Stemband magazine #8 by Koor&Stem vzw

2016

E N I Z A G MA # 08 DRIE

Juli Aug Sept

OOR & STEM A ZINE VA N K 021 AG M S K IJ M A A NDEL ost - P 8 02

Afgiftek an

toor Leuv

en M as sP

ilcott h C b o met B 0 alten en 1 tenor w e i v r Inte 00.00 pranen, 2 so 130.000

tje? ud kuns o k n e e n, n werve e d e l r o Ko t stappenplan

V.U. Koenraad De Meulder, Zirkstraat 36, B-2000 Antwerpen © Coverfoto: Alma Musica © Noortje Palmers

B e k no p

rd het woo n a a t n le Jong Tta illon Xander

Al zingend bruggen bouwen Reportage

Koorleden werven, een koud kunstje?

Jong talent aan het woord

Xander Tillon

Kunstparticipatie in de vrije tijd blijft populair

Cd kort

Koor wereld

EEN GEZONDE GEEST, WEET JE WEL Wanneer dit nummer in de bus valt, loopt het EK voetbal op zijn eind. Een goed moment om stil te staan bij de de relatie tussen sport en muziek. Beide dragen bij tot dat onverwoestbare paradigma: een gezonde geest in een gezond lichaam. Hoeveel keer hebben we al niet gezegd dat zingen en musiceren een positief effect heeft op de intellectuele, sociale en emotionele ontwikkeling van mensen? Wat waar is voor muziek geldt evenzeer voor sport. Een uurtje sporten is goed voor je lichaam, het brengt je tot rust. Muziek en sport zouden twee handen op één buik moeten zijn, maar de realiteit is anders. Het is beschamend hoeveel geld in de sport omgaat: dure voetbalstadia, exuberante lonen, gigantische transfersommen, televisierechten, merchandising, enz. Het is nauwelijks te vatten. Het budget voor de muzieksector verdwijnt

NIEUWE BESTUURSPLOEG

130.000 sopranen, 200.000 alten en 1 tenor Interview met Bob Chilcott

Repertoiretips

Marc Van de Looverbosch over 100 jaar deCHORALE

Nieuwe partituren op Koorklank Vliegtuig tegen Pilatus, Let down the bars

Agenda Koor&Stem

Koor zoekt dirigent

Column

daarbij vergeleken in het niets. Elk koor, elk ensemble, elk orkest, elke muziekeducatieve organisatie is permanent en met wisselend succes op zoek naar financiële middelen. De laatste ronde van het Kunstendecreet toont aan hoe schrijnend de toestand is. Het argument dat er geen geld zou zijn voor de muzieksector, klopt niet. Er schort iets aan de herverdeling van de middelen. Met bijvoorbeeld 1% taks op het jaarlijkse budget van de voetbalwereld voor reclame en televisierechten, kan er een flinke impuls geven worden aan de muziekwereld… Onze samenleving kan er alleen maar beter van worden als de muziek- en sportwereld samen zouden kunnen zorg dragen voor dat gezonde evenwicht tussen geest en lichaam. ––– Koenraad De Meulder, directeur Koor&Stem

De leden van de Algemene Vergadering van Koor&Stem aanvaardden eind mei unaniem het voorstel van de Raad van Bestuur met betrekking tot de nieuwe bestuursploeg. Die bestaat uit 10 leden. We nemen afscheid van 4 bestuursleden en er zijn 6 nieuwkomers. Thomas De Baets wordt de nieuwe voorzitter, Theo Gielen penningmeester. Met veel vriendschap en waardering nemen we afscheid van Paul Schollaert en Michaël Scheck als leden van de Algemene Vergadering. De Algemene Vergadering bracht ook hulde aan de leden van de Raad van Bestuur die vertrekken: Jean Smeets, Ignace

Thevelein, Urbain Van Asch en Carl Van Eyndhoven. Carl Van Eyndhoven werd in de bloemetjes gezet voor zijn rol als voorzitter van Koor&Stem in de voorbij 8 jaar. De mandaten van Sofie Brockmans, Inez Carsauw, Kristien Vrancken en Kris Wittevrongel werden verlengd. De Algemene Vergadering nam ook 6 nieuwe bestuurders op in de Raad van Bestuur: Alexander Declercq, Thomas De Baets, Theo Gielen, Marc Van den Borre, Valerie De Craene en Sebastiaan van Steenberge. Thomas De Baets (°1982) is de nieuwe voorzitter van Koor&Stem vzw. Hij is docent en senior onderzoeker muziekpedagogie aan LUCA School of Arts – Campus Lemmens in Leuven. Hij is er coördinator van de afstudeerrichting muziekpedagogie en van de onderzoeksgroep Music Education & Therapy. Sinds 2015 is hij Vice President van de European Association for Music in Schools (EAS). En we kennen Thomas uiteraard ook als componist van kinderliederen.

CULTUURMARKT

Op zondag 28 augustus vindt opnieuw de jaarlijkse Cultuurmarkt plaats in Antwerpen. Ook Koor&Stem en onze buurorganisaties (Open Doek en Fameus) zorgen voor een aangepast programma die dag van 11 uur tot 18 uur. Onder het thema URBAN kan je onderstaande activiteiten rond zingen meemaken. WORKSHOP POPUP-KOOR Kom mee het nieuwe seizoen op gang trekken met leuke Nederlandstalige popsongs. Onder de begeesterende leiding van Erik Demarbaix werken we van 11 tot 12.30 uur aan swingende meerstemmige nummers die we achteraf op de Groenplaats (14.00 uur) en in de Hofstraat (15.00 uur) voor publiek zingen. Sfeer verzekerd! Deze workshop maakt deel uit van een traject (gratis). Op maandag 22 augustus oefenen we van 20 tot 22.30 uur in Zaal Zirkus al een eerste keer. Op zondag 28 augustus zetten we de puntjes op de i. Inschrijven is niet verplicht maar handig voor iedereen via info@koorenstem.be. FAST FORWARD Theatergroep Fast Forward gooide in het cultuurseizoen 2015-2016 hoge ogen met

Gelukkig zijn, een muzikale theaterproductie met anderstaligen. Het inspireerde onder andere muziektempel AB in Brussel tot succesvolle maandelijkse zangsessies van Nederlandstalige liedjes. De acteurs-zangers uit de theaterproductie Gelukkig zijn gaan vanaf nu bij Theater van A tot Z verder als koor, en op de Cultuurmarkt brengen ze enkele grote Vlaamse hits. Binnenplein Hofstraat, 13 tot 13.20 uur. Om 14.25 uur treedt deze groep ook op in de Kiosk op de Groenplaats. JUST FOR FUN Het vocale jazzaanbod in Vlaanderen is klein, maar gelukkig is er Just For Fun! De groep van 16 enthousiaste zangers bestaat dit jaar 20 jaar. Onder leiding van Johan De Lombaert specialiseren zij zich in vocale jazz- en poparrangementen. Het repertoire bevat close harmony,

CMAfficheA2.indd 1

10/05/16 12:01

bekende musical-, jazz- en filmmelodieën en een selectie van songs uit de jaren 50, 60, 70 en 80. Just for Fun biedt de toeschouwer een auditief en visueel spektakel met een extra nootje plezier. Binnenplein Hofstraat, 17 tot 17.20 uur.

KOORREGIE IN DRONGEN!

Onze halfjaarlijkse repertoiredag staat in het teken van koorregie. Docente Marijke de Wit (NL) laat als koorregisseur zangers communiceren met het publiek.

DOEWAP #3

Eind augustus verschijnt Doewap #3, de derde digibundel van Koor&Stem met liedjes voor in de klas met een hyperpopulair kinderthema: Sinterklaas. Verwacht je aan nieuwe Sinterklaasballads en oude bekenden in frisse arrangementen van Sven Van den Wyngaert en Jan Coeck. Wij zijn alvast enthousiast en organiseerden al navormingen voor leerkrachten. Neem een kijkje op onze website. www.doewap.be

Samen met Meta Stevens schreef zij het boek Koorregie. Handboek voor een betere podiumpresentatie. Op zaterdag 22 oktober ervaren we met haar wat koorregie is, hoe posities, houding en beweging van zangers op toneel de beleving van de muziek zowel bij de zangers als het publiek beïnvloeden. We laten je als deelnemer enkele weken op voorhand weten met welke eenvoudige koormuziek we zullen werken en vormen een koor waarmee Marijke aan de slag gaat. Daarnaast nodigen we een klein gastkoor uit zodat je ook als publiek kan ervaren wat koorregie bijdraagt tot het resultaat. Of zoals Jetse Bremer het verwoordt: ‘Marijke weet door haar regie de koren op een hoger niveau te tillen. Men komt vrij van de muziek en gaat zingen vanuit dat wat essentieel is. Expressie en inleving.’ Welkom!

Datum: zaterdag 22 oktober van 10:00 - 17:00 uur (in plaats van 1 oktober!) Locatie: Oude Abdij van Drongen, Drongenplein 26-27, 9031 Drongen: Prijs: €45 (leden), €55 (niet-leden), €25 (jonger dan 26 jaar), inclusief partituren, broodjeslunch, koffie/thee. Inschrijven via www.koorklank.be: Contact: Liesbeth Segers, liesbeth.segers@koorenstem.be, +32 (0)3 237 96 43

Over de positieve effecten van zingen en musiceren is al heel wat gezegd en geschreven. Zingen kan bijdragen tot een gezonde geest in een gezond lichaam. Toch? Maar wat als je voor een tijd uit de maatschappij verdwijnt, en achter de tralies belandt? Welke rol kan het zingen dan nog spelen? Is het nog steeds een optie, of is het een luxeproduct? We keken voor de gelegenheid over de gevangenismuren en gingen op zoek naar de gezongen waarheid achter de tralies. Zelf begeleidde ik aan het orgel gedurende vele jaren, op zondagochtend, een koortje gedetineerden in de gevangenis van Turnhout. Ik kon er merken hoe fijn het tiental zangers het vond om al zingend de eucharistievieringen mee op te luisteren en gezellig na te praten. Al improviserend aan het orgel verwerkte ik soms wel eens een ‘verzoeknummer’ van een gevangene. Uit de verhalen die bij zo’n aanvraag naar boven kwamen, kon ik afleiden dat de melodie die ze wilden horen hen een nostalgische reis naar een dierbaar verleden opleverde. Muziek maakt niet zelden een overweldigende indruk op gedetineerden. In het bijzonder op dagen als Moederdag of Kerstmis, merkte ik hoe eenvoudige liederen gevoelige snaren konden raken. Gastkoren die meerstemmige muziek

presenteerden in de gevangenis, vergrootten die impact alleen maar.

INDRUKWEKKEND En ze bestaan nog steeds, de koren die de tralies en goed vergrendelde deuren trotseren om de magie van de live-muziek, ook voor hen die voor een tijd van hun vrijheid beroofd zijn, toegankelijk te maken. Yvonne Van der Elst ging zowel met het Hagenkoor uit Herent als met het Arenbergkoor uit Heverlee al meermaals in Leuven Centraal zingen. ‘Ik vind het altijd heel indrukwekkend om in een gevangenis te gaan optreden’, vertelt ze. ‘De poorten die achter je gesloten worden, de strenge

AL ZINGEND BRUGGEN BOUWEN Yvonne Van der Elst ging zowel met het Hagenkoor uit Herent als met het Arenbergkoor uit Heverlee al meermaals in Leuven Centraal zingen. veiligheidsvoorschriften die je moet naleven, de stipte timing die je moet respecteren, het zorgt voor een bijzondere sfeer, nog voor je één noot gezongen hebt. De eucharistievieringen worden bijgewoond door gevangen met zeer verschillende nationaliteiten. We brachten ooit eens een Congolees liedje en meteen begonnen enkele gevangenen mee te zingen en te klappen. De gedetineerden houden enorm van liederen die doen denken aan hun land en achtergrond en dus houden we daar ondertussen rekening mee als we het programma samenstellen. Het zingen maakt telkens een diepe indruk op hen. En de omstandigheden op ons. Nadien is er een korte receptie en dan kan je napraten met de gedetineerden. Als je sommige mensen hun verhaal hoort vertellen, dan toon je vaak toch wel meer begrip voor hun daden en situatie.’

Bekend pianist Julien Libeer begeleidt het koortje in het detentiecentrum van Leuze-en-Hainaut.

EQUINOX Een ander initiatief rond zingen in de gevangenis, los van het opluisteren van de liturgie, komt van Equinox. Die organisatie is het geestelijk kind van de wereldberoemde pianiste Maria João Pires. Naast haar eigen carrière heeft zij zich ook altijd ingezet voor jongeren en kansarmen. Na de projecten die ze in haar geboorteland Portugal had opgezet, is ze ondertussen verbonden aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth. Zij ziet liefdadigheid als een vorm van bemiddelen tussen zij die privileges hebben en zij die ze niet hebben. Met Equinox wil ze de artistieke kwaliteit van de toptalenten uit de Muziekkapel Koningin Elisabeth delen met een publiek dat er niet zomaar toegang toe heeft: kinderen uit kansarme buurten, vaak met een multiculturele achtergrond, in België, of uit afgelegen en arme regio’s in Burundi. En sedert kort ook met gedetineerden. Equinox startte in april 2015 een eerste project voor een volwassen doelpubliek in het detentiecentrum van Leuze-en-Hainaut. De gevangenis opende in 2014 met het doel internering zo menselijk mogelijk te maken. Het centrum kan 300 mannelijke en 12 vrouwelijke gedetineerden opvangen. Het koor bestaat uit gedetineerden die wekelijks samenkomen om te zingen, de stem te ontdekken en ze verder te ontwikkelen. ‘Het is ook een manier voor deze mensen die een moeilijke periode doormaken, om nieuwe uitdrukkingsvormen te ontdekken’, aldus Zeno Popescu, alumnus van de Muziekkapel, die de koorleider van deze groep is. ‘Aan de poort laat ik mijn zorgen, identiteitskaart en gsm achter, en ik ga er met enkele gedetineerden aan het zingen. Het gaat over zangtechniek, over klankprojectie en allerlei dingen. Vooral dat je door het zingen de zorgen even kan doen vergeten, is heerlijk’, vertelt hij in een filmpje over dit knappe project. ‘Ik kies krachtige liederen die het fysieke aspect van het zingen centraal zetten. Ondertussen vertellen ze me ook over hun families.’ Op het filmpje zie je niemand minder dan pianist Julien Libeer die de zingende gedetineerden begeleidt. Ook hij is alumnus van de Muziekkapel Koningin Elisabeth, en leerling van Pires. Hij getuigde zopas in Knack over het begeleiden van dit koor in Leuze-en-Hainaut. ‘Als een gedetineerde na een repetitie naar me toekomt en zegt: ‘Vous m’avez fait voyager’, en ik weet dat die man de

eerste dertig jaar niet vrijgelaten zal worden, dan is dat betekenisvol. Ook voor mij. Dit is bagage die ik meeneem als ik de sonates van Beethoven instudeer. Dat is het gewicht dat ik toevoeg.’

Katrien Mestdagh van de De Rode Anthraciet, een vzw met een activiteitenaanbod sport en cultuur in gevangenissen.

RODE ANTRACIET De Rode Antraciet brengt in opdracht van de overheid met cultuur en sport zuurstof in de gevangenis en ook realisaties en verhalen uit de gevangenis naar buiten. De maximale interactie tussen gevangen en de buitenwereld staat voorop. Een heel ruim aanbod van sport en cultuur zorgt voor de sociale verbinding, voor zelfontplooiing en engagement. Uiteraard mag zingen daar niet bij ontbreken. Katrien Mestdagh is er verantwoordelijk voor de culturele projecten en ze vertelt over drie projecten die ze de voorbije jaren, in samenwerking met partners als vormingplus en Polyfante vzw, realiseerden. ‘Women on stage’ in de vrouwengevangenis van Brugge in 2013 bracht een koor van tien vrouwelijke gedetineerden en tien vrije burgers op de been. Ze maakten in de gevangenis van Brugge een voorstelling met naast het zingen ook performance en beeld. ‘Chantier detiné’ was een zangvoorstelling in de Leuvense hulpgevangenis. Vijftien vrouwen waren bereid om de hele zomer lang met een groep zingende gedetineerden samen te werken en een programma voor te bereiden dat tijdens het toenmalige Marktrock, werd opgevoerd. Tijdens het project werd zo veel mogelijk gewerkt met nummers die de gedetineerden zelf aanbrachten, sommigen schreven zelf teksten. De vrouwen, hun medegedetineerden en aanwezige muzikanten hielpen hen om de nummers vorm te geven, en ze uiteindelijk te brengen voor een overvolle binnenkoer. Verder bood de Rode Antraciet ook workshops gospel aan in meerdere gevangenissen. Ze repeteren dan een vijftal keer met koren die uitsluitend uit gedetineerden bestaan. De gedetineerden kiezen zelf nummers die hen raken, of een betekenis hebben voor hun taal of cultuur. ‘Bij de evaluatie van deze projecten werd telkens duidelijk dat ze zo nuttig zijn omdat het voor een deel ook een niet-talig aanbod is’, zegt Katrien Mestdagh. ‘Muziek reikt verder

dan communiceren met taal en dat werkt in de context van de gevangenis erg goed. Via het zingen kan je verhalen en emotie delen want iedereen heeft een link met muziek. Ik moet toegeven dat we ons eerst afvroegen of een kooraanbod in de gevangenis niet als oubollig zou worden opgevat, maar dat bleek helemaal niet zo. Door te zingen ontstaat een energie die verbindend werkt.’ De Rode Antraciet brengt een hele waaier aan initiatieven waarin dit vocale aanbod enkel projectmatig opduikt. ‘Het is financieel niet haalbaar om dit structureel of wekelijks te doen’, zegt Katrien Mestdagh. ‘Maar als er vrijwilligers zijn dit soort initiatieven in gevangenissen willen nemen dan zijn wij graag bereid om die dingen mee mogelijk te maken.’ ‘We doen ontzettend veel rond sport, cultuur, koken, tradities en rituelen of sociale vaardigheden. Het komt er telkens op neer om in te zetten op de eigen kwaliteiten van de gedetineerden en hen via die activiteiten naar nieuwe kansen in het leven toe te leiden. Voor sport of muziek is ook discipline nodig. Een opleiding of solliciteren zijn belangrijk, maar daarnaast hebben ze ook nood aan andere mogelijkheden om aan zichzelf te werken. Door contacten met anderen kunnen ze hun plaats in de samenleving terug vinden. Zingen kan hen daarbij helpen.’

In Leuven Centraal is er al vele jaren een zanggroepje actief dat de misvieringen opluistert. Dominicaan Joris Backeljauw is de dirigent.

WARME STEMMEN UIT LEUVEN CENTRAAL In Leuven Centraal is er al vele jaren een zanggroepje van gedetineerden actief die de misvieringen opluisteren. De dirigent is Joris Backeljauw, een dominicaan met een hart voor zingen en koorzingen in het bijzonder. ‘Ik heb vroeger wat piano gestudeerd en wat harmonie geleerd’, vertelt hij. ‘Vanaf mijn 8 jaar heb ik bij een knapenkoor gezongen en later vele jaren in het klooster. Ik heb er een a capellakoor, die Kele, opgericht en er 20 jaar gezongen. Ik ben enkele maanden na mijn intreden in het klooster van Leuven ook cantor geworden. Sedert een zestal jaren leid ik het

Wanneer Joris opmerkt dat het slotlied toch wat te snel gezongen wordt, volgt de repliek ‘dat ze snel naar huis willen’. Met de toonvastheid zit het, net als met de humor, wel goed die namiddag.

koortje in de gevangenis. Het is een gezellige groep, negen zangers, die graag repeteren. Ik denk dat het wel iets voor hen betekent. De repetities zijn voor hen uiteraard ook een mogelijkheid om wat met elkaar te babbelen. Verwacht er op muzikaal vlak niet te veel van.’ Enkele dagen later ontmoeten we het groepje tijdens de repetitie in de kapel van Leuven Centraal die enkele jaren geleden door enkele gedetineerden werd opgeknapt. Aalmoezenier Tom Aernauts wacht ons op. De liederen van de misviering die twee uur later zal plaatsvinden worden tijdens het repetitie-uurtje opgefrist. Joris Backeljauw situeert de context in de liturgische kalender en dan gaan ze van start. Aangezien er steeds geput wordt uit een bundel van een 200-tal liederen, en deze groep al enkele jaren weinig verloop kent, valt het a capella-gezang al gauw in zijn plooi. En al rolt al lachend

de typering ‘bromkoor’ over de lippen, met de toonvastheid zit het, net als met de humor, wel goed die namiddag. Wanneer Joris opmerkt dat het slotlied toch wat te snel gezongen wordt, volgt de repliek ‘dat ze snel naar huis’ willen. Ondertussen pikken de zangers veel op. Joris stuurt geregeld bij wanneer een foute klemtoon of frasering, een vergeten wijzigingsteken of ontbrekende dynamische nuance, roet in het eten strooien. Eenstemmig zingen wordt een keer met een korte canon afgewisseld, en naast het Nederlands, komt sporadisch ook Frans, Latijn en Engels aan bod. Hun versie van Jerusalaïm klinkt warm en aandoenlijk. Ook de liederen voor de komende week worden al eens doorgenomen. Een nieuw lied wordt via voor- en nazang vlot opgepikt. Tijdens de korte pauze komen er verhalen

naar boven. Dat de zangers uit het koortje die in de bibliotheek van Leuven Centraal werken telkens wanneer ze de aalmoezenier een toiletbezoek zien brengen, zich naar de deur haasten om een Alleluia-gezang aan te heffen bijvoorbeeld. Zingen is hier fun! De meesten hadden voordien geen zangervaring, al zijn er gedetineerden die ooit wel in een knapen,school- of zelfs operakoor zongen. ‘Zingen maakt me gelukkig, eventjes dan toch’, hoor ik iemand zeggen. ‘Zingen zorgt voor een andere, een diepere beleving. Het lucht op’, noteer ik ook nog. Er is ook sprake van andere projecten in de gevangenis waar ook gezongen kan worden, zoals een zangwedstrijd en een zangatelier op maandag dat door de Munt onder de titel ‘een brug tussen twee werelden’ georganiseerd wordt, waar ook twee zangers van dit koortje naartoe trekken. Al zingend bruggen bouwen, dat is ook waar ik aan denk als Tom Aernouts me op de terugweg naar gevangenispoort vertelt dat een van de voormalige koorzangers, meteen na zijn vrijlating op zoek is gegaan naar een koor, in de hoop daar nieuwe sociale contacten op te kunnen bouwen. Al zingend een nieuw leven tegemoet… Zin om samen met je koor te komen zingen tijdens een viering in de Centrale Gevangenis te Leuven? Meer informatie: Tom Aernouts, Tom.Aernouts@just.fgov.be. ––– Tom Eelen

Het Arenbergkoor (Leuven) o.l.v. Lou van Cleynenbreugel

KOORLEDEN WERVEN, EEN KOUD KUNSTJE?

Werven is een continu proces en vraagt een zekere ‘doorsijpelingstijd’. Toch kan elk koor succes boeken. Makkelijk gezegd… maar hoe pak je dit aan? Om je slaagkansen te verhogen, stellen we een beknopt stappenplan voor.

Stap 1

Stap 3

Stap 6

Als het over werven gaat, hebben we de neiging om direct actie te willen ondernemen. Zet eerst een stap terug! Om nieuwe koorleden te prikkelen, moet je weten wat je wil, waar je sterk in bent en waar je kansen liggen. Analyseer daarom vooraf je identiteit en imago. Zo voorkom je dat je de verkeerde mensen aantrekt of dat goede koorleden voortijdig afhaken. De identiteit is de persoonlijkheid van je koor en de manier waarop het zichzelf positioneert. Met imago bedoelen we het beeld dat de buitenwereld van je werking heeft. Bedenk na je analyse een elevator pitch waarin je in enkele zinnen vertelt waarvoor je koor staat. Zet je koorwerking regelmatig in de spotlights en verspreid je boodschap via meerdere communicatiekanalen tegelijk. Zo verwerf je naambekendheid en verlaag je de drempel om erbij te komen. Je koor krijgt ‘een gezicht’ en kandidaten weten wie ze kunnen aanspreken.

Welk type koorlid zoek je? Hoe meer je over je doelgroep weet, hoe gerichter je kan werven. Leg de lat niet te hoog maar ook niet te laag. Houd in je achterhoofd dat koorleden kennis kunnen bijfietsen en zangtalent ontwikkelen.

Om ervoor te zorgen dat alle onderdelen van een wervingsactie vlot op elkaar zijn afgestemd, is het nuttig om een draaiboek op te stellen. Het bevat gedetailleerd in chronologische volgorde wie, wat, waar, wanneer en met welke middelen. Zo krijgt elke betrokkene de kans om zijn duit in het zakje te doen en wordt het wervingsplan gedragen door het hele koor(bestuur).

Stap 2

Verspreid je wervingsboodschap

Geef je koor een gezicht

Bepaal je wervingsdoel Hoe concreter en realistischer je doelstelling, hoe gemakkelijker je er mensen voor kan aanspreken. Je zoekt antwoorden op vragen: voor welke activiteiten zoeken we koorleden? Projectmatig of voor een langdurig engagement? Hoeveel tenoren zoek je? Binnen welke termijn?

Beschrijf het geknipte koorlid

Stap 4

Verwoord en verpak je wervingsboodschap Nu je weet wat je wilt bereiken en wie je daarvoor kan aanspreken rijst de vraag: wat ga ik vertellen en hoe ga ik het formuleren. Kies een leuk beeld, een sprekende en aantrekkelijke boodschap, kortom iets opvallend. Wees ondubbelzinnig en druk je positief uit. Details houd je beter voor tijdens de kennismakingsbabbel.

Stap 5

Er is niet één recept dat werkt voor jan en alleman. Welk communicatiekanaal je best gebruik, is afhankelijk van het doel, de doelgroep, tijd en middelen. Zorg voor een goede communicatiemix en houd rekening met leeftijdsspecifieke voorkeuren. Gebruikt tenminste zeven aantrekkingstechnieken en communicatiekanalen tegelijk!

We’re hiring!

Wie doet wat wanneer?

Stap 7

Zet de stap en onderneem actie De tijd is rijp om je te positioneren. Gebruik het wereldwijde web, ga ‘de straat ‘ op met zijn allen. Je straalt een energieke sfeer uit en dat werkt aanstekelijk voor kandidaat-koorleden en kandidaat -vrijwillige medewerkers. Wie wil er nu niet bij zo een toffe groep horen?

Stap 8

Evalueer je wervingsplan en stuur zo nodig bij Om te weten of je wervingscampagne geslaagd is, evalueer je niet enkel op het einde van de rit. Na elke stap stuur je bij waar nodig. Na afloop formuleer je actiepunten om het wervingsplan te optimaliseren en een nieuwe cyclus in gang te zetten. Maak er een sfeervolle en tegelijk constructieve bijeenkomst van met een hapje en drankje. Elk koorlid zal gemotiveerd zijn om bij de volgende wervingsactie opnieuw de handen uit de mouwen te steken. ––– Nathalie Winters

ÂŠ Marc Royce

Jong talent aan het woord:

Xander Tillon 8

Xander Tillon is dirigent van Showkoor Amuse in Leuven, docent bij dansstudio Ijvi Hagelstein en actief als dirigent bij Studio100, waar hij al tijdens zijn studies koordirectie terechtkwam. Een bijzonder parcours dus, reden genoeg voor een gesprek!

Hoe zit die opleiding in elkaar? ‘Lessen bij Kurt waren altijd aan de strenge kant: je moest je elke les bewijzen. We kregen veel les over de achtergrond van koorwerken en de componisten, aandacht voor het beheersen van het repetitieproces, daarnaast partituurspel op de piano en uiteraard slagtechniek: die lessen volgden we ook bij Erik Van Nevel. Die algemene strengheid van de lessen heeft mij veel opgeleverd: uiteindelijk wordt het een routine om efficiënt en to-the-point te werken. Je ontwikkelt een goede werkmethodiek. Ik heb er een solide basis meegekregen. Wij stonden wekelijks voor het basiskoor van het Lemmensinstituut, onder leiding van Johan Van Bouwelen. Daarnaast liet Kurt ons regelmatig de opwarming van het grote koor verzorgen. Als hij met het grote koor een stuk muziek gerepeteerd had, dan mochten wij dat dirigeren aan het einde van die repetitie. Dat gaf echt het gevoel van voor de leeuwen geworpen te worden: geen kritischer publiek dan je eigen studiegenoten! Leerrijk, dat wel… ‘ Dirigeerde je nog andere koren tijdens je studies? ‘Vooral kerkkoren. Ik kreeg de vraag vanuit Temse waar ik opgroeide om het plaatselijke koor onder mijn hoede te nemen. Ook in Tienen en Leuven had ik soortgelijke opdrachten. Na een tijd kregen we via het Lemmensinstituut een vraag van Jan Bernolet, producer bij de VRT, of er geïnteresseerde dirigenten-in-opleiding waren die ervaring wilden

opdoen bij de musical Honk. Die kans heb ik toen met beide handen gegrepen. Honk was een succes en nadien besloten we om dat projectkoor om te vormen tot een permanent koor: Showkoor Amuse was geboren! ‘

‘Zeker in de begindagen van Amuse was dat moeilijk. Vanuit verschillende hoeken kregen we weinig respons of zei men dat we ons beter op de Nederlandse koorwereld konden oriënteren. Ook tijdens mijn opdrachten voor Studio100 had ik het gevoel onbeslagen op het ijs te komen: hoe dirigeer je bijvoorbeeld voor een camera – het orkest en de zangers zien jou enkel op een scherm? Hoe ga je een musicalpartituur instuderen met musicalzangers? Veel van die vaardigheden heb ik geleerd van Kristof Aerts, muzikaal leider bij Studio100. Er bestaat in Vlaanderen geen opleiding die jou als dirigent op dat soort uitdagingen voorbereidt. Tegenwoordig zijn we wel blij dat we voor stemcoaching via Koor&Stem beroep kunnen doen op zangcoaches die ook effectief met ons genre – en de specifieke zangstijl die erbij hoort – bezig zijn. Dat was een vijftal jaren geleden nog niet mogelijk.’

Een showkoor, wat moeten we ons daarbij voorstellen? ‘Amuse is een koor dat voornamelijk musical-, pop- en rockrepertoire uitvoert. Het aspect show zit in de choreografie die toegevoegd wordt, van eenvoudige stapjes tot complete choreo’s. De zangers leren de noten en de choreografie bijna gelijktijdig, we werken in kleine groepjes. Veel van onze zangers lezen geen noten. Om hen toch zelfstandig te laten studeren zing ik zelf alle partijen in en deel dat met hen via onze website. Zo kunnen we een hoog repetitietempo aanhouden. Zelf verzorg ik het muzikale luik samen met Pieter Akkermans. Naast het instuderen en dirigeren schrijf ik zelf alle arrangementen van de nummers. Meestal uit noodzaak: zeker vanuit de Verenigde Staten bereiken ons redelijk wat arrangementen maar die zijn vaak onvoldoende geschikt voor wat wij met Amuse willen doen, en dan is de stap naar zelf schrijven logisch en nodig.’

Volg jij de evoluties van de popkoren in het buitenland? ‘Zeker. Dan is het soms hard om vast te stellen dat men in landen als Nederland en Engeland veel meer openstaat voor dat soort koren. In Nederland bijvoorbeeld zijn er talloze wedstrijden voor de vele uitstekende popkoren en daar leeft het zelfs op de commerciële TV (SBS6) met programma’s als The Singoff, een wedstrijd die uit de Verenigde Staten is komen overwaaien. Hoe lang zal het nog duren alvorens enkele mediabedrijven van bij ons het publiekspotentieel voor deze vorm van koormuziek naar waarde gaan schatten?’

Hoe ziet een werkjaar eruit? ‘Jaarlijks werken we aan een groot showconcert in de maand mei. We werken ook graag mee aan kerstconcerten met andere koren of gezelschappen. We worden regelmatig gevraagd voor het opluisteren van bedrijfsevenementen en huwelijksvieringen. We zongen onlangs tijdens een modeshow! We hebben vele plannen… mee mogen werken aan filmmuziek zal nog een tijdje een gekoesterde droom blijven, maar concreter hoop ik dat Amuse uitgroeit tot de standaard voor showkoren in Vlaanderen. Sinds kort hebben we er overigens een afdeling in Gent bij. Ook spelen we met de gedachte om ons eigen orkest uit de grond te stampen: Amuse Symphonic. Nu hebben we een band die ons begeleidt, maar als dat met een symfonisch orkest zou kunnen…!’ Op welk Amuse-project van de voorbije jaren ben je het meest trots? ‘Ik ben vooral trots op de attitude van de koorleden tijdens uiteenlopende opdrachten. Zo hebben we al voor TV opgetreden en dan wordt er op voorhand gehamerd op het strikt opvolgen van instructies en het bewaren van rust en concentratie in soms chaotische omstandigheden. Zien dat dat effectief lukt is heel fijn, want ook ontzettend belangrijk, wil je als koor nog eens voor een soortgelijke opdracht gevraagd worden.’ Zoeken (en vinden) jullie aansluiting bij de Vlaamse koorwereld?

Elke dirigent heeft zijn favoriete muziek. Hoe zit dat bij jou? ‘Ik heb een fascinatie voor romantische, Scandinavische muziek van componisten als Grieg en Sibelius. De unieke, specifieke sfeer in hun muziek blijft me raken. Verder luister ik ook graag naar filmmuziek en muziek in videogames. In zo’n games wordt vaak een koor gebruikt als ‘special effect’, dat is me ooit beginnen opgevallen in Hitman, een Deens videogame. Sindsdien luister ik heel actief naar de muziek tijdens games maar ook naar de muziek in trailers van films en dergelijke.’ ––– Peter Maus

www.showkooramuse.be

Xander, hoe ben je in de muziekwereld terechtgekomen? ‘Als 5-jarige begon ik vioollessen te volgen in de muziekacademie van Bornem. Wat later kwam daar piano bij. Na enkele jaren in het ASO maakte ik de overstap naar de kunsthumaniora van het Lemmensinstituut. Ik speelde toen in het jeugd- en muziekorkest van Antwerpen onder leiding van Alex Van Beveren. Onder zijn leiding nam ons orkest deel aan verschillende internationale projecten in Wenen, Praag, zelfs in Cambodja en Japan. Door die ervaringen begon het te kriebelen om zelf ook dirigent te worden. Na de kunsthumaniora koos ik in de hogeschool van het Lemmensinstituut bewust voor de basisopleiding theorie-schriftuur om te kunnen doorstromen naar de richting orkestdirectie. Op dat moment had ik nog maar weinig echte koorervaring. In het eerste jaar speelde ik als altviolist mee in één van de legendarische grote Bachproducties onder leiding van Kurt Bikkembergs. Indrukwekkend vond ik dat, hoe die man de repetities leidde en het hele project onder stoom zette. Het jaar nadien zong ik mee in het grote koor. Een gesprek met Kurt zette mij tenslotte op het spoor van de studie koordirectie.’

Kunstparticipatie in de vrije tijd blijft populair Amateurkunsten zit in de lift. Dat bewijst het recente onderzoek Snapshot amateurkunsten. Opvallend is dat 6 op de 10 jongeren amateurkunsten beoefenen en ook niet-Westerse jongeren in hun vrije tijd vaak dansen, schrijven, muziek maken, schilderen, zingen of toneel spelen. Verder blijkt dat ook erg veel leerkrachten een creatieve hobby uitoefenen.

Onderzoek naar amateurkunstenbeleving in de vrije tijd is niet nieuw. De 9 steunpunten voor amateurkunsten (Centrum voor Beeldexpressie, Creatief Schrijven, Danspunt, Koor&Stem, KUNSTWERKT, Muziekmozaïek, OPENDOEK, Poppunt en Vlamo) zetten hier samen met koepelorganisatie, het Forum voor Amateurkunsten, al langer op in. Op vraag van de amateurkunstensector puurde de onderzoeksgroep CuDOS aan de UGent nu de Participatiesurveys 2014, 2009 en 2004 verder uit, net als het Scholenonderzoek Cultuureducatie uit 2013. 4.000 Vlamingen tussen 15 tot 86 jaar oud werden bevraagd. Het Scholenonderzoek over cultuureducatie 2013 enquêteerde meer dan 5.000 leerlingen naast ouders, leerkrachten en directie. Hierna volgen enkele opmerkelijke vaststellingen.

Populair bij jong en oud Terwijl het aandeel kunstbeoefenaars de afgelopen 10 jaar gemiddeld genomen lichtjes op en neer gaat, stijgt het percentage in de oudste leeftijdscategorie. 75-plussers tonen zich actiever dan een decennium geleden. Ook de jongste leeftijdsgroep van 15 tot 18 jaar beoefent meer kunst in de vrije tijd dan in 2004. Muziek maken zit in de lift bij zowat alle leeftijdsgroepen. Andere opvallende evoluties doen zich voor in de manier waarop amateurkunstenaars zich organiseren. Anno 2014 blijft de beoefening in clubverband voor toneel en dans toonaangevend. Maar toneel wordt ook steeds vaker alleen beoefent. Opvallend is nog dat multimedia en zang het vaakst in gezinsverband worden beoefend. Jongeren die zingen doen dat ook intensief, 80 % van hen doet dit één of meerdere keren per week.

Bij secundaire scholieren Het onderzoek naar cultuureducatie bij secundaire scholieren bracht ook enkele cijfers aan het licht over de relatie met het deeltijds kunstonderwijs, de meest populaire opleidingsvorm. Jongeren volgen er vooral lessen beeldende kunst, klassieke muziek en woordkunst. Op de vraag of stoppen met het deeltijds kunstonderwijs ook betekent dat ze stoppen met actieve kunstbeoefening, stelden de onderzoekers vast dat bijna de helft van de jongeren een instrument blijft bespelen, een derde blijft beeldende kunst beoefenen en een vierde gaat verder met toneel

spelen. Leerlingen die dans en klassieke muziek volgens zijn het meest gemotiveerd. Bijna de helft ervan volgt of volgde vijf jaar of meer een opleiding, terwijl velen een opleiding fotografie, film of multimedia starten maar meer dan de helft na een jaar de lessen verlaat. De onderzoekers stellen bijna voor alle kunstdisciplines even hoge actieve kunstdeelname vast bij jongeren van niet-Belgische afkomst dan bij jongeren van Belgische afkomst, in tegenstelling tot receptieve cultuurdeelname waar ze beduidend minder participeren.

Copy-paste van ouders Uit de nieuwe onderzoeksdata blijkt eens te meer dat de link amateurkunstbeoefening en ouderlijk milieu bepalend is. 75% van de personen die een creatieve vrijetijdsbesteding uitoefenen, heeft ouders die dat ook deden toen zij jong waren. Naast de thuissituatie is school in grote mate bepalend voor de manier waarop kinderen en jongeren tot actieve cultuurdeelname worden aangezet. Drie kwart van de leerlingen (middelbaar onderwijs) geeft aan dat er tijdens of buiten de lessen tijd wordt gemaakt om aan actieve cultuurparticipatie te doen. Met op kop: zingen, gevolgd door schrijven en tekenen/schilderen. De leerkrachten zelf zijn in hun vrije tijd ook actief met kunst bezig. 1 op 3 van de bevraagde leerkachten is met film, multimedia en fotografie bezig, maar ook theater en zang zijn populair. Cijfers die een pak hoger liggen dan voor de gemiddelde Vlaamse werkende bevolking.

CD KORT Een liefhebber van de Johannes Passion, een van de memorabele werken van Johann Sebastian Bach, kan kiezen uit een dertigtal realisaties en toch is die met René Jacobs en zijn vertrouwde ensembles, het RIAS Kammerchor en de Academie für Alte Musik Berlin, geen overbodige. Integendeel! (Harmonia Mundi)

L CRISTÓBALE S A R O M DE

THE SEVEAN LAMENT TIONS UTOPIA

ONY DM ADE POLYPH BEL GIA N HAN

ING EGR AL REC ORD PRE MIÈ RE INT

UTOPIA, BELGIAN HANDMADE POLYPHONY Je leest het goed: een ensemble met vaderlandse zangers heeft een integrale opname gerealiseerd van de Lamentaties van Morales. Deze polyfone fijnproeverij vind je hier voor het eerst op één cd verzameld. Morales combineert de genoegzaam bekende geneugten van de Franco-Vlaamse polyfone schriftuur met een sonoriteit die je alleen maar als Spaans kan omschrijven met trefwoorden als zonnig, gloedvol, gracieus. Een en ander wordt door Utopia geserveerd op een bedje van zangtechnische perfectie. De cast van dit nieuwe ensemble komt vertrouwd over met zangers die hun sporen reeds verdienden of aan het verdienen zijn. Hun zangstijl en inzicht in deze muziek is onderling zo goed afgestemd dat de kritische luisteraar zich complexloos kan verliezen in dit muzikale erfgoed van de bovenste plank om vervolgens dankbaar te zijn dat deze zangers elkaar op zovele vlakken gevonden hebben. In het inlegboekje lees je 4 talen alles over deze Lamentaties en over de persoon van Christóbal De Morales. Als kers op de taart is er ook nog de uitstekende opnamekwaliteit om te vermelden. Hulde! ––– Peter Maus

Galina Grigorjeva, geboren in Oekraïne, leeft en werkt sinds 1992 in het Estse Tallinn. Haar werken zijn tonaal en zeer melodisch. Ze staat sterk onder invloed van de Slavische liturgische traditie. Haar recente cd is een verzameling van religieuze werken ontstaan tussen 1997 en 2013. Met het indrukwekkende Salve Regina voor vocaal- en strijkkwartet of het sfeervolle Nature Morte voor gemengd koor a capella, telkens met moordende hoogtes bij de sopranen, maakt ze een sterke indruk. Het Estse Filharmonisch Kamerkoor zingt o.l.v. Paul Hillier subliem. (Ondine) Met koorpassages uit de Messiah van Georg Friedrich Händel keren we terug naar de beste jaren van het befaamde Kammerchor Stuttgart en zijn dirigent Frieder Bernius. Deze opname, met medewerking van het Barockorchester Stuttgart, werd gerealiseerd in 2008 en werd nu opnieuw uitgegeven. (Carus) The Tallis Scholars gaan met hun cd-reeks door. Dit keer koos hun stichter en dirigent Peter Phillips de grootse Missa Corona spinea van de 16de-eeuwse Engelse componist John Taverner. Reeds bij de inzet van deze a capella mis valt de uitzonderlijke virtuositeit van de stemmen op. ‘De complexiteit zit in de eerste plaats in de bovenstem. Die is niet alleen ongewoon hoog, maar ook bijna ononderbroken te horen’, schrijft Peter Phillips. Inderdaad, zijn sopranen zingen de hoge passages net onder de grens van hun mogelijkheden. De stemmen klinken heerlijk in de goede akoestiek van de kapel van het Merton College van Oxford. (Gimell) We blijven nog even in Engeland. Het Choir of Sidney Sussex College van David Skinner komt uit die andere Engelse universiteitsstad Cambridge. Het gaat om een groep zoals we die haast in elke Engelse kerk vinden. Hymns Ancient & Modern is een verzameling van populaire Engelstalige hymnen. Het zijn bijna uitsluitend eenvoudige eenstemmige stukjes met orgelbegeleiding, vooral bestemd voor kerkkoren. (Gift of Music) ––– Mirek Cerny

KOOR WERELD

Jouw koor of zangproject hier in de kijker? Bezorg ons een recente en originele foto met een tekstje van maximum 100 woorden. Mail naar redactie@koorenstem.be voor 10 september 2016.

CAPELLA CONCINITE IN DE SAGRADA FAMILIA

Het Leuvense vrouwenkoor Cappella Concinite o.l.v. dirigent Ludo Claesen is terug van een koorreis naar Catalonië. De koorleden hebben er genoten van het mooie weer, de schitterende kust van de Costa Brava, culturele bezoekjes aan Barcelona en Girona en de lekkere Mediterrane keuken. Maar op een koorreis wordt er natuurlijk ook gezongen:

Het mannenkoor Alma Musica en het dameskoor Cantate werden opgericht door Fons Bervoets, respectievelijk in 1951 en 1955. Onder impuls van Jos Van Immerseel fusioneerden beide koren in 1967. Op zondag 30 oktober 2016 viert Alma Musica haar 65-jarig bestaan met een namiddagconcert in deSingel. Samen met huidig dirigent Willy Clerckx, het ensemble Aspetti Musicali o.l.v. Johan Van Aken, de gastkoren ZWK Zingende Wandelkring en het vocaal ensemble Freya, de solisten Nora Khallouf, Inez Carsauw, Ivan Goossens en Joris Derder, brengt Alma Musica een selectie uit de Messiah van G.F. Händel, KV 194 Missa Brevis in D en KV 273 Sancta Maria van W.A. Mozart, Op. 11 Cantique de Jean Racine van G. Fauré. www.alma-musica.be

www.facebook.com/cappellaconcinite

65 JAAR ALMA MUSICA

in de Sagrada Familia in Barcelona zong het koor voor bezoekers van over de hele wereld, in de kerk van Lloret de Mar brachten ze een concert voor een enthousiast publiek en in Girona luisterden ze de hoogmis op in de kathedraal. Een reis om nooit te vergeten!

MUZAMIES @ BOZAR Popkoor Muzamies uit Gent was erbij tijdens het slotevent van de Week van de Amateurkunsten in Bozar op zaterdag 7 mei. De hits van Beyoncé en Lady Gaga werden door deze ‘ladies with an attitude’ harmonieus in een nieuw kleedje gestoken. Muzamies kiest voor een uitgebreid repertoire van folk en kleinkunst over golden oldies tot musical en hedendaagse pop, maar allemaal in een origineel meerstemmig arrangement met een moderne sound. www.vzwkarthago.com

ZINGEN IN ZANGGROEP ALTEBASSO Wij zijn een vrolijke, enthousiaste bende die een grote passie delen: zingen in zanggroep Altebasso. Elke vrijdagavond komen we samen in Sint-Truiden, zetten we onze longen open en praten we gezellig na. Ons repertoire is erg gevarieerd: pop, kleinkunst, Ierse folk, gospel, Afrikaans, … Onlangs hebben we onze vereniging nieuw leven ingeblazen met het ontwerp van een knap logo en een vernieuwde website. Neem zeker eens een kijkje! www.altebasso.be

DAMIAAN AWARD VOOR DE STEM VAN ONS GEHEUGEN Op 8 mei 2016 vond de eerste prijsuitreiking van de ‘Damiaan Award’ plaats. Het Damiaanfonds van de KU Leuven reikte de prijs uit aan ons muzikaal project ‘De Stem van Ons Geheugen’. Ruben Boon van Damiaan Vandaag vzw: ‘De initiatiefnemers willen dat zangkoren over heel Vlaanderen de stap zetten naar woon- en zorgcentra en dat ook thuis- en mantelzorgers zingend aan de slag gaan. Samen zingen heeft een positieve en heilzame kracht. Deze bijzondere aandacht voor mensen met dementie past volledig binnen de doelstellingen van het Damiaanfonds van de KU Leuven. Er rust nog steeds een taboe op dementie, hoewel vele mensen, zowel jong als oud, hiermee geconfronteerd worden. De Stem van Ons Geheugen maakt dementie bespreekbaar en haalt mensen met dementie uit hun isolement’. Het Damiaanfonds van de KU Leuven wil immers zorg dragen voor het cultureel en spiritueel erfgoed van Pater Damiaan (1840-1889). Damiaan bracht een wereldwijd netwerk tot stand van solidariteit voor uitgesloten en kwetsbare medemensen. Een nalatenschap die tot op de dag van vandaag nog steeds brandend actueel is.

10.000 MAAL BEDANKT! Sinds maart 2016 zamelden heel wat koren geld in voor de actie Mijn liedje voor jou. Koor&Stem wil alle deelnemende koren en indiviuele sponsors alvast via deze weg oprecht bedanken. Bij het ter perse gaan van Stemband magazine hadden reeds een 30-tal koren een actie opgezet, goed voor een bedrag van ongeveer 10.000 euro! Dankzij jullie inzet en enthousiasme, kunnen we terugblikken op een heel geslaagde actie. Jong en oud droeg hun steentje bij voor Mijn liedje voor jou. Het publiek heeft genoten van prachtige concerten van o.a. Amaranthe, Cantores, Con Cuore, Helicon, Vocaal Ensemble Freya en vele anderen... Zij schonken allemaal een deel van de opbrengst aan onze actie. Ook onze contactkoren zaten niet stil en hielden vaak een eigen actie in het woon- en zorgcentrum, zoals een wafelen- en koekenverkoop, een zangnamiddag, enz. Hier werden recordbedragen ingezameld! Zowel de Rietzangers (WZC Ter Engelen, Lokeren) als de Keyhofse Meezingers (WZC Keyhof Huldenberg) haalden de kaap van 1000 euro. Familieleden, personeel en vrijwilligers werden er gemobiliseerd om deel te nemen! Dankjewel!

IN DULCI JUBILO WORDT FLANDERS BOYS CHOIR Op zaterdag 30 april vierde het knapenkoor In Dulci Jubilo zijn 85e verjaardag met een feestelijk concert. Op het programma stond muziek van Henry Purcell en Wolfgang Amadeus Mozart. IDJ werd voor de gelegenheid bijgestaan door het Euterpe Baroque Consort. Vlak voor het concert in Sint-Niklaas werd de nieuwe naam van het koor onthuld. In Dulci Jubilo heet voortaan Flanders Boys Choir. Maar waarom deze naamsverandering? Dirigent Dieter Van Handenhoven licht het toe. ‘In Dulci Jubilo begon 85 jaar geleden als het koor van het Sint-Jozef-Klein-Seminarie in Sint-Niklaas. Maar de laatste jaren is IDJ geëvolueerd van een schoolkoor naar een koor met een veel grotere weerklank, nationaal en internationaal. Vroeger telde Vlaanderen heel wat knapenkoren. In vrijwel elk college was er wel eentje. Maar met de invoering van het gemengde

onderwijs sneuvelden de Vlaamse knapenkoren een voor een. Nu blijven er nog maar een paar over. Ook de term ‘knapenkoor’, is stilaan aan het verdwijnen. Het komt verouderd over. In Nederland spreken ze daarom al langer van jongenskoren.’ In Dulci Jubilo mag dan wel bekend in de oren klinken in de Vlaamse koorwereld, Flanders Boys Choir is duidelijk, lokaal én internationaal. Het is dan ook een van de ambities van het koor: de traditie van de Vlaamse knapenkoren over onze landsgrenzen uitdragen. www.flandersboyschoir.be

Ook de kinderen jongerenkoren lieten van zich horen. Enkele kinderkoren zongen liedjes uit de oude doos en droegen op die manier onze actie een warm hart toe... Bedankt Jomiko, KiKoTi en Méga Jeugdkoor. Wat brengt de toekomst? Dankzij jullie inzet, kan het project de Stem van ons Geheugen een nieuwe cd met oude en bekende liedjes uitbrengen, speciaal opgenomen voor onze contactkoren en mensen met dementie. De cd wordt in oktober 2016 voorgesteld. Wil je graag meer te weten komen over onze nieuwe cd en/of over zingen met mensen met dementie? Aarzel dan niet om ons een mailtje te sturen via dementie@koorenstem.be.

130.000 sopranen, 200.000 alten en 1 tenor INTERVIEW MET BOB CHILCOTT Vrijdagavond 15 april. Bob Chilcott komt licht bepakt aan in Hotel Elzenveld, dat zo goed als verlaten lijkt. We gaan zitten in de Willem Elsschotkamer, waar allerlei memorabilia herinneren aan de Antwerpse schrijver. In de salontafel liggen exemplaren van z’n werk in vertaling. Formaggio olandese... Bob Chilcott neemt het allemaal geamuseerd in zich op. Hij is in het gezelschap van Erik Demarbaix, met wie hij een vriendschap deelt die meer dan 20 jaar teruggaat. Het zorgt voor een ongedwongen, soms zelfs uitgelaten interview, met een man die genereus en goedlachs is en zijn verkoudheid bedwingt met een gigantische groene zakdoek bedrukt met witte stippen.

Het is niet de eerste keer dat Bob Chilcott in België is. In 2007 dirigeerde hij het World Youth Choir in Namen en daar deed hij ook al een workshop met Erik. Maar hij kijkt uit naar het weekend dat Koor&Stem georganiseerd heeft, want hij weet dat Vlaanderen een sterk koorleven heeft. Sterker dan Engeland? Bob Chilcott: ‘Engeland is specifieker, de traditionele koren zijn nog altijd sterk. Kathedralen hebben nu ook meisjeskoren, maar op één à twee koren na, wordt er nog niet gemengd gezongen. Jongens doen graag dingen op zichzelf, dan voelen ze zich minder bedreigd (lacht). Een paar jaar geleden was ik jurylid van BBC Chorister of the Year, voor jongens en meisjes tot 18 jaar. Het viel me op dat het niveau van de jongens veel hoger was dan dat

van de meisjes, ook al waren die ouder. Jullie hebben fantastische koren. Ik herinner me jaren geleden, op Europa Cantat, een geweldig kinderkoor, (denkt na)... Clari Cantuli! Ook de sound van Scala vond ik erg interessant.’ Ken je Vlaamse componisten? Bob Chilcott: ‘Zeker! Ik heb met de BBC Singers een Miserere voor cello en gemengd koor van Rudi Tas gedaan. Prachtig werk. En voor het boek met Carols voor koren, dat ik voor Oxford University Press samenstelde, wou ik erg graag een stuk van Vic Nees. (Als we hem vertellen dat Vic Nees drie jaar geleden overleed, schrikt hij). Ik ontmoette Vic tijdens Europa Cantat, rond 1999. Hij had een grote persoonlijkheid, ik mocht hem erg graag. Men vroeg hem eens: ‘Mijnheer Nees, kunt u Bob Chilcott uitnodigen in België?’ ‘Waarom zou ik’ antwoordde hij, ‘hij nodigt ons nooit uit naar Engeland!’ (buldert het uit). Geweldige man! Kurt Bikkembergs heeft ook mooie stukken geschreven. We hebben er veel met de BBC Singers gezongen. Ik heb veel muziek van Vlaamse componisten gedaan.’ Je hebt een goed gevuld weekend voor de boeg, wat is je grootste uitdaging? Bob Chilcott: ‘Je hoopt altijd dat je wat tenoren hebt! In Engeland doe ik vaak van die dagen, waar veel volk op af komt. En dan krijg je 130.000 sopranen, 200.000 alten en 1 tenor (lacht). Onlangs dirigeerde ik in Londen werk van mezelf, en ze hadden maar twee tenoren. Ze zaten vooraan, net voor me, en een van hen zong luid maar kon geen enkele noot juist zingen. O, God, als je zo je dag moet beginnen!’

Is het voor een componist makkelijker om je compositie een eigen ‘stem’ te geven als je zelf een zanger bent geweest? Bob Chilcott: ‘Waarschijnlijk wel. Via je muziek communiceer je met zangers, met hun adem en hun ziel. Voor mij is dat het belangrijkste. Ik weet dat zangers soms een stuk niet graag zingen, omdat het niet harmonieert met hun stem, omdat ze er geen connectie mee kunnen maken. Maar wat voor de een niet werkt, kan wel lukken met iemand anders. De laatste jaren wordt daar meer en meer over nagedacht. Ik vind het motiveren van zangers erg belangrijk. Kinderen motiveren om te blijven zingen, is een echte missie voor me. Ik wil muziek schrijven die mensen zin geeft om ze te zingen. Als je kinderen kunt leren om te houden van wat ze zingen, dan zingen ze goed. Ik heb dat ook bij mezelf gemerkt.’ Waarom zijn amateurzangers zo belangrijk voor jou? Bob Chilcott: ‘Ik hou van amateurs, ze investeren zoveel in zichzelf! Vaak werken ze een hele week en dan is naar een repetitie gaan een extra inspanning. Maar samen leren zingen, deel zijn van een gemeenschap, heeft iets spiritueels. Het heeft mijn leven veranderd. Ik hield van zingen, maar wat ik nu doe heeft me veel inzichten geschonken. Over heel wat zaken. Het gaat tenslotte allemaal over mensen, over de verbinding met hen en tussen hen onderling. Dat motiveert me.’ Je was heel lang een koorzanger, zong als knaap de solo in het Pie Jesu uit het Requiem van Fauré en later werd je lid van het vermaarde The King’s Singers. Zingen was een lust, geen last? Bob Chilcott: ‘Ik had veel geluk dat ik als kind deel mocht uitmaken van zo’n goed koor als het Choir of King’s College, Cambridge. Het waren intense jaren, maar op mijn dertiende was ik blij dat ik er tussenuit kon. Later ging ik als student weer meezingen. Maar ik wou vooral componeren. Ik begon te werken als arrangeur voor de BBC Light Orchestra en wou met filmmuziek mijn brood verdienen. En toen had ik het geluk om met The King’s Singers te mogen zingen. Toevallig, omdat ik een zieke tenor mocht vervangen op een paar concerten. Zonder auditie te moeten doen. Gelukkig maar, want dan zou ik het nooit gehaald hebben.

Je kunt de zangers onder de dirigenten er zo uithalen. Het heeft met gevoel voor klank te maken. © www.walterations.be

Op het programma staan liederen op tekst van Shakespeare, die in 2016 uitvoerig herdacht wordt. Bob Chilcott: ‘Shakespeare toonzetten is erg moeilijk. Veel mensen vragen zich af waarom je Shakespeare op muziek zou zetten. De woorden zijn erg krachtig. Als hij geen woord vond, verzon hij er een. Ik denk dat er momenteel meer dan 250.000 woorden zijn in de Engelse taal. In Shakespeares tijd gebruikten mensen gemiddeld zo’n 500 woorden. Wij zitten ondertussen aan 2000 woorden, ons dagelijks vocabularium is niet zo groot. Maar Shakespeare gebruikte er 21.000! Hij was z’n tijd ver vooruit. Zelfs nu kunnen we vaak de tekst van z’n toneelstukken niet helemaal begrijpen. In een goede compositie werken muziek en woorden samen en slaagt de componist erin om de muzikale lijnen zo vorm te geven dat de zangers de tekst begrijpen. Het zal er van afhangen hoe makkelijk de mensen zingen, maar ik hoop dit weekend 12 stukken te kunnen doen. Ik hou er van om stevig aan de

muziek te werken op zo’n dagen. Al doe ik liever minder stukken, maar beter. We zien wel. Er zitten interessante jonge componisten bij. De Canadese Sarah Quartel bijvoorbeeld. Haar muziek heeft een heel eigen ‘stem’. Zangers moeten proberen die stem te vatten, hoe ongrijpbaar die ook is.’

In mijn jonge dagen als zanger, waren er veel autocratische dirigenten. Nu zijn er in onze koorwereld veel zangers die dirigenten zijn geworden. Een mooi voorbeeld is The Sixteen, met Harry Christophers. Ik zong met hem in het Westminster Abbey Choir, we hebben flink wat afgelachen. Toen hij met het koor begon, was het ongebruikelijk voor een zanger om dirigent te worden. Harry heeft als zanger de stiel geleerd. Je kunt de zangers onder de dirigenten er zo uithalen. Het heeft met gevoel voor klank te maken. De meest succesvolle koren in Engeland zijn tegenwoordig op dat model gestoeld.’ Toen je 10 jaar was, deed je met Benjamin Britten zijn Spring Symphony. Je kreeg er een ‘epifaniemoment’, waarbij je helemaal overweldigd werd door de muziek. Heb je zo’n momenten nog? Bob Chilcott: ‘Gisteren nog! Ik heb een dag samengewerkt met leerlingen van een meisjesschool, dichtbij waar ik woon. En als ik dan die jonge kinderen mijn werk zo goed hoor zingen, dan grijpt me dat erg aan. Ik was ronduit pathetisch! (lacht).’

Het is dus nog geen routine, componeren en dirigeren? Bob Chilcott: ‘Dat zou het nooit kunnen zijn. Ik vraag me telkens opnieuw af waarom ze mij gevraagd hebben voor een project. Ik heb wel vertrouwen in mijn kunnen als muzikant maar maak me vooral zorgen of ik connectie zal kunnen maken met mensen. Zangers kijken je recht in de ogen, je moet jezelf onmiddellijk openen. Werken met kinderen is de beste les om dat te leren, want zij hebben je meteen door. Toen ik 16 jaar geleden voor het eerste de BBC Singers moest dirigeren voelde dat aan als ‘poacher turned gamekeeper’ (zoiets als stroper die boswachter wordt - nvdr). Ik besloot hen op dezelfde manier aan te pakken als kinderen. Het is niet de leeftijd die telt. Als je ‘echt’ blijft, kun je verbinding krijgen met mensen. Een van de grootste lessen kreeg ik van dirigent Simon Rattle, toen ik met hem als jonge zanger in de Requiem Canticles van Stravinsky een kleine tenor solo moest zingen. Hij was toen al een grote ster. Op een bepaald moment vroeg hij de fagot om iets opnieuw te spelen omdat hij twijfelde aan de juistheid. De fagotspeler deed wat hem gevraagd werd en daarop vroeg Rattle: ‘ben je zeker dat je het juist speelt?’ De fagottist zei: ‘ik denk het wel, maestro’. Er viel een stilte... waarop Rattle zei: ‘je hebt gelijk, ik heb het verkeerd geleerd’. We hielden al van hem, maar na dat voorval nog tienmaal meer. Want in die tijd was dat uitzonderlijk, dat een dirigent zijn fout zou toegeven.’ Wie is voor jou als componist belangrijk geweest? Bob Chilcott: ‘John Rutter is erg goed voor me geweest, mijn carrière als componist heb ik aan hem te danken. Maar, hoe vreemd het mag

Ik zong drie maanden mee en kreeg de job. Zingen met The King’s Singers heeft me echt doen begrijpen waar zingen om gaat. Wat telt is niet dat je een zanger bent, maar hoe je de muziek beleeft. Het veranderde mijn leven. Iemand vroeg me ooit hoe het was om met hen te zingen. Wel, het was alsof iemand de deur van een Rolls Royce voor je opende en je uitnodigde om plaats te nemen. Het was zo fantastisch. Samen een akkoord zingen was gewoon genieten! Het is opvallend hoe de leden van The King’s Singers eenzelfde gevoel van verantwoordelijkheid hebben tegenover wat ze doen. Dat is vaak niet het geval in een koor. Ik verwacht van zangers eenzelfde houding en ik hoop daarbij dat zo’n verantwoordelijkheidsgevoel spontaan komt, niet dat het hen moet worden opgelegd.

lijken, ik heb veel gehad aan György Ligeti. Ik leerde hem kennen dankzij The King’s Singers, voor wie hij veel muziek heeft geschreven. Toen ik bij hen wegging, vroeg ik Ligeti of hij me lessen kon geven. Hij antwoordde (doet met een geknepen stemmetje Ligeti na): ‘Wat wil je van me leren? Over vrouwen, over cinema, over wetenschap?’ Maar hij was ongelofelijk. Hij stuurde me facsimile’s van z’n stukken en opnames. En ik stuurde hem mijn stukken terug. Hij zei me ooit (imiteert Ligeti weer): ‘Bob, ik hou van je muziek. Simpel maar goed’ (buldert het uit). Hij was een onvoorstelbaar briljante kerel, grappig ook. Hij heeft een grote invloed op me gehad, niet alleen als componist maar ook als mens. Voor elke artiest is het moeilijk te aanvaarden wie je bent. Sommige mensen worstelen daar soms een heel leven mee. Je kunt als componist een idee hebben, of een instinctieve respons op iets, en dan ga je toch nog op zoek naar een andere aanpak. Terwijl je uiteindelijk toch moet terugkomen bij jezelf. Ik heb geprobeerd om steeds trouw te blijven aan mezelf in mijn composities. En natuurlijk zijn het Requiem en de St John Passion die ik schreef erg belangrijk voor mij geweest. Maar aan de andere kant ben ik toch het meest trots op de muziek die ik voor kinderen heb geschreven.’ ––– Katelijne Boon

John Rutter is erg goed voor me geweest, mijn carrière als componist heb ik aan hem te danken. Maar, hoe vreemd het mag lijken, ik heb ook veel gehad aan GyOrgy Ligeti.

Repertoiretips GEMENGD KOOR

Bob Chilcott Chilcotts (°1955) St Johns Passion is een werk voor 4 solisten (sopraan, tenor, 2 baritons), gemengd koor, soloviool en cello, koperkwintet, orgel en timpani dat een uur duurt. Net zoals bij Bach wordt het verhaal verteld door de tenorevangelist. Chilcott laat de evangelist steeds door altviool en cello begeleiden, Pilatus krijgt twee trompetten toegewezen en Christus zelf een hoorn, trombone, tuba en orgel. Het koor becommentarieert en fungeert als volk of soldaten. Het koor mag ook vier meditaties over het leven en de dood zingen op Engelse gedichten uit de 13de tot vroeg 17de eeuw. Voor koor en congregatie schrijft Chilcott bovendien nieuwe melodieën op gekende Engelse hymneteksten voor de Passietijd. Partituur en cd van het werk zijn in de bibliotheek van Koor&Stem aanwezig. Angry planet is een grote vierdelige a cappella cantate over het milieu op tekst van Charles Bennett voor groot kinderkoor of gelijkstemmig jeugdkoor, kamerkoor en twee grote gemengde koren. De première vond plaats in 2012 tijdens de BBC proms. Ideaal voor een meerkorenproject in het Engels. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Eternal Light Howard Goodall (°1958) is een Britse componist van musicals en koormuziek. Hij presenteert en schreef muziek voor televisie (o.a. voor Mr. Bean). In 2008 schreef hij zijn Requiem Eternal light voor gemengd koor, minimum 2 solisten, klavier, strijkers en harp. Veel Requiems zijn gebaseerd op de misdelen en beginnen met Kyrie eleison om te eindigen met In Paradisum. Daarbij benadrukken de teksten – naast eeuwige vrede, rust en licht – ook de veroordeling en verdoemenis van iedereen die zich niet aan de katholieke code houdt. Daarom dat Goodall een groot deel van de oude Latijnse teksten verving door Engelstalige gedichten van de laatste 500 jaren. Dat verklaart waarom het Lacrymosa Do not stand at my grave and weep werd en het Dies Irae zingt over In Flanders Fields the poppies blow. Uitgegeven bij Faber Music, aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Christmas carols of the world Het lijkt alsof de bibliotheek er vol van zit: kerstmuziek. En toch blijven er nieuwe interessante bundels verschijnen voor wat het belangrijkste feest van het jaar lijkt. Carus gaf een bundel Christmas Carols of the World met cd uit. Het boek verzamelt 85 kersliederen van over de hele wereld in tal van talen en arrangementen voor vier- of vijfstemmig gemengd koor. Uitgegeven bij Carus en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

James Bond De reeks Novello Choral Pops brengt vijf James Bond themanummers samen in koorarrangement voor SATB met piano: het melodische We have all the time in the world voor de film On her Majesty’s secret service (1968), Diamons are forever (1971), Nobody does it better voor The spy who loved me (1977), Licence to kill (1989) en Skyfall van Adelè (2012). Uitgegeven door Novello en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

ONLINE

e-Tipboek Zang Het Tipboek Zang van Hugo Pinksterboer uit 2002 is een handige en helder geschreven gids voor zangers in elke stijl, van klassiek tot rock en jazz, voor koorzangers, thuiszangers en solozangers, voor beginnende en ervaren zangers, voor jong en oud. Het is een leesboek bomvol praktische informatie en nuttige tips over de mogelijkheden van en de zorg voor het meest persoonlijke muziekinstrument: de stem. Ondertussen kan je het downloaden via tipbook.com. En dat is helemaal gratis!

GEMENGD KOOR MET WEINIG MANNEN

Euprint bundelt 20 eenvoudige liedjes over gevoelens op tekst en muziek van Jan Coeck: Alleen, Blij, Boos, maar ook Kriebels, Nieuwskorte liedjes voor kleine mensjes gierig of Slecht geslapen, voor ieder kindergevoel kan je nu een liedje zingen. Het zijn korte eenvoudige liedjes met gitaarakkoorden die je in de klas of in kinderkoren kan gebruiken. Tussen de liedjes vind je korte stemmingsgedichtjes. Het materiaal is bedoeld als tussendoortjes in de klas of tijdens een repetitie. Erg bruikbaar materiaal. Bij de bundel zit een cd met zowel de ingezongen versie als de karaokeversie. Uitgegeven bij Euprint. Jan Coeck

korte liedjes voor kleine mensjes

Euprint ed.

Wat ik voel

Jan Coeck

Oude liederen verrassend nieuw

KINDEREN

Euprint ed.

GELIJKE STEMMEN

18 Euprint ed.

Depotnummer

‘Ze kennen onze volksliederen niet meer’ hoor je wel eens zeggen. Zonde, want er is genoeg interessant materiaal voor koren. De provinciale afdeling Limburg van Koor&Stem verzamelde daarom een groot aantal oude volksliederen en liet ze bewerken door Limburgse componisten als Martin Slootmaekers, Paul Steegmans, Geert Malisse, Joost Termont, Bert Appermont, e.a. De liederen werden in een eigentijds kleedje gestoken. De nieuwe zettingen zijn vooral bedoeld voor driestemmig basiskoor (gelijke en gemengde stemmen). De bundel Oude liederen verrassend nieuw komt dit najaar uit, maar delen ervan werden al voorgesteld tijdens een koor- en dirigentendag in Overpelt. We ontdekten eenvoudig en zeer bruikbaar materiaal. Geproefd en zeer goed bevonden. Wordt uitgegeven bij Euprint.

Twee psalmen van Rudi Tas Bij Euprint vinden we twee interessante nieuwe werken van Rudi Tas. Voor vier- tot vijfstemmig Rudi Tas vrouwenkoor en Laudate tamboerijn verscheen Laudate op tekst van psalm 117. Vreugdevol, ritmisch, afwisselend maar toch samenhangend, Tas leverde weer een boeiend werk voor vrouwenkoor. Op de tekst van psalm 118 schreef Tas Dextera Domini voor vierstemmig, en soms vijfstemmig mannenkoor. Korter, in een totaal andere sfeer. Uitgegeven bij Euprint. [ps. 117]

equal voices

Euprint ed.

D/2016/6045/038

Sebastiaan van Steenberge Sebastiaan van Steenberge schreef Until we meet again voor SSA en piano in opdracht van vocaal ensemble Caloroso. Met de mooie harmonieën en de prachtige pianobegeleiding past het lied in elk programma gaande van popnummers tot hedendaagse muziek. Om de lijnen in het voorgeschreven tempo te kunnen zingen, is er wel genoeg vocaal-technische aandacht vereist. Een aanrader voor zowel gelijkstemmige jeugdkoren als dameskoren! Binnenkort verkrijgbaar bij Euprint.

BOEKEN

100 jaar deChorale Naar aanleiding van hun 100-jarig bestaan, gaf deChorale een prachtig jubileumboek uit in een aantrekkelijk luxemagazine vol foto’s, wee tjes, overzichten en interviews. Over de vroegste sporen in de 19de eeuw, de gouden tijden onder leiding van Lodewijk De Vocht en het bijna-einde. Puik werk, uiterst aantrekkelijk voorgesteld met excellente foto’s, relevante quotes, archiefmateriaal, getuigenissen van solisten, stemcoachen, repetitor, koorzangers. Aansluitend bij het boek bestaan er ook 6 afleveringen over 100 jaar de Chorale. Opnieuw ijzersterk en interessant. De moeite waard om te lezen en te bekijken. Zie ook www.dechorale.be

100 jaar deCHORALE

‘In het koor leerde ik een toontje lager zingen’ © Kathleen Michiels

van Brussel schrikten hen af. Er kwam al snel een plan B: in mei bracht deCHORALE een concertante versie van de symfonie, in Antwerpen. Een eeuweling krijg je niet zomaar klein. Marc, wanneer sloot jij aan bij het koor? En waarom koos je voor deCHORALE? ‘Ik zit er nog niet zo lang bij, een jaar of drie. Ik had het koor natuurlijk al zien optreden en ik was zwaar onder de indruk van de sterke uitvoeringen. deCHORALE is één van de laatste oratoriumkoren in Vlaanderen en ik vind hun repertoire heel indrukwekkend.’ Wat voor zang-ervaring had je al? ‘Zo goed als geen ervaring. Ik had nooit eerder in een koor gezongen, ook niet als kind. En ik heb nooit muziekles gevolgd of een instrument geleerd.’ Het is dus best een nieuw milieu? ‘Dat is er net zo fijn aan. Na al die jaren in de Wetstraat, ken ik mijn weg wel in die wereld. Bij het koor ben ik echt een neofiet. Ik maak minder dan 1% uit van het koor en dat vind ik fantastisch. Zeker voor een muzikale analfabeet is de steun van alle andere zangers essentieel. De lat ligt hoog. Ik zeg wel eens dat het koor me heeft geleerd om een toontje lager te zingen.’

VRT-journalist Marc Van de Looverbosch volgt al jarenlang het reilen en zeilen in de Wetstraat voor radio en TV. Na zijn uren – op donderdagavond, om precies te zijn – zingt hij als bas-bariton bij deCHORALE. En daar maakt hij een bijzonder jaar mee: het Antwerpse oratoriumkoor viert zijn honderdste verjaardag. Het allereerste concert vond plaats op 27 februari 1916. Op dat moment stond dirigent Lodewijk De Vocht aan het hoofd van het Chorale Caecilia. ‘Een strenge, autoritaire man’, dixit Marc Van de Looverbosch, ‘die het koor 50 jaar lang met stevige hand leidde.’ Onder zijn leiding startte het koor met jaarlijkse opvoeringen van de Mattheus-passie van Bach.

Anno 2016 leidt Paul Dinneweth alles in goede banen. Vandaag is deCHORALE vooral een weerbaar koor, dat zich niet laat ontmoedigen door onverwachte omstandigheden. Zo werden de plannen om de IXe Symfonie van Ludwig Van Beethoven te zingen noodgedwongen opgeborgen toen het Tokyo Ballet afhaakte: de terreuraanvallen in Zaventem en in het centrum

Welke opvoeringen blijven je tot nu toe vooral bij? ‘Het Requiem van Verdi zingen was een heel mooie ervaring. Dat is echt een kanon dat je loslaat op je publiek, je trekt als koor alle registers open - van de kleinste piano tot de meest barokke forte. Ook de Goede Week was dit jaar bijzonder. Op 22 maart zouden we ‘s avonds optreden – in aanwezigheid van koning Filip en koningin Mathilde – maar toen het nieuws van de aanslagen doorsijpelde werd alles uiteraard afgelast. Op Paaszaterdag was er een vervangconcert in deSingel. Je voelde dat het publiek nog wat bang was om te applaudiseren, er hing een geladen stilte in de zaal. Het was een mooi eerbetoon.’ Muziek verzacht de zeden. ‘Goh, het kan louterend werken. Maar we weten dat sommige van de grootste monsters uit onze geschiedenis ook liefhebbers waren van klassieke muziek, dus een garantie is het helaas niet.’ >

Hoe verlopen jullie repetities? ‘Het koor repeteert één keer per week, a capella of met minimale begeleiding. In het beste geval vinden we ongeveer een week voor de opvoering een locatie waar het orkest ook binnen kan. We zijn in totaal toch met zo’n 160 mensen. Samen proberen we elkaar dan op één of twee repetities te vinden.’ Een hele operatie. Is het ook financieel een uitdaging? ‘Dat is een aspect dat we altijd in het oog moeten houden. Zonder de steun van de stad, de haven van Antwerpen en privé-sponsors zouden we verloren zijn. Als er een solist zoals Thomas Blondelle komt zingen, dan kost dat natuurlijk iets. Gelukkig hebben we een trouw publiek. Onze laatste opvoeringen waren allemaal zo goed als uitverkocht.’ Naar welke muziek luister je zelf graag? ‘Ik luister vaak naar Radio 1 en Klara, maar Radio 2 staat even goed op. Ik draai mijn hand niet om voor een schlager. Sommige mensen trekken hun neus op voor bepaalde genres, maar in mijn ogen is muziek intuïtief: het valt binnen en het zegt je iets - of niet. We hebben met het koor al opgetreden met Helmut Lotti, in de Sint-Laurentiuskerk. Jingle Bells mag dan geen Beethoven zijn, het zorgt wel voor een fantastische ambiance. Toen de Antwerpse 20 Haven 150 jaar Schelde Vrij vierde, zongen we De lichtjes van de Schelde in open lucht, voor duizenden mensen. Een heerlijke ervaring en goede reclame voor onze andere concerten. Hoe meer mensen ons koor ontdekken, hoe groter de kans dat ze ook een andere keer eens komen luisteren.’ Het helpt misschien ook om nieuwe leden aan te trekken? ‘De instroom van nieuwe, jonge leden is helaas beperkt. Onze dirigent is daar gelukkig erg bewust mee bezig. Je wil uiteraard de tradities in stand houden, maar je moet ook op zoek naar nieuwe manieren om mensen aan te spreken. We proberen het verschil te maken met hoe we onze optredens in scène zetten. We experimenteren ook met zingen uit het hoofd. Als je je partituur kan loslaten – al is het maar voor bepaalde cruciale passages – dan voel je dat ook aan de beleving. ‘ Wat zijn jullie toekomstplannen? ‘In november is er een jubileumconcert in deSingel met origineel koorwerk van onze stichter De Vocht, en met een wereldcreatie van Martin Valcke. Daar kijk ik erg naar uit.’ ––– Sofie Rycken

Nieuwe partituren Deze partituren kan je downloaden op www.koorklank.be om zelf af te drukken of om op je tablet te gebruiken.

VLIEGTUIG LET DOWN TEGEN PILATUS THE BARS VIC NEES

ROLAND CORYN

Vliegtuig tegen Pilatus komt uit Vic Nees’ (1936-2013) vierdelige suite Windharp (1996) die hij 20 jaar geleden schreef op tekst van Pros Vanosmael (°1920-2011) voor het 35-jarig bestaan van Mea Dulcea uit Bergen-op-Zoom. Het a cappella werk voor drie vrouwenstemmen vertelt over een vliegtuigcrash tegen de berg Pilatus nabij Luzern waarbij 30 mensen omkomen. Een prachtig verhalend werkje dat we graag even opnieuw Vliegtuig tegen Pilatus onder de aandacht brengen.

Roland Coryn schrijft met zijn Let down the bars, O Death! een gevoelige compositie. Het werk weerspiegelt de treurige sfeer die de tekst van Emily Dickinson weergeeft. Een kort, expressief en eenvoudig werkje dat menig gemengd koor zal kunnen bekoren. Je vindt het stuk ook terug in de bundel Roland Coryn. Songs and Song Cycles for mixed Choir a cappella on English and American poetry die in 2013 door Musikproduktion Höflich ein München uitgegeven werd en waarin je meteen veel ander moois van de componistLet aantreft. Nu te bestuderen en in te down the bars, O Death! oefenen via www.koorklank.be.

Text: Pros Vanosmael (1920 - 2011)

[

! 44

Allegretto

nasaal en staccato

! 44 S B O A mf

zzz ...

]

[

zzz ...

S !

BO !

] [

]

sig - na - leer - de de

g T g g S C C o - ver

! CO C C C oe

g g C C

C A

g g C C YC

g g g T g g T g C C C C C C B

D C 6

o - ver

C O C C C 44 B oe

g g g T C C C zei

g T C B

kap om,

de dood

W p ! 44 C

Let

normaal

W p Õ! 44 C

Let

down

the

down

C C

bars,

g C

O Death! The

Let

down

the

bars,

O Death! The

ti - red flocks come

Let

down

the

bars,

O Death! The

ti - red flocks come

# W4 C 4 ]

O Death! The

ti - red flocks come

bars,

C C C

C Whose

ti - red flocks come

Whose

C C

[

zzz ...

With permission of text poet and composer, this score may be published within the framework of the activities of Koor&Stem vzw to promote Flemish choral music. The digital version may be downloaded and shared for non-commercial purposes without permission in writing by Koor&Stem vzw, the text poet or the composer. The name of the text poet and the composer must always be mentioned on the score. However, permission to arrange, translate, record and perform must always be obtained in advance from text poet, composer or the cooperative company SABAM (Belgian Society of Authors, Composers and Publishers, www.sabam.be).

W CO

W !

C h

g C

CO B

bleat - ing ceas- es to re - peat,

# W CO

bleat - ing ceas- es to re - peat,

]

bleat - ing ceas- es to re - peat,

W CO Õ!

kap

www.koorklank.be

W p ! 44 C

[

softly

D C

g g g g T C C C C T g C C ig C ig C g g C C zei de dood, kap om zei de dood, kap g g Cg T S T g C T S T g C C C

om zei de dood, kap om,

Music: Roland Coryn (º1938)

In quiet resignation, but with expression ( = 54)

g T g g C C

marcato

g g g g marcato g i i C O T T C 44 C C C C Kap

o - ver

Text: Emily Dickinson (1830 - 1886)

T C WC C

g T C 3 BO 4 oe g g 3 S T C C 4

g g C C C

zzz ...

g g g , nasaal C C h C T h C C 43 S

wind, D C

g g C C

D C

sig - na - leer - de de wind, sig - na - leer - de - de wind,

C C h h

g T C

wind, sig - na - leer - de de

C O C W C C 44 B

! CO C WC C ! B

g g C C YC

normaal en legato

g g C C

g g C C C

Music: Vic Nees (1936 - 2013)

g g g g g g g g R S g g C T g g C T C g R S g g C T g g C T C g S g g C T C g C C C C C C C C C C C C C mf D C 6 D C 6 o - ver D C 6 D C 6 o - ver D C 6 o - ver

= 92

bleat - ing ceas- es to re - peat,

g C

Whose

wan - der - ing

Whose

wan - der - ing

Whose

wan - der - ing

Whose

wan - der - ing

C C C

g g

C B

Thine

done.

C C

Thine

Deze koorpartituur wordt met toestemming van de tekstdichter en componist verspreid in het kader van de werking van de organisatie Koor&Stem vzw rond de promotie van Vlaamse koormuziek. De digitale versie ervan mag gedownload worden en voor niet commerciële doeleinden gedeeld worden zonder schriftelijke toestemming van de organisatie Koor&Stem vzw, de tekstdichter of de componist. De naam van de tekstdichter en van de componist wordt steeds vermeld. Voor bewerkingen, vertalingen, opnames en uitvoeringen (concerten) moet er altijd toelating gevraagd worden aan de tekstdichter, de componist en/of aan de beheersvennootschap SABAM. With permission of text poet and composer, this score may be published within the framework of the activities of Koor&Stem vzw to promote Flemish choral music. The digital version may be downloaded and shared for non-commercial purposes without permission in writing by Koor&Stem vzw, the text poet or the composer. The name of the text poet and the composer must always be mentioned on the score. However, permission to arrange, translate, record and perform must always be obtained in advance from text poet, composer or the cooperative company SABAM (Belgian Society of Authors, Composers and Publishers, www.sabam.be). www.koorklank.be

AGENDA

09 – 17 JULI | Brugge

Zomerweek Kooracademie Brugge

De zomerweek van de Kooracademie Brugge is een intensieve koorweek voor koorzangers en koordirigenten. We musiceren onder leiding van ervaren docenten, er zijn masterclasses voor dirigenten, verschillende zangateliers én een slotconcert. www.kooracademiebrugge.be/zomerweek

AUGUSTUS 2016 11-15 AUG | Tongeren

Koorstage in Tongeren

Van 11 tot 15 augustus heeft in Tongeren de Internationale zomeracademie Alden Biesen plaats. Van dinsdag 9 augustus tot en met maandag 15 augustus werken zangers er onder leiding van niemand minder dan Sigiswald Kuijken. www.organum-aldenbiesen.be/koorstage

17 – 19 JULI | Vaalbeek

Colloquium liturgische muziek

17 tot 19 augustus kan je deelnemen aan een driedaags colloquium over liturgische muziek in het bezinningscentrum La Foresta in Vaalbeek. www.colloquium.koorenstem.be

28 AUG | Antwerpen

JULI 2016 11 – 17 JULI | Gent

Internationale Zingweek Gent

Zing onder leiding van internationale topdirigenten, geniet van koorconcerten, cultuur, koffie en cuberdons. Met zangateliers onder leiding van Brady Allred, Jean-Marie Puissant, Marleen Annemans e.a. www.koorenstem.be/zingweekgent

SEPT 2016

Cultuurmarkt in het Huis voor de Amateurkunsten

Met een workshop pop-upkoor en concerten van Fast Forward en Just for Fun. Ook de bibliotheek van Koor&Stem is open op zondag van 11.00 tot 18.00 uur: je kan komen snuisteren in oude en nieuwe uitgaven aan interessante prijzen. www.koorenstem.be

24 SEPT & 1 OKT | Gent

Cursus kinderkoor- en jeugdkoordirectie

Een kortlopende, intensieve opleiding onder leiding van An Meeusen en Johannes Dewilde, gedurende 4 sessies in september en oktober 2016, inclusief een actieve stage of observatiestage met persoonlijke feedback. Op het programma: inspirerend dirigeren, repeteren met nieuw repertoire. Stemvorming vanuit een lied, canon of eenvoudig koorwerk. Hoe maak ik een homogene en rijke koorklank? De derde en vierde sessie vinden plaats op 15 en 22 oktober 2016. www.koorenstem.be

LATER 2016 5 – 6 NOV | Wetteren

Koorweekend voor Jongeren

Je bent jong en je zingt? Laat van je horen op hét koorweekend voor jongeren! Dit jaar onder leiding van Bernie Sherlock, dirigente van New Dublin Voices.

6 NOV | Wetteren

Repertoiredag Zingen met Jongeren

EEN STEM OM U TE DANKEN Van 17 tot 19 augustus 2016 kan je in Vaalbeek deelnemen aan een driedaags colloquium rond liturgische muziek. Op het programma staat een boeiende mix van groepsgesprekken, lezingen, workshops en zangsessies. Specialisten delen hun (muzikale) expertise, maar je kan ook zelf meedenken over de waarde, uitdagingen, geschiedenis en toekomst van de liturgische muziekpraktijk. Eén van de gastsprekers op het colloquium is de Nederlandse theoloog-muzikant Dr. Richard Bot. Hij is voorzitter van de Diocesane Instelling voor Liturgische Muziek in het bisdom Rotterdam en docent Gregoriaans & Katholieke kerkmuziek aan het Conservatorium van Amsterdam. Stemband magazine had een kort gesprek met hem.

In Vlaanderen werkt men stevig rond dit thema. Is dat ook het geval in Nederland? Richard Bot: ‘In Nederland wordt de vorming en toerusting rond kerkmuziek behartigd door de Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging. Dat is een landelijke vereniging met zeven afdelingen, die samenvallen met de geografische grenzen van een bisdom. Ze organiseren cursussen en studiedagen voor koorzangers, dirigenten, organisten en leden van liturgische werkgroepen. Via diocesane studiedagen gegeven ze impulsen tot repertoirevernieuwing en het verdiepen van kennis en vaardigheden.’

Info en inschrijvingen: www.colloquium.koorenstem.be, 17-19 augustus 2016, La Foresta, Vaalbeek. Organisatie van Koor&Stem, de ICLZ, het VCLM en het CCV. Richard Bot

Valt er zoveel te zeggen over kerkmuziek dat je er een colloquium van drie dagen mee kan vullen? Richard Bot: ‘Oh ja! Drie dagen zijn eerder te kort dan te lang! Kerkmuziek is een ambacht en dat leer je niet op één dag. Het vraagt vorming, training en opleiding. Dit colloquium geeft inzicht in wat er allemaal komt kijken bij het uitvoeren van kerkmuziek. Er wordt een venster geopend naar tal van nieuwe repertoiremogelijkheden: van de kennismaking met nieuw repertoire tot het opfrissen van bestaand repertoire. Met meer kennis van zaken en nieuwe ideeën op zak kunnen dirigenten zo de sleur of onzekerheden uit hun praktijk werken en hun koren revitaliseren.’

Op het programma zien we dat je een workshop Gregoriaans begeleidt. Is Gregoriaans niet eerder iets voor gespecialiseerde ensembles? Richard Bot: ‘Gregoriaans varieert van uiterst eenvoudige gezangen die iedereen zonder oefening kan meezingen, tot zeer ingewikkelde sologezangen die veel oefening vragen Denk aan het tractus gezang dat in de veertigdagentijd wordt gezongen. Ieder ensemble kan gerust die gezangen kiezen die voor hen muzikaal en technisch uitvoerbaar zijn. Met andere woorden: iedereen kan Gregoriaanse muziek uitvoeren, als men maar het juiste repertoire kiest. Het zijn dergelijke praktische inzichten die we op het colloquium meegeven.’

Koor zkt dirigent Westmalle

CARPE DIEM Carpe Diem bestaat ruim 35 jaar en is een polyvalent vierstemmig koor dat wekelijks repeteert in het Gemeenschapscentrum van Westmalle. Het repertoire varieert van eigentijdse muziek tot Mozart en traditionals. Er wordt steeds gezocht naar nieuwe uitdagingen en het koor breidt continu haar repertoire uit. Contact: voorzitter Dirk Nies, dirk.nies1@telenet.be of 03 309 34 70 na de kantooruren.

Dilbeek

POPKOOR Dirigent(e) gezocht voor een nieuw popkoor in Dilbeek! Naar aanleiding van de projectmatige zangworkshops van smART to SiNG! is er een enthousiaste groep zangers gegroeid die (twee)wekelijks willen repeteren in Cultuurcentrum Westrand of in de Muziekacademie van Dilbeek! Contact: Lydwine Colmant, lydwine.colmant@hotmail.com of 0478 97 66 46

Kortessem

JEUGDKOOR ARSIS Het Jeugdkoor Arsis is een enthousiaste groep jongens en meisjes van 12 tot 16 jaar. Allemaal hebben ze enkele jaartjes kinderkoor achter de rug. Ze repeteren op vrijdagavond van 18.30 tot 19.30 uur in Kortessem (vlakbij Hasselt). Contact: voorzitter Stefan Houbrechts, 0474 62 49 74, stef.houbrechts@telenet.be

Edegem

POPKOOR ITTAKES4 ItTakes4 is een enthousiaste groep van mannen en vrouwen tussen 25 en 65 jaar. Ook zij zoeken een nieuwe dirigent! Contact: info@ittakes4.be of 0486 78 72 17.

SILENCE IS A TRUE FRIEND WHO NEVER BETRAYS (CONFUCIUS) In Nederland heeft elk Intercitytreinstel – zeker die voor langere afstanden zoals van Groningen naar Rotterdam – een stiltecoupé. Een noodzaak zonder weerga voor mensen die de treinreis rustig en (meestal) al lezend willen doorbrengen in het drukke en rumoerige Nederland. In zo’n stiltecoupé word je aangemaand met hiërogliefen om je mobiel niet te gebruiken en om zachtjes of helemaal niet te praten. ‘Hé gozer, je zit hier in een stiltecoupé!’, roept een jonge man vermanend naar een nog jongere reisgenoot wiens mobiel – net met een krachtig signaal afgegaan – enthousiast werd beantwoord. ‘Excuus’ en de stilte keerde weer. Velen hebben het moeilijk met die opgelegde stilte. Zij uiten steeds meer openlijk hun kritiek en noemen de stilte asociaal: ‘Wat is er tegen lekker gezellig kletsen?’ Na een ondersteunende column in de Nederlandse Metro durft menig treinbegeleider zelfs niet meer op te treden tegen overtreders… Stilte is een luxe geworden en het zal er naar alle waarschijnlijkheid niet op verbeteren. Jongeren vinden het doodnormaal dat hun levensdagen worden ‘begeleid en opgeluisterd’ door bliepjes, ringtones en andere kleurige signalen, voortdrijvend op een verkeersruis die we met z’n allen veroorzaken en als gewoon ervaren en verdragen. Wie kent nog (de) stilte? Mijn eigen bloed – ondanks de wens van hun vader – loopt en fietst met oordopjes verbonden met een mp3-speler of een smartphone (Ook hun bezoek aan fuiven en festivals van populaire muziek schaden als

een sluipend gif hun gehoor); als ik opmerk dat ze luider praten, vinden ze dit onbegrijpelijk en onjuist. Overal is er ruis in ons leven geslopen. Mensen die menen op zoek te moeten gaan in wellnesscentra, worden ook daar omringd met loungeklanken. Ook niet bepaald stilte te noemen…

See how nature – trees, flowers, grass – grows in silence; see the stars, the moon and the sun, how they move in silence... We need silence to be able to touch souls.. (Moeder Teresa) Samen met licht- is geluidspollutie een van de meest onderschatte vormen van milieuverontreiniging. Mensen praten steeds luider om zich verstaanbaar te maken en de ene muzak doet haar best om het andere lawaai te overstemmen om gehoord te worden. Pas daar waar stilte is, kan muziek ontstaan. Muziek komt enkel optimaal tot haar recht als ze kan groeien vanuit en kan wederkeren tot stilte. Elk zintuig voelt, proeft, hoort, ruikt en ziet de kleuren van het leven ten volle, enkel vertrekkende vanuit een tabula rasa. Koorzang heeft stilte nodig. Zowel om uit te voeren als om te beluisteren. Met gezang kunnen we de luisteraars opnieuw ten volle de stilte laten horen, voelen, proeven, zien en ruiken vanuit deze tabula rasa en verbazen met de allermooiste klanken. Laat ons weerom de kracht van de stilte ervaren en aanbieden aan wie het horen wil! Silence is the fabric upon which the notes are woven. (Lawrence Duncan) ––– Enfant terrible.

Colofon Stemband magazine #8 juli- augustus-september Verschijnt vier keer per jaar / Oplage: 3.000 exemplaren Uitgave: Koor&Stem vzw / Coördinatie: Jan Stofferis Werkten mee aan dit nummer: Tom Eelen, Nathalie Winters, Peter Maus, Koenraad de Meulder, Liesbeth Segers, Mirek Cerny, Katelijne Boon, Sofie Rycken. Lieslotte Goessens.

Abonnement: Binnenland: €25 / Buitenland: €35 Bij Koor&Stem aangesloten koren krijgen 3 gratis abonnementen. Volg ons via Facebook en Twitter www.facebook.com/koorenstem www.twitter.com/koorenstem

Koor&Stem vzw is de organisatie voor vocale muziek in Vlaanderen. Koor&Stem ondersteunt iedereen die graag zingt, brengt zingende mensen samen en promoot koorwerking in Vlaanderen. Onze initiatieven helpen je om beter te zingen en om dat met nog meer plezier te doen. www.koorenstem.be

Coverfoto: Alma Musica © Noortje Palmers Vormgeving: apple-n.be / brand-ink.be / Druk: Vanderpoorten Redactieadres redactie@koorenstem.be www.koorenstem.be/tijdschrift +32 (0)3 237 96 43 Zirkstraat 36 2000 Antwerpen

Koorklank is een online platform van Koor&Stem vzw met nieuws en inspiratie voor dirigenten en koren, partituren te downloaden, repertoiretips en véél muziek. www.koorklank.be

SEIZOEN 2016-2017 Van Hildegard von Bingen tot Prokofiev LOD Collegium Vocale Gent Collegium 1704 Ensemble Correspondances Vox Luminis Les Arts Florissants Bach Academie Brugge Psallentes Muziektheater Transparant Stile Antico

ÂŠ Elena Chernyshova

Ontdek nu het volledige programma op www.concertgebouw.be