενάναξ-Φθςνεκηίαξ (1438-39) βζα ηδκ Έκςζδ ηςκ Δηηθδζζώκ. Ήηακ από ηδκ ανπή οπένιαπμξ ηδξ Έκςζδξ, όπςξ ηαζ μ Βδζζανίωκ ηαζ ήνεε ζε ζύβηνμοζδ ιε ημκ δβέηδ ηςκ ακεεκςηζηώκ Μάξθν Δπγεληθό. Έβναρε επζζημθέξ ηαζ ηείιεκα οπέν ηδξ έκςζδξ ηαζ απμηαθμύζε ηδ ύκμδμ, Όγδνε Οηθνπκεληθή. Σν θάζηξν ηεο Μεζώλεο
Αζπάζηδηε ημ ηαεμθζηό δόβια ηαζ μ ηανδζκάθζμξ Βδζζανίςκ ημκ δζόνζζε πνςημπνεζαύηενμ ζημκ Υάκδαηα. Ανβόηενα πνμήπεδ ζε επίζημπμ Μεεώκδξ ηαζ έιεζκε βκςζηόξ ςξ μ Μεζώλεο Ησζήθ. ημηώεδηε, όηακ δ πόθδ ηδξ Μεεώκδξ έπεζε ζηα πένζα ηςκ Σμύνηςκ. Ο Ηςζήθ έβναρε ενδζηεοηζηά πμζήιαηα. Σμ πζμ βκςζηό ένβμ ημο είκαζ μ Θξήλνο ηεο Θενηόθνπ, πμο ακαθένεηαζ ζηα Πάεδ ηδξ Υνζζημύ, βναιιέκμ ζε δεηαπεκηαζύθθααμοξ ζηίπμοξ πμο εοιίγμοκ θασηά ιμζνμθόβζα ηδξ επμπήξ ημο.
[87]
37. Αθηηαθόο Νζηόθαμξ (15μξ αζώκαξ) Λόβζμξ ημο 15μο αζώκα από ηδ Λεοηάδα. Μεηά ηδκ άθςζδ ημο κδζζμύ ημο από ημοξ Σμύνημοξ ηαζ ηδκ απώθεζα ηδξ μζημβέκεζάξ ημο ηαηέθοβε ζηδκ Ηηαθία. πμύδαζε ηαζ ηαηόπζκ δίδαλε ζηδκ Φθςνεκηία ηαζ ζηδκ Φενάνα, όπμο ηαζ πέεακε.
[88]
38. Αγαιιηαλόο Θεόδωνμξ (15μξ αζώκαξ) Ο Θεόδςνμξ Αβαθθζακόξ ήηακ αλζςιαημύπμξ ηδξ ααζζθζηήξ αοθήξ ημο Βογακηίμο, θόβζμξ, ηθδνζηόξ, ζζημνζηόξ, πμζδηήξ ηαζ οικμβνάθμξ. Ήηακ αοηόπηδξ ιάνηοναξ ηδξ άθςζδξ ηδξ Πόθδξ ηαζ έβναρε ένβμ ιε ηίηθμ: Υξνληθόλ ζεκείσκα πεξί ησλ ππό ησλ Σνύξθσλ επελερζέλησλ θαθώλ. Υεζνόβναθά ημο ανίζημκηαζ ζε αζαθζμεήηεξ ηδξ Αββθίαξ ηαζ Ηζπακίαξ.
[89]
39. Αιέμαλδξνο Γεωνβίμο (15μξ αζώκαξ) Ο Αθέλακδνμξ βζμξ ημο ζενέα Γεςνβίμο βεκκήεδηε ζημ Υάκδαηα ηδξ Κνήηδξ (Ζνάηθεζμ). ηακ μ παηέναξ ημο έιεζκε πήνμξ, ιεηακάζηεοζε ιε ημκ Αθέλακδνμ ζηδ Ρώιδ ηαζ δίδαζηε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα εηεί. Ο πάπαξ ακαβκώνζζε ηζξ ζηακόηδηέξ ημο Γεςνβίμο ηαζ ημκ πεζνμηόκδζε επίζημπμ (μνεόδμλμ), ημκ ηαθμύζε δε ζε επίζδιεξ ηεθεηέξ βζα κα δζααάγεζ ημ εοαββέθζμ ζηδκ εθθδκζηή. Ο Αθέλακδνμξ εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Βεκεηία ηαζ έιαεε ηδκ ηέπκδ ημο ηοπμβνάθμο. Ήηακ μ πνώημξ ηοπμβνάθμξ εθθδκζηήξ ηαηαβςβήξ ηαζ ίδνοζε ημ πνώημ εθθδκζηό ηοπμβναθείμ. Σμ 1486 ηύπςζε ημ Φαθηήνζμ ημο Γααίδ, ζημ μπμίμ έβναρε: «ύλζεζηο εκνύ Αιεμάλδξνπ ηνπ από Υάλδαθνο ηεο Κξήηεο, πηνύ δε ηνπ ζνθσηάηνπ θαη ινγησηάηνπ θπξνύ Γεσξγίνπ ηεξέσο ηνπ Αιεμάλδξνπ»
Σν ιηνληάξη ηνπ Αγίνπ Μάξθνπ πάλσ από ηελ βελεηνθξαηνύκελε Κξήηε
[90]
40. Αξκόληνο μ Αεδκαίμξ (15μξ αζώκαξ) Ο Ανιόκζμξ ήηακ θόβζμξ ηαζ αζαθζμβνάθμξ ημο 15 μο αζώκα από ηδκ Αεήκα. Ήηακ ακζρζόξ ημο θόβζμο από ηδ Θεζζαθμκίηδ Θεόδωνμο Γαγή, πμο ήδδ ζοκακηήζαιε ζε πνμδβμύιεκεξ ζεθίδεξ. Μεηά ηδκ Άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ, μ Ανιόκζμξ ιεηακάζηεοζε ζηδκ Ηηαθία. Δίκαζ βκςζηόξ βζα ηδκ πθμύζζα ζοθθμβή ηςδίηςκ πμο είπε δ αζαθζμεήηδ ημο.
[91]
41. Βαξιέηαο Μανίκμξ (15μξ αζώκαξ Ο θόβζμξ Μανίκμξ Βανθέηαξ βεκκήεδηε ζηδκ πόθδ ηόδνα ηδξ (ζδιενζκήξ) Αθαακίαξ. Μεηά ηδκ ηαηάηηδζδ ηδξ Ζπείνμο από ημοξ Οεςιακμύξ ιεηακάζηεοζε ζηδκ Ηηαθία. Έγδζε ηαζ ενβάζηδηε ζηδ Νάπμθδ ηαζ ηδ Ρώιδ. Έβναρε αζαθία ζηδ θαηζκζηή βθώζζα όπςξ: De expugnatione Scodrensi, ζε ηνεζξ ηόιμοξ, Chronicum Turcicum, επίζδξ ηνίημιμ ένβμ, Αηόια ζημκ Βανθέηα απμδίδεηαζ δ ζοββναθή ηδξ ζζημνίαξ ηςκ παπώκ (ηοπώεδηε ζηδ Ρώιδ ημ 1555)
Από ηα ηέιε ηνπ 15νπ αηώλα ην βηβιίν γίλεηαη θνηλσληθό αγαζό
[92]
42. Γακηιάο Γδιήηνζμξ (15μξ αζώκαξ) Έκαξ από ημοξ πνώημοξ Έθθδκεξ ηοπμβνάθμοξ ζηδκ Δονώπδ είκαζ μ Γδιήηνζμξ Γαιζθάξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Ηενάπεηνα - ηδξ οπό αεκεηζηή ηαημπή - Κνήηδξ ηαζ ζε κεανή δθζηία (1475) έθοβε ηαζ εβηαηαζηάεδηε ζημ Μζθάκμ, πόθδ ηαηαβςβήξ ηςκ βμκέςκ ημο. Σμ όκμιά ημο Γαιζθάξ (Da-Milan) μθείθεηαζ ζ’ αοηήκ ηδκ πόθδ, όπμο έγδζε βζα ιζα δεηαεηία πενίπμο. Ο ίδζμξ οπέβναθε ςξ Γεκήηξηνο ν Κξήο ή ςξ Γεκήηξηνο Μεδηνιαλεύο. Ο Γαιζθάξ έβζκε βκςζηόξ ςξ ηαθθζβνάθμξ ηαζ ηςδζημβνάθμξ, αθθά αζπμθήεδηε ηαζ ιε ηοπμβναθζηέξ ενβαζίεξ ηαζ εηδόζεζξ ηαζ είκαζ μ πνώημξ πμο ζπεδίαζε εθθδκζημύξ ηοπμβναθζημύξ παναηηήνεξ. Σππνγξαθηθά ζηνηρεία ζρεδηαζκέλα κε βάζε ην γξαθηθό ραξαθηήξα ηνπ Γακηιά
Σμ 1476 ζε ζοκενβαζία ιε ημκ Ηηαθό Dionigi Parravicino ελέδςζε ημ πνώημ πνμκμθμβδιέκμ εθθδκζηό αζαθίμ πμο ηοπώεδηε, ημ ένβμ ημο Κωκζηακηίκμο Λάζηανδ ιε ηίηθμ Δπηηνκή ησλ νθηώ ηνπ ιόγνπ κεξώλ. Έκα αζαθίμ πνμζεβιέκμ πμο εεςνείηαζ ένβμ ορδθήξ αζζεδηζηήξ ηαζ δελζμηεπκίαξ. Σμ 1483 μ Γαιζθάξ εβηαηαζηάεδηε ζηδ Φθςνεκηία, όπμο αζπμθήεδηε ηονίςξ ιε ηδκ ακηζβναθή πεζνμβνάθςκ ηαζ έθενε ιαγί ημο ηαζ ηζξ ιήηνεξ ηςκ ηοπμβναθζηώκ ημο ζημζπείςκ. οκενβάζηδηε ιε ημκ Γδιήηνζμ Χαθημημκδύθδ βζα ηδκ έηδμζδ ημο ένβμο ημο: Σα Άπαληα ηνπ Οκήξνπ. Αηόια ελέδςζε ημ ένβμ [93]
ημο Μακμοήθ Χνοζμθωνά Δξσηήκαηα. ηζξ ιήηνεξ πμο είπε θένεζ μ Γαιζθάξ από ημ Μζθάκμ πύεδηακ μζ ηοπμβναθζημί παναηηήνεξ ιε ημοξ μπμίμοξ ηοπώεδηακ αοηά ηα ένβα Σέθμξ ημ 1490 εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Ρώιδ ηαζ αζπμθήεδηε ιε ηδκ ακηζβναθή πεζνμβνάθςκ. Καεώξ ήηακ ελαζνεηζηόξ ηαθθζβνάθμξ, απέηηδζε ιεβάθδ θήιδ ηαζ έβζκε πενζγήηδημξ, ιάθζζηα μ πάπαξ Πίμξ μ Γ’ ημκ δζόνζζε ημ 1503 ςξ ημκ πνώημ επίζδιμ ακηζβναθέα εθθδκζηώκ ηςδίηςκ ηδξ Βζαθζμεήηδξ ημο Βαηζηακμύ. ηδ Ρώιδ δεκ θαίκεηαζ κα αζπμθήεδηε ιε ηδκ ηοπμβναθία, όιςξ ηα ηοπμβναθζηά ημο ζημζπεία ελαημθμοεμύζακ κα πνδζζιμπμζμύκηαζ από δζάθμνα ηοπμβναθεία βζα ηδκ έηδμζδ εθθδκζηώκ αζαθίςκ. Ήηακ αδεθθόξ ημο επίζδξ ηαθθζβνάθμο Ακηώκζμο Γαιζθά, μ μπμίμξ ανβόηενα πνδιάηζζε κμηάνζμξ (ζοιαμθαζμβνάθμξ) ημο Υάκδαηα.
Γξακκαηόζεκα γηα ηα 500 ρξόληα ηνπ πξώηνπ ειιεληθνύ βηβιίνπ
[94]
43. Καλαβνύηδεο Ηωάκκδξ (15μξ αζώκαξ) Ο Ηςάκκδξ Κακααμύηγδξ μ επμκμιαγόιεκμξ Μάγηζηξνο ήηακ ελεθθδκζζιέκμξ Γεκμοάηδξ ηδξ Υίμο (όπςξ ηαζ μ Αθέλακδνμξ Ημοζηζκζάκδξ). Ήηακ θόβζμξ ηαζ αζημύζε ηαζ ηδκ ηέπκδ ημο αθπδιζζηή. Γκςνίγμοιε όηζ έββναρε ζπόθζα βζα ημκ Γηνλύζην ηνλ Αιηθαξλαζζέα, ηα μπμία αθζένςζε ζημκ Γεκμοάηδ αοεέκηδ ηδξ αιμενάηδξ. Μζα πναβιαηεία ημο ιε ηίηθμ Πεξί Αίλνπ θαη ακνζξάθεο θαη ησλ Σξσηθώλ ζεώλ (ακέηδμηδ) πενζβνάθεζ ηδ ιεηακάζηεοζδ ηςκ εθθδκζηώκ θύθςκ ζηδκ Ηηαθία.
[95]
44. Κνληνβιάθαο Ακδνόκζημξ (15μξ αζώκαξ) Γεκ λένμοιε ημκ ηόπμ βέκκδζδξ ημο Ακδνόκζημο Κμκημαθάηα. Γκςνίγμιε βζ’ αοηόκ ιόκμ όηζ ημ 1477 δίδαζηε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ζηδ Βαζζθεία ηδξ Δθαεηίαξ ηαζ όηζ έκαξ από ημοξ ιαεδηέξ ημο ήηακ μ επζθακήξ Γενιακόξ θόβζμξ ηαζ ακενςπζζηήξ Γζόπακ Ρόζπθζκ (Johann Reuchlin, 1455 – 1522).
Ο Johann Reuchlin
[96]
45. Λεόληθνο ή Λαόληθνο Γδιήηνζμξ (15μξ αζώκαξ) Ζ πμθύπνμκδ ηαημπή ηδξ Κνήηδξ από ημοξ Βεκεηζζάκμοξ, ελμζηείςζε ημοξ Κνδηζημύξ ιε ηδκ ζηαθζηή ημοθημύνα ηαζ κμμηνμπία ηαζ είκαζ πάνα πμθθμί αοημί πμο εβηαηέθεζρακ ημ κδζί ημοξ ηαζ πήβακ ζηδκ Βεκεηία, ηδκ Πάκημαα, ηδ Φθςνεκηία, ηδ Φενάνα, ηδ Ρώιδ, ημ Μζθάκμ ηαζ ζε άθθεξ πόθεζξ βζα κα ανμοκ ηδκ ηύπδ ημοξ. Έκαξ από αοημύξ ήηακ ηαζ μ θόβζμξ Γδιήηνζμξ Λεόκζημξ ή Λαόκζημξ μ μπμίμξ έθοβε από ηδκ βεκέηεζνά ημο ηαζ εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Βεκεηία. Δηεί αζπμθήεδηε ιε ηδκ επζιέθεζα ηαζ έηδμζδ ένβςκ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Έκα από αοηά ήηακ δ Βαηξαρνκπηνκαρία ημο Οιήνμο. Κάης από ημκ ηίηθμ ημο αζαθίμο ακαβνάθεηαζ: Δπζιέθεζα Λενλίθνπ ηνπ Κξεηόο. Από έκα ζζημνζηό ακαθένεηαζ ηαζ δ ζοκενβαζία ημο Λεόκζημο ιε ημκ Γδιήηνζμ Χαθημημκδύθδ βζα ηδκ έηδμζδ ηδξ Ηιηάδαο ηαζ ηδξ Οδύζζεηαο ημο Οιήνμο, βζαηί μ ζοκενβάηδξ ημο ζοββναθέα ακαθένεηαζ ςξ Γεκήηξηνο ν Κξεο. Πζεακόηαηα όιςξ πνόηεζηαζ πενί θάεμοξ βζαηί έηζζ οπέβναθε μ (επίζδξ Κνδηζηόξ) Γδιήηνζμξ Γαιδθάξ πμο ζοκακηήζαιε παναπάκς.
Ο Χάλδαθαο
[97]
46. Μόζρνο Γδιήηνζμξ (15μξ αζώκαξ) Ο Γδιήηνζμξ Μόζπμξ ήηακ βζμξ ημο Λάηςκα θμβίμο Ηωάκκδ Μόζπμο, μ μπμίμξ ηαζ ήηακ ηαζ μ πνώημξ ημο δάζηαθμξ. Γζα θίβα πνόκζα δίδαλε εθθδκζηή θζθμθμβία ζηδ Βεκεηία ηαζ ζοκέπζζε ηα αζηεί ημ ίδζμ επάββεθια ζηδ Φενάνα. ηδκ πόθδ αοηή απέηηδζε πμθθμύξ ηαζ επζθακείξ ιαεδηέξ. Δηεί βκςνίζηδηε ηαζ ιε ημκ Ηηαθό εοβεκή θζθόζμθμ, μοιακζζηή ηαζ πμζδηή Πίημ κηεθθά Μζνάκημθα, μ μπμίμξ πζεακόηαηα παναημθμύεδζε ηα ιαεήιαηα ημο Μόζπμο. Μεηαηόιζζε ζηδκ αοθή ημο Πίημ ηαζ πανέιεζκε εηεί ςξ ημ 1494, όηακ μ Μζνάκημθα δμθμθμκήεδηε. πςξ ηαζ μ παηέναξ ημο, μ Γδιήηνζμξ ήηακ ζπμοδαίμξ νήημναξ. Έβναρε ηα αζαθία: Τπόκλεκα εηο ην πεξί ιίζσλ πνίεκα ηνπ Οξθέσο, Σα θαζ΄ Διέλελ θαη Αιέμαλδξνλ, Διεγείεο (δελ ζώζεθε θακία), Δπηγξάκκαηα (ζώδνληαη είθνζη αλέθδνηα ζηελ βηβιηνζήθε ηεο Πεξνύηδηα) θαη Κσκσδίεο. Ο αδεθθόξ ημο Γεώνβζμξ Μόζπμξ έγδζε ζηδκ Κένηονα όπμο πνδιάηζζε ηαεδβδηήξ ηδξ ζαηνζηήξ.
[98]
47. Ράθθδξ Γδιήηνζμξ (15μξ αζώκαξ) Ο Γδιήηνζμξ Ράθθδξ μ επμκμιαγόιεκμξ Κααάηδξ βεκκήεδηε ζηδ πάνηδ, βόκμξ ηδξ επζθακμύξ μζημβέκεζαξ ηςκ Ράθθδδςκ ηδξ Λαηςκίαξ. Μεηά ηδκ ηαηάηηδζδ ηδξ Πεθμπμκκήζμο από ημοξ Σμύνημοξ, ηαηέθοβε ζηδκ Ηηαθία όπμο οπδνέηδζε ςξ stradioti. Απέηηδζε δομ βζμοξ, ημκ Νζηόθαμ πμο αημθμύεδζε ηζ αοηόξ ζηναηζςηζηή ηανζένα ηαζ ημκ θόβζμ Μακίθζμ. Ο Γδιήηνζμξ Ράθθδξ εηηόξ από ζηναηζςηζηόξ ήηακ πμθοιαεήξ θόβζμξ. ’ αοηόκ μθείθεηαζ δ δζάζςζδ ημο ζοββνάιιαημξ Πεξί Νόκσλ ημο Γειζζημύ-Πθήεωκμξ.
[99]
48. Λάζθαξηο Κωκζηακηίκμξ (1434-1501) Ο Κςκζηακηίκμξ Λάζηανζξ ήηακ από ημοξ δζαπνεπέζηενμοξ θμβίμοξ ημο Βογακηίμο, πμο ιεηά ηδκ πηώζδ ηδξ Πόθδξ, ηαηέθοβακ ζηδκ Ηηαθία βζα κα έπμοκ ηδ δοκαηόηδηα κα εηθναζημύκ, κα δζδαπεμύκ ηαζ κα δζδάλμοκ εθεύεενα. Γεκκήεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ ήηακ βόκμξ παθζάξ μζημβέκεζαξ εοβεκώκ. Δζηάγεηαζ όηζ δ μζημβέκεζά ημο ήηακ ηθάδμξ ηδξ δοκαζηείαξ ηςκ Λαζηανζδώκ πμο ηοαένκδζε ηδκ αοημηναημνία ηδξ Νζηαίαξ10, πάκηςξ ζηδκ Ηηαθία ημκ απμηαθμύζακ Βπδαληηλό παηξίθην (patricius Byzantinus). Ο Κσλζηαληίλνο Λάζθαξηο
ηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ πήνε ηαθή ιόνθςζδ ηαζ έκαξ από ημοξ δαζηάθμοξ ημο ήηακ μ Ηωάκκδξ Ανβονόπμοθμξ, ημκ μπμίμ ζοκακηήζαιε ήδδ παναπάκς. Μεηά ηδκ άθςζδ ηδξ Πόθδξ, μ Λάζηανζξ λέθοβε από ηδκ αζπιαθςζία ηςκ Οεςιακώκ ηαζ ηαηέθοβε ζηδ Ρόδμ, ηδκ Κένηονα ηαζ ημ 1460 εβηαηαζηάεδηε ζημ Μζθάκμ. Δηεί δίδαλε εθθδκζηά ζηδκ δεηαπεκηάπνμκδ Ηππμθύηδ, ηόνδ ημο Φναβηίζημο θόνηζα, δμύηα ηδξ Λμιαανδίαξ. ηδκ Ηππμθύηδ μ Λάζηανζξ πάνζζε έκα πεζνόβναθμ βναιιαηζηήξ ιε ηίηθμ Δπηηνκή ησλ νθηώ ηνπ ιόγνπ κεξώλ, πμο είπε ζοκηάλεζ μ ίδζμξ ηαζ είπε βνάρεζ ιε ημ πένζ ημο. Αοηό ήηακ ημ πεζνόβναθμ πμο ηύπςζε μ Γδιήηνζμξ Γαιζθάξ ημ 1476 ζημ Μζθάκμ ιε ηοπμβναθζηά ζημζπεία πμο πάναλε μ ίδζμξ Ζ απηνθξαηνξία ηεο Νηθαίαο ηδξύζεθε από βπδαληηλνύο αξηζηνθξάηεο, κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο από ηνπο ζηαπξνθόξνπο ηεο Σέηαξηεο ηαπξνθνξίαο ην 1204. Πξώηνο απηνθξάηνξαο ήηαλ ν Θεόδσξνο Λάζθαξηο (1204-22) 10
[100]
ηαζ ζοβπνόκςξ επζιεθήεδηε ηδξ έηδμζδξ. Ζ βναιιαηζηή αοηή, πνμμνζζιέκδ κα ηαθύπηεζ ηζξ ακάβηεξ ησλ εξαζηώλ ηεο ειιεληθήο παηδείαο, όπςξ ακαθένεζ o Γαιζθάξ ζημκ πνόθμβό ημο, επακεηδόεδηε πμθθέξ θμνέξ ηαζ ήηακ ζε ζπμθζηή πνήζδ ςξ ηζξ ανπέξ ημο πεναζιέκμο αζώκα. {Σν βηβιίν απηό είλαη ην πξώην έληππν ρξνλνινγεκέλν βηβιίν, γξακκέλν απνθιεηζηηθά ζηελ ειιεληθή γιώζζα, πνπ ηππώζεθε από Έιιελα. Ζ Δπζημιή ηππώζεθε ζην Μηιάλν, κε ηελ ζπλδξνκή ηνπ Dionigi Paravicino, ν νπνίνο πηζαλόηαηα ήηαλ ν ηδηνθηήηεο ηνπ ηππνγξαθείνπ. Σν βηβιίν απνηειείηαη από 76 θύιια θαη ππάξρεη ζηελ Δζληθή Βηβιηνζήθε}. Σν παλεπηζηήκην ηεο Μεζζήλεο
Σμ 1466 μ Λάζηανζξ πήβε βζα έκα πνόκμ ζηδ Νάπμθδ, ζηδ ζοκέπεζα ζηδ Ρώιδ. Δηεί βκςνίζηδηε ιε ημκ ηανδζκάθζμ Βδζζανίωκα, πνμζηάηδ ηςκ Δθθήκςκ θοβάδςκ ηαζ ηέθμξ ηαηέθδλε ζηδ ζηεθία. Έγδζε ζηδ Μεζζήκδ ηνζάκηα πέκηε πνόκζα ηαζ δίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ βναιιαηεία ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ πόθδξ. Πανάθθδθα ακηέβναθε ηείιεκα ανπαίςκ Δθθήκςκ ζοββναθέςκ. Πέεακε ζηδ Μεζζήκδ ηαηά ηδκ δζάνηεζα επζδδιίαξ πακμύηθαξ. Κθδνμκόιδζε ζηδκ πόθδ αοηή ηδ πμθύηζιδ ζοθθμβή πεζνμβνάθςκ ημο. ήιενα 76 από αοηά ηα ακηίβναθα ανίζημκηαζ ζηδκ Δεκζηή Βζαθζμεήηδ ηδξ Μαδνίηδξ. Δηηόξ από ηδκ Δπζημιή, άθθμ ζδιακηζηό ένβμ ημο Λάζηανζ ήηακ δ ύλνςηο Ηζηνξηώλ ηαζ μζ Βίνη επηθαλώλ θαη ηθειώλ θαη Καιαβξώλ θηινζόθσλ.
[101]
49. Γακηιάο Ακηώκζμξ (1460-1504) Ο Ακηώκζμξ Γαιζθάξ ήηακ αδεθθόξ ημο ηςδζημβνάθμο, ηαθθζβνάθμο ηαζ ηοπμβνάθμο Γδιδηνίμο Γαιζθά. Έγδζε ηαζ αοηόξ – όπςξ ηαζ μ αδεθθόξ ημο - ζημ Μζθάκμ, από ημ μπμίμ πήνακ ημ επίεεηό ημοξ Γαιζθάξ (Da-Milan). Ο ίδζμξ οπέβναθε ςξ Αληώληνο Μεδηνιαλεύο, Κξεο ην έζλνο. Ο Ακηώκζμξ δζέπνερε ςξ θόβζμξ ηαζ ηαθθζβνάθμξ. Ακηέβναρε πμθθά πεζνόβναθα ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ ηδκ Ηιηάδα ημο Οιήνμο. Ανβόηενα εβηαηέθεζρε ηδκ Ηηαθία ηαζ επέζηνερε ζηδκ Κνήηδ, πακηνεύηδηε βοκαίηα από ηδκ Ηενάπεηνα, απέηηδζε μζημβέκεζα ηαζ πνδιάηζζε κμηάνζμξ (ζοιαμθαζμβνάθμξ) ημο Υάκδαηα. ηδ Ηενάπεηνα οπάνπμοκ μζημβέκεζεξ ιε επίεεημ Γαιδθάηδξ, πμο εεςνμύκηαζ απόβμκμζ ημο Ακηςκίμο Γαιζθά.
Ζ Κξήηε ηνπ 15νπ αηώλα θαη ε Κάληηα (Χάλδαθαο)
[102]
50. Πνζνθάηαξνο Λμοδμαίημξ (1430-1505) Ο Λμοδμαίημξ Πμεμηάηανμξ ήηακ βόκμξ εοβεκμύξ μζημβέκεζαξ ηδξ Κύπνμο. Από κέμξ ηαλίδεοζε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ζπμύδαζε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα. Απέηηδζε ζύκημια θήιδ θμβίμο. Γίδαλε ζημ ίδζμ πακεπζζηήιζμ, ημο μπμίμο πνδιάηζζε ηαζ πνύηακδξ. Γεκ βκςνίγμοιε ημοξ θόβμοξ πμο οπμπνέςζακ ημκ Πμεμηάηανμ κα πάεζ ζηδ Ρώιδ, αθθά εηεί αζπάζηδηε ημκ ηαεμθζηζζιό ηαζ έβζκε ζενέαξ. Αημθμύεςξ πνίζηδηε επίζημπμξ Καπύδξ ηαζ ανβόηενα έβζκε ηανδζκάθζμξ.
Χάξηεο ηεο Κύπξνπ ηνπ 15νπ αηώλα
[103]
51. Ννηαξά (Άλλα 1407-1507) ηδκ ημζκςκία ηδξ ιεζαζςκζηήξ Δονώπδξ, δ εέζδ ηδξ βοκαίηαξ ήηακ ζε δεύηενδ ιμίνα, ηόζμ ζηδ Γύζδ όζμ ηαζ ζηδκ Ακαημθή, ακ ηαζ ζημ Βογάκηζμ ζοκακηάιε ανηεηέξ βοκαίηεξ ιμνθςιέκεξ ηαζ δοκαιζηέξ, θόβζεξ όπςξ δ Άλλα Κνκλελή (είκαζ δ πνώηδ βοκαίηα ζζημνζηόξ, βκςζηή βζα ημ ένβμ ηδξ Αιεμηάο). οκακηάιε αηόια ηαζ αοημηνάηεζνεξ όπςξ δ Θενδώξα (ζύγοβμξ ημο Ημοζηζκζακμύ), ε Δπδνθία, δ Δηξήλε ε Αζελαία, δ Θενδώξα (ζύγοβμξ ημο Θεόθζθμο) δ Εσή, δ Θενθαλώ ηαζ άθθεξ. Ζ ηζηνξηθόο Άλλα Κνκλελή
Ζ πνώηδ βοκαζηεία πανμοζία ζηδκ απανίειδζδ ηςκ θμβίςκ ηαζ άθθςκ πνμζςπζημηήηςκ πμο ηαηέθοβακ ζηδκ Δονώπδ ηδξ Ακαβέκκδζδξ (πμο είκαζ ηαζ ημ ηύνζμ εέια ημο πανόκημξ πμκήιαημξ) ιεηά ηδκ ηαηάθοζδ ημο Βογακηίμο είκαζ δ Άκκα Νμηανά, ηόνδ ημο Μεβάθμο Γμύηα11 Λνπθά Ννηαξά. Ο Λμοηάξ Νμηανάξ είπε δζαθςκήζεζ ιε ηδκ πμθζηζηή ημο αοημηνάημνα Κσλζηαληίλνπ Παιαηνιόγνπ μ μπμίμξ ήηακ οπέν ηδξ Έκςζδξ ηςκ Δηηθδζζώκ (μοζζαζηζηά ηδξ οπμηαβήξ ηδξ ακαημθζηήξ Δηηθδζίαξ ζηδ Ρώιδ), αθθά ζοκέααθε ζηδκ άιοκα ηδξ πμθζμνηδιέκδξ Πόθδξ πνμζθένμκηαξ ιεβάθα πμζά βζα ηδκ πθδνςιή ιζζεμθόνςκ ηαζ αβμνά πθμίςκ ηαζ πμθειζημύ οθζημύ. Ο Μεγάινο Γνύθαο ήηαλ ν επίζεκνο ηίηινο ηνπ αξρεγνύ ηνπ ζηόινπ ηεο Βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο. Σα ηειεπηαία ρξόληα ηεο απηνθξαηνξίαο ν Μεγάινο Γνύθαο είρε πνιιέο αξκνδηόηεηεο, αλάινγεο πεξίπνπ κε ην ζεκεξηλό αμίσκα ηνπ πξσζππνπξγνύ. 11
[104]
Αηόια, επζηεθαθήξ πεκηαημζίςκ εκόπθςκ πμθέιδζε βεκκαία ςξ ηδκ ηεθεοηαία ζηζβιή. οκεθήθεδ από ημοξ Σμύνημοξ ηαζ εηηεθέζηδηε ιε απμηεθαθζζιό, αθμύ πνώηα οπμπνεώεδηε κα δεζ ηδκ εηηέθεζδ εκόξ από ημοξ βζμοξ ημο (άθθμζ δομ είπακ πέζεζ ζηζξ ιάπεξ) ηαζ ημο βαιπνμύ ημο. Πνζκ ηδκ έκανλδ ηδξ πμθζμνηίαξ ηδξ Πόθδξ, μζ ηνεζξ ηόνεξ ημο Λμοηά Νμηανά, δ Άκκα, δ Θεμδώνα ηαζ δ Δοθνμζύκδ είπακ ηαηαθύβεζ ζηδκ Ηηαθία Πνμδβμοιέκςξ μ παηέναξ ημοξ είπε θνμκηίζεζ κα ζηείθεζ ζε ζηαθζηά πζζηςηζηά ζδνύιαηα (ηνάπεγεξ) ημ ιεβαθύηενμ ιένμξ ηδξ ηζκδηήξ πενζμοζίαξ ηδξ μζημβέκεζαξ. Δηεί ηζξ ανήηε ηαζ μ Ηάηςαμξ, μ ιμκαδζηόξ αδεθθόξ ημοξ πμο βθίηςζε ηδκ αζπιαθςζία ηαζ ηδ ζθαβή, βζαηί ηαηάθενε κα δναπεηεύζεζ. Ζ πνιηνξθία
Δκάιζζδ πνόκμ ιεηά ηδκ Άθςζδ δ Άκκα πθήνςζε ιε πνήιαηα ηδξ παηνζηήξ πενζμοζίαξ θύηνα βζα ηδκ απμθοθάηζζδ ημο ζζημνζημύ Γεσξγίνπ θξαληδή ή Φξαληδή, μ μπμίμξ ανβόηενα εα βνάρεζ ημ «Υξνληθό ηεο Άισζεο». Ζ Άκκα έβζκε ζηαδζαηά εηπνόζςπμξ ηαζ πνμζηάηδξ ηςκ πνμζθύβςκ, πμο πνμένπμκηακ από δζάθμνεξ πενζμπέξ ηδξ ηαηαθοιέκδξ αογακηζκήξ αοημηναημνίαξ. Σμ 1475 δ Άκκα εβηαηαζηάεδηε μνζζηζηά ηδ Βεκεηία ηαζ ιε ηδκ άδεζα ημο οιαμοθίμο ηςκ Γέηα ίδνοζε ημκ Αδειθόηεηα ησλ Διιήλσλ ηεο Βελεηίαο, πμο έβζκε ημ ηέκηνμ ηςκ αογακηζκώκ πνμζθύβςκ. Σδκ επμπή ηδξ ίδνοζδξ ηδξ Αδεθθόηδηαξ, μζ βοκαίηεξ απμηεθμύζακ ημ 30% ηςκ ιεθώκ ηδξ, όιςξ ημ πμζμζηό αοηό έπεζε ηαηά ημοξ επόιεκμοξ αζώκεξ ημκηά ζημ 10%. [105]
Σμ 1499 δ Άκκα Νμηανά ζε ζοκενβαζία ιε ημκ Νζηόθαμ Βθαζηό πνδιαημδόηδζε ηδκ εηηύπςζδ ζημ ηοπμβναθείμ ημο ζδνοηή εκόξ από ημοξ πνώημοξ μίημοξ εθθδκζηώκ αζαθίςκ Εαπανία Καθθένβδ ημ Μέγα Δηπκνινγηθόλ θαηά αιθάβεηνλ ην πάλπ σθέιηκνλ. Σμ ένβμ αοηό είκαζ έκα εηηεκέξ θελζηό ηδξ ιεζαζςκζηήξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ ηαζ απμηεθεί ακηζπνμζςπεοηζηό δείβια ηδξ ανπεηοπίαξ. Δκηοπςζζάγεζ δ πθμύζζα δζαηόζιδζδ ηδξ ηάεε ζεθίδαξ ημο, ηαεώξ ηαζ ηα ζοιπθέβιαηα πενίηεπκςκ βναιιαημζεζνώκ ηοπμβναθζηώκ ζημζπείςκ. ημ ένβμ αοηό έβναρε έκα επίβναιια έκαξ άθθμξ ιεηακάζηδξ θόβζμξ, μ Ηωάκκδξ Γνδβμνόπμοθμξ. Ζ Άκκα Νμηανά πέεακε οπένβδνδ (εηαηό εηώκ) ακύιθεοηδ ηαζ πζεακόηαηα πανεέκα, αθθά ζεααζηή από Έθθδκεξ ηαζ Ηηαθμύξ μζ μπμίμζ ηδκ απμηαθμύζακ sponsa imperialis, (ζηα θαηζκζηά ε ζύδπγνο ηνπ απηνθξάηνξα). Γπλαίθεο ηνπ Βπδαληίνπ
Δίπε ηοηθμθμνήζεζ δ θήιδ ζαθώξ ακοπόζηαηδ βζαηί αοηό δεκ επζαεααζώκεηαζ από ηακέκα ζζημνζηό – όηζ είπε πακηνεοηεί ηνοθά ημκ Κςκζηακηίκμ Παθαζμθόβμ.
[106]
52. Γξεγνξόπνπινο Ησάλλεο (πεξ. 1470-1508) Ο Ηςάκκδξ Γνδβμνόπμοθμξ από ημκ Υάκδαηα (Ζνάηθεζμ) ηδξ Κνήηδξ ήηακ θόβζμξ, ηαθθζβνάθμξ ηαζ ηςδζημβνάθμξ. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα δζδάπεδηε ζηδ βεκέηεζνά ημο, από ημκ Ανζζηόαμοθμ ή Ανζέκζμ Απμζηόθδ. ε κεανή δθζηία ιεηακάζηεοζε ζηδκ Βεκεηία, όπμο ζοκενβάζηδηε ιε ημκ βκςζηό Ηηαθό εθθδκζζηή, εηδόηδ ηαζ ηοπμβνάθμ Άθδμ Μακμύηζμ ςξ δζμνεςηήξ δμηζιίςκ ηαζ επζιεθδηήξ ηςκ οπό έηδμζδ ηεζιέκςκ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. οκενβάζηδηε επίζδξ ιε ημκ εηδμηζηό μίημ ημο Εαπανία Καθθένβδ ηαζ ιε πνδιαημδόηδ ημκ Νζηόθαμ Βθαζηό βζα ηδκ έηδμζδ ημο αζαθίμο Μέγα Δηπκνινγηθόλ. Ο Ησάλλεο Γξεγνξόπνπινο
ε δζάζηδια πέκηε εηώκ μ μίημξ είπε ηοηθμθμνήζεζ δεηαεπηά εηδόζεζξ εθθδκζηώκ αζαθίςκ ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ένβα ηςκ Ζξνδόηνπ, Θνπθπδίδε, Ξελνθώληα, νθνθιή, Δπξηπίδε, Γεκνζζέλε, Λνπθηαλνύ ηαζ άθθςκ. Σμ 1504 μ Γνδβμνόπμοθμξ επέζηνερε ζημ Υάκδαηα ηαζ αζπμθήεδηε ιε ηδ δζδαζηαθία ηαζ ηδκ ακηζβναθή ηςδίηςκ.
[107]
53. Δξκώλπκνο ή Χαξηηώλπκνο Γεώνβζμξ (;-1510) Ο Γεώνβζμξ Δνιώκοιμξ βεκκήεδηε ζηδ πάνηδ. Πζεακώξ οπήνλε ιαεδηήξ ημο Γειζζημύ-Πθήεωκα. Σμ 1460, όηακ ηαζ δ Πεθμπόκκδζμξ ηαηαηηήεδηε από ημοξ Οεςιακμύξ, ηαηέθοβε ζηδκ Ηηαθία. Σμ 1476 μ πάπαξ ίλημξ Γ’ (πζεακώξ ιεηά από εζζήβδζδ ημο Βδζζανίωκα) ημο ακέεεζε κα πάεζ ζηδκ Αββθία ηαζ κα ιεζμθααήζεζ βζα ηδκ απεθεοεένςζδ ημο επζζηόπμο ηδξ Τόνηδξ, πμο είπε θοθαηζζηεί ιε εκημθή ημο ααζζθζά Δδμοάνδμο Γ’. Έθενε ζε πέναξ ηδκ απμζημθή ημο ηαζ επέζηνερε ζηδκ Ηηαθία. Ανβόηενα μ Δνιώκοιμξ εβηαηαζηάεδηε ζημ Πανίζζ ηαζ εηεί αζπμθήεδηε ιε ιεηαθνάζεζξ ηαζ ακηζβναθή πεζνμβνάθςκ ηδξ ηθαζζζηήξ ηαζ παηενζηήξ θζθμθμβίαξ. Ο Έξαζκνο
ε δζάθμνεξ εονςπασηέξ αζαθζμεήηεξ ζώγμκηαζ ζήιενα πάκς από 100 πεζνόβναθα βναιιέκα ιε ημ πένζ ημο Δνιώκοιμο. Πανάθθδθα ζημ Πανίζζ δίδαζηε ηδκ ανπαία εθθδκζηή βθώζζα. Μεηαλύ ηςκ ιαεδηώκ ημο ήηακ μ δζάζδιμξ Οθθακδόξ μοιακζζηήξ, θζθόζμθμξ ηαζ εεμθόβμξ Έναζιμξ ή Νηεγζκηένζμοξ ηαζ μ Γενιακόξ εεμθόβμξ ηαζ δβέηδξ ημο Λμοεδνακζζιμύ Φίθζππμξ Μεθάβπεωκ. Ο Δνιώκοιμξ πέεακε ζημ Πανίζζ ημ 1510
[108]
54. Ο Χαιθνθνλδύιεο Γδιήηνζμξ (1424-1511) Ο Γδιήηνζμξ Υαθημημκδύθδξ από ηδκ Αεήκα ήηακ ελάδεθθμξ ημο ζζημνζημύ Λαόκζημο Χαθημημκδύθδ, πμο ζοκακηήζαιε ζε πνμδβμύιεκεξ ζεθίδεξ. Ζ μζημβέκεζά ημο ιεηακάζηεοζε ζημ Μοζηνά, όπμο μ κεανόξ Γδιήηνζμξ ιαεήηεοζε (πζεακώξ) ημκηά ζημκ θζθόζμθμ Γεώνβζμ Γειζζηό-Πθήεωκα. ε δθζηία 26 εηώκ πήβε ζηδκ Ρώιδ. Δηεί ζοιπθήνςζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ηαζ έιαεε ηδ θαηζκζηή βθώζζα ημκηά ζημκ θόβζμ ηαζ μοιακζζηή Θεόδωνμ Γαγή. Ζ εηηίιδζδ ημο ηεθεοηαίμο βζα ημκ ιαεδηή ημο απμηοπώκεηαζ ζηδ δζαεήηδ ημο ιε ηδκ μπμία ημο ηθδνμδμηεί ηδκ πθμύζζα αζαθζμεήηδ ημο. Ο Γεκήηξηνο Χαιθνθνλδύιεο
Σμ 1452 ανίζημοιε ημκ Υαθημημκδύθδ ζηδκ Πενμύηγζα, όπμο δζδάζηεζ ηδκ εθθδκζηή βθώζζα επί ηνία πνόκζα. Γύνζζε ζηδ Ρώιδ βζα ηάπμζμ δζάζηδια ηαζ από ημ 1463 ςξ ημ 1472 ακέθααε ηδκ έδνα ηςκ εθθδκζηώκ ζπμοδώκ ζημ θδιζζιέκμ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα. Δηεί δίδαλε ζημοξ ιαεδηέξ ημο – ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ μ Ηακόξ Λάζηανζξ - ηζξ εεςνίεξ ημο Ανζζημηέθδ ηαζ ημο Πθάηςκα. Σμ 1452 μ Υαθημημκδύθδξ πήβε ζηδ Φθςνεκηία ηςκ Μεδίηςκ, πμο ήηακ ηόηε ζπμοδαίμ ηέκηνμ ακενςπζζηζηώκ ζπμοδώκ ηαζ ιε ηδκ ιεζμθάαδζδ ημο Φνακηζέζημ Φίθεθθμο, δζαδέπεδηε ηδκ Ηωάκκδ Ανβονόπμοθμ ζηδκ έδνα εθθδκζηώκ ζπμοδώκ ημο πακεπζζηδιίμο ηδξ πόθδξ. Δίπε πμθθμύξ ηαζ επζθακείξ ιαεδηέξ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ μ Πίημ κηεθθά
[109]
Μζνάκημθα, μ Γενιακόξ μοιακζζηήξ Γηόραλ Ρόηριηλ ηαζ μ Πζέηνμ Μέδζημξ, βζμξ ημο Λαονέκηζμο. Σέθμξ ημ 1491 μ Υαθημημκδύθδξ δέπεδηε ηδ εέζδ ημο δαζηάθμο ηςκ εθθδκζηώκ ζηδκ αοθή ημο δμύηα ημο Μζθάκμο Λμοδμαίημο θόνηζα. ηδκ πόθδ αοηή πανέιεζκε ςξ ημ εάκαηό ημο. Δηηόξ ηδξ δζδαζηαθίαξ μ Υαθημημκδύθδξ αζπμθήεδηε ηαζ ιε ιεηαθνάζεζξ ηαζ εηδόζεζξ ανπαίςκ ζοββναθέςκ, όπςξ ένβα ημο Οιήνμο, ημο Ηζμηνάηδ, ημο Γαθδκμύ. Δλέδςζε αηόια ηαζ ημ μβηώδεξ αογακηζκό θελζηό ημο μοΐδα (ή μύδα). Δίπε επαθέξ ιε ζδιακηζημύξ ακενώπμοξ ηςκ βναιιάηςκ, όπςξ ημκ Μζπαήθμ Απμζηόθδ, ημκ Ηακό Λάζηανζ, ημκ Φίθεθθμ, ημκ Πμθζηζακό ηαζ άθθμοξ
Ο Γνύθαο ηνπ Μηιάλνπ Λνπδνβίθνο θόξηζα
[110]
55. Βιαζηόο Νζηόθαμξ (;-1514) Ο Νζηόθαμξ Βθαζηόξ ήηακ έκαξ αηόια θόβζμξ πμο αζπμθήεδηε ιε ηδκ ηαθθζβναθία, ηδκ ηοπμβναθία ηαζ ηδκ έηδμζδ αζαθίςκ, Γεκκήεδηε πενί ηα ιέζα ημο 15μο αζώκα από μζημβέκεζα εοβεκώκ ημο Ρεεύικμο. Σμ 1480 ανίζηεηαζ ζηδ Βεκεηία ηαζ ζοκδέεηαζ θζθζηά ιε ημκ Ηηαθό ηοπμβνάθμ ηαζ εηδόηδ Άθδμ Μακμύηζμ. ηδκ Βεκεηία επίζδξ βκςνίζηδηε ιε ημκ ζοιπαηνζώηδ ημο θόβζμ ηαζ ηοπμβνάθμ Εαπανία Καθθένβδ ηαζ ζοκενβάζηδηε ιαγί ημο ζε ηοπμβναθζηέξ ενβαζίεξ. Ο Βθαζηόξ ηαηαζηεύαζε ηαζκμύνζα ηοπμβναθζηά ζημζπεία βζα ηα μπμία δ Βεκεηζηή Γενμοζία ημύ πμνήβδζε έκα είδμξ δζπθώιαημξ εονεζζηεπκίαξ. Σν ζήκα ηνπ Βιαζηνύ σο εθδόηε
Σμ πνώημ αζαθίμ πμο εηδόεδηε ημ 1499 ζημ ηοπμβναθείμ ηςκ δομ Κνδηώκ, ήηακ ημ Μέγα Δηπκνινγηθόλ, ημ εηηεκέζηενμ ιεζαζςκζηό θελζηό ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ έηδμζή ημο μπμίμο, πνδιαημδμηήεδηε από ηδκ Άκκα Νμηανά, πμο ζοκακηήζαιε ήδδ. ημ ίδζμ ηοπμβναθείμ ηοπώεδηακ ηαζ άθθα ένβα, όπςξ ηςκ: ζιπθίηζμο, Ανζζημηέθδ, Αιιςκίμο, Γαθδκμύ ηαζ άθθςκ. Πανάθθδθα μ Βθαζηόξ αζπμθήεδηε ιε ηδκ ηαθθζβναθία ηαζ ηδκ ακηζβναθή πεζνμβνάθςκ. Πέεακε ιεηά ημ 1514 ηαεώξ από αεκεηζηά ανπεία πνμηύπηεζ όηζ εηείκμ ημ έημξ ηθδνμκόιδζε ιένμξ ηδξ πενζμοζίαξ ηδξ Άκκαξ Νμηανά.
[111]
56. Μαλνύηηνξ Άθδμξ (1449-1515) Ηηαθόξ Γζα ηδ γςή ηαζ ημ ένβμ ημο Ηηαθμύ μοιακζζηή, εηδόηδ ηαζ ηοπμβνάθμο Άθδμο Μακμύηζμο (Aldo Manuzio ή εηθαηζκζζιέκμ Aldus Manutius) ιζθήζαιε εηηεκέζηαηα ζημ πνόθμβμ αοημύ ημο αζαθίμο. Γεκ εα επακαθάαμοιε θμζπόκ ήδδ βκςζηέξ θεπημιένεζεξ από ηδ δνάζδ ημο. Ο Μακμύηζμξ βόκμξ εοηαηάζηαηδξ μζημβέκεζαξ, ζπμύδαζε θαηζκζηή θζθμθμβία ζηδ Ρώιδ ηαζ εθθδκζηή βθώζζα ζηδ Φενάνα. Δηεί βκςνίζηδηε ιε ημκ Πίημ κηεθθά Μζνάκημθα, ιε πνμηνμπή ημο μπμίμο ίδνοζε ζηδ Βεκεηία εηδμηζηό μίημ ιε ζηόπμ ηδκ έηδμζδ ηεζιέκςκ ηδξ εθθδκζηήξ ηαζ θαηζκζηήξ θζθμθμβίαξ. Σν ζήκα ησλ εθδόζεσλ ηνπ Άιδνπ
Ακαθένεδηακ ήδδ ζοββναθείξ ηςκ μπμίςκ ηα ένβα ελέδςζε ημ ηοπμβναθείμ ημο Άθδμο, μ μπμίμξ ακαδείπεδηε έκαξ από ημοξ πζμ δζάζδιμοξ ηαζ παναβςβζημύξ εηδόηεξ ηδξ Δονώπδξ. ηα πνόκζα ηδξ θεζημονβίαξ ημο ηοπμβναθείμο εηδόεδηακ ένβα Δθθήκςκ όπςξ: Θεόηνζημο, Ανζζημηέθδ, Ανζζημθάκδ, Θμοηοδίδδ, μθμηθή, Ξεκμθώκηα, Ζνμδόημο, Δονζπίδδ, Αζζπύθμο, Οιήνμο, Γδιμζεέκδ, Πθάηςκα, Πζκδάνμο, Πθμοηάνπμο, ηνάαςκα, Παοζακία ηαζ Λαηίκςκ όπςξ: Οαίδζμο, Λμοηνδηίμο, Βζνβζθίμο, Ονάηζμο, Κζηένςκα, Ημύθζμο Καίζανα, Κάηςκα. Δπίζδξ ένβα ζοβπνόκςκ θμβίςκ όπςξ: Πεηνάνπδ, Γάκηδ, Γαγή, Δνάζιμο, Γειζζημύ-Πθήεςκα, Βδζζανίςκα, Κ. Λάζηανζ, Πμθζηζακμύ η.ά Σμ 1502, μ Μακμύηζμξ ίδνοζε ημ θζθμθμβζηό ηαζ πκεοιαηζηό ίδνοια Νέα Αθαδεκία βζα ημ μπμίμ ήδδ έπμοιε ιζθήζεζ.
[112]
57. Ρόζνο ή Ρώζνο Ηωάκκδξ (;-1515) Γεκ βκςνίγμοιε πμθθά πνάβιαηα βζα ηδ γςή ημο ηαθθζβνάθμο, θόβζμο ηαζ ζενέα Ηςάκκδ Ρόζμο. Γεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ αθθά πνέπεζ κα ανέεδηε από πμθύ ιζηνόξ ζηδκ Ηηαθία, όπμο επί ελήκηα πνόκζα (1455-1515) άζηδζε ημ επάββεθια ημο ηαθθζβνάθμο ηαζ ακηζβναθέα πεζνμβνάθςκ ζηζξ πόθεζξ Ρώιδ, Βεκεηία, Φθςνεκηία, Μπμθόκζα ηαζ άθθεξ. Πμθθμί επζθακείξ θόβζμζ ηδξ επμπήξ ειπζζηεύηδηακ ημκ Ρόζμ βζα ηδκ ακηζβναθή ηςκ πεζνμβνάθςκ ημοξ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ μ ηανδζκάθζμξ Βδζζανίωκ ηαζ μ Λαπξέληηνο ησλ Μεδίθσλ. Δπίζδξ μ Άθδμξ Μακμύηζμξ ημκ πνμζέθααε ςξ ηαθθζβνάθμ ζηδκ Νέα Αηαδδιία πμο είπε ςξ ακηζηείιεκμ ηδ ιεθέηδ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Πμθθά ένβα ημο ζώγμκηαζ ζε εονςπασηέξ αζαθζμεήηεξ.
[113]
58. Μνπζνύξνο Μάνημξ (1470-1517) Ο Μάνημξ Μμοζμύνμξ από ημ Υάκδαηα ηδξ Κνήηδξ ήηακ έκαξ από ημοξ επζθακέζηενμοξ θζθμθόβμοξ, δαζηάθμοξ, αθθά ηαζ εηδόηεξ πμο δναζηδνζμπμζήεδηακ ζηδκ Ηηαθία ηδξ Ακαβέκκδζδξ. Ο Μμοζμύνμξ πναβιαημπμίδζε ηα πνώηα ημο ιαεήιαηα ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα ζηδκ βεκέηεζνά ημο, ιε δάζηαθμ ημκ Ανζζηόαμοθμ Απμζηόθδ. Ξένμοιε όηζ ημ 1486 ζοκέπζζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ζηδ Φθςνεκηία ιαγί ιε ημκ Ηακό Λάζηανζ. Σμ 1493 ανίζημοιε ημκ Μάνημ ζηδ Βεκεηία όπμο άνπζζε κα δζδάζηεζ εθθδκζηά. Πανάθθδθα ενβάγεηαζ ςξ επζζηδιμκζηόξ ζοκενβάηδξ ζημ ηοπμβναθείμ ημο Άθδμο Μακμύηζμο. Ο θηιόζνθνο Μάξθνο Μνπζνύξνο
Σμ επόιεκμ έημξ εηδόεδηε ηαζ ηοηθμθόνδζε ημ ενςηζηό πμζδηζηό ιοεζζηόνδια ημο Μμοζαίμο Σα θαζ’ Ζξώ θαη Λέαλδξνλ ιε θαηζκζηή ιεηάθναζδ ηαζ αημθμύεδζακ πμθθέξ άθθεξ εηδόζεζξ ηαζ ιεηαθνάζεζξ, μζ πενζζζόηενεξ από ηζξ μπμίεξ έπμοκ ήδδ ακαθενεεί ζηδ ζεθίδα ηδκ αθζενςιέκδ ζημκ Μακμύηζμ. Ζ πμθζηεία ηδξ Βεκεηίαξ ηίιδζε ημκ Μμοζμύνμ ιε ημ αλίςια ημο θμβμηνζηή ηςκ εθθδκζηώκ αζαθίςκ, πμο εηδίδμκηακ ζηδκ πόθδ. Κύνζμ ένβμ ημο ήηακ κα εθέβπεζ ακ ημ πενζεπόιεκμ ηςκ αζαθίςκ αοηώκ ήηακ ζύιθςκμ ιε ηδ ενδζηεία ηαζ ηδκ δεζηή. Σμ 1499 μ Μάνημξ άνπζζε βόκζιδ ζοκενβαζία ιε ημ εθθδκζηό ηοπμβναθείμ ηδξ Βεκεηίαξ πμο είπακ ζδνύζεζ μζ ζοιπαηνζώηεξ ημο Νζηόθαμξ Βθαζηόξ ηαζ Εαπανίαξ Καθθένβδξ. Αοημί [114]
ελέδςζακ ηαζ ημ παζίβκςζημ Μέγα Δηπκνινγηθόλ θαηά αιθάβεηνλ ην πάλπ σθέιηκνλ ιε πνόθμβμ ημο Μμοζμύνμο Σμ 1503 μ Μμοζμύνμξ δζμνίζηδηε ηαεδβδηήξ ηδξ εθθδκζηήξ θζθμθμβίαξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα. Σμ 1512 ηαηέθααε ηδκ ίδζα έδνα ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Βεκεηίαξ. Μεηαλύ ηςκ ιαεδηώκ ημο ήηακ ηαζ μ Οθθακδόξ μοιακζζηήξ, θζθόζμθμξ ηαζ εεμθόβμξ Έναζιμξ, μ μπμίμξ έθεβε βζα ημκ Μμοζμύνμ: «είκαζ πνιπκαζήο, παλεπηζηήκσλ, θάηνρνο ηεο ειιεληθήο γιώζζαο θαη εηδήκνλαο ηεο ιαηηληθήο». Ο Μμοζμύνμξ μνβάκςζε ηαζ ηα πνώηα ηιήιαηα ηδξ Μανηζακήξ Βζαθζμεήηδξ ηδξ Βεκεηίαξ, πμο ζδνύεδηε έπμκηαξ ςξ αάζδ ηδκ πθμύζζα ζοθθμβή αζαθίςκ πμο ηθδνμδόηδζε μ ηανδζκάθζμξ Βδζζανίωκ. Ζ Μαξθηαλή Βηβιηνζήθε
Σμ 1512 μ Μακμύηζμξ ηαζ μ Μμοζμύνμξ ελέδςζακ ηδκ Γξακκαηηθή ειιεληθώλ ημο Μακμοήθ Χνοζμθωνά ηαζ ανβόηενα ένβα ημο Πζκδάνμο, ημο Ηζμηνάηδ ηαζ ηζξ επζζημθέξ ημο Κζηένςκα. Σμκ επηέιανζμ ημο 1513 μ Μμοζμύνμξ εηδίδεζ ημ ζδιακηζηόηενμ ένβμ ημο: ηα Άπαληα ημο Πθάηςκα ιε αθζένςζδ ζημκ πάπα Λέμκηα. Ο ίδζμξ πάπαξ ημκ έπνζζε επίζημπμ Ηενάπεηναξ Κνήηδξ ηαζ ανβόηενα Μμκειααζίαξ. ιςξ δεκ πνόθααε κα πάεζ ζηδκ έδνα ηδξ επζζημπήξ ημο, βζαηί πέεακε ημκ Νμέιανζμ 1517.
[115]
59. Καιιέξγεο ή Καιιηέξγεο Εαπανίαξ (1470-1525) Ο Εαπανίαξ Καθθένβδξ ήηακ βόκμξ ηδξ παθζάξ ανπμκηζηήξ μζημβέκεζαξ ηςκ Καιιέξγεδσλ ημο Ρεεύικμο, από ηδκ μπμία πνμένπμκηαζ πμθθμί θόβζμζ αθθά ηαζ πμθθμί αβςκζζηέξ ηαηά ηςκ ηαηαηηδηώκ ηδξ Κνήηδξ όπςξ: μ θίθμξ ηςκ Βεκεηώκ Αιέμηνο Καιιέξγεο, (13μξ αζώκαξ), μζ επακαζηάηεξ ημο 14μο αζώκα Βάξδαο, Λέσλ, Ησάλλεο, Αιέμηνο ηαζ Γεώξγηνο Καιιέξγεο (μζ ηνεζξ ηεθεοηαίμζ εηηεθέζηδηακ από ημοξ Βεκεημύξ), μ Γεώξγηνο Καιιέξγεο, επακαζηάηδξ (15μξ αζώκαξ) ηαζ μ Αλδξέαο Καιιέξγεο, πμο πμθέιδζε ημοξ Σμύνημοξ ζηδ καοιαπία ηδξ Ναοπάηημο ημ 1571. Έκαξ ηθάδμξ ηδξ μζημβέκεζαξ Καθθένβδ ιεηακάζηεοζε ζηδ Εάηοκεμ ηαζ άθθμζ ζηδκ Δύαμζα, ηδ Βεκεηία ηαζ ηδ Ρςζία. Σν νηθόζεκν ησλ Καιιέξγεδσλ
Θα ακαθένμοιε αηόιδ ημοξ θμβίμοξ Εαραξία (πμο εα ιαξ απαζπμθήζεζ ζ’ αοηό ημ ηεθάθαζμ) ηαζ Ακηώκζμ μξ Καθθένβδ (15 αζώκαξ), ημοξ αβζμβνάθμοξ Νηθόιαν ηαζ Φξαγθίζθν Καιιέξγε (18μξ αζώκαξ) ηαζ ημοξ επακαζηάηεξ ηαηά ηδξ ημονηζηήξ ηαημπήξ Νηθόιαν ηαζ Δκκαλνπήι Καιιέξγε (19μξ αζώκαξ) ηαζ ημκ δβέηδ ημο επακαζηαηζημύ ηζκήιαημξ ηδξ 3 δξ επηειανίμο 1843, Γεκήηξην Καιιέξγε. Ο Εαπανίαξ Καθθένβδξ βεκκήεδηε ζημ Ρέεοικμ, αθθά από κέμξ εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βεκεηία, όπμο ιαγί ιε ημκ ζοιπαηνζώηδ ημο Νζηόθαμ Βθαζηό, ίδνοζε ημ πνώημ βκςζηό εθθδκζηό ηοπμβναθείμ. Μάθζζηα ημ ηοπμβναθείμ αοηό ζηεβάζηδηε ζημκ ίδζμ πώνμ, πμο πνζκ πενίπμο έκα αζώκα είπε [116]
εβηαηαζηήζεζ ημ πνώημ εθθδκζηό ηοπμβναθείμ ηδξ ζζημνίαξ μ Αθέλακδνμξ Γεωνβίμο. Δηεί ηοπώεδηε ημ 1499 μ μβηώδδξ ηαζ ελαζνεηζηά ηαθαίζεδημξ ηόιμξ ημο Μεγάινπ Δηπκνινγηθνύ, θελζημύ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ, ικδιεζώδμοξ ένβμο ζηδκ ζζημνία ηόζμ ηδξ ηοπμβναθίαξ όζμ ηαζ ηδξ δζάδμζδξ ηςκ εθθδκζηώκ βναιιάηςκ ζηδ Γοηζηή Δονώπδ. Σμκ ίδζμ πνόκμ μ Καθθένβδξ επζιεθήεδηε ηαζ ηύπςζε ηδκ πνώηδ έηδμζδ ηςκ ένβςκ ημο Γαθδκμύ ηαζ ημο ζιπθίηζμο. Ανβόηενα ιεηέθενε ημ ηοπμβναθείμ ημο ζηδ Ρώιδ, όπμο ελέδςζε ηαζ ηύπςζε μ ίδζμξ ηα ένβα ημο Πίκδανμο, ημο Θεόηνζημο ηαζ άθθα ιζηνόηενα πνδζηζηά ένβα, ηαηάθθδθα βζα ημοξ ζπμοδαζηέξ ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ. Σν ζήκα ηνπ ηππνγξαθείνπ Καιιέξγε
Σμ 1500 δ ηοπμβναθζηή δναζηδνζόηδηα ηδξ εηδμηζηήξηοπμβναθζηήξ εηαζνίαξ ηςκ Καθθένβδ - Βθαζημύ δζαηόπηεηαζ ηαζ ημ ηοπμβναθείμ ηθείκεζ, πνμθακώξ θόβς μζημκμιζηώκ πνμαθδιάηςκ. Σμ ηόζημξ βζα ηδκ παναβςβή ηςκ αζαθίςκ, ζε ζοκδοαζιό ιε ηδκ ορδθή ηζιή πμο ηα εθθδκζηά έκηοπα είπακ ζε ζπέζδ ιε ηα θαηζκζηά, μδήβδζε ημ πνώημ εθθδκζηό ηοπμβναθείμ ζε παύζδ ηςκ ενβαζζώκ ημο. Σδ δζαηίκδζδ ηςκ αδζάεεηςκ ακηζηύπςκ ακέθααε ζημ ελήξ μ Άθδμξ Μακμύηζμξ. Δηηόξ από ηδκ εηδμηζηή ημο δναζηδνζόηδηα ηαζ ηδκ ακηζβναθή ηςδίηςκ, μ Καθθένβδξ ήδδ από ημ 1514, οπδνέηδζε ηαζ ςξ δάζηαθμξ ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηεο Ρώκεο, πμο είπε ζδνύζεζ μ πάπαξ Λέςκ Η (βζμξ ημο Λαονέκηζμο ηςκ Μεδίηςκ). ημ ίδζμ ζπμθείμ δζδάζημοκ ηαζ άθθμζ επζθακείξ Έθθδκεξ θόβζμζ, [117]
όπςξ μ Μάνημξ Μμοζμύνμξ, μ Ηακόξ Λάζηανζξ ηαζ μ Ανζέκζμξ Απμζηόθδξ. Ακαιθζζαήηδηα, μ Καθθένβδξ απμηεθεί ημ ζδιείμ ηαιπήξ ημο εθθδκζημύ εκηύπμο αζαθίμο. Σοπμβνάθμξ ηαζ ηαηαζηεοαζηήξ ηοπμβναθζηώκ ζημζπείςκ βκώνζγε ηζξ ελεθίλεζξ ηδξ ηοπμβναθζηήξ ηέπκδξ. Σα ζημζπεία πμο εζζήβαβε ηαεζενώεδηακ ηαζ έβζκακ ακηζηείιεκμ ιίιδζδξ από ημοξ ζοβπνόκμοξ ημο ηαζ ημοξ ιεηαβεκέζηενμοξ ηοπμβνάθμοξ. Οζ ηοπμβναθζημί παναηηήνεξ ηαζ μζ πνμηάζεζξ ημο βζα ηδκ ηοπςιέκδ ζεθίδα, ιέζς επακαθήρεςκ, παναηηήνζζακ ημ εθθδκζηό αζαθίμ βζα ημοξ επόιεκμοξ αζώκεξ.
Σν κεζαησληθό Ρέζπκλν
[118]
60. Γεθάδπνο Ημοζηίκμξ (;-1526) Ξένμοιε όηζ μ Ημοζηίκμξ Γεηάδομξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα, αθθά όπζ ημ έημξ βέκκδζήξ ημο. Ήηακ επζθακήξ θόβζμξ ηαζ έκαξ από ημοξ ζδιακηζημύξ ιεθςδμύξ ημο 15μο ηαζ ημο 16μο αζώκα. Ο ζπμοδαίμξ Ηηαθόξ μοιακζζηήξ Άθδμξ Μακμύηζμξ πνμζηάθεζε ημκ Ημοζηίκμ ζηδ Βεκεηία βζα κα επζιεθδεεί ηδκ δζόνεςζδ ηςκ ηεζιέκςκ ηςκ Δθθήκςκ ζοββναθέςκ. Ο Μακμύηζμξ – όπςξ ήδδ βκςνίγμοιε – ήηακ επζθακήξ εηδόηδξ αζαθίςκ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ ηαζ αογακηζκήξ βναιιαηείαξ. Ο Γεηάδομξ, όπςξ ηαζ πμθθμί άθθμζ αογακηζκμί θόβζμζ ηδξ Βεκεηίαξ, οπήνλε ηαζ ιέθμξ ημο βκςζημύ ζδνύιαημξ εθθδκζηώκ ζπμοδώκ Νέα Αθαδεκία, πμο είπε ζοζηήζεζ μ Μακμύηζμξ. Χξ ιεθςδόξ μ Γεηάδομξ έβναρε ηαζ δομ αημθμοείεξ: Αθνινπζία ηνπ αγίνπ Ησάλλνπ ηνπ Νενκάξηπξνο ηνπ εμ Ησαλλίλσλ ηαζ Αθνινπζία ηνπ αγίνπ Νηθνιάνπ ηνπ εθ Μεηδόβνπ
Ζ κεζαησληθή Κέξθπξα
[119]
61. Σνκαίνο Νζηόθαμξ (1456-1531) Ο Νζηόθαμξ Σμιαίμξ βεκκήεδηε ζηδ Βεκεηία από Ζπεζνώηεξ βμκείξ. Απέηηδζε ηζξ πνώηεξ βκώζεζξ ζηδ βεκέηεζνά ημο ηαζ ζοκέπζζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ζηδ Φθςνεκηία, όπμο παναημθμύεδζε ηδ δζδαζηαθία ημο Γδιδηνίμο Χαθημημκδύθδ. Μεηά ημ πέναξ ηςκ ζπμοδώκ ημο μ Σμιαίμξ επζδόεδηε ζηδ ιεθέηδ ηαζ ημκ ζπμθζαζιό ηςκ ένβςκ ημο Ανζζημηέθδ ηαζ ημο Πθάηςκα. Απέηηδζε θήιδ άνζζημο ηαζ αλζόπζζημο θζθμθόβμο. Σμ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ημο παναπώνδζε ηδκ έδνα δζδαζηαθίαξ εθθδκζηήξ θζθμθμβίαξ. Δηεί πανέιεζκε ηαζ δίδαζηε ζε πμθθμύξ ηαζ επζθακείξ ιαεδηέξ επί ηνζάκηα πνόκζα. Έβναρε θζθμζμθζηά ζοββνάιιαηα ζηδ θαηζκζηή βθώζζα ηαζ ακαβκςνίζηδηε ςξ ελαζνεηζηόξ θόβζμξ, από Ηηαθμύξ ηαζ άθθμοξ Δονςπαίμοξ θζθμζόθμοξ, όπςξ μ Οθθακδόξ Έναζιμξ.
Σν παλεπηζηήκην ηεο Πάληνβα είλαη από ηα παιαηόηεξα ηεο Δπξώπεο
[120]
62. Απνζηόιεο Ανζζηόαμοθμξ ή Αξζέληνο (1465-1535) Ο Ανζζηόαμοθμξ ήηακ βζμξ ημο θζθμζόθμο, ζοθθέηηδ ηαζ ακηζβναθέα ηεζιέκςκ ηαζ ηςδίηςκ Μζπαήθμο Απμζηόθδ, πμο ζοκακηήζαιε ζε πνμδβμύιεκεξ ζεθίδεξ. Ο παηέναξ ημο είπε ζπμοδάζεζ ζηδ Ρώιδ ηαζ ιεηά εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Κνήηδ, όπμο ενβάζηδηε ηαζ δίδαλε. Ο Ανζζηόαμοθμξ βεκκήεδηε ζημκ Υάκδαηα ηαζ έιαεε ηα πνώηα ημο βνάιιαηα από ημκ παηένα ημο από ημκ μπμίμ απέηηδζε ζπμοδαία ηθαζζζηή ιόνθςζδ. Ο παηέναξ όιςξ πέεακε, όηακ μ Ανζζηόαμοθμξ ήηακ 15 εηώκ. Ο κέμξ ενβάζηδηε ςξ ακηζβναθέαξ πεζνμβνάθςκ ηαζ ανβόηενα έβζκε ηθδνζηόξ. Σμ 1492 πήβε ζηδ Φθςνεκηία ηαζ ενβάζηδηε ςξ ηςδζημβνάθμξ ζηδκ αοθή ηςκ Μεδίηςκ. Μεηά από δομ πνόκζα εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Βεκεηία, ζοκενβάζηδηε ιε ημκ εηδόηδ Άθδμ Μακμύηζμ ςξ επζιεθδηήξ εθθδκζηώκ ηεζιέκςκ ηαζ έβζκε ιέθμξ ηδξ Νέαο Αθαδεκίαο. Σμ 1504 πνμζδθοηίζηδηε ζημκ ηαεμθζηζζιό ηαζ μ πάπαξ Λέςκ Η’ ημκ δζόνζζε δάζηαθμ ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηεο Ρώκεο. Σμ 1524 πήβε ζηδ Μμκειααζία ςξ εκςηζηόξ (μοκίηδξ) επίζημπμξ ηδξ πόθδξ. Έδζςλε ημκ μνεόδμλμ ιδηνμπμθίηδ ηαζ πανά ηδκ ακηίδναζδ ημο θαμύ ηδξ πόθδξ ηαζ ημο παηνζανπείμο ζοκέπζζε κα ζενμονβεί ηαζ κα πεζνμημκεί ζενείξ. Μεηά από ιενζηά πνόκζα όιςξ οπμπνεώεδηε κα θύβεζ ηαζ πήβε ζηδ Βεκεηία όπμο αζπμθήεδηε ςξ ζενμηήνοηαξ ηδξ εθθδκζηήξ πανμζηίαξ, ςξ ημ ηέθμξ ηδξ γςήξ ημο. Δηεί επζπείνδζε κα ηδνύλεζ ζηδκ εθθδκμνεόδμλδ εηηθδζία ηδξ πόθδξ ηαζ ήνεε ζε νήλδ ιε Έθθδκεξ Ονεόδμλμοξ.
[121]
63. Λάζθαξηο Ηακόξ (1445-1535) Ο Ηακόξ ή Ηςάκκδξ Λάζηανζξ οπήνλε δζπθςιάηδξ, εηδόηδξ ηαζ από ημοξ ζδιακηζημύξ αογακηζκμύξ θμβίμοξ ηδξ Ακαβέκκδζδξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ, βόκμξ μζημβέκεζαξ πμο ζοββέκεοε ιε ημκ μιώκοιμ αοημηναημνζηό μίημ ηδξ Νζηαίαξ. ηακ δ Πόθδ αθώεδηε από ημοξ Σμύνημοξ μ Ηακόξ ήηακ μηηώ εηώκ. Ζ μζημβέκεζά ημο δζέθοβε (πζεακώξ) ζηδκ Κνήηδ ηαζ ανβόηενα ανίζημοιε ημκ Λάζηανζ ζηδκ Ηηαθία. Ζ νλνκαζηή Λαπξεληηαλή Βηβιηνζήθε ηεο Φισξεληίαο
Δηεί βκςνίζηδηε ιε ημκ πνμζηάηδ ηςκ μιμβεκώκ πνμζθύβςκ ηανδζκάθζμ Βδζζανίωκα, μ μπμίμξ ακέθααε ιε έλμδά ημο κα ημκ ζπμοδάζεζ. Ο Λάζηανζξ ζπμύδαζε ζηδκ Πάκημαα, ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ μπμίαξ δίδαζηε μ Γδιήηνζμξ Χαθημημκδύθδξ. Μεηά ημ πέναξ ηςκ ζπμοδώκ ημο πήβε ζηδ Φθςνεκηία ηαζ δίδαλε εθθδκζηή θζθμζμθία ηαζ θζθμθμβία. Έκαξ από ημοξ ιαεδηέξ ημο ήηακ ηαζ μ (ανβόηενα) εηδόηδξ ηαζ θζθόθμβμξ Μάνημξ Μμοζμύνμξ. Ο δβειόκαξ ηδξ Φθςνεκηίαξ Λαπξέληηνο ν Μεγαινπξεπήο ακέεεζε ζημκ Λάζηανζ κα επζζηεθεεί εθθδκζηέξ πενζμπέξ ηαζ κα αβμνάζεζ πεζνόβναθα ανπαίςκ Δθθήκςκ ζοββναθέςκ ηαζ Βογακηζκώκ εεμθόβςκ, λμδεύμκηαξ βζα ημ ζημπό αοηό ζδιακηζηό πμζό πνδιάηςκ. Πνάβιαηζ μ Ηακόξ ηαλίδερε ζε Ήπεζνμ, Άβζμ νμξ, Θεζζαθία, Κνήηδ, Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ [122]
αθθμύ ηαζ ζοβηέκηνςζε πμθθά ζδιακηζηά ηαζ πμθύηζια πεζνόβναθα πμο απμηέθεζακ ημκ πονήκα ηδξ Λαπξεληηαλήο Βηβιηνζήθεο ηεο Φισξεληίαο. ηακ μ ααζζθζάξ ηδξ Γαθθίαξ Κάξνινο Ζ’ δζαηήνολε όηζ ζηόπεοε κα εηζηναηεύζεζ ηαηά ηδξ μεςιακζηήξ αοημηναημνίαξ βζα κα απεθεοεενώζεζ ημοξ οπόδμοθμοξ πνζζηζακζημύξ θαμύξ, μ Λάζηανζξ ηάπεδηε ζηδκ οπδνεζία ημο ηαζ πνμζθένεδηε κα ημκ εκδιενώζεζ βζα ηδκ ηαηάζηαζδ πμο επζηναημύζε ζηδ Βαθηακζηή. Σα ζπέδζα ημο Κανόθμο δεκ οθμπμζήεδηακ πμηέ, αθθά μ Ηακόξ εβηαηαζηάεδηε έηημηε ζημ Πανίζζ από ημ 1494 ενβάζηδηε ςξ ζύιαμοθμξ ημο ααζζθζά. Σμκ Κάνμθμ δζαδέπεδηε ζημ ενόκμ ηδξ Γαθθίαξ μ Λμοδμαίημξ ΗΒ’ πμο δζόνζζε ημκ Λάζηανζ πνεζαεοηή ηδξ Γαθθίαξ ζηδ Βεκεηία. Δηεί βκςνίζηδηε ιε επζθακείξ μοιακζζηέξ, όπςξ μ Οθθακδόξ Έναζιμξ ηαζ μζ Ηηαθμί Μακμύηζμξ ηαζ Πμθζηζακόξ. Ο Ηαλόο Λάζθαξηο
Ο Λάζηανζξ ζοκέπζζε ηδκ πνεζαεοηζηή ημο εδηεία ζηδ Ρώιδ. Με έλμδα ημο πάπα Λέμκημξ Η’ μνβάκςζε ημ Διιεληθό Γπκλάζην ηεο Ρώκεο ηαζ εθθδκζηά ζπμθεία ζηδ Φθςνεκηία ηαζ ημ Μζθάκμ. ηδ Ρώιδ πνώημξ δάζηαθμξ ακέθααε μ Εαπανίαξ Καθθένβδξ. Ο Ηακόξ δίδαλε ηαηά ηαζνμύξ ζηδ Φθςνεκηία, ημ Πανίζζ ηαζ ηδ Ρώιδ ηαζ είπε ιαεδηέξ, ιεηαλύ άθθςκ, ημκ Μάλζιμ Σνζαώθδ ημκ Γναζηό, ημκ Δνιόδωνμ Λήζηανπμ, ημκ Μάνημ Μμοζμύνμ ηαζ ημκ Γάθθμ εθθδκζζηή Γθηγηόκ Μπηληέ (Guillaume Bidet). Δπζπείνδζε κα πείζεζ ημκ κέμ Γάθθμ ααζζθζά Φναβηίζημ Α’ κα ζδνύζεζ ηαζ ζημ Πανίζζ εθθδκζηό ζπμθείμ, πνάβια πμο ηεθζηά έβζκε ημ 1530 από ημκ Γηζβζόι Μπζκηέ. [123]
Δηηόξ ηςκ άθθςκ, μ Λάζηανζξ είπε πθμύζζα εηδμηζηή δναζηδνζόηδηα ζε εθθδκζηά ηείιεκα ηαζ επζβνάιιαηα, όπςξ: Αλζνινγία επηγξακκάησλ, Καιιηκάρνπ ύκλνη, Σα θαηά Ζξώ θαη Λέαλδξνλ (ημο Μμοζαίμο), Αξγνλαπηηθά (ηνπ Απμθθςκίμο ηδξ Ρόδμο), ρόιηα γηα ηελ Ηιηάδα, ρόιηα γηα ηνλ νθνθιή, Πνξθπξίνπ θηινζόθνπ νκεξηθά δεηήκαηα, Λνπθηαλό η.ά. Πναβιαημπμίδζε αηόια ιεηαθνάζεζξ εθθδκζηώκ ηθαζζζηώκ ηεζιέκςκ ζηδ θαηζκζηή βθώζζα. Ο Λάζηανζξ πέεακε ζηδ Ρώιδ ζε δθζηία 90 εηώκ. ημ ηάθμ ημο πανάπηδηε επίβναιια πμο είπε βνάρεζ μ ίδζμξ: Λάζθαξηο αιινδαπή γαίε επηθάζεην γαίελ νύηε ιίαλ μέλελ, σ μέλε, κεκθόκελνο. Δύξεην κεηιηρίελ’ αιι’ άρζεηαη, είπεξ Αραηνίο νπδ’ έηη ρνπλ παηξίο ειεπζέξηνλ. {ζε εθεύεενδ ιεηάθναζδ: Ο Λάζθαξηο ζάθηεθε ζε μέλε γε. Γελ ιππάηαη γη’ απηή ηε θηινμελία πνπ ηελ βξήθε γιπθηά. Πνλά γηαηί ε παηξίδα δελ κπνξεί λα δώζεη πηα ρώκα ειεύζεξν γηα ηελ ηαθή ησλ Αραηώλ (εκκμεί ηςκ Δθθήκςκ)}. Σνεζξ αζώκεξ ανβόηενα μ Αδαιάκηζμξ Κμναήξ (1748-1833) πμο πέεακε ζημ Πανίζζ, πανήββεζθε έκα πανόιμζμ επίβναιια βζα ημκ δζηό ημο ηάθμ: Αδακάληηνο Κνξαήο, Υίνο, ππό μέλελ κελ, ίζα δε ηε θύζεη κ’ Διιάδη, πεθηιεκέλελ γελ ησλ Παξηζίσλ, θείκαη.
[124]
64. Έξαζκνο (Δrasmus, 1466-1536) Οθθακδόξ Ο Έναζιμξ ήηακ θζθόθμβμξ, θμβμηέπκδξ, εεμθόβμξ, παζδαβςβόξ, πνςημπόνμξ ηδξ ηίκδζδξ πμο μκμιάγμοιε Οπκαληζκό ηαζ πνόδνμιμξ ηδξ Μεηαννύειζζδξ ημο Λμύεδνμο. Σμ πναβιαηζηό ημο όκμια ήηακ Gerhard Gerhards, αθθά έιεζκε βκςζηόξ ςξ Έξαζκνο (από ηδκ εθθδκζηή θέλδ εξάζκηνο πμο ζδιαίκεζ αλζαβάπδημξ) ή Νηεδηληέξηνπο (Desiderious = επζεοιδηόξ ζηα θαηζκζηά). Γεκκήεδηε ζημ Ρόηενκηαι ηαζ ιμνθώεδηε ζε ζπμθεία ηαζ ιμκαζηήνζα. Έβζκε ηάημπμξ ηδξ θαηζκζηήξ ηαζ αθμζζώεδηε ζηδ ιεθέηδ ηςκ Λαηίκςκ ηθαζζζηώκ. Ανβόηενα (1495) πήβε ζημ Πανίζζ ηαζ ζπμύδαζε ανπαία εθθδκζηή θζθμθμβία ηαζ θζθμζμθία. Ο Έξαζκνο
Δηδήθςζε ηδκ απανέζηεζά ημο βζα ηδ νδπόηδηα ηαζ ηδκ δζαθεμνά ηςκ εεμθόβςκ ηδξ μναόκκδξ ηαζ έθοβε βζα ηδκ Αββθία. Γίδαλε βζα ηάπμζμ δζάζηδια ζημ Κέιπνζηγ ηαζ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ παναιμκήξ ημο ζηδκ Αββθία, ιεηέθναζε - ζε ζοκενβαζία ιε ημκ πμθζηζηό ηαζ θζθόζμθμ Σόκαο Μνξ (Thomas More, 1478-1535) Δπξηπίδε (Δηάαδ ηαζ Ηθζβέκεζα εκ Αοθίδζ) ηαζ Λνπθηαλό, ζηα θαηζκζηά. Σμ 1506 πήβε ζημ Σμνίκμ ηδξ Ηηαθίαξ, όπμο πήνε ημ δζδαηημνζηό ημο ηαζ ζοκδέεδηε ιε ημκ θζθεθθδκζηό ηύηθμ ηδξ Φθςνεκηίαξ. ηδ Βεκεηία ζοκδέεδηε ιε ημκ βκςζηό [125]
ηοπμβνάθμ Άθδμ Μακμύηζμ, μ μπμίμξ ελέδςζε ένβα ημο ζηδ Γενιακία, ημ Βέθβζμ ηαζ ηδκ Δθαεηία.. Σμ 1509, μ Δννίημξ Ζ’ ακέαδηε ζημ ενόκμ ηαζ μ Έναζιμξ επέζηνερε εηεί εθπίγμκηαξ όηζ άνπζγε ιζα κέα πνοζή επμπή βζα ηδκ Αββθία. Δηεί μθμηθήνςζε ηδκ ζάηζνα Μσξίαο Δγθώκηνλ, ζηδκ μπμία ςξ ηεκηνζηή ζδέα, δ ιςνία ειθακίγεηαζ ςξ ζμθία ηαζ δ ζμθία ςξ ιςνία. Σμ ένβμ βκώνζζε αθθεπάθθδθεξ εηδόζεζξ ηαζ μ Έναζιμξ ηδκ πακεονςπασηή ακαβκώνζζδ. ημ δζάζηδια ηδξ παναιμκήξ ημο ζηδκ Αββθία, ήηακ μ πνώημξ πμο δίδαλε εθθδκζηά ζημ Κέιπνζηγ. Δλέδςζε ημ εθθδκζηό ηείιεκμ ηδξ Καζκήξ Γζαεήηδξ ιε ηαοηόπνμκδ θαηζκζηή ιεηάθναζδ. Αοηό ημ ηείιεκμ πνδζζιμπμζήεδηε από ημκ Μαξηίλν Λνύζεξν ςξ αάζδ βζα ηδ ιεηάθναζή ηδξ Βίαθμο ζηα Γενιακζηά. Δξάζκνπ Μωνίαξ Δβηώιζμκ
Από ημ 1521 ςξ ημ 1528 εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βαζζθεία ηδξ Δθαεηίαξ, όπμο ζοκέπζζε κα βνάθεζ αηαηάπαοζηα ηαζ εηεί έγδζε ηδ Μεηαννύειζζδ ημο Λμύεδνμο. Ακ ηαζ μ Έναζιμξ είπε ηαοηδνζάζεζ ηζξ πναηηζηέξ ηδξ Καεμθζηήξ Δηηθδζίαξ, μζ αζαζόηδηεξ ηςκ μπαδώκ ημο Λμύεδνμο ημκ οπμπνέςζακ κα αζηήζεζ δνζιεία ηνζηζηή ηαηά ηδ Μεηαννύειζζδξ. Μεηέθναζε ηαζ ελέδςζε δεηάδεξ ηείιεκα Δθθήκςκ ηαζ Λαηίκςκ ζοββναθέςκ, Πθμύηανπμο, εκέηα, Κζηένςκα, μοδηώκζμο, Ηενώκοιμο, Ανζζημηέθδ, Πημθειαίμο, Χνζβέκδ [126]
ηαζ άθθςκ. Άθθα ένβα ημο είκαζ Ζ παηδεία ηνπ ρξηζηηαλνύ εγεκόλα, ημ Δγρεηξίδην ηνπ ρξηζηηαλνύ ζηξαηηώηε, δ Αδαγία μζ πδεηήζεηο, δ Γηαηξηβή γηα ηελ ειεύζεξε θξίζε ηαζ πμθθά άθθα. Τπμθμβίγεηαζ όηζ ζε όθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ γςήξ ημο, έβναρε πενίπμο 38 εηαημιιύνζα θέλεζξ (!). Σα πενζζζόηενα από ηα αζαθία ημο εκηάπεδηακ ζημ Index ηδξ Καεμθζηήξ Δηηθδζίαξ. Πέεακε ζηδ Βαζζθεία ηαζ ηάθδηε ζημκ ηαεεδνζηό καό ηδξ πόθδξ. Σμ ένβμ ημο επδνέαζε ζδιακηζηά βζα αζώκεξ ηδκ πκεοιαηζηή γςή ηδξ Δονώπδξ.
Ζ Βαζηιεία ηεο Διβεηίαο ηνλ 16ν αηώλα
[127]
65. Γηπινβαηάηδεο Θωιάξ (1468-1541) Ο θόβζμξ, ζοββναθέαξ, κμιμδζδάζηαθμξ ηαζ ιεθεηδηήξ ημο δζηαίμο Θςιάξ Γζπθμααηάηγδξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα, από εναηζώηζηδ ανζζημηναηζηή μζημβέκεζα. Ο παηέναξ ημο Γεώνβζμξ ήηακ δεζπόηδξ ηδξ Λήικμο ςξ ημ 1457, όηακ βζα κα απμθύβεζ ηδκ ηαηάθδρδ ημο κδζζμύ από ημοξ Οεςιακμύξ, πνμηίιδζε κα ημ παναδώζεζ ζημοξ Ναΐηεξ Ηππόηεξ ηδξ Ρόδμο. Ο Γεώνβζμξ Γζπθμααηάηγδξ ηαηέθοβε ζηδ Νάπμθδ ιε ηδκ μζημβέκεζά ημο. Πήβε ζηδκ Ηζπακία, όπμο ζημηώεδηε ζημκ πόθειμ ηςκ Ηζπακώκ ηαηά ηςκ Μαονζηακώκ ηδξ Γνακάδαξ. Ο κεανόξ Θςιάξ ζπμύδαζε θζθμζμθία ζηδ Νάπμθδ, ηαζ αημθμύεςξ ζημ αθένκμ ηαζ ηδκ Πάκημαα, ημ πακεπζζηήιζμ ηδξ μπμίαξ ημκ ακαηήνολε δζδάηημνα ημο Γζηαίμο. Αλακλήζεηο ηνπ Θσκά Γηπινβαηάηδε
Γζμνίζηδηε εζζαββεθέαξ ημο Πέγανμ ηαζ ακέθααε δζάθμνεξ δδιόζζεξ απμζημθέξ, όπςξ πνεζαεοηήξ ηδξ πόθδξ ζημ Βαηζηακό ηαζ ανβόηενα ιέθμξ ηδξ επζηνμπήξ ακαιόνθςζδξ ηδξ κμιμεεζίαξ. Σα έηδ 1505-1532 ζηαδζμδνόιδζε ςξ δζηδβόνμξ ζηδκ Βεκεηία. Μεηά επέζηνερε ηαζ πάθζ ζημ Πέγανμ ηαζ έγδζε εηεί ςξ ημ εάκαηό ημο. Δίκαζ ζοββναθέαξ πμθθώκ κμιζηώκ αζαθίςκ: De Jure Graecorum, Notae ad sententias synodales, Ectesis canonum Apostolorum, Πεξί ησλ ελδόμσλ λνκνκαζώλ. Σμ ηεθεοηαίμ πενζθαιαάκεζ ηζξ αζμβναθίεξ, πενζζζόηενςκ από 600 κμιμεεηώκ, κμιμιαεώκ ηαζ κμιμδζδαζηάθςκ ηδξ Δθθάδαξ, ηδξ Ηηαθίαξ, ημο Βογακηίμο ηαζ άθθςκ Δονςπαίςκ ςξ ημ 1511
[128]
66. Βάιζακνο Γεώνβζμξ (1511-1545) Ο Γεώνβζμξ Βάθζαιμξ βεκκήεδηε ζηδ Εάηοκεμ ηαζ ζπμύδαζε ζηδ Βεκεηία ημκηά ζημκ Ανζέκζμ Απμζηόθδ ηαζ ζηδκ Ρώιδ ιε δάζηαθμ ημκ Ηακό Λάζηανζ. Ακ ηαζ ανέεδηε ζηδ Ρώιδ δεκ είκαζ αέααζμ όηζ θμίηδζε ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηεο Ρώκεο πμο είπε ζδνύζεζ μ πάπαξ Λέςκ Η’ βζα ηδκ ιόνθςζδ ηςκ εθθδκμπαίδςκ ζηδξ Ηηαθίαξ. Ο Βάθζαιμξ ακαδείπεδηε ζηακόξ εθθδκζζηήξ ηαζ θαηζκζζηήξ. Έβναρε ένβα πεγά ηαζ πμζήιαηα. Μενζηά από ένβα ημο οπάνπμοκ ζηδ Βζαθζμεήηδ ημο Βαηζηακμύ.
[129]
67. νθηαλόο Νζηόθαμξ (1500-1552) Ο Νζηόθαμξ μθζακόξ από ηδκ Κένηονα ήηακ θόβζμξ, εηδόηδξ, ηςδζημβνάθμξ, πανημβνάθμξ ηαζ πνςημπόνμξ δδιμηζηζζηήξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα, αθθά από κέμξ πήβε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ζπμύδαζε ζημ Διιεληθό Γπκλάζην Ρώκεο, πμο είπε ζδνύζεζ μ πάπαξ Λέςκ Η’. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο αζπμθήεδηε ζηδ Ρώιδ ηαζ ζηδ Βεκεηία ιε ηδκ ακηζβναθή εθθδκζηώκ πεζνμβνάθςκ, ηδκ επζιέθεζα ηαζ ηδκ έηδμζή ημοξ. ηδ Βζαθζμεήηδ ημο Πανζζζμύ οπάνπμοκ ζδζόπεζνα πεζνόβναθά ημο από ημ 1534. Ο ράξηεο ηεο Διιάδαο από ηνλ νθηαλό
ηδκ Βεκεηία βκςνίζηδηε ιε ημκ πνέζαδ ηδξ Ηζπακίαξ μ μπμίμξ ημο ηάθορε ηζξ δαπάκεξ βζα κα ηαλζδέρεζ ζημ Άβζμ νμξ, κα ανεζ ηαζ κα αβμνάζεζ πεζνόβναθα. Γύνζζε από εηεί έπμκηαξ ιαγί ημο πενίπμο ηνζαηόζζα εθθδκζηά πεζνόβναθα, ηα πενζζζόηενα ηςκ μπμίςκ ανίζημκηαζ ζήιενα ζηδκ Βζαθζμεήηδ Δζημνζάθ, ημκηά ζηδκ Μαδνίηδ. Σμ 1540 μ μθζακόξ δδιμζίεοζε έκα μηηάθοθθμ πάνηδ ηδξ Δθθάδαξ (Totius Graeciae descriptio) πμο πενζθάιαακε ηδκ εθθδκζηή πενζόκδζμ ηαζ ηδ Μζηνά Αζία ηαζ ζημκ μπμίμ ήηακ βναιιέκα ηα ανπαία ηαζ ηα ζύβπνμκα ημπςκύιζα. Ήηακ μ πνώημξ ζύβπνμκμξ Έθθδκαξ πανημβνάθμξ ηαζ βεςβνάθμξ.
[130]
ηδ Βεκεηία μ μθζακόξ ίδνοζε δζηό ημο ηοπμβναθείμ ημ 1544, ζημ μπμίμ εηηύπςζε πμθθά δζηά ημο ζοββνάιιαηα ιεηαλύ αοηώκ ηα : Πεξί θαηαζθεπήο θαη ρξήζεσο θξηθσηνύ αζηξνιάβνπ, Ζ ιεηηνπξγία ηνπ Ησάλλνπ ηνπ Υξπζνζηόκνπ, Ωξνιόγηνλ, Δπρνιόγηνλ, Πεξί παίδσλ αγσγήο ημο Πθμοηάνπμο ηαζ άθθα. Σμ ηεθεοηαίμ από ηα παναπάκς ένβα είκαζ ιεηαθναζιέκμ ζηδκ εθθδκζηή δδιμηζηή βθώζζα εηείκδξ ηδξ επμπήξ. πεδόκ ηνεζξ αζώκεξ πνζκ από ημκ Κμναή, μ μθζακόξ είπε παναηδνήζεζ όηζ μζ Νεμέθθδκεξ δεκ ιπμνμύζακ «… λα γξπθίζνπλ ηα βηβιία νπνύ αθήθαλ νη παιαηνί θαη ελάξεηνη άλδξεο…». Δίπε από ηόηε ακηζθδθεεί ηδκ ακακεςηζηή δύκαιδ ηδξ δδιμηζηήξ βθώζζαξ ζηδκ ηαηακόδζδ ηδξ ηθαζζζηήξ βναιιαηείαξ. Γζα κα πνμςεήζεζ αοηέξ ηζξ απόρεζξ ηαζ κα ηαθύρεζ ηδκ πακηεθή έθθεζρδ ακάθμβςκ αζαθίςκ, μ μθζακόξ έβναρε ηαζ ηύπςζε ηδκ Δηζαγσγή ζηε γξακκαηηθή, πνώηδ ζημ είδμξ βζα ηδκ κεμεθθδκζηή βθώζζα. Γοζηοπώξ ημ ένβμ αοηό δεκ πνόθααε κα ημ δδιμζζεύζεζ ηαζ εηδόεδηε ιόθζξ ημ 1870. ιςξ από ημκ πνόθμβμ αοημύ ημο αζαθίμο είκαζ ζαθέξ όηζ μ μθζακόξ εημίιαγε αηόια δομ ένβα ημο: πληαθηηθό ηαζ Λεμηθό ηδξ κεμεθθδκζηήξ βθώζζαξ, ηα μπμία όιςξ πάεδηακ.
[131]
68. Μάμηκνο ν Γξαηθόο Σνζαώθδξ (1470-1556) Ο Μάλζιμξ μ Γναζηόξ (ημζιζηό όκμια Μζπαήθ Σνζαώθδξ) ήηακ θόβζμξ, ιμκαπόξ ηαζ ζοββναθέαξ, έδναζε ηονίςξ ζηδ Ρςζία όπμο ηζιάηαζ ςξ άβζμξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Άνηα από βμκείξ πμο γμύζακ ζημ Μοζηνά ηαζ έθοβακ όηακ μζ Σμύνημζ ηαηέθααακ ηδκ Πεθμπόκκδζμ. Πενί ημ 1490 μζ βμκείξ ημο έζηεζθακ ημκ κεανό Μζπαήθ ζηδκ Κένηονα. Δηεί ιαεήηεοζε ημκηά ζημκ επζθακή θόβζμ ηαζ δάζηαθμ Ηωάκκδ Μόζπμ. Σμ 1924 εβηαηαζηάεδηε ζηδ Φθςνεκηία ηαζ ιε δάζηαθμ ημκ Ηακό Λάζηανζ, παναημθμύεδζε ιαεήιαηα εεμθμβίαξ, ζζημνίαξ, θζθμζμθίαξ ηαζ θζθμθμβίαξ, εκώ πανάθθδθα δζδάπεδηε ηζξ βθώζζεξ εθθδκζηά, ζηαθζηά, θαηζκζηά ηαζ βαθθζηά. Ζ εθηέιεζε ηνπ αβνλαξόια
Ο Μζπαήθ ακηαπέδζδε ηδ δζδαζηαθία ημο Λάζηανζ ακηζβνάθμκηαξ βζ’ αοηόκ πεζνόβναθα. Πανάθθδθα ιε ηζξ ζπμοδέξ ημο όιςξ έηακε ηαζ ζδιακηζηέξ βκςνζιίεξ Ηηαθώκ, όπςξ μζ: Μανζίθζμ Φζηζίκμ, Πίημ κηεθθα Μζνάκημθα, Πμθζηζακόξ. Δηείκμξ όιςξ πμο επδνέαζε ηζξ απόρεζξ ημο βζα ηδ γςή ήηακ μ πενζαόδημξ ζενμηήνοηαξ αβνλαξόια12. Ο δνκηληθαλόο κνλαρόο Σδηξόιακν αβνλαξόια (1452-98) θαηήγγεηιε κε δξηκύηεηα ηνλ ηξόπν δσήο ησλ θιεξηθώλ θαζώο θαη ηελ πιηζηηθή άπνςε ησλ επγελώλ. Σα θεξύγκαηά ηνπ έβξηζθαλ απήρεζε ζηνλ ηηαιηθό ιαό θαη απηό ζνξύβεζε ηνλ Πάπα θαη ηνπο επγελείο, νη νπνίνη ηνλ παξέπεκςαλ ζε δίθε σο αηξεηηθό. Καηαδηθάζηεθε καδί κε δπν άιινπο ζε ζάλαην, απαγρνλίζηεθαλ θαη ηα πηώκαηά ηνπο ξίρηεθαλ ζηελ ππξά. 12
[132]
Ανβόηενα μ Σνζαώθδξ πήβε ζηδ Βεκεηία ηαζ ζοκδέεδηε θζθζηά ιε ημοξ Έθθδκεξ θμβίμοξ ηδξ πόθδξ Ηωάκκδ Γνδβμνόπμοθμ ηαζ Μάνημ Μμοζμύνμ. Ο ηναβζηόξ εάκαημξ ημο ααμκανόθα ημκ ζοκηάναλε ηαζ ημκ ώεδζε κα ζηναθεί ζηα εεία. Πήβε ζημ Άβζμ νμξ ηαζ έβζκε ιμκαπόξ ιε ημ όκμια Μάλζιμξ. Έγδζε βζα θίβα πνόκζα ζηδ ιμκή Βαημπεδίμο ηαζ επζδόεδηε ζηδ ιεθέηδ παηενζηώκ ηεζιέκςκ. Σμ 1518 μ Μάλζιμξ πήβε ζηδ Μόζπα ηαζ ιε εκημθή ημο δβειόκα Βαζζθείμο Γ’ ακέθααε ηδκ ιεηάθναζδ εεμθμβζηώκ ηεζιέκςκ ζηδκ νςζζηή βθώζζα. Πνάβιαηζ ιεηάθναζε ημ Φαθηήνζ ηαζ πμθθά ηείιεκα ηδξ Βίαθμο ηαζ παηένςκ ηδξ Δηηθδζίαξ. Ο Μάμηκνο ν Γξαηθόο
ιςξ μ πμθοπνάβιςκ ιμκαπόξ ακαιίπεδηε ζηζξ αέκαεξ εεμθμβζηέξ δζαιάπεξ ηςκ ηθδνζηώκ ηδξ πώναξ ηαζ ακηζηάπεδηε ιε ζθμδνόηδηα ζημ δζαγύβζμ ημο Ρώζμο ιμκάνπδ, ιε απμηέθεζια κα παναπειθεεί ζε δίηδ ηαζ κα ηαηαδζηαζηεί ζε ζζόαζμ εβηθεζζιό ζε ιμκαζηήνζ. Απεθεοεενώεδηε ημ 1551, ιεηά από 23 πνόκζα εβηθεζζιμύ ηαζ έγδζε ςξ ημ εάκαηό ημο ζε έκα ιμκαζηήνζ ημκηά ζηδ Μόζπα. Άθδζε πίζς ημο ηενάζηζμ ζοββναθζηό ένβμ, ηονίςξ ζηδ νςζζηή βθώζζα. Τπέβναθε ηα ηείιεκά ημο ςξ Μάλζιμξ μ Γναζηόξ, μ Λαηεδαζιόκζμξ. Θεςνείηαζ μ πνώημξ πμο ιανηύνδζε ζηδ Ρςζία βζα ηδκ μνεόδμλδ πίζηδ ηαζ ακαηδνύπεδηε άβζμξ.
[133]
69. Μειάγρζσλ Φίθζππμξ (1497-1560) Γενιακόξ Ο Γενιακόξ μοιακζζηήξ, ηαεδβδηήξ, θζθόζμθμξ ηαζ εεμθόβμξ Philipp Schwartzerd είκαζ βκςζηόξ ιε ημ ελεθθδκζζιέκμ όκμιά ημο Φίθζππμξ Μεθάβπεςκ (Schwartzerd = κέιαηλα ρζσλ δειαδή καύξε γε). Γεκκήεδηε ζε έκα πςνζό ηδξ Βάδδξ, ζπμύδαζε ζηδ Υασδεθαένβδ ηαζ ζημ Σύιπζβηεκ εθθδκζηή ηαζ θαηζκζηή θζθμθμβία ηαζ ζε δθζηία 20 εηώκ ήηακ ήδδ ηαεδβδηήξ ζημ Πακεπζζηήιζμ ηδξ Βζηηειαένβδξ, ημ μπμίμ έβζκε από ηόηε, δζάζδιμ εηπαζδεοηζηό ηέκηνμ ακενςπζζηζηώκ ζπμοδώκ. Ο Φίιηππνο Μειάγρζσλ
Ο Μεθάβπεςκ ζπμθίαζε ηαζ ελέδςζε ένβα ηςκ: Αξηζηνθάλε, Ζζηόδνπ, Αξάηνπ, Γεκνζζέλε, Κηθέξσλα, Βηξγίιηνπ, Οβίδηνπ ηαζ άθθςκ Δθθήκςκ ηαζ Λαηίκςκ ηθαζζζηώκ ηαζ ιεηάθναζε ένβα ηςκ: Πηλδάξνπ, Δπξηπίδε, Θνπθπδίδε, Αηζρίλε θαη Γεκνζζέλε. Σα αζαθία ημο Μεθάβπεςκμξ δζδάπεδηακ επί ηνεζξ αζώκεξ ηαζ ζοκεηέθεζακ ζηδκ ακάπηολδ ηαζ ελάπθςζδ ηςκ εθθδκζηώκ ηαζ ακενςπζζηζηώκ ζπμοδώκ ζηδ Γενιακία ηαζ ζε ιεβάθμ ιένμξ ηδξ Δονώπδξ. Αηόια μ Μεθάβπεςκ ζοκέααθε ζηδκ ίδνοζδ ή/ηαζ ζηδκ ακαδζμνβάκςζδ πμθθώκ βενιακζηώκ πακεπζζηδιίςκ. Ζ βκςνζιία ηαζ δ θζθία ημο Μεθάβπεςκμξ ιε ημκ πνςηενβάηδ ημο πνμηεζηακηζζιμύ ηαζ ηδξ Θνδζηεοηζηήξ Μεηαννύειζζδξ Μαξηίλν Λνύζεξν (1483-1546) έζηνερε ηα εκδζαθένμκηά ημο από ηδκ θζθμθμβία ζηδκ εεμθμβία. Σμ 1517 μ Λμύεδνμξ δδιμζζμπμίδζε ηζξ πενίθδιεξ 95 Θέζεηο ηνπ πμο ηαοηδνίαγακ ηδ [134]
δζαθεμνά ημο ηθήνμο ηαζ αιθζζαδημύζακ ημ δζηαίςια ημο πάπα κα παναπςνεί ζοβπώνδζδ εη ιένμοξ ημο Θεμύ. Σμ 1521 μ Μεθάβπεςκ δδιμζζεύεζ ηδκ οπέν ημο Λμύεδνμο απμθμβία ημο. Σμ 1524 εηδίδεζ ηδ δμβιαηζηή δζαηνζαή ημο Κνηλνί ηόπνη εέημκηαξ έηζζ ηζξ αάζεζξ ηδξ Μεηαννύειζζδξ. Μεηά ημ εάκαημ ημο Λμύεδνμο ηαζ ζύιθςκα ιε ηδκ επζεοιία ημο, μ Μεθάβπεςκ ηέεδηε επζηεθαθήξ ημο ενδζηεοηζημύ ηζκήιαημξ πμο απμηθήεδηε Πξνηεζηαληηζκόο. ιςξ μ δέπεδηε πμθθέξ επζηνίζεζξ από ημοξ δμβιαηζημύξ μπαδμύξ ημο Λμύεδνμο, θόβς ηςκ μοιακζζηζηώκ εέζεώκ ημο ηαζ ηδξ πνμζπάεεζάξ ημο κα βεθονώζεζ ηζξ δζαθμνέξ ηόζμ ιε ημκ ηαεμθζηζζιό όζμ ηαζ ιε ηδκ μνεμδμλία. Σμ 1556 έζηεζθε ζπεηζηή επζζημθή ζημκ μζημοιεκζηό παηνζάνπδ Κςκζηακηζκμύπμθδξ. Philipp Melanchthon
Ο Μεθάβπεςκ ήηακ πμθοβναθόηαημξ. Ο ανζειόξ ηςκ επζζηδιμκζηώκ ηαζ εεμθμβζηώκ ημο ένβςκ οπενααίκεζ ηα ηνζαηόζζα!.
[135]
70. Γηαζσξίλνο ή Γηαζνξηλόο Ηάηωαμξ (;-1563) Ο Γζαζςνίκμξ ήηακ θόβζμξ ηαζ επακαζηάηδξ, ημο μπμίμο δ δνάζδ ζδιαδεύηδηε από πενζπέηεζεξ ηαζ ηοπμδζςηηζζιό. Γεκκήεδηε ζηδκ Ρόδμ, αθθά ιεηά ηδκ ηαηάθδρδ ημο κδζζμύ από ημοξ Σμύνημοξ (1522) δ μζημβέκεζά ημο ηαηέθοβε ζηδ Υίμ (ηόηε ηδκ ηαηείπακ μζ Γεκμοάηεξ), όπμο μ Ηάηςαμξ δζεηέθεζε ιαεδηήξ ημο βζαηνμύ ηαζ θμβίμο (ζαηνμθζθόζμθμο) ΔνιόδωνμοΛήζηανπμο. Σμ 1543 πήβε ζηδ Βεκεηία ηαζ ενβάζηδηε ζε έκα θανιαηείμ, γώκηαξ θηςπζηά. Ίζςξ εεώνδζε ηδκ ειπεζνία ημο αοηή ανηεηή (είπε πζεακώξ ιάεεζ πενζζζόηενα, όηακ ιαεήηεοζε ζηδ Υίμ, ημκηά ζημκ βζαηνό Δνιόδςνμ) βζα κα ζοζηήκεηαζ ανβόηενα ςξ βζαηνόξ. Ζ κεζαησληθή Χίνο
Μεηά από δομ πνόκζα ενβάζηδηε ζηδκ Βαζζθζηή Βζαθζμεήηδ ημο Φμκηεκειπθό ηδξ Γαθθίαξ, ςξ ακηζβναθέαξ εθθδκζηώκ πεζνμβνάθςκ. ε δζάθμνεξ εονςπασηέξ αζαθζμεήηεξ ζώγμκηαζ ανηεηέξ δεηάδεξ πεζνόβναθά ημο. Σμ 1555 μ Γζαζςνίκμξ ανέεδηε ζηζξ Βνολέθθεξ ςξ ανπδβόξ Δθθήκςκ ιζζεμθόνςκ ζππέςκ (stradioti) ημο ιεθθμκηζημύ αοημηνάημνα ηδξ Γενιακίαξ Καξόινπ Δ’. Μαγί ημο ήηακ ηαζ μ Ηάηωαμξ Βαζζθζηόξ, μ μπμίμξ ημκ βκώνζζε ιε ημκ Γενιακό θζθόζμθμ ηαζ εεμθόβμ Φίθζππμ Μεθάβπεωκα.
[136]
Σμ 1561 μ Γζαζςνίκμξ ήηακ ζηδ Ρόδμ ιε ηάπμζμ πθαζηό έββναθμ, ζημ μπμίμ ειθακζγόηακ ςξ επίηνμπμξ ημο παηνζανπείμο. Σμ 1562 ανίζηεηαζ ζηδ Λεοηςζία ηδξ Κύπνμο όπμο ίδνοζε ζπμθή ηαζ δίδαζηε εθθδκζηή ζζημνία ηαζ βθώζζα ηαζ πανάθθδθα αζημύζε ηαζ ηδκ ζαηνζηή(!) ηαζ έβζκε πμθύ δδιμθζθήξ. Ήηακ ηαθόξ νήημναξ ηαζ άνπζζε κα πανμηνύκεζ ημοξ Κύπνζμοξ κα λεζδηςεμύκ ηαηά ηςκ Βεκεηώκ, πμο ηναημύζακ ημ κδζί. Έκα από ηα ζπέδζά ημο ήηακ κα βίκεζ δβειόκαξ ηδξ ακελάνηδηδξ Κύπνμο, όπςξ είπε βίκεζ δβειόκαξ ηδξ Μμθδααίαξ μ Ηάηςαμξ Βαζζθζηόξ. Μάθζζηα έζηεζθε πνάηημνά ημο ζηδκ Πόθδ βζα κα πείζεζ ημκ ζμοθηάκμ κα οπμζηδνίλεζ ημ πναλζηόπδια πμο εημίιαγε. Μηζζνθόξνο ηππέαο stradioti
ιςξ ημ ζπέδζό ημο ιαεεύηδηε από ημοξ Βεκεημύξ, μ Γζαζςνίκμξ ζοκεθήθεδ ζηδκ Πάθμ, ιεηαθένεδηε ζηδ Λεοηςζία δζηάζηδηε ιε ζοκμπηζηέξ δζαδζηαζίεξ ηαζ εηηεθέζηδηε ιε απαβπμκζζιό. Ζ εηηέθεζδ δεκ ήηακ θαίκεηαζ ανηεηή βζα ημοξ Βεκεηζζάκμοξ πμο δζαπόιπεοζακ ημ πηώια ημο ζένκμκηάξ ημ ζημοξ δνόιμοξ. Πάκηςξ ημ επακαζηαηζηό αοηό ηίκδια ημο Γζαζςνίκμο, είπε θαίκεηαζ ανηεηά ιεβάθδ απήπδζδ ζημκ ηοπνζαηό θαό, βζαηί ημοξ ιήκεξ πμο αημθμύεδζακ ηδκ εηηέθεζή ημο, ζοκεθήθεδζακ (ςξ επακαζηάηεξ ή ςξ μπαδμί ημο) εηαημκηάδεξ άκενςπμζ, πμθθμί από ημοξ μπμίμοξ θοθαηίζηδηακ, ελμνίζηδηακ ή εηηεθέζηδηακ.
[137]
71. Βαζηιηθόο-Ζξαθιείδεο Ηάηωαμξ (1511-1563) Ο Ηάηςαμξ Βαζζθζηόξ ήηακ αηόια έκαξ Έθθδκαξ θόβζμξ, αθθά ηαζ ηοπμδζώηηδξ πμο είπε – όπςξ ηαζ μ Ηάηωαμξ Γζαζωνίκμξ – ιζα πμθοηάναπδ ηαζ πενζπεηεζώδδ γςή. Γεκκήεδηε ζηδ άιμ, βζμξ ημο καοηζημύ Ηςάκκδ Βαζζθζημύ. Ο παηέναξ ημο πνζκ πεεάκεζ, όνζζε ςξ ηδδειόκα ημο βζμο ημο ηάπμζμκ Ζναηθείδδ, αλζςιαηζηό ηςκ Δθθήκςκ ιζζεμθόνςκ (stradioti) ημο Γενιακμύ αοημηνάημνα Καξόινπ Δ’. Ο Ζναηθείδδξ οζμεέηδζε ημκ κεανό Ηάηςαμ, ημο έδςζε ημ όκμιά ημο ηαζ θνόκηζζε κα ιμνθςεεί ηαθά. Ο Ηάηςαμξ ζπμύδαζε εεμθμβία ζηδ Ρώιδ ηαζ ζαηνζηή ζηδ Γαθθία. Ο Ηάθσβνο Βαζηιηθόο-Ζξαθιείδεο
ηακ πέεακε μ ηδδειόκαξ ημο μ Ηάηςαμξ ηάπεδηε ηζ αοηόξ εεεθμκηζηά ζημ ζηναηό ηςκ ιζζεμθόνςκ ιαγί ιε ημκ Ηάηςαμ Γζαζςνίκμ. Μεηά ηδκ απμζηνάηεοζή ημο πήβε ζηδ Γενιακία όπμο βκςνίζηδηε ιε ημκ βκςζηό εεμθόβμ Φίθζππμ Μεθάβπεωκα μ μπμίμξ ημκ έπεζζε κα πνμζπςνήζεζ ζημκ πνμηεζηακηζζιό. Ανβόηενα (1556) οπδνέηδζε ζηδκ αοθή ημο δβειόκα ηδξ Μμθδααίαξ Αθελάκδνμο Γ’ ηαζ ειθακίζηδηε ςξ ελάδεθθμξ ηδξ ζογύβμο ημο Ρςλάκδναξ. Ο Αθέλακδνμξ οπμρζάζηδηε όηζ μ Ηάηςαμξ Βαζζθζηόξ ζηόπεοζε κα ζθεηενζζηεί ημ ενόκμ ημο ηαζ απμπεζνάεδηε κα ημκ δμθμθμκήζεζ. Ο Ηάηςαμξ ηαηέθοβε ζηδκ Πμθςκία, ζηναημθόβδζε ιζζεμθόνμοξ, εζζέααθε ζηδκ Μμθδααία ηαζ ακαηδνύπεδηε δβειόκαξ ηδξ ημκ Νμέιανζμ 1561 (ζηα νμοιάκζηα Despot-Vodă). [138]
Αιέζςξ όνζζε ςξ επίζδιδ ενδζηεία ημο ηνάημοξ ημκ Λμοεδνακζζιό. Οζ Μμθδααμί πμο ήηακ μνεόδμλμζ δεκ απμδέπεδηακ ηδκ απόθαζή ημο αοηή ηαζ ημκ παναηηήνζζακ εζημκμιάπμ. Ο Βαζζθζηόξ-Ζναηθείδδξ ίδνοζε αζαθζμεήηδ ηαζ ακςηάηδ ζπμθή ζηδ Μμθδααία ηαζ ηάθεζε δζαηεηνζιέκμοξ επζζηήιμκεξ ηαζ θμβίμοξ κα δζδάλμοκ εηεί. Έκαξ από αοημύξ ήηακ ηαζ μ βζαηνόξ ηαζ θζθόζμθμξ Μζπαήθ ΔνιόδωνμξΛήζηανπμξ ημκ μπμίμ εα ζοκακηήζμοιε ζε επόιεκεξ ζεθίδεξ. Ζ θζθμπνδιαηία, δ οπένιεηνδ θμνμθμβία ηαζ δ αθαγμκζηή ζοιπενζθμνά ημο ζθεηενζζηή Βαζζθζημύ πνμηάθεζε ακηζδνάζεζξ ηαζ μζ κηόπζμζ εοβεκείξ (αμβζάνμζ) μνβάκςζακ έκμπθδ ελέβενζδ (Νμέιανζμξ 1563). Ο Βαζζθζηόξ ακηζζηάεδηε, αθθά δηηήεδηε, ζοκεθήθεδ ηαζ εηηεθέζηδηε αθμύ πνώηα ααζακίζηδηε άβνζα. Ζγεκόλαο ηεο Μνιδαβίαο
Ο Βαζζθζηόξ Ζναηθείδδξ έβναρε ζηδ θαηζκζηή βθώζζα ιεθέηεξ βζα ηδκ θζθμζμθία ηαζ ηδκ νςιασηή ζζημνία.
[139]
72. μθζακόξ Μζπαήθ (;-1565) Ο Μζπαήθ μθζακόξ βεκκήεδηε Υίμ. πμο ανζζηόηακ ηόηε οπό ηδ ηαημπή ηςκ Γεκμοαηώκ. Ήηακ πζεακώξ ζοββεκήξ ημο Νζημθάμο μθζακμύ ημκ μπμίμκ ζοκακηήζαιε ζε πνμδβμύιεκδ ζεθίδα. Νέμξ πήβε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ζπμύδαζε ζηδκ Πάκημαα. Μεηά ημ ηέθμξ ηςκ ζπμοδώκ ημο δίδαλε εθθδκζηή θζθμθμβία ζημκ δμύηα ηδξ ααμΐαξ. Ο μθζακόξ ήηακ άνζζημξ εθθδκζζηήξ ηαζ μ βκςζηόξ ιαξ Γενιακόξ θζθόθμβμξ ηαζ μοιακζζηήξ Ηενώκοιμξ Βμθθ επαζκεί ηζξ βκώζεζξ ημο. οκενβάζηδηε ιε ανηεημύξ Ηηαθμύξ βζα ηδκ έηδμζδ εθθδκζηώκ ηεζιέκςκ. Πενζζζόηενα από είημζζ πεζνόβναθα ανπαίςκ ηαζ αογακηζκώκ ζοββναθέςκ, από ηδκ ζοθθμβή ημο μθζακμύ οπάνπμοκ ζηδκ Αιανμζζακή Βζαθζμεήηδ ημο Μζθάκμο. Μεηάθναζε πμθθμύξ ανπαίμοξ ζοββναθείξ ηαζ έβναρε ένβα ζηα εθθδκζηά ηαζ θαηζκζηά: ρόιηα εηο ηνλ Αηζρύιν, Τπνκλήκαηα εηο Αξηζηνηέιε, Δπηζηνιαί πεξί Αξηζηνηέινπο ηαζ δζάθμνα επζβνάιιαηα
[140]
73. Σαξραληώηεο Ηωάκκδξ (;-1566) Ο Ηςάκκδξ Σανπακζώηδξ ηαηαβόηακ από εοβεκή μζημβέκεζα, παναηθάδζ ηςκ Παθαζμθόβςκ. Μεηά ηδκ άθςζδ ηδξ Πόθδξ από ημοξ Σμύνημοξ δ μζημβέκεζα ηαηέθοβε ζηδκ Ηηαθία, ζηδκ πόθδ Γηαέηα. ηδκ πόθδ αοηή βεκκήεδηε μ Ηςάκκδξ, αθθά δ μζημβέκεζά ημο δεκ είπε πόνμοξ βζα κα ημκ ζπμοδάζεζ. Γζα κα ιμνθςεεί πήβε ζηδ Νάπμθδ, ηδ ζηεθία ηαζ ηδ Βεκεηία ηαζ ζπμύδαζε αθθά πανάθθδθα ηαζ βζα κα ηενδίγεζ ηα πνμξ ημ γδκ δίδαζηε. Ανβόηενα μ Ηςάκκδξ ιεηαηζκήεδηε ζηδ Φθςνεκηία, όπμο ημ όκμιά ημο ήηακ βκςζηό βζαηί εηεί είπε γήζεζ ηαζ δζαηνζεεί πνζκ από δεηαεηίεξ ημ επζθακέξ ιέθμξ ηδξ μζημβέκεζαξ ήηακ μ Μζπαήθ Μάνμοθμξ Σανπακζώηδξ (1453-1500) ημκ μπμίμ ζοκακηήζαιε ήδδ. Δηεί μ Ηςάκκδξ ενβάζηδηε ζηδκ αοθή ημο δβειόκα ηδξ πόθδξ Κνζκά ησλ Μεδίθσλ (Cosimo I de' Medici) ηαζ αζπμθήεδηε ηονίςξ ιε ηδκ ένεοκα, ημκ εκημπζζιό, ηαζ ηδκ ηαηαβναθή ηςκ ικδιείςκ ηδξ ζζημνίαξ ηςκ ανπαίςκ θαώκ. Αζπμθήεδηε αηόια ιε ηδκ ιεηάθναζδ ανπαίςκ Δθθήκςκ ηθαζζζηώκ ηαζ ηδκ πμίδζδ. Έβναρε (ζηα ζηαθζηά) ηδκ Ηζημνία ημο ηόζιμο, ζοθθμβή πμζδιάηςκ ηαζ άθθα ένβα.
[141]
74. Εακκεηίκμξ Γζμκύζζμξ (;-1566) Ο Γζμκύζζμξ Εακκεηίκμξ ήηακ ηαεμθζηόξ ημ ενήζηεοια, βεκκδιέκμξ ζηδκ Κνήηδ. Ζ πνώηδ πθδνμθμνία βζ’ αοηόκ είκαζ όηζ οπήνλε ανπζηά επίζημπμξ ηςκ εηηθδζζώκ Κέαξ ηαζ Κύεκμο ηαζ ημ 1538 επίζημπμξ Μοθμπμηάιμο ηαζ Υενζμκήζμο Κνήηδξ. Ήηακ ααεζά ιμνθςιέκμξ ηθδνζηόξ, έθααε ιένμξ ζηδκ ύκμδμ ημο Σνέκημ13 ηαζ οπόβναρε ζηα πναηηζηά ζοιπθδνώκμκηαξ ημ όκμιά ημο ιε ηδ θέλδ Graecus (Γναζηόξ, Έθθδκαξ). ηα πναηηζηά ηδξ ζοκόδμο αοηήξ ανίζηεηαζ ηαζ μ θόβμξ ημο Γζμκοζίμο. Πμθθμί επαίκεζακ ημκ θόβμ ημο πμο απέδεζλε ηζξ εεμθμβζηέξ ημο βκώζεζξ . Ζ ύλνδνο ηνπ Σξέλην
Σμ 1555 απμπώνδζε από ηδκ Κνήηδ ηαζ εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Βεκεηία, όπμο πέεακε έκηεηα πνόκζα ανβόηενα.
Ζ ύλνδνο ηνπ Σξέλην (Concilium Tridentinum) ήηαλ κηα από ηηο ζεκαληηθόηεξεο ζπλόδνπο ηεο Ρσκαηνθαζνιηθήο Δθθιεζίαο. πλήιζε ζην Σξέλην ηεο Ηηαιίαο θαη δηήξθεζε από ην 1545 σο ην 1563. Ζ ζύλνδνο απηή θαηαδίθαζε σο αηξέζεηο ηνλ Πξνηεζηαληηζκό θαη ηελ Δθθιεζηαζηηθή Μεηαξξύζκηζε θαη πήξε απνθάζεηο ζε πνιιά ζενινγηθά θαη εθθιεζηαζηηθά ζέκαηα. 13
[142]
75. Έπαξρνο Ακηώκζμξ (1491-1568) Ο Ακηώκζμξ Έπανπμξ, επζθακήξ θόβζμξ ηαζ εθθδκζζηήξ ημο 16μο αζώκα, βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα από μζημβέκεζα εοβεκώκ. Ζ ιδηένα ήηακ ηόνδ ημο θόβζμο Ηωάκκδ Μόζπμο από ηδ Λαηςκία. Μμνθώεδηε ζηδ βεκέηεζνά ημο ηαζ ημ 1536 μζ ζοιπαηνζώηεξ ημο ημκ έζηεζθακ ζηδκ Βεκεηία, δ μπμία ηαηείπε ημ κδζί πμθθά πνόκζα. Γύνζζε ζηδ Κένηονα έπμκηαξ επζηύπεζ ζημ ηαλίδζ ημο, αθθά ακαβηάζηδηε κα ηαηαθύβεζ ηαζ πάθζ ζηδ Βεκεηία, θόβς ηδξ επίεεζδξ ηςκ Σμύνηςκ ζημ κδζί. ηδ Βεκεηία μ Έπανπμξ ζύζηδζε ιζα ζπμθή, πμο ηδκ μκόιαζε Γηδαθηήξην Διιεληθώλ Γξακκάησλ. Δηηόξ αοημύ, ακηέβναθε εθθδκζηά πεζνόβναθα βζα κα ιπμνεί κα ηενδίγεζ ηα πνμξ ημ γδκ. Διιεληθό ρεηξόγξαθν
Σμ 1538 πμύθδζε πενί ημοξ εηαηό ηώδζηεξ ζημκ ααζζθζά ηδξ Γαθθίαξ Φναβηίζημ Α’ ηαζ ημ 1550 πμύθδζε άθθα πεκήκηα ανπαία πεζνόβναθα, βζα κα πνμζηίζεζ ηδκ ηόνδ ημο. Ο Έπανπμξ έβναρε ηαζ πμίδζδ, βκςζηό είκαζ έκα πμίδιά ημο πμο ακαθένεηαζ ζηδκ ηαηαζηνμθή ηδξ οπόδμοθδξ Δθθάδαξ.
[143]
76. Βεξγίθηνο Άββεθμξ (1505-1569) Ο Άββεθμξ Βενβίηζμξ βεκκήεδηε ζηδκ αεκεημηναημύιεκδ Κνήηδ. Έθοβε ημ 1535 από ημ κδζί ηαζ έγδζε βζα δομ πνόκζα ζηδ Βεκεηία αζπμθμύιεκμξ ιε ηδκ ακηζβναθή πεζνμβνάθςκ. Μεηά από δομ πνόκζα εβηαηαζηάεδηε ζημ Πανίζζ ηαζ ενβάζηδηε ηαζ εηεί ςξ ακηζβναθέαξ εθθδκζηώκ ηςδίηςκ ηαζ εββνάθςκ. Ήηακ ελαζνεηζηόξ ηαθθζβνάθμξ ηαζ άνζζημξ θζθόθμβμξ ηαζ ηένδζζε βνήβμνα ηδκ ακαβκώνζζδ από ημοξ θμβίμοξ ηδξ επμπήξ. Γζμνίζηδηε ςξ επίζδιμξ ακηζβναθέαξ ηαζ επζιεθδηήξ πεζνμβνάθςκ ηδξ ααζζθζηήξ αζαθζμεήηδξ ηςκ ακαηηόνςκ ημο ααζζθζά Φξαγθίζθνπ. Καιιηηερληθή δηαθόζκεζε αληηγξάθνπ από ηνλ Βεξγίθην
Ακηέβναρε εηαημκηάδεξ πεζνόβναθα, πμθθά από ηα μπμία είπακ ζπεδόκ ηαηαζηναθεί ηαζ ηα δζέζςζε, ζοπκά δε θζθμηεπκμύζε ηαζ ημκ δζάημζιμ αοηώκ ηςκ ακηζβνάθςκ. Πάκς από 130 από αοηά ηα ένβα ηαθθζηεπκζηήξ ακηζβναθήξ ημο Βενβίηζμο ανίζημκηαζ ζήιενα ζε αζαθζμεήηεξ ηδξ Γαθθίαξ, ηδξ Ηηαθία ηαζ αθθμύ. Ο Βενβίηζμξ πάναλε ηαζ ηα πνώηα ηοπμβναθζηά ζημζπεία βζα ηδκ εηηύπςζδ εθθδκζηώκ, θαηζκζηώκ ηαζ εανασηώκ αζαθίςκ ζηδ Γαθθία. Αζπμθήεδηε επίζδξ ηαζ ιε ιεηαθνάζεζξ ένβςκ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ.
[144]
77. Μαπξόιπθνο Φναβηίζημξ (1494-1575) Ο ιαεδιαηζηόξ, αζηνμκόιμξ, ζζημνζηόξ ηαζ πμζδηήξ Φναβηίζημξ Μαονόθοημξ (βκςζηόξ ζηδκ Ηηαθία ςξ Francesco Maurolico) βεκκήεδηε ζηδ Μεζζήκδ από μζημβέκεζα πμο εβηαηαζηάεδηε ζηδ ζηεθία ιεηά ηδκ άθςζδ ηδξ Πόθδξ από ημοξ Σμύνημοξ. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα έιαεε από ημκ παηένα ημο βζαηνό Ακηώκζμ Μαονόθοημ πμο οπήνλε ιαεδηήξ ημο εθθδκζζηή ηαζ θόβζμο Κωκζηακηίκμο Λάζηανζ. Ο Φναβηίζημξ έβζκε ιμκαπόξ ημο ηάβιαημξ ηςκ Βεκεδζηηίκςκ ηαζ ημ 1550 πνίζηδηε δβμύιεκμξ ημο ιμκαζηδνζμύ ηδξ Αβίαξ Μανίαξ ημο Καζηεθκμοόαμ. Πανάθθδθα ενβάζηδηε ςξ δζεοεοκηήξ ημο κμιζζιαημημπείμο ηδξ Μεζζήκδξ. Ο Φξαγθίζθνο Μαπξόιπθνο
Αζπμθήεδηε ζοζηδιαηζηά ιε ηδκ αζηνμκμιία ηαζ ζε ιεβάθδ δθζηία δζμνίζηδηε ηαεδβδηήξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Μεζζήκδξ. Σμ ζοββναθζηό ένβμ είκαζ πμθύ ιεβάθμ. Έβναρε βζα ηδκ δζάεθαζδ ημο θςηόξ, ημ μονάκζμ ηόλμ, ηδκ πνώηδ απόδεζλδ ηδξ ιαεδιαηζηήξ επαβςβήξ, βζα ηδκ ζζημνία ηδξ ζηεθίαξ (ζοκέηαλε ηαζ πάνηδ ημο κδζζμύ), ηδ ιέεμδμ ιέηνδζδξ ηςκ δζαζηάζεςκ ηδξ Γδξ. Αηόια ιεηέθναζε πμθθά ένβα ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ, ηείιεκα ηςκ Ανζζημηέθδ, Δοηθείδδ, Ανπζιήδδ, Απμθθώκζμο. Σέθμξ ελέδςζε ηαζ έκα ηόιμ πμζδιάηςκ ημο ιε ηίηθμ Rime (Πνηήκαηα).
[145]
78. Βνιθ Ηενώκοιμξ (1516-1580), Γενιακόξ Ο Γενιακόξ ζζημνζηόξ, εθθδκζζηήξ, μοιακζζηήξ ηαζ εηδόηδξ Ηεξώλπκνο Βνιθ (Hieronymus Wolf), βεκκήεδηε ζηδ Βαοανία. Από πμθύ κέμξ εκδζαθένεδηε βζα ηδκ θζθμζμθία ηαζ ηδκ ζζημνία. πμύδαζε ζηδ Βζηηειαένβδ πμο ηδκ επμπή εηείκδ ήηακ ημ ηέκηνμ ημο μοιακζζιμύ ηαζ ηδξ ενδζηεοηζηήξ ιεηαννύειζζδξ ηαζ είπε ιεηαλύ ηςκ δαζηάθςκ ημο ημκ μοιακζζηή, θζθόζμθμ ηαζ εεμθόβμ Φίθζππμ Μεθάβπεωκα. Δνβάζηδηε ςξ δάζηαθμξ ζηδκ Νονειαένβδ, ζημ Πανίζζ ηαζ αθθμύ. Σμ 1551 έβζκε αζαθζμεδηάνζμξ ηαζ βναιιαηέαξ ημο ειπόνμο Γζόπακ Φμέβηεν ζημ Άμοβηζιπμονβη, ιεβάθμο ζοθθέηηδ πεζνμβνάθςκ ηδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ. Ο Ηεξώλπκνο Βνιθ
Δηεί μ Βμθθ ιπόνεζε κα ιεθεηήζεζ ζπάκζα ηείιεκα ηαζ κα ακαδεζπεεί ςξ μ ημνοθαίμξ εθθδκζζηήξ ηδξ επμπήξ ημο. Άνπζζε ιάθζζηα κα ιεηαθνάγεζ ζοζηδιαηζηά ένβα ανπαίςκ Δθθήκςκ ηαζ θμβίςκ ημο Βογακηίμο ζηα θαηζκζηά. οκόδεοε ηζξ ιεηαθνάζεζξ ημο ιε πθήεμξ οπμζδιεζώζεςκ, επελδβήζεςκ ηαζ ζπμθίςκ. Ο Βμθθ ήηακ μ «κμκόξ» ημο όνμο Βπδαληηλή απηνθξαηνξία, ημκ μπμίμ εζζήβαβε βζα πνώηδ θμνά ημ 1557. Ο όνμξ αοηόξ είκαζ ειπκεοζιέκμξ από ηδκ ανπαία απμζηία ηςκ Μεβανέςκ Βπδάληην, πμο ήηακ πηζζιέκδ ζημ ίδζα ζδιείμ. Σμκ 18μ αζώκα μ Γάθθμξ θζθόζμθμξ Μνληεζθηέ, πνδζζιμπμίδζε ημκ ίδζμ όνμ, βζα κα δζαπςνίζεζ ημκ εθθδκζηό ηαζ νςιασηό πμθζηζζιό, από ημ ζημηαδζζιό ηαζ ηδκ ααναανόηδηα ημο Μεζαίςκα. [146]
79. Πόξηνο Φναβηίζημξ (1511-1581) O Φναβηίζημξ Πόνημξ ήηακ έκαξ αηόια επζθακήξ θόβζμξ από ημ Ρέεοικμ ηδξ Κνήηδξ. ηακ ζηα δεηαέλζ ημο έιεζκε μνθακόξ μ επίζδξ Ρεεοικζώηδξ Γεώνβζμξ Καθθένβδξ ημκ πήνε ημκηά ημο ζηδκ Βεκεηία ηαζ θνόκηζζε κα ζπμοδάζεζ θζθμζμθία ζηδκ Πάκημαα. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο επέζηνερε ζηδ Βεκεηία ηαζ δζμνίζηδηε δζεοεοκηήξ ημο Διιεληθνύ ρνιείνπ ηεο Βελεηίαο. ιςξ μ Φναβηίζημξ είπε δζαθμνεηζηέξ απόρεζξ βζα ηδκ ενδζηεία ηαζ ιζθμύζε ζηςπηζηά βζα ημοξ δεζζζδαίιμκεξ Έθθδκεξ πμο κήζηεοακ ηαζ έηακακ ιεηάκμζεξ ιπνμζηά ζηζξ εζηόκεξ. Αοηή δ ζηάζδ ημο απέκακηζ ζηζξ επζηναημύζεξ ενδζηεοηζηέξ απόρεζξ ημο ζημίπζζε ηδκ απόθοζή ημο. Σν παλεπηζηήκην ηεο Φεξάξαο
Ο Πόνημξ έθοβε από ηδ Βεκεηία πςνίξ πνήιαηα ηαζ ιεηά από πενζπέηεζεξ ηαηέθδλε ζηδκ Μμκηέκα. Δβηαηαζηάεδηε ημ 1537 ζηδκ πόθδ, έβζκε ιέθμξ ημο ζοθθόβμο Αθαδεκία ηαζ πακηνεύηδηε. Δνβάζηδηε βζα θίβα πνόκζα ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Φενάναξ. Σμ 1552 απμδέπεδηε πνόζηθδζδ ηαζ πήβε ζηδ Γεκεύδ όπμο δίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ πόθδξ. Άθδζε πμθθά ζοββνάιιαηα, από ηα μπμία ηα πενζζζόηενα δεκ έπμοκ εηδμεεί. Πέεακε ζηδ Γεκεύδ. Ο βζμξ ημο Αζιίθζμξ Πόνημξ, ημκ μπμίμ εα ζοκακηήζμοιε ζε επόιεκεξ ζεθίδεξ, ζοκέπζζε ημ πκεοιαηζηό ένβμ ημο παηένα ημο.
[147]
80. Γεβαξήο Μαηεαίμξ (1505-1581) Ο Μαηεαίμξ Γεαανήξ ή Γεαάνδξ ή Γε Βανήξ ήηακ έκαξ από ημοξ ζδιακηζημύξ Έθθδκεξ θζθμθόβμοξ, εθθδκζζηέξ ηαζ ζοββναθείξ ημο 16μο αζώκα. Γεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα ηαζ ζε δθζηία ιόθζξ μηηώ εηώκ δέπεδηε πνόζηθδζδ κα ζπμοδάζεζ ιε οπμηνμθία ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηεο Ρώκεο, πμο όπςξ λένμοιε, είπε ζδνύζεζ μ πάπαξ Λέσλ Η’ (βζμξ ημο Λαονέκηζμο ηςκ Μεδίηςκ). Ο κεανόξ Μαηεαίμξ ακαδείπηδηε ςξ μ πζμ ιεθεηδνόξ ηαζ άλζμξ ζπμοδαζηήξ ηδξ ζπμθήξ ηαζ εοηύπδζε κα έπεζ ιεηαλύ ηςκ δαζηάθςκ ημο ηαζ ημκ Ηακό Λάζηανζ. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο μ Γεαανήξ αζπμθήεδηε ιε δζδαζηαθία εθθδκζηώκ ζε παζδζά εοβεκώκ ζηαθζηώκ μζημβεκεζώκ. Ανβόηενα δζμνίζηδηε ςξ δζμνεςηήξ ηςδίηςκ ηδξ Βζαθζμεήηδξ ημο Βαηζηακμύ ηαζ ελαζθάθζζε ζζόαζα ζύκηαλδ. Έβναρε επζβνάιιαηα ηαζ ιεηαθνάζεζξ ανπαίςκ εθθδκζηώκ ηαεώξ ηαζ αογακηζκώκ εεμθμβζηώκ ένβςκ ζηδ θαηζκζηή βθώζζα. Σμ ζδιακηζηόηενμ ένβμ ημο Γεαανή ήηακ ημ Πεξί κνξίσλ ηεο ειιεληθήο γιώζζαο (Liber de Graece linguae particulis) ημ μπμίμ εηδόεδηε ιεηά ημ εάκαηό ημο.
[148]
81. Μαιαμόο Μακμοήθ (;-1581) Ο θόβζμξ, ζζημνζηόξ, εηδόηδξ ηαζ ζοββναθέαξ Μακμοήθ Μαθαλόξ βεκκήεδηε ζημ Ναύπθζμ ηαζ ήηακ βζμξ ημο μζημκόιμο ηδξ πόθδξ ηαζ ζενέα Γδιδηνίμο Μαθαλμύ. Μεηά ηδκ άθςζδ ηδξ βεκέηεζνάξ ημο από ημοξ Σμύνημοξ (1540), δ μζημβέκεζά ημο ηαηέθοβε ζηδ Βεκεηία. Δηεί μ Μακμοήθ αζπμθήεδηε ιε ηοπμβναθζηέξ ηαζ εηδμηζηέξ ενβαζίεξ. Ανβόηενα ανίζηεηαζ ζηδ Ρώιδ όπμο ενβάγεηαζ ςξ ακηζβναθέαξ πεζνμβνάθςκ ζηδ Βζαθζμεήηδ ημο Βαηζηακμύ. Τπάνπμοκ ζήιενα εηεί πμθθμί ηώδζηεξ βναιιέκμζ ιε ημ πένζ ημο. Σμ 1560 ήηακ κμηάνζμξ ηδξ ιδηνόπμθδξ Θήααξ ηαζ ανβόηενα εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ, όπμο άζηδζε ημ επάββεθια ημο δαζηάθμο ηαζ ημο ακηζβναθέα εββνάθςκ. Ο Μαθαλόξ έβναρε δομ ζδιακηζηά ένβα: Σμ Ννκνθαλώλ πμο βνάθδηε ανπζηά ζε ανπαΐγμοζα ηαζ ανβόηενα λακαβνάθδηε από ημκ ίδζμ ζηδκ δδιώδδ βθώζζα. Σμ αζαθίμ αοηό βκώνζζε ζδιακηζηή δζάδμζδ ηαζ απμηέθεζε ηδκ ααζζηή πδβή δζηαίμο ημο οπόδμοθμο εθθδκζζιμύ. Σμ άθθμ βκςζηό ένβμ ημο είκαζ Ζ παηξηαξρηθή ηζηνξία ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο. Σμ ζύββναιια αοηό δζμνεώεδηε από ημκ Θεμδόζζμ Εοβμιαθά ηαζ ζηάθεδηε ζημκ Γενιακό μοιακζζηή, θζθόθμβμ ηαζ εθθδκζζηή Μανηίκμ Κνμύζζμ, μ μπμίμξ ημ δδιμζίεοζε ζημ αζαθίμ ημο Turcograecia.
[149]
82. Επγνκαιάο Ηωάκκδξ (1498-1584) Ο θόβζμξ ηαζ δάζηαθμξ Ηςάκκδξ Εοβμιαθάξ βεκκήεδηε ζημ οπό εκεηζηή ηαημπή Ναύπθζμ. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα έιαεε ζηδκ βεκέηεζνά ημο ηαζ ηαηόπζκ ζοκέπζζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ζηα ηθαζζζηά βνάιιαηα ημκηά ζημκ Ανζέκζμ Απμζηόθδ, πμο εηείκδ ηδκ επμπή είπε δζμνζζηεί από ημκ πάπα ςξ εκςηζηόξ (μοκίηδξ) επίζημπμξ ηδξ Μμκειααζζάξ. Ανβόηενα πήβε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ δζδάπεδηε ηδ θαηζκζηή βθώζζα ηαζ θζθμθμβία. Δπέζηνερε ζημ Ναύπθζμ ηαζ ενβάζηδηε ςξ κμηάνζμξ ηαζ ζηδκ ζοκέπεζα δίδαλε ανπαία εθθδκζηά ζηδκ Αδνζακμύπμθδ. Πήβε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ημ 1556, όηακ μ Ηςάζαθ έβζκε παηνζάνπδξ ηαζ ήηακ έκαξ από ημοξ ζδνοηέξ ημο Παηνζανπζημύ πμθείμο, όπμο δίδαλε ηαζ εηεί. Σμ 1576 δζμνίζηδηε από ημκ παηνζάνπδ ςξ Μέγαο εξκελεπηήο ησλ Γξαθώλ, εκώ πανάθθδθα ζοκέπζζε κα δζδάζηεζ ηαζ κα ακηζβνάθεζ πεζνόβναθα. Έβναρε ηδκ Δπηηνκή ηεο ειιεληθήο Γξακκαηηθήο, επζβνάιιαηα ζηα εθθδκζηά ηαζ θαηζκζηά ηαζ αζμβναθίεξ. Ο βζμξ ημο Θεμδόζζμξ Εοβμιαθάξ, βζα ημκ μπμίμ εα ιζθήζμοιε ζε επόιεκεξ ζεθίδεξ, ήηακ επίζδξ θόβζμξ ηαζ αλζςιαημύπμξ ημο Οζημοιεκζημύ Παηνζανπείμο.
[150]
83. Παιαηνιόγνο Ηάηωαμξ (1520-1585) Ο Ηάηςαμξ βεκκήεδηε ζηδ Υίμ από μζημβέκεζα παναηθάδζ ηδξ αοημηναημνζηήξ δοκαζηείαξ ηςκ Παθαζμθόβςκ. Από κέμξ πήβε ζηδκ Ηηαθία (πζεακώξ ζηδ Βεκεηία) αθθά μζ ζθμδνέξ ενδζηεοηζηέξ δζαιάπεξ πμο ζοκηάναζζακ ηόηε ηδκ ζηαθζηή πενζόκδζμ ημκ ακάβηαζακ κα ιεηαηζκδεεί ζηδκ Γενιακία. Δηεί επζηναημύζακ μζ ζδέεξ ηδξ ενδζηεοηζηήξ ιεηαννύειζζδξ ημο Λμύεδνμο ηαζ οπήνπε ζπεηζηή εθεοεενία ζοκείδδζδξ. Σεθζηά μ Παθαζμθόβμξ εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Σνακζοθαακία, έβζκε εενιόξ μπαδόξ ηςκ ζδεώκ ημο Βμοδκαίμο14 ηαζ άνπζζε κα ηζξ πνμπαβακδίγεζ ιε νδημνζηή δεζκόηδηα ηαζ πάεμξ. Ο ίκσλ Βνπδλαίνο
Με εκημθή ημο πάπα Γξεγόξηνπ ΗΓ’ μ αζνεηζηόξ Παθαζμθόβμξ ζοκεθήθεδ ηαζ μδδβήεδηε ζηδ Ρώιδ. Παναδόεδηε ζηδκ Ηενά Δλέηαζδ, ηαηαδζηάζηδηε ζε εάκαημ ηαζ ηάδηε ζηδκ πονά. Ο Ηάηςαμξ Παθαζμθόβμξ έβναρε δζάθμνα εεμθμβζηά ηείιεκα, ημ ζδιακηζηόηενμ είκαζ ημ De magistratu politico πμο ηοπώεδηε ζηδ Λζεμοακία ημ 1573.
Ο ίκσλ Βνπδλαίνο (Szymon Bydnym 1550-93) ήηαλ Πνισλόο θηιόζνθνο, νπκαληζηήο, ηζηνξηθόο θαη εβξατζηήο, κεηαθξαζηήο ηεο Αγίαο Γξαθήο. Αξλήζεθε ηελ ηξηαδηθή ππόζηαζε ηνπ Θενύ (απέξξηςε δειαδή ηελ άπνςε όηη ν Ηεζνύο θαη ην Άγην Πλεύκα απνηεινύζαλ εληαία ππόζηαζε κε ηνλ Θεό) θαη θαηά ζπλέπεηα ν Χξηζηόο δελ έπξεπε λα ιαηξεύεηαη. Δίρε πνιινύο νπαδνύο ζηελ Πνισλία, ηελ Πξσζία ηε Ληζνπαλία θαη αιινύ. Οη νπαδνί ηνπ απνθαινύληαλ ακηζηνζαδζημί 14
[151]
84. Μειηζζελόο Μαηάνζμξ (;-1585) Σμ πναβιαηζηό επίεεημ ημο Μαηάνζμο ήηακ Μεθζζζμονβόξ, αθθά ημ άθθαλε ζε Μεθζζζδκόξ επζδζώημκηαξ ηδκ ζύκδεζή ημο ιε ηδκ βκςζηή αογακηζκή μζημβέκεζα ηςκ Μεθζζζδκώκ. Ο Μαηάνζμξ ηαζ μ αδεθθόξ ημο Θεόδςνμξ πήνακ ιένμξ ζε επακαζηαηζηέξ εκένβεζεξ ηαηά ηςκ Σμύνηςκ ζηδκ Πεθμπόκκδζμ, ιεηά ηδκ καοιαπία ηδξ Ναοπάηημο. Μεηά ηδκ απμηοπία ηδξ επακάζηαζδξ, μ Μαηάνζμξ ηαηέθοβε ζηδκ Βεκεηία. Έηακε έηηθδζδ βζα εηζηναηεία ηαηά ηςκ Σμύνηςκ, πνμξ ημκ δόβδ ηδξ Βεκεηίαξ Μμηζεκίβημ, πνμξ ημκ πάπα ηαζ πνμξ ημκ Βαζζθζά ηδξ Ηζπακίαξ Φίιηππν Β’ ζηδκ αοθή ημο μπμίμο μ Μαηάνζμξ εβηαηαζηάεδηε βζα έκα πενίπμο πνόκμ. Οζ εηηθήζεζξ ημο δεκ εζζαημύζηδηακ. Σα ηεθεοηαία πνόκζα ηδξ γςήξ ημο μ Μεθζζζδκόξ ηα έγδζε ζηδ Νάπμθδ, όπμο ηαζ πέεακε ημ 1585.
[152]
85. θνξδίιεο ή Μαξαθαξάο Εαπανίαξ (;-1588) Ο Εαπανίαξ ημνδίθδξ, βκςζηόξ ηαζ ςξ Μαναθανάξ, ήηακ βόκμξ ηδξ επζθακμύξ μζημβέκεζαξ ηςκ ημνδίθδδςκ από ηα θαηζά ηδξ Κνήηδξ, πμο είπε ακαδείλεζ επακαζηάηεξ, αθθά ηαζ πμθθμύξ θμβίμοξ, δαζηάθμοξ ηαζ γςβνάθμοξ. Σδκ επμπή εηείκδ δ Κνήηδ ανζζηόηακ οπό ηδκ ηαημπή ηςκ Βεκεηώκ. Σμκ 16μ αζώκα ημ κδζί ήηακ πμθζηζζιζηά ημ ηέκηνμ ζοκάκηδζδξ ηδξ ζηαθζηήξ Ακαβέκκδζδξ ηαζ ηδξ αογακηζκήξ πανάδμζδξ. Έθοβε κέμξ βζα κα ζπμοδάζεζ ηδκ Πάκημαα. Δπέζηνερε ζηδκ Κνήηδ, όπμο πεζνμημκήεδηε ζενέαξ ηαζ αθμύ οπδνέηδζε βζα θίβμ ζηδκ Κοδςκία ηαζ ζηδ Νάλμ, δζμνίζηδηε παηνζανπζηόξ επίηνμπμξ ζηδ Βεκεηία. Ο Εαραξίαο θνξδίιεο
Έιεζκε ζηδ πόθδ αοηή ηαζ αζπμθήεδηε ιε ηδκ ακηζβναθή πεζνμβνάθςκ, ηδκ επζιέθεζα ενδζηεοηζηώκ εηδόζεςκ ηαζ ηδκ ζοββναθή. Σα πζμ βκςζηά ένβα ημο είκαζ: Πεξί ησλ ηεο ζπγγελείαο βαζκώλ ζπλνπηηθή ζπιινγή ηαζ ημ 12 Δξσηήζεηο ηνπ Καξδηλαιίνπ ηεο Λσξξαίλεο θαη νη απαληήζεηο ηνπ Εαραξία. Σμ ηεθεοηαίμ ανίζηεηαζ ζήιενα ζηδκ Βνεηακζηή Βζαθζμεήηδ,
[153]
86. Γελόξεο Ηάζωκ (;-1590 Ο Ηάζςκ Γεκόνεξ βεκκήεδηε ζηδκ Λεοηςζία ηδξ Κύπνμο, πμο ανζζηόηακ ηόηε οπό εκεηζηή ηαημπή, από μζημβέκεζα ιε πζεακώξ, κμνιακδζηή νίγα. ηακ δ Κύπνμξ ηαηεθήθεδ από ημοξ Οεςιακμύξ (1570), μ Ηάζςκ ηαηέθοβε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ζπμύδαζε θζθμζμθία ζηδκ Πάκημαα. Πανάθθδθα δίδαζηε ζε πμθθμύξ κέμοξ ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ βναιιαηεία. Μεηά ημ ηέθμξ ηςκ ζπμοδώκ ημο μ Γεκόνεξ ακαηδνύπεδηε δζδάηηςν όκηαξ ααεύξ βκώζηδξ ηδξ ανζζημηεθζηήξ ζηέρδξ. Σμ 1577 ακέθααε ηδκ έδνα ηδξ δεζηήξ θζθμζμθίαξ ζημ ίδζμ πακεπζζηήιζμ. Πέεακε ημ 1590 από ηδκ θύπδ ημο, όηακ μ ιμκαπμβζόξ ημο Πέηνμξ Γεκόνεξ ελμνίζηδηε βζαηί ζηόηςζε ζε ιμκμιαπία εοβεκή Βεκεηό. Ο Γεκόνεξ ήηακ ζοββναθέαξ ένβςκ βναιιέκςκ ζηδκ ζηαθζηή όπςξ Poesia, Dell’ ottima Republica, Del Mondo ηαζ ζηδ θαηζκζηή βθώζζα: Institutio ζε Philosuphiam Ciceronis, De arte dicendi θαη άιια.
[154]
87. Παιαηνθάπαο Ηωζαθάη (1520-1590) Ο θόβζμξ ηαζ ηθδνζηόξ Ηςζαθάη Παθαζμηάπαξ βεκκήεδηε ζηα Υακζά ηδξ εκεημηναημύιεκδξ Κνήηδξ ηαζ ζπμύδαζε ζηδ Νμιζηή ζπμθή ημο Πακεπζζηδιίμο ηδξ Πάκημαα, ιαγί ιε ημκ αδεθθό ημο Κωκζηακηίκμ Παθαζμηάπα ηαζ ημκ Ακδνέα Δοδαζιμκμβζάκκδ. Σμ 1544 ελεθέβδ νέηηςν ηδξ ζπμθήξ αοηήξ. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο επέζηνερε ζηδκ Κνήηδ, έβζκε ιμκαπόξ ηαζ ηαηόπζκ δβμύιεκμξ ηδξ ιμκήξ Αβηανάεμο. Σμ 1583 έβζκε επίζημπμξ Κζζζάιμο. Με ηδκ δζαεήηδ ημο μ Παθαζμηάππαξ, ηθδνμδόηδζε ζεααζηό πμζό ςξ ηεθάθαζμ βζα κα ζπμοδάγμοκ ζηδ Ηηαθία ηάεε πνόκμ 24 κέμζ από ηδκ Κνήηδ ή ηα Δπηάκδζα. Σα ηηαιηθά θξάηε ην 1494
Σμ ηθδνμδόηδια αοηό απμηέθεζε ηδκ μζημκμιζηή αάζδ βζα ηδκ ίδνοζδ ημο Κνιιεγίνπ Παιαηνθάπα ζηδκ Πάκημαα. Σμ ημθθέβζμ αοηό ήηακ βκςζηό ηαζ ςξ Collegio San Giovanni. Ανβόηενα ημ ημθθέβζμ ιεηαθένεδηε ζηδ Βεκεηία ιε ηδκ μκμιαζία Collegio Veneto de’ Greci Από ημ 1772 ημ ημθθέβζμ ζοβπςκεύηδηε ιε ημ πανόιμζμ ίδνοια ημο Ηωάκκδ Κωηημύκζμο ημκ μπμίμ εα ζοκακηήζμοιε ζε επόιεκεξ ζεθίδεξ.
[155]
88. Λνπδηληάλνο ηέθακμξ (1537-1590) Ο ηέθακμξ Λμογζκζάκμξ βεκκήεδηε ζηδ Λεοηςζία Κύπνμο. Αζπάζηδηε ημκ ηαεμθζηζζιό ηαζ εκηάπεδηε ζημ ηάβια ηςκ Γμιζκζηακώκ ιμκαπώκ. Σόηε άθθαλε ημ ααθηζζηζηό ημο όκμια από Ηάηςαμξ ζε ηέθακμξ. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα έιαεε ζημ κδζί ηαζ ζε δθζηία ηνζάκηα 30 εηώκ έβζκε αζηάνζμξ ηδξ ανπζεπζζημπήξ Κύπνμο. ηακ δ Κύπνμξ ηαηεθήθεδ από ημοξ Σμύνημοξ ημ 1570, μ Λμογζκζάκμξ πήβε ζηδκ Ηηαθία ηαζ αζπμθήεδηε ιε ηδκ ζοβηέκηνςζδ πμζώκ βζα ηδκ ελαβμνά αζπιαθώηςκ ζοββεκώκ ηαζ θίθςκ ημο. Ανβόηενα πήβε ζημ Πανίζζ, όπμο δίδαλε εθθδκζηά. Έβναρε βζα ηδκ ζζημνία ηδξ Κύπνμο, ηδξ Ηενμοζαθήι ηδξ Ανιεκίαξ, ηδκ βεκεαθμβία ηςκ Βμοναόκςκ ηαζ πμθθώκ βαθθζηώκ μίηςκ εοβεκώκ ηαζ άθθα.
[156]
89. Ηεξεκίαο Σνακόξ (1536-1595) παηνζάνπδξ Ο μζημοιεκζηόξ παηνζάνπδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ Ηενειίαξ ηαηαβόηακ από πθμύζζα εθθδκζηή μζημβέκεζα ηδξ Αβπζάθμο, ηδξ ζδιενζκήξ Βμοθβανίαξ. Πνζκ εηθεβεί παηνζάνπδξ ήηακ ιδηνμπμθίηδξ Λάνζζαξ. Δίπε εδηεύζεζ ημκηά ζε βκςζημύξ δαζηάθμοξ ηαζ είπε θάαεζ ηαθή ιόνθςζδ. Χξ παηνζάνπδξ επζδίςηε πάκηα κα ακαδεζηκύεζ ιμνθςιέκμοξ επζζηόπμοξ. Δίπε επαθέξ ιε ημοξ Πνμηεζηάκηεξ ηδξ αόνεζαξ Δονώπδξ ηαζ ζώγμκηαζ ηνεζξ επζζημθέξ ημο, ηαεώξ ηαζ ηάπμζεξ εεμθμβζηέξ ημο πναβιαηείεξ. ηακ μ πνμζηάηδξ ημο Ηενειία, Μζπαήθ Κακηαημογδκόξ εηηεθέζηδηε, μ Ηενειίαξ απμιαηνύκεδηε βζα έκα πνόκμ ηαζ ημ 1580 εηθήεδ βζα δεύηενδ θμνά ζηδ έδνα ημο παηνζανπείμο. Ο παηξηάξρεο Ηεξεκίαο Β’ Σξαλόο
Σδκ πενίμδμ αοηή μ Ηενειίαξ είπε αθθδθμβναθία ιε ημκ πάπα Γξεγόξην XIII βζα ηδκ εθανιμβή ημο Γνδβμνζακμύ Ζιενμθμβίμο ζηδκ Ονεόδμλδ Δηηθδζία. Ακ ηαζ μ Ηενειίαξ δεκ ήηακ εκακηίμκ ηδξ εθανιμβήξ, έηνζκε πςξ ημ εέια δεκ ήηακ ώνζιμ. ηζξ ανπέξ ημο 1584 μ Ηενειίαξ ηαηδβμνήεδηε από δομ επζζηόπμοξ, όηζ αθθδθμβναθμύζε ιε ημκ πάπα ηαζ οπμζηήνζγε ελέβενζδ ηαηά ηδξ Οεςιακζηήξ αοημηναημνίαξ. Ο παηνζάνπδξ ζοκεθήθεδ, ηαημπμζήεδηε ηαζ πέναζε από ηνεζξ δίηεξ, ιε απμηέθεζια ηδκ ηαεαίνεζή ημο ηαζ ηδκ ελμνία ημο ζηδ Ρόδμ. Σμκ παηνζανπζηό ενόκμ ηαηέθααε μ Θεόθδπημξ.
[157]
Με ηδ ιεζμθάαδζδ ημο Γάθθμο πνεζαεοηή μ Ηενειίαξ έθοβε από ηδ Ρόδμ ηαζ ηαλίδερε ζηδκ Πμθςκία ηαζ ηδ Ρςζία. Σμ 1587 ιε ζοκμδζηή απόθαζδ μ Θεόθδπημξ ηαεαζνέεδηε ηαζ μ Ηενειίαξ επακήθεε βζα ηνίηδ θμνά ζημ παηνζανπείμ. Ο ζμοθηάκμξ Μμονάη Γ’ απμδέπηδηε (επζηύνςζε) ηδκ εηθμβή ημο ημ 1589. Σμ επόιεκμ πνόκμ μ Ηενειίαξ πενζόδεοζε ζηδ Ρςζία ηαζ οπό ηδκ πίεζδ ημο ηζάνμο Θεόδςνμο Α’ εκενόκζζε ημκ ιδηνμπμθίηδ Ηώα, ςξ πνώημ παηξηάξρε Μόζραο θαη παζώλ ησλ Ρσζηώλ. Σμ κέμ Παηνζανπείμ ακαβκςνίζηδηε ιε ζοκμδζηή απόθαζδ. Σμ ένβμ ημο παηνζάνπδ Ηενειία είκαζ πθμύζζμ. Εήηδζε ηαζ πέηοπε από ηδκ μεςιακζηή δζμίηδζδ ζδιακηζηά πνμκόιζα βζα ηζξ εθθδκζηέξ ημζκόηδηεξ ηδξ αοημηναημνίαξ. Χξ ηόηε ημ ιμκαδζηό εθθδκόβθςζζμ ζπμθείμ πμο θεζημονβμύζε ήηακ δ Μεγάιε ηνπ Γέλνπο ρνιή ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ. Ζ Μεγάιε ηνπ Γέλνπο ρνιή
Μεηά από ηδ ιεζμθάαδζδ ημο Ηενειία άκμζλακ εθθδκζηά ζπμθεία ζηδκ Αεήκα, ηδ Λεζααδζά, ηδ Υίμ, ηδ ιύνκδ, ηζξ Κοδςκίεξ, ηδκ Πάηιμ ηαζ ηα Ηςάκκζκα. Αημθμύεδζε δ ίδνοζδ άθθςκ ζανάκηα ζπμθείςκ ζηδκ δπεζνςηζηή Δθθάδα ηαζ ηδ Μζηνά Αζία, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ζηζξ πόθεζξ: ηόπζα, Φζθζππμύπμθδ, Αδνζακμύπμθδ, έννεξ, Σνίηαθα, Θεζζαθμκίηδ, Κμγάκδ, Άνηα, Κανπεκήζζ Θήαεξ, Ναύπθζμ, Μμκειααζζά, Μεεώκδ, Ρόδμ ηαζ αθθμύ. Ο Ηενειίαξ πέεακε ημ 1595 αθήκμκηαξ ζδιακηζηό ζοββναθζηό ένβμ.
[158]
90. Φνπξιάλνο Γακζήθ (;-1596) Ο Γακζήθ Φμονθάκμξ ήηακ αηόια έκαξ θόβζμξ από ημ Ρέεοικμ ηδξ Κνήηδξ. Νεανόξ έθοβε βζα ζπμοδέξ ηαζ πήβε ζηδκ Πάκημαα, ηαζ παναημθμύεδζε εηεί ιαεήιαηα κμιζηήξ, θζθμζμθίαξ ηαζ ζαηνζηήξ. Μεηά από μηηώ πνόκζα ζπμοδώκ ακαηδνύπεδηε δζδάηηςν ηαζ ηςκ ηνζώκ αοηώκ επζζηδιώκ, πνάβια ζπακζόηαημ, όπζ ιόκμ βζα ηδκ επμπή εηείκδ αθθά ηαζ βζα ηδκ ζδιενζκή επμπή. Δπέζηνερε ζηδκ Κνήηδ ηαζ ελάζηδζε ημ ζαηνζηό επάββεθια βζα θίβα πνόκζα. Έθοβε από ημ κδζί ηαζ πήβε ζηδ Βεκεηία όπμο δίδαλε θζθμζμθία. Ζ θήιδ ημο ιεβάθςζε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα (ζημ μπμίμ είπε ζπμοδάζεζ) ημκ ηάθεζε κα ακαθάαεζ ηδκ έδνα ηδξ ζαηνζηήξ. Έιεζκε ζηδκ πόθδ αοηή δζδάζημκηαξ ςξ ημκ εάκαηό ημο ημ 1596. Ο Φμονθάκμξ έβναρε ζαηνζηά ηαζ θζθμζμθζηά ένβα
[159]
91. Λήζηαξρνξ Μζπαήθ-Δνιόδωνμξ (;-1600) Πανά ημ πενίενβμ ηαζ ηαηόδπμ επώκοιό ημο μ ΜζπαήθΔνιόδςνμξ Λήζηανπμξ οπήνλε έκαξ από ημοξ ζδιακηζημύξ βζαηνμύξ ηαζ θμβίμοξ (ζαηνμθζθμζόθμοξ) ημο 16μο αζώκα. Γεκκήεδηε ζηδ (αεκεημηναημύιεκδ) Εάηοκεμ ηαζ από κέμξ πήβε ζηδκ Ηηαθία όπμο ιαεήηεοζε ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηεο Ρώκεο, πμο είπε ζδνύζεζ μ πάπαξ Λέςκ Η’. Παναημθμύεδζε ιαεήιαηα ζαηνζηήξ ζηα πακεπζζηήιζα ηδξ Ρώιδξ ηαζ ηδξ Φενάναξ. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο δίδαλε ζαηνζηή ζηδ Υίμ ηαζ ιεηά από θίβμ πνμκζηό δζάζηδια δζμνίζηδηε ηαεδβδηήξ ζηδκ Παηξηαξρηθή Αθαδεκία ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο. Σμ 1540 δζμνίζηδηε ηαεδβδηήξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Φενάναξ ηαζ ιεηά από θίβα πνόκζα εβηαηαζηάεδηε, μνζζηζηά αοηή ηδ θμνά ζηδ Υίμ όπμο πακηνεύηδηε ηαζ δίδαλε ζαηνζηή ηαζ θζθμζμθία. Μεηαλύ ηςκ ιαεδηώκ ημο ήηακ Ηάηωαμξ Γζαζωνίκμξ ηαζ μ Ηάηωαμξ Βαζζθζηόξ-Ζναηθείδδξ. Έγδζε ζηδ Υίμ ςξ ημ εάκαηό ημο ημ 1600. Έβναρε επζζηδιμκζηά ζοββνάιιαηα ηαζ πμίδζδ ζηδκ εθθδκζηή ηαζ ηδ θαηζκζηή βθώζζα.
[160]
92. Καιιέξγεο ή Καιιηέξγεο Ακηώκζμξ (1525-1600) Μζθήζαιε βζα ηδκ ζζημνζηή μζημβέκεζα ηςκ Καθθένβδδςκ ημο Ρεεύικμο, ζε πνμδβμύιεκδ ζεθίδα, εηεί πμο ακαπηύλαιε ηδ δνάζδ ημο θμβίμο ηαζ εηδόηδ Εαπανία Καθθένβδ (1470-1525). Οζ πθδνμθμνίεξ πμο έπμοιε βζα ημκ θόβζμ ηαζ ζζημνζηό Ακηώκζμ Καθθένβδ είκαζ εθάπζζηεξ. Ξένμοιε όηζ ιμνθώεδηε ζηδκ Βεκεηία ηαζ αζπμθήεδηε ιε ηδ ζοββναθή, Μεηαλύ ηςκ άθθςκ έβναρε ζηδκ ζηαθζηή βθώζζα ηδκ ζζημνία ηδξ Κνήηδξ από ηδκ ανπαζόηδηα ςξ ημ 1303
Σν Ρέζπκλν ηεο Δλεηνθξαηίαο
[161]
93. ηέθαλνο Δννίημξ (1528-1598), Γάθθμξ Ο Γάθθμξ εθθδκζζηήξ ηαζ θαηζκζζηήξ Δννίημξ ηέθακμξ (Henri Estienne) βεκκήεδηε ζημ Πανίζζ ηαζ ήηακ βζμξ ημο Ρμαένημο ηεθάκμο, εηδόηδ ημο Θεζαπξνύ ηεο ιαηηληθήο γιώζζεο. Έιαεε ηαθά ηα θαηζκζηά ηαζ ηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Σμ 1554 δδιμζίεοζε ηδκ πνώηδ έηδμζδ ηςκ πμζδιάηςκ ημο Ακαηνέμκηα ιε θαηζκζηή ιεηάθναζδ. Δλέδςζε επίζδξ πμθθά ένβα Λαηίκςκ ηαζ Δθθήκςκ ζοββναθέςκ. Σμ 1557 ίδνοζε ηοπμβναθείμ ζηδ Γεκεύδ, ημ μπμίμ έκςζε ιε εηείκμ ημο παηένα ημο ημ 1559, ιεηά ημκ εάκαημ ημο ηεθεοηαίμο. Σν ζήκα ησλ εθδόζεσλ Estienne
Σμ πνώημ βαθθζηό αζαθίμ πμο ελέδςζε ήηακ ημ: Δγρεηξίδηνλ πεξί ηεο αλαινγίαο ηεο γαιιηθήο γιώζζεο πξνο ηελ ειιεληθή. Με ημ ένβμ αοηό πνμζπάεδζε κα απμδείλεζ ηδκ αλία ηδξ ηαεμιζθμοιέκδξ βαθθζηήξ βθώζζαξ, πμο πμθθμί εεςνμύζακ ςξ οπακάπηοηημ θασηό βθςζζζηό ζδίςια, ακζπκεύμκηαξ ακαθμβίεξ ζηδ δζαηύπςζδ ιε ηδκ ανπαία εθθδκζηή βθώζζα. Σμ ίδζμ πνμζπάεδζε κα ηάκεζ ηαζ ιε ημ ένβμ ημο Πεξί ηεο ππεξνρήο ηεο γαιιηθήο γιώζζεο, ιε ημ μπμίμ ήεεθε κα απμδείλεζ ηδ θζθμθμβζηή ακςηενόηδηα ηδξ βαθθζηήξ βθώζζαξ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ζηαθζηή, πμο ηόηε είπε ιεβάθδ αίβθδ, επεζδή είπε ακαδεζπεεί παθαζόηενα (13μξ αζώκαξ) ςξ εεκζηή βθώζζα
[162]
94. Βξνληόπνπινο Ηωάκκδξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ηςάκκδξ Βνμκηόπμοθμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα ζηζξ ανπέξ ημο 16μο αζώκα. Πναβιαημπμίδζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ζηδκ Ηηαθία, όπμο παναημθμύεδζε ιαεήιαηα ζαηνζηήξ ηαζ εεμθμβίαξ. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο μ Βνμκηόπμοθμξ επέζηνερε ζηδκ Κένηονα ηαζ δζμνίζηδηε ανπίαηνμξ ημο κδζζμύ. Αζπμθήεδηε πανάθθδθα ςξ εεμθόβμξ ηαζ ακέθααε ημ εηηθδζζαζηζηό αλίςια ημο Υανημθύθαηα ηδξ Μδηνόπμθδξ ηδξ Κένηοναξ. Σμ 1560 δδιμζζεύεδηε ζηδ Βεκεηία ενβαζία ημο ιε εέια Γηδαραί ειιεληθαί.
[163]
95. Γεκηζηόο Ηωάκκδξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ηςάκκδξ Γειζζηόξ ήηακ πζεακώξ εββμκόξ ημο Γεωνβίμο Γειζζημύ-Πθήεωκα. Έγδζε ζηδκ Ηηαθία ηαζ έβναρε ζηα θαηζκζηά πμίδια ιε ηίηθμ: Protrepticon et pronosticon ad Leonem X pontificem maximum, ιε ημ μπμίμ οικμύζε ημκ πάπα Λέμκηα Η’
Ο πάπαο Λέσλ Η’ (πίλαθαο Σηζηαλνύ)
[164]
96. Γιπδώληνο ή Γιπηδνύλεο Διιακμοήθ (16μξ αζώκαξ) Σμ 1568 ηοπώεδηε ζηδ Βεκεηία έκα αζαθίμ πναηηζηήξ ανζειδηζηήξ βναιιέκμ ζε απθή βθώζζα ιε ηίηθμ: Βηβιίνλ πξόρεηξνλ ηνηο πάζη πεξηέρνλ ηελ ηε πξαθηηθήλ αξηζκεηηθήλ ή κάιινλ εηπείλ ηελ θμβανζαζηζηήκ… οββναθέαξ ημο αζαθίμο αοημύ είκαζ μ Διιακμοήθ Γθογώκζμξ. Δίκαζ ημ δεύηενμ εθθδκζηό αζαθίμ ανζειδηζηήξ πμο ηοπώεδηε ιεηά ηδκ εθεύνεζδ ηδξ ηοπμβναθίαξ ηαζ βζα 250 πνόκζα ήηακ ημ πζμ βκςζηό ηαζ ημ πζμ δζαδεδμιέκμ θασηό αζαθίμ ανζειδηζηήξ. Ζ Λνγαξηαζηηθή ή Γιπηδνύλη
Ζ πθαηζά δζάδμζή ημο ηαζ δ ιεβάθδ γήηδζή ημο ζημ δζάζηδια αοηό είπακ ζακ απμηέθεζια κα επακεηδμεεί δέηα θμνέξ ζε δζάθμνα ηοπμβναθεία ηδξ Βεκεηίαξ. Σμ αζαθίμ είκαζ βκςζηό ςξ Λνγαξηαζηηθή ηαζ μ θαόξ ημο έδςζε ημκ ηίηθμ Γιπηδνύλη από ημ όκμια ημο ζοββναθέα. Ο Γθογώκζμξ βεκκήεδηε ζηδ Υίμ ημ 1540. Δηεί δζδάπηδηε ηα πνώηα βνάιιαηα ηαζ ανβόηενα πήβε ζηδκ Ηηαθία, όπμο ζοιπθήνςζε ηζξ ζπμοδέξ ημο. Πμθύ κέμξ εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βεκεηία, ζηδκ πόθδ ιε ηδ ιεβάθδ ηοπμβναθζηή δναζηδνζόηδηα. Ανπζηά ενβάζηδηε ςξ δζμνεςηήξ ζηα εηεί εθθδκζηά ηοπμβναθεία ηαζ ανβόηενα αζπμθήεδηε ιε ηζξ εηδόζεζξ ηαζ ημ ειπόνζμ. [165]
Ο Γθογώκζμξ δζαηδνμύζε θζθζηέξ ζπέζεζξ ιε ημοξ Μάλζιμ Μανβμύκζμ, Γαανζήθ έαδνμ, ηαζ άθθμοξ Έθθδκεξ ηαζ Ηηαθμύξ θμβίμοξ ηαζ εθθδκμιαεείξ. Ήηακ ηαζ ζοθθέηηδξ ηαζ πέηοπε κα ζοβηεκηνώζεζ εθθδκζηά πεζνόβναθα, ηα μπμία, ηαηά ηδκ επζεοιία ημο, ιεηά ημκ εάκαηό ημο παναπςνήεδηακ ιαγί ιε όθδ ηδ αζαθζμεήηδ ημο από εθθδκζηά ηαζ θαηζκζηά πεζνόβναθα, ζηδκ Δθθδκζηή ημζκόηδηα ηδξ Βεκεηίαξ. Ο Γθογώκζμξ ιέπνζ ηέθμξ ηδξ γςήξ ημο ζηάεδηε ςθέθζιμξ βζα ημ έεκμξ ημο. Ζ Λνγαξηαζηηθή ή ημ Γιπηδνύλη ημο ήηακ έκα ιεβάθμ δώνμ βζα ημοξ Έθθδκεξ (ζπμοδαζηέξ ηαζ ειπόνμοξ). πςξ είκαζ βκςζηό, μζ πενζζζόηενμζ Έθθδκεξ ηδξ δζαζπμνάξ αζπμθμύκηακ ιε ημ ειπόνζμ ηαζ μ επαββεθιαηζηόξ ηθάδμξ αοηόξ, ιαγί ιε ηδκ ηοπμβναθία έπαζλακ ζπμοδαίμ νόθμ ζηδκ πκεοιαηζηή ακάηαζδ ηαζ ηδκ απεθεοεένςζδ ηςκ Δθθήκςκ. Δηηόξ ηδξ Λνγαξηαζηηθήο ημο μ Γθογώκζμξ έβναρε ηαζ άθθα, ηονίςξ εεμθμβζηά, ένβα.
[166]
97. Γελόξεο Πέηνμξ (16μξ αζώκαξ) Ο ηοπνζαηήξ ηαηαβςβήξ Πέηνμξ Γεκόνεξ ήηακ βζμξ ημο Ηάζωκα Γεκόνεξ, ημκ μπμίμ ζοκακηήζαιε ήδδ ζε πνμδβμύιεκεξ ζεθίδεξ. Ήηακ θόβζμξ ηαζ πμζδηήξ. Έγδζε ζηδ Βεκεηία ηαζ δζεηέθεζε βναιιαηέαξ δζαθόνςκ ηανδζκαθίςκ. Μεηά από δζαιάπδ ιε ηάπμζμκ Βεκεηό εοβεκή, ζε ιμκμιαπία πμο αημθμύεδζε μ Γεκόνεξ ζηόηςζε ημκ ακηίπαθό ημο. ηδ δίηδ απμθαζίζηδηε δ ελμνία ημο από ηδκ Βεκεηία. Αοηό ζημίπδζε πμθύ ζημκ παηένα ημο, πμο πέεακε από ηδ εθίρδ ημο. Ο Γεκόνεξ έβναρε πμθθά πμζήιαηα ηαζ δζάθμνα πεζνόβναθα.
Μνλνκαρία επγελώλ ηνπ 16νπ αηώλα
[167]
98. Γνύθαο Γδιήηνζμξ (16μξ αζώκαξ) Έκαξ αηόια θόβζμξ από ηδκ Κνήηδ πμο έγδζε ηαζ ενβάζηδηε ζηδκ Δονώπδ ημο 16μο αζώκα είκαζ ηαζ μ Γδιήηνζμξ Γμύηαξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Κοδςκία (ζδιενζκά Υακζά) ηδξ Κνήηδξ ηαζ κεανόξ αηόια έθοβε βζα ηδκ Ηηαθία ηαζ εβηαηαζηάεδηε ζηδ Ρώιδ όπμο ενβάζηδηε ςξ ηοπμβνάθμξ. Ο εηδόηδξ Άθδμξ Μακμύηζμξ ημκ ηάθεζε ζηδ Βεκεηία ηαζ ημο ακέεεζε ηδ δζόνεςζδ ηαζ εηηύπςζδ εθθδκζηώκ πεζνμβνάθςκ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ ηα Ζζηθά ημο Πθμοηάνπμο. Ο Μακμύηζμξ ζοκενβάζηδηε ιε ημκ Γμύηα ηαζ άθθμοξ Βογακηζκμύξ θμβίμοξ βζα ηδκ ίδνοζδ ημο πκεοιαηζημύ ηαζ θζθμθμβζημύ ζδνύιαημξ Νέα Αθαδεκία πμο είπε ςξ απμηθεζζηζηό ζημπό ηδ ιεθέηδ ηςκ ηθαζζζηώκ εθθδκζηώκ ζπμοδώκ. Biblia Polilgota Complutense κηαξ βκςζηόξ ςξ ζηακόξ ηοπμβνάθμξ, μ Γμύηαξ έθααε πνόζηθδζδ ηαζ πήβε ζηδκ Ηζπακία όπμο επζζηάηδζε ζηδκ επζιέθεζα ηαζ έηδμζδ ηδξ πμθύβθςζζδξ Βίαθμο (Biblia Polilgota Complutense). Πέεακε ζηδ Μαδνίηδ.
[168]
99. Δπδαηκνλνγηάλλεο Ακδνέαξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ακδνέαξ Δοδαζιμκμβζάκκδξ βεκκήεδηε ζηδκ Κοδςκία (Υακζά) ηδξ Κνήηδξ. Ζ μζημβέκεζά ημο, πμο ήηακ ηθάδμξ ηδξ δοκαζηείαξ ηςκ Παθαζμθόβςκ, ηαηέθοβε ζηδκ Κνήηδ ιεηά ηδκ Άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ από ημοξ Σμύνημοξ. πςξ πάνα πμθθμί άθθμζ κέμζ από ηζξ αεκεημηναημύιεκεξ πενζμπέξ (Κνήηδ, Κύπνμξ, Ηόκζα κδζζά, Υίμξ η.ά.), μ Ακδνέαξ ιεηά ηα πνώηα ημο βνάιιαηα πήβε βζα ζπμοδέξ ζηδ Ηηαθία, ιαγί ιε ημοξ ζοιπαηνζώηεξ ημο Ηωζαθάη ηαζ Κωκζηακηίκμ Παθαζμηάπα. Παναημθμύεδζε ιαεήιαηα θζθμζμθίαξ ηαζ νδημνζηήξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο μ Δοδαζιμκμβζάκκδξ εβηαηαζηάεδηε ζηδ Ρώιδ, πνμζπώνδζε ζημκ νςιαζμηαεμθζηζζιό ηαζ εκηάπεδηε ζημ ηάβια ηςκ Ηδζμοσηώκ. Ήηακ οπμρήθζμξ βζα ηδκ πνμαβςβή ημο ζε ηανδζκάθζμ, αθθά ημκ πνόθααε μ εάκαημξ ζε δθζηία 70 εηώκ. οκέβναρε πμθθά θζθμζμθζηά ηαζ εεμθμβζηά ένβα ζηδ θαηζκζηή βθώζζα.
[169]
100. Θεζζαινληθεύο Γδιήηνζμξ (16μξ αζώκαξ) Γζα ημκ θόβζμ Γδιήηνζμ Θεζζαθμκζηέα ηα ζημζπεία πμο έπμοιε ζηδ δζάεεζή ιαξ βζα ηδκ γςή ηαζ ηδ δνάζδ ημο είκαζ εθάπζζηα. Εμύζε ζηδκ Μέιθζδα ηδξ Αζβύπημο, πενζδβήεδηε πόθεζξ ηδξ Γενιακίαξ ηαζ βκςνίζηδηε ιε ημκ Γενιακό μοιακζζηή ηαζ εθθδκζζηή Φίθζππμ Μεθάβπεωκα ιε ημκ μπμίμ δζαηδνμύζε αθθδθμβναθία. ώγεηαζ ιζα επζζημθή ημο Θεζζαθμκζηέςξ πνμξ ημκ Μεθάβπεςκα.
[170]
101. Ηνπζηηληάλεο Αθέλακδνμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Αθέλακδνμξ Ημοζηζκζάκδξ ήηακ πζεακώξ βόκμξ ηδξ εοβεκμύξ μζημβέκεζαξ Σγζμοζηζκζάκζ ηδξ Υίμο, πμο είπε βεκμαέγζηδ ηαηαβςβή. Έκα από ηα ιέθδ ηδξ ήηακ ηαζ μ Giovanni Giustiniani πμο είπε πμθειήζεζ ζηα ηείπδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ ημ 1453. Ο θόβζμξ Αθέλακδνμξ Ημοζηζκζάκδξ βεκκήεδηε ζηδ Υίμ ηαζ (άβκςζημ πόηε) εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βεκεηία. Σμ 1560 ελέδςζε ένβα ημο Ανζζημηέθδ.
Δίζνδνο γελνβέδηθεο έπαπιεο ηεο Χίνπ
[171]
102. Καβάζηιαο οιεώκ (16μξ αζώκαξ) Ο θόβζμξ ηαζ ζενςιέκμξ οιεώκ Κααάζζθαξ βεκκήεδηε ζηδκ Αηανκακία. Παναημθμύεδζε ιαεήιαηα θοζζηήξ, θζθμζμθίαξ, ιαεδιαηζηώκ ηαζ εεμθμβίαξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο πήβε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ όπμο πεζνμημκήεδηε δζάημκμξ ηαζ αζπμθήεδηε ιε δζδαζηαθία θοζζηώκ ηαζ ιαεδιαηζηώκ επζζηδιώκ ζε ζπμθεία ημο παηνζανπείμο. Δίπε θζθζηέξ ζπέζεζξ ηαζ αθθδθμβναθμύζε ιε ημκ Γενιακό μοιακζζηή ηαζ εθθδκζζηή Μανηίκμ Κνμύζζμ. Ανηεηέξ από ηζξ επζζημθέξ ημο Κααάζζθα πνμξ ημκ Κνμύζζμ ζώγμκηαζ ζε αζαθζμεήηεξ ηζξ Δονώπδξ. Αζπμθήεδηε επίζδξ ιε ιεηαθνάζεζξ ηαζ ιε ζοββναθή εεμθμβζηώκ ένβςκ. Ο ειιεληζηήο Μαξηίλνο Κξνύζηνο
[172]
103. Καθμζύκαξ Ακηώκζμξ (16μξ αζώκαξ) Γεκ λένμοιε ημκ ηόπμ βέκκδζδξ ημο Έθθδκα θμβίμο Ακηώκζμο Καθμζύκα. Έγδζε ημκ 16μ αζώκα ζημ Σμθέδμ ηδξ Ηζπακίαξ ηαζ ήηακ ακηζβναθέαξ ηςδίηςκ ηδξ πενίθδιδξ Βζαθζμεήηδξ Δζημνζάθ. Έβναρε ζηα εθθδκζηά ηδκ αζμβναθία ημο Λαόκζημο Χαθημημκδύθδ ηαζ ιεηέθναζε ζηα θαηζκζηά ημ εοπμθόβζμ ηδξ Δηηθδζίαξ.
[173]
104. Καξηάλνο Ηωακκίηζμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ηςακκίηζμξ Κανηάκμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα. Σαλίδερε ζε πμθθά ιένδ ηδξ οπό ημοξ Σμύνημοξ ή/ηαζ Βεκεημύξ Δθθάδαξ, ηαεώξ ηαζ ζηδκ Πόθδ, ηδ Ρώιδ ηαζ ηαηέθδλε ζηδ Βεκεηία βζα ζπμοδέξ. Δηεί ζοβηνμύζηδηε ιε ημκ (ηαεμθζηό) ιδηνμπμθίηδ Μμκειααζίαξ Ανζέκζμ Απμζηόθδ, όηακ αοηόξ εέθδζε κα ηδνύλεζ ζηδκ εθθδκμνεόδμλδ εηηθδζία. Ζ ακηζπανάεεζδ αοηή είπε ςξ απμηέθεζια ηδκ ηαηαδίηδ ημο ζε ηνζεηή θοθάηζζδ. Σμ 1536, όκηαξ ζηδ θοθαηή μ Ηςακκίηζμξ έβναρε ημ αζαθίμ Ζ Παιαηά ηε θαη Νέα Γηαζήθε, ήηνη ην άλζνο θαη αλαγθαίνλ απηήο, ένβμ πμο απμηεθείηαζ από ιεηαθνάζεζξ απμζπαζιάηςκ ηδξ Βίαθμο ζηδκ απθή κεμεθθδκζηή βθώζζα. Ζ πξώηε έθδνζε ηνπ βηβιίνπ
Ήηακ ιμκαδζηό ζημ είδμξ ημο ένβμ βναιιέκμ ζε ηαηακμδηή από όθμοξ βθώζζα. ημκ πνόθμβμ ημο ένβμο βνάθεζ: Γελ ην έθακα δηά ηνπο δηδαζθάινπο, αιιά δηά ηνπο ακαζείο σο εκέ θαη δηά λα θαηαιάβνπλ πάληεο νη ρεηξνηέρλαη θαη ακαζείο ηελ ζεία Γξαθήλ, ηόζνλ λαύηαη όζν θαη ρεηξνηέρλαη θαη γπλαίθεο θαη πάο κηθξόο άλζξσπνο, πνπ λα εμεύξεη λα δηαβάδεη. Σμ ένβμ ανήηε ιεβάθδ απήπδζδ ηαζ είκαζ όηζ ιεηαλύ 1536 ηαζ 1567 έηακε ημοθάπζζημκ πέκηε εηδόζεζξ. ημκ εηηθδζζαζηζηό ηόζιμ όιςξ, αοηό ημ ηόθιδια πνμηάθεζε ζθμδνέξ ακηζδνάζεζξ. Σμ παηνζανπείμ ηαηαδίηαζε ημ ένβμ «δηά ηαο πνιιάο θαη ζπνπδαίαο δνγκαηηθάο πιάλαο θαη αηξεηηθάο θαθνδνμίαο» ηαζ απμηάθεζε ημκ Κανηάκμ εηεξόδνμν θαη αλάμην λα πξνΐζηαηαη ρξηζηηαληθνύ πνηκλίνπ. [174]
105. Κνξσλαίνο Σγάκεξ (16μξ αζώκαξ) Ο Σγάκεξ Κμνςκαίμξ βεκκήεδηε ζηδ Εάηοκεμ. Δβηαηαζηάεδηε ηαζ έγδζε ζηδ Βεκεηία. Δηεί έβναρε ημ πμζδηζηό έπμξ Αλδξαγαζήκαηα ηνπ Μεξθνπξίνπ Μπνύα, ζημ μπμίμ ελοικεί ηα ακδναβαεήιαηα ημο δζάζδιμο Ζπεζνώηδ δζμζηδηή ηςκ Δθθήκςκ ιζζεμθόνςκ stradiotti Μενημύνζμο Μπμύα, πμο οπδνέηδζακ οπό ηζξ ζδιαίεξ ηδξ Βεκεηίαξ, ηδξ Γαθθίαξ ηαζ ηδξ Γενιακίαξ ζηα ηέθδ ημο 15μο ηαζ ζηζξ ανπέξ ημο 16μο αζώκα. Σμ ένβμ αοηό ημο Κμνςκαίμο, βναιιέκμ ημ 1519, απμηεθείηαζ από 4.000 ζηίπμοξ ηαζ είκαζ ημ ιμκαδζηό ζςγόιεκμ πεζνόβναθμ ημ μπμίμ θοθάζζεηαζ ζηδ Βαζηιηθή Βηβιηνζήθε (Biblioteca Reale) ημο Σμνίκμ. Σμ ένβμ είκαζ εκδζαθένμκ ςξ ζζημνζηή πδβή ηαζ θοζζηά πμθύηζιμ βζα πεναζηένς θμβμηεπκζηέξ ηαζ βθςζζζηέξ ιεθέηεξ.
Απόζπαζκα από ην έξγν ηνπ Σδάλεο Κνξσλαίνπ
[175]
106. Κνπλάδνο Ακδνέαξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ακδνέαξ Κμοκάδμξ, ήηακ απόβμκμξ πνμζθύβςκ από ηδκ Πάηνα ηαζ δ μζημβέκεζά ημο ήηακ εύπμνδ. Έγδζε ηαζ ιμνθώεδηε ζηδ Βεκεηία. Ξόδερε όθδ ημο ηδκ πενζμοζία βζα ηδκ ίδνοζδ εθθδκζημύ ηοπμβναθείμο. Ήηακ ημ ηέηανημ ηαηά πνμκμθμβζηή ζεζνά ηοπμβναθείμ, ιεηά από αοηά ηςκ Γαιζθά, ΒθαζημύΚαθθένβδ ηαζ μθζακμύ. Σμ ηοπμβναθείμ αοηό είπε ςξ ακηζηείιεκμ ηδκ έηδμζδ εηηθδζζαζηζηώκ αζαθίςκ ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Σν ζήκα ησλ εθδόζεσλ Κνπλάδνπ
Τπέβναθε ηα αζαθία ημο ςξ Αλδξέαο Κνπλάδνο, Παηξηλόο. Σίηθμζ: Σξηώδην, Πενί ημο Θεζέσο, Απνιιώληνο, Λόγνη δηδαθηηθνί παηξόο πξνο πηόλ, Άκεμξ πανίηςκ, Οκήξνπ Ηιηάο, Δηξκνιόγησλ, Δπρνιόγησλ, Ωξνιόγηνλ ηαζ άθθα
[176]
107. Λνπθάλεο Νζηόθαμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Νζηόθαμξ Λμοηάκδξ βεκκήεδηε ζηδ Εάηοκεμ. Δίκαζ βκςζηόξ βζα ηδκ ιεηάθναζδ ηδξ Ηιηάδαο ημο Οιήνμο ζηδκ ημζκή εθθδκζηή βθώζζα, ζε μηηαζύθθααμοξ ακμιμζμηαηάθδηημοξ ζηίπμοξ. Σμ ένβμ εηδόεδηε ζηδ Βεκεηία ζηα ιέζμο ημο 16μο αζώκα ιε ηίηθμ: Οκήξνπ Ηιηάο κεηαβιεζείζα πάιαη εηο θνηλήλ γιώζζαλ, λπλ δε δηνξζσζείζα θαη δηαηππσζείζα ζπληόκσο θαη θαηά βηβιία, θαζώο έρεη ε ηνύ Οκήξνπ Βίβινο παξά Νηθνιάνπ Λνπθάλνπ. Ζ έηδμζδ αοηή είκαζ δζαημζιδιέκδ ιε λοθμβναθίεξ πμο πανζζηάκμοκ αζηείμοξ ακαπνμκζζιμύξ, π.π. ημκ ζενέα Υνύζδ ιε νςιαζμηαεμθζηά νάζα ηθπ. Γηαθνζκεηηθή μπινγξαθία
ημ ηέθμξ ηδξ ίδζαξ έηδμζδξ πενζέπεηαζ ηαζ δ «Έπαξζηο ηεο Σξνίαο», ζηζπμύνβδια ημο ίδζμο ημο Λμοηάκδ. Σμ ένβμ αοηό ακαηοπώεδηε ηαζ εηδόεδηε ιε ζπόθζα ηαζ πνμθεβόιεκα ημ 1836 από ημκ Κ. Αζώπζμ.
[177]
108. Νενμύθδξ Αθέλακδνμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Αθέλακδνμξ Νενμύθδξ βεκκήεδηε ζηδ Εάηοκεμ βύνς ζηα 1520. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα έιαεε ζηδκ παηνίδα ημο ηαζ ηαηόπζκ πήβε βζα ζπμοδέξ ζηδκ Πάκημαα. Γζέπνερε ςξ ζπμοδαζηήξ, αημθμύεςξ πήβε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Ρώιδξ όπμο ηαζ ακαβμνεύηδηε δζδάηηςν ηςκ εθθδκζηώκ ηαζ θαηζκζηώκ βναιιάηςκ ηαεώξ ηαζ ηδξ θζθμζμθίαξ. Δπέζηνερε ζηδκ παηνίδα ημο ιε όθμοξ αοημύξ ημοξ ηίηθμοξ ηαζ - όθςξ παναδόλςξ – πεζνμημκήεδηε ζενέαξ ηαζ πανάθθδθα δίδαζηε ημοξ κέμοξ ηδξ Εαηύκεμο εθθδκζηά ηαζ θζθμζμθία. Ζ θήιδ ημο ςξ θζθμζόθμο ηαζ δζδαζηάθμο έθηαζε ζηδκ Ηηαθία. Σν ελεηηθό Κάζηξν ηεο Εαθύλζνπ
Σμ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ημκ ηάθεζε κα ακαθάαεζ ηδκ έδνα ημο ηαεδβδηή ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ. Ο Νενμύθδξ ήηακ ηαζ αλζόθμβμξ ζοββναθέαξ. Έβναρε: Λεμηθό Διιελνγξαηθηθό (αξραίαο θαη ζύγρξνλεο ειιεληθήο γιώζζαο), Γξακκαηηθή, Μέζνδνο ηνπ επξίθεηλ ηελ αξρήλ ηνπ εθάζηνπ κελόο, Παζράιηνλ, θέςεηο πεξί ζενινγίαο, Έθζεζε ηεο ελ 1534 αιώζεσο ηεο Κνξώλεο, Καλόλεο πεξί παξζελίαο Πξννίκληνλ εηο Ρεηνξηθά γπκλάζκαηα, Δμήγεζε ηθειηθήο ζεκαίαο, Απνθζέγκαηα θαη λνπζεζίεο ηαζ άθθα. Γζαηδνμύζε αθθδθμβναθία ιε θμβίμοξ ηδξ επμπήξ ημο , όπςξ μζ Λήζηανπμξ, Γεηάδομξ, Εοβμιαθάξ ηαζ άθθμζ.
[178]
109. Ννύθηνο Ακδνόκζημξ ή Νίηακδνμξ (16μξ αζώκαξ) Ο θόβζμξ Ακδνόκζημξ ή Νίηακδνμξ Νμύηζμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα. Σμ 1545 γμύζε ζηδκ Βεκεηία ηαζ ελέδςζε εηεί έκα αζαθίμ ιε ηίηθμ Σππηθό ηεο Δθθιεζηαζηηθήο αθνινπζίαο. ηδκ πόθδ αοηή βκςνίζηδηε ιε ημκ Perrenot de Granvelle, πνεζαεοηή ημο αοημηνάημνα ηδξ Αβίαξ Ρςιασηήξ Αοημηναημνίαξ Καξόινπ Δ’. Ο πνεζαεοηήξ είπε απμζημθή κα πάεζ ζηδκ Πόθδ ηαζ κα ζοκάρεζ ακαηςπή ιε ημκ Οεςιακό ζμοθηάκμ νπιετκάλ Α’. Ο Νμύηζμξ πνόηεζκε ζημκ πνεζαεοηή κα ημκ ζοκμδεύζεζ ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ. Πνάβιαηζ ημ ηαλίδζ έβζκε ηαζ μ Μμύηζμξ βκςνίζηδηε ιε πμθθμύξ μιμβεκείξ ημο ζηδκ Ήπεζνμ, Μαηεδμκία ηαζ Θνάηδ ηαζ ζοκεζδδημπμίδζε όηζ είπακ πακηεθή άβκμζα βζα ηζξ πώνεξ ηδξ Δονώπδξ. Σόηε απμθάζζζε κα ηαλζδέρεζ ιε πνόεεζδ κα ζοββνάρεζ έκα μδμζπμνζηό, πμο εα ηαηαβνάθεζ ηζξ ειπεζνίεξ ημο. Έηζζ πήβε ζηδκ Πάκημαα, ηδκ Φθςνεκηία, ημ Σνέκημ (όπμο ηόηε ζηδκ πόθδ αοηή δζελαβόηακ δ πενίθδιδ μιώκοιδ ύκμδμξ), ηδ Γενιακία (εηεί βκςνίζηδηε ιε ηζξ ζδέεξ ημο Λμύεδνμο ηαζ ημο Μεθάβπεςκα), ζηζξ πόθεζξ Οοθι, Κμθςκία, Άαπεκ ηαζ ζε πμθθέξ άθθεξ. Σζξ ειπεζνίεξ ημο αοηέξ ηζξ ηαηέβναρε ζημ ένβμ ημο Απνδεκίεο, ζε ηνία αζαθία Α, Β ηαζ Γ. Σα δομ πνώηα αζαθία ανίζημκηαζ ζε αζαθζμεήηδ ημο πακεπζζηδιίμο ηδξ Ολθόνδδξ ηαζ ημ ηνίημ ζηδκ Αιανμζζακή Βζαθζμεήηδ ημο Μζθάκμο.
[179]
110. Παιαηνθάπαο Κωκζηακηίκμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Κςκζηακηίκμξ Παθαζμηάπαξ από ηδκ Κοδςκία (Υακζά) ηδξ αεκεημηναημύιεκδξ Κνήηδξ, ήηακ αδεθθόξ ημο Ηωζαθάη Παθαζμηάπα. Οζ δομ αδεθθμί, ιαγί ιε ημκ ζοιπαηνζώηδ ημοξ Ακδνέα Δοδαζιμκμβζάκκδ ζπμύδαζακ ζηδ Νμιζηή ζπμθή ημο Πακεπζζηδιίμο ηδξ Πάκημαα. Ο Κςκζηακηίκμξ δζαηνίεδηε βζα ηζξ επζδόζεζξ ημο ζηζξ ζπμοδέξ ημο ηαζ βζα ηδκ ηθίζδ ημο ηόζμ ζηδκ ηαθθζβναθία (ακηζβναθή πεζνμβνάθςκ) όζμ ηαζ ζηζξ ηαθέξ ηέπκεξ, ηδ γςβναθζηή ηαζ ηδκ αβζμβναθία. Φζθμηέπκδζε πμθθέξ θμνδηέξ εζηόκεξ ηζξ μπμίεξ οπέβναθε ιε ηδ θνάζδ: ΥΔΗΡ ΚΩΝΣΑΝΣΗΝΟΤ ΠΑΛΑΗΟΚΑΠΑ. Οη απόζηνινη Πέηξνο θαη Παύινο
Οζ πζμ βκςζηέξ από αοηέξ είκαζ: Ζ Γέεζηο (1635) πμο ανίζηεηαζ ζημκ καό ημο Αβίμο Γεςνβίμο ημο Αθέκηδ ηδξ ίθκμο, Οη Απόζηνινη Πέηξνο θαη Παύινο ελαγθαιηζκέλνη (1640) ανίζηεηαζ ζηδκ ιμκή Καναηάθθμο ημο Αβ. νμοξ, Ζ ηαύξσζε (απνμκμθόβδηδ) ηαζ δ εζηόκα ημο Αγίνπ Νηθνιάνπ (1637). Οζ δομ ηεθεοηαίεξ ανίζημκηαζ ζηδ ιμκή Γςκζάξ Κζζζάιμο.
[180]
111. παλδνπγίλνο Θεόδωνμξ (16μξ αζώκαξ) Ο πνμκζημβνάθμξ (ζζημνζηόξ) Θεόδςνμξ πακδμοβίκμξ (βκςζηόξ ζηδ Γύζδ ηαζ ςξ Theodore Spandounes) ηαηαβόηακ από μζημβέκεζα - παναηθάδζ ημο μίημο ηςκ Κακηαημογδκώκ, πμο ιεηά ηδκ άθςζδ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ ηαηέθοβακ ζηδκ Βεκεηία. Αθμύ ηεθείςζε ηζξ ζπμοδέξ ημο, πήβε ζε ζοββεκείξ ημο ζηδκ Μαηεδμκία ηαζ ανβόηενα ζηδ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ άνπζζε κα ιεθεηά ηδκ μεςιακζηή ζζημνία ηαζ πμθζηζζιό. Έιαεε ηδκ ημονηζηή βθώζζα ηαζ κμμηνμπία ηαζ ηαεώξ είπε ηαθέξ ζπέζεζξ ιε ηαεμθζημύξ ζενάνπεξ, ημοξ πνμεζδμπμζμύζε βζα ημκ ηίκδοκμ ηδξ ημονηζηήξ επζεεηζηόηδηαξ ηαζ γδημύζε ηδκ μνβάκςζδ ιζαξ ζηαονμθμνίαξ. Σν βηβιίν ηνπ παλδνπγίλνπ ζηα αγγιηθά
Έβναρε ημ ζζημνζηό ένβμ Πεξί ηεο θαηαγσγήο ησλ Οζσκαλώλ εγεκόλσλ πμο εηδόεδηε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ιεηαθνάζηδηε ζηδ Γαθθία ηαζ ζε άθθεξ πώνεξ. Σμ ένβμ αοηό ήηακ πνήζζιμ ςξ πδβή πθδνμθμνζώκ βζα ηδκ Οεςιακζηή ζζημνία. ε ηάπμζμ ζδιείμ ακαθένεηαζ ζε δομ πνζζηζακμύξ πμθέιανπμοξ, ημκ Κζμζέ Μζπάθ ηαζ ημκ Δανεκόξ, πμο ζοκαζπίζεδηακ ιε δομ Σμύνημοξ ιμοζμοθιάκμοξ, ημκ Σμοναπάκ ηαζ ημκ Οζιάκ ηαζ ελέθελακ ημκ Οζιάκ ςξ ανπδβό ημοξ. {Δάλ απηό αιεζεύεη, ηόηε ζεκαίλεη όηη ην νζσκαληθό θξάηνο είρε ζπληδξπζεί από δπν ρξηζηηαλνύο – ή πξώελ ρξηζηηαλνύο πνιεκηζηέο πνπ έλσζαλ ηηο δπλάκεηο ηνπο κε ζηόρν ηελ ιεειαζία ησλ πεξηνπζηώλ θαη ηελ εμαζθάιηζε δνύισλ από δηάθνξεο πεξηνρέο πνπ αλήθαλ ζην Βπδάληην}.
[181]
112. ωγόιεκμξ Ηάζωκ (16μξ αζώκαξ) Ο Ηάζςκ ςγόιεκμξ ήηακ Έθθδκαξ θόβζμξ ημο 16μο αζώκα. Ήηακ πζεακώξ βζμξ ημο Ηωάκκδ ωγόιεκμο. Ήηακ θζθόζμθμξ ηαζ δζδάζηαθμξ ηδξ εεμθμβίαξ. Δίπε άνζζηεξ νδημνζηέξ ζηακόηδηεξ. Γίδαλε νδημνζηή ηαζ άθθα ιαεήιαηα ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηεο Ρώκεο. Έβζκε εδζαονμθύθαηαξ ζηδκ ανπζεπζζημπή Κενηύναξ. οββνάιιαηα: Έβναρε ελήβδζδ ζηδκ πμζδηζηή ημο Ανζζημηέθδ, θόβμοξ εβηςιζαζηζημύξ ηαζ άθθα.
[182]
113. Σξαπεδνύληηνο Ακδνέαξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ακδνέαξ Σναπεγμύκηζμξ (16μξ αζ) ήηαλ βζμξ ημο ζπμοδαίμο θμβίμο Γεωνβίμο Σναπεγμοκηίμο, ημκ μπμίμ ζοκακηήζαιε ζε πνμδβμύιεκεξ ζεθίδεξ. Ακ ηαζ δεκ είπε ζπμοδαία εηπαίδεοζδ, μ πάπαξ Δοβέκζμξ ημκ δζόνζζε βναιιαηέα ημο ηαζ επίζδξ ακηζβναθέα ηςκ ένβςκ ημο παηένα ημο. Ο Ακδνέαξ έβναρε θοθθάδζμ οπενάζπζζδξ ημο παηένα ημο ηαζ ηαηά ημο Θεόδωνμο Γαγή. Μεηά ημ εάκαημ ημο παηένα ημο μ Ακδνέαξ ανήηε ηαζ ελέδςζε ημ ένβμ ημο Ζ Μεγάιε ύληαμε ηνπ Πηνιεκαίνπ. Ο Ακδνέαξ έβναρε ηαζ ηα πνμθεβόιεκα ημο ένβμο αοημύ.
Αληηγξαθέαο ρεηξνγξάθσλ
[183]
114. Σξηβηδάλνο Θωιάξ (16μξ αζώκαξ) Ο Θςιάξ Σνζαζγάκμξ είκαζ βόκμξ ηνδηζημαεκεηζηήξ μζημβέκεζαξ ημο Υάκδαηα (Ζνάηθεζμ) ηδξ Κνήηδξ, πμο είπε ηζξ νίγεξ ηδξ ζηδ ιεβάθδ αεκεηζηή μζημβέκεζα ηςκ Trevizan. Κθάδμζ αοηήξ ηδξ μζημβέκεζαξ εβηαηαζηάεδηακ ζημ κδζί ζηζξ ανπέξ ημο 13μο αζώκα. Σμ 16μ αζώκα μζ μζημβέκεζα ηςκ Σνζαζγάκςκ ακήηε ζημοξ εοβεκείξ (nobili Veneti). Ο Θςιάξ εήηεοζε ζημ Μνπζείνλ ημο Υάκδαηα, ζπμθείμ πμο είπε ζδνοεεί ιε πνςημαμοθία ημο ηανδζκάθζμο Βδζζανίωκα βζα παζδζά Γναζηώκ ηαζ Λαηίκςκ ή μνεμδόλςκ ηαζ ηαεμθζηώκ μζημβεκεζώκ (μζ Σνζαζγάκμζ ήηακ ηαεμθζημί) ηαζ έιαεε εθθδκζηά ηαζ θαηζκζηά. ε κεανή δθζηία, μ Σνζαζγάκμξ αημθμύεδζε ημ δνόιμ ηςκ ηέηκςκ ηςκ εοβεκώκ μζημβεκεζώκ ηδξ Κνήηδξ ηαζ πήβε κα ζπμοδάζεζ ημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα, πμο ήηακ δ alma mater15 ηςκ ιμνθςιέκςκ κέςκ ηςκ αεκεημηναημύιεκςκ πενζμπώκ ηδξ Δθθάδαξ. Δηεί ζπμύδαζε θζθμζμθία ηαζ κμιζηά ηαζ πανάθθδθα έβναθε πμίδζδ ηαζ έηακε ιεηαθνάζεζξ. Σμ 1554 ακαβμνεύηδηε δζδάηημναξ ημο δζηαίμο. Σμ 1555 επέζηνερε ζημκ Υάκδαηα ηαζ άνπζζε κα αζηεί ημ επάββεθια ημο δζηδβόνμο. Πανάθθδθα δίδαζηε ανπαία εθθδκζηά ηαζ θαηζκζηά. Μεηαλύ ηςκ ιαεδηώκ ημο ήηακ ηαζ μ Μάλζιμξ Μανβμύκζμξ. Μεηάθναζε ένβα ημο Λαηίκμο πμζδηή Οαζδίμο ζηα εθθδκζηά ηαζ έβναρε επζβνάιιαηα.
alma mater = Όξνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη δηεζλώο σο ζπλώλπκν ηνπ παλεπηζηεκίνπ ζην νπνίν θνίηεζε θάπνηνο. ηα ιαηηληθά ζεκαίλεη θπξηνιεθηηθά ε ενέθμοζα ιδηένα. Πξνζδηνξίδεη ην ίδξπκα ζην νπνίν θάπνηνο απέθηεζε ηα εθόδηα γηα ηελ αθαδεκατθή θαη επαγγεικαηηθή ηνπ θαξηέξα. Γειαδή ηνλ ζηαζκό-νξόζεκν ηεο αθαδεκατθήο πνξείαο. 15
[184]
115. Σνζαώθδξ Ηάηωαμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ηάηςαμξ Σνζαώθδξ ήηακ Κενηοναίμξ. Ο μθζακόξ ημκ μκμιάγεζ «ηιαξόηεξν θαη ραξηέζηαηνλ πνηεηή». Ένβα ημο είκαζ δύμ πμζδηζηά ιοεζζημνήιαηα ζε ζηίπμοξ μιμζμηαηάθδηημοξ. Αοηά είκαζ Ζ ηζηνξία ηνπ Σαγηαπηέξα πμο ελοικεί ηα ακδναβαεήιαηα ηάπμζμο Δκεημύ ηνζήνανπμο πμο ανίζηεοζε απέκακηζ από ημ Γοννάπζμ ηαζ Ζ ηζηνξία ηνπ ξέ ηεο θνλδίαο κε ηελ Ρήγηζζα ηεο Δγγιηηέξαο πμο είκαζ δζαζηεοή εκόξ δζδβήιαημξ από ημ Γεθαήκεξν ημο Βμηαηίμο, ζηδκ μπμία μ Λμοδμαίημξ απμηαθύπηεζ ζηδκ Βεαηνίηδ ημκ ένςηά ημο
Ζ ζζημνία ημο Ρε ηδξ ημηγίαξ ηαζ ηδξ Ρήβζζζαξ ηδξ Ηββθεηέναξ Δθάλε κνπ ζηνλ ινγηζκόλ λα γξάςσ ηζηνξίαλ, νπ’ άθνπζα ηη γίλεηαη θάπνπ ζηελ Ηηαιίαλ. Έκνξθελ δε θαη ζαπκαζηήλ ζέιεηε ηελ αθνύζεη, ηόζνλ εθείλνη πνπ πνζνύλ, όζνη πνπ δελ πνζνύζη’ λα ηνπο αξέζε νινπλώλ, λα ‘ρνπλ θαη απνξία, θη όζνη ειζνύλ ζηνλ έξσηα λα βξνύλ παξεγνξία.
[185]
116. Φόνηζμξ Άββεθμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Άββεθμξ Φόνηζμξ ή Φόνδζμξ ήηακ βζαηνόξ ηαζ Γεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ ζηζξ ανπέξ ημο 16μο αζώκα. Λεπημιένεζεξ βζα ηζξ ζπμοδέξ ηαζ ηδ δνάζδ ημο δεκ έπμοιε επανηείξ. Σμ αέααζμ είκαζ όηζ ζπμύδαζε ζαηνζηή ζηδκ Ηηαθία, όπμο πανέιεζκε ηαζ άζηδζε ημ επάββεθια ημο ζαηνμύ ιε ιεβάθδ επζηοπία. Ακαδείπεδηε, όπςξ ακαθένεζ μ ζύβπνμκόξ ημο εηδόηδξ Νζηόθαμξ μθζακόξ, «άξηζηνο θαη δηαζεκόηαηνο ηαηξόο, θαη όλησο άιινο Ηππνθξάηεο».
[186]
117. Μειέηηνο Α’ Πδβάξ (1550-1601) παηνζάνπδξ Ο Μεθέηζμξ βεκκήεδηε ζημκ Υάκδαηα ηδξ οπό αεκεηζηή ηαημπή Κνήηδξ. Έθααε ζπμοδαία ιόνθςζδ ζηδκ Ηηαθία, όπμο ζπμύδαζε κμιζηή ηαζ θζθμζμθία. ηακ επέζηνερε ζηδκ παηνίδα δεκ δέπηδηε ημκ ηίηθμ ημο δόηημνα, αθθά πνμηίιδζε κα ηανεί ιμκαπόξ. Πήβε ζηδκ ιμκή ημο ζκά ηαζ θίβμ ανβόηενα δζμνίζηδηε πνςημζύβηεθμξ ημο παηνζανπείμο Αθελακδνείαξ. Σμ 1590 ελεθέβδ ηαζ παηνζάνπδξ Αθελακδνείαξ. Με ηδκ ζδζόηδηά ημο αοηή ζοιιεηείπε ζηδκ ύκμδμ πμο ζοβηάθεζε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ημ 1593 μ μζημοιεκζηόξ παηνζάνπδξ Ηενειίαξ Β’, δ μπμία ακαβκώνζζε ημκ ηίηθμ ημο παηνζάνπδ βζα ημκ εηάζημηε ανπζεπίζημπμ Μόζπαξ. Ο Μεθέηζμξ Α’ Πδβάξ
Χξ παηνζάνπδξ Αθελακδνείαξ μ Μεθέηζμξ πνμζπάεδζε κα πνμζεββίζεζ ημοξ Κόπηεξ ηδξ Αζβύπημο ηαζ ηδξ Αζεζμπίαξ, αθθά απέηοπε. Ακ ηαζ, όπςξ είπαιε, ημπμεεηήεδηε ημπμηδνδηήξ ημο παηνζανπείμο Κςκζηακηζκμύπμθδξ, δεκ απμδέπεδηε πνόηαζδ κα πεζνμημκδεεί ηαζ παηνζάνπδξ ηαζ πανέιεζκε ζηδκ Αθελάκδνεζα, εκώ ζημ ενόκμ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ ακήθεε μ Μαηεαίμξ Β’ Ζ ζοββναθζηή ημο παναβςβή ήηακ πθμοζζόηαηδ. Μενζημί ηίηθμζ από ηα ένβα ημο: Πεξί πάπα θαηήρεζηο, Οξζόδνμνο δηδαζθαιία, Καηά Λνπζήξνπ θαη Καιβίλνπ ιόγνο, Καηά Ηνπδαίσλ.
[187]
118. Μαξγνύληνο Μάλζιμξ (1549-1602) Έκαξ αηόια θόβζμξ από ημκ Υάκδαηα ήηακ μ ζενςιέκμξ Μάλζιμξ Μανβμύκζμξ. Σμ ημζιζηό ημο όκμια ήηακ Διιακμοήθ. Σα πνώηα ημο ιαεήιαηα ηα πήνε ζηδκ βεκέηεζνά ημο από ημκ Θωιά Σνζαζγάκμ ηαζ ζηδκ ζοκέπεζα πήβε ζηδκ Πάκημαα, ζπμύδαζε θζθμθμβία, ζαηνζηή, κμιζηή ηαζ εεμθμβία ηαζ μκμιάζηδηε κμιμδζδάζηαθμξ. Πανάθθδθα ιε ηζξ ζπμοδέξ ημο άνπζζε κα εηδίδεζ ηείιεκα ημο Ανζζημηέθδ ηαζ παηένςκ ηδξ Δηηθδζίαξ ζε εθθδκζηό ηοπμβναθείμ ηδξ Βεκεηίαξ πμο είπε ζδνύζεζ μ ίδζμξ. Σμ 1578 ημ ηοπμβναθείμ ηάδηε ηαζ μ Μανβμύκζμξ επέζηνερε ζημ Υάκδαηα ηαζ πεζνμημκήεδηε ιμκαπόξ ιε ημ όκμια Μάλζιμξ. Σμ 1584 μ παηνζάνπδξ Ηενειίαξ Σνακόξ ημκ μκόιαζε επίζημπμ Κοεήνςκ. ιςξ μζ Λαηίκμζ δεκ ημο επέηνερακ κα ακαθάαεζ ηα ηαεήημκηά ημο, επζηαθμύιεκμζ ηοπζημύξ θόβμοξ. Ο Μάλζιμξ έζηεζθε ακαθμνέξ παναπόκςκ ζηδκ ηοαένκδζδ ηδξ Βεκεηίαξ, αθθά ημ ιόκμ πμο πέηοπε ήηακ κα ημο επζηνέρμοκ κα εβηαηαζηαεεί ζηδκ Βεκεηία ηαζ ημο πμνήβδζακ εηήζζμ επίδμια. Έγδζε ζηδ Βεκεηία ηαζ δίδαζηε εθθδκζηή ηαζ θαηζκζηή βθώζζα ζε ιζηνό ηύηθμ ιαεδηώκ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ήηακ μ Κύνζθθμξ Λμύηανδξ (ιεθθμκηζηόξ μζημοιεκζηόξ παηνζάνπδξ) ηαζ μ Νεόθοημξ Ρμδζκόξ. Αηόια δζαηδνμύζε θζθία ηαζ αθθδθμβναθία ιε ημκ Μεθέηζμ Πδβά, ημκ Διιακμοήθ Γθογώκζμ, ημκ Γενιακό εθθδκζζηή Μανηίκμ Κνμύζζμ ηαζ άθθμοξ. Σμ 1602 μ Μάλζιμξ βύνζζε ζηδκ Κνήηδ ηαζ ιόκαζε ζε ζζκαΐηζημ ιμκαζηήνζ. Έβναρε εεμθμβζηά ηείιεκα.
[188]
119. Φσθάο Ηωάκκδξ (Juan de Fuca, 1536-1602) Φςηάξ είκαζ επώκοιμ ζζημνζηήξ ηεθαθθμκίηζηδξ μζημβέκεζαξ, πμο απμηεθεί ηθάδμ ηδξ μιώκοιδξ αογακηζκήξ. Γζάζδιμ ιέθμξ ηδξ οπήνλε ηαζ μ εαθαζζμπόνμξ Ηςάκκδξ Φςηάξ ή Απόζημθμξ Βαθενζάκμξ ή βκςζηόξ ζε όθμ ημκ ηόζιμ, Χνπάλ ληε Φνύθα. Ο Φςηάξ βεκκήεδηε ζημ πςνζό Βαθενζάκμ ηδξ Κεθαθμκζάξ ηαζ από κέμξ λεκζηεύηδηε ηαζ ενβάζηδηε ςξ πθμδβόξ ζε πθμία ημο ειπμνζημύ καοηζημύ ηδξ Ηζπακίαξ ζηζξ Γοηζηέξ Ηκδίεξ. Σμ 1588 μ ακηζααζζθζάξ ηδξ Νέαξ Ηζπακίαξ (Μελζηό) ημο έδςζε εκημθή κα ελενεοκήζεζ ηζξ αηηέξ ηδξ αμνεζμδοηζηήξ Αιενζηήξ ηαζ βζα ημ ζημπό αοηό ημο παναπώνδζε ιζα ηανααέθα. Ο Ησάλλεο Φσθάο
ηόπμξ ηδξ απμζημθήξ ήηακ κα ανεζ έκα πέναζια πμο έκςκε δομ ςηεακμύξ, ημκ Δζνδκζηό ηαζ ημκ Αηθακηζηό. Σμ πνώημ ηαλίδζ ημο Φςηά ήηακ απμηοπδιέκμ, αθθά ζημ δεύηενμ ακέαδηε αόνεζα ηαζ ανήηε έκα δζάπθμο ζημ κδζί Βακημύαεν, (εηεί πμο ζήιενα είκαζ ηα ζύκμνα Κακαδά-ΖΠΑ). Πίζηερε όηζ ανήηε ημκ πέναζια πμο γδημύζε. Δπέζηνερε ζημ Μελζηό πενζιέκμκηαξ ιάηαζα ηάπμζα ακηαιμζαή ηαζ ηεθζηά απμβμδηεοιέκμξ βύνζζε ζηδκ Κεθαθμκζά. Ζ ζζημνία όιςξ ακηάιεζρε ημκ Φςηά. ήιενα ημ «πέναζια» πμο πίζηερε πςξ ακαηάθορε ηαζ πμο είκαζ απθώξ έκαξ πμνειόξ πμο πςνίγεζ ημ Βακημύαεν από ηζξ δοηζηέξ αηηέξ ημο Κακαδά μκμιάγεηαζ ηελά ηνπ Υνπάλ ληε Φνύθα (Strait of Juan de Fuca).
[189]
120. Μηλδόληνο ή Μεληόληνο Λεμκάνδμξ (;-1605) Ο Λεμκάνδμξ Μζκδόκζμξ βεκκήεδηε ζηδ Υίμ, πζεακώξ θίβα πνόκζα πνζκ ημ 1550, βζαηί ελζζημνεί ςξ αοηόπηδξ ιάνηοναξ ηδκ ηαηάθδρδ ημο κδζζμύ από ημοξ Σμύνημοξ πμο ζοκέαδ ημ 1566. Μεηακάζηεοζε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ζπμύδαζε θζθμζμθία ηαζ ζαηνζηή ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα. Μεηά ημ ηέθμξ ηςκ ζπμοδώκ ημο εβηαηαζηάεδηε ζηδ Αβπίαθμ (ζδιενζκή πόθδ Πμιόνζε ηδξ Βμοθβανίαξ, ζηα πανάθζα ημο Δολείκμο Πόκημο) όπμο άζηδζε βζα ηάπμζα πνόκζα ηδκ ζαηνζηή. Ο παηνζάνπδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ Ηενειίαξ Β’ πνμζηάθεζε ημκ Μζκδόκζμ ςξ ζύιαμοθό ημο ηαζ ημο ακέεεζε κα δζδάζηεζ ζηδκ Παηξηαξρηθή Αθαδεκία. Σμ 1580 έθοβε από ηδκ Πόθδ ηαζ επέζηνερε ζηδκ παηνίδα ημο ηδκ Υίμ, όπμο ενβάζηδηε ςξ ημ εάκαηό ημο επαββεθιαηζηά ςξ βζαηνόξ. Ο Μζκδόκζμξ ήηακ ηαζ ζοββναθέαξ. Αλζόθμβα πμκήιαηά ημο ήηακ οπμικήιαηα ζε ένβα ημο Ανζζημηέθδ ηαζ ημο Δνιμβέκδ.
[190]
121. Επγνκαιάο Θεμδόζζμξ (1544-1607) Ο θόβζμξ, θζθόθμβμξ ηαζ ηςδζημβνάθμξ Θεμδόζζμξ Εοβμιαθάξ βεκκήεδηε ζημ Ναύπθζμ ηαζ δζδάπεδηε ηα πνώηα ημο βνάιιαηα από ημκ παηένα ημο Ηωάκκδ Εοβμιαθά, ημκ μπμίμ βκςνίζαιε ήδδ. Σμ 1555 δ μζημβέκεζα ιεηαηζκήεδηε ζηδκ Πόθδ όπμο μ παηέναξ ημο είπε ακαθάαεζ ηάπμζα εέζδ ζημ παηνζανπείμ. Δηεί ενβάζεδηε ηαζ μ κεανόξ Θεμδόζζμξ ςξ ακηζβναθέαξ πεζνμβνάθςκ (ηςδζημβνάθμξ). Ανβόηενα πνμήπεδ ζε πνςημκμηάνζμ ηαζ δζηαζμθύθαηα ηδξ Δηηθδζίαξ. Απόζπαζκα από ην βηβιίν ηνπ Κξνύζηνπ
Ο Θεμδόζζμξ Εοβμιαθάξ είπε ιαηνά θζθία ηαζ δζαηδνμύζε πμθύπνμκδ αθθδθμβναθία ιε ημκ Γενιακό μοιακζζηή ηαζ θζθόζμθμ Μανηίκμ Κνμύζζμ (Martin Crusius), πμο δίδαζηε εθθδκζηή ηαζ θαηζκζηή θζθμθμβία ζημ πακεπζζηήιζμ ημο Σύιπζβηεκ. Ο Κνμύζζμξ ζοβηέκηνςκε όθεξ ηζξ πθδνμθμνίεξ πμο ακηθμύζε από ηζξ επζζημθέξ ημο Εοβμιαθά ηαζ ηζξ δδιμζίεοζε ζημ αζαθίμ ημο Turcograeciae libri octo. Αοηά ηα δδιμζζεύιαηα ημο Γενιακμύ εθθδκζζηή ηίκδζακ ημ εκδζαθένμκ ηςκ Δονςπαίςκ βζα ημοξ Γναζημύξ ηδξ μεςιακζηήξ αοημηναημνίαξ, ημοξ μπμίμοξ άνπζζακ κα παναηηδνίγμοκ ςξ Έθθδκεξ, απμβόκςκ ηςκ ανπαίςκ Δθθήκςκ ηαζ ημο Βογακηίμο. Ήηακ δ ανπή εκόξ νεύιαημξ πμο εα απμηθδεεί ανβόηενα Φηιειιεληζκόο. [191]
Ο Θεμδόζζμξ Εοβμιαθάξ ήηακ πμθοβναθόηαημξ ζοββναθέαξ. Μεηάθναζε ζε απθή ηαεμιζθμύιεκδ εθθδκζηή βθώζζα πμθθά ηθαζζζηά ηαζ αογακηζκά ηείιεκα, ηαεώξ ηαζ ζζημνζηά εέιαηα. Αοηά ηα ένβα ημο είκαζ πνήζζια βζα ημοξ ιεηαβεκέζηενμοξ βθςζζμθόβμοξ ηαζ θζθμθόβμοξ. Μενζηά από αοηά: Πνιηηηθή Ηζηνξία Κσλζηαληηλνππόιεσο από ην 1301 σο ην 1578, Μαθξά επηζηνιή πξνο ηνλ Crusius κε ρξνλνινγία 7 Απξηιίνπ 1581, "Θεκαηνεπηζηνιαί" ζηα αξραία θαη ηα δεκώδε ειιεληθά (θαη ηα ηξία απηά έξγα εθηππώζεθαλ από ηνλ Κξνύζην), Παξάθξαζε ζε δεκώδε γιώζζα ηνπ βπδαληηλνύ κπζηζηνξήκαηνο "ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο", Παξάθξαζε, σζαύησο, ηεο βπδαληηλήο λνκηθήο ζπιινγήο "Synopsis minor" ή "Μηθξή ζύλνςε", Παξάθξαζε ηεο Δμαβίβινπ ηνπ Κσλζηαληίλνπ Αξκελόπνπινπ, Καηάινγνο νθθηθίσλ ηεο Μεγάιεο Δθθιεζίαο, Καηάινγνη δεκνζίσλ θαη ηδησηηθώλ βηβιηνζεθώλ ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο. ύληνκν Πεξηεγεηηθό ηνπ Αηγαίνπ πειάγνπο, Πεξηγξαθή ηνπ Όξνπο ηλά, Πεξηγξαθή ηνπ Αγίνπ Όξνπο (ηα δύν ηειεπηαία κε απηνζρέδηνπο ράξηεο). Ο Εοβμιαθάξ πέεακε ηαηά ηδκ επζδδιία πακμύηθαξ ημ 1607
[192]
122. Κξνύζηνο Μανηίκμξ (1526-1607), Γενιακόξ Ο Μανηίκμξ Κνμύζζμξ (Martin Crusius ή Kraus) ήηακ Γενιακόξ μοιακζζηήξ, θζθόθμβμξ, εεμθόβμξ, εθθδκζζηήξ ηαζ θζθέθθδκαξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Βαιαένβδ ηαζ ζπμύδαζε ανπαία εθθδκζηή ηαζ θαηζκζηή θζθμθμβία ζηα πακεπζζηήιζα ηδξ Οοθι ηαζ ημο ηναζαμύνβμο. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο, δίδαλε ζημ ηναζαμύνβμ ηαζ εηθώκδζε ημκ πνώημ ημο θόβμ ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα. ηδκ ζοκέπεζα ακέθααε ηδκ έδνα ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ ηαζ θαηζκζηήξ θζθμθμβίαξ ζημ πακεπζζηήιζμ ημο Σύιπζβηεκ ηαζ δίδαλε αηόια δεζηή εεμθμβία ηαζ νδημνζηή. Ο Μαξηίλνο Κξνύζηνο
Ο Κνμύζζμξ εκδζαθενόηακ ηαζ βζα ηδκ πναβιαηζηόηδηα ημο οπόδμοθμο εθθδκζζιμύ ηδξ επμπήξ ημο ηαζ εέθδζε κα ιάεεζ ηδκ «ημζκή» εθθδκζηή βθώζζα ηαζ ηδκ ενδζηεοηζηή ηαζ πκεοιαηζηή μνβάκςζδ ηςκ ζύβπνμκςκ Δθθήκςκ. Γζαηήνδζε επί ιαηνόκ αθθδθμβναθία ιε πμθθμύξ Έθθδκεξ θμβίμοξ όπςξ ημοξ Μάλζιμ Μανβμύκζμ, Φναβηίζημ Πόνημ, οιεώκ Κααάζζθα, Γαανζήθ εαήνμ, Ηωάκκδ Εοβμιαθά, Θεμδόζζμ Εοβμιαθά, Μακμοήθ Μαθαλό ηαζ ημκ παηνζάνπδ Ηενειία Σνακό, από ημοξ μπμίμοξ ακηθμύζε πθδνμθμνίεξ βζα ηζξ εθθδκζηέξ δζαθέηημοξ ηδξ επμπήξ, ηδ ζύβπνμκδ θζθμθμβία, ηαζ ηζξ ζοκεήηεξ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ.
[193]
Αηόια ήηακ ζοθθέηηδξ πεζνμβνάθςκ ηδξ ηθαζζζηήξ ηαζ αογακηζκήξ θμβμηεπκίαξ, πμθθά από ηα μπμία ανίζημκηαζ ζήιενα ζε αζαθζμεήηεξ δζαθόνςκ εονςπασηώκ πακεπζζηδιίςκ. Ο Κνμύζζμξ ήηακ εενιόξ εθθδκμθάηνδξ ηαζ από ημοξ πνςημπόνμοξ ζοκηεθεζηέξ βζα ηδκ δζάδμζδ ηςκ εθθδκζηώκ ζπμοδώκ ζηδ Γενιακία. Ακαδείπεδηε μ δδιζμονβόξ εκόξ πνώζιμο εονςπασημύ θζθεθθδκζζιμύ. Αηόια ζοκέααθε ζημ δζάθμβμ ακάιεζα ζηδκ πνμηεζηακηζηή ηαζ ηδκ μνεόδμλδ εηηθδζία. Γδιμζίεοζε πμθθά ζζημνζηά ηαζ εεμθμβζηά ένβα ηαζ εβπεζνίδζα δζδαζηαθίαξ ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ ηαζ θμβμηεπκίαξ. Ξεπςνίγμοκ ηα ζοββνάιιαηά ημο πμο έπμοκ ζπέζδ ιε ημκ εονύηενμ εθθδκζηό πώνμ όπςξ: Turcograecia, Germanograecia ηαζ Diarium (Ζιενμθόβζμ) ιε πμθύηζιεξ πθδνμθμνίεξ βζα πνόζςπα ηαζ βεβμκόηα ημο ημονημηναημύιεκμο εθθδκζζιμύ. Martin Crusius
[194]
123. Πόξηνο Αζιίθζμξ (1550-1610) Ο Διίθζμξ Πόνημξ ήηακ βζμξ ημο Ρεεοικζώηδ Φξαγθίζθνπ Πόξηνπ πμο ζοκακηήζαιε ήδδ. Γεκκήεδηε ζηδ Φενάνα ηδξ Ηηαθίαξ ηαζ από ημκ παηένα δζδάπεδηε εθθδκζηή ηαζ θαηζκζηή βθώζζα ηαζ θζθμθμβία. Αημθμύεδζε ηα αήιαηα ημο παηένα ημο ςξ θζθμθόβμο ηαζ δαζηάθμο ηακ μ Φναβηίζημξ πέεακε ζηδ Γεκεύδ, μ Διίθζμξ δζμνίζηδηε ηαεδβδηήξ ηςκ εθθδκζηώκ ζε ιζα άθθδ πόθδ ηδξ Δθαεηίαξ, ηδ Λςγάκδ. Έγδζε εηεί βζα δέηα πνόκζα δζδάζημκηαξ ηαζ πανάθθδθα θνόκηζγε βζα ηδκ ιεηάθναζδ ζηα θαηζκζηά ηαζ έηδμζδ ένβςκ ηθαζζζηώκ Δθθήκςκ ζοββναθέςκ. Σζξ εηδόζεζξ αοηέξ ηζξ ζοιπθήνςκε ιε δζηέξ ημο ζδιεζώζεζξ ηαζ οπμικήιαηα. Σμ 1592 πνμζηθήεδηε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Υασδεθαένβδξ ζηδ Γενιακία ηαζ πανέιεζκε εηεί δζδάζημκηαξ ηαζ ζοββνάθμκηαξ ςξ ημ εάκαηό ημο. Δλέδςζε ένβα ηςκ: Οιήνμο. Θμοηοδίδδ, Δονζπίδδ, Πζκδάνμο. Ανζζημθάκδ, Ξεκμθώκηα, Ανζζημηέθδ ηαζ άθθςκ.
[195]
124. Αγηνκαύξαο Ηωάκκδξ (1582-1612) Ο Ηςάκκδξ Αβζμιαύναξ βκςζηόξ ηαζ ςξ ακηηαιαύναξ, ηαηαβόηακ από μζημβέκεζα Κοπνίςκ εοβεκώκ πμο εβηαηέθεζρακ ηδκ Λεοηςζία ηαζ ιεηακάζηεοζακ ζηδ Μεζζήκδ ηδξ ζηεθίαξ, ιεηά ηδκ ηαηάηηδζδ ημο κδζζμύ από ημοξ Σμύνημοξ ημ 1570. Ο Αβζμιαύναξ ενβάζηδηε ςξ ακηζβναθέαξ εθθδκζηώκ πεζνμβνάθςκ ζηδ Μεζζήκδ, ζηδκ Καθαανία ηαζ ζηδ Νάπμθδ. Καηέθδλε ζηδ Ρώιδ ηαζ μ πάπαξ Γνδβόνζμξ ΗΓ’ ημκ δζόνζζε επίζδιμ ακηζβναθέα (scriptor) ζηδκ Βζαθζμεήηδ ημο Βαηζηακμύ.
[196]
125. Κνξλάξνο Βζηζέκηγμξ (1553-1614) Ο Βζηζέκηγμξ Κμνκάνμξ είκαζ μ ζδιακηζηόηενμξ εηπνόζςπμξ ηδξ ηνδηζηήξ πμίδζδξ ηαζ από ημοξ ιεβάθμοξ ηδξ εθθδκζηήξ θμβμηεπκίαξ. Σμ ιοεζζημνδιαηζηό ημο πμίδια Ο Δξσηόθξηηνο εεςνείηαζ έκα από ηα πζμ αλζόθμβα θμβμηεπκζηά ένβα πμο βνάθδηακ πμηέ ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Ο Κμνκάνμξ βεκκήεδηε ζηδ δηεία ηδξ Κνήηδξ ηαζ πέεακε ζημ Κάζηνμ ή Υάκδαηα (Ζνάηθεζμ) ηέθμξ 1613 ή ανπέξ 1614. Από ένεοκα ζηα εκεηζηά ανπεία ηαζ ζηα έββναθα ηςκ κμηανίςκ ηδξ Κνήηδξ πνμηύπηεζ όηζ από ηζξ ανπέξ ημο 16μο αζώκα ςξ ημ 1669 (έημξ πμο μ Υάκδαηαξ έπεζε ζηα πένζα ηςκ Σμύνηςκ) έγδζακ έκηεηα πνόζςπα ιε ημ όκμια Βζηζέκηγμξ Κμνκάνμξ. Ο Δξσηόθξηηνο
Οζ πθδνμθμνίεξ πμο δίκεζ μ ίδζμξ μ πμζδηήξ ζημ ηέθμξ ημο ένβμο ημο είκαζ αζθαθέζηενεξ: Κ' εγώ δε ζε λα θνπξθεπηώ θη αγλώξηζην λα κ' έρνπ κα ζέιω λα θαλεξωζώ, θη όινη λα κε θαηέρνπ Βηηζέληδνο είλ' ν πνηεηήο θαη ζηε γεληά Κνξλάξνο πνπ λα βξεζή αθξηκάηηζηνο, ζα ζα ηνλ πάξε ν Χάξνο. ηε ηείαλ εγελλήζεθε, ζηε ηείαλ ελεζξάθε, εθεί 'θακε θη εθόπηαζελ εηνύηα πνπ ζαο γξάθεη. ην Κάζηξνλ επαληξεύηεθε ζαλ αξκελεύγεη ε θύζε, ην ηέινο ηνπ έρεη λα γελή όπνπ ν Θεόο νξίζεη. Οζ ηεθεοηαίεξ ένεοκεξ βζα ηδ γςή ημο Κμνκάνμο δείπκμοκ όηζ δ μζημβέκεζά ημο ήηακ αεκεημηνδηζηήξ ηαηαβςβήξ βαζμηηήιμκεξ ζηδκ Σναπεγόκηα ηδξ δηείαξ. Πενί ημ 1580-90 μ Κμνκάνμξ [197]
εβηαηαζηάεδηε ζημκ Υάκδαηα ιε ημοξ αδεθθμύξ ημο Φναβηίζημ ηαζ Ακδνέα, πακηνεύηδηε, απέηηδζε δομ ηόνεξ ηαζ πέεακε εηεί. {Ο αδεθθόξ ημο ήηακ επίζδξ θμβμηέπκδξ ηαζ θένεηαζ κα έπεζ βνάρεζ εηαημκηάδεξ πμζδιάηςκ (όθα βναιιέκα ζηδκ ζηαθζηή) ηαζ ηδκ Ηζηνξία ηεο Κξήηεο. Αοηά έπμοκ δζαζςεεί, αθθά δεκ εηδόεδηακ πμηέ}. Ο Δξσηόθξηηνο απμηεθείηαζ από 10.000 δεηαπεκηαζύθθααμοξ ζηίπμοξ ηαζ αθδβείηαζ ηδκ ενςηζηή ζζημνία δομ κέςκ, ημο Δνςηόηνζημο ηαζ ηδξ Ανεημύζαξ, ηζξ δοζημθίεξ ηαζ ηα αάζακά ημοξ ςξ ημ ηεθζηό αίζζμ ηέθμξ. Άθθα ένβα πμο απμδίδμκηαζ ζημκ Κμνκάνμ είκαζ: Ζ Θπζία ηνπ Αβξαάκ, ενδζηεοηζηό δνάια, Σν Γηιεθάθη Έπεζε, ακηζπμθειζηή κμοαέθα, θέην Κνπηί Γελ Δίδα, ιοεζζηόνδια ηαζ Βόιηεο Με Ακάμηα, ζοθθμβή αζςιάηςκ.
[198]
126. Θενηνθόπνπινο Γμιήκζημξ (1541-1614) Σδκ ίδζα πνμκζά πμο πέεακε μ Βζηζέκηγμξ Κμνκάνμξ, έθοβε από ηδ γςή αηόια έκαξ άθθμξ ιεβάθμξ Κνδηζηόξ, μ ζπμοδαίμξ γςβνάθμξ Γμιήκζημξ Θεμημηόπμοθμξ, βκςζηόξ ηαζ ςξ Ο Έιιελαο (El Greco). Ο Γμιήκζημξ βεκκήεδηε ζημκ Υάκδαηα. Ζ ηθίζδ ημο βζα ηδ γςβναθζηή, ώεδζε ημκ παηένα ημο κα ημκ ζηείθεζ ςξ ιαεδηεοόιεκμ ζε έκα από ηα πμθθά ενβαζηήνζα αβζμβναθίαξ ηδξ Κνήηδξ. ε δθζηία 22 εηώκ ήηακ «ιαΐζηνμξ» δδθαδή αζημύζε ήδδ ημ επάββεθια ημο γςβνάθμο. Από ηα ανπεία, ιαεαίκμιε όηζ μ παηέναξ ημο θεβόηακ Γεώνβζμξ ηαζ ήηακ ηναηζηόξ οπάθθδθμξ. Ο Γνκήληθνο Θενηνθόπνπινο
Σμ 1566, εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βεκεηία βζα κα δζεονύκεζ ηζξ βκώζεζξ ημο βζα ηδ γςβναθζηή. Δνβάζηδηε ζημ ενβαζηήνζ ημο Σηζηαλνύ, πμο ήηακ ιεβάθδξ δθζηίαξ ηόηε. ηδ Βεκεηία εκηοπςζζάζηδηε από ηζξ ηαζκμύνζεξ ακαγδηήζεζξ ηςκ ιεβάθςκ ηαθθζηεπκώκ ηδξ επμπήξ Βεξνλέδε, Σηληνξέηην η.ά. Σμ 1570 εβηαηαζηάεδηε ζηδ Ρώιδ, έβζκε ιέθμξ ηδξ ζοκηεπκίαξ ηςκ γςβνάθςκ ηαζ άκμζλε δζηό ημο ενβαζηήνζμ. Δηεί ημκ μκόιαζακ Δι Γθξέθν. Σμ 1576 ακαπώνδζε βζα ηδκ Ηζπακία. Ζ Ηζπακία ήηακ ηόηε πμθύ ζζπονή, πθμύζζα από ηζξ εζζαβςβέξ πνοζμύ ηαζ ανβύνμο από ηζξ απμζηίεξ ηδξ ζηδκ Αιενζηή ηαζ πόθμξ έθλδξ ηαθθζηεπκώκ. Έιεζκε βζα θίβμ ζηδ Μαδνίηδ, όπμο βκώνζζε ηδκ Υεξόληκα ληε ιαο Κνπέβαο, ιε ηδκ μπμία έγδζε όθδ ημο ηδ γςή (δεκ είκαζ βκςζηό ακ πακηνεύηδηακ) ηαζ απέηηδζακ [199]
έκα βζμ ημκ Γεώνβζμ-Διιακμοήθ. Δηεί δδιζμύνβδζε ιζα ζεζνά πμνηνέηςκ, όπςξ: Ο Ηππόηεο κε ην ρέξη ζην ζηήζνο, μ Πνκπέν Λεόλη, δ Πξνζσπνγξαθία γπλαίθαο, δ Γπλαίθα κε ηελ εξκίλα ηαζ δ Μεηαλννύζα Μαγδαιελή. Σεθζηά εβηαηαζηάεδηε ιόκζια ζημ Σμθέδμ, πόθδ ανζζημηναηζηή, ημζιμπμθίηζηδ ηαζ ααεεζά ηαεμθζηή. Δηεί άνπζζε κα παίνκεζ ζμαανέξ παναββεθίεξ, όπςξ ηδκ εζημκμβνάθδζδ ημο ιμκαζηδνζμύ ημο Αβίμο Γμιήκζημο ηαζ ημκ πενίθδιμ πίκαηα πμο ανίζηεηαζ ζημκ ηαεεδνζηό καό ημο Σμθέδμ Ο Γηακνηξαζκόο ησλ ηκαηίσλ ηνπ Υξηζηνύ. Σμ 1580 πήνε παναββεθία από ημκ ααζζθζά Φίθζππμ Β’ κα γςβναθίζεζ ζημ ακάηημνμ Δζημνζάθ, ημ Μαξηύξην ηνπ Αγίνπ Μαπξηθίνπ. Ζ κεηαλννύζα Μαξία Μαγδαιελή
Σμ 1586 μ Γμιήκζημξ γςβναθίγεζ έκα ηενάζηζμ (4,80Υ3,60) πίκαηα πμο πμθθμί ημκ εεςνμύκ ημ ανζζημύνβδιά ημο, ηδκ Σαθή ηνπ Κόκε Οξγθάζ, πνάβιαηζ ένβμ ςνζιόηδηαξ. Ο πίκαηαξ αοηόξ ήηακ δ αθμνιή κα θηάκμοκ ζημ γςβνάθμ δεηάδεξ παναββεθίεξ ηαζ βζα ηα επόιεκα πνόκζα ενβάγεηαζ εκηαηζηά ηαζ πμθθέξ πνμζςπμβναθίεξ, ζεζνέξ αβίςκ (Πέηξνο, Γνκήληθνο, Ησζήθ, Φξαγθίζθνο ηαζ άθθμζ), ενδζηεοηζηέξ ζοκεέζεζξ, (Ζ ζηέςε ηεο Παλαγίαο, Ζ πξνζθύλεζε ησλ πνηκέλσλ, Ζ Βάπηηζε, Ο Δπαγγειηζκόο) πίκαηεξ βζα εζημκμζηάζζα ηαζ πμθθά άθθα. ώγμκηαζ ιόκμ δομ από ηζξ ημπμβναθίεξ ημο, δ ζδιακηζηή είκαζ δ Άπνςε ηνπ Σνιέδν πμο ανίζηεηαζ ζημ Μδηνμπμθζηζηό Μμοζείμ ηδξ Νέαξ Τόνηδξ. ηα ηεθεοηαία πνόκζα γςβναθίγεζ ημκ ιμκαδζηό πίκαηα ιε ιοεμθμβζηό εέια ημκ Λανθόνληα. [200]
Ο ηαθθζηέπκδξ οπέβναθε πάκηα ηα ένβα ημο «Γνκήληθνο Θενηνθόπνπινο ν Κξήο, επνίεη», ζδιάδζ όηζ δεκ λέπαζε ηδκ ηαηαβςβή ημο, πανόθμ πμο αζπάζηδηε ημκ ηαεμθζηζζιό. Πέεακε ζηζξ 7 Απνζθίμο 1614 ηαζ ηάθδηε ζημ καό ημο Αβίμο Γμιήκζημο. Ζ ηέπκδ ημο El Greco, επδνέαζε ζημ ιέθθμκ πμθθμύξ ζδιακηζημύξ ηαθθζηέπκεξ όπςξ μ Δπγέληνο Νηειαθξνπά, μ Πσι εδάλ ηαζ Δληνπάξ Μαλέ. Ο ιεβάθμξ ηοαζζηήξ ηαθθζηέπκδξ ημο 20μύ αζώκα Πάκπιν Πηθάζν γςβνάθζζε ηζξ Γεζπνηλίδεο ηεο Αβηληόλ αθμύ ιεθέηδζε ημκ πίκαηα ημο Θεμημηόπμοθμο Σν άλνηγκα ηεο πέκπηεο ζθξαγίδαο. ύιθςκα ιε ημκ Πζηάζμ, δ δμιή ημο πίκαηά ημο, είκαζ ιζα ηοαζζηζηή εηδμπή ημο πίκαηα ημο Γμιήκζημο.
Θενηνθόπνπινο: Σν άλνηγκα ηεο πέκπηεο ζθξαγίδαο Πηθάζν: Οη δεζπνηλίδεο ηεο Αβηληόλ
[201]
127. εβήξνο Γαανζήθ (1541-1616) Ο εεμθόβμξ, θόβζμξ ηαζ θζθόζμθμξ Γαανζήθ εαήνμξ βεκκήεδηε ζηδ Μμκειααζία. πμύδαζε ζηδκ Πάκημαα ηαζ ημ 1572 εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Βεκεηία ηαζ πνδιάηζζε εθδιένζμξ ημο εηεί εθθδκζημύ καμύ ημο Αβίμο Γεςνβίμο. Σμ 1577 πήβε ζηδ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ έβζκε ιδηνμπμθίηδξ Φζθαδέθθεζαξ. Δπέζηνερε ζηδκ Βεκεηία ηαζ ενβάζηδηε βζα ηδκ ηαεζένςζδ ιεηαννοειίζεςκ οπέν ηδξ εθθδκζηήξ ημζκόηδηαξ ηδξ πόθδξ ηαζ εκακηίμκ ηςκ ζπεδίςκ ηδξ Ρςιαζμηαεμθζηήξ Δηηθδζίαξ. Ακ ηαζ ημ Παηνζανπείμ δοζθμνμύζε βζα ηδκ εβηαηάθεζρδ ημο πμζικίμο ημο, ιεηά πμθθέξ ζογδηήζεζξ απμθαζίζηδηε κα ιεηαθενεεί δ έδνα ηδξ ιδηνόπμθδξ Φζθαδέθθεζαξ ζηδ Βεκεηία. Χξ θόβζμξ μ εαήνμξ άθδζε ζδιακηζηό εεμθμβζηό ηαζ θζθμζμθζηό ένβμ. Μενζηά ένβα ημο: Καηά ησλ Δ’ θεθαιαίσλ ηεο ελ Φισξεληία ζπλόδνπ, Γηαθνξαί ησλ δύν εθθιεζηώλ, Πεξί πξσηείνπ ηνπ Πάπα, Πεξί εθπνξεύζεσο ηνπ αγίνπ πλεύκαηνο, Πεξί Μπζηεξίσλ ηαζ άθθα.
[202]
128. Χύραο ή Χίραο Ναεακαήθ (;-1621) Ο θόβζμξ ηαζ ηθδνζηόξ Υύπαξ βεκκήεδηε ζηδκ Αεήκα ηαζ ημ ημζιζηό ημο όκμια ήηακ Νζηόθαμξ. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα έιαεε ζηδκ βεκέηεζνά ημο ηαζ πήβε βζα ζπμοδέξ ζηδκ Πάκημαα. Υνίζηδηε ζενέαξ, έθααε ημ όκμια Ναεακαήθ ηαζ έδναζε ςξ δάζηαθμξ, ζενμηήνοηαξ ζηδκ Υίμ. Σμ 1604 εβηαηαζηάεδηε βζα δεηαπέκηε πνόκζα ζηδ Βεκεηία, όπμο θέβεηαζ όηζ πνμζπώνδζε ζημκ ηαεμθζηζζιό, ακ ηαζ αοηό δεκ είκαζ αέααζμ. ηδκ πόθδ αοηή πάκηςξ είπε βκςνίζεζ ηαζ ήηακ θίθμξ ιε ημκ εεμθόβμ ηαζ θόβζμ Γαανζήθ εαήνμ, ιάθζζηα μ Υύπαξ έβναρε ιζα ιμκςδία βζα ημκ εάκαηό ημο. Ο Υύπαξ επέζηνερε ζημκ εθθαδζηό πνόκμ ηαζ έγδζε ζηδκ Κένηονα ςξ ημ εάκαηό ημο. Έβναρε ζε δδιώδδ βθώζζα ημ ένβμ Καηά Λαηίλσλ πεληήθνληα θαη ηξεηο, όπνπ απμννίπηεζ ημ αθάεδημ ηαζ ημ Πνςηείμ ημο πάπα.
Ζ Πάληνβα ηνλ 17ν αηώλα
[203]
129. Βιαζηόο Μειέηηνο (;-1625) Ζ ανπμκηζηή μζημβέκεζα Βθαζημύ έπεζ ηζξ νίγεξ ηδξ ζηδ Μζηνά Αζία. Έκαξ ηθάδμξ ηδξ έγδζε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ ημκ 11μ αζώκα εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Κνήηδ. Γόκμξ αοηήξ ηδξ μζημβέκεζαξ είκαζ ηαζ μ Μεθέηζμξ Βθαζηόξ πμο βεκκήεδηε ζημ Ρέεοικμ πενί ηα ιέζα ημο 16μο αζώκα. Σδκ δεηαεηία 1580 δίδαζηε ζημκ Υάκδαηα έπμκηαξ ιεηαλύ ηςκ ιαεδηώκ ημο ημκ ιεηέπεζηα παηνζάνπδ Κύνζθθμ Λμύηανδ ηαζ ημκ Μεθέηζμ ονίβμ. Σμ 1594 εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βεκεηία, όπμο δζμνίζηδηε δάζηαθμξ ημο ζπμθείμο ηδξ εηεί εθθδκζηήξ ημζκόηδηαξ ηαζ ζενμηήνοηαξ ζημ καό ημο Αβίμο Γεςνβίμο. ηζξ ανπέξ ημο 17μο αζώκα επέζηνερε ζηδκ Κνήηδ όπμο έγδζε ςξ ημ εάκαηό ημο. Δίπε αθθδθμβναθία ιε θμβίμοξ ηδξ επμπήξ ημο όπςξ μ Μεθέηζμξ Πδβάξ ηαζ μ Μάλζιμξ Μανβμύκζμξ.
[204]
130. Λνιιίλνο Αθμΰγζμξ (1557-1626) Ο Αθμΰγζμξ ή Αθμΐζζμξ Λμθθίκμξ βεκκήεδηε ζηδκ Γόνηοκα ηδξ Κνήηδξ. Ζ μζημβέκεζά ημο ιεηακάζηεοζε ηαζ εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βεκεηία. Σζξ πνώηεξ ημο ζπμοδέξ ηζξ έηακε εηεί ηαζ έβζκε ηάημπμξ ηδξ θαηζκζηήξ ηαζ ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ. Γύνζζε ζηδκ Κνήηδ – πμο ανζζηόηακ οπό ηδκ ηαημπή ηςκ Βεκεηώκ - αθθά απμβμδηεύεδηε από ηδκ ηαηή ηαηάζηαζδ ημο κδζζμύ ηαζ επέζηνερε ζηδ Βεκεηία. πμύδαζε κμιζηή, θοζζηά ηαζ ιαεδιαηζηά ζηδκ Πάκημαα ηαζ έιαεε ηδκ εανασηή ηαζ παθδασηή βθώζζα. Σμ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ημκ ακαηήνολε δζδάηημνα ηδξ κμιζηήξ. ηδκ Ηηαθία έπαζνε ζεααζιμύ ηαζ οπόθδρδξ βζα ηζξ βκώζεζξ ηαζ ηδ ζμθία ημο.
Σν ειιεληθό ζρνιείν θαη ν λαόο ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ζηε Βελεηία
[205]
131. Αιεκάλλνο Νζηόθαμξ (1583-1626) Ο Νζηόθαμξ Αθειάκκμξ βεκκήεδηε ζημ ηοηθαδίηζημ κδζί ηδξ Άκδνμο. Μεηακάζηεοζε ζηδκ Ηηαθία βζα ζπμοδέξ ηαζ θμίηδζε ζημ Γξεγνξηαλό Φξνληηζηήξην ηεο Ρώκεο. Δθεί έιαεε εθθδκζηά ηαζ θαηζκζηά ηαζ δζαηνίεδηε ζηζξ επζζηήιεξ. Πνμζδθοηίζηδηε ζημκ ηαεμθζηζζιό ηαζ πεζνμημκήεδηε οπμδζάημκμξ. Γίδαλε, ζημ ίδζμ Φνμκηζζηήνζμ, νδημνζηή ηαζ εθθδκζηή βθώζζα. Ακάιεζα ζημοξ ιαεδηέξ ημο ήηακ δζαπνεπείξ θόβζμζ, όπςξ μ Λέωκ Αθθάηζμξ ηαζ άθθμζ. Λόβς ηςκ βκώζεώκ ημο μ Αθειάκκμξ δζμνίζηδηε βναιιαηέαξ ημο ηανδζκαθίμο Μπμνβηέγε ηαζ ανβόηενα ζηδ Βζαθζμεήηδ ημο Βαηζηακμύ. Μεηάθναζε ζηα θαηζκζηά ηδκ Απόθξπθε Ηζηνξία ημο αογακηζκμύ ζζημνζημύ ημο 6μο αζώκα Πνμημπίμο. Πήνε ηδκ ίδζα επενζηή ζηάζδ ιε ημκ Πνμηόπζμ βζα ημκ αοημηνάημνα Ημοζηζκζακό. Δπίζδξ μ Αθειάκκμξ έβναρε ζηα θαηζκζηά ηαζ δδιμζίεοζε θεπημιενή πενζβναθή ημο καμύ ημο Αβίμο Ηςάκκμο ζημ Λαηενακό ηαζ ελήβδζε ηζξ επζβναθέξ πμο οπάνπμοκ εηεί.
[206]
132. σδόκελνο Ηωάκκδξ (;-1629 Ο Ηςάκκδξ ςγόιεκμξ ήηακ βόκμξ ανζζημηναηζηήξ ηοπνζαηήξ μζημβέκεζαξ. Από κέμξ έθοβε βζα ηδκ Ηηαθία ηαζ ζπμύδαζε ιε οπμηνμθία ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηεο Ρώκεο16. Ήηακ άνζζημξ ζπμοδαζηήξ ηαζ όηακ ηεθείςζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ακέθααε ηδκ δζδαζηαθία ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ ζημ ίδζμ εηπαζδεοηζηό ίδνοια. οιπθήνςζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ πήνε ημ δίπθςια ηδξ κμιζηήξ. Αημθμύεςξ εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βεκεηία ηαζ άζηδζε επαββεθιαηζηά ηδ δζηδβμνία ηαζ πανάθθδθα δίδαλε εθθδκζηά. Έβναρε έκα αζαθίμ εθθδκζηήξ βναιιαηζηήξ, ιεηάθναζε ένβα ημο Γαθδκμύ ζηα θαηζκζηά ηαζ έβναρε ζπόθζα βζα ηδκ Πνιηηεία ημο Πθάηςκα.
Ζ Ρώκε ηνλ 16ν αηώλα
Σν Διιεληθό Γπκλάζην Ρώκεο ηδξύζεθε από ηνλ πάπα Λένληα Η’ κεηά θαη από πείζκνλεο πξνζπάζεηεο ηνπ Ηαλνύ Λάζθαξη. Λεηηνύξγεζε σο θέληξν κάζεζεο ηεο ειιεληθήο γιώζζαο θαη κειέηεο έξγσλ αξραίσλ Διιήλσλ θαη βπδαληηλώλ ζπγγξαθέσλ 16
[207]
133. Αξθνύδηνο Πέηνμξ (1562-1633) Ο Πέηνμξ Ανημύδζμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα. πμύδαζε θζθμζμθία ηαζ εεμθμβία ζημ Διιεληθό Κνιιέγην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ ζηδκ Ρώιδ από ημ μπμίμ απμθμίηδζε ιε δζδαηημνζηό δίπθςια. Πνμζδθοηίζηδηε ζημκ ηαεμθζηζζιό, πεζνμημκήεδηε ζενέαξ ηαζ ημ 1592 ςξ πνέζαδξ ημο Βαηζηακμύ έθααε ιένμξ ζε απμζημθή ημο Βαηζηακμύ ζηδκ Πμθςκία βζα κα ζοιαάθεζ ζηδκ ηαηαπμθέιδζδ ημο πνμηεζηακηζζιμύ. Έδεζλε δζπθςιαηζηέξ ζηακόηδηεξ, μζ μπμίεξ εηηζιήεδηακ ακαθόβςξ από ημοξ πάπεξ Γνδβόνζμ ΗΓ’ ηαζ Κθήιδ Ε’. Ο πάπαο Γξεγόξηνο ΗΓ’
ηακ επέζηνερε ακέθααε ηδ δζεύεοκζδ ημο Κμθθεβίμο από ημ μπμίμ απμθμίηδζε. Πανάθθδθα αζπμθήεδηε ςξ θμβμηνζηήξ ιε ημκ έθεβπμ ηςκ εηδζδμιέκςκ αζαθίςκ ηαζ αοηά πμο δεκ εβηνίκμκηακ έπαζνκακ ηδ εέζδ ημοξ ζημ δζααόδημ Index απαγνξεπκέλσλ βηβιίσλ ημο Βαηζηακμύ. Γδιμζίεοζε εεμθμβζηέξ πναβιαηείεξ, ζηζξ μπμίεξ οπεναζπζγόηακ ηζξ απόρεζξ ημο ηαεμθζηζζιμύ έκακηζ ημο πνμηεζηακηζζιμύ ηαζ ηδξ μνεμδμλίαξ. Κθδνμδόηδζε ηδ αζαθζμεήηδ ηαζ ηα πεζνόβναθά ημο ζημ Κμθθέβζμ.
[208]
134. Μειηζζελόο Νζηδθόνμξ (;-1635) Ο Νζηδθόνμξ Μεθζζζδκόξ είκαζ ακζρζόξ ημο Μαηάνζμο Μεθζζζδκμύ πμο ζοκακηήζαιε ήδδ. Γεκκήεδηε ζηδκ Νάπμθδ ηδξ Ηηαθίαξ ηαζ ζπμύδαζε θζθμζμθία, εεμθμβία ηαζ νδημνζηή ζημ (Πνληηθίθην) Διιεληθό Κνιιέγην Αγίνπ Αζαλαζίνπ ηεο Ρώκεο. ηδ ζοκέπεζα δίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ζηδ Νάπμθδ. Ο πάπαξ Παύθμξ Δ’ ημκ δζόνζζε ιδηνμπμθίηδ ηαζ ημο ακέεεζε κα ηδνύλεζ ζηδκ Ακαημθή. ιςξ μ μνεόδμλμξ θαόξ ηαζ μζ ηθδνζημί ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ ημκ έδζςλακ μνβζζιέκμζ ηαζ αοηόξ ηαηέθοβε ζηδ Γαθθία. Δηεί δ Μανία ηςκ Μεδίηςκ ημο γήηδζε κα ηάκεζ ηήνοβια ηαζ όηακ ημκ άημοζε, ελέθναζε ημκ εαοιαζιό ηδξ βζα ηδκ εοβθςηηία ημο. Σμ 1628 επέζηνερε ζηδκ Νάπμθδ ηαζ έγδζε εηεί ιέπνζ ημκ εάκαηό ημο ημ 1635.
[209]
135. Κύξηιινο Α’ Λνύθαξηο (1572-1638, παηνζάνπδξ Ο Κύνζθθμξ βεκκήεδηε ζημ Υάκδαηα (Ζνάηθεζμ) ηδξ Κνήηδξ από βμκείξ Ζπεζνώηεξ. πμύδαζε ζηδ Βεκεηία ηαζ ηδκ Πάκημαα ηδξ Ηηαθίαξ, ηαλίδερε ζε Δθαεηία, Οθθακδία ηαζ Γενιακία ηαζ έιαεε πμθθά βζα ηζξ απόρεζξ ημο Καθαίκμο, ημο Λμύεδνμο ηαζ ηςκ Πνμηεζηακηώκ. Σμ 1593 πήβε ζηδκ Αθελάκδνεζα, ηδξ μπμίαξ παηνζάνπδξ ήηακ μ εείμξ ημο Μεθέηζμξ Πδβάξ. Δηεί μ Κύνζθθμξ πεζνμημκήεδηε ζε ανπζιακδνίηδ ηαζ ακέθααε απμζημθέξ ζηδκ Πμθςκία ηαζ Ρςζία ιε ζηόπμ ηδκ απμηνμπή ηδξ παπζηήξ επζννμήξ ζηζξ πώνεξ αοηέξ. Ο Κύξηιινο Λνύθαξηο
Σμ 1601 πέεακε μ Μεθέηζμξ Πδβάξ ηαζ μ Κύνζθθμξ ελεθέβδ παηνζάνπδξ Αθελακδνείαξ. Αβςκίζηδηε ζεεκανά ηαηά ηδξ Καεμθζηήξ Δηηθδζίαξ, εκώ ακηίεεηα είπε ηαθέξ ηαζ θζθζηέξ ζπέζεζξ ιε ημοξ Πνμηεζηάκηεξ ηαζ ημοξ Αββθζηακμύξ. Σμ 1612 μ Κύνζθθμξ ηαηέθααε ηδ εέζδ ημο ημπμηδνδηή ημο Παηνζανπείμο Κςκζηακηζκμύπμθδξ. Σμ 1613 εηθέπεδηε μζημοιεκζηόξ παηνζάνπδξ μ Σηκόζενο Β’ ηαζ μ Κύνζθθμξ απμβμδηεοιέκμξ απμζύνεηαζ ζημ Άβζμ νμξ ηαζ από εηεί ζηδ Βθαπία. οκεπίγεζ όιςξ ιε πάεμξ ηδκ πνμπαβάκδα ημο ηαηά ηςκ Καεμθζηώκ ηαζ ηςκ δναζηήνζςκ Ηδζμοσηώκ ζεναπμζηόθςκ. Μεηά ημ εάκαημ ημο Σζιόεεμο Β’ μ Κύνζθθμξ ακήθεε ημ 1620 ή 1621 ζημκ παηνζανπζηό ενόκμ ηδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ. ιςξ [210]
δ ακάννδζή ημο πνμηάθεζε ηδκ επενόηδηα ηςκ πνεζαεζώκ ηςκ ηαεμθζηώκ πςνώκ, πμο ημκ ηαηδβόνδζακ ςξ ηαθαζκζζηή. Αοηό είπε ςξ ζοκέπεζα ηδκ ηαεαίνεζδ ηαζ ηδκ επακεηθμβή ημο (όπζ πάκηα ιε έκηζιμοξ ηνόπμοξ) ζημ ενόκμ άθθεξ ηέζζενζξ θμνέξ: ηζξ πενζόδμοξ 1623 ςξ 1633, 1633 ςξ 1634, 1634 ςξ 1635 ηαζ 1637 ςξ 1638. Σμ 1638 ιζα ηαηαββεθία όηζ εημζιάγεζ επακάζηαζδ ήηακ δ αζηία βζα ηδκ ηεθεοηαία ηαεαίνεζή ημο ηαζ ηδ ζύθθδρή ημο από ημοξ Σμύνημοξ. ηζξ 27 Ημοκίμο 1638 μ παηνζάνπδξ Κύνζθθμξ Λμύηανζξ εηηεθέζηδηε ιε ζηναββαθζζιό ηαζ ημ πηώια ημο νίπηδηε ζημ Βόζπμνμ. Σμ ανήηακ ηάπμζμζ ρανάδεξ ηαζ ημ έεαρακ. Ζ Ονεόδμλδ Δηηθδζία ημκ ακαηήνολε άβζμ. Ο βαζηιηάο ηεο Αγγιίαο Ηάθσβνο Η
ηακ μ Κύνζθθμξ έβζκε παηνζάνπδξ Κςκζηακηζκμύπμθδξ έθενε ιαγί ημο ημκ Αιεμαλδξηλό Κώδηθα17 ηαζ ανβόηενα ημκ δώνζζε ζημκ ααζζθζά ηδξ Αββθίαξ Ηάθσβν Η’ Ο ααζζθζάξ Ηάηςαμξ ήηακ αοηόξ πμο δζέηαλε κα βίκεζ ιζα κέα ιεηάθναζδ ηδξ Βίαθμο ζηδκ Αββθζηή. Ο Κύνζθθμξ όπςξ ηαζ μ εείμξ ημο Μεθέηζμξ Πδβάξ έβναθε ζε βθώζζα εθθδκζηή ανπαΐγμοζα, αθθά ηα ηδνύβιαηά ημο ήηακ πάκηα ζηδ δδιμηζηή βθώζζα.
Ο Αιεμαλδξηλόο Κώδηθαο είλαη έλαο ρεηξόγξαθνο θώδηθαο ηνπ 5νπ π.Χ. αηώλα, γξακκέλνο ζηελ ειιεληθή γιώζζα πνπ πεξηέρεη ηα βηβιία ηεο Καηλήο Γηαζήθεο θαη έλα κέξνο ησλ βηβιίσλ ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο 17
[211]
136. Άγγεινο Χνζζηόθμνμξ 1571-1638) Σμ ένβμ ημο Υνζζηόθμνμο Άββεθμο είκαζ εκδζαθένμκ βζαηί δζαθένεζ ζδιακηζηά από ηα ένβα ηδξ πθεζμρδθίαξ ηςκ θμβίςκ ηδξ επμπήξ ημο πμο ακέθοακ ζημοξ οπόδμοθμοξ Έθθδκεξ ηα θζθμζμθζηά ηαζ εεμθμβζηά νεύιαηα ηδξ Γύζδξ. ηόπμξ ημο είκαζ κα πανμοζζάζεζ ζημ δοηζημεονςπασηό ακαβκςζηζηό ημζκό, ιέζα από ηδκ πνμζςπζηή ημο ιαηζά, ηδκ δζδαζηαθία ηδξ εθθδκζηήξ Δηηθδζίαξ ηαζ επίζδξ ηδκ γμθενή πναβιαηζηόηδηα αθθά ηαζ ηζξ πνμζδμηίεξ ηςκ Δθθήκςκ ηδξ επμπήξ ημο. Πθδνμθμνίεξ βζα ηδ γςή ημο Αββέθμο ιαξ δίκεζ έκα ένβμ ημο ιε ηίηθμ Πόλεζηο Υξηζηνθόξνπ ηνπ Αγγέινπ, Έιιελνο, ηνπ πνιιώλ πιεγώλ θαη καζηίγσλ γεπζακέλνπ αδίθσο παξά ησλ Σνπξθώλ δηά ηελ εηο Υξηζηόλ πίζηηλ. Σν καξηύξην ηνπ Αγγέινπ
Από εηεί ιαεαίκμοιε όηζ μ Άββεθμξ βεκκήεδηε ζηδ Γαζημύκδ ηαζ έθοβε πμθύ κέμξ από ημ πςνζό ημο βζα κα ιμνθςεεί. Πήβε ζε ανηεηέξ πόθεζξ ηδξ οπόδμοθδξ Δθθάδαξ ηαζ έθηαζε ζηδκ Αεήκα ζε δθζηία πενίπμο 35 εηώκ. Δηεί ζοκεθήθεδ από ημοξ Σμύνημοξ πμο ημο γήηδζακ κα αθθαλμπζζηήζεζ. Ανκήεδηε ηαζ οπμαθήεδηε ζε ααζακζζηήνζα ηα μπμία μ ίδζμξ πενζβνάθεζ ιε ιεθακά πνώιαηα. Δκηέθεζ, ημκ άθδζακ εθεύεενμ αθμύ ημο πήνακ ηα αζαθία ηαζ όθα ηα οπάνπμκηά ημο. Σνμιμηναηδιέκμξ βζα ηδ ζοκέπεζα δέπεδηε πνόηαζδ κα ηαηαθύβεζ ζηδκ Αββθία, όπμο – όπςξ είπε ιάεεζ – ηα πνάβιαηα ήηακ ήνεια ηαζ ημ ηνάημξ ακεηηζηό ζηζξ κέεξ ζδέεξ. [212]
ηακ μ Άββεθμξ έθηαζε ζηδκ Αββθία έκαξ επίζημπμξ ημκ έζηεζθε Κέιπνζηγ ηαζ ζπμύδαζε εηεί βζα δομ πνόκζα. Σμ 1610 ζοκέπζζε ηζξ ζπμοδέξ ημο ζηδκ Ολθόνδδ. Δηηόξ από ημ παναπάκς αζαθίμ, μ Άββεθμξ άθδζε ζοββναθζηό ένβμ πμο πήνε ηδ εέζδ ημο ηαζ ζηδκ αββθζηή θμβμηεπκία. Σμ 1619 ηοηθμθόνδζε ζηα αββθζηά ηαζ εθθδκζηά ημ αζαθίμ ημο: Δγθώκηνλ ηεο Δλδνμνηάηεο Μεγάιεο Βξεηηαλίαο, θαη πάλησλ ησλ θαηνηθνύλησλ ελ απηή... Δίκαζ έκα ένβμ-ύικμξ βζα ημκ ααζζθζά Ηάηςαμ Α’, ημοξ Βνεηακμύξ θμβίμοξ, εθθδκζζηέξ, ειπόνμοξ ηαζ ημο ηνόπμο γςήξ ηςκ Άββθςκ. Έκα άθθμ αζαθίμ ημο ήηακ ημ Δγρεηξίδηνλ πεξί ηεο θαηαζηάζεσο ησλ ζήκεξνλ επξηζθνκέλσλ Διιήλσλ… ένβμ δδιμθζθέξ πμο ιεηαθνάζηδηε ηαζ ζηα βενιακζηά ηαζ θαηζκζηά. Σν εμώθπιιν ηνπ Δβπεζνίδζμκ…
Αηόια έκα δδιμθζθέξ αζαθίμ ημο Αββέθμο ιε πμθθέξ ιεηαθνάζεζξ ηαζ επακεηδόζεζξ είκαζ ημ Πόλνο Υξηζηνθόξνπ ηνπ Αγγέινπ Έιιελνο… Σέθμξ μ Αββέθμο έβναρε ηδκ Ηζηνξία ηεο Διιάδνο (HISTORIA GRAECA) ηαζ δζάθμνα εεμθμβζηά ηαζ εηηθδζζαζηζηά ένβα. Πέεακε ζηδ Ολθόνδδ ημ 1638
[213]
137. Κξηηόπνπινο Μδηνμθάκδξ (1589-1639) Ο Μδηνμθάκδξ Κνζηόπμοθμξ είκαζ έκαξ αηόια ζενςιέκμξ ηαζ θόβζμξ ημο 16μο αζώκα. Γεκκήεδηε ζηδ Βένμζα από ανπμκηζηή μζημβέκεζα ηδξ πόθδξ. Πμθύ κέμξ πήβε ζημ Άβζμ νμξ ςξ δόηζιμξ ιμκαπόξ. Από εηεί πέναζε μ Κύνζθθμξ Λμύηανζξ, ηόηε παηνζάνπδξ Αθελακδνείαξ, μ μπμίμξ βκώνζζε ημκ κεανό ιμκαπό ηαζ ημκ έζηεζθε κα ζπμοδάζεζ ιε οπμηνμθία ζηδκ Αββθία. Γνάθηδηε ζημ πακεπζζηήιζμ ημο Κέιπνζηγ όπμο ζπμύδαζε θζθμθμβία ηαζ εεμθμβία. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο ηαζ ιε παναηίκδζδ ημο Λμύηανζ, μ Κνζηόπμοθμξ πενζόδεοζε ζε πμθθέξ πόθεζξ ηδξ Γενιακίαξ ηαζ ηδξ Δθαεηίαξ ηαζ βκώνζζε από ημκηά – ιεηά ηδκ αββθζηακζηή ηαζ ηζξ θμοεδνακζηέξ ηαζ ηαθαζκζηέξ Δηηθδζίεξ. Ο Μεηξνθάλεο Κξηηόπνπινο
Πανάθθδθα έδζκε δζαθέλεζξ βζα ηδκ μνεόδμλδ Δηηθδζία ηαζ βκςνίζηδηε ιε ζδιακηζημύξ Δονςπαίμοξ εεμθόβμοξ ηαζ θζθμθόβμοξ ηδξ επμπήξ ημο. Σέθμξ, έιεζκε βζα έκα πνόκμ ζηδ Βεκεηία, όπμο δίδαλε ζηα παζδζά ηδξ εθθδκζηήξ πανμζηίαξ. Ο Κνζηόπμοθμξ επέζηνερε ζηδκ Αθελάκδνεζα. Δηεί πεζνμημκήεδηε ιδηνμπμθίηδξ Μέιθζδμξ ηαζ Αζβύπημο ηαζ ημ 1636 ελεθέβδ παηνζάνπδξ. Έββναρε εεμθμβζηέξ πναβιαηείεξ ηαζ ιζα βναιιαηζηή ηδξ ημζκήξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ.
[214]
138. Θεόθηινο ν Κνξπδαιιεύο (1570-1645) Ο Θεόθζθμξ βεκκήεδηε ζηδκ Αεήκα ηαζ ημ μζημβεκεζαηό ημο επίεεημ ήηακ ημνδαθόξ, αθθά ημ άθθαλε ζε Κμνοδαθθεύξ επεζδή γμύζε ζημκ Κμνοδαθθό Αηηζηήξ. Παναημθμύεδζε ιαεήιαηα ζημ Διιεληθό Κνιιέγην ηεο Ρώκεο ηαζ ηαηόπζκ πήβε ζηδκ Πάκημαα, ζπμύδαζε ζαηνζηή ηαζ θζθμζμθία ηαζ ημ 1613 ακαβμνεύηδηε δζδάηηςν. Ο Κμνοδαθθεύξ δίδαλε εθθδκζηή θζθμζμθία ζηδ Βεκεηία, ηδκ Κεθαθμκζά, ηδ Εάηοκεμ ηαζ ηδκ Αεήκα. Ο μζημοιεκζηόξ παηνζάνπδξ Κύνζθθμξ Λμύηανζξ ημκ ηάθεζε ζηδκ Πόθδ βζα κα ακαθάαεζ ηδ δζεύεοκζδ ηδξ Παηξηαξρηθήο Αθαδεκίαο. Δμώθπιιν βηβιίνπ ην Κνξπδαιιέσο
Πνάβιαηζ μ Θεόθζθμξ ακαδζμνβάκςζε ηδκ ζπμθή αοηή ηαζ πενζόνζζε ηδκ εεμθμβία θένκμκηαξ ηδκ θζθμζμθία ηεκηνζηό εέια δζδαζηαθίαξ. Σμ 1645 μ Κμνοδαθθεύξ απμζύνεδηε ζηδ βεκέηεζνά ημο, όπμο δίδαζηε εθθδκζηά ηαζ θζθμζμθία ςξ ημ εάκαηό ημο. Ήηακ πμθοβναθόηαημξ, έβναρε θζθμζμθζηά, εεμθμβζηά, βεςβναθζηά ηαζ αζηνμκμιζηά ένβα. Μενζημί ηίηθμζ: Δίζνδνο θπζηθήο αθξνάζεσο θαη' Αξηζηνηέιελ, Γελέζεσο θαη θζνξάο πεξί, θαη' Αξηζηνηέιελ, Τπνκλήκαηα θαη δεηήκαηα εηο ηελ πεξί νπξαλνύ πξαγκαηείαλ, Τπνκλήκαηα εηο ηα κεηά ηα θπζηθά, Γεσγξαθία, Έθζεζηο Ρεηνξηθήο, Γηαίξεζηο ηεο Πνηεηηθήο θαη ηα είδε απηήο, ύλνςηο εηο Γεσγξαθίαλ, Πεξί αζηξνιάβνπ ηαζ άθθα.
[215]
139. Μεηαμάο Νζηόδδιμξ (1585-1646) Ο ηθδνζηόξ Νζηόδδιμξ (ηαηά ηόζιμ Νζηόθαμξ) Μεηαλάξ ήηακ βόκμξ ηδξ παθζάξ μζημβέκεζαξ ηςκ Μεηαλάδςκ ηδξ Κεθαθμκζάξ. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα έιαεε από ημκ εείμ ημο Νζηόδδιμ, επίζημπμ Κεθαθμκζάξ. Απμθάζζζε κα βίκεζ ιμκαπόξ ηαζ πήνε ημ όκμια ημο εείμο ημο. Σμ 1620 πήβε ζημ Λμκδίκμ όπμο γμύζε μ έιπμνμξ αδεθθόξ ημο. Δηεί μ Μεηαλάξ ενβάζηδηε ζε ηοπμβναθεία ηαζ έιαεε ηδκ ηέπκδ ημο ηοπμβνάθμο. Με ηδκ μζημκμιζηή αμήεεζα ημο αδεθθμύ ημο αβόναζε έκα πζεζηήνζμ ηαζ άνπζζε κα ηοπώκεζ δζάθμνα ζοββνάιιαηα. Σμ πνώημ αζαθίμ πμο ηοηθμθόνδζε ήηακ έκα δζηό ημο δμηίιζμ ιε ηίηθμ Βηβιίνλ ηνπ Οξζνύ Λόγνπ (1625). Σν νηθόζεκν ηεο νηθνγέλεηαο Μεηαμά
Με πνμηνμπή ημο παηνζάνπδ Κύνζθθμο Λμύηανζ μ Μεηαλάξ, αβόναζε έκα πζεζηήνζμ ηαζ έθεαζε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ θένκμκηαξ ιαγί ημο αζαθία, ιεθάκζα ηαζ πανηζά. Δηηύπςζε ημ πνώημ ημο ένβμ, πμο ήηακ ηαζ ημ πνώημ αζαθίμ πμο ηοπώεδηε ζηδκ Ακαημθή, ιε ηίηθμ: Σνπ Μαθαξησηάηνπ θαη ζνθνηάηνπ Παηξόο εκώλ Πάπα θαη Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο ... ζύληνκε πξαγκαηεία πεξί Ηνπδαίσλ, πμο ηοηθμθόνδζε ιε ζδζαίηενα ιεβάθδ επζηοπία. οκέπζζε κα εηδίδεζ αζαθία, αθθά αοηή δ επζηοπία εκόπθδζε ημοξ Ηδζμοΐηεξ ηαζ ημοξ ηαεμθζημύξ πνέζαεζξ, μζ μπμίμζ ηαηήββεζθακ ζηζξ μεςιακζηέξ ανπέξ όηζ μ Μεηαλάξ πθαζημβναθεί μεςιακζηά θζνιάκζα ηαζ εηδίδεζ πθαζηά κμιίζιαηα. [216]
Δπεκέαδ δ αζηοκμιία ζοκέθααε ημκ Μεηαλά ηαζ ημοξ ζοκενβάηεξ ημο ηαζ ηαηέζπεζε ημ ηοπμβναθείμ ηαζ όθμ ημ οθζηό πμο ανέεδηε. Αημθμύεδζε δίηδ ηαζ μ Μεηαλάξ – πμο ήηακ ηάημπμξ αββθζημύ δζαααηδνίμο – ηαηέεεζε ςξ ιάνηοναξ. Ο ηαηδβμνίεξ δεκ απμδείπεδηακ, μζ ηαηδβμνμύιεκμζ αεςώεδηακ ηαζ επεζηνάθδζακ ηα ηαηαζπειέκα. ιςξ μζ ανπέξ γήηδζακ από ημκ Μεηαλά κα εβηαηαζηήζεζ ημ ηοπμβναθείμ, ζε άθθδ πόθδ εηηόξ ηδξ πνςηεύμοζαξ. Μεηά από αοηή ηδκ πενζπέηεζα μ Μεηαλάξ εβηαηέθεζρε ηδκ ηοπμβναθζηή δναζηδνζόηδηα ηαζ απμθάζζζε κα αημθμοεήζεζ εηηθδζζαζηζηή πμνεία. Γζμνίζηδηε ανπζεπίζημπμξ Κεθαθμκζάξ, Εαηύκεμο ηαζ Ηεάηδξ.
[217]
140. Φιαγγίλεο Θωιάξ (1578-1648) Ο Θςιάξ Φθαββίκδξ ήηακ βζμξ Κενηονασηήξ μζημβέκεζαξ εβηαηεζηδιέκδξ ζηδκ Βεκεηία, πμο ήηακ ηαζ μ ηόπμξ βέκκδζδξ ημο Θςιά. πμύδαζε κμιζηά ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ ακαβμνεύηδηε δζδάηηςν ημο Γζηαίμο. Ο Φθαββίκδξ επέζηνερε ζηδ Βεκεηία ηαζ οπδνέηδζε ςξ δζηδβόνμξ ηδξ ηοαένκδζδξ. Πανάθθδθα αζημύζε ειπόνζμ πμο πήβε πμθύ ηαθά ηαζ ημο επέηνερε κα δδιζμονβήζεζ αλζμζέααζηδ πενζμοζία ζε ιεηνδηά, αηίκδηα, ένβα ηέπκδξ ηαζ ημζιήιαηα. Δλεθέβδ επίζδξ πνόεδνμξ ηδξ ζζπονήξ ηόηε εθθδκζηήξ ημζκόηδηαξ Ο Θσκάο Φιαγγίλεο
Με ηδ δζαεήηδ ημο μ Φθαββίκδξ άθδζε όθδ ηδκ πενζμοζία ημο βζα ηδκ ίδνοζδ κμζμημιείμο βζα ημοξ Έθθδκεξ ηδξ πόθδξ, ηδκ ελαβμνά αζπιαθώηςκ, ηδκ πνμζημδόηδζδ θηςπώκ ημνζηζζώκ ηαζ ηδκ ζύζηαζδ ημο Φιαγγίλεηνπ Φξνληηζηεξίνπ (ή Διιελνκνπζείνπ ή Κνιιεγίνπ), εκόξ εηπαζδεοηζημύ ζδνύιαημξ βζα ηα παζδζά απόνςκ Δθθήκςκ, ηονίςξ από ηδκ Κένηονα ηαζ ηδκ Κύπνμ. Σμ ίδνοια αοηό άνπζζε κα θεζημονβεί ημ 1665 ακαδείπεδηε ςξ έκα από ηα ζδιακηζηόηενα εηπαζδεοηήνζα ημο εθθδκζζιμύ επί ημονημηναηίαξ ηαζ θεζημύνβδζε ςξ ημ 1905. Δηεί θμίηδζακ ηαζ δίδαλακ πμθθμί από ημοξ ζδιακηζηόηενμοξ Έθθδκεξ ηδξ επμπήξ. ήιενα ζημ ηηίνζμ ημο Φξνληηζηεξίνπ ζηεβάγεηαζ ημ Δθθδκζηό Ηκζηζημύημ Βογακηζκώκ ηαζ Μεηααογακηζκώκ πμοδώκ.
[218]
141. Κνύξζνπιαο Νζηόθαμξ (;-1652) Ο θζθόζμθμξ ηαζ εεμθόβμξ Νζηόθαμξ Κμύνζμοθαξ βεκκήεδηε ζηδ Εάηοκεμ από εοπαηνίδεξ βμκείξ. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα έιαεε ζηδκ βεκέηεζνά ημο ηαζ πήβε βζα ζπμοδέξ ζημ Διιεληθό Κνιιέγην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ ζηδ Ρώιδ. Παναημθμύεδζε ιαεήιαηα θζθμζμθίαξ ηαζ εεμθμβίαξ, έθααε δζδαηημνζηό δίπθςια ηαζ ζοκέπζζε ζπμοδέξ ζηα κμιζηά ζηδκ Πάκημαα. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο βύνζζε ζηδ Εάηοκεμ ηαζ πεζνμημκήεδηε ιμκαπόξ ηαζ αημθμύεςξ ζενέαξ. Έθοβε βζα θίβα πνόκζα ζηδκ Αθελάκδνεζα, όπμο αζπμθήεδηε ιε εεμθμβζηά ηδνύβιαηα. Σμ 1635 πήβε ζηδκ Κένηονα ηαζ ιεηά από δομ πνόκζα ζηα Ηςάκκζκα ηαζ εηεί δίδαλε θζθμζμθία. Χεηξόγξαθν ηνπ Νηθ. Κνύξζνπια
Δπέζηνερε ζηδκ Εάηοκεμ ηαζ επζδόεδηε ζηδ ζοββναθή εεμθμβζηώκ ζοββναιιάηςκ. Μεηά ημ εάκαημ ημο πνμζηάηδ ημο Νζηόδδιμο Μεηαλά, μ Κμύνζμοθαξ έεεζε οπμρδθζόηδηα βζα ηδκ έδνα ημο, αθθά απέηοπε ηαζ απμζύνεδηε ζημ Άβζμ νμξ. Από ηα ζοββνάιιαηά ημο βκςζηά είκαζ: Ζ ζύλνςηο ηεο ηεξάο ζενινγίαο, Δηο ην Αξηζηνηέινπο πεξί γελέζεσο θαη θζνξάο, Τπνκλήκαηα εηο ηελ Αξηζηνηέινπο θπζηθήλ πξαγκαηείαλ ηαζ άθθα.
[219]
142. Κσηηνύληνο Ηωάκκδξ (1572-1657) Ο θζθόζμθμξ ηαζ ηαεδβδηήξ ηδξ Δθθδκζηήξ θζθμζμθίαξ ηαζ θζθμθμβίαξ Ηςάκκδξ Κςηημύκζμξ ή Κμοηημύκζμξ (θαηζκζηά Joannes Cottunius) είκαζ έκαξ από ημοξ ζδιακηζηόηενμοξ πκεοιαηζημύξ ακενώπμοξ, όπζ ιόκμ ηδξ εθθδκζηήξ δζαζπμνάξ, αθθά ηαζ ηςκ Δονςπαίςκ θμβίςκ ημο 17μο αζώκα. Ο Ηςάκκδξ βεκκήεδηε ζηδ Βένμζα ηαζ ήηακ βόκμξ ανπμκηζηήξ μζημβέκεζαξ ηςκ Κοεήνςκ, πμο είπε ιεηαηζκδεεί ζηδκ πόθδ αοηή ηδξ Μαηεδμκίαξ βζα ειπμνζημύξ θόβμοξ. ε έκα επαββεθιαηζηό ηαλίδζ ημοξ ζηδκ Βθαπία μ Ηςάκκδξ, αζπιαθςηίζηδηε από ημοξ Σαηάνμοξ. Καηάθενε κα ελαβμνάζεζ ηδκ εθεοεενία ημο ηαζ ηαηέθοβε ζηδ Γενιακία. Δηεί ιεηαλύ άθθςκ βκςνίζηδηε ιε ημκ βκςζηό ιαξ Γενιακό εθθδκζζηή ηαζ μοιακζζηή Μανηίκμ Κνμύζζμ (1605). Μεηά ηδ Γενιακία μ Κςηημύκζμξ πήβε ζηδ Ρώιδ ηαζ ζπμύδαζε ζημ Διιεληθό Κνιιέγην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ - ιε οπμηνμθία ημο ηθδνμδμηήιαημξ ημο Ηωζαθάη Παθαζμηάπα - θζθμζμθία ηαζ εεμθμβία ηαζ ακαβμνεύηδηε δζδάηηςν αοηώκ ηςκ επζζηδιώκ. ημ ίδζμ ημθθέβζμ δίδαλε εθθδκζηή βναιιαηζηή ηαζ Έθθδκεξ ηθαζζζημύξ. Σδκ ίδζα επμπή πνμζπώνδζε ζημκ ηαεμθζηζζιό. Σδκ δζεηία 1614-15 μ Κςηημύκζμξ ζοκέπζζε ζπμοδέξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ ακαηδνύπεδηε δζδάηηςν ηδξ θζθμζμθίαξ ηαζ ζαηνζηήξ. Από ημ 1616 πνδιάηζζε ηαεδβδηήξ ηδξ [220]
ανπαίαξ εθθδκζηήξ θζθμθμβίαξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Μπμθόκζα, όπμο ιεηαλύ άθθςκ δίδαλε ένβα Ανζζημηέθδ ηαζ Πθάηςκα ηαζ έβζκε εονέςξ βκςζηόξ ζημοξ θζθμθμβζημύξ ηύηθμοξ ηαζ ημοξ μοιακζζηέξ ηδξ Δονώπδξ. Σμ 1632 ημο πνμζθένεδηε δ έδνα ηδξ θζθμζμθίαξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα, όπμο δίδαλε ςξ ημ εάκαηό ημο. ηδκ ίδζα πόθδ ζδνύεδηε ημ Κσηηνπληαλό Κνιιέγην ή Διιελνκνπζείν ζημ μπμίμ – αάζεζ ηθδνμδμηήιαημξ – ζπμύδαγακ παζδζά Δθθήκςκ. Σμ ίδνοια αοηό θεζημύνβδζε ςξ ημ 1797. Ο Κςηημύκζμξ πέεακε ημ 1657 ηαζ εκηαθζάζηδηε ζηδκ Πάκημαα. Σμ πακεπζζηήιζμ ηδξ Μπμθόκζα ακήβεζνε ζημκ πενίαμθό ημο έκα ικδιείμ βζα κα ημκ ηζιήζεζ. Ο Γάιινο βαζηιηάο Λνπδνβίθνο ΗΓ’
Έβναρε πμθθά επζζηδιμκζηά ζοββνάιιαηα ηαζ επζβνάιιαηα, όθα ζηδ θαηζκζηή βθώζζα. ηδκ εθθδκζηή έβναρε ιόκμ έκα ημ: Διιεληθώλ Δπηγξακκάησλ βηβιία δύν Ησάλλνπ ηνπ Κνπηηνπλίνπ, ηνπ εθ Βεξξνίαο, ηππέσο, θηινζνθίαο, ηαηξηθήο θαη ζενινγίαο δηδαζθάινπ θαη ελ ησ ηνπ Παηαπΐνπ Λπθείσ πξώηνπ θηινζόθνπ, ημ μπμίμ αθζένςζε ζημ ααζζθζά ηδξ Γαθθίαξ Λνπδνβίθν ΗΓ’.
[221]
143. Κνξέζζηνο Γεώνβζμξ (1563-1661) Ο Γεώνβζμξ Κμνέζζζμξ ήηακ βόκμξ ανπμκηζηήξ μζημβέκεζαξ ηδξ Υίμο πμο είπε ηαηαβςβή από ηδ Κμνεζζό ηδξ Ηςκίαξ. Γεκκήεδηε ζηδκ Αθελάκδνεζα. Ο παηέναξ ημο ημκ έζηεζθε βζα ζπμοδέξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ ημ 1590 πήνε δζπθώιαηα ζαηνζηήξ ηαζ θζθμζμθίαξ. Γζα ιζα δεηαεηία δίδαζηε ζηδκ Βεκεηία ηαζ ιεηά από έκα ηαλίδζ ζηδ Φθςνεκηία, πήβε ζηδ Υίμ βζα κα αβμνάζεζ εθθδκζηά πεζνόβναθα. Σμ 1609 μ Κμνέζζζμξ πνμζηθήεδηε από ημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πίγαξ ηαζ ακέθααε ηδκ έδνα ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ. Πανάθθδθα επζδόεδηε ζηδ ζοββναθή ηαζ ημ 1611 ηοπώεδηε ζηδ Βεκεηία ημ πνώημ ημο ένβμ: Γηήγεζηο ηνπ θιεηλνύ αγώλνο ησλ Φισξεληίλσλ, πμο ιεηαθνάζηδηε ζηα θαηζκζηά ηαζ ηα ζηαθζηά. Ο Γεώξγηνο Κνξέζζηνο
Σμκ επόιεκμ πνόκμ δδιμζζεύηδηε ζηδ Φθςνεκηία ημ αζαθίμ ημο (ζηα ζηαθζηά): Πνλεκάηηνλ γηα ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ ζηεξεώλ ζσκάησλ ιε ημ μπμίμ οπεναζπίγεηαζ ηζξ απόρεζξ ημο Ανζζημηέθδ ηαζ ακηζηνμύεζ ηζξ εεςνίεξ ημο Γαιηιαίνπ. Σμ 1614 μ Κνέζζζμξ εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ βζα ηνία πνόκζα ηαζ βκςνίζηδηε ιε ζδιακηζημύξ θμβίμοξ ηδξ επμπήξ όπςξ ημοξ: Θεόθζθμ Κμνοδαθθέα, Μδηνμθάκδ Κνζηόπμοθμ, Γαανζήθ εαήνμ ηαζ άθθμοξ. Από ημ 1618 έγδζε ζηδ Υίμ όπμο δίδαλε θζθμζμθία ηαζ ζαηνζηή. Σμ ζοββναθζηό ένβμ ημο Κμνέζζζμο είκαζ ηενάζηζμ ηαζ πενζθαιαάκεζ επζζηδιμκζηά, θζθμζμθζηά ηαζ εεμθμβζηά ένβα. [222]
144. πξίγνο Μεθέηζμξ (1585-1664) Αηόια έκαξ θόβζμξ ηαζ ζενςιέκμξ οπήνλε μ Μεθέηζμξ ονίβμξ από ηδκ Κνήηδ ηαηά ηόζιμκ Μάνημξ ονίβμξ. Σα πνώηα ημο ιαεήιαηα ηα πήνε ζηδκ βεκέηεζνά ημο ημκ Υάκδαηα από ημκ Μεθέηζμ Βθαζηό. Ανβόηενα πήβε ζηδκ Βεκεηία όπμο ζπμύδαζε θζθμζμθία ηαζ θαηζκζηά ημκηά ζημκ Θεόθζθμ Κμνοδαθθέα ηαζ ιεηά ζηδκ Πάκημαα βζα ζπμοδέξ ζηα ιαεδιαηζηά ηαζ ηδ νδημνζηή. Δπέζηνερε ζηδκ Κνήηδ. Έβζκε ιμκαπόξ ιε ημ όκμια Μεθέηζμξ ηαζ άνπζζε κα δζδάζηεζ ηαζ κα ηδνύηηεζ. Καηδβμνήεδηε ζημοξ Δκεημύξ βζα επακαζηαηζηή δνάζδ ηαζ ηαηαδζηάζηδηε ζε εάκαημ. Γζέθοβε ηαζ ηαηέθοβε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ, ιεηά από πνόζηθδζδ ημο παηνζάνπδ Κύνζθθμο Λμύηανζ. Δηεί μ ονίβμξ δίδαλε επζζηήιεξ ηαζ θζθμζμθία ζηδ Μεγάιε ηνπ Γέλνπο ρνιή. Έβναρε εεμθμβζηά ηαζ ζζημνζηά ζοββνάιιαηα.
[223]
145. Ρνδηλόο Νεόθοημξ (;-1669) Ο Νεόθοημξ Ρμδζκόξ βεκκήεδηε ζηδκ Κύπνμ ηαζ έιαεε ηα πνώηα ημο βνάιιαηα ζημ πθάζ ημο επίζδξ Κύπνζμο θμβίμο Ηάζωκα ωγόιεκμο. Μεηαηζκήεδηε ζηδ Ρώιδ βζα ζπμοδέξ ηαζ αθμύ αζπάζηδηε ημκ ηαεμθζηζζιό, επεθέβδ (άβκςζημ από πμζμκ) κα ζηαθεί ιε οπμηνμθία ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ αθαιάκηαξ ζηδκ Ηζπακία. Δηεί ζπμύδαζε εεμθμβία ηαζ πανάθθδθα δίδαζηε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ηαζ θζθμθμβία. ηακ βύνζζε ζηδ Ρώιδ, μ πάπαξ ημο ακέεεζε απμζημθή ζηδκ Πμθςκία βζα κα ειπμδίζεζ ηδκ ελάπθςζδ ημο πνμηεζηακηζζιμύ. ηακ επέζηνερε ιέζς Βαθηακίςκ ζοκεθήθεδ από ημοξ Σμύνημοξ. πμο ημκ πμύθδζακ ςξ ζηθάαμ. Σμκ ελαβόναζακ μζ Βεκεημί ηαζ αημθμύεςξ ημ Βαηζηακό ημκ δζόνζζε εθδιένζμ ζε εθθδκζηή εηηθδζία ηδξ Νάπμθδξ, όπμο πανέιεζκε ηαζ δίδαζηε ενδζηεοηζηά ηαζ εθθδκζηά. Πέεακε ζηδ Ρώιδ.
[224]
146. Αιιάηηνο Λέωκ (1586-1669)_ Ο Λέςκ Αθθάηζμξ οπήνλε έκαξ από ημοξ ζδιακηζηόηενμοξ Έθθδκεξ θμβίμοξ ηαζ πμθοβναθόηαημξ ζοββναθέαξ. Γεκκήεδηε ζηδ Υίμ (ημκ απμηαθμύζακ πασδεοηζηά Λζςκή) ηαζ έιαεε ηα πνώηα ημο βνάιιαηα ζημ κδζί. ε δθζηία ιόθζξ εκκέα εηώκ πήβε ζηδκ (εθθδκόθςκδ) Καθαανία ηδξ Ηηαθίαξ βζα ζπμοδέξ ηαζ ημ 1600 βνάθηδηε ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ ηδξ Ρώιδξ, ηαζ παναημθμύεδζε ιαεήιαηα θζθμζμθίαξ, θζθμθμβίαξ ηαζ εεμθμβίαξ. Ήηακ πμθύ ηαθόξ ζπμοδαζηήξ ηαζ ακαδείπεδηε ςξ έκαξ από ημοξ άνζζημοξ εεμθόβμοξ ηαζ θζθόθμβμοξ ηδξ επμπήξ ημο. Ο Λέσλ Αιιάηηνο
Ήηακ ηαβιέκμξ οπέν ηδξ έκςζδξ ηςκ Δηηθδζζώκ ηαζ έβναρε ανηεηέξ πναβιαηείεξ βζ’ αοηό ημ εέια. Δίπε αηόια ηδκ ζηακόηδηα κα ζοκμιζθεί ιε αοημζπέδζμοξ ζηίπμοξ. Ο Αθθάηζμξ ζοκέπζζε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Ρώιδξ βζα κα παναημθμοεήζεζ ιαεήιαηα ζαηνζηήξ. Μεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο απαζπμθήεδηε ςξ επζιεθδηήξ πεζνμβνάθςκ ζε δζάθμνεξ ιεβάθεξ αζαθζμεήηεξ ιε ζδιακηζηόηενδ αοηή ημο Βαηζηακμύ. Σμ 1622 ιε εκημθή ημο πάπα Γνδβόνζμο ΗΔ’ ακέθααε κα ιεηαθένεζ από ηδκ Υασδεθαένβδ ζηδ Ρώιδ ηδκ πενίθδιδ Παιαηηλή (Palatina) Βηβιηνζήθε πμο είπε δςνίζεζ ζημ Βαηζηακό μ δμύηαξ ηδξ Βαοανίαξ Μαλζιζθζακόξ. Γζα πμθθά πνόκζα ιενζικμύζε βζα ηδκ έηδμζδ ανπαίςκ ηαζ αογακηζκώκ εθθδκζηώκ ηεζιέκςκ ηαζ εεςνείηαζ μ πνώημξ [225]
ζοζηδιαηζηόξ αογακηζκμθόβμξ. Έβναρε πμίδζδ ζηδκ ανπαία ηαζ ζύβπνμκδ εθθδκζηή βθώζζα. Σμ ζοββναθζηό ηαζ εηδμηζηό ένβμ ημο είκαζ ηενάζηζμ ηαζ ανζειεί 236 πεζνόβναθμοξ ηόιμοξ θζθμζμθίαξ, πμίδζδξ, εεμθμβίαξ, αογακηζκμθμβίαξ, ζζημνίαξ ηθπ. Ζ αζαθζμβναθζηή ενβαζία ημο βζα ηδκ ζζημνία ηδξ ιμοζζηήξ Drammaturgia, πενζέπεζ όθεξ ηζξ όπενεξ ηαζ ηα μναηόνζα ζηδκ ζηαθζηή βθώζζα πμο βνάθδηακ από ημκ 16μ αζώκα ςξ ηζξ διένεξ ημο. Αλζμζδιείςηεξ επίζδξ είκαζ μζ πμζδηζηέξ ημο ζοθθμβέξ Διιάο ηαζ Μειηζζόιπξα.
Drammaturgia di Lione Allacci – Venezia MDCCLV
[226]
147. Φηιαξάο Λεμκάνδμξ (1595-1673) Ο θόβζμξ, πμζδηήξ ηαζ δζπθςιάηδξ Λεμκάνδμξ Φζθανάξ βεκκήεδηε ζηδκ Αεήκα ηαζ εηεί έιαεε ηα πνώηα ημο βνάιιαηα. Αζπάζεδηε ημκ ηαεμθζηζζιό ηαζ ηαηά ηα έηδ 1613-17 θμίηδζε ζημ Διιεληθό Κνιιέγην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ ζηδ Ρώιδ. Σδκ επμπή εηείκδ οπδνεημύζε ςξ πνέζαδξ ημο ααζζθζά ηδξ Γαθθίαξ μ Γνύθαο ηνπ Νεβέξ Κάξνινο, μ μπμίμξ ζζπονζγόηακ όηζ έπεζ δζηαζώιαηα επί ημο ενόκμο ημο Βογακηίμο {δ βζαβζά ημο ήηακ απόβμκμξ ημο αοημηνάημνα Ακδνόκζημο Β’ Παθαζμθόβμο} ηαζ απμθάζζζε κα γδηήζεζ ηδκ αμήεεζα ηςκ Δθθήκςκ ηδξ Ρώιδξ, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ ημο Φζθανά, βζα κα λεζδηώζεζ ημο οπόδμοθμοξ Έθθδκεξ ηδξ μεςιακζηήξ αοημηναημνίαξ. Ο Κάξνινο, δνύθαο ηνπ Νεβέξ
Ο Φζθανάξ ιε ηδ ζεζνά ημο γήηδζε ηδ ζοιπανάζηαζδ ημο πάπα, μ μπμίμξ έααθε ςξ όνμ ηδκ πνμζπώνδζδ ζημ ηαεμθζηζζιό ηςκ οπόδμοθςκ Δθθήκςκ. ύκημια ζοβηνμηήεδηε ζηναηζά βζα κα εζζαάθεζ ζημκ εθθαδζηό πώνμ. Ο Φζθανάξ ήηακ έκαξ από ημοξ ζππόηεξ ηδξ ζηναηζάξ αοηήξ ηαζ ιε εκημθή ημο Κανόθμο πενζόδεοζε ζε δζάθμνεξ πόθεζξ ηδξ Δονώπδξ βζα αμήεεζα. Δηεί βκςνίζηδηε ηαζ ζπεηίζηδηε ιε πμθθμύξ από ημοξ ζδιακηζημύξ ακενώπμοξ ηδξ επμπήξ ημο. Σμ επακαζηαηζηό ηίκδια ημο Κανόθμο απέηοπε ηαζ μ Φζθανάξ ηαηέθοβε ζημ Πανίζζ ςξ πνμζηαηεοόιεκμξ ημο θαξδηλαιίνπ Ρηζειηέ ηαζ ανβόηενα οπδνέηδζε ςξ πνέζαδξ ημο δμύηα ηδξ [227]
Πάνιαξ ζηδκ Βεκεηία, Με αοηή ηδκ ζδζόηδηά ημο ακέθααε ηαηά ηαζνμύξ δζάθμνεξ δζπθςιαηζηέξ απμζημθέξ ζε πμθθέξ πώνεξ ηδξ Δονώπδξ. ε ιζα ηέημζα απμζημθή βκώνζζε ημκ Άββθμ πμζδηή Σδνλ Μίιηνλ (John Milton, 1608-74), βκςζηό βζα ημ ένβμ ημο Υακέλνο Παξάδεηζνο. Ο Φζθανάξ πνμζηθήεδηε βζα κα ακαθάαεζ ηδκ Μανηζακή Βζαθζμεήηδ ηδξ Βεκεηίαξ, αθθά ημκ πνόθααε μ εάκαημξ ημ 1678. Ο Φζθανάξ έβναρε ηαζ πμίδζδ ζε ηαεμιζθμύιεκδ εθθδκζηή ηαζ ηαηακμδηή από ημοξ απθμύξ ακενώπμοξ βθώζζα. Έκα απόζπαζια από ημ πμίδιά ημο: Πξνο ηελ ηηκίαλ κνπ κεηέξα Κπξά κνπ δελ κνπ βόιεζελ αθόκα λα γπξίζσ εηο ηελ παηξίδα λα ζε ηδώ θαη λα ζε πξνζθπλήζσ, Υαίξνπ κε ηελ εηθόλα κνπ, θη ήμεπξε πσο κε ζέλα είλ’ ε θαξδηά κνπ πάληνηε, θαη ην θνξκί ζηα μέλα.
Ο Λενλάξδνο Φηιαξάο
[228]
148. Γξαδελίγνο Αθμΐζζμξ-Αιανόζζμξ (1616-1680) Ο Αθμΐζζμξ Γναδεκίβμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κοδςκία (Υακζά) ηδξ Κνήηδξ. Από ημ 1645 έθααε εκενβό ιένμξ ζημ πόθειμ ΣμύνηςκΒεκεηώκ ηαηά ημκ μπμίμ πάεδηε δ Κνήηδ. Σμ1650 ηαηέθοβε ζηδ Βεκεηία, όπμο οπδνέηδζε ςξ δάζηαθμξ ζηα ζπμθεία ηδξ εθθδκζηήξ ημζκόηδηαξ ηδξ πόθδξ. Σμ 1654 μ Αθμΐζζμξ ηαηαηάπεδηε ζημ αεκεηζηό καοηζηό ηαζ πήνε ιένμξ ζηζξ επζπεζνήζεζξ ηαηά ηςκ Σμύνηςκ ζημ Αζβαίμ ηαζ ακμζπηά ηδξ Κνήηδξ, επμπή πμο ζοκεπζγόηακ δ πμθοεηήξ πμθζμνηία ημο Υάκδαηα. Μεηά από πέκηε πνόκζα εβηαηαζηάεδηε μνζζηζηά ζηδ Βεκεηία, ζοκέπζζε ηδ δζδαζηαθία ζημ ίδζμ ζπμθείμ. Οζ Βεκεημί ακαβκώνζζακ ηζξ οπδνεζίεξ ημο Γναδεκίβμο ζημκ πόθειμ ηαζ ημκ δζόνζζακ θύθαηα ηδξ Μαξθηαλήο Βηβιηνζήθεο ηαζ εθεβηηή (θμβμηνζηή) ηαζ επζιεθδηή ηςκ εθθδκζηώκ αζαθίςκ πμο εηδίδμκηακ ζηδκ πόθδ. Δπζιεθήεδηε δζάθμνεξ εηδόζεζξ, όπςξ ηδκ Ηζηνξία ησλ Αζελώλ ημο Γεωνβίμο Κμκηανή, ηδκ Δξσθίιε ημο Υμνηάηγδ ηαζ ηδκ Ηεξνθνζκηθή ηζηνξία ημο Νεηηανίμο.
[229]
149. Βιάρνο Γενάζζιμξ (;-1685) Δθάπζζηεξ είκαζ δ πθδνμθμνίεξ πμο έπμοιε βζα ηδ γςή ηαζ ηδ δνάζδ ημο θμβίμο ηαζ ηθδνζημύ Γενάζζιμο Βθάπμο. Ξένμοιε όηζ βεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ, άβκςζημ ζε πμζα πόθδ. Δπίζδξ λένμοιε όηζ ήηακ εθδιένζμξ ηαζ ζενμηήνοηαξ ζημκ εθθδκμνεόδμλμ καό ημο Αβίμο Γεςνβίμο ηδξ Βεκεηίαξ επί 23 πνόκζα (1638-61). Πανάθθδθα δίδαζηε ζηα παζδζά ηδξ εθθδκζηήξ πανμζηίαξ επζζηήιεξ ηαζ θζθμθμβία. Ανβόηενα μ Βθάπμξ δζεηέθεζε δβμύιεκμξ ζε ιμκαζηήνζ ηδξ Κένηοναξ ηαζ ηέθμξ, ημ 1679 πεζνμημκήεδηε ιδηνμπμθίηδξ Φζθαδέθθεζαξ. Δηείκμ πμο παναηηδνίγεζ ημκ Βθάπμ θόβζμ είκαζ ημ ζοββναθζηό ημο ένβμ. Έβναρε πμθθά, ιεηαλύ άθθςκ ηαζ ηα: Γεξάζηκνπ Βιάρνπ: Θεζαπξόο…
Θεζαπξόο ηεο εγθπθινπαηδηθήο βάζεσο ηεηξάγισζζνο, Αξκνλία νξηζηηθή ησλ όλησλ θαηά ηνπο Διιήλσλ νθνύο, Γηδαρέο, Δγρεηξίδην Μεηξηθήο, ρνιαζηηθά δεηήκαηα εηο ην α’, β’, γ’ βηβιίν ησλ κεηεσξνινγηθώλ ηνπ Αξηζηνηέιε, Πεξί θπζηθνζενινγηθώλ δεηεκάησλ
[230]
150. Κζβάθαξ Ηωάκκδξ (1622-1687) Ο θόβζμξ ηαζ ηαεδβδηήξ Ησάλλεο Κηγάιαο (βκςζηόξ ζημοξ Ηηαθμύξ ςξ Giovanni Cigala) ήηακ Έθθδκαξ από ηδκ Λεοηςζία ηδξ Κύπνμο. Ο παηέναξ ημο Μαηεαίμξ έζηεζθε ημκ Ηςάκκδ ηαζ ημοξ αδεθθμύξ ημο Γδιήηνζμ ηαζ Ηενώκοιμ ζημ (οπό παπζηό έθεβπμ) Διιεληθό Κνιιέγην ή Γπκλάζην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ ηδξ Ρώιδξ βζα κα ιμνθςεμύκ. Ο Ηςάκκδξ πήνε ηα πηοπία κμιζηήξ, εεμθμβίαξ ηαζ θζθμθμβίαξ ηαζ δίδαλε ζημ ίδζμ ζπμθείμ ηδκ εθθδκζηή βθώζζα από ημ 1642 ςξ ημ 1650. Ανβόηενα ιεηαηζκήεδηε ζηδ Βεκεηία. Δηεί άζηδζε βζα θίβμ πνμκζηό δζάζηδια ημ δζηδβμνζηό επάββεθια. Σμ 1666 ηαηέθααε ηδκ έδνα ημο ηαεδβδηή ηδξ Λμβζηήξ ηαζ ανβόηενα ηαζ ηδξ Φζθμζμθίαξ ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα. Ο Ησάλλεο Κηγάιαο
Έβναρε πμθθά επζβνάιιαηα ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα
[231]
151. Γιπθύο Νζηόθαμξ (1619-1693) Ο Νζηόθαμξ Γθοηύξ είκαζ μ ζδνοηήξ ημο ιεβάθμο ειπμνζημύ μίημο ηςκ Γθοηύδςκ ηαζ ημο μιώκοιμο εηδμηζημύ μίημο ηδξ Βεκεηίαξ. Γεκκήεδηε ζηα Γζάκκεκα, έιαεε εθάπζζηα βνάιιαηα ηαζ ημ 1644 εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Βεκεηία ιαγί ιε ημοξ αδεθθμύξ ημο ηαζ επζδόεδηακ ζημ ειπόνζμ. Σμ 1670 μ Γθοηύξ ίδνοζε (πανάθθδθα ιε ηζξ ειπμνζηέξ ημο δναζηδνζόηδηεξ) εηδμηζηό ηαζ ηοπμβναθζηό μίημ, όηακ αβόναζε ημ ηοπμβναθείμ ημο Ονζίκμ Αθιπνίηγζ ηαζ απέηηδζε ηαοηόπνμκα ημ πνμκόιζμ απμηθεζζηζηόηδηαξ βζα ηδκ έηδμζδ εθθδκζηώκ ένβςκ. Σμ πνώημ αζαθίμ πμο ελέδςζε ήηακ ημ Ωξνιόγηνλ. Σν ζήκα ηνπ εθδόηε
Γζα δομ ζπεδόκ αζώκεξ, ςξ ημ 1854, ημ ηοπμβναθείμ αοηό ελέδζδε ζοκεπώξ αζαθία ηδξ ανπαίαξ ηαζ ζύβπνμκδξ εθθδκζηήξ βναιιαηείαξ, θασηά ακαβκώζιαηα, επζζηδιμκζηά ζοββνάιιαηα, ενδζηεοηζηά δμηίιζα, ζπμθζηά εβπεζνίδζα ηαζ ζοκεηέθεζε ζηδκ πκεοιαηζηή ακαβέκκδζδ ημο εθθδκζζιμύ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ ημονημηναηίαξ. Ο ανζειόξ ηςκ εηδμεέκηςκ ηίηθςκ οπενααίκεζ ηα 1200. Μεηά ημ εάκαημ ημο Νζημθάμο, ηδκ εηδμηζηή επζπείνδζδ ακέθααακ μ βζμξ ημο Μζπαήθ, ανβόηενα μζ εββμκμί ημο Νζηόθαμξ ηαζ Γδιήηνζμξ Γθοηύξ ηαζ μζ απόβμκμί ημοξ
[232]
152. άξνο ή άξξνο Νζηόθαμξ (1617-1697) Ο θόβζμξ Νζηόθαμξ άνμξ ήηακ αηόια έκαξ Έθθδκαξ εηδόηδξ ηαζ ηοπμβνάθμξ από ηα Γζάκκεκα. Γεκκήεδηε ζηδκ Κάης Βίηζα Ηςακκίκςκ ηαζ ημ 1652 εβηαηαζηάεδηε ζηδ Βεκεηία βζα ειπμνζημύξ ζημπμύξ. Από ηα ανπεία ηδξ εθθδκζηήξ ημζκόηδηαξ ηδξ Βεκεηίαξ ιαεαίκμοιε όηζ μ Νζηόθαμξ ήηακ ιέθμξ ηδξ από ημ 1657. Σμ 1681 ίδνοζε ημ μιώκοιμ λαημοζηό ηοπμβναθείμ πμο άηιαζε βζα δομ πενίπμο αζώκεξ ηαζ ελέδςζε πμθθά εθθδκζηά αζαθία. Ο ηίηθμξ ημο πνώημο ημο αζαθίμο ήηακ Βηβιίνλ ηζηνξηθόλ ηδκ πνώηδ δε εζημζαεηία εηδόεδηακ 45 ηίηθμζ. Σα πενζζζόηενα αζαθία ήηακ ενδζηεοηζημύ πενζεπμιέκμο ηαζ θασηά ακαβκώζιαηα. Σν ζήκα ηνπ εθδόηε
Μεηά ημ εάκαημ ημο άνμο, μζ βζμζ ημο ζοκέπζζακ ηδκ επζπείνδζδ ςξ ημ 1706 όηακ πμύθδζακ ημ ηοπμβναθείμ ζημκ ζηαθό ηοπμβνάθμ Μπμνηόθθζ, μ μπμίμξ ζοκέπζζε κα ηοπώκεζ ημ ζήια ηςκ εηδόζεςκ άνμο ζηα αζαθία ημο. οκμθζηά ημ ηοπμβναθείμ άνμο ελέδςζε 315 ηίηθμοξ.
[233]
153. θνύθνο Φναβηίζημξ (1644-1647) Ο θόβζμξ ηαζ δάζηαθμξ Φναβηίζημξ ημύθμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κοδςκία (ζδιενζκά Υακζά) ηδξ Κνήηδξ. Μεηά ηδκ άθςζδ ηδξ βεκέηεζνάξ ημο από ημοξ Σμύνημοξ ημ 1645, δ μζημβέκεζά ημο ιαγί ιε ημκ εείμ ημο επζθακή γςβνάθμ Φζθόεεμ ημύθμ ιεηαηζκήεδηε ζηδκ Κένηονα. ε δθζηία 13 εηώκ ανέεδηε ζηδ Ρώιδ ηαζ ζπμύδαζε ζημ εηεί – οπό παπζηό έθεβπμ - Διιεληθό Γπκλάζην ζηαθζηά, θαηζκζηά ηαζ ανπαία εθθδκζηά. Απμθμίηδζε ημ έημξ 1666 ιε δζδαηημνζηό δίπθςια θζθμζμθίαξ ηαζ εεμθμβίαξ. Γίδαλε νδημνζηή ηαζ θζθμζμθία βζα έκα δζάζηδια ζημ Φιαγγίλεην Φξνληηζηήξην Βελεηίαο. Δπέζηνερε ηαζ πάθζ ζηδ Ρώιδ ηαζ πνμζδθοηίζηδηε ζημκ ηαεμθζηζζιό. Αιέζςξ ιεηά ημπμεεηήεδηε ημπμηδνδηήξ ημο ηαεμθζημύ επζζηόπμο Κενηύναξ. ιςξ δ επζιμκή ημο κα αζηεί ηαεμθζηή πνμπαβάκδα ζημκ μνεόδμλμ ηενηονασηό θαό, πνμηάθεζε ακηζδνάζεζξ ηαζ μ ημύθμξ ακαβηάζηδηε κα εβηαηαζηαεεί ζηδ Εάηοκεμ, όπμο δζέιεκακ ηαζ μζ αδεθθμί ημο Γεώνβζμξ, Πανεέκζμξ ηαζ Μζπαήθ. Σμ ηονζόηενμ ένβμ ημο είκαζ δ Σέρλε Ρεηνξηθήο πμο εηδόεδηε ημ 1681 ζηδ Βεκεηία ηαζ είκαζ βναιιέκμ ζηδ δδιμηζηή βθώζζα ηδξ επμπήξ. Έκα απόζπαζια ημο αζαθίμο: Σν Γίιεκκα έρεη δύν κέξε, ακή βαικέλα κε ηνηαύηελ ηέρλελ, νπνύ θαη κε ηα δύν ζθίγγεη ν ξήηνξαο ηνλ αληίπαινλ, ώζηε νπνύ όπνηνλ ζπγρσξήζεη, ειέγρεηαη. Γελ ζθάιιεηο, αλ ήζειεο νλνκάζεη ηνύην ην Δπηρείξεκα ακθίζηνκνλ κάραηξαλ, νπνύ θαη από ην έλα κέξνο πιεγώλεη, θαη από ην άιιν.
[234]
154. Γνλέκεο ηζπίωκ (1605-1700) Ο ηζπίςκ Γμκέιδξ ήηακ βόκμξ ηοπνζαηήξ μζημβέκεζαξ πμο ηαηέθοβε ζηδ Βεκεηία ιεηά ηδκ ηαηάθδρδ ημο κδζζμύ από ημοξ Σμύνημοξ. Ο έιπμνμξ παηέναξ ημο έζηεζθε ζηδκ Πάκημαα ημκ βζμ ημο βζα κα ζπμοδάζεζ κμιζηά ζημ πακεπζζηήιζό ηδξ. Ο ηζπίςκ ζε δθζηία ιόθζξ 24 εηώκ ακαβμνεύηδηε ζε δζδάηημνα ημο δζηαίμο. Γνήβμνα ηαηέθααε ηδκ έδνα ημο ηαεδβδηή αζηζημύ δζηαίμο ζημ ίδζμ πακεπζζηήιζμ. Πακηνεύηδηε ηδκ Πμθολέκδ, ηόνδ ημο ζοιπαηνζώηδ ημο εεμθόβμο Αθέλακδνμο οβηθδηζημύ. Σμ 1664 δ ηοαένκδζδ ηδξ Βεκεηίαξ ηίιδζε ημκ Γμκέιδ μκμιάγμκηάξ ημκ Ηππόηδ ημο Αβίμο Μάνημο. Πέεακε ζηδκ Πάκημαα ζε πνμπςνδιέκδ δθζηία. Λόγηνο ηνπ 17νπ αηώλα
[235]
155. Εήλνο Απόζημθμξ (17μξ αζώκαξ) Μεηά ηδκ άθςζδ ημο Υάκδαηα (1669) από ημοξ Σμύνημοξ, πμθθμί Κνδηζημί, ιεηαλύ ηςκ μπμίςκ ηαζ δ μζημβέκεζα ημο Απόζημθμο Εήκμο, εβηαηέθεζρακ από ημ κδζί ηαζ ηαηέθοβακ ζηδκ Βεκεηία. Ο κεανόξ Απόζημθμξ ζπμύδαζε εηεί, άνπζζε κα ανενμβναθεί ζε ημπζηή εθδιενίδα ηαζ έβζκε βκςζηόξ ζημοξ θζθμθμβζημύξ ηύηθμοξ ηδξ Ηηαθίαξ. Ίδνοζε δζηή ημο θζθμθμβζηή εθδιενίδα (Giornale de Letterati) ηδκ μπμία δζεύεοκε επί μηηώ έηδ ηαζ ηδκ ζοκέπζζε μ αδεθθόξ ημο Πέηνμξ. Ο απηνθξάηνξαο Κάξνινο Σ’
Πανάθθδθα μ Εήκμξ αζπμθήεδηε ιε ηδ ζοθθμβή ιεζαζςκζηώκ πεζνμβνάθςκ, ιε ηδκ έηδμζδ δεηάημιδξ ζοθθμβήξ πμζδιάηςκ ηαζ ιε ηδ ζοββναθή αζμβναθζώκ επζθακώκ πνμζςπζημηήηςκ ηδξ Ηηαθίαξ. Ο Εήκμξ ηζιήεδηε βζα ηδ δμοθεζά ημο ζηδκ πμίδζδ από ημκ αοημηνάημνα ηδξ Αβίαξ Ρςιασηήξ Αοημηναημνίαξ Κάξνιν Σ’ ιε ημ ηίηθμ ημο «αοημηναημνζημύ πμζδηή».
[236]
156. Καινύδεο Ανζέκζμξ (17μξ αζώκαξ) Ο Ανζέκζμξ Καθμύδδξ βεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ. Ήηακ ακζρζόξ ημο Γενάζζιμο Βθάπμο από ημκ μπμίμ δζδάπεδηε ηα εθθδκζηά. πμύδαζε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ ανβόηενα έβζκε ηαεδβδηήξ ηαζ δζαδέπεδηε ημκ Ηθανίωκα Κζβάθα ζημ Κσηηνπληαλό Κνιιέγην ηδξ Πάκημαα.
[237]
157. Καηεθόξεο ή Καηήθνξνο Ακηώκζμξ (1696-1763) Ο Ακηώκζμξ Καηδθόνδξ βεκκήεδηε ζηδ Εάηοκεμ, όπμο έιαεε ηα πνώηα ημο βνάιιαηα. Πήβε ανπζηά βζα ζπμοδέξ ζηδκ Πάκημαα ηαζ βνάθηδηε ζημ Κσηηνπληαλό Κνιιέγην ηαζ ζοκέπζζε ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηνπο Αγίνπ Αζαλαζίνπ ζηδ Ρώιδ. Γύνζζε ζηδ Εάηοκεμ ηαζ πεζνμημκήεδηε ζενέαξ. Απμδέπεδηε πνόζηθδζδ ηαζ πήβε κα δζδάλεζ εθθδκζηά ζημ Φιαγγίλεην Φξνληηζηήξην ηδξ Βεκεηίαξ. Γζα ημοξ ζημπμύξ ηδξ δζδαζηαθίαξ έβναρε βναιιαηζηή ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ. Φζθμιαεήξ από ηδ θύζδ ημο μ Καηδθόνδξ ηαλίδερε ζε δζάθμνα ιένδ ηδξ Δονώπδξ, ζηδ Γαθθία, ηδκ Οθθακδία ηαζ ηδ Ρςζία όπμο βκώνζζε ημκ δζάζδιμ ηζάνμ Πέηξν Α’ (ηνλ Μέγα). Ο ηζάξνο Πέηξνο ν Μέγαο
ηδκ επζζηνμθή ημο πέναζε από ημ Άιζηενκηαι, όπμο μ δμύηαξ ηδξ Ονάββδξ ημκ πνμζέθααε ςξ δάζηαθμ. Σέθμξ επέζηνερε ζηδκ βεκέηεζνά ημο. Δηεί πέεακε ζε δθζηία 67 εηώκ.
[238]
158. Κηγάιαο Ηθανίωκ (17μξ αζώκαξ) Ο Ηθανίςκ Κζβάθαξ από ηδ Λεοηςζία ηδξ Κύπνμο, ήηακ βόκμξ ηδξ μζημβέκεζαξ Κζβάθα, όπςξ ηαζ μ Ηωάκκδξ Κζβάθαξ ημκ μπμίμ ήδδ βκςνίζαιε. Δηπαζδεύηδηε ηζ αοηόξ ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνο ηδξ Ρώιδξ ηαζ ανβόηενα δίδαλε ζημ ίδζμ ζπμθείμ εεμθμβία, πμίδζδ ηαζ νδημνζηή. Ανβόηενα άνπζζε κα πενζμδεύεζ ζε πόθεζξ ηδξ Ακαημθή ηαζ κα ηδνύηηεζ. Γύνζζε βζα θίβμ πνμκζηό δζάζηδια ζηδκ Ηηαθία ηαζ δζμνίζηδηε πνμεζηόξ ζημ Κσηηνπληαλό Κνιιέγην. Σμ παηνζανπείμ Κςκζηακηζκμύπμθδξ ημκ μκόιαζε νηθνπκεληθό δάζθαιν, Μέγα ζενιόγν ηαζ Έμαξρν ησλ απαληαρνύ δηδαζθάισλ. Σμ 1660 μ Κζβάθαξ πεζνμημκήεδηε επίζημπμξ Κύπνμο. ιςξ όηακ δζαπζζηώεδηε όηζ είπε επαθέξ ιε ημοξ δοηζημύξ (ηαεμθζημύξ) ηαεαζνέεδηε ηαζ δζέθοβε ζημ ελςηενζηό βζα κα βθζηώζεζ ηδκ μνβή ηςκ ζοιπαηνζςηώκ ημο.
[239]
159. Κνληαξήο Γεώνβζμξ (17μξ αζώκαξ) Ο θόβζμξ ηαζ δάζηαθμξ Γεώνβζμξ Κμκηανήξ βεκκήεδηε ζηα έναζα ηδξ Κμγάκδξ. Πζεακμθμβείηαζ όηζ μ βκςζηόξ αβζμβνάθμξ Φξάγθνο Κνληαξήο ήηακ αδεθθόξ ημο. Ο Γεώνβζμξ ζπμύδαζε ζηδκ Βεκεηία ηαζ έιαεε ηδκ ζηαθζηή ηαζ ηδ θαηζκζηή βθώζζα. Δπέζηνερε ζηδ παηνίδα ημο ηαζ ενβάζηδηε ζηδκ βεκέηεζνά ημο ηαζ ηδκ Κμγάκδ ςξ δάζηαθμξ. ηακ μ επίζημπμξ Γζμκύζζμξ πέεακε, μ θαόξ γήηδζε κα πεζνμημκδεεί επίζημπμξ μ Κμκηανήξ. Πήνε ημ όκμια Γνδβόνζμξ. Ανβόηενα πήνε ιεηάεεζδ βζα ηδκ Αεήκα όπμο ηαζ πέεακε. Αοηό πμο παναηηδνίγεζ ημκ Γεώνβζμ Κμκηανή θόβζμ, είκαζ μζ ιεηαθνάζεζξ ανπαίςκ ζοββναθέςκ ηαζ ζδίςξ ημ ζδιακηζηό ζζημνζηό ημο ένβμ Ηζηνξίαη Παιαηαί θαη Πάλπ Ωθέιηκνη ηεο Πεξηθήκνπ Πόιεσο Αζήλαη, ζημ μπμίμ πενζβνάθεζ ιε ηαηακμδηή βθώζζα ηδκ ζζημνία ηδξ Αεήκαξ από ηδκ επμπή ημο ιοεζημύ ααζζθζά ηδξ Κέηνμπα, ςξ ηα πνόκζα ημο πνώημο πνζζηζακμύ επζζηόπμο ηδξ Αεήκαξ Γζμκύζζμο Ανεμπαβίηδ. ε έκα ζδιείμ ημο ένβμο ημο μ Κμκηανήξ βνάθεζ: Δίκεζζελ απόγνλνη ηνηνύησλ κεγάισλ θαη ζνθώλ αλδξώλ. Σμ αζαθίμ εηδόεδηε ζηδ Βεκεηία ημ 1676.
[240]
160. Παηνύζαο Ηωάκκδξ (17μξ αζώκαξ) Ο Ηςάκκδξ Παημύζαξ βεκκήεδηε ζηδκ Αεήκα ηαζ εηεί έιαεε ηα πνώηα ημο βνάιιαηα. Απμδήιδζε ζηδκ Ηηαθία, ζπμύδαζε ζημ Πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ ακαβμνεύηδηε δζδάηηςν ηδξ Θεμθμβίαξ. Γζμνίζηδηε ζπμθάνπδξ ηαζ δίδαλε επί έκηεηα πνόκζα ζημ Φιαγγίλεην Φξνληηζηήξην ηεο Βεκεηίαξ Ο Παημύζαξ ζοκέθααε ηαζ έηακε πνάλδ ηδκ ζδέα κα ζοθθέλεζ πνμξ δζδαζηαθία όθμοξ ημοξ Έθθδκεξ ζοββναθείξ. Δλέδςζε θηινινγηθή Δγθπθινπαίδεηα ημ 1710, δ μπμία πνόζθενε πμθθά ζηδκ ιόνθςζδ ηςκ κέςκ Δθθήκςκ βζα πμθθέξ δεηαεηίεξ. ηδ Βεκεηία επζιεθήεδηε ηαζ ακαηύπςζε ηδκ Γξακκαηηθή ημο Κωκζηακηίκμο Λάζηανδ ημ 1711. Μεηέθναζε επίζδξ ημοξ Μύζνπο ηνπ Αηζώπνπ.
[241]
161. Πεπάλνο ή Γεκέζηηθνο Γδιήηνζμξ (17μξ αζώκαξ) Ο Γδιήηνζμξ Πεπάκμξ βεκκήεδηε ζημ Υίμ, ίζςξ ημ 1617. Πήβε ζηδ Ρώιδ ηαζ θμίηδζε εεμθμβία ζημ (παπζηό) Διιεληθό Κνιιέγην Αγίνπ Αζαλαζίνπ. Σδκ ίδζα επμπή αζπάζηδηε ημκ νςιαζμηαεμθζηζζιό ηαζ δίδαζηε εθθδκζηή βθώζζα. ηδ ζοκέπεζα ζπμύδαζε ζαηνζηή ηαζ θζθμζμθία ζε ζηαθζηό πακεπζζηήιζμ (πζεακώξ ηδξ Πάκημαα). Ο Πεπάκμξ επέζηερε ζηδ βεκέηεζνά ημο ηαζ άζηδζε ηδκ ζαηνζηή, εκώ πανάθθδθα αζπμθήεδηε ιε ηδκ πμίδζδ ηαζ ηδ θμβμηεπκία. κηαξ εενιόξ ηαεμθζηόξ ακαιείπεδηε εκενβά ζηζξ εεμθμβζηέξ δζαιάπεξ ιεηαλύ μνεμδόλςκ ηαζ ηαεμθζηώκ ημο κδζζμύ. Λόγηνη ηνπ 17νπ αηώλα
οκέβναρε ζαηνζηά δμηίιζα (μ Πεπάκμξ οπμζηήνζγε όηζ δ ζαηνζηή επζζηήιδ εα έπνεπε κα λεπενάζεζ ηα, ηονίανπα εηείκδ ηδκ επμπή, δόβιαηα ημο Γαθδκμύ ηαζ ημο Ηππμηνάηδ), πμζήιαηα ηαεώξ ηαζ θζθμζμθζηά ηαζ εεμθμβζηά ένβα. Δζηάγεηαζ όηζ πάεδηε, όηακ ηαλίδεοε ιε ηδκ μζημβέκεζά ημο πνμξ ηδ ζηεθία ηαζ ημ πθμίμ αοείζηδηε.
[242]
162. Καθθζάηδξ Νζηόθαμξ (1644-1707) Έκαξ αηόια Κνδηζηόξ θόβζμξ ηαζ ζπμοδαίμξ δάζηαθμξ, ήηακ μ Νζηόθαμξ Καθθζάηδξ. Γεκκήεδηε ζημκ Υάκδαηα ηαζ από κεανή δθζηία πήβε ζηδ Ρώιδ όπμο ζπμύδαζε εεμθμβία ηαζ θζθμζμθία ζημ Διιεληθό Κνιιέγην ην Αγίνπ Αζαλαζίνπ. ε δθζηία ιόθζξ 21 εηώκ είπε ακαβμνεοηεί δζδάηηςν ηαζ επεθέβδ βζα κα ακαθάαεζ ηδ δζεύεοκζδ ημο Φιαγγίλεηνπ Φξνληηζηεξίνπ ηδξ Βεκεηίαξ. Δηεί δίδαλε ανζζημηεθζηή θζθμζμθία ηαζ ηδκ εθθδκζηή ηαζ θαηζκζηή βθώζζα ηαζ ακαδείπεδηε ςξ έκαξ από ημοξ ζδιακηζημύξ δαζηάθμοξ ημο 17μο αζώκα. Σμ 1671 ημο απμκειήεδηε μ ηίηθμξ ημο Doctor Philosophiae, Medicinae ac Sacrae Theologiae. Ο Νηθόιανο Καιιηάθεο
Σμ 1677 μ Καθθζάηδξ απμδέπεδηε πνόζηθδζδ κα ακαθάαεζ ηδκ έδνα Φζθμζμθίαξ, Λμβζηήξ ηαζ Ρδημνζηήξ ζημ θδιζζιέκμ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα, όπμο πανέιεζκε ςξ ημ εάκαηό ημο. Πανάθθδθα ιε ηδ δζδαζηαθία αζπμθήεδηε εκενβά ιε ηα εέιαηα πμο αθμνμύζακ ηδκ εθθδκζηή ημζκόηδηα ηδξ Βεκεηίαξ ηαζ ηδξ Πάκημαα. Αηόια έβναρε πναβιαηεία βζα ημ ανπαίμ εθθδκζηό εέαηνμ.
[243]
163. Καιαθάηεο Γεώνβζμξ (1652-1710) Ο Γεώνβζμξ Καθαθάηδξ βεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ από εοβεκζηή μζημβέκεζα Κςκζηακηζκμοπμθζηώκ. Γζδάπεδηε ζηδκ παηνίδα ημο εθθδκζηά, ζηαθζηά ηαζ θαηζκζηά. πμύδαζε ζαηνζηή ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ ζε δθζηία ηνζάκηα εηώκ ήηακ ηαεδβδηήξ ηδξ εεςνδηζηήξ ζαηνζηήξ ηαζ βκςζηόξ ζοββναθέαξ.
Ο Γεώξγηνο Καιαθάηεο
[244]
164. Μεληάηεο Ζθίαξ (1669-1714) Ο Ζθίαξ Μδκζάηδξ βεκκήεδηε ζημ Λδλμύνζ ηδξ Κεθαθμκζάξ. Μεβάθςζε ζε μζημβέκεζα ηθδνζηώκ. Σα πνώηα ημο βνάιιαηα ηα έιαεε από ημκ ζενέα παηένα ημο πμο ήηακ επίηνμπμξ ημο Φιαγγίλεηνπ Φξνληηζηεξίνπ ηδξ Βεκεηίαξ. Δηεί ζπμύδαζε ηαζ μ κεανόξ Ζθίαξ ανπαία εθθδκζηά, θζθμθμβία, θαηζκζηά ηαζ θζθμζμθία. Γάζηαθόξ ημο ήηακ μ Μεθέηζμξ Σοπάθδμξ μ μπμίμξ ήηακ ηαοηόπνμκα ηαζ ζενμηήνοηαξ ηδξ εθθδκζηήξ ημζκόηδηαξ ηδξ Βεκεηίαξ. Ο Ζιίαο Μεληάηεο
Ο Ζθίαξ έβζκε ζενέαξ ηαζ δίδαλε ζημ Φιαγγίλεην Φξνληηζηήξην από ημ 1688 ςξ ημ 1690. Από ημ 1691 ςξ ημ 1698 έγδζε κδζζά ημο Ημκίμο ςξ ζενμηήνοηαξ ηαζ πανάθθδθα δίδαλε θζθμζμθία. Δβηαηαζηάεδηε βζα επηά πνόκζα ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ ηαζ δίδαλε ζηδκ εηεί παηνζανπζηή ζπμθή. Σμ 1711 πεζνμημκήεδηε επίζημπμξ Καθαανύηςκ. Πέεακε ηνία πνόκζα ανβόηενα.
[245]
165. Καηάλεο Θωιάξ (;-1725) Ο Θςιάξ Καηάκδξ βεκκήεδηε ζηζξ Κοδςκίεξ (Υακζά) Κνήηδξ. Αημθμύεδζε ημ ζοκήεδ δνόιμ ηςκ κέςκ ηδξ οπόδμοθδξ (ζημοξ Σμύνημοξ ή Δκεημύξ) Δθθάδαξ βζα ζπμοδέξ ηαζ βνάθηδηε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ηαζ παναημθμύεδζε ιαεήιαηα θμβζηήξ ηαζ θζθμζμθίαξ. Ήηακ βκώζηδξ ηεζζάνςκ βθςζζώκ, εθθδκζηήξ, ζηαθζηήξ, θαηζκζηήξ ηαζ βαθθζηήξ. Ανβόηενα μ Καηάκδξ ηαηέθααε ηδκ έδνα ηδξ θζθμζμθίαξ ζημ ίδζμ πακεπζζηήιζμ.
[246]
166. Παπαδόπνπινο Κνκλελόο Νζηόθαμξ (1651-1740) Ο Νζηόθαμξ Παπαδόπμοθμξ μ Κμικδκόξ (βκςζηόξ ζηδκ Ηηαθία ςξ Niccolò Comneno Papadopoli) βεκκήεδηε ζημκ Υάκδαηα ηδξ (εκεημηναημύιεκδξ) Κνήηδξ. πμύδαζε θζθμθμβία, εεμθμβία ηαζ ιαεδιαηζηά ζημ Διιεληθό Κνιιέγην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ ηδξ Ρώιδξ. Αζπάζηδηε ημκ νςιαζμηαεμθζηζζιό ηαζ εκηάπεδηε ζημ Σάβια ηςκ Ηδζμοσηώκ. Σμ 1689 ηαηέθααε ηδκ έδνα ημο Κακμκζημύ Γζηαίμο ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα, ηδκ μπμία δζαηήνδζε ςξ ημ 1738. Έβναρε εεμθμβζηά ηαζ ζζημνζηά ένβα.
Ο Χάλδαθαο (Κάληηα ) επί Δλεηνθξαηίαο
[247]
167. ηξαηεγόο Ακηώκζμξ (1691-1758) Ο Ακηώκζμξ ηναηδβόξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα από μζημβέκεζα Κνδηώκ πμο είπακ ηαηαθύβεζ εηεί όηακ ημ κδζί ηαηαθήθεδηε από ημοξ Σμύνημοξ. Από κέμξ πήβε ζηδκ Ηηαθία ηαζ ζπμύδαζε ζημ Φιαγγίλεην Φξνληηζηήξην ηδξ Βεκεηίαξ. Ανβόηενα δίδαλε ζημ Κσηηνπληαλό Διιελνκνπζείν ηδξ Πάκημαα. Έβναρε επζβνάιιαηα, εεμθμβζηά ζοββνάιιαηα, ηαζ ιεηάθναζε ένβα ημο Οιήνμο.
[248]
Ο Άκενωπμξ ημο Βζηνμύαζμο, ηνπ Λενλάξλην ληα Βίληζη
[249]
Δθηόο ησλ εθαηόλ εμήληα επηά ινγίσλ, νπκαληζηώλ θαη ειιεληζηώλ, ηηο ζύληνκεο βηνγξαθίεο ησλ νπνίσλ παξαζέζακε σο ηώξα, ππάξρνπλ δεθάδεο αθόκα ιόγηνη πνπ πξνζέθεξαλ πνιιά, ζηελ δηάδνζε ηεο γλώζεο θαη θαηαλόεζεο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ, αιιά θαη ησλ Βπδαληηλώλ επηζηεκόλσλ θαη θηινζόθσλ. Οη ιόγηνη απηνί πνπ ζπλέβαιαλ κε ηηο όπνηεο δπλάκεηο ηνπο ζηελ ηαρεία επηθξάηεζε ησλ νπκαληζηηθώλ ηδεώλ ηεο Αλαγέλλεζεο, πξνέξρνληαλ θπξίσο από πεξηνρέο ηνπ ειιαδηθνύ ρώξνπ πνπ βξίζθνληαλ ππό ηελ θπξηαξρία ησλ Βελεηώλ, όπσο ε Κξήηε, ε Κύπξνο, ηα λεζηά ηνπ Ηνλίνπ, κεκνλσκέλεο πεξηνρέο ηεο Πεινπνλλήζνπ, ε Δύβνηα, ε Χίνο θαη άιιεο. Ήηαλ θπζηθό ινηπόλ, νη λένη ησλ πεξηνρώλ απηώλ πνπ κάζαηλαλ ηα πξώηα ηνπο γξάκκαηα ζηελ γελέηεηξά ηνπο θαη δηςνύζαλ γηα γλώζεηο, λα κεηαβαίλνπλ ζηηο πόιεηο ηεο γεηηνληθήο Ηηαιίαο, όπσο ε Βελεηία, ε Πάληνβα, ν Ρώκε, ε Φισξεληία γηα λα ζπνπδάζνπλ ζηα θεκηζκέλα παλεπηζηήκηά ηνπο. ηηο επόκελεο ζειίδεο ζα παξνπζηάζνπκε ηα νλόκαηα θαη όζα ςήγκαηα πιεξνθνξίαο κπνξέζακε λα ζπγθεληξώζνπκε γηα ιίγνπο αθόκα ειιεληθήο θαηαγσγήο ινγίνπο πνπ ζπνύδαζαλ ζηα επξσπατθά παλεπηζηήκηα θαη ε ζπκβνιή ηνπο ήηαλ ηζνδύλακε κε ησλ 167 ινγίσλ πνπ ήδε γλσξίζακε. Δπεηδή όπσο είπακε ηα ζηνηρεία πνπ έρνπκε γη’ απηνύο είλαη ειιηπή, ε παξνπζίαζή ηνπο ζα γίλεη κε αιθαβεηηθή ζεηξά, ζε αληίζεζε κε ηνπο πξώηνπο 167 πνπ ε παξνπζίαζή ηνπο έγηλε κε ρξνλνινγηθή ζεηξά (έηνπο ζαλάηνπ ηνπο). ην επξεηήξην ζα ηνπνζεηεζνύλ αιθαβεηηθά ζηελ ίδηα ζηήιε κε ηνπο πξνεγνύκελνπο αιιά πξν ηνπ αξηζκνύ ηνπο ζα κπεη ε επηζήκαλζε λλ (λοιποί λόγιοι)
[250]
168. Αλδξένπ Ζθίαξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ζθίαξ Ακδνέμο ήηακ θόβζμξ ημο 16μο αζώκα από ηδκ Κνήηδ. Έγδζε ζημ Πανίζζ. Μεηάθναζε πμίδζδ ημο Ακαηνεόκηα.
169. Αλδξνύηζεο Αθμΐζζμξ (17μξ αζώκαξ) Ο Αθμΐζζμξ Ακδνμύηζδξ βεκκήεδηε ζηδκ Κύπνμ. πμύδαζε ζημ Διιεληθό Γπκλάζην ηνπ Αγίνπ Αζαλαζίνπ ηδξ Ρώιδξ ηαζ ακαβμνεύηδηε δζδάηηςν ηδξ εεμθμβίαξ ηαζ θζθμζμθίαξ. Πνμζπώνδζε ζημκ νςιαζμηαεμθζηζζιό ηαζ έβζκε έκαξ από ημοξ ζθμδνμύξ πμθέιζμοξ ηδξ Ακαημθζηήξ Δηηθδζίαξ. Γίδαλε βζα πμθθά πνόκζα εεμθμβία ζηδκ Μπμθόκζα.
170. Βαξλαζάο Μζπαήθ (;) Ο Μζπαήθ Βανκαζάξ βεκκήεδηε ζηδ Υίμ ημκ 16μ ή 17μ αζώκα. Δηπαζδεύηδηε ζηδ Ρώιδ ηαζ έβζκε ηαεδβδηήξ ηδξ εθθδκζηήξ βθώζζαξ. Πνμζέθενε οπδνεζίεξ ζηδκ Βζαθζμεήηδ ημο Βαηζηακμύ.
[251]
171. Άββεθμξ Βεληδέινο (17μξ αζώκαξ) Ο Άββεθμξ Βεκζγέθμξ βεκκήεδηε ζηδκ Αεήκα. Μεηαηζκήεδηε ζηδκ Ηηαθία βζα ζπμοδέξ ηαζ ιεηά ηδκ απμθμίηδζή ημο δζμνίζηδηε δάζηαθμξ ημο Διιεληθνύ Φξνληηζηεξίνπ ηδξ Βεκεηίαξ, όπμο δίδαλε ηα έηδ 1634-39. οκέβναρε εεμθμβζηέξ ηαζ θζθμζμθζηέξ πναβιαηείεξ.
172. Βιαζηόο Γεώνβζμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Γεώνβζμξ Βθαζηόξ, βκςζηόξ ηαζ ςξ Πμοκζαθέημξ, βεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ. πμύδαζε ηαζ ενβάζηδηε ζηδκ Βεκεηία. Δθάπζζηα άθθα βκςνίγμιε βζ’ αοηόκ, εηηόξ ημο όηζ επζιεθήεδηε ηδκ έηδμζδ ηςκ Μελαίσλ Δθδόζεσλ ηάπμζμο Υνζζηόθμνμο Σγακέημο.
173. Βιαζηόο Μακμοήθ (16μξ -17μξ αζώκαξ) Ο Μακμοήθ Βθαζηόξ από ηδκ Κνήηδ ήηακ πζεακώξ ζοββεκήξ ημο Μεθέηζμο Βθαζημύ. Γκςνίγμιε όηζ ημ 1592 ζπμύδαγε ζηδκ Πάκημαα ηαζ ιεηά ηζξ ζπμοδέξ ημο έγδζε ζηδ Βεκεηία όπμο απέηηδζε θήιδ ςξ θόβζμξ.
[252]
174. Βνπβνύιηνο Νζηόθαμξ (17μξ αζώκαξ) Ο Νζηόθαμξ Βμοαμύθζμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ. πμύδαζε ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα ζαηνζηή ηαζ θζθμζμθία, Καηά ηα έηδ 1687-1690 δίδαζηε ζημ Διιεληθό Φξνληηζηήξην ηδξ Βεκεηίαξ. Έβναρε δζάθμνα επζβνάιιαηα.
175. Βνπζηξώληνξ Γεώνβζμξ (;-1610) Ο Γεώνβζμξ Βμοζηνώκζμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κύπνμ. πμύδαζε εεμθμβία ζηδ Ρώιδ ηαζ ήηακ άνζζημξ βκώζηδξ ηδξ εθθδκζηήξ, θαηζκζηήξ ηαζ ζηαθζηήξ βθώζζαξ. Αζπάζηδηε ημ νςιαζμηαεμθζηό δόβια ηαζ ηαηαηάπεδηε ζημ Σάβια ηςκ Ηδζμοσηώκ. Έβναρε εεμθμβζηά ζοββνάιιαηα.
176. Γεθάπνινο (15μξ αζώκαξ) Σα ιμκαδζηά ζημζπεία πμο δζαεέημοιε βζα ημκ Γεηάπμθμ, είκαζ όηζ ηαηαβόηακ από ηδκ Κύπνμ ηαζ ημ 1480 πνδιάηζζε πνύηακδξ (rector juristarum) ημο πακεπζζηδιίμο ηδξ Φθςνεκηίαξ.
[253]
177. Εεξβόο Κωκζηακηίκμξ (16μξ αζώκαξ) πςξ ηαζ βζα ημκ πνμδβμύιεκμ (Γεηάπμθμ), ηα ιμκαδζηά ζημζπεία πμο δζαεέημοιε είκαζ όηζ μ Κςκζηακηίκμξ Εεναόξ είπε βεκκδεεί ζηδκ Κνήηδ ηαζ έγδζε ηαζ ζπμύδαζε ζηδκ Πάκημαα, ημκ 16μ αζώκα.
178. Κνληαιένο Χνζζηόθμνμξ (16μξ αζώκαξ) Ο (πζεακώξ) ηνδηζηήξ ηαηαβςβήξ Υνζζηόθμνμξ Κμκηαθέμξ ή Κμκημθέμξ βεκκήεδηε ζηα Κύεδνα. πμύδαζε ιε οπμηνμθία ζημ Δθθδκζηό Γοικάζζμ ηδξ Ρώιδξ. Έβναρε ζηα θαηζκζηά Πεξί ςπρήο.
179. Κππξηαλόο (16μξ αζώκαξ) Σα ιμκαδζηά ζημζπεία πμο δζαεέημοιε βζα ημκ Κοπνζακό, είκαζ όηζ ηαηαβόηακ από ηδκ Κύπνμ ηαζ όηζ πνδιάηζζε πνύηακδξ (rector juristarum) ημο πακεπζζηδιίμο ηδξ Φθςνεκηίαξ δζαδεπόιεκμξ ημκ ζοιπαηνζώηδ ημο Γεηάπμθμ.
[254]
180. Λάζθαξεο Νζηόθαμξ (16μξ αζώκαξ) Σα ζημζπεία ζπεηζηά βζα ημκ θόβζμ Νζηόθαμ Λάζηανδ είκαζ εθάπζζηα. Γκςνίγμοιε όηζ είπε βεκκδεεί ζηδκ Κνήηδ ηαζ όηζ δίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα ζηδ Βεκεηία ημο 16μο αζώκα.
181. Λάζθαξηο Φναβηίζημξ (16μξ αζώκαξ) Ο Φναβηίζημξ Λάζηανζξ ήηακ ακζρζόξ ημο Ηακμύ Λάζηανζ, βόκμξ ηδξ βκςζηήξ αογακηζκήξ μζημβέκεζαξ. Έβναρε ημ ένβμ εκεηώζεηο εηο Ζιηόδσξνλ πμο εηδόεδηε ζηδ Βεκεηία ημ 1534.
182. Λνγαξάο Θεμθάκδξ (16μξ αζώκαξ Καζ βζα ημκ θόβζμ ημο 16μο αζώκα Θεμθάκδ Λμβανά, εθάπζζηεξ πθδνμθμνίεξ δζαεέημοιε. Ήηακ Κύπνζμξ ηαζ ημ 1575 ανζζηόηακ ζηδκ Βεκεηία, όπμο επζιεθήεδηε ηδκ έηδμζδ ημο Δοαββεθίμο ζηδκ εθθδκζηή βθώζζα.
[255]
183. Μαπξνκάηεο Ηωάκκδξ (16μξ αζώκαξ) Ο Ηςάκκδξ Μαονμιάηδξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα. Έγδζε ζηδκ Βεκεηία (πνμθακώξ ζπμύδαζε εηεί ή ζηδκ Πάκημαα) ηαζ ζηδκ Νάπμθδ. Υνδιάηζζε αζαθζμεδηάνζμξ ηδξ Βζαθζμεήηδξ ηδξ Νάπμθδξ ηαζ ζοκέηαλε ηαηάθμβμ ηςκ πεζνμβνάθςκ ηαζ ηςκ αζαθίςκ πμο οπήνπακ ζ’ αοηήκ.
184. Νεζηώηεο Νζηόθαμξ (16μξ αζώκαξ;) Σα ιόκα ζημζπεία πμο έπμιε βζα ημκ θόβζμ Νζηόθαμ Νδζζώηδ είκαζ όηζ βεκκήεδηε ζηδ Υίμ ηαζ ζπμύδαζε ζηδκ Ηηαθία. Έβζκε βκςζηόξ βζα ηδκ ηαηάνηζζή ημο ζηδκ εθθδκζηή ηαζ θαηζκζηή θζθμζμθία ηαζ βθώζζα. Δπίζδξ έβναρε πμίδζδ ζηδκ εθθδκζηή.
185. Πνιπθαιάο Γεώνβζμξ (1665-1717) Ο ζαηνμθζθόζμθμξ Γεώνβζμξ Πμθοηαθάξ βεκκήεδηε ζηδκ Κεθαθμκζά. πμύδαζε ζηδ Βεκεηία ηαζ ημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πάκημαα όπμο ηαζ ακαβμνεύηδηε δζδάηηςν ηδξ ζαηνζηήξ. Μζθμύζε εθθδκζηά, θαηζκζηά, ζηαθζηά ηαζ νςζζηά. Δπέζηνερε ζηδκ Κεθαθμκζά όπμο άζηδζε ημ επάββεθια ημο βζαηνμύ. Ανβόηενα εβηαηαζηάεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμύπμθδ, όπμο έβζκε εονύηενα βκςζηόξ. Πνμζηθήεδηε ζηδ Ρςζία ηαζ δζεηέθεζε πνμζςπζηόξ βζαηνόξ ημο ηζάνμο Πέηνμο Α’ (ημο Μεβάθμο) ηαζ ηδξ ηζανίκαξ Μεβάθδξ Αζηαηενίκδξ. [256]
186. Ρίθεο ηοθζακόξ (16μξ αζώκαξ) Ο ηοθζακόξ Ρίηδξ βεκκήεδηε ζηδκ Κένηονα. πμύδαζε ζηδκ Ηηαθία ηαζ έγδζε εηεί. Αζπμθήεδηε ιε ηδκ ακηζβναθή εθθδκζηώκ πεζνμβνάθςκ ηαζ ηςδίηςκ. Έβναρε εεμθμβζηά ζοββνάιιαηα.
187. θνξδύιηνο Παύθμξ (17μξ αζώκαξ) Ο Παύθμξ ημνδύθζμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ. Μεηά ηδκ ηαηάθδρδ ημο κδζζμύ από ημοξ Σμύνημοξ ιεηαηζκήεδηε ζηδκ Ηηαθία, πμύδαζε ζημ Πακεπζζηήιζμ ηδξ Φενάνα ηαζ ανβόηενα δίδαλε ηδκ εθθδκζηή βθώζζα. Σμ ιόκμ πμο βκςνίγμοιε αηόια βζα ημκ ημνδύθζμ είκαζ όηζ έβναρε ηδκ ζζημνία ηδξ εηηθδζίαξ ηδξ Ρααέκκαξ.
188. Σνξηάλλνο Νζηόθαμξ (16μξ αζώκαξ) Ο Νζηόθαμξ Σμνζάκκμξ βεκκήεδηε ζηδκ Κνήηδ. Γεκ λένμοιε πόηε έθοβε από ημ κδζί. Δνβάζηδηε ςξ ηαθθζβνάθμξ ηαζ ααζζθζηόξ ακηζβναθέαξ ημο ααζζθζά ηδξ Ηζπακίαξ Φζθίππμο Β’. οκέηαλε ημκ ηαηάθμβμ ηςκ πεζνμβνάθςκ ηδξ αζαθζμεήηδξ ηςκ ακαηηόνςκ Δζημνζάθ.
[257]
189. Σξίκεο Φναβηίζημξ Ηωάκκδξ (;-1627) Ο Φναβηίζημξ Σνίιδξ βεκκήεδηε ζηδκ Αεήκα πμύδαζε ζηδκ Ηηαθία ηαζ δίδαλε εθθδκζηή θζθμθμβία ζημ πακεπζζηήιζμ ηδξ Πίγαξ, όπμο ηαζ πέεακε.
Βπδαληηλό ρεηξόγξαθν κε θείκελν από ηα Πμθζηζηά ηνπ Αξηζηνηέιε
[258]
ΑΛΦΑΒΗΣΙΚΟ ΕΤΡΕΣΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΣΩΝ ΚΑΣΑ ΑΡΙΘΜΗΣΙΚΗ ΘΕΗ ΣΟ ΚΕΙΜΕΝΟ {Όπου (λλ) = λοιποί λόγιοι} Αβαθθζακόξ Θεόδςνμξ………………………………………. …….. 38 Άββεθμξ Υνζζηόθμνμξ………………………………………………. 136 Αβζμιαύναξ Ηςάκκδξ ………………………………………………… 124 Αβηςκίηδξ (βιέπε Κπξηαθόο) Αδναιοηηδκόξ Διιακμοήθ …………………………………………….27 Αημιζκάημξ (βιέπε Υσληάηεο) Αηηζαηόξ Νζηόθαμξ…………………………………………… ….... 37 Αθάηζμξ Λέςκ ……………………………………………………… 146 Αθειάκκμξ Νζηόθαμξ ……………………………………………….. 131 Αθέλακδνμξ Γεςνβίμο ……………………………………………….. 39 Ακδνέμο Ζθίαξ ……………………………………………..….(ιι) 168 Ακδνμύηζδξ Αθμΐζζμξ ……………………………………….. (ιι) 169 Απμζηόθδξ Ανζζηόαμοθμξ ή Ανζέκζμξ ……………………………… 62 Απμζηόθδξ ή Απμζηόθζμξ Μζπαήθμξ………………………………... 25 Ανβονόπμοθμξ Ηςάκκδξ……………………………………………..… 29 Ανημύδζμξ Πέηνμξ………………………………………………….. 133 Ανιόκζμξ μ Αεδκαίμξ ……………………………………………….. 40 Απξίζπαο Ησάλλεο (Giovanni Aurispa), Ηηαιόο………………………15 Βάιια Λνξέληζν (Lorenzo Valla), Ηηαιόο…………………………. 14 Βάθζαιμξ Γεώνβζμξ………………………………………………….. 66 Βανθαάι Βενκάνδμξ (Καθαανόξ)…………………………………...… 4 Βανθέηαξ Μανίκμξ……………………………………………………. 41 Βανκαζάξ Μζπαήθ ………………………………………….… (ιι) 170 Βαζζθζηόξ-Ζναηθείδδξ Ηάηςαμξ …………………………………….. 71 Βεκζγέθμξ Άββεθμξ ………………………………………….… (ιι) 171 Βενβίηζμξ Άββεθμξ…………………………………………………… 76 Βδζζανίςκ Βαζίθεζμξ (θαξδηλάιηνο)………………………….……… 23 Βθαζηόξ Γεώνβζμξ …..…………………………………….… (ιι) 172 Βθαζηόξ Μακμοήθ …..…………………………………….… (ιι) 173 Βθαζηόξ Μεθέηζμξ …………………………………………………….129 Βθαζηόξ Νζηόθαμξ …………………………………………………… 55 [259]
Βθάπμξ Γενάζζιμξ…………………………………………………… 149 Βνθάθηνο (Giovanni Boccaccio), Ηηαιόο…………………….……… 7 Βνιθ Ηεξώλπκνο (Hieronymus Wolf), Γεξκαλόο…………………. 78 Βμοαμύθζμξ Νζηόθαμξ …..……………………………………. (ιι) 174 Βμοζηνώκζμξ Γεώνβζμξ ………………………………………… (ιι) 175 Βνμκηόπμοθμξ Ηςάκκδξ ………………………………………………. 94 Γαγήξ Θεόδςνμξ ………………………………………………...……. 24 Γειζζηόξ-Πθήεςκ Γεώνβζμξ…………………………………………… 13 Γειζζηόξ Ηςάκκδξ …………………………………………………… 95 Γεκκάδζμξ πμθάνζμξ (παηξηάξρεο)…………………………………... 21 Γθνπαξίλν Γθνπαξίλη (Guarino Guarini), Ηηαιόο…………… …. 16 Γθογώκζμξ ή Γθοηγμύκδξ Διιακμοήθ ……………………………… 96 Γθοηύξ Νζηόθαμξ …………………………………………………… 151 Γμκέιδξ ηζπίςκ …………………………………………………… 154 Γναδεκίβμξ Αθμΐζζμξ-Αιανόζζμξ…………………………………….. 148 Γνδβμνόπμοθμξ Ηςάκκδξ ……………………………………………., 52 Γαιζθάξ Ακηώκζμξ …………………………………………………… 49 Γαιζθάξ Γδιήηνζμξ ………………………………………………….. 42 Γεαανήξ Μαηεαίμξ ………………………………………………….. 80 Γεηάδομξ Ημοζηίκμξ …………………………………………………. 60 Γεηάπμθμξ……………………………………………………… (ιι) 176 Γειέζηζημξ (βιέπε Πεπάλνο) Γεκόνεξ Ηάζςκ……………………………………………………….. 86 Γεκόνεξ Πέηνμξ………………………………………………………. 97 Γζαζςνίκμξ ή Γζαζμνζκόξ Ηάηςαμξ………………………………… 70 Γζπθμααηάηγδξ Θςιάξ ………………………………………………. 65 Γμύηαξ Γδιήηνζμξ……………………………………………………. 98 Έπανπμξ Ακηώκζμξ ………………………………………………….. 75 Έξαζκνο, (Desiderius Erasmus) Οιιαλδόο ……………………… 64 Δνιώκοιμξ ή Υανζηώκοιμξ Γεώνβζμξ ……………………………….. 53 Δοδαζιμκμβζάκκδξ Ακδνέαξ ………………………………………….. 99 Εακκεηίκμξ Γζμκύζζμξ ………………………………………………… 74 Εεναόξ Κςκζηακηίκμξ………………………………………….. (ιι) 177 Εήκμξ Απόζημθμξ…………………………………. ………………. 155 Εοβμιαθάξ Θεμδόζζμξ ……………………………………………….. 121 Εοβμιαθάξ Ηςάκκδξ ………………………………………………….. 82 Ζναηθείδδξ (αθέπε Βαζηιηθόο) [260]
Θεμημηόπμοθμξ Γμιήκζημξ (El Greco).............................................. 126 Θεόθζθμξ μ Κμνοδαθθεύξ……………………………………………. 138 Θεζζαθμκζηεύξ Γδιήηνζμξ…………………………………………. 100 Ηενειίαξ Σνακόξ (παηνζάνπδξ)………………………………………… 89 Ημοζηζκζάκδξ Αθέλακδνμξ ……………………………………..… . 101 Ηζίδςνμξ ημο Κζέαμο ( θαξδηλάιηνο) ……………………………….… 17 Ηςζήθ Πθμοζζαδδκόξ, (επίζθνπνο)……………………………………. 36 Κααάζζθαξ οιεώκ ………………………………………………….. 102 Καθαθάηδξ Γεώνβζμξ…….……………………………………. …. 163 Καθθένβδξ ή Καθθζένβδξ Ακηώκζμξ…………………………………… 92 Καθθένβδξ ή Καθθζένβδξ Εαπανίαξ…………………………………… 59 Καθθζάηδξ Νζηόθαμξ ……………………………………………….. 162 Κάθθζζημξ Ακδνόκζημξ…………………………………………..…… 28 Καθμζύκαξ Ακηώκζμξ……………………………………………..... 103 Καθμύδδξ Ανζέκζμξ …….…………………………………… …… 156 Κακααμύηγδξ Ηςάκκδξ ………………………………………… …… 43 Κανηάκμξ Ηςακκίηζμξ ………………………………………………… 104 Καηάκδξ Θςιάξ ……………………………………………………. 165 Καηδθόνδξ Ακηώκζμξ ………………………………………………. 157 Κζβάθαξ Ηθανίςκ ………………………………………………….. 158 Κζβάθαξ Ηςάκκδξ……………………………………………………. 150 Κμιδκόξ (αθέπε: Παπαδόπνπινο) Κμκηαθέμξ Υνζζηόθμνμξ……………………………………… (ιι) 178 Κμκηανήξ Γεώνβζμξ…………………………………………………. 159 Κμκημαθάηαξ Ακηώκζμξ…………………………………………….. 44 Κμνέζζμξ Γεώνβζμξ…………………………………………………. 143 Κμνκάνμξ Βζηζέκηγμξ ……………………………………………….. 125 Κμνςκαίμξ Σγάκεξ …………………………………………………… 105 Κμοκάδμξ Ακδνέαξ ………………………………………………….. 106 Κμύνζμοθαξ Νζηόθαμξ……………………………………………… 141 Κνζηόπμοθμξ Μδηνμθάκδξ ………………………………………… 137 Κξνύζνο Μαξηίλνο (Martin Crusius) Γεξκαλόο.............................. 122 Κοδώκδξ Γδιήηνζμξ …………………………………………………. 8 Κοπνζακόξ…………………………………………………… (ιι) 179 Κπξηαθόο Αγθσλίηεο (Ciriaco de Pizzicolli di Ancona), Ηηαιόο…… 18 Κύνζθθμξ Α’ Λμύηανζξ (Παηξηάξρεο)……………………………… 135 Κςηημύκζμξ Ηςάκκδξ ……………………………………………….. 142 [261]
Λάζηανζξ Ηακόξ ………………………………………………………. 63 Λάζηανζξ Κςκζηακηίκμξ …………………………………………….. 48 Λάζηανδξ Νζηόθαμξ…………………………………………… (ιι) 180 Λάζηανζξ Φναβηίζημξ………………………………………… (ιι) 181 Λεμκάνδμξ μ Υίμξ ……………………………………………………. 19 Λεόκζημξ ή Λαόκζημξ Γδιήηνζμξ ……………………………………. 45 Λήζηανπμξ Μζπαήθ-Δνιόδςνμξ …………………………………… 91 Λμβανάξ Θεμθάκδξ…………………………………………… (ιι) 182 Λμθθίκμξ Αθμΰγζμξ …………………………………………………. 130 Λμογζκζάκμξ ηέθακμξ………………………………………………… 88 Λμοηάκδξ Νζηόθαμξ ………………………………………………. 107 Μαθαλόξ Μακμοήθ …………………………………………………… 81 Μαλνύηηνο Άιδνο (Aldo Manuzio), Ηηαιόο ……………………… 56 Μάλζιμξ μ Γναζηόξ Σνζαώθδξ ……………………………………….. 68 Μαναθανάξ (βιέπε θνξδίιεο) Μανβμύκζμξ Μάλζιμξ ……………………………………………….. 118 Μάνμοθμξ-Σανπακζώηδξ Μζπαήθ…………………………………….. 35 Μαονόθοημξ Φναβηίζημξ …………………………………………….. 77 Μαονμιιάηδξ Ηςάκκδξ………………………………………… (ιι) 183 Μειάγρζσλ Φίιηππνο (Philipp Melanchthon), Γεξκαλόο ………… 69 Μεθέηζμξ Α’ Πδβάξ (παηξηάξρεο) ……………………………………. 117 Μεθζζζδκόξ Μαηάνζμξ …………………………………………….. 84 Μζθζζζδκόξ Νζηδθόνμξ…………………………………………….. 134 Μεηαλάξ Νζηόδδιμξ ………………………………………………… 139 Μδκζάηδξ Ζθίαξ……………………………………………………… 164 Μζκδόκζμξ ή Μεκηόκζμξ Λεμκάνδμξ…………………………………. 120 Μμζπόπμοθμξ Μακμοήθ ……………………………………………. 3 Μόζπμξ Γδιήηνζμξ …………………………………………………. 46 Μόζπμξ Ηςάκκδξ.……………………………………………………. 33 Μμοζμύνμξ Μάνημξ …………………………………………………. 58 Νενμύθδξ Αθέλακδνμξ……………………………………………….. 108 Νδζζώηδξ Νζηόθαμξ ………………………………………… (ιι) 184 Νμηανά Άκκα…………………………………………………………. 51 Νμύηζμξ Ακδνόκζημξ ή Νίηακδνμξ…………………………………….109 Παθαζμηάπαξ Ηςζαθάη……………………………………………….. 87 Παθαζμηάπαξ Κςκζηακηίκμξ ………………………………………… 110 Παθαζμθόβμξ Ηάηςαμξ……………………………………………….. 83 [262]
Παπαδόπμοθμξ-Κμικδκόξ Νζηόθαμξ……………………………….. 166 Παημύζαξ Ηςάκκδξ…………………………………………………. 160 Πεπάκμξ ή Γειέζηζημξ Γδιήηνζμξ. ………………………………….. 161 Πεηξάξρεο (Francesco Petrarca), Ηηαιόο…………………………… 6 Πίθν ληειιά Μηξάληνια (Pico della Mirandola), Ηηαιόο................... 32 Πζθάημξ Λεόκηζμξ μ Καθαανόξ ………………………………………... 5 Πθακμύδδξ Μάλζιμξ…………………………………………………….. 2 Πθήεςκ (βιέπε Γεκηζηόο) Πθμοζζδζακόξ (βιέπε Ησζήθ) Πμεμηάηανμξ Λμοδμαίημξ ……………………………….………….. 54 Πνιηηηαλόο Άγγεινο (Angelo Poliziano), Ηηαιόο………………..…… 31 Πμθοηαθάξ Γεώνβζμξ……………………………………………….. 185 Πόνημξ Αζιίθζμξ …………………………………………………… 123 Πόνημξ Φναβηίζημξ…………………………………………………….79 Ράθθδξ Γδιήηνζμξ …………………………………………………. 47 Ρίηδξ ηοθζακόξ………………………………………………… (ιι) 186 Ρμδζκόξ Νεόθοημξ ……………………………………………………. 145 Ρόζμξ ή Ρώζμξ Ηςάκκδξ …………………………………………….. 57 άνμξ Νζηόθαμξ …………………………………………………….. 152 εαήνμξ Γαανζήθ………………………………………………………127 εημοκδζκόξ Νζηόθαμξ………………………………………………… 20 ημνδίθδξ ή Μαναθανάξ Εαπανίαξ…………………………………… 85 ημνδύθζμξ Παύθμξ…………………………………………... (ιι) 187 ημύθμξ Φναβηίζημξ………………………………………………… 153 μθζακόξ Μζπαήθ…………………………………………………….. 72 μθζακόξ Νζηόθαμξ ………………………………………………….. 67 πακδμοβίκμξ Θεόδςνμξ …………………………………………….. 111 ηέθαλνο Δξξίθνο (Henri Estienne), Γάιινο …………………… 93 ηναηδβόξ Ακηώκζμξ ……………………………………………….. 167 ονίβμξ Μεθέηζμξ …………………………………………………… 144 ςγόιεκμξ Ηάζςκ…………………………………………………… 112 ςγόιεκμξ Ηςάκκδξ …………………………………………………. 132 Σανπακζώηδξ Ηςάκκδξ ……………………………………………….. 73 Σμιαίμξ Νζηόθαμξ ……………………………………………………. 61 Σμνζακόξ Νζηόθαμξ……………………………………………. (ιι) 188 Σνακόξ (αθέπε: Ηεξεκίαο) Σναπεγμύκηζμξ Ακδνέαξ ………………………………………………113 [263]
Σναπεγμύκηζμξ Γεώνβζμξ…………………………………………...…. 22 Σνζαζγάκμξ Θςιάξ …………………………………………………….114 Σνζαώθδξ Ηάηςαμξ …………………………………………………. 115 Σνίιδξ Φναβηίζημξ Ηςάκκδξ…………….…………………….. (ιι) 189 Φζθανάξ Λεμκάνδμξ ………………………………………………… 147 Φίιειθνο Φξαγθίζθνο (Francesco Filelfo), Ηηαιόο……………… 26 Φηηζίλν Μαξζίιην (Marsilio Ficino), Ηηαιόο……………………… 34 Φθαββίκδξ Θςιάξ……………………………………………………. 140 Φόνηζμξ Άββεθμξ…………………………………………………….. 116 Φμονθάκμξ Γακζήθ ………………………………………………….. . 90 Φςηάξ Ηςάκκδξ (Juan de Fuca) ........................................................... 119 Υαθημημκδύθδξ Γδιήηνζμξ ………………………………………… 54 Υαθημημκδύθδξ Λαόκζημξ…………………………………………… 30 Υανζηώκοιμξ (βιέπε Δξκώλπκνο) Υμνηαζιέκμξ Ηςάκκδξ ………………………………………………. 12 Υνοζμθςνάξ Γδιήηνζμξ…………………………………………….. 11 Υνοζμθςνάξ Μακμοήθ……………………………………………….. 9 Υνοζμθςνάξ Ηςάκκδξ ………………………………………………… 10 Υύπαξ ή Υίπαξ Ναεακαήθ……………………………………………. 128 Υςκζάηδξ ή Αημιζκάημξ Νζηήηαξ ……………………………………… 1
[264]