Sbm#11 2017 web by Koor&Stem vzw

2017

E N I Z A G MA # 11 DRIE

OOR & STEM A ZINE VA N K 021 AG M S K IJ M A A NDEL ost - P 8 02

Afgiftek an

V.U. Koenraad De Meulder, Zirkstraat 36, B-2000 Antwerpen // © Karel De Puysseleir

maart april mei

toor Leuv

en M as sP

oren b e g n o voor jetale zang n e g n i Z ena essies pr

kind

s feelgood

d et woor h n a a t le n Jong tBaernolet Korneel

te r er, zacCh d i u 8 l S , E p O to Start, mset Paul Smith van V gesprek

Nieuwe koren, waar komen ze vandaan? Vier dirigenten van nieuwe koren over het waarom van een nieuw koor

CD KORT

8 Zingen voor je ongeboren kind Prenatale zang met Tom Van den Broeck

Jong talent aan het woord:

Korneel Bernolet

Koor wereld

14 Start, stop, luider, zachter! zangworkshops met Paul Smith van VOCES8

17 19 Nieuwe partituren op Koorklank Michaël Vancraeynest Hans Vercauteren

20 Ludo Claesen 40 jaar dirigent

21 Agenda Koor&Stem

22 Koor zkt dirigent

23 Column

De discussie over het optrekken van grenzen staat weer helemaal vooraan op de politieke agenda. De Verenigde Staten willen een muur bouwen op de grens met Mexico. De Hongaren bouwen een hek op de grens met Servië. Duizenden mensen slaan op de vlucht voor het oorlogsgeweld en steken met bootjes de grens over op weg naar een nieuwe toekomst. Ook binnen Europa spelen die grenzen steeds meer mee in de politieke besluitvorming. In België hebben we niet alleen staatsgrenzen maar ook nog een taalgrens en grenzen tussen de verschillende gemeenschappen.

Het internationaal gerenommeerde Vlaams Radio Koor heeft een lange traditie op het gebied van uitvoering van een breed spectrum aan koormuziek met een speciale focus op a-capellarepertoire. Met Hervé Niquet, muziekdirecteur sinds 2010, heeft het koor een visionair en ervaren leider met expertise op het gebied van koordirectie en zangtechniek. Het VRK wil deze expertise delen met de rest van de koorwereld en organiseert een masterclass om koordirigenten de kans te geven hun vaardigheden bij te schaven op het hoogst mogelijke niveau.

Het is zover. Binnenkort vinden de allereerste audities plaats voor BEvocaL, het Belgisch Nationaal Jeugdkoor. Een topkoor voor alle jonge vocale talenten van 18 tot 30 jaar uit het hele land en dé ambassadeur voor koorzang in België en daarbuiten.

Het is vanuit die visie dat Koor&Stem, A Coeur Joie (Franse Gemeenschap) en Födekam (Duitstalige gemeenschap) het initiatief namen om samen BEvocaL, het Belgisch Nationaal Jeugdkoor op te richten. Het koor brengt jonge zangers en dirigenten uit de drie gemeenschappen samen om op een hoog en kwaliteitsvol niveau samen te zingen. Het koor overstijgt de politieke discussie in onze landje en maakt duidelijk dat het mogelijk is om over de grenzen heen op een constructieve, toekomstgerichte en respectvolle manier samen te werken en te zingen. ––– Koenraad De Meulder, directeur Koor&Stem

Grenzen, hekken, muren en andere barrières drijven letterlijk een wig tussen mensen en culturen. Het zijn artificiële constructies die ver afstaan van de sociale, culturele en maatschappelijk realiteit. Dit verklaart wellicht waarom het debat over het optrekken van grenzen mensen zo sterk raakt. Openheid, respect, verdraagzaamheid en vriendschap zijn waarden die mensen en culturen samenbrengt, verenigt en bezielt. Grenzen hebben net het omgekeerde effect.

VLAAMS RADIO KOOR MASTERCLASS KOORDIRECTIE

ZANGERS GEZOCHT VOOR HET BELGISCH NATIONAAL JEUGDKOOR

Als socio-culturele organisatie hebben wij de opdracht om juist de verbondenheid tussen mensen en culturen te versterken. De werking van Koor&Stem biedt de ruimte waarin mensen elkaar kunnen ontmoeten, waarin ze in gesprek kunnen gaan en waarin ze uiteraard ook samen kunnen zingen. Die ruimte staat open voor iedereen die samen wil zingen en overstijgt alle grenzen en beperkingen.

Meezingen bij BEvocaL is zingen onder een gerenommeerde internationale dirigent, je zangstem ontwikkelen met een professionele stemcoach, samen zingen met jongeren uit de drie taalgemeenschappen van België en uitdagende concerten geven.

Toonkunst Rotterdam. Er is plaats voor 24 vaste zangers en 2 reservezangers per stem. De selectie van de zangers gebeurt op basis van audities. Een initiatief van Koor&Stem, Fédération Chorale Wallonie-Bruxelles A Cœur Joie en Musikverband Födekam Ostbelgien. Met de steun van de Vlaamse Gemeenschap, de Waalse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, BOZAR, Paleis voor Schone Kunsten Brussel, de Nationale Loterij en het Vlaams Radio Koor. alle info over de audities op www.koorenstem.be/bevocal

Als dirigente werd gekozen voor Maria van Nieukerken (NL), dirigente en artistiek leider van het professionele kamerkoor PA’dam, Toonkunst Rotterdam en Kamerkoor

TURKSE KLANKEN OP GENTS KOORLINKCONCERT

Repertoiretips

OVER DE GRENZEN HEEN!

Koorlink blijft ook dit jaar een podium bieden aan goede amateurkoren en professionele koren in Antwerpen, Gent en Tielen. In Gent gaat men dit voorjaar de exotische toer op.

De Vlaams Radio Koor Masterclass is zowel toegankelijk voor actief deelnemende dirigenten als voor belangstellenden (publiek). Er is plaats voor maximaal zes deelnemende dirigenten. De geselecteerde dirigenten zullen in het bijzijn van publiek een aantal a-capellawerken en werken met piano repeteren met het Vlaams Radio Koor onder de supervisie van Hervé Niquet. Na elke sessie krijgen de dirigenten nog apart feedback van Hervé Niquet. 12, 14, 15 juni 2017 | Studio 1 Flagey, Eugène Flageyplein 18, 1050 Brussel | www.vlaamsradiokoor.be

Tijdens de koorcyclus Gent staat in april Makeblijde op het podium o.l.v. Filip Haentjens, in mei kun je gaan luisteren naar Ex Tempore o.l.v. Florian Heyerick en in juni volgt Viermaliks Vocaal Ensemble o.l.v. Hans Scholliers. Allemaal steengoeie Vlaamse koren. Op paasmaandag 17 april staan er echter exotischere klanken op het programma. Heb je je ooit al afgevraagd of er zoiets bestaat als Turkse koormuziek en hoe die klinkt? Op paasmaandag geeft Koorlink je de kans dat te ontdekken. Het Rotterdams Turks Klassieke Muziek Koor o.l.v. Emine Bostanci brengt zowel oude Ottomaanse koormuziek als meer moderne Turkse koormuziek, onder begeleiding van authentieke instrumenten die verrassen en bekoren! In de voormiddag geeft zangeres en voormalig Klarapresentatrice Melike Tarhan bovendien een workshop over deze muziek.

Wie de workshop volgt, krijgt ook de kans om aan het concert zelf deel te nemen. Wil je dus mee het podium op, schrijf dan snel in!

Wil je kans maken op een van de 5 duotickets voor de voorstelling op 17 april? Stuur dan gauw een mailtje naar tickets@koorenstem.be

w5 ×in 2

TI C K E T S

Facebookgroep. ‘Ze had een koor op het oog dat mensen die zingen in de douche of in de auto, kan optillen door ze samen te brengen’, vertelt Griet De Ceuster die het koor, Dissonant, leidt. ‘Vanaf dan ging het snel: eind augustus gingen de eerste repetities van start en in december 2016 deden we al ons eerste optreden in Leuven: het Groot Begijnhof bij kaarslicht. We krijgen ondertussen iedere zondagavond 25 zangers tussen 20 en 70 jaar oud over de vloer. Ik heb zelf veel in koren gezongen, maar had nog niet gedirigeerd. Toch zag ik het meteen zitten om mijn schouders mee onder dit project te zetten. Eigenlijk kunnen onze zangers best wel zingen, maar er is nog veel werk aan het leren luisteren naar elkaar en het echt in groep zingen. Het belangrijkste is dat we ons amuseren en dat we leuke liedjes zingen, zonder al te hoge ambities. Toch werken we meerdere repetities aan dezelfde liedjes zodat we ze kunnen afwerken. We zingen lichte popmuziek of kleinkunst, songs van de Beatles of Adele. Ondertussen zetten we ook onze eerste stappen in het tweestemmig zingen.’

het resultaat en ook de mannen waren geraakt door de bijzondere sfeer die dat ene stuk gecreëerd had. Ik had meteen heel veel zin om met een mannenkoor te beginnen, maar gunde mezelf wat tijd om er eens goed over na te denken. Uiteraard werd ik door de mannen nu en dan aan mijn voornemen herinnerd en uiteindelijk zijn we in januari 2015 begonnen. Twee jaar later hebben we al een tiental kleine en grotere concertjes achter de rug en zijn we van een koor van 15 mannen naar een koor van 26 mannen gegroeid.’

Ik heb niet geprobeerd specifieke bestuursfuncties in te vullen. Alle hulp was welkom. Zo kan iedereen doen waar hij of zij zich goed bij voelt. Marieke Spenninck (Touché)

NIEUWE KOREN, WAAR KOMEN ZE VANDAAN? Yevgueni parafraserend stellen we ons de vraag waarom er altijd weer nieuwe koren worden opgericht en waar die gemotiveerde zangers die zich achter de nieuwe projecten scharen, vandaan komen. Vier betrokkenen uit evenveel kersverse koren van Poperinge over Leuven tot de Antwerpse Kempen vertellen over de beweegredenen om een nieuw vocaal avontuur aan te gaan.

JONGERE ZOEKT UITDAGING Marieke Spenninck is dirigente en de drijvende kracht achter het nieuwe jongerenkoor Touché uit Poperinge. Ze antwoordde met de oprichting van dat koor krachtdadig op een latente vraag van zingende jongeren uit haar regio. ‘Ik zong altijd al enorm graag en merkte dat het in de Westhoek niet eenvoudig was om een koor te vinden dat voldoende uitdagingen bood voor jongeren’, vertelt ze. ‘Ook in Poperinge waren er jongeren op zoek naar een leuk vocaal ensemble dat niet meteen aan een kerk verbonden was.’ ‘Mijn buurvrouw zingt in het plaatselijke volwassenenkoor Hopchora en zij wilde me steunen met de start van een nieuw initiatief voor jongeren tussen 12 en 18’, gaat Marieke

Spenninck verder. ‘We hebben een spaarpotje geërfd van een koor dat enige tijd geleden gestopt was, en we hebben de weg naar subsidies van de stad gevonden. De rekrutering heb ik grotendeels zelf gedaan. Ik ben zelf altijd animator geweest dus ik kende wel wat jongeren. Zodra ik tien kandidaten had, hebben we het project openbaar gemaakt. Via een open repetitie zijn er nog meer zangers bijgekomen. We zijn in januari 2016 gestart, in april deden we een eerste voorstelling voor de ouders en in juni stonden we samen met Hopchora op het podium. Het ledenaantal is ondertussen verdubbeld en in september is er een kinderkoor bijgekomen.’ ‘Wat het bestuur en de organisatie betreft ben ik, op voorstel van de stad, gestart met de hulp van twee meters uit Hopchora die de nodige

knowhow meebrachten. We kunnen altijd bij elkaar terecht. Dat is een echte aanrader voor startende koren. Bovendien ging ik op zoek naar ouders die interesse hadden om mee te helpen. Dat was een succes omdat we niet zochten naar een invulling voor specifieke bestuursfuncties. Alle hulp is welkom. Zo kan iedereen doen waar hij of zij zich goed bij voelt.’ De zangers van Touché worden op het vlak van het repertoire zo goed mogelijk in de watten gelegd, en uitgedaagd. ‘De jongeren vragen naar populaire muziek’, vult Marieke Spenninck aan. ‘Zelf hou ik van populaire koormuziek zoals Greg Gilpin of van musicalmedleys. Het moet vooral leuk zijn, maar we werken wel resultaatgericht. Ik probeer zoveel mogelijk zonder partituur te zingen zodat iedereen goed naar de dirigent kijkt en naar elkaar luistert, waardoor je tijdens de uitvoering heel flexibel kan zijn.’

GEZELLIG DISSONANT Een gelijkaardig verhaal is te horen in Leuven waar ook een gat in de markt gevonden werd, maar dan voor zangers die de lat niet te hoog willen leggen. Gecharmeerd door het Britse Tuneless Choir deed Karen Peersman in de zomer van 2016 een oproep op een Leuvense

EEN NIEUW BEGIN Een heel ander startersverhaal komt van Joke Oomes. Ze is de zingende voorzitter van een in mei 2016 opgericht koor dat in Zandhoven repeteert. ‘Bij ons lag een verschil in visie aan de basis van de splitsing van een bestaand koor, waardoor er een tweede koor ontstond’, vertelt ze. ‘Ongeveer de helft van de leden nam, samen met de dirigent en de pianist, het initiatief om een nieuw koor te stichten. De overblijvende helft van het oorspronkelijke koor vond een nieuwe dirigent.’ Elk koor begon zo aan zijn eigen avontuur en de regio is een koor rijker. ‘We hebben op 18 december al een eerste optreden gebracht,’ gaat Joke verder, ‘wat nieuwe kandidaat-zangers opleverde, en op 17 juni staan we er voor een volgend concert. Ondertussen verdubbelde ons ledenaantal al tot vijftig zangers die tussen de 20 en 65 jaar oud zijn.’ Het nieuwe koor startte dus niet uit het niets en Joke Oomes kende reeds het reilen en zeilen van een koor voor ze dit nieuwe project hielp lanceren. ‘De opstart liep erg vlot’,

vertelt ze. ‘We richtten een nieuw bestuur op dat de repetitieruimte, de concerten en de financiën regelt. De dirigent en pianist nemen het artistieke gedeelte voor hun rekening. Het moeilijkste was eigenlijk de naamkeuze. Er kwamen 93 voorstellen binnen en uiteindelijk is het Pop-it geworden. We brengen vooral popnummers en voelen dat net dat heel wat zangers aantrekt. Het plezier van het zingen staat bij ons altijd voorop, maar we werken natuurlijk wel aan kwaliteit, onder meer via stemvorming.’

ZINGEN IN EEN HEEL APARTE SFEER Geloof het of niet, maar de akoestiek van een kerk lag aan de basis van het ontstaan van het mannenkoor Animato, dat in januari 2015 in Turnhout startte. Els Germonpré nam er in 2012 het gemengd koor De Vedel over. In de aanloop naar haar eerste concert met dat koor raakte ze geïnspireerd door de akoestiek van de Begijnhofkerk. ‘Ik voelde meteen dat die kerk zich er goed toe leende om iets met de mannenstemmen apart te doen’, vertelt ze. ‘Het werd een English prayer met dertien mannenstemmen. Ik was ondersteboven van

Voor gemengde koren die met moeite over enkele mannenstemmen kunnen beschikken, doet dit verhaal over die zingende mannenweelde wellicht wenkbrauwen fronsen. ‘Een deel van die mannen zingt ook in De Vedel, of in een ander gemengd koor; de anderen willen echt alleen maar in een mannenkoor zingen’, relativeert Els Germonprez. ‘Ik heb op voorhand goed gekeken wat er in en rond Turnhout al voorhanden was op koorvlak en wat niet. Ik vind het belangrijk dat wat er al is, verder kan bloeien.’ ‘Ik heb zelfs vanaf het begin gesteld dat dit mannenkoor losstaat van De Vedel’, verduidelijkt de dirigente. ‘Er wordt niet over een ander koor gesproken bij Animato. Ik zal ook geen zangers aanspreken om in De Vedel te komen zingen. Als ze daar zin in hebben, zal de vraag wel van henzelf komen. Ook het bestuur van Animato is onafhankelijk, al zijn er wel enkele gemeenschappelijke bestuursleden. Je merkt trouwens aan alles dat het twee verschillende werelden zijn. De sfeer bij een mannenkoor is helemaal

Eigenlijk kunnen onze zangers best wel zingen, maar er is nog veel werk aan het leren luisteren naar elkaar en het echt in groep zingen. Griet De Ceuster (Dissonant)

Het mannenkoor zorgde ook voor een nieuwe concertformule. ‘Ik weet niet of er in Turnhout wel een publiek is dat naar een volledig concert van een mannenkoor zou komen luisteren’, besluit Els Germonpré. ‘Daarom zorgen we er altijd voor dat er voldoende variatie zit in het programma: korte gelegenheidsoptredens, een voorprogramma van De Vedel, een nieuwe formule die we ‘Café Chantant’ gedoopt hebben,... Programma’s van het mannenkoor worden afgewisseld met optredens van jonge professionals, jonge musici die naar het conservatorium trekken, of pas opgerichte amateurgroepen. Zo bieden we jonge talenten kansen en betoveren we meteen ook een nieuw publiek met de klank van het mannenkoor.’ ––– Tom Eelen

Met de lente op komst kijken we uit naar het jaarlijkse festival Mechelen hoort Stemmen: vier weken lang staan stemmen en koren centraal in de gezellige binnenstad. Dit jaar kun je ‘Voice in residence’ Lore Binon aan het werk horen. Ze geeft maar liefst vier concerten in uiteenlopend repertoire: met Imago Mundi o.l.v. Sofie Vanden Eynde brengt Lore barokmuziek van leading ladies uit die tijd, met haar bijzondere ensemble Revue Blanche hoor je de Chansons de Bilitis van Debussy, Compagnie Artara en LOD vergezellen haar in een muziektheaterproductie over de dictatuur van Pinochet en samen met Jurgen Delnaet – die T.S. Eliot’s The Waste Land vertolkt – zingt ze liederen van Strauss, Schumann en Schubert. Lore Binon staat bekend om haar gevoelige inleving in de muziek en laat in dit uiteenlopende programma haar veelzijdigheid zien. Ook interessant lijkt ons de creatie van Willem Ceuleers’ Een zucht van verlichting, door het jonge uitstekende ensemble Utopia op tekst van Leen Huet. Er staan tevens ouwe getrouwen gepland: The King’s Singers,

hoera! Ondertussen geëvolueerd tot nieuwe getrouwen – het volledige team werd de laatste jaren verjongd – , brengen ze een programma van hoofdzakelijk Britse muziek. Absolute aanrader voor koorzangers zijn de TENSO Days, dé plek om hedendaagse koormuziek te leren kennen. Dit jaar brengen het Estonian Philharmonic Chamber Choir o.l.v. Kaspars Putnins en het Helsinki Chamber Choir o.l.v. Nils Schweckendiek Baltische en Finse koormuziek, waaronder een Belgische première en een wereldcreatie. Het weekend wordt overigens afgesloten met nog een creatie: Ebony Oratorio van Dirk Brossé met medewerking van een aantal amateurkoren. Dat alles onder de noemer The Sound of Justice. Kom en ontdek! Van 11 april tot 14 mei 2017 | www.mechelenhoortstemmen.be

In december vorig jaar overleed Frans Mariman (1937-2016), geen onbekende in de wereld van de kerkmuziek. Hij volgde als student de cursussen aan het Institut Grégorien in Parijs. Terug in België richtte hij het Centrum Gregoriaans op in Drongen. Sinds het cursusjaar 1990-1991 doceerde en bestudeerde hij er Gregoriaanse zang met aandacht voor de liturgische praktijk waarbinnen het Gregoriaans functioneert. Naast de studie van het Gregoriaans, waren uiteraard de praktijkmogelijkheden cruciaal. Hij stichtte en leidde dan ook het Gregoriaans Koor van Leuven, de Schola Trunchiniensis (het Gregoriaans mannenkoor van Drongen) en de Damesschola Drongen. Die laatste twee waren als het ware een ‘praktijkverlengstuk’ van het Centrum Gregoriaans. Met zijn engagementen zette Frans Mariman in Vlaanderen het Gregoriaans weer op de kaart. Hij dirigeerde tijdelijk ook het Arenbergkoor van Heverlee, maakte verschillende opnames en trad regelmatig op tijdens het Gregoriaans Festival in Watou. Frans Mariman was geen componist, maar hij schreef wel één lied, Midden in de dood, dat ook nu nog geregeld tijdens uitvaarten wordt uitgevoerd. Op de laatste liturgische repertoirenamiddag van Koor&Stem werd het lied gezongen ter nagedachtenis van Frans.

anders. Ook het zingen is er erg verschillend. De mannen staan gewoonlijk, veilig weggestopt, achter de vrouwen en nu prijken ze allemaal in een halve cirkel op de eerste rij met minder zangers per stem: dat vergt meer individuele verantwoordelijkheid, meer engagement om de eigen partij te dragen. Dat is in het begin wat aftasten. Daarom is het goed dat we al verschillende kleine concertjes gegeven hebben: om hen van die plankenkoorts te bevrijden.’

MECHELEN HOORT STEMMEN

FRANS MARIMAN OVERLEDEN

AARSCHOT VOLKOREN Er staat alweer een line up klaar voor de vierde editie van het tweejaarlijkse koortreffen Aarschot Volkoren. Wild bezocht door koren van diverse pluimage, popkoren, gospelkoren, klassieke koren, van Bach tot Beatles. Ook dit jaar weer georganiseerd door Kanarie vzw en Cantate. Op zaterdag 29 april 2017 kun je bijna honderd kooroptredens bijwonen in de Aarschotse binnenstad. En dat alles volledig gratis! De dag wordt afgesloten met een gemeenschappelijk samenzangmoment. Zin om als vrijwilliger mee te helpen bij de organisatie? Schrijf je dan in op de website! 29 april 2017 | www.aarschotvolkoren.be

CD KORT Traditiegetrouw is na de kerstperiode het aanbod van nieuwe cd’s met koormuziek beperkt. Toch vonden we enkele schijfjes die dit korte overzicht interessant kunnen maken. Het Ensemble Aquarius van Marc Michael De Smet liet dit keer Arvo Pärt met rust en stelde een album samen met wiegeliedjes. Het koor vroeg een aantal componisten, van wie het regelmatig werken uitvoert, om een wiegelied te schrijven. Naast buitenlandse toondichters (o.a. Veljo Tormis en Jozef Swider) vinden we op de twee cd’s werken van Lucien Posman, Maarten Van Ingelgem, Jeroen D’hoe, Roland Coryn, Frans Geysen, Petra Vermote en Raymond Schroyens. ‘Geen goedkoop entertainment, wel boordevol smaakvolle ideeën over hoe een slaapliedje anno 2016 zou kunnen klinken’, zegt Aquarius zelf. Kortom, 24 hedendaagse wiegeliederen in 13 talen uit 12 landen. Bij het beluisteren van de cd getiteld ‘Douces Nuits’ wensen we jullie veel luistergenot, maar pas daarna douces nuits. (Jade) De dirigent en organist Ján Levoslav Bella was een van de belangrijkste romantische componisten van Slovakije. Na zijn studies in Wenen werd hij parochiepriester in de Slovaakse stad Kremnica. Zijn Feestelijke Mis in Es uit 1889 was zijn laatste compositie voor zijn bekering tot het protestantisme. Het is een melodieus werk voor solisten, groot koor en orkest. De cd werd met kleinere werken zoals de cantate Lobet den Herrn, alle Heiden aangevuld. De opname heeft een kronkelweg afgelegd: een werk van een Slovaakse componist werd door Tsjechische groepen (Tsjechisch Filharmonisch Koor Brno en de Janáček Filharmonie) in Tsjechië vertolkt o.l.v. een Nederlandse dirigent (David Porcelijn) en door een Vlaams label uitgegeven. (Phaedra) Het Choeur de Chambre de Namur laat opnieuw van zich horen op een zojuist verschenen cd met paasmuziek. Samen met het Millenium

Orchestra en zijn leider Leonardo García Alarcón werd de Passio Secundum Johannem van Alessandro Scarlatti opgenomen. In dit jeugdwerk van Scarlatti, geschreven in 1685 in Napels, valt niet alleen de geëngageerde vertolking van het kamerkoor op dat tot in het kleinste detail werd verzorgd, maar ook de prestatie van een stel steengoede solisten met de bas Salvo Vitale als Christus op kop. Het koor werd voor de gelegenheid tot 15 zangers (vier contratenoren inbegrepen) herleid. (Ricercar) Het vocaal-instrumentaal ensemble Zefiro Torna van de luitist Jurgen De bruyn werd in 1996 opgericht en viert dit seizoen met veel bravoure zijn 20ste verjaardag. De feestelijke opener van dit jubileumjaar was de cd-realisatie van het internationale project ‘The Allegory of Desire, the Song of Songs in western and oriental traditions’. Dit programma creëerde Zefiro Torna reeds vroeger samen met het Vocalconsort Berlin en de Tunesische zangeres Ghalia Benali. Eind vorig jaar gaven ze met dezelfde uitvoerders talrijke concerten bij ons en in verschillende Europese landen en nu verscheen er dus ook een cd. Er staan duetten, trio’s, vrouwenkoren en ook eenstemmige madrigalen op van toondichters als Dunstable, de Machaut, von Bingen, Lassus, Monteverdi, Schütz, Buxtehude en Johann Christoph Bach, afgewisseld met traditionele en moderne Arabische liederen op teksten van soefidichters. Sommigen zullen deze mengeling van stijlen opwindend en interessant vinden, anderen daarentegen wat vreemd en eentonig, maar deze dialoog tussen sacraliteit en humaniteit en tussen de diverse culturen, creëert een eigen sfeer. (Warner) ––– Mirek Cerny

Zingen voor je ongeboren kind

Zingen tijdens de zwangerschap is niet alleen ontspannend, het is ook bijzonder heilzaam voor mama en baby. En samen zingen is nog veel leuker dan alleen, beklemtoont Tom Van den Broeck, die al jaren workshops prenatale zang organiseert. Zingen voor je zwangere buik? Goed idee. Zingen verbetert je longcapaciteit en doet je op de juiste manier ademhalen, wat van pas kan komen tijdens de bevalling. Het geeft een boost aan je immuunsysteem en verbetert je lichaamshouding. Zingen maakt ook emoties los, werkt bevrijdend én zorgt voor de productie van de feelgoodhormonen serotonine en endorfine. En als de aanstaande mama zich blij en ontspannen voelt, is dat ook goed voor haar kind. Nog een belangrijk voordeel: omdat de ongeboren baby omgevingsgeluiden opvangt, is de kans groot dat hij na zijn geboorte rustiger zal worden van liedjes en melodietjes die hij ‘herkent’ en die hem herinneren aan de veilige baarmoeder. ‘Toch nemen vrouwen vooral deel aan een workshop prenatale zang omdat het zo’n fijne manier is om contact te leggen met je baby’, nuanceert Tom Van den Broeck (43 jaar), die in de Antwerpse Zaal Zirkus al

heel wat groepen zwangere vrouwen tot zingen heeft gebracht. ‘Ze vertellen me vaak hoeveel deugd het doet om hier de buitenwereld buiten te sluiten, om een moment te hebben voor zichzelf en de baby in hun buik. In het jachtige leven van alledag is daar soms te weinig tijd voor. We hollen de hele dag door, en zeker als er nog andere kinderen in huis zijn, hebben aanstaande moeders het soms zo druk dat ze te weinig kunnen stilstaan bij hun zwangerschap. Hier kunnen ze daar echt op focussen: wat voel ik, wat gebeurt er in mijn lijf als ik zing, hoe reageert de baby daarop?’

MUZIKAAL GEHEUGEN Je hoeft geen groot zangtalent te zijn of veel muzikale bagage te hebben om deel te nemen aan de workshops prenatale zang. Het volstaat dat je graag zingt en het leuk vindt om

dat samen met anderen te doen. De groepjes zijn relatief klein, zo’n 5 à 6 personen. Wat er zoal gezongen wordt? Van wiegeliedjes tot meeslepende gospels, van wereldmuziek tot vrolijke kinderdeuntjes: het repertoire dat wordt aangeboord, is even onuitputtelijk als divers. Tom Van den Broeck: ‘Meestal is het een mix van liedjes die leuk zijn om te zingen, en liedjes die gebruikt kunnen worden om een baby later tot rust te brengen.’ Want het staat vast dat baby’s na hun geboorte effectief stemmen en geluiden kunnen herkennen. Tom Van den Broeck: ‘Al vanaf 24 weken pikken foetussen geluiden op. Niet alleen inwendige geluiden, zoals de hartslag van de moeder, maar ook geluiden van buiten. En ze pikken die niet alleen op, ze ontwikkelen ook een geheugen voor muziek, stemmen, geluiden, taal. Uit onderzoek blijkt dat baby’s inderdaad liedjes kunnen ‘herkennen’. Als mama tijdens haar zwangerschap elke dag naar Thuis kijkt op televisie, is de kans groot dat haar baby na de geboorte met herkenning zal reageren op de begintune.’ Logisch dat het effect nog groter is als mama zélf een liedje zingt. Tom Van den Broeck: ‘Niet alleen omdat dit de stem is die een baby het beste kent, maar ook omdat hij op die manier een soort massage krijgt: de inwendige trillingen en resonanties die gepaard gaan met zingen zijn immers op verschillende niveaus voelbaar, terwijl een spreekstem meer op eenzelfde niveau resoneert. Een zingende mama, dat is voor een baby dus puur genieten.’

DE ZANGMICROBE Toen Tom Van den Broeck vijf jaar geleden van start ging met zijn workshops prenatale zang, vielen meteen ook zijn beide professionele werelden samen. Tom werkt immers niet alleen als vroedman, hij is ook een bevlogen zangleraar en koordirigent. ‘Ik heb altijd graag gezongen, als kind al’, steekt hij van wal. ‘Ik ben opgegroeid in een warm en muzikaal nest, als jongste van zes kinderen. Er werd veel samen gezongen op allerhande feestjes. Toen ik een jaar of tien was, ben ik gaan zingen in koor Papageno, opgericht door Marleen Thiers, de vrouw van Sigiswald Kuijken. Het was oorspronkelijk bedoeld als een knapenkoor, maar het werd al gauw een gemengd kinderkoor, bij gebrek aan knapen. Veel jongens vinden zingen maar niks, maar ik vond het zalig. Twee keer per week ging ik naar de repetities, met

de bus. Daar, bij Papageno, heeft de samenzangmicrobe me voor het eerst gebeten. En ze heeft me nooit meer verlaten. Toen ik jaren later Germaanse filologie ging studeren, werd ik lid van het Leuvens Universitair Koor. Ik koester nog altijd de mooie herinneringen aan de grote concerten, aan de koorreizen die we maakten naar het buitenland, het gevoel van samenhorigheid. Zingen heeft me zoveel gebracht en was zo’n prachtig en bepalend stuk van mijn leven... dat wil ik graag doorgeven aan anderen. Niet alleen aan zwangere vrouwen: ik doceer ook samenzang op de muziekacademie van Sint-Agatha-Berchem: ik dirigeer er een kinderkoor en twee jeugdkoren. Als ik zie dat kinderen van een jaar of twaalf op zaterdagochtend met plezier uit hun bed komen voor een repetitie, of als ik ze zie stralen op een koorconcert, word ik helemaal warm vanbinnen. Ik weet dan: ze hebben hetzelfde kippenvelgevoel als ik.’

EEN ANDERE WEG Na het afronden van zijn studie Germaanse filologie, trok Tom naar het Koninklijk Conservatorium Brussel om zich in te schrijven voor de richting ‘musical’. De zangmicrobe, inderdaad. Met dat diploma op zak is hij vervolgens enkele jaren aan de slag geweest in de musicalwereld. ‘Ik heb drie jaar in Amsterdam gewoond, waar ik werkte voor Joop van den Ende Theaterproducties. De eerste musical waarin ik meespeelde, was Fame. Ontzettend leuk, echt waar, maar na vijftig opvoeringen had ik het al gehad, terwijl zo’n musical maar liefst 250 keer moet worden opgevoerd. Dat fnuikt de creativiteit wel, hoor. Daarna heb ik nog een jaar voor Studio 100 gewerkt; ik zat er in de musical Sneeuwwitje. Tijdens schoolvakanties speelden we twee keer per dag, twaalf keer per week. Ik voelde me er steeds minder goed bij, wilde graag een andere weg inslaan. Bezig zijn met iets substantieels, iets waarmee ik niet op theaterplanken maar midden in het echte leven zou staan. Het idee om vroedkunde te

gaan studeren plantte zich als een zaadje in mijn hoofd en nam steeds concretere vormen aan. Want ja: als er iéts aards en essentieel is, dan is het wel alles wat te maken heeft met leven geven, met zwangerschap en bevallen.’

NIEUW LEVEN Tom was 29 jaar toen hij aan de opleiding vroedkunde begon, als enige man tussen voornamelijk achttienjarige meisjes. ‘Maar ik voelde me daar vanaf dag één op mijn plaats’, lacht hij. ‘Het plaatje klopte volledig; dit was de weg die ik voortaan wilde gaan. Na mijn afstuderen heb ik acht jaar halftijds gewerkt in het Sint-Vincentiusziekenhuis in Antwerpen. Sinds twee jaar ben ik volledig zelfstandig en maak ik deel uit van de groepspraktijk La Madrugada.’ Blijft de vraag: van musicalacteur naar vroedman, hoe komt iemand tot zo’n toch wel verrassende carrièreswitch? ‘Ik ben altijd geboeid geweest door nieuw leven’, legt Tom uit. ‘Als kind kwam ik vroeger uit mijn bed als er thuis kuikentjes geboren moesten worden. En ik herinner me dat ik op een nacht samen met mijn vader naar een boer in onze straat ben gegaan, omdat daar een veulentje ter wereld zou komen. Ik was toen hooguit een jaar of acht en had zowel mijn vader als de boer gezworen dat ik erbij wilde zijn. Dat zegt genoeg, zeker? Op mijn vijftiende werd ik voor het eerst oom. Fascinerend vond ik het, die baby’tjes in de familie. Een van mijn zussen vroeg me daarna of ik bij de bevalling van haar eerste kind wilde zijn, om foto’s te maken. Natuurlijk wilde ik dat. En toch: niemand die ik kende, werkte in de gezondheidszorg, het kwam gewoonweg niet in me op dat dit beroepshalve mijn pad zou kunnen zijn. Pas toen een vriendin me op een dag vroeg: “Tom, waarom heb jij eigenlijk nooit vroedkunde gestudeerd?”, dacht ik: “Tja, inderdaad, waarom niet?”. Zo is de bal aan het rollen gegaan.’

WARM WELKOM Terug naar de workshops prenatale zang, waar de vroedman en de zangdocent in Tom Van den Broeck enthousiast en harmonieus samenkomen. In Groot-Brittannië is prenataal zingen al jarenlang een regelrechte hype. Aanstaande mama’s zingen er massaal met elkaar tijdens groepslessen WombSong. Ook in Frankrijk is ‘chant prénatal’ populair, als voorbereiding op de bevalling en om al voor de geboorte contact te leggen met je baby. Bij ons is het fenomeen nog relatief onbekend. Maar daar komt snel verandering in, als het aan mensen als Tom Van den Broeck ligt. ‘Samenkomen met andere zwangere vrouwen, om ervaringen uit te wisselen en voor je baby te zingen, dat is zo deugddoend dat ik de cursisten hier soms op wolkjes zie buitenwandelen. Laatst kwam ik een vrouw tegen die me vertelde dat ze nog altijd Stekelvarkentjes Wiegelied voor haar kindje zingt, een liedje van Annie M.G. Schmidt dat we hier vaak samen zongen. Zo leuk om te horen. Ik was trouwens ook als vroedman aanwezig bij de geboorte van haar kind; we hebben direct na de bevalling voor de baby gezongen. Een magisch moment, en volgens mij een fantastische manier om ter wereld te komen. Met een lied als het allerwarmste welkom.’ ––– Carine Stevens

De inwendige trillingen bij het zingen zijn op verschillende niveaus voelbaar terwijl een spreekstem meer op eenzelfde niveau resoneert. een zingende mama is voor een baby puur genieten Tom Van den Broeck

Jong talent aan het woord

Korneel Bernolet Korneel Bernolet (°1989): dirigent, klavecinist en een bekende naam in de wereld van de oude muziek. Zijn uiteenlopende muzikale activiteiten zijn nochtans moeilijk onder die ene noemer te vatten. Als twintiger speelt en dirigeert hij een indrukwekkend cv bijeen. Op een doordeweekse dinsdag troffen we Korneel in het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen voor een gesprek! 10

Korneel, hoe ben je in de muziekwereld terechtgekomen? Ik ben de jongste van een gezin van vijf. Mijn broers en zus volgden muziekschool. Als kleuter ging ik al mee met mijn moeder naar de muziekles. Vrij snel volgden dan de eerste initiatielessen piano bij Paul Clement in de academie van Veurne. Later kwamen daar nog slagwerk, viool, zang en orgel bij. Zodra ik op de middelbare school zat, was het voor mijzelf duidelijk dat ik later iets met muziek wilde gaan doen. In die periode zat ik tot zeventien uur per week in de muziekacademie… Indrukwekkend! Vanwaar die grote ontdekkingsdrang? Eigenlijk wilde ik in die tijd vooral componist worden! Dat was een jongensdroom van mij. Ik wilde daarom met zoveel mogelijk instrumenten in contact komen, om betere muziek te kunnen schrijven. Daarnaast zong ik in allerlei koren en ensembles: in het Beauvarletkoor van Koksijde o.l.v. Jan Vermeire, bij het Orlandusensemble o.l.v. Peter Ledaine en bij het koor Magnificat van Ursel o.l.v. Griet De Meyer. Ook de stages van Jeugd & Muziek en de stages in het Lemmensinstituut waren ongelofelijk waardevol. Op het Lemmensinstituut maakte ik voor het eerst kennis met het klavecimbel via Bart Naessens. Toen is mijn buikgevoel helemaal omgedraaid van piano naar historische klavierinstrumenten. Je besloot muziekstudies aan te vatten aan het Conservatorium van Antwerpen. Een logische keuze? Klopt, in die tijd liep ik ook compositiestages bij Wim Henderickx (docent compositie aan het Antwerpse Conservatorium) en mijn keuze voor Antwerpen was in die zin duidelijk: ik wilde nog steeds vooral componist worden. Vanuit mijn fascinatie voor oude muziek ben ik toen ook gaan voorspelen voor Ewald Demeyere, docent klavecimbel in Antwerpen, en dat klikte meteen. De compositiestudies verdwenen vrij snel naar het achterplan en parallel met klavecimbel studeerde ik koordirectie bij Geert Hendrix en Luc Anthonis.

Je hebt in je jeugd veel in koren gezongen. Wat was je favoriete koormuziek? Ik luisterde heel graag naar oratoria en naar de grote werken voor koor en orkest. Bij uitbreiding alles met koor, pauken en koperblazers: cd’s van Händel en andere feestelijke barokmuziek heb ik grijsgedraaid. Over naar het heden! Je dirigeert sinds 2010 het koor Vagantes Morborum in Brugge. Wat voor koor is dat? Vagantes is een concertkoor dat grote projecten realiseert met andere koren, zoals het

Leuvense Arenbergkoor, en vaak samenwerkt met het European Philharmonia. Dat was het beleid onder mijn voorganger Bart Naessens en ik heb dat verdergezet. De jaarkalender wordt lang op voorhand besproken en we werken vaak met repetitoren als Luc Delanghe, Bart Snauwaert, Bart Naessens en Johannes Dewilde. Naast de grote projecten doen we met Vagantes ook jaarlijks een aperitiefconcert en een kerstconcert. Dat kerstconcert is iets bijzonders: dat is steevast gratis en vindt plaats in bijvoorbeeld een ziekenhuis, rusthuis of gevangenis. Daarmee doen we onze oorspronkelijke filosofie van bij de oprichting in 1965 en onze naam (Vagantes Morborum > zwervers voor de zieken) alle eer aan. Ten slotte doen we om de twee jaar een grote productie volledig in eigen beheer. Onder mijn leiding brachten we de voorbije jaren Die Schöpfung van Haydn, Mozarts bewerking van de Messiah, het Requiem van Fauré, The Sacrifice van Tucapsky en het Magnificat van Mendelssohn. Voor 2017 staat het Requiem van Brahms op de planning. Een gevuld programma, maar ook een complexe organisatie! Ik kan me inbeelden dat dat voor je koorleden niet altijd evident is? Wellicht niet, maar het werken met verschillende repetitoren heeft één groot voordeel: het koor reageert steeds flexibeler op allerlei input en dat vergemakkelijkt het werken met gastdirigenten voor verschillende producties. Het nadeel is dat het moeilijk wordt om een lijn te trekken in de stemvorming, al ben ik op dat vlak stappen aan het ondernemen met het koorbestuur om Joris Derder (zanger in het Vlaams Radio Koor) op regelmatige basis in te schakelen. Wat is voor jou de grootste uitdaging bij Vagantes? Dat is toch wel het vechten tegen de veroudering enerzijds en het garanderen van de instroom en binding van jonge(re) leden anderzijds. We merken dat het steeds moeilijker wordt om jonge mensen aan ons koor te binden: ze stromen enthousiast in, maar wanneer ze trouwen en een gezin stichten, zijn ze weer weg. Een fenomeen dat ook opvalt bij andere koren in de Brugse regio. Het grote oratoriumrepertoire spreekt nochtans veel mensen aan en ook de mix van jong en oud is iets wat in ons koor alleen maar positief werkt. We zitten momenteel in een overgangsfase waarbij we experimenteren met o.a. coaching. We zullen zien hoe de zangers daarop reageren. Als muzikant ben je internationaal aan de slag. Wat valt jou op aan het Vlaamse koorleven als je dat vergelijkt met wat in het buitenland gebeurt?

Ik vind het opvallend dat veel Vlaamse koren terughoudend zijn om muziek van Vlaamse componisten te programmeren. Men gaat gretig op zoek in het Baltische, Scandinavische en Amerikaanse koorrepertoire en dat is toe te juichen, maar er is ook heel wat kwalitatief minstens even hoogstaande Vlaamse muziek uit de hele 20e eeuw die niet die belangstelling geniet. Anderzijds stel ik vast dat er in Vlaanderen een indrukwekkend contingent aan semiprofessionele koren floreert: muziekliefhebbers die een hele dag aan de slag zijn in hun job en ’s avonds tijd maken om vol enthousiasme te gaan repeteren. Zij werken keihard aan hun repertoire, aan hun homogeniteit en aan hun klank en zijn daarom soms interessanter om te beluisteren dan professionele koren! Door hun tomeloze inzet en motivatie geven zij blijk van een grote diepgang in hun vertolkingen en dat is iets waar we fier op mogen zijn. Ik denk in het bijzonder aan Octopus, het Roeselaars Kamerkoor, Helicon, Cantando,… Allemaal koren waarbij het werken aan de eigen klank centraal staat. Dat mis ik soms bij professionele koren en orkesten waar de grote artistieke lijnen of dynamieken prevaleren, vaak ten koste van een werkelijk interessante, homogene klankvorming. Heb je daarom nooit overwogen om zelf een koor te beginnen? Dat heb ik zeker overwogen, maar uiteindelijk heb ik besloten om dat voorlopig niet te doen. Alles wat ik doe als muzikant, is gebaseerd op het zoeken naar de beste ‘klank’. Ik heb gecomponeerd omdat ik met klank in mijn hoofd zit, ik speel klavecimbel omdat ik de klankrijkdom van die instrumentenfamilie ongelofelijk waardeer, ik werk als opnameleider omdat ik gefascineerd ben door het opnemen van klanken, ik dirigeer omdat ik klank wil boetseren. Om dan zelf met een koor te beginnen, met alle praktische beslommeringen naast het muzikale: er zijn al zoveel goede koren, misschien kan ik dan beter op andere vlakken mijn artistieke steentje bijdragen. Al blijft het in mij sluimeren om ooit met een koor echt op zoek te gaan naar die speciale klank die ik in alles wat ik doe probeer te vinden. Bedankt voor dit gesprek! ––– Peter Maus

KOOR WERELD

Het pop- en rockkoor KINDaMAGIC geeft op 22 april een groots jubileumconcert Feel the rhythm of life, naar aanleiding van zijn vijfjarig bestaan. KINDaMAGIC is een frivole mix van frisse twintigers en wat meer ervaren enthousiastelingen, allen even gedreven. Onder de professionele leiding van Max Smeets amuseert het zich de swingende ziel uit het lijf met vier-, zes- of zelfs achtstemmige gospels, musicals en moderne kaskrakers. Speciaal ter gelegenheid van het jubileumconcert gooit dirigent Max zijn strijkorkest Maxemillecorde mee in de mix. Het dak gaat eraf in de grote zaal van het Sint-Michielscollege in Brasschaat.

Jouw koor of zangproject hier in de kijker? Bezorg ons een recente en originele foto met een tekstje van maximum 100 woorden. Mail naar redactie@koorenstem.be voor 10 mei 2017.

GENTS MADRIGAALKOOR JUBILEERT Het Gents Madrigaalkoor wordt vijftig en organiseert ter gelegenheid daarvan twee concerten op zaterdag 22 april 2017 in de Gentse O.L.V.-Sint-Pieterskerk (aan het SintPietersplein). Op het programma staat heel wat mooie, toegankelijke muziek: Vivaldi, Mendelssohn-Bartholdy en Joseph Jongen, met onder meer diens monumentale Messe en l’honneur du Saint-Sacrement. Die

UITGEZWAAID DOOR ZIJN MEISJES Op tweede kerstdag nam Jos Venken voor een afgeladen kerk van Bret Gelieren afscheid als dirigent van jeugdkoor Lirica met een prachtig kerstconcert. Meer dan dertig jaar inspireerde hij vele generaties jongeren en reisde hij met hen de halve wereld af. ‘Ik zal die klank van “mijn meisjes” nooit vergeten’, sprak Jos in zijn afscheidsspeech. ‘Ik noemde hen steeds mijn “elixir de vie”.’ Hij verwees in zijn speech ook naar de belangrijke rol van het jeugdkoor in de ontwikkeling van het cultuurbewustzijn van jongeren, het belang van het onophoudelijk streven naar kwaliteit en het aandurven van competitie om jezelf als koor uit te dagen. Hij noemde ook de waarde van Lirica voor de Vlaamse koormuziek. Componisten als Vic Nees, Rudi Tas, Erika Budai, Roland Coryn, Martin Slootmaekers, Paul Steegmans en Geert Malisse, schreven in de loop der jaren allemaal voor Lirica. Ook voorzitter Christiane Jansen nam afscheid van Lirica. Christiane en Jos vormden meer dan twintig jaar een betrouwbare en goed gesmeerde tandem; zij worden nu opgevolgd door een nieuwe bestuursploeg. De jonge sopraan Karlijn Noten neemt de dirigeerstok van Jos over. Tijdens zijn laatste concert gaf Jos haar symbolisch ook zijn stemvork. We wensen de nieuwe ploeg alvast vele mooie concerten!

www.kindamagic.be

prachtige, indrukwekkende mis uit 1945, voor groot koor, orgel en niet minder dan tien koperblazers, is een typisch werk van de neoromantiek met toetsen van zijn tijd en indringende modulaties. Het is toch wel een teken van internationale erkenning dat het werk werd uitgegeven bij Oxford University Press. www.gmk.be/item/jubileumconcert

samen te repeteren en om te wennen aan een andere dirigent. Ze presenteren het resultaat op vrijdag 28 april 2017 in de Sint-Pieterskerk van Lille. Ook op het programma staan de kinderkoren Hartendief en Windekind. Als slot van de avond is er een gastoptreden van Just For Fun uit Sint-Katelijne-Waver - een ‘great choir’ op zichzelf. Week van de amateurkunsten, 28 april tot 7 mei | www.wak.be

AMICI CANTORES IN PRAAG Amici Cantores, gemengd koor uit Lede, nam in november 2016 deel aan het internationale koortreffen in Praag ‘Prague Autumn Choral Meeting’, samen met koren uit o.a. Polen, Frankrijk, Zwitserland, Catalonië, Italië, Zweden, Rusland, Ierland en Hongarije. Het koor trad onder meer op in de St.-Nicolaaskerk in aanwezigheid van de Belgische consul mevr. Sofie De Vos. Het optreden in de St.-Salvatorkerk, in het centrum van Praag, werd afgesloten met een samenzangmoment door alle deelnemende koren. De resterende tijd brachten de koorleden een bezoek aan Praag waarbij ze spontaan een concert op de Karelsbrug gaven. Een prachtige belevenis!

www.lirica.be

LILSE KOREN TIJDENS WAK Het Heggekoor (Poederlee), Lindegalm (Lille) en Ceciliakoor (Gierle) slaan over de deelgemeentegrenzen heen de handen ineen. Met ondersteuning van het gemeentebestuur van Lille nemen ze samen deel aan de Week van de Amateurkunsten 2017. In het thema van de WAK dit jaar gebeurt de samenwerking onder de titel ‘the making of... a great choir’. De drie Lilse koren wisselen dirigenten uit, studeren hetzelfde programma in en repeteren uiteindelijk samen. Voor de drie koren een verrijkende ervaring om ‘vreemd’ repertoire in te studeren,

JOS VENKEN

VIJF JAREN KINDAMAGIC

CANTABILE-GENT SLUIT AF IN SCHOONHEID Cantabile-Gent ontstond uit een mannenkoor aan de Sint-Paulusparochie in Gent in 1960. 57 jaar later doet het koor de boeken toe, naar eigen zeggen om te kunnen afronden in schoonheid. Het koor, dat al jaren kan rekenen op een basis van trouwe leden, had meer en meer moeilijkheden om oude leden te houden, nieuwe, jonge mensen aan te trekken en de muzikale kwalitet op hetzelfde niveau te houden. Toen huidig dirigent Steve de Veirman, die nog drie andere koren heeft, besloot om de scepter door te geven, vonden de meeste koorleden dat het stilaan mooi, maar ook genoeg was geweest. Verwacht wordt dat overblijvende enthousiaste zangers hun weg wel zullen vinden naar andere Gentse koren, maar hier en daar gaan toch stemmen op om misschien projectmatig soms nog eens iets te doen met de ouwe getrouwen. Het is uiteraard moeilijk af te kicken van een hobby en vriendengroep die reeds 57 jaar standhoudt! Maar afsluiten in schoonheid doet het koor zeker wel. Na een glanzende carrière met onder meer 25 jaar pronken in de eredivisie van de koortornooien en niet minder dan 30 uitvoeringen van de Johannespassie, voert Cantabile dit jaar nog vier maal haar klassieker uit. Het allerlaatste concert is volledig gratis en exclusief voor ieder die ooit belangrijk is geweest in de geschiedenis van Cantabile: oud-leden, vrienden, sponsors,... Cantabile verzorgde in eigen land honderden concerten en uitvoeringen in eigen beheer, voor Jeugd en Muziek, de VRT, het Festival van Vlaanderen enzovoort. Na de eerste dirigent van Cantabile, Jos Van den Borre, namen ook Jan Vuye, Andrew Wise en recent Steve de Veirman een positie in voor het koor. In 1995

Het was voor mij een heerlijke periode om met talentvolle en enthousiaste koorleden, gedurende bijna een halve eeuw, de grootste meesterwerken uit het vocale repertoire voor een geïnteresseerd publiek te kunnen uitvoeren. Jos Van den Borre, 40 jaar dirigent van Cantabile-Gent werd Cantabile-Gent benoemd tot Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen en in 2006 kreeg het koor de Torenwachtersprijs toegekend. Samen met andere koren nam het deel aan verschillende grote projecten en meermaals trokken de zangers naar Europa Cantat. Een geschiedenis om u tegen te zeggen! Laatste uitvoering Johannespassie op 13 april, SintCahtarinakerk Wondelgem | Solisten: Sarah Van mol, Marnix De Cat, Adriaan De Coster, Yves Van Handenhove, Lieven Termont en Kai-Rouven Seeger. www.cantabile.be

wat (lacht). Maar het is toch fascinerend dat studies hebben aangetoond dat bij het zingen in een koor dezelfde hormonen vrijkomen als wanneer een moeder bevalt van haar kind. Het gaat om dat moment van vreugde en om het gevoel van niet meer alleen te zijn. Er is iets in ons systeem wat het zingen bijzonder leuk en natuurlijk maakt. Door in groep te zingen stimuleren we ook nog eens ons zelfvertrouwen, leren we van anderen, leren we over onze culturele erfenis, of leren we over hoe we zelf leiding moeten geven.’

Bach, of pop- en jazzmuziek te horen zingen. Ik heb dan wel wat training gehad in het dirigeren, maar uiteindelijk zijn er maar vier principes voor mij van belang: ‘start’, ‘stop’, ‘luider’ en ‘zachter’. Die aanwijzingen zijn in feite al genoeg! Want zoals ik al zei, het gaat mij niet zozeer om het leren zingen, maar om wat het zingen in koor met je doet en je bijbrengt op andere vlakken. Het is bovendien een van mijn favoriete momenten van een workshop wanneer ik kan zeggen: “Voor de volgende 10 maten, doe wat je wil!” Fantastisch! Dankzij die vrijheid maken de zangers letterlijk deel uit van het creatieve proces.’

Ik ben geen wetenschapper, dus daarom wuif ik maar met mijn armen, en zing en dans ik wat. Paul Smith

Je hebt tien jaar lang zelf actief meegezongen in de groep tot juni vorig jaar. Mis je het zingen niet een beetje? ‘Nee hoor. Ik ben net uit de groep gestapt om meer te kunnen focussen op de educatieve projecten van het ensemble. Voordien combineerde ik dat met de concerten van VOCES8. Maar mijn broer en ik liepen ons letterlijk de benen onder het lijf. Tegenwoordig kan ik de plaatsen waar de groep zal optreden op voorhand al een drietal keer bezoeken en kan ik workshops geven aan de plaatselijke koren. Bij het slotconcert voegt VOCES8 zich bij de koorleden ter ondersteuning. Op die momenten zing ik in feite nog steeds mee met de groep. Maar door de huidige aanpak combineer ik het zingen met mijn tweede grote passie: anderen samen laten zingen.’ Dat groepsgevoel, daar gaat het voor jou om? ‘Ik ben geen wetenschapper, dus daarom wuif ik maar met mijn armen, en zing en dans ik

Vandaar dat je resoluut kiest voor heel verscheiden groepen? Aan deze workshop deden zowel volwassenen als kinderen mee. ‘Mijn methode maakt inderdaad geen onderscheid tussen kinderen of volwassenen, maar ook niet tussen personen die wel of niet noten kunnen lezen. De hele bedoeling is om een muzikaal parcours aan te bieden waar je als vijfjarige kan instappen, maar waar je ook als gevorderde, zelfs professionele zanger nog van kan leren. Het is zo ongelooflijk straf om een groep mensen, waarvan sommigen nog nooit gezongen hebben, na een paar uur de muziek van Ola Gjeilo, Johann Sebastian © Karel De Puysseleir

Op 6 februari waren we getuige van een zangworkshop in BOZAR te Brussel onder leiding van de Engelse zanger Paul Smith. Ongeveer 200 deelnemers van alle leeftijden namen deel. Wat een sfeer! Mensen zongen, lachten, dansten… Het werkte zo aanstekelijk dat je als vanzelf begon mee te zingen. De workshop werd georganiseerd in de aanloop naar het groots opgezette participatieconcert tijdens Singing Brussels Celebration Weekend in mei, waarop meer dan 1000 zangers verwacht worden. Dat belooft! Wie is die Paul Smith, een van de bezielers van het gerenommeerde vocale ensemble VOCES8? Wie is die man die zoveel mensen bij elkaar krijgt, hen laat zingen en hen de gekste dierengeluiden laat nadoen? We strikten hem voor een gesprek over zijn grootste passies: samen zingen en doen zingen!

Start, stop, luider, zachter!

In 2006 stichtte je samen met je broer het ensemble VOCES8, een groep die op dit ogenblik internationaal carrière maakt. Wat de groep uniek maakt, is dat ze niet alleen overal ter wereld concerten geeft, maar dat ze zich even hard inzet om een nieuwe generatie van zangers te inspireren. Is dat een goede omschrijving? ‘Absoluut. Je moet weten dat mijn broer en ik het oorspronkelijke concept voor de groep ooit uittekenden op een servet tijdens een avondje uit. Op dat servet stond het idee voor een groep van acht zangers, maar ook voor een doorgedreven educatief programma. Ondertussen passen de activiteiten van het ensemble niet meer op één servet, maar de basisideeën zijn nog steeds dezelfde. Ik was namelijk onmiddellijk na mijn muziekstudies verbonden aan educatieve projecten van een aantal orkesten. Ik had daar collega’s die fantastisch werk verrichtten, maar er waren er ook die er absoluut niets van bakten. Ze kwamen dan wel naar hun werk, waren heel goede musici, maar ze waren geen goede leraars. Je kon zien dat ze niet wisten hoe ze voor een klas moesten staan en hoe ze anderen konden engageren en inspireren. Die bedenking betekende in feite de start van VOCES8.’

Is dat ook de reden dat in de muziek die je aan de koren aanleert heel diverse talen en culturen aan bod komen? ‘Ja, dit project in BOZAR is een ideaal voorbeeld daarvan. Het omvat het idee van een stad die zich kenmerkt door culturele diversiteit. Het is een logische stap om verschillende stijlen in de muziek te verwerken, maar dan begint het pas. Ik vraag namelijk van de deelnemers dat ze niet gewoon de muziek zingen. Ik vraag hun tijdens en in aanloop van de workshop na te denken over eigen inbreng in de muziek. Ze moeten immers niet alles via mij leren. Het gaat mij over het delen met elkaar. De magie van het samen zingen werkt pas echt als de zangers elkaar beïnvloeden en stimuleren tot soms moeilijke dingen zonder dat ze het zelf doorhebben. Pas achteraf dringt het door dat ze iets Afrikaans,

een moeilijke melodie van Zoltán Kodály, of een pentatonische toonladder zongen. Bovenop die melodieën voeg ik in verschillende fases nieuwe lagen toe met andere ritmes en melodieën die door anderen van de groep worden gezongen. Dat idee van luisteren en deelnemen, dat is enorm boeiend. Het gaat erom een juiste balans te vinden zodat iedereen betrokken blijft bij het proces, zonder zich te vervelen of zich te ergeren aan zijn of haar buur die geen noten kan lezen. Dat lijkt vandaag wel gelukt te zijn (lacht).’ Je hele educatieve methode heb je een aantal jaren geleden in een boek gegoten, de VOCES8 Method. ‘Inderdaad. Ik schreef het boek uit frustratie over die muzikanten die lesgaven zonder er iets van te kennen, maar ook over het geldgebrek om muziekprojecten in scholen op te zetten. Om het boek te schrijven hebben we, zonder te overdrijven, duizend scholen bezocht en met leerkrachten overlegd. Al die bevindingen en ideeën heb ik in het boek gegoten. De methode is dus een hulpmiddel voor scholen waar er geen geld of tijd is voor muziek. En hoewel alle ideeën wetenschappelijk gekaderd zijn, noem ik het boek vaak een boek vol trucs: de oefeningen duren soms maar 10 minuten, stimuleren ook andere vaardigheden, zijn door iedereen te gebruiken

en ze kosten bovendien niets! Ondertussen gebruiken 300.000 scholen in Engeland, Frankrijk, Duitsland en Japan de methode al. Wanneer je eenmaal weet hoe het werkt, is het niet meer moeilijk. Zo is dat met alles, niet?’ Het concept van VOCES8 slaat ongelooflijk aan, en niet alleen qua concerten. Het is opvallend dat, wanneer ik Facebook open, er altijd wel iemand is die een van de filmpjes van VOCES8 deelt of over jullie cd’s spreekt. ‘Yes! Het werkt! Deels weet ik niet waarom het zo goed gaat, maar het is wel zo dat we enorm hard gewerkt hebben om aanwezig te zijn, ook op de sociale media. We hadden uiteraard nooit durven dromen dat sommige filmpjes meer dan 2.000.000 keer gedeeld en bekeken zouden worden. Het is zo onvoorspelbaar. Soms worden de mensen wild van de muziek van Edward Elgar, dan weer van een hedendaagse compositie van Ola Gjeilo. Maar het toont aan dat zelfs een klein groepje van klassieke muzikanten ook lokaal, nationaal, internationaal én globaal iets kunnen betekenen. Ik vind het best spannend!’ www.voces8.com

––– Waldo Geuns

Het is zo ongelooflijk straf om een groep mensen zonder zangervaring na een paar uur de muziek van Gjeilo, Bach, of pop- en jazzmuziek te horen zingen. Paul Smith

SINGING BRUSSELS CELEBRATION WEEKEND! Het Singing Brussels Celebration Weekend maakt deel uit van Singing Brussels, een initiatief waarmee BOZAR, Koor&Stem en A Cœur Joie iedereen in Brussel aan het zingen willen krijgen, ongeacht leeftijd, gender, etnische en culturele identiteit of geloofsovertuiging. Het Singing Brussels Celebration Weekend is het tweejaarlijkse hoogtepunt, waar je uit volle borst kunt komen meezingen! Op zaterdag zijn er slotconcerten van Cantania, een groot internationaal zingproject met meer dan 650 schoolkinderen; en op zondag workshops, een heus participatieconcert en een afsluitend concert van Collegium Vocale. De workshops van Paul Smith van VOCES8 bereiden je voor op dat grote participatieconcert Hymn to our city op 21 mei. Amateur- en professionele koren en ensembles, verenigingen en muziekacademies zingen er samen met de luisteraars in de zaal onder meer versies van Grace van Bobby McFerrin en Yo-Yo Ma, Jesu, Meine Freude van J.S. Bach en de wereldpremière van Hymn to our City, een ode aan Brussel. Brussel zal het geweten hebben! 20 en 21 mei 2017 | BOZAR | www.bozar.be workshops: 18 april 18.30-21.00 u., 19 april 14.30-16.30 u., 19 april 18.30-21.00 u. | BOZAR

Repertoiretips VOOR VROUWENKOOR Reine Frauensache! Na drie verzamelingen Reine Männersache brengt Edition Peters nu ook een bundel vol muziek voor vrouwenkoren. En wat voor een bundel! Voor een uiterst schappelijke prijs (17,95 euro via de website) krijg je een naslagwerk van gemiddelde moeilijkheidsgraad om u tegen te zeggen: maar liefst 60 hoogtepunten voor vrouwenkoor van de 16de eeuw tot nu. Fijne muziek als Zigeunerleben van Schumann, The Seal Lullaby van Whitacre, Tundra van Gjeilo, O salutaris hostia van Ešenvalds, maar ook volkse traditionals zoals O Danny boy en populaire tearjerkers zoals In this heart van Sinéad O’Connor of Gabriellas sång uit de film Så som i himmelen. In de inhoudstafel vinden we Rudi Tas’ Do not stand at my grave and weep terug, maar ook een bewerking van het hevige I will survive. Met handige aparte uitgave voor de pianobegeleiding. Meer van dat! Een schot in de roos, wat ons betreft. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Hear the sweet lark sing bundelt volkse traditionals uit GrootBrittannië en Ierland voor twee en drie stemmen van eenvoudig tot moeilijk: bewerkingen van Early one morning, Londonderry air, The last rose of summer staan goed op menig concert. Veel stukken kunnen gewoon a cappella gebracht worden, maar de akkoordletters zorgen ervoor dat het toevoegen van een piano of gitaar altijd vlot verloopt. Met audio-cd. Uitgegeven bij Helbling, aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Missa brevis Joseph Phibbs (°1974) studeerde aan de Purcell School, King’s College London. BBC Music Magazine omschreef hem als de meest succesvolle componist van zijn generatie. Zijn orkestwerk Rivers to the sea werd uitgevoerd door belangrijke dirigenten als Esa-Pekka Salonen en uitgevoerd op BBC Radio 3 vanuit The Royal Festival Hall. Hoog tijd dus om muziek van hem in onze bibliotheek op te nemen. De Missa Brevis voor drie gelijke stemmen kent een vrij lange ontstaansgeschiedenis van zeven jaar. Matthew Owens gaf opdracht voor een Sanctus voor Wells Cathedral in 2009. Gloria en Agnus dei volgden datzelfde jaar voor een kinderkoor in Indonesië. Pas in 2015 vervolledigde Phibbs de mis met de ontbrekende delen Kyrie en Benedictus. Afwisselende, uitdagende mis vol maatwisselingen en doorgedreven motiefwerking voor gevorderde vrouwenkoren. Duur: 11 minuten. Uitgegeven bij Boosey&Hawkes. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

VOOR GEMENGD KOOR The peacemakers Karl Jenkins (°1944) is nog steeds de meest uitgevoerde levende componist ter wereld. Hij kreeg zeventien gouden en platina platen voor zijn opnames. Zijn mis The Armed Man: a mass for peace werd al meer dan duizend keer uitgevoerd sinds de première in 2000, doch – tot grote spijt van Jenkins – zonder noemenswaardig effect op de wereldvrede. Al gauw ontstond er het idee voor een nieuwe vredescompositie: The peacemakers werd gezet op teksten over vrede van iconische figuren als Gandhi, Nelson Mandela, Martin Luther King,

Anne Frank, Dalai lama. Jenkins gebruikt ook religieuze teksten uit de bijbel, de koran, SintFranciscus van Assisi en poëzie van Shelley. Met de uitgebreide bezetting – sopraan solo, SATB koor, fluit, gitaar, strijkers, (etnische) percussie en nog een heleboel optionele instrumenten zoals kopers, pauken, sax en zelfs een SSA-koor – kiest Jenkins voor een grootse aanpak van zijn muzikale vredesboodschap. Het werk werd gecreëerd in 2012 in Carnegie Hall. Uitgegeven door Boosey&Hawkes. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Social justice in music education Muziekeducatie heeft een sterke band met sociale rechtvaardigheid. Muziekpedagogen geloven in muziekparticipatie voor iedereen en de positieve impact van muzikale interactie op mensen. Tegelijkertijd promoten muziekeducatoren vaak tradities, vormen en organisatiestructuren die er net voor zorgen dat veel kinderen niet kunnen deelnemen aan muziekeducatieve initiatieven. The Oxford Handbook of Social Justice in Music Education geeft een uitgebreid overzicht van de belangrijkste thema’s en issues in het teken van sociale gelijkheid in muziekeducatie wereldwijd. De hoofdstukken geven uitleg bij de historiek van sociale rechtvaardigheid in de muziekeducatie, muziekeducatie thuis en op school, universiteit en bredere gemeenschappen. Het laatste hoofdstuk van het boek geeft specifieke praktische voorbeelden van sociale rechtvaardigheid in actie met diverse sociale en pedagogische projecten. Uitgegeven door Oxford University Press, aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem

BEVOICED The Joiku De Finse uitgeverij Sulasol schenkt regelmatig partituren aan onze bibliotheek. We ontdekten enkele interessante werken: The Joiku van Jukka Linkola (°1955) voor SATB, een opdracht van het Ensemble Vine uit Kyoto. De oorspronkelijke versie voor vrouwenkoor bestaat al langer en maakt deel uit van Linkola’s Primitive Music. Net als het origineel een interessante uitdaging vol vocale percussie, handgeklap en volkse melodieën. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Tombeau à 5

In diezelfde schenking vinden we ook Tombeau à 5 terug van Kurt Bikkembergs (°1963) met de melding déploration sur la mort de Vic Nees. Het werk voor SSATB ontstond op het gedicht Klage van Georg Trakl uit 1914. De compositie treurt over Nees (1936-2013) die in 2016 tachtig zou zijn geworden: lange noten met stapsgewijze stijgende en dalende intervallen, vaak secundes die voor een klagende kleur zorgen. Intens aangrijpend werk. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Canta Brasil De koorbundel Canta Brasil maakt de volksmuziek uit Brazilië toegankelijk voor koren en vocale ensembles: koorwerken in traditionele volksmuziek naast nieuw gecomponeerde werken in folkloristische stijl. Je vindt er koormuziek in met Afrikaanse wortels, een wiegelied uit het Amazonegebied of vreugdevolle en levendige samba. Canta Brasil bundelt acht koorstukken in eenvoudig Portugees.

De audio-cd geeft je meteen een indruk van de muziek en helpt ook voor de uitspraak. Uitgegeven door Helbling. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Vivat, crescat, floreat Voor de eerste editie van beVOICEd, happening voor gelijkstemmige jeugdkoren op 19 februari 2017, schreef Sebastiaan Van Steenberge (°1974) Vivat, crescat, floreat. De creatie van het werk gebeurde door Carmina, Caloroso, Gynaika, Koritsia en Waelrant kinderkoor+ als apotheose van een boeiend, afwisselend concert vol jeugdige zangvreugde. Van Steenberge zet teksten van Horatius voor drie gelijke stemmen en piano in een stuwende drietelsmaat. Het werk lijkt zich te bewegen tussen de ritmiek uit de Carmina Burana en toverachtige melodieën uit Harry Potter. Wordt uitgegeven door Euprint. Aanrader voor gelijkstemmige formaties.

HAPPENING VOOR GELIJKSTEMMIGE JEUGDKOREN

Het hoogtepunt was echter de wereldcreatie van Vivat crescat floreat!, geschreven voor de gelegenheid door Sebastiaan van Steenberge, kapelmeester van de kathedraal van Antwerpen. Bijna 200 jonge zangers brachten deze energieke en toegankelijke compositie voor gelijkstemmig jeugdkoor en piano voor het eerst voor een publiek. De uitvoering straalde de betekenis van het werk ten volle uit: Leef, groei, bloei! Pluk de dag… Carpe diem! Het sloeg in als een bom en zal ongetwijfeld nog geprogrammeerd worden door de deelnemende koren.

Op zondag 19 februari 2017 zakten ongeveer 200 jongeren af naar de Sint-Jan Berchmanskerk in Borsbeek voor de eerste editie van beVOICEd, een happening voor gelijkstemmige jeugdkoren. Caloroso vzw nam het initiatief om enkele gelijkstemmige jeugdkoren samen te brengen in een happening waarin ontmoeting en samenzang centraal stonden. Zij werden logistiek ondersteund door hun provinciale afdeling, Koor&Stem Antwerpen.

Aan het einde van de namiddag werd de Sint-Jan Berchmanskerk opengesteld voor het publiek. Carmina (Ekeren) o.l.v. Tom Johnson, Vocaal ensemble Caloroso (Wommelgem) o.l.v. Inge Sykora, Gynaika en Koritsia (Sint-Niklaas) o.l.v. Annelies De Kimpe en Waelrant Kinderkoor+ (Borgerhout) o.l.v. Marleen De Boo brachten elk een gevarieerd en sfeervol programma.

De namiddag nam een flitsende start met de Warming up o.l.v. Tom Johnson. De toon werd meteen gezet in deze eerste workshop met body percussion en swingende opwarmers. Tijdens de Open Singing was het Marleen De Boo die de deelnemende koren in hogere sferen bracht met haar aanstekelijke enthousiasme.

Wie de eerste editie van beVOICEd heeft gemist, kan toch nog wat meegenieten van de happening via YouTube. Op de facebookpagina kan je heel wat informatie en de laatste nieuwtjes terugvinden. Wij dromen al van een tweede editie... ––– Inge Sykora

Nieuwe partituren Deze partituren kan je downloaden op www.koorklank.be om zelf af te drukken of om op je tablet te gebruiken.

TELL THE LORD IN MIJN DROOM HOW THANKFUL YOU ARE HANS VERCAUTEREN

MICHAËL VANCRAEYNEST Michaël Vancraeynest (°1976) schreef Tell the Lord how thankful you are voor het colloquium voor liturgische muziek dat in augustus 2016 in Vaalbeek plaatsvond. Het werk van Vancraeynest is een zetting van psalm 118 voor twee gelijke stemmen en piano. De psalm zet eenstemmig in met een opgewekte melodie, die vervolgens herhaald wordt met toevoeging van een tegenstem, in descanttraditie. Het middendeel verandert van tekst en toonaard. Hij kiest voor het idioom van de betere musical boven een volle pianobegeleiding. Vervolgens herneemt Vancraeynest het begin. Vlotte compositie voor gelijkstemmige koren die repertoire voor de liturgie zoeken.

Hans Vercauteren (°1990) studeerde compositie bij Wim Henderickx en directie bij Ivo Venkov en Koen Kessels. Momenteel studeert hij compositie aan het Royal College of Music in Londen. Als dirigent en componist werkt hij nauw samen met Casco Phil, het kamerorkest van België o.l.v. Ben Haemhouts. In mijn droom is een eenvoudig en mooi lied voor kinderkoor en piano met optionele fluit. Ook voor de lessen samenzang in het DKO is dit een geknipt werkje.

In mijn droom... Een slapende vlucht door dromenland

CHOIR

Piano

Brightly q = 120

Piano

Pno.

bb œ & b b b c œ œ œœœ ... F œœ .. ? b b c œœ .. bbb bbbb

b œ œ

Choir

œ œ œ œ.

œ œ

œ œ œ œ.

Tell

the

b & b bbb œ .

cause

Lord how

thank - ful you are

œ.

kind

Tell

œ J œ.

the

and

Lord how

al - ways

thank - ful you are

mer - ci

j œœ œ œ œ œœ .. œ œ œœœ .. œœ œ . œ œ œ œœœ œ œ . œ. œ œ œ œ œ œ œ œœ .. ‰ jœ ‰ œ œ. ? bb j œ œ œ . œ bbb ˙ œ œ œ œ . œ. ˙ œ. œ œ b & b bbb œ œ

Choir

œ œ œ œ.

œ œ

œ œ œ œ.

œœœ œ

the

Lord how

thank - ful you are

Tell

the

Lord how

thank - ful you are

œ œ

I will

Pno.

e. e. e

∑

Ÿ~~~~~~~~~~~~~~~~~~ E e ‰ Œ J

e mf

{

# &#Œ

ej

In mijn

œœ˙ œœœ œœœ œœœ œœœ œœœ œœœ œœœ œœœ œœœœ. œ œœœœ. œ œœ ™™ ˙˙ -- . . . -- .. . -œ ™ mf p . œ. œ. œ œ. œ. œ œ. œ œ. œ œ. ‰ œ J œ œ. œ. œ. œ. œ. -œ

œ. œ. -œ œ. œ.

ej

e. e. e ™

œ œ œ œ œ œ œ

kan

vlie- gen, in mijndroom Bm7 Gma7

e J

œ œ

ik hoog in mijn A(“4) D(“4)

{

. >e e. e

# e . &# e

Œ œ

œ œ D

œ œ œ œ œ œ

droom vlieg ik o - ver heel het B‹ E‹/G

œ™

j œ œ™

∑

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

kan

j œœ œj œ

œœ ™™ œœ œœ œœ œœ ™™

∑

In mijndroom

> # œ. ˙˙ & # œ ™™ œœ œ œœ œ. œ ˙ >œ f ? ## œ. Œ ‰ œ™ œ ™ >œ 3

e e e e e e

œ œ œ

zwee f

e eee e

# & # -œœ œœ. œœ. œœ. œœ. œœ. œœ. œœ œ œ œ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œ . œ. œ. œ. . . . . . . . . œ œœ mf j ‰ j ‰ j ‰ ? ## œ ‰ œ j‰ œ œ œ œ œ œ œ œ œ J

{

Em/D

# &#œ

# &#

œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ -œ -œ œ. œ. œ. œ- -œ œ. œ. œ.

p cresc.

? ## 4 -œ 4

Bm7/D

land.

P 13 œ œ b œœœ œœœœ œ œ œ œ œ œ œ œœœœ œœœœœœœ œ œ & b bbb œ œœ P . . . œ œ œ ? bb b œ . œ . bb œ œ. œ œ. œ œ. œ Tell

Pno.

bb &bbb

Pno.

Fl.

ful.

Pno.

∑

droom D

www

œœœ

P 5 œœœœ œ œ œ œ œœ œ œœœœœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ? bb b œ œ œ œ bb P ? bb œ. bbb œ. œ. œ. œ œ. œ œ. œ œ. œ œ. 9

œ œ

œ œ œ œ œ œœ . œ œ œ . œœœ. . œœœ œœ .. œ. œ. . j œ. œ œ œ œ œ œ. œ.

# & # 44

Fl.

Michaël Vancraeynest (Verses from Psalm 118)

∑

# & # 44

Tell The Lord how thankful you are (for equal voices and piano)

# & # 44

Andante Cantabile (q=72)

Flute (optional)

Hans Vercauteren

dui-ken tot de

Bm7

bo - dem van

Gma7

zee,

œ œ

in mijn

A(“4) D(“4)

œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œœ œ . . . . . . . . . œœ œœ œœ œœ. œœ. œœ. œœ. œœ. œœ. œœ. œœ. œœ œ œœ . . . mf j ‰ œ œ œ ‰ œ œ œj ‰ œj ‰ j ‰ œ œ œ œ J © Hans Vercauteren www.hansvercauteren.com (orkest-versie ter beschikking op aanvraag)

In 2017 is Ludo Claesen veertig jaar dirigent. Om die uitzonderlijke verjaardag te vieren gaf het Hasselts Kathedraalkoor, waar Ludo sinds 1998 dirigeert, zijn dirigent een compositieopdracht ondersteund door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap: Cantata for Lent. gevolgd zodat de verschillende maatwisselingen en veranderingen natuurlijk aanvoelen. Cantata for Lent heeft een beperkte orkestbezetting: strijkers, orgel, fluit en hobo/cor anglais omwille van de soberheid van de vastentijd. Desondanks klinkt de orkestratie erg coloristisch: kleurrijke harmonieën dragen het koor. Er bestaat ook een versie voor koor en orgel. Cantata for Lent wordt voor het eerst uitgevoerd door het Kathedraalkoor Hasselt op 8 april 2017 in de Minderbroederskerk te Hasselt. Die dag zal het werk als pre-

lude klinken voor de Johannespassie van Johann Sebastian Bach. Info & tickets: www.kathedraalkoor.be

De dirigent-componist koos voor een cantate voor gemengd koor en kamerorkest binnen het thema van de vastentijd. Cantata for lent bestaat uit drie delen op teksten voor respectievelijk Aswoensdag, Zondag Laetare (halfvasten) en Palmzondag. De teksten die Claesen zet, zijn psalmen en antifonen naast teksten uit het boek Wijsheid en Jesaja, in het Latijn, Nederlands en Engels. De cantate is zo geschreven dat ze als een cantate volledig kan worden uitgevoerd maar ook als drie aparte delen met elk hun eigen identiteit en thematiek die uitermate geschikt zijn voor gebruik tijdens een liturgische dienst of woorddienst. De toonspraak is hoofdzakelijk modaal met grote aandacht voor de vocale lijnen vanwaaruit de samenklanken tot stand komen. De bekende tekstprosodie wordt consequent

Wie is Ludo Claesen? Ludo Claesen schreef talrijke religieuze en profane koorwerken. Voor liturgisch gebruik vind je veel meerstemmige missen, psalmen, hymnen, adventsmotetten. Veel van zijn werk werd uitgegeven bij Ascolta Houten en Euprint. Claesen gaf concerten in binnen- en buitenland (o.a. Frankrijk, Israël, Oekraïne, Polen, Portugal, de Verenigde Staten,...). Als gastdirigent stond hij voor talrijke orkesten en koren, waaronder het Nederlands Promenadeorkest, Philharmonisches Kammerorchester Köln, het Vlaams Radiokoor, het Koor van de Vlaamse Opera, The Brussels Vocal Consort, Studium Chorale Maastricht, the Jeju Chorus of ZuidKorea etc. Claesen nam deel aan diverse radio- en tv-opnames en nam een vijftiental cd’s op. Hij is een graag gezien jurylid op binnen- en buitenlandse wedstrijden. Koor&Stem is blij regelmatig op zijn expertise een beroep te kunnen doen als docent, koorleider, componist en adviseur. www.koorklank.be/componist/ludo-claesen

Starten aan een nieuw stuk is altijd leuk, zeker als het van je eigen dirigent komt. Hij kent het koor en weet wat we kunnen, maar slaagt er toch altijd in om er genoeg ‘speciallekes’ in te steken om het spannend te houden. Cantata for lent is geschreven in drie talen, wat op zich al leuk is, en ook in verschillende stijlen. De koralen zijn in het Engels en zingen vlotter dan de tussenstukken, die in het Latijn en Nederlands zijn. Die tussenstukken bevatten ook veel — voor Ludo typerende — speciale samenklanken. Op het eerste gezicht lijken ze erg moeilijk en raar, maar als we ze dan voor het eerst zingen is het altijd een leuke verrassing. Tijdens de repetities zie je Ludo’s ogen fonkelen als er weer zo’n samenklank aankomt en staat hij er altijd even extra bij stil. Hij vertaalt de muziek voor ons naar begrijpelijke taal: ‘De bassen en alten moeten zorgen voor een platform zodat de tenoren kunnen versieren.’ Zijn beeldspraak leidt soms tot grote hilariteit, wat maakt dat ik altijd uitkijk naar de wekelijkse repetities. Ik ben erg benieuwd om het eindresultaat te horen! Annelies Buckinx, lid Kathedraalkoor Hasselt

AGENDA

Ludo Claesen 40 jaar dirigent

MAART 2017 04 en 11 MRT | Don Bosco

Directiecursus Antwerpen & Vlaams-Brabant

De provinciale afdelingen van Koor&Stem slaan meer en meer de handen in elkaar voor het organiseren van evenementen of vormingen. Koor&Stem Vlaams-Brabant en Antwerpen organiseren samen een dirigentencursus, bestaande uit 4 sessies. 2 in het voorjaar rond slagtechniek en de knowhow van het dirigeren (o.l.v. Dieter Staelens) en rond stemgebruik (o.l.v. Annick Desair); 2 in het najaar mét oefenkoor.

11, 18 en 25 MRT | Waregem

3 APR | Drongen

Directiecursus West-Vlaanderen & Oost-Vlaanderen

Repertoirenamiddag Liturgische Muziek

Koor&Stem Oost-Vlaanderen en WestVlaanderen bieden ook samen een dirigentencursus aan, die dit voorjaar doorgaat in Waregem. In deze opleiding ligt de nadruk op slagtechniek en repetitietechniek (o.l.v. Wim Verdonck). Als actieve cursist krijgt je de kans om voor een koor te staan. Alles gebeurt in een zeer gemoedelijke sfeer, maar heb je toch teveel drempelvrees, dan kan je je ook als waarnemer inschrijven. 11, 18 en 25 maart 2017, 13.00-16.00 u. | Academie voor Muziek en Woord, Waregem | prijs €50 (leden K&S)/€75 (niet-leden) | www.koorenstem.be/kalender | contact: lieve.wannyn@skynet.be

APRIL 2017 3 - 7 APR | Wetteren

Koordagen voor kinderen 2017: Licht uit, spot aan!

Kom naar het tofste koorkamp van het jaar! Alle kinderen van 8-12 jaar zijn welkom op de jaarlijkse Koordagen voor kinderen in de eerste week van de paasvakantie. Marleen De Boo, Tom Johnson en Carine Spiloes, staan garant voor een kwalitatieve muzikale aanpak. Op het programma o.m drie nieuwe koorliederen speciaal gecomponeerd door Erika Budai, Hans Helsen en Sebastiaan Van Steenberge. De monitorenploeg zorgt voor leuke ontspanningsactiviteiten. Een onvergetelijke ervaring voor jonge zangertjes! www.koorenstem.be/agenda | contact: Koor&Stem Gent, marleen.moortgat@koorenstem.be, 09 220 24 84

7 APR | WETTEREN

Zingen met kinderen: inspiratie- en repertoiredag Op zoek naar nieuwe liederen voor je kinderkoor, samenzanggroep of klas? Op de repertoiredag tijdens de jaarlijkse Koordagen voor kinderen vind je zeker inspiratie! Marleen Annemans geeft je concrete didactische en pedagogische tips en er is gelegenheid tot vraagstelling en uitwisseling van ervaringen.

4 en 11 maart, 13.30- 17.00 u., Don Bosco Oud-

7 april 2017, 9.00-17.00 u. | Instituut Mariagaard,

Heverlee | 14 en 28 oktober, 11.00-16.00 u., Ekeren | prijs

Wetteren | prijs €40 (lid K&S)/€ 50 | contact: Koor&Stem

€95 | www.koorenstem.be/kalender | contact:

Gent, marleen.moortgat@koorenstem.be, 09 220 24 84

info@koorenstemvlaamsbrabant.be

Zangnamiddag voor zangers en dirigenten, met diverse ateliers. Ignace Thevelein opent de namiddag met een atelier rond functionele meerstemmigheid ten gunste van meer gezongen liturgie. Na de koffiepauze leer je van Jan Vuye allerlei nieuwe psalmliederen voor kooren (eenstemmige) samenzang. 3 april 2017, 13.00-18.00 u. | Oude Abdij Drongen | www.koorenstem.be/liturgisch | contact: Lieselotte Goessens, kerkmuziek@koorenstem.be

18 en 19 APR | Brussel

Workshops Paul Smith (Singing Brussels)

Ben je koorleider, leerkracht, sociaal-cultureel werker of hou je gewoon van zingen? Doe dan mee met het ambitieuze participatieproject van BOZAR en het gerenommeerde Engelse ensemble VOCES8. Kom naar één van de workshops o.l.v. Paul Smith en leer er de muziek voor het grote participatieconcert tijdens Singing Brussels Celebration Weekend op 21 mei. Iedereen is hier welkom! 18 april 18.30-21.00 u., 19 april 14.30-16.30 u., 19 april 18.30-21.00 u. | BOZAR | contact: wenke.minne@bozar.be, 02 507 82 37

22 - 23 APR | Ciney

Koorweekend met Nestor Zadoff

De bekende Argentijnse dirigent Nestor Zadoff komt naar Europa. Gedurende een heel weekend presenteert hij, speciaal voor Belgische koorzangers, een Zuid-Amerikaans programma in Ciney. Zing mee op de bruisende ritmes van de tango, samba of carnavalito! Een unieke gelegenheid om kennis te maken met de charismatische dirigent van het nationaal jeugdkoor van Argentinië en het symfonisch koor Grupo Coral Divertimento. De voertaal is hoofdzakelijk Engels, maar Nestor spreekt ook Spaans en Frans. | Mont de la Salle, Ciney | www.koorenstem.be

MEI 2017 20 MEI | Brussel

Singing Brussels Celebration weekend: Cantania

BOZAR | Toegang gratis!

21 MEI | Brussel

Singing Brussels Celebration weekend: Hymn to our city

Op de grote finaledag van Singing Brussels is er een heus participatieconcert. Zangers van amateur- of professionele verenigingen, vocale ensembles, koren, muziekacademies en klassen zingen er samen met de luisteraars in de zaal. Met onder meer de wereldpremière van Hymn to our city. De hymne wordt een ode aan de stad en het hoogtepunt van het Singing Brussels Celebration Weekend. Samen laten we Brussel op zijn muzikale grondvesten daveren! 21 mei, 10.00-12.00 u. repetitie | 15.00-16.00 u. participatieconcert

LATER 12 en 19 JUN | Hasselt

Inspiratiemoment eenstemmige liturgische muziek

8 -16 JUL | Brugge

Koor zkt dirigent

Zomerweek Kooracademie Brugge

Kontich

12 en 19 juni, 20.00-22.00 u. | contact: Lieselotte Goessens, kerkmuziek@koorenstem.be

De zomerweek van de Kooracademie Brugge is een intensieve koorweek voor koorzangers en -dirigenten. Tijdens deze week wordt gemusiceerd onder leiding van ervaren docenten, zijn er masterclasses voor dirigenten, verschillende zangateliers, stemvorming, én is er een slotconcert met een instrumentale begeleiding. www.kooracademiebrugge.be/zomerweek/

10 - 15 AUG | Tongeren

Koorstage

In Augustus vindt in Tongeren weer de Internationale Zomeracademie Alden Biesen plaats. Zangers kunnen er werken onder Ambrož Čopi (componist en dirigent uit Slovenië), Bart Naessens, Jan Peeters en Marina Smolders. Repertoire van barok tot hedendaags, a capella en met instrumentale begeleiding. www.organum-aldenbiesen.be

sessies

Muzikale inspiratie voor in de klas Inspiratiesessies voor kinderkoordirigenten, leerkrachten lagere school, muziekinitiatie, AMV, samenzang. Een middag of avond lekker zingen, nieuwe liedjes leren en handvaten aangereikt krijgen om er direct zelf mee aan de slag te gaan. Met Doewap #4 zingen we over carnaval en kleuren, verliefdheid en vliegers. 16 MRT | Kortrijk 22 MRT | Gent 23 MRT | Antwerpen 25 APR | Sint-Niklaas www.doewap.be

GEMENGD KOOR SENZA MISURA Senza Misura zong wel al wat bij elkaar, maar is nu op zoek naar een gemotiveerde dirigent(e) die samen met ons een lange-termijnplan wil opstellen om het koor te laten groeien in kwaliteit en kwantiteit. We zijn met een 55-tal leden en willen samen met jou nadenken over toekomstige kleine en grotere projecten, alleen of in samenwerking met anderen. Ervaring als dirigent is een pluspunt en je kunt meteen aan de slag! contact: kristiengovers@skynet.be

Berg-Kampenhout

GEMENGD VOLWASSENKOOR CANTABILE Wij zijn een gemengd koor met zangers van 30 tot 70 jaar oud en zingen een grote variëteit aan genres van de Messiah tot operette, van Rachmaninov tot Vlaamse componisten. We staan open voor vernieuwing. Zin om ons te dirigeren? contact: hgulinck@scarlet.be, 016 65 10 30 of paul.van.aerschot1@telenet.be

ONE OF THE MOST IMPORTANT THINGS YOU CAN DO ON THIS EARTH IS TO LET PEOPLE KNOW THEY ARE NOT ALONE. SHANNON L. ALDER ©brand-ink, Stefaan Van Damme

Cantania is een duurzaam initiatief van Singing Brussels om Brusselse leerlingen aan het zingen te krijgen en te houden. Zangdocenten werken met Brusselse leerlingen en leerkrachten elk jaar aan de uitvoering van een nieuwe compositie. Dit jaar zingen ze voor het eerst werk van Belgische makelij, geschreven door de gloednieuwe Dichters des Vaderlands Laurence Vielle en Charles Ducal en de Brusselse componist Jean-Philippe Collard Neven. De compositie gaat over Theo die op weg naar school terechtkomt in een wervelende manifestatie vol slogans, stadsgeluiden, marcheermelodieën en leuzen. De professionele muzikanten van het Nationaal Orkest van België zorgen voor de begeleiding en toveren het slotconcert om tot een feest.

Een inspiratievolle avond voor dirigenten van parochiekoren. De nadruk ligt op eenstemmig repertoire voor gebedsdiensten en de samenhang tussen muziek en liturgische inhoud.

Wie Insel Rügen bezoekt, zal versteld staan van de poëzie die dit – grootste – eiland van Duitsland uitstraalt. Voor de Wende was dit waarschijnlijk ook zo; met het meest noordelijke punt van de ex-DDR en kilometers strand, was dit eiland de geliefkoosde vakantiebestemming van de Oost-Duitsers: fauna en flora in overvloed te ontdekken, een paradijs voor fietsers en wandelaars. Na de Wende is er veel veranderd. Toeristen uit heel Europa, maar vooral heel veel Duitsers, vinden het eiland klaarblijkelijk een uitgelezen bestemming om met de wagen te koloniseren, vooral het meest noordelijke deel. De truc bestaat erin om te proberen met de wagen op het strand te geraken en er

dan op het laatste stukje groen een huis neer te poten. Onrechtmatig parkeren, gebruikmaken van de autovrije fiets- en wandelpaden; er zijn geen grenzen meer – niets is hun vreemd. Bewegwijzering voor wagens wordt verzorgd, die voor de fietsers soms onderhouden en die voor de wandelaars verwaarloosd. Het nochtans goed georganiseerde openbaar vervoer wordt niet meer gebruikt en blijkt nutteloos. De automobilisten terroriseren de fietsers – met goedkeuring en medewerking van de plaatselijke politie – en diezelfde automobilisten en de grimmige fietsers terroriseren de wandelaars. Er blijven dus ook niet veel wandelaars meer over: enkel de volhouders, waaronder uw dienaar, die graag gebruikmaken van o.a. de E10 – een bekende Europese wandelsnelweg gaande van Spanje tot Finland!

dat men het opneemt voor de zwakkere, de tragere, de arme, de oudere, de hulpbehoeftige in onze maatschappij de mens nu net niet tot ‘mens’? Waarom laten we toch steeds toe – en niet alleen in het verkeer – dat de snelste, de sterkste, de rijkste, het voortouw mag nemen, meestal ten koste van de anderen? Gelukkig kan het ook anders, zo bewijzen heel wat van onze amateur-, parochie- en dorpskoren; koren die over het algemeen heterogeen samengesteld zijn, niet geselecteerd, niet geauditioneerd: iedereen mag meezingen, iedereen mag meegenieten. In het verleden is het meer dan eens gebleken dat ook die koren een heel hoog niveau kunnen bereiken en zich vaak thuis voelen in elke muzikale stijl. Belangrijker echter: ze zijn een afspiegeling van een gemeenschap, van een dorp, gemeente of stad, van een parochie, van het leven zelf. Zij vormen een positief signaal, een tegengif, in een individualiserende samenleving: samen leven, musiceren, reizen, rekening houden met elkaar, met de zwaksten, en genieten van de talenten van de sterksten zowel als van de zwakkeren. ––– Enfant terrible

Het is natuurlijk eigen aan bijna alle diersoorten dat de sterksten overleven na de zwakkeren te hebben uitgeschakeld (verdreven, gedood, opgegeten…) Maar maakt het feit

Olen

GEMENGD KOOR CON BRAVURA Con Bravura bestaat sinds 1987, telt een 30-tal leden en heeft een gevarieerd repertoire van pop, gospels, spirituals, maar ook een beetje hedendaags. We zingen eigen concerten, maar ook de middernachtmis met Kerst, huwelijksvieringen, recepties en andere gelegenheden. Lekker gevarieerd en een energieke groep: zie jij jezelf als onze nieuwe dirigent? marleen.schelles1@telenet.be, 014/261104 (avond) of Chantal 0495/670854

Colofon Stemband magazine #11 maart - april - mei Verschijnt vier keer per jaar / Oplage: 3.000 exemplaren Uitgave: Koor&Stem vzw / Coördinatie: Jan Stofferis, Lieselotte Goessens (Eind-)redactie: Jan Stofferis, Lieselotte Goessens, Marianne van Scherpenzeel Werkten mee aan dit nummer: Tom Eelen, Peter Maus, Koenraad de Meulder, Waldo Geuns, Liesbeth Segers, Mirek Cerny, Annelies Buckinx, Inge Sykora, Carine Stevens.

Abonnement: Binnenland: €25 / Buitenland: €35 Bij Koor&Stem aangesloten koren krijgen 3 gratis abonnementen. Volg ons via Facebook en Twitter www.facebook.com/koorenstemvzw www.twitter.com/koorenstem

Koor&Stem vzw is de organisatie voor vocale muziek in Vlaanderen. Koor&Stem ondersteunt iedereen die graag zingt, brengt zingende mensen samen en promoot koorwerking in Vlaanderen. Onze initiatieven helpen je om beter te zingen en om dat met nog meer plezier te doen. www.koorenstem.be

Coverfoto: © Karel De Puysseleir Vormgeving: apple-n.be / brand-ink.be / Druk: Vanderpoorten Redactieadres redactie@koorenstem.be www.koorenstem.be/tijdschrift +32 (0)3 237 96 43 Zirkstraat 36 2000 Antwerpen

Koorklank is een online platform van Koor&Stem vzw met nieuws en inspiratie voor dirigenten en koren, partituren te downloaden, repertoiretips en véél muziek. www.koorklank.be

KONTICH – 23 april 12.30 - 18.30 u.

KORENFESTIVAL

2017

VLAANDEREN

Jeugdkoor Dainavimo KONTICH Eufonia TORHOUT Furiosa WONDELGEM Saevus GENT Kinderkoor Lirica GENK Kinderkoor Vivo BRUGGE Kinderkoor Dainavissimo KONTICH Acantus BEVEREN Muzamies GENT Muzenisse STEKENE Zimra IZEGEM Kamerkoor Terpander SINT-NIKLAAS Musica Nova BOOM Ladies Aloud KONTICH Furiant WONDELGEM www.koorenstem.be LOCATIE: Sint-Martinuskerk, Gemeenteplein 8, 2550 Kontich, TICKET: 3€, te verkrijgen aan de kassa INFO: Koor&Stem vzw, Zirkstraat 36, 2000 Antwerpen, CONTACT: erik.demarbaix@koorenstem.be, +32 (0)3 237 96 43 organisatie: kinderen jeugdkoor Dainavimo Kontich i.s.m. Koor&Stem vzw