Stemband magazine #23 april 2020

STEMBAND 2020

# 23

April Mei Juni

Afgiftekantoor Leuven MassPost – P802021

Het virtuele koor

In tijden van crisis zingen koren online

Beethoven op de maan

Een interview met Jelle Dierickx

Koormuziek is pure magie driemaandelijks magazine // V.U. Jeroen Keymeulen, Pater Pirestraat 50, B-2018 Antwerpen

Sabine Haenebalcke stopt als dirigente van Kalliope

2-3 Editoriaal 5 Winnaars eerste Compositiewedstrijd Vic Nees bekend 6-7 Beethoven op de maan Een interview met Jelle Diericks 8-9 KOORVLAM World Choir Games 10-11 Nieuwe vzw-wetgeving 12-13 Het virtuele koor In tijden van crisis zingen koren online 14-15-16 Zestig jaar Koor&Stem Limburg 17-18 Choral Music from Flanders 19-20 Repertoiretips 21-22 Koorzang is pure magie Sabine Haenebalcke stopt als dirigente van Kalliope 23 Column: Basta-bas

GEZOCHT: SECRETARIS KOOR&STEM OOSTVLAANDEREN VZW Koor&Stem Oost-Vlaanderen vzw ondersteunt de Oost-Vlaamse koren met dirigentencursussen, 'koorrondes', schoolzangdagen en andere ontmoetingsactiviteiten. Onze organisatie bestaat uit een warme groep van enthousiaste vrijwilligers die de schouders zetten onder de koorwerking in de provincie Oost-Vlaanderen.

Voor dit vrijwilligersteam zijn we op zoek naar een secretaris (m/v).

Wat houdt de functie in? We vragen aanwezigheid op een 10-tal vergaderingen per jaar.

Je volgt projecten en impulssubsidieaanvragen op. Je help bij de praktische organisatie van onze evenementen en je staat in voor de communicatie (mailings, website, Facebook, …) met de Oost-Vlaamse koren. We bieden je een leuke samenwerking met en begeleiding in een fijn team met een kritische geest en een open blik op de samenleving!

Meer informatie gewenst? oost-vlaanderen@koorenstem.be

WIE ZOEKT, DIE VINDT Alles lag en ligt zo goed als stil.

Sinds de beperkende maatregelen van de Nationale Veiligheidsraad leven we in een nieuwe realiteit. We werden allemaal verrast door een miniscuul klein virus met gevolgen omgekeerd evenredig aan zijn grootte. Sinds half maart zitten we in ons kot, eten we in ons kot, werken we in ons kot, ontspannen we in ons kot,... Het leven werd met de schoenlepel ingepast tussen onze vier muren.

Vele dirigenten kijken aan tegen lege avonden, want repetities en concerten mogen niet meer georganiseerd worden. Vele zangers zijn hun wekelijkse repetitiemoment kwijt: het plezier van samen zingen, de energie van een zelfde passie delen en de kracht van sociaal verbinden vallen weg. De koorliefhebbers en sympathisanten van het publiek zien vele concerten wegvallen, waardoor hun ontspannend culturele avond verandert in de Netflixen van deze tijd.

Dirigent zoekt koor. Koor zoekt zangers.

Zangers zoeken publiek.

Wie had gedacht dat de zoekertjes op de website van Koor&Stem ooit zo letterlijk zouden moeten genomen worden?

Maar wie zoekt, die vindt.

Verschillende koren maakten een ‘virtual choir’ – het concept, wereldwijd bekend geworden door Amerikaanse choir geek Eric Whitacre, overspoelt de Vlaamse koorwereld.

In een mum van tijd zochten dirigenten repertoire, verzamelden zangers zich voor microfoon en camera en in elk koor was er wel een computer-wizard die er een zingende muur van maakte. Online repeteren met de dirigent, met het volledige koor of per stemgroep, live of vooraf opgenomen, op Skype, WebEx, Zoom, of tal van andere platformen… Een digitale nabootsing van de wekelijkse babbel na de repetitie in de vorm van een e-peritief of virtuele bar: we zagen het de afgelopen weken allemaal passeren. Met Koor&Stem droegen we ook graag een inspirerend steentje bij met de digitale campagne #zinginuwkot.

De onzekerheid over hoe lang het virus ons leven zal beheersen, knaagt al eventjes en zal nog niet meteen oplossen. Daarom doe ik graag een oproep aan de dirigenten: ga door met het verspreiden van je muzikale passie aan je koorzangers! De zangers moedig ik aan om te blijven zingen, ook al kan het momenteel enkel vanuit ons kot! Aan het enthousiaste publiek vraag ik om ook na deze coronacrisis te komen genieten van koorconcerten – live is nog meer kippenvel gegarandeerd!

De dirigenten wilden niet zomaar in hun kot blijven en hun repetitie-avond voor de TV slijten. Zangers voelden de nood om te blijven zingen en contact te houden met elkaar.

Samen zochten ze naar manieren om ook hun publiek te bereiken. Het resultaat van deze zoektocht is verbluffend en getuigt van een grote creativiteit.

We blijven elkaar zoeken én vinden, ook na deze moeilijke periode.

GEZOCHT: VRIJWILLIGER SCHOOLZANGDAGEN WEST-VLAANDEREN

organiseren, de administratie met de docenten en de school afhandelen. Alles gebeurt aan de hand van een bestaand draaiboek. Je koppelt ook geregeld terug met de provinciale afdeling Koor&Stem West-Vlaanderen en de koepel van Koor&Stem inzake zingen op school.

Je werkt in een dynamisch team van zeer gemotiveerde vrijwilligers. Je bouwt mee aan veelbelovende en enthousiasmerende zangprojecten voor basisschoolleerlingen en hun leerkrachten. Je bouwt ervaring op in het management van projecten en krijgt de kans om je netwerk uit te breiden.

Koor&Stem organiseert in iedere provincie een vijf- à tiental activiteiten rond zingen op school per jaar. Voor de provincie West-Vlaanderen zoeken we een vrijwillige medewerker die de praktische en logistieke werking van de scholen coördineert. Je kan ook toetreden tot het bestuur van de provinciale afdeling van Koor&Stem.

Tot jouw taken behoren dan het contact opnemen met geïnteresseerde scholen, docenten engageren, de activiteit praktisch

Daar ben ik van overtuigd!

Jeroen Keymeulen Directeur Koor&Stem

Meer informatie gewenst? west-vlaanderen@koorenstem.be

BESTUURSWISSEL BIJ KOOR&STEM VZW

Koor&Stem vzw heeft een nieuw bestuur en Marc Van den Borre wordt de nieuwe voorzitter. Thomas De Baets, tot nu toe voorzitter van Koor&Stem vzw, was uittredend en niet herkiesbaar.

Het voorzitterschap van Marc Van den Borre, de benoeming van Kris Wittevrongel als ondervoorzitter en de verlenging van het mandaat van Theo Gielen als penningmeester werden unaniem goedgekeurd door de Raad van Bestuur op vrijdag 6 maart. De voltallige

Raad van Bestuur bestaat nu uit: Marc Van den Borre, Sofie Brockmans, Inez Carsauw, Valerie De Craene, Alexander Declercq, Theo Gielen, Sebastiaan van Steenberge, Kristien Vrancken en Kris Wittevrongel. We zijn ervan overtuigd dat deze nieuwe bestuursploeg volledig klaar is om alle toekomstige uitdagingen aan te gaan!

Nogmaals hartelijk dank aan alle bestuursleden voor hun vrijwillige inzet voor onze organisatie, met name aan Thomas De Baets, die de afgelopen vier jaar het voorzitterschap heeft

IMPULSSUBSIDIE HET SOP IS DE KOOL MEER DAN WAARD In de vorige editie van Stemband Magazine #22 kon je al uitgebreid lezen over het plan Talentontwikkeling en de drie grote pijlers waarop Koor&Stem dit plan gebouwd heeft. Een van die pijlers is de impulssubsidie, die je sinds januari 2020 bij Koor&Stem kan aanvragen voor de financiële ondersteuning van je koorproject.

Het inhoudelijke project moet passen binnen een of meer thema’s: gerichte samenwerking en ontmoeting tussen koren, samenwerking met andere kunstdisciplines, impuls voor koormuziek uit Vlaanderen of impuls voor participatie en sociaal engagement.

Een uitgebreid subsidiereglement is te vinden op de site van Koor&Stem.

Minimaal drie maanden vóór je project doe je de aanvraag via de site van Koor&Stem. Die aanvraag bestaat uit twee delen: enerzijds een online registratie, anderzijds een invuldossier

opgenomen. Wij waarderen het ten zeerste dat hij zijn kennis en ervaring ter beschikking heeft gesteld voor de succesvolle ontwikkeling van de organisatie en dat hij actief betrokken wil blijven bij de werking van Koor&Stem als lid van de Algemene Vergadering.

Marc Van den Borre Na zijn studies aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Gent en vele masterclasses in binnen- en buitenland, werd hij in 1998 dirigent van het vocaal damesensemble Arabesk. Hij verkreeg het getuigschrift Master in the Art aan de universiteit van Leeds en de Metropolitan Opera in New York in 1999. De daaropvolgende tien jaar was hij organist-titularis te Denderleeuw, was hij werkzaam voor verschillende organisaties zoals de Koninklijke Muntschouwburg en de Philharmonie, schreef hij kindermusicals en gaf workshops over stemvorming. In 2003 verscheen zijn pedagogische handboek over creatief musiceren en improviseren, gericht naar het hoger onderwijs, in samenwerking met Musica. Hij was tevens dirigent van het koor Jan Ockeghem en Canticum Novum te Ninove. Met het koor Vox Amicorum en het orkest Musica Profundis werd hij internationaal uitgenodigd. Hij verleende zijn medewerking aan verscheidene jeugdkoren waarmee hij concerten verzorgde in binnen- en buitenland, deelnam aan het Europees Muziekfestival te Neerpelt en te gast was in Estland, Duitsland en Frankrijk tijdens Europa Cantat. Sinds 2010 is hij directeur van de kunstacademie Geraardsbergen. In zijn vrije tijd is hij actief als bestuurslid, en nu voorzitter, van Koor&Stem.

dat je moet uploaden. Dat invuldossier kan je downloaden via dezelfde site.

De indiening van je aanvraag wordt automatisch bevestigd per mail. De provinciale afdeling behandelt je aanvraag verder: ze beoordeelt je dossier zowel op het zakelijke als op het artistieke aspect en brengt je op de hoogte van haar beslissing.

Mocht je toch nog vragen hebben, neem dan zeker contact op met Koor&Stem via het bekende adres info@koorenstem.be of 03 237 96 43.

3

OPROEP VOOR KANDIDATEN BEvocaL, het Belgisch nationaal jeugdkoor, zoekt 2 koordirigenten voor de periode september 2020 – december 2022 Bevocal staat voor: • Talentontwikkeling voor jonge zangers • Een creatieve samenwerking over de taalgrenzen heen • Nationale ambassadeur voor koorzang

BEvocaL brengt jongeren (18-32 jaar) uit het hele land samen, op basis van een auditie.

Deze jongeren zingen samen tijdens een repetitieweek (van 8 dagen), 4 of 5 weekends en ze brengen verschillende concerten. Andere activiteiten worden georganiseerd naargelang de mogelijkheden die zich voordoen (concerten,

4

festivals…).

De twee dirigenten (m/v) werken nauw met elkaar samen, met als doel het volgende tot stand te brengen: - De uitwerking en uitvoering van het artistieke programma voor de periode september 2020 tot augustus 2022, overeenkomstig de omschrijving van het totaalproject en de beschikbare financiële en personele middelen.

Het programma wordt opgesteld in overleg met het projectteam, en houdt rekening met het aantal koorleden en het feit dat het koor a capella zingt (of met piano) en niet met solisten van buiten werkt.

- De artistieke programmatie, die, indien mogelijk, 1 jaar van tevoren wordt ingevuld.

- Het organiseren van de repetities en leiding van de jaarlijkse repetitieweek en -weekenden.

Het dirigeren van concerten.

- Ontwikkeling van de artistieke kwaliteit van het koor door middel van een aangepaste pedagogische aanpak, waarbij altijd met de dynamiek van de groep rekening gehouden moet worden.

- Bijdragen aan de uitstraling van het koor via een beleid van verspreiding en samenwerking (in concerten, deelname aan vernieuwende projecten, enz.).

De volledige oproep vind je terug op www.bevocal.be.

Je kandidaat stellen kan tot en met 30 juni 2020.

Stuur een mailtje naar info@bevocal.be

HARYANTI FRATEUR Bij het vormgeven van deze editie van Stemband magazine bereikte ons het trieste nieuws over het overlijden van Haryanti Frateur. Haryanti was sinds begin 2019 freelance redactiemedewerker van Stemband magazine. Ook was ze verantwoordelijk voor een aantal andere communicatieopdrachten voor Koor&Stem.

We leerden Haryanti kennen via het hartverwarmende Brusselse schoolzangproject Cantania van BOZAR, waarvoor ze in 2018 het libretto schreef bij de compositie van Jan Van Outryve Schaduwkind – Petite fille de l’ombre. Ze bracht haar affiniteit met muziek en muziektheater mee naar Koor&Stem en verruimde ons netwerk met haar warme contacten in die wereld.

We hebben Haryanti leren kennen als een vrolijke, energieke, warme en enthousiaste collega.

Een bezige bij, die ook regelmatig rust zocht.

Taal was voor haar een manier van leven. Ze was zeer creatief met taal en vorm, had altijd veel ideeën en had tevens een grote interesse voor kunst en cultuur. Niet voor niets was haar motto ‘Reizen en andere culturen als levensles. Kunst als voedsel voor de ziel. Sociaal engagement als levensmotto.’ Kunst als voedsel voor de ziel – we kunnen ons hier volledig achter scharen.

Haar onverwachte overlijden kwam als een grote schok voor alle medewerkers van Koor&Stem. Onze innige deelneming aan haar drie kinderen, Yuna, Arto en Otis, en haar familie.

WINNAARS EERSTE COMPOSITIEWEDSTRIJD VIC NEES BEKEND VOLGEND JAAR EEN NIEUWE WEDSTRIJD We kunnen nu al aankondigen dat er naar aanleiding van de uitgestelde editie van de World Choir Games een tweede editie van de Compositiewedstrijd Vic Nees zal worden gehouden in 2021. Meer info hierover volgt in het najaar.

RESULTATEN CATEGORIE I: CONSERVATORIUM

Op zondag 3 mei kwam via videoconferentie de jury samen voor de eerste editie van de Compositiewedstrijd Vic Nees. De jury bestond uit Sabine Haenebalcke (voorzitter), Bernie Sherlock (Ierland), Ludo Claesen en Robert Sund (Zweden). Lara Denies, student compositie aan het conservatorium Antwerpen, eindigde als eerste in haar categorie. In de categorie DKO was dat Stijn Dierckx.

De Compositiewedstrijd Vic Nees is een realisatie van Koor&Stem, ComAV, het Vlaams Radiokoor en het Europees Muziekfestival voor de Jeugd en kwam tot stand dankzij de steun van Sabam for Culture. Deelnemers mochten tot 20 april composities insturen in 2 categorieën. Het reglement kan je onderaan nalezen. We ontvingen in totaal 25 inzendingen, 6 in de categorie conservatorium, 19 vanuit het DKO. De jury koos een winnaar in beide categorieën. De winnende werken publiceren we op Koorklank en op het Engelstalige luik Choral Music from Flanders.

EN DE WINNAAR IS...

De jury was positief over de kwaliteit van de inzendingen en besloot om naast een eerste prijs in elke categorie ook een tweede en een derde prijs toe te kennen. De tweede prijzen

krijgen publicatie op Koorklank. Lara Denies, student compositie aan het conservatorium Antwerpen bij Wim Henderickx, eindigde als eerste in haar categorie. In de categorie DKO was dat Stijn Dierckx. In het kaderstuk verder op deze pagina delen we het resultaat in detail. Verder kende de jury per categorie ook een speciale vermelding toe aan twee werken die een hoge kwaliteit hadden maar als erg moeilijk bevonden werden voor de beoogde doelgroep van amateurkoren.

Door de coronamaatregelen kan de geplande première van de winnende werken op 9 juli door het Vlaams Radiokoor niet doorgaan. We hopen die creatie alsnog dit kalenderjaar te kunnen organiseren. In afwachting worden de partituren, ook die van de tweede laureaten, vanaf nu beschikbaar gesteld op onze website Koorklank.

is your substance, whereof are you 1. What made? door Lara Denies, student com-

2.

3.

positie aan conservatorium Antwerpen bij Wim Henderickx Hymne aan het leven door Bart Michiels, student compositie aan conservatorium Antwerpen bij Wim Henderickx Freedom door Richard He, student compositie aan conservatorium Antwerpen bij Wim Henderickx, Alain Craens

Er werd ook een speciale vermelding uitgereikt: Onderbroken door Simon Rogiest, student compositie aan conservatorium Gent bij Daan Janssens)

CATEGORIE II: DKO prima door Stijn Dierckx, 1. Luce DKO Lier Flower door Stefaan Himpe, DKO 2. Wild Oud-Heverlee autumn door Tom Van den Bouhede, 3. To DKO Herentals Ook hier stond de jury erop een speciale vermelding uit te reiken aan Tea Thoughts van Nadja Delbarre, DKO Aalst en Lebbeke.

5

BEETHOVEN OP DE MAAN

EEN INTERVIEW MET JELLE DIERICKX

Jelle Dierickx is directeur van Lunalia en Musica Divina (Festival van Vlaanderen Mechelen/Kempen). Eerder stelde hij al festivals samen in Gent, Rotterdam, Potsdam en Moravië. Hij keek in dit Beethovenjaar uit naar een bijzondere editie van het stadsfestival Lunalia in Mechelen. Helaas heeft ook daar COVID-19 een stokje voor gestoken.

6

We herinneren ons nog goed de Grote Parade van de Vlaamse Koormuziek tijdens Lunalia 2019, waar amateurkoren een mooi podium kregen in werk van Vlaamse componisten. Kan je kort de historiek en de vocale focus schetsen van Lunalia?

Een van de focuspunten van het festival is inderdaad de menselijke stem. Het gaat daarbij niet enkel om het lied- en koorrepertoire, maar over alle aspecten van de menselijke stem, over die stemmen die iets zinvols te vertellen hebben. De sprekende, zingende, aarzelende, luide of net erg zachte stem. We spreken in die context bewust over tijdloze muziek in plaats van over klassieke muziek.

Het festival werkt vaak met een ‘voice in residence’ zoals Lore Binon, Reinoud Van Mechelen en Raquel Andueza. Het korennetwerk Tenso was lang een partner van het festival. Samen met Tenso en Koor&Stem werden projecten geproduceerd zoals de première van Visioni ed Estasi van Wim Henderickx of de première van War Circles van Georgi Sztojanov.

Met Koor&Stem werd jarenlang het scholenproject Stemmen voor vrede gerealiseerd en in 2019 ook de Grote Parade van de Vlaamse Koormuziek. Daarbij zongen op één dag 13 Vlaamse koren composities van niet minder dan 43 Vlaamse componisten. Dit ter ere van 50 jaar Festival van Vlaanderen in Mechelen.

Het festival denkt graag out of the box met vocale projecten als het IKI-collectief, het Gesualdoproject van Graindelavoix, een optreden van de befaamde gothicband Qntal of laatst nog het Hoogste Beethovenconcert bovenop de Sint-Romboutskathedraal.

Beethoven had een Mechelse grootvader maar is zelf nooit in Mechelen geweest.

Jullie zouden hem dit jaar wel op de maan gebracht hebben. In de hoop dat de editie later op het jaar nog kan plaatsvinden, wat waren de meest opvallende plannen?

Dat de Mechelse grootvader van Ludwig van Beethoven kapelmeester geworden is in Bonn, is ondertussen algemeen bekend. Hij was de eerste beroepsmuzikant van de familie en in die zin is de muziek van de Van Beethovens als het ware in Mechelen gestart. Dat vroeg om een bijzonder festival. Trouw aan de missie van Lunalia stond het vocale werk centraal, het deel van Beethovens werk dat nog steeds het minst bekend is bij zowel leken als specialisten. Het meest opvallend was wellicht de dubbele Egmontproductie: één nieuwe muziektheatervoorstelling met I Solisti en de originele orkestversie met een ietwat andere lezing van de tekst van Goethe. Idee was om te focussen op de visie van Klärchen, de geliefde van Egmont, op de vrouwelijke visie die in onze tijd broodnodig is.

Je bent zelf ook op poëtisch vlak actief en hebt dus een liefde voor tekst en creativiteit.

Heb je in die hoedanigheid al samengewerkt met componisten?

Er zijn inderdaad een aantal pseudoniemen die ik gebruik om naast de festivals ook andere ‘snode zaken te plegen’. Als dichter heb ik al een paar componisten tekstmateriaal bezorgd.

Onder andere Inanna’s droom voor Hanne Deneire, Al Amin Dada voor Lucien Goethals en de XXX Songs voor Frank Nuyts. Dat laatste werk is trouwens voor koor en werd in 2008 geselecteerd door ISCM Vlaanderen.

Ook de première van het pastorale project van Zefiro Torna en de première van Ta ta ta taaa van Stokman & Vos stonden hoog op mijn verlanglijst. We bekijken of we stukjes van het verhaal nog in het najaar kunnen vertellen, maar het integrale festivalverhaal an sich is natuurlijk in het water gevallen.

ondergeschikt belang. Een tijd geleden was er in Parijs een tentoonstelling omtrent de Mythe Beethoven. We neigen er immers sterk naar om allemaal een eigen mythe te maken van de mens en zijn werk. Beethoven zelf zou wellicht gepleit hebben om ook de grenzen in ons eigen hoofd consequent te doorbreken.

Als we aan Beethoven en zingen denken, komen we bij de 9de uit, de Koorfantasie en de Missa Solemnis. Maar geen daarvan zijn voor de hand liggende werken voor amateurkoren. Heb je interessante repertoiretips voor hen?

De vocale werken die voor mij ontdekkingen waren, zouden aan bod gekomen zijn tijdens het openingsconcert van Lunalia dit jaar: het Bundeslied voor klein koor, twee solisten en blazers, de canon Wir irren allesamt, maar de parel zou echt wel het Elegischer Gesang geweest zijn. Dit werk wordt meestal vertolkt door groot koor en orkest, maar tot mijn verbazing werd het gecomponeerd voor vocaal kwartet en strijkkwartet. Ook een ontdekking waard wat betreft werk voor koor is het Opferlied, de Mis in C en de meer dan zestig canons.

De doofheid van Beethoven was weliswaar te wijten aan een ziekte. Vandaag ontstaan gehoorproblemen vaak uit gehoorschade.

Hoe ga je als concertorganisator om met gehoorhygiëne?

De doordeweekse dag is in onze tijd gevuld met lawaai. Er is dringend behoefte aan meer bewustzijn voor akoestische vervuiling.

Concertorganisatoren overschrijden in de regel zelden de pijngrens van 90 decibel. In ons geval gaat het juist vaak om onversterkte muziek, om muziek die erom vraagt aandachtig beluisterd te worden. In ons najaarsfestival Musica Divina is verstilling zelfs een onderliggend thema. De Kempen, onze festivalregio, zet dan ook terecht in op stilte als helende factor.

Beethoven is mede door het gebruik van Ode an die Freude een universele figuur geworden. Maar ik kan me voorstellen dat er toch verschillen zijn tussen hoe er met zijn erfenis wordt omgegaan in Duitsland (waar je woont) en in Vlaanderen?

In de Duitstalige landen is het budget voor het Beethovenjaar vanzelfsprekend enorm en ook de redactionele aandacht ervoor is al gigantisch geweest. Lands- en regiogrenzen zijn bij de muziek van Beethoven echter van

Beethoven ging vaak wandelen en componeerde onderweg. Welke tips zou hij in deze ‘blijf in uw kot’-tijden voor ons hebben?

“Das Moralische Gesez in unß u. Der gestirnte Himel über unß. Kant!!!” Zo parafraseerde Beethoven de filosoof Immanuel Kant in een van zijn Konversationshefte. De morele wet in ons en de sterrenhemel boven ons. In deze woelige tijden zou hij ons misschien daaraan herinneren. Ook Beethovens liefde voor de waarheid en zijn afkeer van tirannie zijn nog steeds zinvolle leidraden.

Zing je soms zelf en heb je ooit in een koor gezongen?

Ik heb een achtergrond in de hafabra-wereld. Blaasinstrumenten zijn mijn ding, maar de laatste decennia stond ik zelf eerder als klankdichter op de scène, ook in ensemblebezetting met Krikri en het Berlin Sound Poets Quoi Tête. De grens tussen spreken en zingen wordt daarbij veelvuldig doorbroken. Door de toenemende focus op het maken van festivals, wat voor mij in de eerste plaats een creatieve daad is, is er echter minder en minder tijd over om zelf nog als actor deel te nemen aan het grote Feest der Performances.

Veel mensen kijken uit naar het moment waarop ze weer naar concerten kunnen gaan. Je bent ook verantwoordelijk voor de programmatie van Musica Divina (Festival van Vlaanderen Kempen), dat eind september van start gaat. Wat zijn de aanraders?

Het motto van Musica Divina is dit jaar Zuurstof voor de Ziel. Bij het bepalen van dit thema een paar jaar geleden dacht ik voornamelijk aan de klimaatproblematiek, maar in coronatijden heeft het natuurlijk direct een dubbele betekenis. Kunstenaars bieden nu eenmaal zuurstof voor de ziel. Dat bewijzen onder andere Les Passions de l’Ame met hun nieuwste project Divina in de abdij van Averbode. We verbinden ook muziek en meditatie in Huis Perrekes en in de SintDimpnakerk in Geel. Ik ben ook blij dat Vox Luminus zal zingen in de wondermooie abdijkerk van Tongerlo. We hebben allemaal meer dan ooit behoefte aan zuurstof voor de ziel. Ik kijk dan ook erg uit naar deze bijzondere editie van Musica Divina. www.musica-divina.be/

Maarten Van Ingelgem

7

KOORVLAM

WORLD CHOIR GAMES Met een grote aftrap tijdens de openingsceremonie in het Sportpaleis op 5 juli 2020, zo zou de 11e editie van de World Choir Games starten.

Helaas gooit de wereldwijde coronacrisis roet in het eten. Ook de doortocht van de koorvlam langs verschillende zangprojecten is noodgedwongen uitgesteld. Hoe ervaren alle zangers, dirigenten en begeleiders dat? De koorvlam zou de aandacht vestigen op enkele bijzondere projecten die bij uitstek mensen samenbrengen, ook uit minder voor de hand liggende doelgroepen. We polsten hoe zij omgaan met het uitstel van de World Choir Games. Wordt er nog gerepeteerd?

8

Welke nieuwe plannen worden er gesmeed? En verzacht muziek ook nu de zeden?

DRIE CONTACTKOREN SAMEN OP DE PLANKEN Contactkoor The Pop Oldies van Woonzorgcentrum Sint-Vincentius Avelgem, contactkoor Koor Aan De Schelde van Woonzorghuis Ter Meersch en het nieuwe contactkoor voor mensen met dementie in de thuissituatie en mantelzorgers planden een heel bijzonder concertje in het kader van de World Choir Games: ze zouden voor het eerst samen op de planken staan.

HET SCHOOLKOOR VAN HET SINTFRANCISCUSINSITUUT Het Sint-Franciscusinstituut in Waasmunster is een grote basisschool met honderden leerlingen. Een van de absolute prioriteiten voor directrice Martine Dierick is om de sterktes van elk kind naar voor te laten komen: ‘Elk kind kan schitteren. Het ene is goed in wiskunde, het andere kan geweldig voetballen, iedereen heeft een talent. En het is heel belangrijk dat kinderen de kans krijgen om dat te laten zien. Het schoolkoor bleef de voorbije jaren steken op het niveau van ‘een goed idee’.

De World Choir Games gaven ons het extra duwtje om dat idee om te zetten in iets echts.’

Sinds januari 2020 is het schoolkoor ‘De Schoolnootjes’ een feit.

De maatregelen die de coronapandemie met zich meebrengt, zetten ook hier alles ondersteboven. Midden maart besliste de Nationale Veiligheidsraad alle lessen wekenlang op te schorten, met de bedoeling de verdere verspreiding van het coronavirus in te dijken.

Leren moet nu even digitaal gebeuren. Maar hoe zit het met zingen?

Martine Dierick: ‘Toen we te horen kregen dat de school wekenlang zou sluiten, moesten we ons snel organiseren. Hoe regelen we de opvang voor kinderen van medisch personeel en kinderen voor wie geen andere oplossing is?

Welk lesmateriaal kunnen we ter beschikking stellen voor de kinderen die thuis blijven? Het was meteen duidelijk dat de repetities van ons schoolkoor zouden stilvallen en dat de vuurdoop - het optreden van 9 mei, op onze opendeurdag - in het water viel …’

Best of IK Events © Nolte Photography

Steeds meer woonzorgcentra zetten muziek in voor hun bewoners met dementie, en bij uitbreiding voor mensen met dementie in de thuissituatie en mantelzorgers. Woonzorgcentrum Sint-Vincentius in Avelgem startte in 2013 met een zogenaamd ‘contactkoor’, The Pop Oldies.

In Avelgem staat nog een tweede woonzorgcentrum, Ter Meersch, waar ook een contactkoor is opgericht. De twee interne contactkoren van de woonzorgcentra zouden op 15 april samen optreden met nog een derde koor, dat zich specifiek richt op mensen met dementie in de thuissituatie en hun mantelzorgers.

Lien Ysebaert, referentiepersoon dementie in Sint-Vincentius, blijft bijzonder trots op het koor: ‘The Pop Oldies is intussen een vaste waarde geworden. Op zich gaan onze zangers - en de andere bewoners - eigenlijk goed om met de crisissituatie. Nu er geen bezoek meer is toegestaan in woonzorgcentra, proberen we dat te compenseren op andere manieren: onze bewoners bellen en facetimen volop en doen ook aan ‘vensterbellen’. Dan komen familieleden van de bewoners aan het raam staan, zodat mensen elkaar ‘live’ kunnen zien tijdens hun telefoontje. Van onze kant steken we extra veel tijd in onze Facebookpagina, zodat iedereen kan volgen welke activiteiten we hier organiseren. De contactmomenten met de andere koren kunnen helaas niet meer doorgaan. En ook ons eigen koor, The Pop Oldies, ligt even stil. Repeteren met zo’n grote groep is op dit moment niet toegestaan. Natuurlijk proberen we wel andere muzikale activiteiten aan te bieden, op een kleinere schaal. We organiseren kleine zangmomenten, doen een muzikale quiz met een beperkt groepje of spelen muzikale bingo - met voldoende afstand! Ook staat er overdag altijd muziek op en in de leefruimtes beginnen bewoners vaak

spontaan mee te zingen. Ons volgende optreden is gepland voor 6 oktober 2020, en kreeg de naam ‘Muziek, vergeet me niet’. Maar het is natuurlijk nog koffiedik kijken: zal het ook echt plaatsvinden? We wachten de maatregelen af en hopen op het beste!’

Het initiatief kwam tot stand in het kader van Ik zal je altijd horen, een project van Koor&Stem in samenwerking met het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen, woon- en zorgcentrum Den Olm, HIK volwassenenonderwijs en met de steun van de Vlaamse overheid – Participatiedecreet en Cera.

Het schoolkoor richt zich op leerlingen uit de derde graad. Betekent dat dat er zangertjes zijn die er volgend schooljaar niet meer bij zullen zijn, omdat ze dan al op de middelbare school

zitten? Martine Dierick: ‘Wanneer we alles weer opstarten, zou het inderdaad kunnen dat sommige kinderen ondertussen al van school af zijn. Daarom plannen we om actief te rekruteren bij kinderen uit de tweede graad die vanaf volgend schooljaar aan boord kunnen komen.’

Elk initiatief staat of valt met de mensen die er hun schouders onder zetten. Daarom ging Martine op zoek naar mensen die het schoolkoorproject wilden trekken, en naar professionele begeleiding. Enkele leerkrachten met muzikaal talent zetten een stap naar voren. Extra hulp kwam er via Koor&Stem in de vorm van dirigent Hera Wyckers. Martine Dierick: ‘Hera is aan het begin van 2020 gestart. Dat was een schot in de roos, vanaf de eerste repetitie.

Ze is een echte professional en had meteen iedereen mee; dat was geweldig om te zien.

Binnen de vijf minuten stonden de kinderen luidkeels te zingen. We hopen natuurlijk dat ze volgend schooljaar nog tijd heeft om met ons te werken.’

Hoe de toekomst eruit zal zien, is afwachten.

Maar zelfs in deze omstandigheden hebben de World Choir Games en de koorvlam al een duidelijk positief effect teweeggebracht. Martine Dierick: ‘Ik moet toegeven dat ik de World Choir Games niet kende. Maar we zijn wel een school die durft en doet. Toen we de vraag kregen of we in het kader van de Games geen schoolkoor zouden oprichten, leek dat een soort teken. Het idee van een eigen koor sluimerde al zo lang, nu gingen we er echt mee aan de slag. Het feit dat De Schoolnootjes nu bestaan, is een groot cadeau. Het koor bracht ons de voorbije maanden al zoveel plezier. Het feit dat de kinderen niet afhaakten maar elke week opnieuw met plezier kwamen repeteren tijdens hun middagpauze, zegt heel veel. De kinderen doen belangrijke muzikale ervaringen op. Ook samenzang en groepsgevoel vind ik heel belangrijk: we staan er samen.

Natuurlijk hopen we dat de koorvlam volgend jaar ook weer bij ons zal langskomen, maar hoe dan ook zijn we al ontzettend dankbaar en tevreden met deze opstart. We blijven investeren in ons koor en de spirit blijft leven.’

Het is duidelijk: ook in 2021 zal het schoolkoor van het Sint-Franciscusinstituut er staan. Een nieuwe kans om op te treden biedt zich aan op 14 november, in Waasmunster zelf, in een samenwerking met vzw Het Warmste Hart.

Martine Dierick: ‘Als de World Choir Games in 2021 naar ons land komen, springen we met plezier weer mee op de kar.’

KOOR IN OPVANGCENTRUM WESTAKKERS Het vluchtelingenopvangcentrum van het Rode Kruis op militair domein Westakkers is een voormalige kazerne. Sinds 2015 is het een tijdelijk opvangcentrum waar verzoekers om internationale bescherming - families en alleenstaanden - terechtkunnen. Naar aanleiding van de koorvlam en de World Choir Games werd een koor opgericht met de huidige bewoners.

Francisca Albrecht, die evenementen in het opvangcentrum coördineert, zong zelf tien jaar lang alt in een jeugdkoor. Zij gaf de eerste aanzet om een koor op te richten, in overleg met de stad en met de hulp van Koor&Stem. ‘Het leek me meteen een interessante activiteit: het geeft een samenhorigheidsgevoel, waarbij ook mensen die elkaars taal niet spreken, toch met elkaar kunnen communiceren. Hier verblijven mensen van zo’n vijftig verschillende nationaliteiten, dus taalbarrières zijn er wel degelijk.

Dankzij het koor is er een gemeenschappelijk doel. En natuurlijk is er ook de emotionele kant: zingen is fijn, voelt goed en stelt je in staat om je gevoelens te uiten.’

Muziektherapeute Lore Smits werkt nog maar enkele maanden in het opvangcentrum, maar was ook vanaf het begin enthousiast: ‘Dit is een goede manier om de interactie tussen verschillende culturen te bevorderen. Samen muziek maken kan helend werken, zonder woorden.’

Tijdens de World Choir Games wilde het opvangcentrum nog een stapje verder gaan en enkele buitenlandse koren uitnodigen om op te treden op het domein van het opvangcentrum.

In de praktijk liggen alle muzikale projecten even stil. Francisca: ‘We doen er alles aan om de regels rond fysieke afstand tussen mensen te respecteren en vermijden dus alle activiteiten met een grote groep mensen, ook de koorrepetities. We focussen nu op andere activiteiten

- mondmaskers maken, schilderen, … - en profiteren van het feit dat we een groot domein ter beschikking hebben. Mensen hoeven gelukkig niet de hele dag op hun kamer te blijven, maar kunnen naar buiten om te genieten van het mooie weer - op veilige afstand van elkaar.’

Er is nog geen nieuwe datum voor een groots muzikaal evenement. Lore Smits: ‘Het is voor iedereen wat aanpassen, maar we merken dat er bij de bewoners veel begrip is voor de huidige omstandigheden. Het is nu vooral belangrijk dat iedereen genoeg beweegt, wat buiten kan zijn en de moed erin houdt. De rest zal de toekomst uitwijzen.’

ZINGEN MET SCHOOLKOREN UIT DE HELE WERELD Rozemarijn Vanwijnsberghe is de oprichter van inTOUCH vzw, een vereniging die zich vooral richt op de dialoog tussen verschillende culturen.

‘Ik ben musicologe van opleiding en studeerde klassieke zang. Toevallig kwam ik terecht in de wereld van de ontwikkelingssamenwerking. Later heb ik nog een Master behaald in interreligieuze dialoog. Bij inTOUCH werken we rond vier assen: spiritualiteit, vorming, kunst en muziek, en sociaal engagement. Ons kinderkoor, dat nu vijf jaar bestaat, ontstond als een gelukkige samenwerking tussen onze vzw en het Sint-Jan Berchmanscollege in Antwerpen. inTOUCH zocht naar een werking rond muziek met kinderen in een heel diverse context en de school wilde koormuziek inzetten als hefboom voor hun (kansarme) leerlingen. De zangers komen uit de tweede en derde graad van het lager onderwijs en zijn nu met 31. Sinds dit jaar is er ook een partnerschap met de vzw Chorales Equinox, die zich wijdt aan de ontwikkeling en bevordering van koren waarvan de leden geen (of weinig) toegang hebben tot goede muziekopleidingen.’

Naar aanleiding van de World Choir Games

9

wilde de vzw iets bijzonders doen. Waarom de schaal van het project niet opentrekken en ook buitenlandse koren erbij betrekken?

Het project HEAVENS werd geboren: een samenwerking met een koor van een middelbare school uit Warschau die toekomstige professionele muzikanten opleidt, een koor met kinderen uit het lagere middelbaar uit Georgië en met een Indisch project dat onderwijs biedt aan kasteloze mensen. Speciaal voor die internationale samenwerking werd een interreligieus oratorium geschreven.

Rozemarijn Vanwijnsberghe: ‘Centraal staat het vreedzaam samenbrengen van culturen en religies - is het een utopie of kunnen we eraan blijven werken?’

10

De wereldcreatie van HEAVENS was gepland voor juni, met optredens in Brussel en Antwerpen. Hoe moet dat nu? Rozemarijn Vanwijnsberghe: ‘Omdat ons project zo nauw gekoppeld was aan de World Choir Games, is het ook uitgesteld. Maar dit is zeker geen afstel!’ In tijden van corona is een internationale samenwerking uiteraard heel complex.

Rozemarijn: ‘Alle partners zijn onmiddellijk op de hoogte gebracht. We kiezen ervoor om alles een jaar op te schuiven en niets te veranderen aan onze formule. Dat was de enige realistische oplossing. Op dit moment zit België in een heel andere situatie dan Georgië en Indië.

Er zit niets anders op dan te wachten tot alles weer genormaliseerd is. Ik vond het ook bijzonder jammer voor onze componist, Philippe Lamouris, maar gelukkig vindt hij het geen probleem dat zijn stuk pas later in première gaat.’

De kinderen van het koor komen uit alle hoeken van de wereld en niet zelden uit situaties van kansarmoede. Hoe beleven zij dit allemaal? Rozemarijn: ‘Een jaar is natuurlijk lang voor een kind. Als je zo’n grote drive voelt naar dat optreden in juni 2020, dan is het teleurstellend om te horen dat het pas voor 2021 zal zijn. Wat voor ons belangrijk is, is dat er de komende 12 maanden niemand uit de boot valt. We proberen echt onze positieve energie vast te houden en deze extra tijd te gebruiken om elkaar nog beter te leren kennen en zo veel mogelijk contact te houden. We onderzoeken of we een aantal liederen digitaal kunnen aanbieden, die de kinderen dan kunnen repeteren van thuis uit. Ook voor onze zesdejaars zoeken we een oplossing. Zij zullen volgend jaar de school verlaten hebben, maar we willen hen nog heel graag bij het project betrekken.’

Sofie Rycken

NIEUWE VZWWETGEVING TIEN DINGEN DIE JE MOET WETEN OVER DE NIEUWE VZW-WETGEVING Op 1 mei 2019 is de nieuwe wetgeving voor nieuwe vzw’s in werking getreden. Voor bestaande vzw’s werd de wet van toepassing vanaf 1 januari 2020.

Is jouw koor een vzw, dan moeten uiterlijk op 1 januari 2024 de statuten in orde zijn met de nieuwe wetgeving. Zodra je een aanpassing doet aan de statuten, ben je verplicht om in één beweging de volledige statuten aan te passen aan de nieuwe vzw-wet.

Opgelet: ook al wijzig je de statuten pas tegen 1 januari 2024, de vzw moet zich vanaf 1 januari 2020 wel aan de nieuwe wetgeving houden.

1 // DEFINITIE VAN VZW Een vereniging wordt opgericht bij een overeenkomst tussen twee of meer personen, leden genaamd. Zij streeft een belangeloos doel na in het kader van een of meer welbepaalde activiteiten die zij tot voorwerp heeft. Zij mag rechtstreeks noch onrechtstreeks enig vermogensvoordeel uitkeren of bezorgen aan de oprichters, de leden, de bestuurders of een andere persoon behalve voor het in de statuten bepaalde belangeloze doel. Elke verrichting in strijd met dit verbod is nietig.

2 // WINST MAG, MAAR GEEN WINSTUITKERING OF VERMOGENSVOORDEEL De winst die een vereniging maakt met een activiteit, mag niet uitgekeerd worden aan de leden, maar moet geïnvesteerd worden in de belangeloze activiteiten van de vereniging.

Winst maken mag enkel met het oog op het belangeloze doel.

3 // ‘MAATSCHAPPELIJK DOEL’ WORDT ‘BELANGELOOS DOEL’ In de statuten moet precies omschreven worden welk belangeloos doel de vzw nastreeft en welke activiteiten zij doet. Er moet dus aangegeven worden op welke manier het belangeloze doel nagestreefd wordt.

4 // JE KAN AL VANAF 2 PERSONEN EEN VZW OPRICHTEN Met de nieuwe wet volstaat het om met 2 personen te zijn om een vzw op te richten. Bij de voormalige wetgeving moest je met minstens 3 personen zijn voor de oprichting.

5 // ‘RAAD VAN BESTUUR’ WORDT ‘BESTUURSORGAAN’ OF ‘HET BESTUUR’ De term ‘raad van bestuur’ wordt vervangen door het ‘bestuursorgaan’ of ‘het bestuur’.

Nieuw is ook dat het bestuursorgaan schriftelijk besluiten kan nemen (bij eenparigheid van stemmen) en dus niet meer fysiek hoeft samen te komen.

6 // DAGELIJKS BESTUUR KRIJGT EEN DUIDELIJKERE OPDRACHT Het dagelijks bestuur omvat: - De handelingen en beslissingen die niet verder reiken dan de behoeften van het dagelijks leven van de vereniging.

- De handelingen en beslissingen die, ofwel om reden van hun minder belang dat ze vertonen, ofwel wegens hun spoedeisende karakter de tussenkomst van het bestuursorgaan rechtvaardigen.

Het dagelijks bestuur zorgt dus voor de dagelijkse werking van het koor, zoals het organiseren van repetities, het organiseren van een concert, …

7 // NIEUWE BEPALINGEN IN VERBAND MET DE AANSPRAKELIJKHEID VAN BESTUURDERS Elke bestuurder of dagelijks bestuurder is tegenover de vzw verplicht om zijn taak behoorlijk te vervullen. De bestuurders zijn aansprakelijk voor ‘fouten begaan in de uitoefening van hun opdracht’. Ze zijn volgens de nieuwe vzw-wetgeving evenwel slechts aansprakelijk voor beslissingen, daden of gedragingen die zich ‘buiten de marge bevinden waarbinnen normaal voorzichtige en zorgvuldige bestuurders, geplaatst in dezelfde omstandigheden, redelijkerwijs van mening kunnen verschillen.’

Binnen een koor-vzw is een bestuurder niet aansprakelijk zolang hij/zij zijn taken op een normale manier vervult. Je kan als vzw bij Koor&Stem een verzekering bestuurdersaansprakelijkheid afsluiten. Deze verzekering beschermt je tegen financiële schadeclaims van derden die je aansprakelijk houden voor je fouten als bestuurder. Maar hou er rekening mee dat deze verzekering nooit alles dekt (opzettelijke schade en geldboetes worden bijvoorbeeld niet gedekt door deze verzekering).

8 // VERPLICHTING UBO-REGISTER Vzw’s zijn verplicht om hun uiteindelijke begunstigden te registeren in het daarvoor voorziene UBO-register (Ultimate Beneficial Owner).

In het geval van vzw’s zijn uiteindelijke begunstigden: - De leden van het bestuursorgaan (de vroegere raad van bestuur) - De personen die gemachtigd zijn de vereniging te vertegenwoordigen - De personen belast met het dagelijks bestuur - De personen in wier hoofdbelang de vereniging werd opgericht of werkzaam is (bijvoorbeeld koorleden)

9 // ‘HUISHOUDELIJK REGLEMENT’ WORDT ‘INTERN REGLEMENT’ Het bestuursorgaan kan een intern reglement uitvaardigen mits er daarvoor een statutaire machtiging is. Het interne reglement en elke wijziging daarvan moet aan de leden worden meegedeeld.

10 // OPNEMEN IN DE STATUTEN VAN HET GEWEST WAAR DE ZETEL VAN DE VZW STAAT De statuten moeten het gewest bepalen waarin de zetel van de rechtspersoonlijkheid is gevestigd. Het adres van de zetel van de vzw hoeft niet meer vermeld te worden in de statuten.

Boekhouding De wetgeving maakt een onderscheid tussen grote vzw’s en vzw’s die een vereenvoudigde boekhouding mogen voeren. De meeste koren zullen onder de boekhouding van een kleine vzw vallen. Dit wil zeggen dat ze een ‘debet-credit’-boekhouding mogen voeren.

Micro-vzw’s dienen hun jaarrekening in bij de Griffie van de Ondernemingsrechtbank. Het indienen van de jaarrekening moet 30 dagen na de goedkeuring door de algemene vergadering gebeuren.

Timing: - Sinds 1 mei 2019: nieuw opgerichte vzw’s moeten zich volgens de nieuwe wetgeving oprichten – bestaande vzw’s mogen zich vrijwillig aanpassen.

- Vanaf 1 januari 2020: de nieuwe wet is van toepassing op de bestaande vzw’s.

- 1 januari 2024: ultieme deadline om statuten in orde te brengen met de nieuwe vzw-wetgeving. Let op: als je ondertussen aanpassingen doet, ben je verplicht om de volledige statuten aan te passen om te voldoen aan de nieuwe vzw-wet. Hou er rekening mee dat het doorgeven van een bestuurswijziging niet geldt als een statuutwijziging. www.scwitch.be/nieuwe-vzw-wetgeving

11

HET VIRTUELE KOOR IN TIJDEN VAN CRISIS ZINGEN KOREN ONLINE Tientallen mensen die zij aan zij repeteren, dat is nu even uitgesloten.

Daarom gaan Vlaamse koren in coronatijden op zoek naar alternatieven. Het is duidelijk dat velen willen blijven zingen in hun kot. Tal van koren zoeken daarom manieren om wekelijks te repeteren van op afstand, met dank aan een betrouwbare internetverbinding (en een plekje in huis dat even verboden terrein is voor de huisgenoten).

En het blijft niet bij repetities alleen. Op YouTube duiken nog elke dag nieuwe nummers op die koren van op afstand inzingen en monteren over alle genres heen, van popmuziek tot gregoriaanse gezangen.

12

Zo deelde het bekende vrouwenkoor Scala een nieuwe versie van hun nummer I Touch Myself: elke zangeres nam haar deel van het nummer apart op, aangevuurd door een dirigent op een schermpje. De acht leden van Schola Gregoriana Cantabo zingen normaal elke Palmzondag gregoriaans in de SintPauluskerk in Antwerpen - een traditie die startte in 1990. Dit jaar moest het voor het eerst van thuis uit. Maar nu kan iedereen wel online en steeds opnieuw meegenieten van hun Hosanna Filio David.

KOORONA Een van de meest succesvolle initiatieven is Koorona, een idee van componist Koen Vits.

Hij is dirigent van onder meer het Leuvens Universitair Koor en Mannenkoor Terpander.

De impact van de coronacrisis is voor hem behoorlijk groot: ‘Alle lenteconcerten en muzikale zomeractiviteiten zijn afgelast, waardoor de koren natuurlijk geen inkomsten hebben.

Aangezien het nog niet zeker is wat vanaf wanneer opnieuw kan plaatsvinden, is het moeilijk om naar de toekomst te kijken en nieuwe plannen te maken.’ Toch betekent dat

niet dat alles volledig stopt. Vits: ‘Ik vind het belangrijk dat het sociale aspect van muziek, het verbindende van samen zingen, toch niet helemaal zou verdwijnen uit het leven van de mensen. Dat probeer ik op te vangen met een project: Koorona – Koor kontra Korona.

Het is een virtueel koor dat apart maar toch samen zingt in tijden van social distancing.

Op de website van het project vinden mensen partituren en oefenbestanden, samen met YouTube-filmpjes waarop ik dirigeer. Ze filmen zichzelf terwijl ze zingen en sturen hun opnames door naar mij. Ik monteer de verschillende stemmen en maak er een geheel van. Het is maar een ersatz-oplossing, natuurlijk, maar ik merk wel dat mensen er iets aan hebben.

Ze voelen zich toch een beetje verbonden én ontdekken mooie, kwalitatieve muziek.’

Tot nu toe stonden er al twee verschillende stukken op het programma. Koorona startte met het zestiende-eeuwse en vierstemmige motet If ye love me van de Britse componist Thomas Tallis. Maar liefst 283 zangers zongen mee in een montage waar Koen dagenlang aan sleutelde. Daarna mochten alle deelnemers zich buigen over Light of my Soul’ van Robert Lucas Pearsall (1795-1856), een werk voor zesstemmig koor. Het initiatief is een groot succes. Vits: ‘In al mijn naïviteit had ik gehoopt op 100 leden, dat werden er bijna 3000. Ik ontving in totaal al meer dan 500 inzendingen. Dát had ik zeker niet verwacht. Ik begrijp wel dat mensen die gebeten zijn door het koorvirus, graag willen blijven zingen, al is het maar alleen in hun kot. Ik kreeg onlangs zelfs een inzending van een man die zijn zangstuk had opgenomen in zijn auto, op de oprit.

Het was de enige plek waar hij even alleen kon zijn, met drie kinderen in huis! En de berichtjes die sommige mensen meesturen met hun inzending, zijn soms heel hartverwarmend. Dat doet deugd, zeker omdat ik dit ook maar als vrijwilliger doe.’

Bovendien kreeg Koen onverwachte creatieve hulp: voor het eerste project werkte de Nederlandse choreografe en regisseur Panda van Proosdij een choreografie uit om de muziek te begeleiden. Van Proosdij is gespecialiseerd in wat zij ‘choireography’ heeft gedoopt: beweging voor koren. Vits: ‘Bij de zangers die het op korte tijd ingestudeerd kregen, was het heel mooi.’

Line-Up: ‘Samenzingen van op afstand is niet eenvoudig. En Smile is niet zo’n gemakkelijk nummer: a capella, ritmisch uitdagend en vierstemmig. Onze dirigent Sam Verlinden zette verschillende oefenbestanden online, per stem. We gebruikten gewoon de microfoons van onze eigen telefoons, maar het was wel belangrijk dat elke zangpartij zo juist mogelijk zat. Het resultaat is heel leuk geworden, maar natuurlijk missen we de sfeer en de humor van onze normale repetities.’

HET OOG WIL OOK WAT

Is het een manier van werken die ook postcorona nog zou voortbestaan? Vits: ‘Voor mij is het virtueel zingen een belangrijk gegeven om het gemis van de echte koorrepetities en -activiteiten op te vangen. Ik ben er zelf geen fan van om dit te blijven doen zodra er weer mogelijkheden zijn om écht samen te zingen.

Dat blijft toch het allerhoogste goed voor mij.’

TALENT EN TECHNIEK Technisch gezien is het een huzarenstukje om een hele resem aparte stemmen samen te laten vloeien tot een harmonieus geheel.

Echt samen repeteren is bijna niet haalbaar.

Videoconferenties zijn een handige tool, maar kleine haperingen en vertragingen gooien roet in het eten.

Steve De Veirman is al verschillende jaren dirigent van het kamerkoor Furiant, het dameskoor Furiosa en jeugdkoor Furiale, die allemaal deel uitmaken van de Gentse korenfamilie Arte Musicale. Die drie koren zetten al verschillende nummers online die ze van op afstand inzongen. De Veirman: ‘Ik neem een video op waarmee de zangers in het juiste tempo kunnen meezingen en zichzelf kunnen opnemen. Idealiter zou je dit kunnen doen met een soort van metronoomklik of clicktrack, maar dat is lastiger bij klassieke koorwerken met veel frasering en temposchakeringen. Een koorzanger is per definitie geen solist en voor sommige zangers is het best confronterend om een individuele opname te maken. Bovendien gebruikt iedereen zijn eigen home-recording tools - een laptop, een smartphone... - en dus geen professioneel opnamemateriaal. Mensen nemen vaak verschillende versies op voor ze echt tevreden zijn. En dan komt er nog een grote technische uitdaging: de audio mixen

en beelden monteren, dat zijn geen skills die iedereen zomaar in de vingers heeft zitten. Het is een leerproces.’ Zijn er ook voordelen aan deze manier van werken? De Veirman: ‘Een extra opportuniteit voor mij als dirigent is dat ik nu tijd maak om elke zanger apart individuele feedback te geven. Doordat iedereen een eigen opname doorstuurt, kan ik rustig luisteren en tips geven.’

Jongvolwassenenkoor Chorix uit Ekeren zoekt naar de beste manier om digitaal te repeteren. Bestuurslid Inya Verreet: ‘Oorspronkelijk probeerden we onze wekelijkse repetities via Facebook live te houden. Dat ging niet slecht, maar het is wel eenrichtingsverkeer: wij zagen en hoorden onze dirigent allemaal, maar hij ons niet. Je kan via de chatfunctie wel vragen stellen, maar daar zit wat vertraging op. En het wordt snel onoverzichtelijk. Daarom zijn we overgeschakeld op Zoom, waar iedereen elkaar kan horen en zien. Omdat er ook daar heel kleine vertragingen op zitten, zou het te chaotisch worden om allemaal samen te zingen. We zingen dus apart en zetten onze microfoon enkel open wanneer we een vraag hebben. Een ideale oplossing is het niet. Je bent het gewoon om naar elkaar te luisteren, samen nuanceringen te maken, om makkelijker je noten in een akkoord te vinden. Nu valt iedereen terug op het sec lezen van een partituur’. Chorix nam een virtuele versie op van Better Place van Rachel Platten: ‘De boodschap van dat liedje belichaamt perfect wat we als koorleden voelen. Het speelt ook wel wat in op het gevoel dat ons dagelijkse leventje vooral gemaakt wordt door de mensen die er een rol in spelen, mensen die we nu moeten missen.’

Ook het Antwerpse Line-Up Choir koos voor een bemoedigend nummer: Smile van Charlie Chaplin. Catherine Denis, bestuurder van vzw

Jeugdkoor Cantamico uit Grimbergen keek er enorm naar uit om het beste van zichzelf te geven op de World Choir Games. Ze moeten nog wat langer wachten, maar maken er intussen het beste van. En dat een virtueel koor niet alleen goed moet klinken, maar er ook leuk kan uitzien hebben zij alvast begrepen. Zij brengen Jar of Hearts van Christina Perri gekleed in hun felrode koor-hoodie. Ook de meisjes van Showkoor Rise Up trokken voor I want to hold your hand hun rode koortenue aan.

Showkoor Amuse koos voor de a-capellaversie van Vuur, een nummer uit de musical Iedereen beroemd, voor formeel zwart. Maar voor hun versie van het aanstekelijke Think about things van Daði Freyr - de IJslandse inzending voor het Eurovisiesongfestival, dat dit jaar in Nederland had moeten plaatsvinden - keken ze duidelijk goed naar de look en de dansjes van de originele, kleurrijke en prettig gestoorde videoclip.

ONTDEK NOG MEER ONLINE Online kan je nog veel meer virtuele koren ontdekken die het beste van zichzelf geven. En het is duidelijk dat fans hun weg vinden. Het Brussels Chamber Choir zou op 28 maart een concertprogramma brengen rond Abendlied van Josef Rheinberger. Noodgedwongen stuurden ze - exact op die dag en dat uur een virtuele versie de wereld in, die intussen al meer dan 10.000 keer is bekeken. Check de website en het YouTube-kanaal van Koor&Stem voor nog veel meer inspiratie. www.youtube.be/koorenstem

Sofie Rycken

13

ZESTIG JAAR KOOR&STEM LIMBURG

14

Koor&Stem Limburg blaast dit jaar zestig kaarsjes uit. Het directieteam van Koor&Stem vzw, Jeroen Keymeulen en Lucille Lamaker, legde zijn oor te luister op zoek naar het verleden, het heden en de toekomst van de oudste provinciale afdeling van Koor&Stem.

Het werd een bevlogen gesprek met Vincent Bossuyt (voorzitter), Goedele Schepers (secretaris) en Jos Venken (bestuurder en oudvoorzitter).

Vertel ons eens wat meer over het prille begin van de provinciale afdeling Koor&Stem Limburg?

Jos: Van 1960 tot 1986 was Leo Van Esser voorzitter van het toenmalige ANZ. Samen met Juliaan Wilmots vormde hij de drijvende kracht achter de organisatie. Leo ontfermde zich over de organisatorische kant, Juliaan was het muzikale geweten van de organisatie.

De vereniging moest rechtstreeks verantwoording afleggen aan het ministerie van Cultuur, dat de vereniging een reeks verplichtingen oplegde: er moest een documentatiecentrum

zijn, er moesten tentoonstellingen georganiseerd worden én er moest om de zoveel tijd een tijdschrift verschijnen.

Een tijdschrift?

Jos: Inderdaad. Het vroeg een grote tijdsinvestering en de werklast was hoog, maar we hebben het maken van dat tijdschrift jarenlang zeer ter harte genomen. Ondertussen waren er door de jaren heen al honderdvijftig koren aangesloten, verdeeld over vijf regio’s, die telkens opnieuw erg uitkeken naar de volgende editie.

In het tijdschrift waren enkele vaste rubrieken, waaronder ‘Koor in de Kijker’. In die rubriek interviewde Jos Meekers een koor dat om een of andere reden iets te vieren had. Daarnaast was er telkens ook ruimte voor een nieuwe compositie of een bewerking én op de laatste pagina’s was er de kalender, waarop koren gretig hun activiteiten aankondigden. In die tijd, nog ver voor het internettijdperk, was het tijdschrift een zeer belangrijk promotiekanaal voor koren om hun aanbod bekend te maken.

Goedele: We kregen dan soms wel boze reacties wanneer er, uiteraard per ongeluk, foute informatie werd gedrukt of erger nog: wanneer we een activiteit vergaten te vermelden. (lacht) Het contact met de koren was gelukkig altijd erg warm. We stonden dicht bij hen. Wij kenden hen allemaal, zij kenden ons.

Waarover gingen die tentoonstellingen?

Jos: Regelmatig tentoonstellingen organiseren was een van de taken die het ministerie van

Cultuur ons oplegde. De invulling daarvan was erg gevarieerd: gaande van een tentoonstelling met affiches door de jaren heen via ‘een xx-jarig bestaan van onze vereniging’ tot een overzichtstentoonstelling waarbij we vertrokken van verzamelde statistieken.

Wat voor activiteiten organiseerden jullie zoal?

Jos: Een van de activiteiten was het grote project Limburg Zingt!, vergelijkbaar met het huidige Allez Chantez of soortgelijke initiatieven. Hiervoor vormden we een plaatselijk koor van een honderdtal zangers dat als aanzingkoor fungeerde, met de bedoeling het publiek aan te moedigen om (mee) te zingen. De plaatselijke harmonie zorgde voor de muzikale begeleiding. Het project was een groot succes en we bereikten een breed publiek. Er werden vervolgens sessies georganiseerd in Maaseik, Heusden, Lanaken enz. Ook koppelden we er vaak een extra activiteit aan, zoals bijvoorbeeld volksdansen. Op het moment dat het werd overgenomen door anderen en het een meer commerciële richting uitging, is het bij ons verwaterd.

nadien hun kinderen mee huiswaarts namen.

We organiseerden de laatste jaren ook een aantal keren koorweekends voor volwassenen, vaak begeleid door buitenlandse docenten en dirigenten zoals Lone Larsen, Bob Chilcott, John Rutter of Trang Quan Hay, een Vietnamese boventoonzanger die in Parijs woont en werkt. In het begin waren deze weekends met overnachtingen, nadien werd er enkel tijdens de dag samengekomen. De logistieke organisatie werd te zwaar: je moet immers voldoende plaats hebben om de deelnemers te laten slapen en in maaltijden voorzien.

Hoe was het om de fakkel over te nemen, Vincent?

Vincent: Ik ben nu voorzitter sinds midden 2018 en het bevalt me heel erg. Ik ben wel blij dat de oud-voorzitter Jos Venken nog steeds over mijn schouders meekijkt. Zijn tweeëndertig jaar ervaring met het voorzitterschap kan ik immers niet zomaar inhalen.

‘Oude liederen verrassend nieuw’. De bundel ‘Klanken en kleuren’ was overigens een mooie samensmelting van drie kunstdisciplines: een tekst van een Limburgse dichter, op muziek gezet door een Limburgse componist en voorzien van visueel materiaal door Limburgse beeldende kunstenaars. Uit deze kruisbestuiving groeide ook een tentoonstelling.

Er zal in 2022 een groots concert zijn. Hiervoor selecteerden we de vier koren die het hoogste geëindigd zijn in de laatste provinciale wedstrijden: Manteliusensemble, Pro Cantione, Incantatio en Kathedraalkoor. De muzikale begeleiding wordt verzorgd door Symphonia Assai, een symfonisch orkest uit Limburg dat zeer enthousiast is om aan dit project mee te werken. We brengen bovendien een Belgische première van Mein Herr und mein Gott van Peteris Vasks. Ook Dreamweaver van Ola Gjeilo zal opgevoerd worden. Ter voorbereiding van dit grootse evenement zal er gezamenlijk vier maal gerepeteerd worden en zullen er ook twee repetities met orkest plaatsvinden. We zijn bijzonder verheugd dat cultuurcentrum Hasselt dit concert opnam in hun programmatie.

Hierin is misschien ook wel een taak weggelegd voor Koor&Stem vzw: het blijven bieden van inspiratie en voorbeelden

Vincent: Ook de koorbrunches ontstonden bij ons.

Deze ontmoetingsmomenten hingen we op aan een thema in combinatie met samen eten en de mogelijkheid tot netwerken, waardoor wij ons niet meer zelf naar alle regio’s moesten verplaatsen.

Jos: Voor kinderen organiseerden we jarenlang koorweekends, telkens in het eerste weekend van de krokusvakantie. De eerste editie vond plaats op het moment dat ik voorzitter werd. Omdat ik vaak mijn kinderen zelf naar het koorweekend in Wetteren bracht, besloot ik om zelf weekends te organiseren.

Goedele: Een minder aangename herinnering aan die koorweekends is het moment waarop we een ziekenwagen moesten bellen toen een meisje plots vol bloed naar ons toe kwam lopen. Ze had ruzie met een ander meisje en nadat er enkele lelijke woorden tussen hen gevallen waren, liep ze achter dat meisje aan, dat voor haar neus een deur bikkelhard dichtsloeg.

Die deur bleek volledig van glas te zijn. Ze botste tegen de deur waarna de scherven in het rond vlogen. De ziekenwagen stond op het binnenplein, net op het moment dat de ouders naar het toonmoment kwamen kijken en

Jos: Ik word dit jaar achtenzeventig. Naast het feit dat het nooit slecht is om nieuw en jonger bloed door een organisatie te laten stromen en ik er niet jonger op word, heb ik nog de verantwoordelijkheid over twee koren en de Internationale Koorwedstrijd Vlaanderen.

Welke activiteiten hebben jullie in petto om zestig jaar Koor&Stem Limburg vieren?

Vincent: Eerst en vooral was er de jubileummis op 16 februari 2020 waar de Deutsche Messe van Schubert weerklonk in de St.Quintinus Kathedraal te Hasselt, onder leiding van Isabella Bikkembergs. Aan deze Deutsche Messe kon iedereen deelnemen, zowel koren als individuele zangers. We hebben bovendien een feestlied laten componeren dat na de jubileummis voor het eerst werd opgevoerd.

Goedele: Nadien krijgen koren ondersteuning als ze dit lied zingen in combinatie met andere werken van uitgaven van Koor&Stem Limburg.

We gaven reeds een hele reeks bundels uit zoals

Wat zijn de grote evoluties die je hebt zien gebeuren tijdens die zestig jaar, zowel de positieve

als de negatieve?

Goedele: Vroeger waren we overal aanwezig, woonden we vele concerten bij en werden we vaak persoonlijk uitgenodigd. Nu is het contact met de koren helaas veel verminderd. Dat wijd ik o.a. aan het feit dat er geen regionaal tijdschrift meer is.

Jos: Met het oog op het tijdschrift kregen we maandelijks veel post in de bus, want iedereen mocht teksten binnenbrengen. De invulling van het tijdschrift werd voor een groot stuk door de koren zelf bepaald, al werd er ons door het ministerie ook opgelegd om voor minstens dertig procent het tijdschrift van algemene artikels te voorzien.

Ook het repertoire is veel veranderd door de jaren heen. Het lijkt alsof de kerkkoren worden opgevolgd door de popkoren.

Vincent: Nee, dat zeker niet! Er zijn nog steeds veel kerkkoren, ook in Limburg.

15

Wat zijn volgens jullie de grootste uitdagingen voor de koorwereld de komende zestig jaar?

Jos: Ik merk dat koren de laatste jaren meer en meer voor de lichte muziek kiezen. Dat kan en op zich is dat zeker niet fout, maar het zou bijzonder jammer zijn als het klassieke koorrepertoire daardoor verloren zou gaan. Het is belangrijk dat we stukken van pakweg Bach en Beethoven blijven zingen, naast liederen binnen het lichtere genre. Ik denk dat het bewaken van dat evenwicht, ervoor pleiten dat koren hun klassiekers blijven kennen, een uitdaging is die Koor&Stem Limburg zeker moet aangaan.

Vincent: Dat evenwicht moeten we ook bewaken in het ondersteunen van de koren.

Enerzijds moeten we de betere koren ondersteunen opdat ze grotere projecten kunnen verwezenlijken en waaraan de andere koren een voorbeeldfunctie hebben, anderzijds mogen we de basis evenmin vergeten. Hierin is misschien ook wel een taak weggelegd voor Koor&Stem vzw: het blijven bieden van inspiratie en voorbeelden.

16

Goedele: Wat ook meespeelt, is dat de koren vroeger van ons financieel afhankelijk waren.

Als ze niet voldeden aan de voorwaarden die wij stelden, ontvingen ze geen geld. Zo moesten de koren minstens drie activiteiten organiseren en van elk van die activiteiten ons een affiche, aankondiging of uitnodiging bezorgen én een opname na afloop. Op die manier kwamen wij vaak in contact met de koren.

Jos: Het documentatiecentrum zorgde eveneens voor meer contact met de koren. Vroeger bevond dat documentatiecentrum zich bij Leo Van Esser thuis, later verhuisde het naar Genk. De nieuwe aanwinsten in het centrum werden aangekondigd in het tijdschrift. Het documentatiecentrum was bovendien erg op educatie en vorming gericht, net zoals de hele werking zich meer toespitste op het educatieve. Ook dat maakte de contacten tussen ons en de koren sterk.

Is de koorwereld in Vlaanderen professioneler geworden?

Vincent: Zeker. Er zijn heel wat meer professionele dirigenten, waardoor het niveau van de koren ook is gestegen. De vele dirigentencursussen zullen hier zeker toe bijgedragen hebben, want het niveau van de dirigent is cruciaal voor het niveau van het koor. Ook worden concerten vaker begeleid door professionele muzikanten. En last but not least: met de oprichting van de Koorfederatie Vlaanderen (de voorloper van Koor&Stem) is ook de algemene organisatie van het koor en de concerten er sterk op vooruitgegaan.

Hoe zien jullie de toekomst binnen het Limburgse koorlandschap?

Vincent: Ik zie de rol van Koor&Stem Limburg als aanspreekpunt en belangenverdediger voor alles wat met koorwerking te maken heeft; stemvorming, praktische zaken, … We vormen als het ware de lijm en het bindmiddel tussen de koren. Samenwerking tussen de koren onderling blijft immers heel belangrijk. We moeten ons erbij neerleggen dat het contact met de koren veranderd is, maar dat is eigen aan de tijden die evenzeer veranderd zijn.

Anderzijds zijn we blij te merken dat de kwaliteit van de koren er sterk op vooruitgegaan is.

Ook zijn er veel meer koren dan vroeger. Genk, Hasselt, Maaseik, Tongeren, … zijn stuk voor stuk belangrijke koorgemeenten.

Jos: Ik illustreer dit graag met een voorbeeld uit mijn persoonlijke ervaring. Of: hoe belangrijk het is om goede voorbeelden te hebben waarnaar je kan opkijken. Ik ben viool gaan leren spelen nadat ik een concert bijwoonde van studenten van het conservatorium van Luik. Dankzij dat optreden was ik helemaal in de ban van het prachtige geluid van een viool.

Tijdens het interview zagen we de constante pretlichtjes in de ogen van Jos, het plezier en de passie van Goedele en de enorme betrokkenheid en dito engagement van Vincent. Wij hopen dat Koor&Stem Limburg nog vaak het goede voorbeeld mag geven!

Jeroen Keymeulen en Lucille Lamaker

Voor een grotere en evenwichtige vertegenwoordiging van alle regio’s zou het goed zijn als meer koren zich zouden willen engageren om in de Algemene Vergadering van Koor&Stem Limburg te zetelen. We zoeken ook nieuwe leden voor het dagelijks bestuur.

Goedele: Ik denk dat het koorlandschap vroeger veel educatiever was en minder professionele muzikanten aantrok. Op onze dirigentencursussen hadden we altijd zo’n dertigtal inschrijvingen. Iedereen kende iedereen. Er werd meer geïnvesteerd in het opvoeden, het educatieve. Nu is dat veel minder. We krijgen minder inschrijvingen door het grotere aanbod.

Ook vind je nu veel meer partituren via andere kanalen dan via een documentatiecentrum.

CHORAL MUSIC FROM FLANDERS De World Choir Games brengen in de zomer van 2021 zangers en dirigenten van 70 landen naar Vlaanderen. Een uitgelezen kans om het waardevolle muzikale erfgoed uit Vlaanderen internationaal te verspreiden. Dat doen we met het platform Choral Music from Flanders, het Engelstalige luik van Koorklank.

INTERNATIONALE VERSPREIDING VOOR KOORMUZIEK UIT VLAANDEREN Af en toe kwam het al opborrelen: Koor&Stem zou een internationaal platform over koormuziek uit Vlaanderen moeten kunnen aanbieden, een plek waar een dirigent uit Rusland, Iran, Brazilië, Duitsland of simpelweg Brugge gemakkelijk de belangrijkste koorcomponisten uit onze contreien kan ontdekken. Een platform dat ook in het Engels communiceert. De World Choir Games boden de ideale aanleiding om daar eindelijk mee verder te gaan. In het verleden focuste de Nederlandstalige www.koorklank.be op hedendaagse composities. In de toekomst verbreden we dat aanbod en vind je muziek van de middeleeuwen tot nu (en overmorgen). Zo vind je er binnenkort zelfs gregoriaans dat zijn oorsprong in onze streken kent. Anderzijds publiceren we

een aantal belangrijke of populaire koorwerken die na jaren niet meer beschikbaar bleken te zijn. En natuurlijk houden we de vinger aan de pols bij hedendaagse koorcomposities. Tot slot krijgen de werken van de winnaars van de Compositiewedstrijd Vic Nees een plaats op Choral Music from Flanders. Die wedstrijd ging ondanks de COVID-19 pandemie gewoon door.

Door de coronamaatregelen kan de geplande première van de winnende werken op 9 juli door het Vlaams Radiokoor niet doorgaan. We hopen die creatie alsnog dit kalenderjaar te kunnen organiseren.

WAT ZINGEN WE IN VLAANDEREN, EEN OVERZICHT Het aantal componisten dat ooit begon als zanger, nog steeds zingt of een koor dirigeert is enorm groot. Het zegt iets over de kracht

komt tot stand met de financiële ondersteuning van

van koren en de impact van zingen op de ontwikkeling van componisten. Al tijdens de middeleeuwen bood de plaatselijke schola cantorum in kathedralen, kerken en abdijen een stevige training. De stempel die de Vlaamse polyfonisten kort daarna op de ontwikkeling van de westerse muziek drukten, valt niet te onderschatten. In de online catalogus Koorklank/Choral Music from Flanders zal je de usual suspects terugvinden zoals Johannes Ockeghem (1410-1497), Josquin Desprez (1450-1521) en Orlandus Lassus (1532-1594), maar ook minder bekende polyfonisten als Hayne Van Ghizeghem (1445? – 1472/ 1497?), afkomstig uit een huidige deelgemeente van Aalst. Zijn chanson Allez regrets was zo geliefd in het laat 15de eeuwse Europa dat het in maar liefst 25 verschillende bronnen opduikt. Het ontdekken waard.

Tussen 1600 en 1800 viel de voortrekkersrol van Vlaanderen een beetje stil. In de 18de eeuw was door de overheersing van Napoleon een gedwongen secularisatie in gang gezet. Daarmee gingen veel kerkelijke tradities teloor, waaronder de koorpraktijk. Toch valt ook in die periode interessante onbekende vocale muziek te ontdekken bij componisten als Pierre Hercule Bréhy (1673-1737), Joseph Hector Fiocco (1703-17431) en Franz Krafft (1733-1795).

Tot die tijd stond een koor overigens gelijk aan een vereniging van solisten die in dienst waren van kathedralen en adellijke hoven en zodoende opdoken in de jaarrekeningen. Aan het einde van de 18de eeuw komt daar stilaan verandering in. In 1791 richtte de Duitser Carl Friedrich Fasch de Berliner Singakademie op. Een aantal liefhebbers verzamelde daar rond een gesprek en een drankje, het zingen zelf kwam op het tweede plan, als hobby. Voor liefhebbers dus.

In 1800 had deze koorvereniging zelfs meer dan 100 zingende leden. Ook op andere plaatsen in Europa ontstonden er grote romantische liefhebberskoren, die bruikbaar repertoire nodig hadden en een volledig nieuw koorconcertleven in gang zetten. Ook in Vlaanderen.

17

koorwerken zijn erg bruikbaar materiaal voor de grote liefhebberskoren.

Als we de 20ste eeuw inglijden is het werk van Jules Van Nuffel (1883-1953) zeker meer internationale erkenning én professionele uitvoeringen en opnames waard. Deze priester en oprichter van het Lemmensinstituut - toen in Mechelen en nu LUCA School of Arts in Leuven - schreef imposante koorwerken in het Latijn. Zijn psalmen, veelal met orgel - met uitzondering van Voce Mea voor achtstemmig a cappellakoor – zijn ongewoon heerlijke koorwerken. Omwille van auteursrechten bij verschillende uitgeverijen kan je ze niet terugvinden op Choral Music from Flanders. We kozen daarom voor een ander werkje van Van Nuffels hand, maar laat dat je niet tegenhouden om ook die andere werken te ontdekken.

Zoals Van Nuffel een soort stamvader van de katholieke koorlijn in Vlaanderen is, zo is Rosseau (1907-1975) een basisfiguur van de Gentse connectie. Hoewel hevig promotor van zingen in het Nederlands, denken we aan zijn schitterende Mattheuspassie, vind je op Choral Music from Flanders een deeltje uit zijn Missa in honorem Spiritus Sancti.

18 In de 19de eeuw zijn er hier tevens staatkundige

ontwikkelingen die invloed hebben op de ontwikkeling van de koormuziek. Na het congres van Wenen in 1815 probeerde Willem I tot 1830 om het Nederlands als officiële taal te installeren in de Noordelijke en Zuidelijke provincies van het Koninkrijk der Nederlanden. Dat stuitte op heel wat onrust in de Zuidelijke Nederlanden. De toplaag van het huidige Vlaanderen was veelal Franstalig, de Nederlandstalige clerus vreesde dat er met het Nederlands uit het Noorden ook protestantisme zou ingevoerd worden. En het Franstalige gebied dat nu het huidige Wallonnië omvat, zag de taalpolitiek als een bedreiging van de Franstalige taal en cultuur. De emancipatie van het Nederlands als taal werd dus om allerhande redenen niet gestimuleerd, terwijl er anderzijds een golf van nationalisme gelinkt aan taal en cultuur doorheen Europa trok. Na 1830, toen de Zuidelijke Nederlanden België geworden waren, zien we dat er vanaf 1840 een groep taalkundigen en literatoren aan de wieg stond van een Vlaamse muziekbeweging.

Voornamelijk Gentse ‘taelminnaren’ legden de basis voor de ontwikkeling van de Vlaamse muziek met een vernieuwde aandacht voor de Vlaamse polyfonisten, de studie van het oude Vlaamse (volks-)lied en het promoten van zingen in de eigen moedertaal.

Die ideeën ontwikkelt een componist als Peter Benoit (1834-1901) verder in zijn Antwerpsche Vlaamsche Muziekschool (vanaf 1898 Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen, nu Koninklijk Conservatorium Antwerpen). In 1890 richtte hij ook het Nederlands Lyrisch toneel op (huidige Opera Ballet Vlaanderen).

Het gebruik van de moedertaal in de muziekeducatie beschouwde hij als essentieel. ‘De man die zijn volk leerde zingen’ bekleedde om al die redenen een belangrijke plaats in de geschiedenis van de koormuziek in Vlaanderen en wordt regelmatig zelfs ‘grondlegger van de Vlaamse muziek’ genoemd. Veel van die Nederlandstalige romantische werken zijn echter minder geschikt voor internationale verspreiding, niet alleen omwille van de taal.

Er zitten namelijk ook symfonische werken met koor tussen met een erg grote bezetting.

Vandaar dat we een jeugdwerk van Benoit opnemen in de online catalogus: zijn achtstemmige Ave Maria. Na Benoit zien we leerlingen als Jan Blockx (1851-1912), Emile Wambach (1854-1924), Lodewijk Mortelmans (1868-1952) en Edgar Tinel (1854-1912), die min of meer als Benoits opvolger van de Vlaamse muziekbeweging gold. Van die 19de eeuwse componisten kozen we, met aandacht voor de internationalisering, veelal muziek in het Latijn. Religieuze muziek dus, los van enig nationalisme, dat evenzeer in hun werkenlijst opduikt. Deze

En zo belanden we stilaan op het terrein dat Koorklank de laatste jaren stelselmatig trachtte te ontbloten: de hedendaagse koorcomponisten die ook in de 21ste eeuw actief blijven of worden. Zij verstaan de kunst op maat van zowel de professional als de amateur te schrijven. Naast de bekende namen van doorwinterde koorcomponisten als Vic Nees (1936-2013), Raymond Schroyens (°1933), Roland Coryn (°1938), Lucien Posman (°1952), Rudi Tas (°1957), Kurt Bikkembergs (°1963) of Maarten Van Ingelgem (°1976) vullen we de online catalogus ook hier stelselmatig aan. Wim Henderickx (°1962) springt daarbij bijvoorbeeld in het oog. Sinds 2013, eerder laat, heeft deze componist het instrument koor ten volle ontdekt. In zijn composities maakt hij regelmatig gebruik van Oosterse invloeden en/of electronica. Het Agnus Dei uit zijn Missa Brevis vind je binnenkort terug op ons platform in een drieen vijfstemmige versie voor gelijke stemmen alsook voor gemengd koor. Steeds met optionele electronica, exemplarisch voor zijn werk.

De componistenwereld was lange tijd een mannenzaak. In de jongere generatie duiken er regelmatig vrouwennamen op. Noor Sommereyns (°1982), Vigdis Hansa Elst (°1991) en Els De Sadeleer (°1992) zien hun werk vertegenwoordigd op Choral Music from Flanders. Liesbeth Decrock (°1990) werd in 2019 door het Klarafestival geselecteerd als

componist voor MusMA, een samenwerking tussen verschillende Europese muziekfestivals en radiozenders. Voor Choral Music from Flanders selecteerden we van Decrock het werkje Fruitsla voor het koor voor gemengd koor, basgitaar, vibrafoon en fruit, ook beschikbaar in het Engels. De weg naar een hedendaags klankidioom bewandelt ook culinaire paden, het Bourgondische Vlaanderen inspireert zelfs onze composities.

SNEL, EENVOUDIG EN VRIJ BESCHIKBAAR Choral Music from Flanders biedt, mits de gebruiker registreert, partituren die vrij beschikbaar zijn voor een internationaal publiek. Die partituren publiceren we alleen in overleg en met toestemming van de componist en andere rechthebbenden. Zodoende kunnen de partituren vrij verspreid worden bij koren wereldwijd. De website biedt een eenvoudig overzicht van partituren. Alle partituren in het Engelstalige luik staan ook op het Nederlandstalige gedeelte. Op het Engelstalige luik verschijnt een selectie.

Koorklank.be – dat gewoon blijft bestaan krijgt dus een upgrade. Naar het Engels.

Alle partituren zijn via de eenvoudige Musescorespeler op het platform te beluisteren, zij het digitaal. In de toekomst kunnen we bij de rechtenvrije partituren ook bronbestanden ter beschikking stellen. Zo kan je als gebruiker van bepaalde werken stemmen dempen of versterken. Handig bij het inoefenen!

Van de componisten kan je steeds een biografie terugvinden, een selectie van de belangrijkste koorwerken, een verwijzing naar de website, opnames en een contactadres.

WORK IN PROGRESS DOOR ONZE MUSESCORECOMMUNITY

Tegen juli 2021 mikken we op een honderdtal composities op het Engelstalige luik. De online catalogus is nu dus zeker nog niet volledig. En soms staan er praktische bezwaren tussen droom en werkelijkheid. Gestaag groeit de collectie iedere week aan en bouwen we ook na de World Choir Games het Engelstalige luik verder uit. Dat is mogelijk dankzij onze ‘notatie-community’. Koor&Stem investeerde daarvoor in een opleiding met het gratis muzieknotatieprogramma MuseScore. Met de ervaring die de leden daar opdeden, kunnen ze ook de werking van hun eigen koor ondersteunen door bijvoorbeeld oefenfiles te maken. Ook bij het redactiewerk doen we gedeeltelijk beroep op een aantal vrijwilligers. Zonder hen zou dit project onmogelijk zijn.

GEWOON LUISTEREN VIA YOUTUBE Wil je gewoon achterover leunen en genieten van goede koormuziek uit Vlaanderen? Bezoek dan zeker het gelijknamige YouTube-kanaal Choral Music from Flanders waarin je tal van opnames vindt van de componisten die hierboven aan bod kwamen, maar ook van talrijke andere talenten. Uiteindelijk gaat het daarover: goede koormuziek doen klinken.

ONTDEK NU OP CHORAL MUSIC FROM FLANDERS Hayne Van Ghizeghem (1445? – 1472/ 1497?) – Allez regrets Peter Benoit (1834-1901): Ave Maria Wim Henderickx (°1962): Agnus Dei Liesbeth Decrock (°1990): Fruitsla voor het koor en veel meer...

Liesbeth Segers

REPERTOIRETIPS De bibliotheek van Koor&Stem koopt regelmatig nieuwe partituren aan. Maak een afspraak in Antwerpen of Gent en kom snuisteren in de meer dan 190.000 nieuwe en oude partituren.

SACRED CHORUSES Oxford University Press geeft al jaren bundels uit in de reeks Oxford Choral Classics. Wellicht ken je de verzamelingen Opera Choruses, European Sacred Music, Christmas motets, Madrigals and Partsongs of een andere titel wel. De laatste nieuwe telg is Sacred Choruses. Hierin vind je 28 koorwerken uit cantates en oratoria van Bach, Händel, Haydn of missen van Mozart. Ook Lili Boulanger, Johannes Brahms, Edward Elgar en heerlijke muziek van Charles Hubert Parry kan je erin terugvinden. Ideaal voor concert- en kathedraalkoren die het grote repertoire met orkest zingen. Het orkestmateriaal is apart te huur. Voor uitvoeringen zonder orkest is een bundel met orgelbegeleidingen beschikbaar.

Uitgegeven bij Oxford University Press, beschikbaar in de bibliotheek van Koor&Stem.

NOG GROTERE BEZETTING: LOBGESANG Alles wat adem heeft, looft de Heer, na een lange orkestrale inleiding neemt ook het koor deel aan de heerlijke melodieën van deze grootschalige en feestelijke koorcompositie voor koor en orkest met 2 sopraansoli, tenorsolo en orgel. Felix Mendelssohn (1809-1847)

19

componeerde zijn Lobgesang in 1840 als een symfonie-cantate; door de uitgever werd het werk decennia na zijn overlijden als 2de symfonie bestempeld. Bij Bärenreiter verscheen net een nieuwe bronnenkritische editie. Die versie bouwt verder op inzichten van vorige uitgevers en onderzoekers, biedt een beschrijving van de compositie- en uitvoeringsgeschiedenis van het werk alsook suggesties over uitvoering en interpretatie.

Heerlijke koormuziek met fuga- en koraalpassages, weliswaar voor grote bezetting.

Uitgegeven door Bärenreiter. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

SEPHARDISCHE VOLKSLIEDER

20

De Sefardische cultuur is afkomstig van de Joodse bevolking in Spanje, die aan het einde van de 15de eeuw verbannen werd en zich daarna verspreidde over het hele gebied rond de Middellandse Zee, de Balkan en NoordAfrika. Hun unieke Spaanse dialect Ladino (Judeo-Spaans) werd bewaard en dat gebruikte men in ballades en lyrische liederen, soms met semi-liturgische inslag. Dirigent en componist Ohad Stolarz koos acht Sefardische volksliederen en arrangeerde ze als a-capellazettingen voor vierstemmig gemengd koor in de bundel Sephardische Volkslieder. De arrangementen kan je zowel als cyclus als apart uitvoeren. De harmonisch kleurrijke, deels ook exotische stukken vormen een verrijking voor het repertoire van elk koor. In de bundel vind je uitspraaktips, vertalingen van de teksten in het Duits en Engels en inhoudelijke duiding bij ieder lied. Uitgegeven bij Breitkopf & Härtel en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

COVERS FOR CHOIRS Via de website Covers for Choirs ontdek je een keure aan popsongs voor SATB en piano. Meestal gaat het over Engelstalige hits zoals When a man loves a woman, Don’t stop

me now, Eternal Flame, Life on Mars of Killing me softly, maar hier en daar zit er ook een Franstalige of Nederlandstalige cover in zoals Tous les garçons et les filles de mon âge of Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder.

Je bestelt via de website en krijgt daarmee de toelating om het werk voor je hele koor te gebruiken. Je kan er ook karaoke mp3’s bij bestellen. De arrangementen komen van professionele muzikanten. Neem een kijkje op www.coversforchoirs.com

AVICII FOR CHOIR De Zweedse popmuzikant, producer en dj, Tim Berling (1989-2018), beter bekend als Avicii, kende een grote populariteit. Nummers als Levels, Without you en Hey Brother werden wereldbekend. Die drie nummers bestaan nu in een koorarrangement van Hans Vainikainen (°1976), zowel voor zesstemmig vrouwenkoor als zesstemmig gemengd koor. Knappe arrangementen, maar niet eenvoudig. Uitgegeven bij Bärenreiter. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

SCHENKINGEN Er kwam opnieuw een heleboel materiaal van uitgeverij Sulasol uit Finland bij ons binnen.

Vaak erg bruikbare koormuziek van Finse componisten die we nog niet kennen in – buiten Fins – soms onbekende talen, zoals het Inari-Sami, een met uitsterven bedreigde taal uit Lapland. Het inspireerde Olli Moilanen (°1987) om een beweeglijk wijsje te schrijven voor vrouwenkoor over een wervelende forel.

Moilanen focust in zijn repertoire op kamermuziek, maar schreef ook heel wat koormuziek, waardoor hij met belangrijke Finse dichters kon samenwerken.

Ook Julien Keymolen schonk materiaal aan onze bibliotheek. Naast instrumentaal werk, schreef hij heel wat liturgische muziek waarvan een groot deel aan onze bibliotheek geschonken werd. Missen voor twee- en vierstemmig koor, een-, twee- en vierstemmige liederen voor de eucharistie, kerstliederen en liederen voor vormselvieringen. Op de website www.julienkeymolen.be vind je een aantal partituurvoorbeelden. Uitgegeven bij Digital Music Print en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

WAS JE HANDEN MET EEN BEETJE ZEEP Langzaamaan komen we terug uit ons kot.

Maar niet zonder propere handen! Want handen wassen zal je met dit vrolijke lied van Mirjam de Wit. Was je handen met een beetje zeep herinnert kinderen speels aan het belang van (hand)hygiëne. Voor dit liedje engageerden we kinderen uit verschillende kinderkoren en scholen in de buurt van Antwerpen om te zingen en te figureren. Hannelore en Hans Primusz zorgden voor een moederfile (zang en piano) waarop de kinderen tussen 10 en 30 april 2020 hun versie inzongen. Tegelijkertijd voegden we ook bas, slagwerk, ud en backing vocals toe en hielpen tal van figuranten ons aan beelden van vieze en propere handen.

Speel het liedje af in je klas bij het handenwassen of laat het aan het begin of einde van de dag als bel weerklinken. En stuur het rond naar je leerlingen die nog niet naar school kunnen. Ook voor hen is dit opgewekt lied een ideaal luister- en meezingdeuntje. En heerlijke oorwurm.

KOORZANG IS PURE MAGIE Sabine Haenebalcke stopt als bezielster en dirigente van het Gentse kamerkoor Kalliope. Dat laat Stemband magazine niet zomaar gebeuren. De vrouw die er haar levensmissie van maakte om het glazen plafond in de klassieke muziekwereld aan diggelen te slaan, praat met ons over Bach, haar vaders viool, de eerste mislukking van haar leven en … hoerenliedjes zingen in het ziekenhuis.

‘Natuurlijk was ik een zingend kind!’, roept Sabine Haenebalcke vrolijk aan het einde van ons gesprek. ‘Mag ik nog een verhaal vertellen?’ Uiteraard mag ze dat. We spreken Haenebalcke in het pittoreske Pays des Collines waar ze sinds 2007 woont met haar echtgenote Leentje. Bijna twee uur lang vertelt ze over haar leven in de muziekwereld. Een van de mooiste verhalen houdt ze voor het laatst. ‘Ik was acht jaar en lag in het ziekenhuis voor een operatie. De radio speelde. ‘Allez venez, Milord’, hoorde ik Edith Piaf zingen. Ik zong het luidkeels mee. Ik had geen flauw benul dat ik in het ziekenhuis over de hoeren lag te zingen.’ (giert het uit) Is dat uw eerste herinnering aan de muziek?

Sabine Haenebalcke: Mijn ouders hadden geen instrumenten in huis. Maar elke zondag gingen wij bij mijn grootmoeder. Op haar piano tokkelde ik de liedjes van Jacques Brel en Edith

Piaf na die ik op de radio hoorde. Toen mijn vader 25 was, verloor hij zijn viool bij een bombardement in WOII. Toen hij op pensioen ging, gaven wij – zijn drie kinderen – hem een nieuwe. Hij heeft erop gespeeld tot aan zijn dood.

Wat gebeurde er met zijn viool?

Ik bewaarde de viool voor de kleinkinderen.

Maar niemand speelt viool. Dus schonk ik het instrument aan Rudi Vranckx voor zijn actie Imagine Mosul. Daarmee zamelde hij muziekinstrumenten in voor de muziekschool die er letterlijk, na het zware oorlogsgeweld, herrijst uit de as. De opbrengst van de Kalliopeafscheidsconcerten gaat overigens integraal naar dat project. Rudi komt het project ook live toelichten tijdens de concerten.

Ook uw carrière startte in de muziekschool.

Vanaf mijn acht jaar volgde ik les aan het conservatorium. Toen kon dat nog. Op mijn

zeventiende kwam ik terecht bij het Gentse koor Cantabile. Ik zong ook enkele jaren bij Collegium Vocale. Eindelijk kwam mijn lage stem tot haar recht!

Als kind dacht ik immers dat ik niet kon zingen. Op school zong ik een octaaf lager of zocht een tweede stem. Dat mocht echter niet.

Terwijl ik gewoonweg harmonie zocht. Ik zoek harmonie op elk vlak in het leven.

Deden de koordirigenten de dirigent in u ontwaken?

‘Ik ben te jong om te dirigeren’, dacht ik. En ik was een vrouw! Maar het fascineerde me mateloos. Ik heb een analytische geest. Ik was voortdurend aan het bekijken wat een dirigent met mimiek en gestiek bereikte. Of niet bereikte …

Wie schreef de soundtrack bij het leven van dat door muziek gebeten meisje?

21

Johannes Brahms! Zijn eerste pianoconcerto kende ik toen al uit het hoofd. Dat stuk beantwoordde aan wat ik voelde en wie ik toen was.

Het is heel energiek en het beginthema zit vol vraagtekens.

Wordt dat een bisnummer tijdens de afscheidsconcerten?

Neen. De liefde is er nog – zijn Ein Deutsches Requiem vind ik nog steeds een van de mooiste composities – maar we brengen Hohe Messe van Bach omdat hij mijn grootste liefde is. Zijn structuren zijn geweldig ingenieus én tegelijk ontroerend mooi en alles klinkt zo oprecht. Als kind al speelde ik zijn werk graag op de piano.

Kalliope eindigt met Bach. Begon het ook met Bach?

Neen. Tijdens ons eerste concert in 1990 – we waren met dertien zangers – brachten we eerder closeharmonynummers. Ik hield ervan om onontgonnen paden te bewandelen, ook de Vlaamse componisten te promoten, vandaar ook de vele composititeopdrachten, maar evenzeer de klassiekers. Zo werd ‘de Kalliopeklank’ door de jaren heen heel herkenbaar.

U was pianoleerkracht, u was pianiste, u had

22 een gezin. Waarom moest daar nog een koor

bij?

Omdat mijn huwelijk strandde... De kinderen leefden sindsdien een week bij hun papa en een week bij mij. Tijdens de weken zonder kinderen liep ik de muren op van verdriet. Tot dan was ik een godenkind. Alles wat ik begon, lukte: piano spelen, roeien op hoog niveau – want ik was ook sportief hé, wás (lacht) –, zingen in een koor, het amateurtoneel, moeder worden. Mijn echtscheiding was de eerste grote mislukking van mijn leven. Ik was radeloos.

Dus moest ik iets vinden om de leegte op te vullen. Ik koesterde stilletjes al lang de droom en vond dat ik intussen voldoende matuur en zelfbewust was om zelf te dirigeren. En ik hield van koren. Als koorlid maak je deel uit van een groep die samen fantastische hoogtepunten kan bereiken en heftige emoties ervaart.

Zingen met een orkest en solisten, dat is onbeschrijflijk. Magie.

Dus volgde ik een zomercursus om de basistechniek van het dirigeren onder de knie te krijgen en zocht koorleden bij mijn leerlingen aan de kunsthumaniora en de muziekschool.

U zegt dat u oprechtheid zoekt, ook in de muziek?

Dirigeren is zo dicht en oprecht mogelijk het gedachtengoed van de componist trachten te benaderen. Dat doe ik zoveel mogelijk bij mijn

voorbereiding. Als ik dirigeer, gebeurt er iets vreemds. (twijfelt) Dan vaart er iets in mij. Het is alsof ik een medium word voor de muziek, een doorgeefluik. Sorry als dit zweverig klinkt.

Wat is het meest magische moment uit de geschiedenis van Kalliope?

In 2017 brachten we Ein Deutsches Requiem van Brahms, de Londonversie met twee pianisten. Terwijl het koor op een intieme manier over vertrouwen in de toekomst zong, sprongen de zekeringen. In een pikdonkere zaal – enkel de pupiterlampjes van de pianisten brandden – zong en speelde iedereen door.

Pure magie! Maar ik wist dat er een moeilijke inzet aankwam. ‘Laat het licht alstublieft aanspringen vóór ‘Aber’, prevelde ik. Het bleef donker tot één tel ervoor. Toen floepte het licht aan. Meteen kon ik de boel in handen nemen en loodste het koor naar de inzet ‘Aber, des Herrn Wort bleibet in Ewigkeit’ Alweer magie!

Wat was het minst magische moment uit uw carrière?

Mijn gevecht tegen het zogeheten glazen plafond. Enkele keren kreeg ik het deksel op de neus, simpelweg omdat ik een vrouw ben. (kordaat) In 1997 dirigeerde ik het Stabat Mater van Karol Szymanowski, Gloria van Francis Poulenc en werk van Jospeh Ryelandt en Vic Legley met het Symfonieorkest van Vlaanderen. Pers en publiek waren wild enthousiast, net als vele orkest- en koorleden.

De toenmalige intendant van het orkest zag in mij zijn zwarte parel en hij zou mij ‘lanceren’. Maar dat was buiten zijn mannelijke beheerraad gerekend … Het deed pijn toen het Symfonieorkest van Vlaanderen twee jaar geleden aankondigde dat het met Kristiina Poska ‘voor het eerst’ met een vrouwelijke dirigent zou samenwerken terwijl ik dat orkest al meer dan twintig jaar geleden dirigeerde. Tja, in mijn tijd waren de geesten er niet rijp voor.

Ik ben al blij dat ik voor vrouwen mee aan de weg getimmerd heb.

Gelukkig kon ik met Altra Voce, het Kortijks oratoriumkoor, dat ik 18 jaar lang dirigeerde, vele magische momenten beleven met koor, solisten en symfonische orkesten of barokorkesten.

Voor welke uitdagingen staat de koorwereld?

De koorwereld daagt zichzelf wel uit, dat moet je als artiest. Die trigger moet niet van buitenaf komen. De grootste uitdaging is het hoofd bieden aan het huidige cultuurbeleid. De politiek is momenteel de grootste vijand van de kunstenwereld.

In wie herkent u onze (koor)componisten van morgen?

In Nicolas De Cock en Noah Thys, bijvoorbeeld. Zij zijn bekwaam en bescheiden. Ook Maarten Van Ingelgem maakt sterk werk en op de conservatoria zitten ook getalenteerde vrouwen! Ik beschouwde het geven van compositieopdrachten als een van mijn taken. Raymond Schroyens, Vic Nees, Kurt Bikkembergs, Rudi Tas en vele anderen gaven we met Kalliope graag onze stemmen.

En nu? Welke toekomstplannen koestert u?

Na de afscheidsconcerten neemt Kalliope in juli deel aan het Festival Internazionale Corale Verona Garda. Bij die gelegenheid souperen we de koorkas op. Nadien hoop ik nog kortlopende projecten te dirigeren met gastensembles, eventueel collega’s te vervangen, koren te coachen, te jureren op wedstrijden en festivals, petanque te spelen en het gras te maaien.

Wordt het ook tijd om zelf componeren?

Nooit. Schoenmaker, blijf bij je leest. Ik ben een typische uitvoerder, geen componist.

Bovendien zou een eigen compositie of arrangement nooit mijn eigen censuur overleven, daarvoor ben ik te perfectionistisch.

Perfectionisme is vaak een kwelling. Zingen doe ik dus ook niet meer, zelfs niet in een amateurkoor. Ik heb mijn stem immers niet altijd meer onder controle. Maar innerlijk zing ik altijd. Wat ik nu zing? ‘Allez venez, Milord.’ (schaterlacht).

Els Van Steenberghe (Els Van Steenberghe schrijft voornamelijk over podiumkunsten voor het weekblad Knack.)

AFSCHEIDSCONCERTEN KALLIOPE De afscheidsconcerten H-Moll Messe van Kalliope vinden plaats op een later te bepalen moment in de Sint-Nicolaasvan-Tolentijnkerk in Gent. Tickets via tickets@kalliopegent.be. Info via kalliopegent.be en haenebalcke.be De opbrengst van de concerten gaat integraal naar de muziekschool van Mohammad Al Adwani.

CO BASTA-BAS LU MN

Annemarie Peeters neemt je via haar column mee in haar kijk op het wervelende koorleven. Ze studeerde muziek (barok- en renaissancemuziek & blokfluit) en schrijft over klassieke muziek voor De Standaard. Daarnaast is ze ook in de culturele sector actief als dramaturg. In 2018 debuteerde ze met haar roman Ook bomen slapen.

Hij zag eruit als een kruising tussen Brad Pitt en nonkel Bob in zijn betere jaren. Met het geluid van Johnny Cash. En de gouden gloed van een Californische zon – die hij waarschijnlijk in zijn Leuvense achtertuin bijeenscharrelde tijdens oneindig veel gestolen uren tussen bijenkasten en groentebedden.

Hij en ik. We bevonden ons elk op een uiterste van het muzikale continuüm. Hij sleepte, ik liep. Welk tempo onze koordirigent ook aangaf, hij slaagde er altijd in om telkens een fractie van een seconde achterop te hobbelen.

Zijn stem leek wel om zichzelf heen cirkelen, zo breed was zijn bas. Je kon je erin laten zakken als in een warm bad. En dat deed ons koor ook. Halleluja en de tijd stond stil. Steeds stiller als je er niets aan deed.

Mijn lopen was een reactie op zijn slepen. Hoe meer hij op de rem stond en het voltallige koor deed vertragen, des te vastbeslotener duwde ik het gaspedaal in om ons koor – zo mogelijk – te behoeden voor een moeras van tempoloze sjamanistische drones. Soep zonder balletjes.

Klank zonder lijnen. Help! Vooruit met de geit.

Mijn stem haakte zich dun als een visserslijn aan de toekomst vast en ik trok wat ik kon.

Elke week opnieuw. Tot mijn stembanden er doodmoe van werden.

Niet dat hij ook maar ergens last van had. Een bewuste keuze was zijn traagheid ook al niet.

En nog minder het gevolg van een of ander zangtechnisch euvel. Hij stond daar maar, rustigweg te genieten van zijn stem. Vertragen was zijn levensgevoel.

En mijn ergste nachtmerrie.

Ik begon de traditionele cafébezoekjes te mijden, omdat ik me vooraf al nagelbijtend zat te ergeren aan de inertie waarmee hij onze bestelling

in schoonschrift op een bierkaartje schreef. Dat hij tijdens de jaarlijkse boswandeling bij haast elke paddenstoel wilde blijven stilstaan, vond ik ronduit misdadig en dat we bij de provinciale koorquiz de overwinning aan ons voorbij moesten laten gaan omdat hij te traag op de antwoordknop duwde: dat was de druppel.

Wist hij het? Dat ik in gedachten met glimmende messen klaarstond – niet één maar meerdere, als een veelarmig monster met zwaarden in plaats van vingers – om hem in een donker hoekje neer te steken, in stukken te hakken en bij elkaar te vegen? Eindelijk!

Zou ik roepen. Ga jij maar lekker hobbelen in de hemel! Ik zou dan als moordenares ongetwijfeld in de hel terechtkomen en we zouden elkaar nooit, maar dan ook nooit meer hoeven tegen te komen. Laat staan horen.

Enkel de gedachte dat ik het dan in de hel met koorgenoten als Keizer Nero, Jack the Ripper en Leopold II moest stellen, weerhield me. Meer realistische strategieën passeerden de revue. Van anonieme dreigbrieven, over verplichte injecties met speed, tot simpelweg de waarheid zeggen (“je verpest mijn leven”).

Uiteindelijk koos ik voor de enige redelijke weg: ik stapte uit het koor. Basta.

Jaren later liep ik hem tegen het lijf in de Colruyt. Hoe het ging? Geweldig. Ik leefde sneller dan het licht. Mijn spieren jammerden, mijn stem kraakte. Mijn huisarts probeerde me al een tijdje te overtuigen van iets dat ik niet wilde horen. Ik kon me nauwelijks nog mijn eigen naam herinneren, laat staan de zijne: de hobbelende. De zonovergotene. De basta-bas.

Natuurlijk ging het goed met hem. Hij had zijn academische ambities aan de wilgen gehangen en kookte nu biologische soep die hij met zijn bakfiets van deur tot deur bracht.

Hippie, hoorde ik mezelf geringschattend denken.

En meteen daarna: hopelijk heeft die bakfiets een motor.

Maar toen hij vroeg of ik geen zin had om weer eens mee te komen zingen, aarzelde ik. Heel even liet ik mijn hoofd rusten tegen de rekken vol wc-papier. Onder een van mijn ogen begon er zachtjes iets te trillen.

Ik zei dat ik dacht van wel.

Annemarie Peeters

COLOFON Stemband magazine #23, april-mei-juni 2020 Redactieraad: Liesbeth Segers, Jan Stofferis, Erik Demarbaix, Lieselotte Goessens, Haryanti Frateur Verschijnt vier keer per jaar / Oplage: 3.000 exemplaren Uitgave: Koor&Stem vzw / Coördinatie: Haryanti Frateur Werkten mee aan dit nummer: Marianne van Scherpenzeel, Jeroen Keymeulen, Lieselotte Goessens, Liesbeth Segers, Jan Stofferis, Johan Geerts, Maarten Van Ingelgem, Gerrit Calluy, Sofie Rycken, Annemarie Peeters, Eva Vermeren, Lucille Lamaker, Haryanti Frateur Coverfoto: Best Of IK-WCG © Nolte Photography Vormgeving: apple–n.be / brand–ink.be / Druk: Van der Poorten

Redactieadres stemband@koorenstem.be www.koorenstem.be/tijdschrift +32 (0)3 237 96 43 Pater Pirestraat 50, 2018 Antwerpen

Abonnement: Binnenland: €30 / Buitenland: €40 Bij Koor&Stem aangesloten koren krijgen 3 gratis abonnementen.

Volg ons via Facebook en Twitter www.facebook.com/koorenstemvzw www.twitter.com/koorenstem

Koor&Stem vzw is de organisatie voor vocale muziek in Vlaanderen.

Koor&Stem ondersteunt iedereen die graag zingt, brengt zingende mensen samen en promoot koorwerking in Vlaanderen. Onze initiatieven helpen je om beter te zingen en om dat met nog meer plezier te doen. www.koorenstem.be

Koorklank is een online platform van Koor&Stem vzw met nieuws en inspiratie voor dirigenten en koren, partituren te downloaden, repertoiretips en véél muziek. www.koorklank.be

23

5 JULI 14:00

IN JOUW KOT OPENINGSSHOW VAN DE

VIRTUAL CHOIR GAMES De World Choir Games zijn uitgesteld naar de zomer van 2021. Dit houdt ons niet tegen om koren en sympathisanten te bedanken voor hun steun en engagement in 2020.

Op 5 juli zal er ter vervanging van de grote Openingsceremonie in het Sportpaleis een spectaculaire openingsshow op Facebook live

uitgezonden worden! Hiermee trappen we de Virtual Choir Games af: 10 dagen lang kan je de sfeer van de Games opsnuiven op je scherm!

Ga naar facebook.com/WCG2021Vlaanderen.

wcg2020.be