Sbm#12 2017 web by Koor&Stem vzw

2017

E N I Z A G MA # 12 DRIE

OOR & STEM A ZINE VA N K 021 AG M S K IJ M A A NDEL ost - P 8 02

Afgiftek an

V.U. Koenraad De Meulder, Zirkstraat 36, B-2000 Antwerpen // © Karel De Puysseleir

juni juli s augustu

toor Leuv

en M as sP

ezoe b l o o h c s op s o r e i t s rliefde e v e d t Me gdagen n Schoolza

d et woor h n a a t le n Jong toaten Karlijn N

n erick x et leve o m k im Hend e W i t is n o p M uz c om Inter vie

w me t

4 Met de verliefde stieros op schoolbezoek Schoolzangdagen

6 30 jaar getrouwd Internationaal Koorfestival Vlaanderen viert

7 Kort nieuws

8 Jong talent aan het woord

Karlijn Noten

10 Vlaamse kerkkoren onder de loep eerste resultaten onderzoek

VAN WEDSTRIJD NAAR FESTIVAL Als dit nummer van Stemband Magazine in jullie bus valt, is de eerste editie van de Koningin Elisabethwedstrijd voor cello wellicht achter de rug en kennen we de winnaar. Hij of zij zal ongetwijfeld een groot virtuoos zijn die als geen ander zijn instrument beheerst en die de belangrijkste concerti voor cello op zijn programma heeft staan. Zo is het verloop van wedstrijden altijd geweest. Iedereen kent de spelregels. De wedstrijdorganisatie Koningin Elisabeth zorgt ervoor dat die wedstrijd sterk gemediatiseerd wordt zodat iedereen erover kan meespreken. Gemakkelijk en duidelijk voor iedereen. Cellist Arne Deforce plaatste een kritische noot bij deze wedstrijdformule. In een interview met De Standaard zei hij: ‘Ik zou mij een wedstrijd kunnen voorstellen die totaal anders verloopt. Een wedstrijd die onderzoek en creativiteit beoordeelt, die deelnemers opdraagt om via improvisatie een standpunt in te

nemen. Zo’n wedstrijd culmineert dan niet in een slopende finale, maar in een festivalweek, waarin de meest interessante solisten kansen krijgen om hun ding te doen. Een Koningin Elisabethfestival!’ Terecht merkt hij op dat het negentiende-eeuwse concept van wedstrijden achterhaald is. De tijd van virtuozendom, technische perfectie en personencultus is voorbij. Het wordt tijd om ook in de koorwereld nieuwe horizonten op te zoeken, waarbij onderzoek, creativiteit, innovatie, improvisatie en talentontwikkeling de sleutelwoorden zijn. Waar er plaats is voor een type koorwedstrijd of festival waarin gedurfde concepten rond samen zingen worden gedeeld en waarin inspiratie de drijfveer is. Zijn we er klaar voor? ––– Koenraad De Meulder, directeur Koor&Stem

CD Kort

12 2

Koor

wereld

14 Muziek moet leven interview met Wim Henderickx

17 Repertoirenieuws

19 Nieuwe partituren

20 Van feitelijke vereniging naar vzw?

21 Kalender Koor&Stem

22 Zingen in een koor de 10 geboden

23 Koor Zoekt Dirigent

OPROEP VOOR WILDE KOORVERNIEUWERS! Wij zoeken: nieuwe projecten en ideeën die het koorlandschap kunnen inspireren, stimuleren en herbronnen. Doe ons een voorstel! Het mag een beetje zot, schots en scheef zijn. Denk out of the box. Betrek andere doelgroepen uit de samenleving of dynamiseer je buurt, toon aan dat samen zingen plezierig is, gelukkig maakt, relevant is, ontroert.

Het interessantste project bieden we ondersteuning bij de organisatie, communicatie en financiering. Samen werken we aan de toekomst. Lees de uitgebreide oproep op www.koorenstem.be/koorvernieuwers.

BEN JIJ CULTUUR CONTENT?

Wat vind jij belangrijk voor cultuur en hoe waardeer jij de inzet van jouw gemeente? Er gebeurt lokaal al heel wat voor amateurkunstenaars, verenigingen, kunstinstellingen, bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra. Maar wat kan beter? Het Forum voor Amateurkunsten, FOV, OKO, VVBAD en VVC werken samen met de Vrije Universiteit Brussel aan een burgerbevraging over lokale cultuurtevredenheid. Ben jij content over de ondersteuning en initiatieven waarin je gemeente voorziet? Waar vind jij dat lokale besturen in de toekomst extra op moeten inzetten? We horen het graag! Geef jouw mening op www.cultuurcontentement.be.

win 5×2

TICKETS

GENT DOMPELT ZICH ONDER IN POLYFONIE

Vrijdag 30 juni gaat de 6de editie van start van Meer Stemmig Gent, dag van de Polyfonie. Niemand minder dan het Huelgas Ensemble (o.l.v. Paul Van Nevel) mag dit kleine polyfoniefestijn openen op vrijdagavond. Zaterdag 1 juli is er een workshop polyfonie voor jeugd(koor) met vrij podium en een lezing door musicologe Elise Simoens. Je kunt de hele dag genieten van concerten van ensembles zoals El Grillo (o.l.v. Inge Bollaert), L’Acheron (o.l.v. François JoubertCaillet) en Currende (o.l.v. Erik Van Nevel). De dag wordt afgesloten in schoonheid door het Tsjechische Ensemble Tiburtina (o.l.v. Barbora Kabátková), dat je meeneemt naar de wortels van de polyfonie in Praag. Na de kerstening van Bohemen en de stichting van het bisdom Praag op het einde van de tiende eeuw, werd die stad een van de belangrijkste

culturele centra van Bohemen, waar de hartslag van de Europese cultuur voelbaar was. In manuscripten uit het kapittel van de SintVituskathedraal vond het Tiburtina Ensemble een zelden uitgevoerd repertoire van monodische religieuze gezangen en vroege polyfonie, dat zij hier ten gehore zullen brengen. Wil jij ook meegenieten van dit slotconcert? Als je snel bent, kun je misschien nog een gratis duoticket bemachtigen! Sint-Machariuskerk Gent | openingsconcert:

KOOR SYMPOSIUM IN BARCELONA BEVOCAL SCHIET UIT DE STARTBLOKKEN De zomer barst weer van de koorfestivals en er vallen een paar interessante cursussen mee te pikken in binnen- en buitenland. Als je die strategisch kiest, kun je dat fijn combineren met een citytrip. Zo kun je naar het mediterrane Barcelona afzakken voor het 11e World Symposium on Choral Music van het IFCM (International Federation for Choral Music). Centraal in dit symposium staat de diversiteit van de koorwereld. Je kunt er dagenlang profiteren van interessante lezingen, heerlijke concertjes op de mooiste plekjes van Barcelona of intensieve masterclasses (voor dirigenten). 22 - 29 juli, Barcelona | www.wcm11.cat

Het Belgisch nationaal jeugdkoor BEvocaL heeft zijn eerste repetitieweekend achter de rug! De 24 jonge zangers uit de drie taalgemeenschappen kregen tijdens dat weekend de kans elkaar en dirigente Maria van Nieukerken te leren kennen en meteen al hard te repeteren aan zeer gevarieerd repertoire. Eind augustus komen de zangers opnieuw samen tijdens de zomerweek van BEvocaL,

vrijdag 30 juni, 20.30 u. | zaterdag 1 juli, 10.00 u. | www.meerstemmiggent.com Meer Stemmig Gent en Koor&Stem geven 5 duotickets weg voor het slotconcert, zaterdag 1 juli, 22.00 u. Wil je kans maken op zo’n ticket? Stuur dan een mailtje naar tickets@koorenstem.be

waar ze onder meer zullen worden gecoacht door (BE)vocaL-coach Joris Derder. Op 27 augustus wordt die repetitieweek afgesloten met een eerste presentatie van BEvocaL. Het eerste echte concert volgt op 12 november. info@BEvocaL.be | neem ook eens een kijkje op het YouTube kanaal van BEvocaL Belgisch Nationaal Jeugdkoor!

Docenten gewapend met digitale piano en slaginstrumenten wandelen een lagere school binnen. Kinderen zitten verwachtingsvol klaar met vragende, nieuwsgierige ogen. Ook de leerkrachten zijn benieuwd hoe deze zangdag zal bevallen. Het is 14 februari en we zijn hier voor een schoolzangdag in de Anderlechtse Voorzienigheidsschool. Een van de vele schoolzangdagen in lagere scholen in heel Vlaanderen en Brussel waar Koor&Stem met een ploeg paraat staat. Iedereen heeft er hier duidelijk zin in.

ZINGEN SCHERPT UITEENLOPENDE VAARDIGHEDEN AAN De eerste pianoklanken weerklinken, de sfeer is gezet. De durvers zetten hun allereerste danspasjes, de timide kinderen wiegen mee. Maar ook zij zullen zich na een tijd laten gelden. Want dat is de boodschap van de begeleiders Ruby en Mirjam: iedereen kan zingen, ook al heb je dat nog nooit eerder gedaan! En het is nog het leukst als je het samen doet.

De liedteksten? Die leer je spelenderwijs. De liedjes van Doewap, een mix van bekend en nieuw repertoire, bulken van de woordspelletjes. Bij elke zin hoort een specifieke beweging die ervoor zorgt dat de tekst op natuurlijke wijze bij de kinderen blijft hangen. Het is een beproefde manier, maar het heeft zóveel voordelen. Door zo te werken leren de kinderen ook bij op andere vlakken, vertelt leerkracht Ingrid Pieters. ‘Als school hebben we jarenlang de nadruk gelegd op wiskunde en taal. Het muzische leek ons minder belangrijk omdat we

hier als Nederlandstalige school in Brussel met veel anderstalige kinderen zitten. Zo vergaten we dat de kinderen ook talenten hebben op andere vlakken. Het is pas de laatste twee jaar dat muzische vorming hier aandacht krijgt. Het valt onmiddellijk op dat het de kinderen ook helpt in andere lessen. Het ritme van de muziek of de maat volgen,… is ook wiskunde!’

Tijdens de schoolzangdag stuurt Koor&Stem een professionele muziekpedagoog en begeleider naar je school. Alle leerlingen zingen, musiceren, knutselen, bewegen en acteren dan de hele dag. Op het einde van de zangdag houden we een toonmoment voor en met elkaar. Dit schooljaar vonden er schoolzangdagen plaats in Avelgem, Kolegem, Diest, Haasrode, Ename, Brugge, Lint, Edegem, Hove en Anderlecht, samen goed voor zo’n 1800 zingende kinderen. Wil jij ook een zangproject op maat organiseren in je school? Neem dan (vrijblijvend) contact op via 03 237 96 43 of info@koorenstem.be

MET DE VERLIEFDE STIEROS OP SCHOOLBEZOEK

PLEZIER VERLEGT GRENZEN

Het is natuurlijk leuk voor de kinderen om hun leerkrachten ook te zien dansen en te horen zingen. Wencke Vervecke

Het is duidelijk dat de kinderen er plezier in hebben. Het werkt allemaal heel aanstekelijk. Leerkrachten, begeleiders, luisteraars, iedereen danst, klapt en zingt op de aanwijzingen van de docenten. Ogen sprankelen wanneer de groep verder opgedeeld wordt om een meerstemmige canon in te zetten. Zingen moeilijk? Helemaal niet! De kinderen verleggen hun grenzen, precies omdat het zo leuk is. Voor sommige kinderen zijn de Nederlandstalige liedjesteksten allesbehalve vanzelfsprekend, maar de docenten van Doewap zijn voorbereid en spelen er perfect op in. Er worden niet alleen liedjes gezongen in het Nederlands, maar in allemaal verschillende talen van overal ter wereld. ‘De anderstalige kinderen hebben het soms moeilijk met het volgen en bijbenen van bepaalde vakken’, merkt een van de leerkrachten op. ‘Het is dan ook mooi om te zien dat die kinderen nu uitblinken in het zingen of in het onthouden van de teksten. Het is écht leuk om hen daarover complimenten te kunnen geven! ’

ERVAREN DOCENTEN EN NIEUWE LIEDJES Koor&Stem doet voor de schoolzangdagen een beroep op een vaste kern van ervaren docenten die als muziekpedagoog, instrumentleraar, docent notenleer, ... dagelijks bezig zijn met kinderen. Het aanbod aan liedjes wordt voortdurend vernieuwd en Doewap biedt daarbovenop ook een heel arsenaal aan lesvoorbereidingen en (karaoke)opnames die helemaal op maat van de lagere scholen gemaakt zijn. Dat maakt het uiterst verrijkend voor de leerkrachten van de scholen zelf. ‘Uiteraard worden er op school geregeld liedjes aangeleerd en zingen we samen,’ vertelt Wencke Vervecken, directrice van de school Regina Pacis in Hove, waar ook een schoolzangdag plaatsvond, ‘maar een andere aanpak van externe docenten is ook voor ons enorm leerrijk.’ Ook bij de kinderen bijft zo een schoolzangdag vaak nog lang nazinderen. ‘Een van de liedjes, De verliefde Stieros,’ herinnert Wencke zich, ‘werd nog wekenlang

op de speelplaats gezongen en gedanst. Ook de ademhalingsoefeningen waarmee we de dag begonnen waren, zijn bijgebleven. De kinderen waren verbaasd dat ze véél langer konden zingen dan ervoor! ’

GEEN RUSTMOMENT VOOR LEERKRACHTEN

Ingrid De Mesmaeker, directrice van De Kriebel in Sint-Ulrikskapelle, maakt duidelijk dat zo een schoolzangdag allesbehalve een rustmoment is voor de leerkrachten. ‘Integendeel zelfs (lachend)! We werken met een doorschuifsysteem: de docenten van Koor&Stem nemen twee groepen voor hun rekening, waar echt gemusiceerd wordt. De leerkrachten werken met een derde groep, waar de kinderen iets anders creatiefs kunnen doen.’ De groepen schuiven door zodanig dat iedere groep telkens enkele keren gezongen heeft. Ook leerkrachten doen mee in de muziekgroepen. ‘Dat is natuurlijk leuk voor de kinderen,’ vertelt Ingrid ons, ‘om hun leerkrachten ook te zien dansen en te horen zingen.’

HOOGTEPUNT IS TOONMOMENT De timing van de zangsessies wordt nauwgezet in het oog gehouden. Iedereen werkt toe naar het slot van de schooldag, want dan verzamelen ouders, broertjes en zusjes, alsook grootouders, in de refter voor het toonmoment. Sommige liedjes worden per klas gezongen, andere per leeftijdsgroep, en als kers op de taart zetten alle klassen samen het lijflied Doewap in. ‘Het is zo fijn om de fiere gezichten van ouders en grootouders te zien wanneer hun kinderen zich zo staan te amuseren op het podium’, vertelt Wencke Vervecken, terugdenkend aan de schoolzangdag in Hove. ‘Een onvergetelijke dag! ’ Dezelfde reacties horen we in Anderlecht: ‘Wat een opkomst! Het is duidelijk dat ook de ouders het project appreciëren.’ ––– Waldo Geuns

30 JAAR GETROUWD Dit jaar mogen het Maasmechelse gemengde koor Cantate en de Internationale Koorwedstrijd Vlaanderen te Maasmechelen allebei een bijzondere verjaardag vieren. Cantate bestaat vijftig jaar, IKV dertig jaar. De geschiedenis van koor en wedstrijd zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Uit de hand gelopen lustrum Cantate werd opgericht in Maasmechelen in 1967. Toen het koor in 1987 twintig jaar bestond, besloten toenmalig dirigent Maurice Delporte en voorzitter Frans Meyers om dat lustrum te vieren met de organisatie van een koorwedstrijd. Elf koren namen toen deel aan de wedstrijd: zes Vlaamse, vijf buitenlandse. Het idee was om ‘eens’ een koorwedstrijd te organiseren, maar dertig jaar later is de wedstrijd een gevestigde (tweejaarlijkse) waarde. Nu georganiseerd in samenwerking met een uitgebreid IKV-bestuur, onder voorzitterschap van Jos Venken.

Internationale uitwisselingen Al vanaf die eerste editie in 1987 was het voor de organisatoren van IKV belangrijk om via de wedstrijd een vruchtbare uitwisseling mogelijk te maken tussen Vlaamse en buitenlandse koren. Door buitenlandse koren op te vangen in gastgezinnen bij Vlaamse koren, vonden vele verbroederingen plaats, die tot vruchtbare uitwisselingen leidden. ‘Ooit kwam er een Hongaars koor naar de wedstrijd, dat logeerde bij leden van koor de Oosterster’, vertelt Marie-Rose Van Gerven, sinds 1996

artistiek directeur van IKV. ‘Het koor had een bijzonder fijne ervaring hier in Vlaanderen en won bovendien de wedstrijd. Kort erop werd de Oosterster uitgenodigd om samen met het koor in Hongarije te concerteren. Van het één kwam het ander: een huwelijk van een Vlaamse bas met een Hongaarse sopraan!’ Uitdragen van Vlaamse muziek De wedstrijd had uiteraard niet zozeer uitwisselingen van potentiële huwelijkspartners op het oog, als wel de uitwisseling van muziek. Een van de opdrachten voor elk van de internationale koren was/is de uitvoering van een hedendaags werk uit eigen land, waardoor de wedstrijd steeds een inspiratiebron is van recente muziek uit diverse hoeken van de wereld. Iedere editie bestelt IKV bovendien de verplichte werken bij een Vlaams componist. Voor de eerste editie was dat Vic Nees, later volgden ook Raymond Schroyens, Kurt Bikkembergs, Ludo Claesen en vele anderen. Dit jaar zijn de verplichte werken van de hand van Maarten Van Ingelgem. ‘We hebben ontdekt dat deelnemende koren het verplichte Vlaamse werk nadien ook vaak uitvoeren op wedstrijden in het buitenland.

Op die manier dragen we het onze bij aan de internationale verspreiding van Vlaamse muziek’, reageert Marie-Rose. Marie-Rose Van Gerven is niet alleen al sinds 1996 artistiek directeur van IKV, ze is ook al sinds 1989 dirigente van Cantate. Hoewel het IKV nu een eigen bestuur heeft, blijft Cantate artistiek en organisatorisch nauw betrokken bij de organisatie van de wedstrijd. De koorleden van Cantate staan bijvoorbeeld iedere wedstrijdeditie in voor praktische zaken, van het helpen in de keuken tot het persoonlijk begeleiden van de koren en de jury. Cantate viert haar jubileum onder meer met een optreden tijdens de tweede avond van het wedstrijdweekend in het cultuurcentrum van Maasmechelen, samen in één programma met de wereldvermaande Gentlemen Singers uit Tsjechië. Wachten op Vlaamse winnaar IKV mag dit jaar drie Belgische koren ontvangen: Camerata Aetas Nova Leuven (o.l.v. Dieter Staelens), meisjeskoor Amaranthe Oudenaarde (o.l.v. Johannes Dewilde) en het Duitstalige Carmina Viva uit Sankt-Vith (o.l.v. Rainer Hilger). ‘Vroeger moesten de Vlaamse koren in de wedstrijd meestal het onderspit delven’, zegt Marie-Rose. ‘De laatste edities is er echter een kentering bezig en eindigen Vlaamse koren aan de top. Toch heeft er nog nooit een Vlaams koor de wedstrijd gewonnen.’ Misschien gebeurt dat dit jaar wel?... www.koorcantate.be | www.ikv-maasmechelen.be

HERDENKING KNAPENKOOR LUSTIGE HEIVINKEN

56 jaar lang waren de Lustige Heivinken een begrip in Limburg. Het koor betekende een culturele mijlpaal in de levens van vele jongens uit mijnwerkersfamilies. OudHeivinken houden de illustere geschiedenis van dit Limburgse koor levend met een fototentoonstelling. Meer dan 900 jongens uit de mijnstreek van Genk maakten tussen 1930 en 1986 deel uit van het knapenkoor De Lustige Heivinken.

Net door de streek waarin het knapenkoor werkzaam was, was het een heuse multiculturele groep, nog voor integratie in ons land een issue werd. Het koor had in de regio Limburg een zeer sterke maatschappelijke, sociale, pedagogische en muzikale impact. Maar de optredens van het koor bleven niet beperkt tot Limburg. Het koor was een graag geziene gast op de radio in een tijd toen muziek nog vaak live werd uitgezonden en ook op de televisie was het koor meerdere malen te zien. De jongens gaven zelfs twaalf lp’s uit en in 1969 kregen ze een gouden plaat en de medaille Pro Musica van het Ministerie van Nederlandse Cultuur. En dat voor een groep, samengesteld uit muzikaal ongeschoolde

jongens uit mijnwerkersgezinnen! Een voorbeeld waar we ook vandaag de dag nog steeds behoefte aan hebben. ‘De vele jaren als koorknaap bij De Heivinken hebben een onuitwisbare stempel nagelaten op mijn ontwikkeling’, schrijft ex-Heivink Johan Thaens, laureaat Lemmensinstituut. ‘Ik begreep al vroeg dat de ontroering die men ervaart bij het zingen in koor, professioneel of niet, vrijwel uniek is.’ Ondertussen zijn al die jongens lang geen jonge knapen meer. De vzw Broeder Arnold (genoemd naar de oud-dirigent) doet momenteel speurwerk om na de zomer een grote Heivinkknapenreünie te doen. In september vindt er ook een tentoonstelling plaats met fotomateriaal uit de 56-jarige geschiedenis van het koor. 14-24 september: tentoonstelling polyvalente zaal Casino Modern Waterschei (Genk) | Ben/ken jij nog een oud-Heivink die nog niet opgespoord is, laat van je horen! gilbert.bongaerts@telenet.be of 0485 765182

INCLUSIEF KOORWERK OP KUNSTENFESTIVAL DE SCHREEUW

JONGE LEEUWEN IN LYON 1005 deelnemers, 40 koren uit 8 verschillende landen nemen deze zomer deel aan de 8ste editie van Europa Cantat Junior. Niet minder dan zes Vlaamse kinderen jeugdkoren trekken 13-20 juli naar Lyon om er het beste van zichzelf te geven: Cantamico (Grimbergen), Carmina (Ekeren), Clari Cantuli (Leuven), Gynaika (Sint-Niklaas), Sjaloom (Waregem) en Waelrant kinderkoor (Borgerhout-Antwerpen). Wat een Belgische vertegenwoordiging! De koren kunnen tijdens het festival een week lang aan allerhande workshops deelnemen en concerten van andere koren beluisteren. Elke dag zijn er “open singing”-sessies en aan het eind van de week is er uiteraard een spetterend slotconcert. 13 - 20 juli, Lyon | www.europacantatjunior.fr

Drie jaar geleden ging La Noche Sin Estrellas in première. La Noche is een inclusieve koorcompositie, geschreven door Sebastiaan van Steenberge in opdracht van Koor&Stem. Inclusief wil zeggen dat het werk werd geschreven voor mensen zonder én met beperking. Voor de verwezenlijking werd drie jaar geleden een samenwerking opgezet met Gelijkgestemd, huiskoor van MPI Oosterlo. Naar aanleiding van De Schreeuw, een kunstenfestival in Turnhout voor en door mensen met een beperking, werd hun gevraagd de productie nog eens te hernemen. Tot grote vreugde van de deelnemers! ‘We hebben met veel enthousiasme de partituren vanonder het stof gehaald’, schrijft

Sander Willems, dirigent van Gelijkgestemd, ons. ‘Als dirigent bereidde ik me voor door de partituur nogmaals te bestuderen, moeilijke passages aan te stippen, begeleiding in te studeren en een repetitieschema op te stellen. We hadden wel enkele maanden tijd, maar de tijd leek me krap. Niets bleek minder waar. De tekst en melodie bleken nog fris in het geheugen van onze zangers te zitten. Opmerkelijk! ’ Met gezonde stress maar vol vertrouwen stapten de zangers het podium op om samen met het Antwerps Kathedraalkoor La Noche te laten klinken. Het publiek kwam, zag en genoot. Samen zingen zonder vooroordelen, het blijft iets wonderbaarlijks.

Jong talent:

Karlijn Noten Karlijn Noten viel als kind in een door haar ouders strategisch opgestelde ketel met muziektoverdrank. Ze studeerde klassieke zang aan de LUCA School of Arts (Lemmensinstituut) in Leuven en is al jong aan het dirigeren geslagen. Jong en oud aan het zingen krijgen is een van haar vele missies als muzikante. Stemband trok naar het zuiden van de provincie Limburg voor een gesprek! 8

ÂŠ Florian Keirse

ÂŠ Alexandra Bertels

Karlijn, als dochter van muzikale ouders kán het niet anders dan dat jij al vroeg in de muziekwereld bent terechtgekomen? Dat ging heel spontaan, inderdaad! Mijn vader, Peter Noten, is organist en mijn moeder, Veerle Wijnen, is fluitiste. Ik herinner me dat ik als kind meeging naar talloze concerten, huwelijken, begrafenissen en naar de optredens van de koren die mijn vader leidde. Na de eerste dwarsfluitlessen thuis ging ik naar de academie voor notenleer en dwarsfluit. Tot mijn lerares van notenleer zei dat ik eigenlijk best wel mooi kon zingen: het sein om ook met zanglessen te beginnen. Bij Christiane Volders in de academie van Tessenderlo. Algauw bracht ik hele dagen door op de academie en deed ik met zoveel mogelijk projecten mee. Hoe was het om de stap naar hogere muziekstudies te zetten? Dat was evident en mijn ouders hebben me daarin vrijgelaten, maar ik wist wel al vroeg dat ik als zangeres verder wou en niet als fluitiste. Ik vond dat ik als zangeres veel meer kwijt kon van mezelf en was gefascineerd door opera. Tijdens het laatste jaar van het middelbaar kon je in Leuven aan de LUCA School of Arts al een soort examen afleggen waarna je proeflessen mocht volgen. Ik schreef me in voor enkele proeflessen zang en bij Dina Grossberger klikte het meteen op alle vlakken: ongelofelijk wat zij mij kon bijbrengen tijdens die ene proefles. Ik was meteen verkocht!

Je verleent vaak je medewerking als soliste aan allerlei concerten in Limburg. Leuke ervaringen? Zeker: nog tijdens mijn studie werkte ik mee aan een creatieconcert in de basiliek van Tongeren met het Requiem van Gabriël Fauré en het Requiem of Hope in een versie voor sopraan, koor en kamerorkest van Sir Colin Mawby, in aanwezigheid van de componist. Ook met de Bachacademie Alden Biesen o.l.v. Luc Ponet zong ik als soliste in het Weihnachtsoratorium van J.S. Bach. Opera zingen is een andere droom van jou. Met welke projecten ben je zoal bezig? Momenteel zing ik mee in De Toverfluit, een productie van Opera Avanti onder leiding van David Miller. Dit jaar heb ik al een aantal audities gedaan, waardoor ik deze zomer uitgenodigd ben in Weimar (Duitsland), om mee te werken aan een productie van Don Giovanni.

geen enkel probleem om me daaraan aan te passen. Ik schrijf zelf de arrangementen voor gelijke stemmen. Als zangeres ben je de ideale persoon om vocaal-technische tips te geven aan je koren. Hoe pak je dat aan? Elke repetitie begin ik met inzingoefeningen waarbij het koor als groep op zoek gaat naar een mooie klank. De zangers staan in een cirkel en houden een toon aan, tot de klank versmelt. Die zoektocht kan best een paar minuten duren maar levert altijd resultaat op en de zangers horen dat in feite zelf. Met kinderen pak ik het anders aan en werk ik met spelletjes: ze vertellen een verhaal waarbij ze hun verhaal uitbeelden en verklanken met allerlei geluiden. Zo krijgen ze onbewust een hele reeks zangtechnische oefeningen onder de knie. Hoe zit dat met het dirigeren zelf? Dat leer ik al doende en ik volg daarin mijn eigen gevoel. Tijdens mijn studiejaren aan het Lemmensinstituut zong ik in het kamerkoor o.l.v. Erik Van Nevel en daar heb ik op het vlak van slagtechniek veel opgestoken. Tijdens die repetities stonden de studenten koordirectie regelmatig voor ons koor en het was boeiend om de feedback van hun docenten te beluisteren en vervolgens meteen in de praktijk omgezet te zien. Ik ben in de toekomst ook nog van plan om zo’n opleiding te volgen.

Mensen laten inzien hoe leuk het is om te zingen in een koor, dat vind ik momenteel het belangrijkste!

Je startte met je zangstudie aan het Lemmensinstituut in Leuven, bekend om zijn koorwerking. Hoe heb jij dat beleefd? In de eerste plaats koos ik voor Leuven vanwege Dina Grossberger, maar de koorprojecten waren erg waardevol. Ik hou goede herinneringen over aan een concert met werk van Jules Van Nuffel onder leiding van Kurt Bikkembergs: dat concert was tot in de puntjes afgewerkt en een ongelofelijke ervaring om te mogen uitvoeren. Echt heerlijke muziek, ook! We hebben toen echt getoond waartoe we als muziekhogeschool in staat waren. Verder voerden we Bachs Johannespassie uit met slechts enkele zangers per stem: een heel leerrijke ervaring! Zingen in een koor heb ik altijd graag gedaan, ik vind het zalig om tussen die klanken te zitten en muzikaal in detail te werken.

Eind 2016 kreeg je de vraag om de leiding van Lirica in Genk over te nemen, een koor dat onder leiding van Jos Venken furore maakte op concerten en wedstrijden. Jos ging ermee stoppen en via mijn activiteiten als zangeres werd ik uitgenodigd voor een gesprek. Of ik interesse had om de leiding over te nemen. Ik was zeker geïnteresseerd en er is dan een overgangsperiode ingelast. Er stond een kerstconcert op de planning en dat was het slotconcert van Jos. Ik heb zelf een eerste werk voorbereid en gedirigeerd op dat concert. Ik ga nu samen met het koor op zoek naar een nieuwe identiteit: Jos heeft zijn stempel op het koor gedrukt en nu kunnen we met die bagage in het achterhoofd een frisse start nemen en iets nieuws opbouwen. Best spannend… Daarnaast leid ik ook het koor De Klinkertjes. Dat koor is ooit begonnen als kinderkoor, intussen bestaat het uit twee groepen waarvan ik de groep met de 12- tot 16-jarigen onder mijn hoede heb. Met hen doe ik ook lichte muziek, da’s een groot verschil met Lirica. De Klinkertjes komen uit een andere muzikale context en ik vind het

Wat is jouw favoriete muziekstijl? Ik voel me aangetrokken tot operakoren en tot het romantische, lyrische repertoire. Ik droom ervan om bijvoorbeeld werk van Maurice Duruflé te dirigeren. Dat zal dan voor later zijn, want het grote symfonische koor dat je daarvoor nodig hebt, heb ik voorlopig nog niet bij de hand. Met Lirica zijn we nu onder meer muziek van Eric Withacre aan het instuderen. Mooie, zingbare melodieën, dat is wat ik zoek in een koorwerk. Hoe ervaar jij de Vlaamse koorwereld? Door vaak als zangeres op te treden krijg ik stilaan een goed netwerk, zeker in Limburg heb ik veel contact met collega’s als Jan Peeters en Luc Ponet. Ook in Hasselt ken ik een aantal koren waarmee ik graag samenwerk. Aan de andere kant valt het mij op dat het moeilijk is om iets nieuws van de grond te krijgen: je motiveert zoveel mogelijk mensen om mee te zingen en dan stel je vast dat er

maar lauw op gereageerd wordt. Ook zie je vaak dezelfde mensen betrokken bij het regionale koorleven. Dat vind ik wel een aandachtspunt. Werk aan de winkel! Welke rol zie je voor jezelf in de toekomst weggelegd? Voorlopig probeer ik vooral om in de koren die ik leid, het muzikale niveau goed te krijgen en te werken aan een mooie klank. Iets breder bekeken vind ik het belangrijk om zoveel mensen aan het zingen te krijgen. Ik kom te vaak kinderen en pubers tegen die nog nooit in hun leven gezongen hebben. Zo werkte ik vorig jaar mee aan een musicalproductie in een school. Sommige leerlingen hadden nog nooit gezongen en ontdekten tijdens die projectdagen dat ze dat eigenlijk wel konden en graag deden. Dan denk ik bij mezelf: als die nu eens waren beginnen te zingen als kind, wat had dat wel niet gegeven? Want als puber moeten ze eerst al die barrières over… Mensen laten inzien hoe leuk het is om te zingen in een koor, dat vind ik momenteel het belangrijkste! ––– Peter Maus

Vlaamse kerkkoren onder de loep In het voorbije jaar voerde Koor&Stem een uitgebreid onderzoek naar de stand van zaken onder kerkkoren. Het onderzoek ging na hoe het gesteld is met onze kerkkoren in een tijd waarin de kerk steeds meer onder druk staat. Hoewel er nog veel vragen blijven, geeft het onderzoek alvast een verhelderende kijk op de huidige werking van koren in de kerk. Veel actieve koren Meer dan 1.000 dirigenten, voorzitters, bestuursleden en organisten vulden de enquête in en niet minder dan 675 respondenten gaven aan dat hun koor minstens zes keer per jaar muzikaal meewerkt aan een liturgische viering. Daarvan blijken er zelfs 300 koren minstens tweewekelijks paraat staan in de kerk. Andere koren staan voornamelijk in voor de muzikale invulling van diensten op hoogdagen, zoals Kerst, Pasen, Pinksteren,... en een occasionele uitvaart of wekelijkse viering. De liturgie brengt de Vlaming dus nog steeds aan het zingen en heel wat parochies kunnen nog steeds rekenen op het sterke engagement van een koor dat in vast of losser verband met de parochie verbonden is.

Veroudering en weinig ledengroei

ik vind het zalig om tussen die klanken te zitten en muzikaal in detail te werken.’

Toch ziet de toekomst er voor de kerkkoren niet zo rooskleurig uit. In driekwart van de koren stellen we namelijk een stagnatie of afname van het ledenaantal vast. Er duiken weinig nieuwe koren op en heel wat koren trekken nog moeilijk nieuwe mensen aan. Bovendien is de gemiddelde leeftijd in deze koren 65+. Koren die geen (twee-)wekelijks kerkengagement vragen, maar een meer diverse werking met eigen concerten aanbieden aan hun leden, kunnen meer rekenen op een generatie van veertigers en vijftigers, maar in de koren met een groot liturgisch engagement is de gemiddelde leeftijd erg hoog. Nu al worstelen heel wat kerkkoren met een (te) kleine bezetting, die meerstemmigheid alsmaar moeilijker maakt. Op lange termijn is dit een verontrustende tendens.

Kerkkoor van de toekomst? Wil dat zeggen dat we binnen afzienbare tijd heel wat koren armer zullen zijn? Zal het verdwijnen van deze koren worden opgevangen met de oprichting van nieuwe koren? Zal de kerk op termijn geen vaste koren meer ter beschikking hebben, maar zich meer wenden tot de hele koorwereld? En onder welke voorwaarden zullen koren dit engagement dan aangaan? Of evolueert de kerkkoorwereld mee met de herstructureringen in de kerk, waardoor we binnen tien jaar nog voornamelijk federatiekoren hebben, die grotere regio’s ‘bedienen’? Het onderzoek vormt zeker en vast een interessante aanleiding om na te denken over de toekomst van koren in de kerk. de resultaten van het onderzoek zijn binnenkort beschikbaar op www.koorenstem.be

CD KORT Het aanbod nieuwe koor-cd’s is rijkelijk, al is het voor een deel nog een naklank van Pasen, vandaar ook een pak religieuze muziek. Het vocaal ensemble Graindelavoix reconstrueerde een beetje de Antwerpse begrafenis van Rubens met de opname van het Requiem van Orazio Vecchi en zijn tijdgenoten Bravusi, de la Hèle, Ruimonte en Lobo. Het resultaat is een eersteklas interpretatie van het achtstemmige werk van Vecchi. (Glossa) Het schijfje ‘Ad Majorem Dei Gloriam’ is een verzameling werken van de directeurs van het Lemmensinstituut tussen de jaren 1879 en 1962: Jacobus Nikolaus Lemmens, Edgard Tinel, Aloys Desmet, Julius Van Nuffel en Jules Vyverman. Het Koor van het Lemmensinstituut o.l.v. Kurt Bikkembergs en organist Peter Pieters laten ons een minder bekend, maar steengoed koorrepertoire van de Mechelse kathedraal horen. (Eufoda) Met de cd ‘Jubilate’ stelt het St Paul’s Cathedral Choir vijf eeuwen kathedraalmuziek voor van componisten als Händel, Mendelssohn, Stanford, Purcell, Rutter en anderen. Het is geen hoogstandje maar wel een goed voorbeeld van de Engelse kerkkoren vandaag. (Decca) Er is natuurlijk ook hedendaagse geestelijke muziek en dat is het terrein dat in Portugal door de Gulbenkian Stichting wordt gesteund. Coro Gulbenkian presenteert o.l.v. Paulo Lourenço het Magnificat en De Profundis van de 66-jarige António Pinho Vargas, die ook een tijd in Nederland actief was. (Warner) De Franse koormuziek staat bij de meeste koorliefhebbers niet op bovenaan op hun verlanglijstje, toch zijn er enkele interessante opnamen verschenen. Het destijds innoverende oratorium Le Roi David van Arthur Honegger werd door een stel solisten, het Ensemble Vocal de Lausanne en het Orchestre de la Suisse Romande o.l.v. van de bij ons goed bekende Daniel Reuss, gerealiseerd. De opkomst van de atonale muziek ligt in dit grootse werk niet ver. (Mirare)

Op een dubbel-cd verschenen twee contrasterende muziekdrama’s, het opera-ballet L’Enfant et les Sortilèges van Maurice Ravel en de cantate L’Enfant Prodigue van Claude Debussy. Het aandeel van de koren is wel beperkt en speciaal voor kinderen zijn deze composities ook niet, maar ze etaleren de stijl van eind 19de en begin 20ste eeuw. Naast het koor en orkest van de Franse radio o.l.v. Mikko Franck vallen enkele grote solisten op zoals Roberto Alagna of Nathalie Stutzmann. (Erato) Het toonaangevende Franse koor Accentus zet zijn artistieke offensief voort. Samen met het Insula Orkest en zijn dirigente Laurence Equilbey presenteert het koor de Krönungsmesse en Vesperae solennes de confessore van Mozart. Het is een fijne vertolking. (Erato) Nog beter zijn echter het Monteverdi Choir, het Trinity Boys Choir en de English Baroque Soloists van John Eliot Gardiner in de zoveelste opname van de Matthäuspassion van Bach. (Soli Deo Gloria) Karol Szymanowski is in Polen een begrip. Zijn Stabat Mater uit 1926 staat centraal op het schijfje van het Koor en Orkest van de Nationale Filharmonie uit Warschau o.l.v. Jacek Kaspszyk. Een sterke vertolking van een belangrijke compositie, zeker aanbevolen. (Warner) In het Monteverdi-jaar kunnen we het overzicht met niemand anders dan met de meester van de madrigalen afsluiten. Er is een nieuwe box met 4 cd’s op de markt (o.a. Selva Morale en Combattimento di Tancrede), een keuze uit de 15 jaar opnamen van Monteverdi’s madrigalen door Les Arts Florissants o.l.v. William Christie en ‘Madrigali vol.3 Venezia’; dit keer leidt Paul Agnew het beste Franse ensemble van oude muziek. Madrigalen op hun best. (Harmonia Mundi) ––– Mirek Cerny

KOOR WERELD

Jouw koor of zangproject hier in de kijker? Bezorg ons een recente en originele foto met een tekstje van maximum 100 woorden. Mail naar stemband@koorenstem.be voor 1 september 2017.

10 JAAR RISE UP 10 jaar geleden startte Karin Lauwers een showkoor voor meisjes tussen 12 en 18 jaar. Het was uniek in Vlaanderen, naar het idee van het Amerikaanse Showchoir: zingen én dansen, hedendaagse popmuziek, musicals, mooie ballades, theater,... Het koor is inmiddels uitgegroeid tot een prachtig showkoor met 38 meiden tussen 14 en 24! Ze hebben al heel wat prijzen gewonnen in binnen- en

buitenland, maar weten ook bij een kleiner optreden in een ziekenhuis, dienstencentrum of vereniging de harten van het publiek te veroveren. Sander Camps van dansstudio Odacs uit Overpelt is choreograaf van de groep. De vaste man aan de toetsen is Axel Freier uit Hamont, bij grote concerten ondersteund door een combo o.l.v. Tobias Vanderhenst.

HARELBEEKSE JONGEREN BLIJVEN ZINGEN

MUSICAMI ZINGT VOOR EEN GOED DOEL Op 5 maart gaf het warme koor MusicAmi uit Mortsel een benefietconcert (o.l.v. Ann Janssens) ten voordele van VZW In de buurt! (buurthuis, voedselbedeling en geefwinkel). Het 57 koppen tellende koor werd ondersteund door de hemelse vioolklanken van Tom Johnson en het virtuoze pianospel van Govaart Haché. De St-Benedictuskerk zat overvol en het publiek werd overweldigd door het hartverwarmende optreden. Al dat enthousiasme bracht maar liefst € 2.000 op die Nele Moris, de voorzitster van VZW In de buurt! maar al te graag in ontvangst nam. Een warm initiatief van een warm koor!

Het Harelbeekse Jongerenkoor, ontstaan vanuit scouting in 1973, zingt de wereld mooier! Al drie generaties lang staat de koorleidster vooraan met haar gitaar en haar groot hart. Zonder muzikale opleiding, maar met muziek in het hart en de handen, slaagde ze erin om decennialang mensen warm te maken om samen te zingen. Mama’s met kinderen vonden samen hun stekje bij het koor. Jonge talentjes en enthousiaste kinderen vanaf zes jaar versterken de groep jaarlijks. De kern van het koor is vriendschap en vreugde. Met eenvoudige middelen zingt het koor vanuit het hart naar de mensen toe. Het doel: mensenliefde, afleiding en plezier brengen door een eenvoudig lied!

PRO ECCLESIA KORTRIJK 90 JAAR OUD Wat in 1927 nog werd opgericht als een mannenkoor, is sinds 1981 een actief gemengd parochiekoor. Ongeveer veertig koorleden spannen zich week na week in voor de vocale inkleuring van eucharistievieringen, in de Sint-Maartenskerk en in kerken daarbuiten. Dirigent Carlos Vandorpe, een zeer bevlogen man, verzekert in dit koor de zorg voor het hedendaagse liturgische lied, gepuurd uit een meertalig repertoire en met respect voor de traditie. Het koor zet zich evenzeer in tijdens uitvaarten, jubilea, huwelijken, kerstpreludes, evensongs en andere vieringen of zijnsmomenten die mensen samenbrengen tussen hemel en aarde. Bovendien is het koor een ouwe getrouwe op alle liturgische repertoirenamiddagen!

GOUDEN JUBILEUM MONTFORTKOOR WINTERSLAG Er heerst een feeststemming bij het kerkkoor van de H.-Hartparochie in Winterslag want het gemengde Montfortkoor viert dit jaar zijn vijftigjarige bestaan. In de H.-Hartkerk kan niemand zich nog een viering voorstellen zonder het Montfortkoor! Het koor vierde zijn jubileum tijdens de eucharistieviering van 28 mei. Onder leiding van dirigent Idi Hofmans en met begeleiding van organist Hugo Martens zong het koor voor het eerst de Messe Brève van Leo Délibes. De viering werd gevolgd door een academische zitting en een receptie aan de kerk.

MEISJES VAN SING OUT LOUD BLAZEN 5 KAARSJES UIT In mei vierde het Zottegemse popkoor Sing Out Loud zijn vijfde verjaardag met een concert in het ontmoetingscentrum van Velzeke. Zestien enthousiaste meisjes gaven opnieuw het beste van zichzelf, in een mix van pop- en musicalliedjes. Toen dirigent Bert De Cock vijf jaar geleden het popkoor oprichtte, was het zijn ambitie om een kleinschalig en kwaliteitsvol project op te starten. De kleinschaligheid (het koor startte met vier zangeressen), heeft ondertussen plaatsgemaakt voor gezonde ambitie. Het koor wordt bijgestaan door drie muzikanten, pianist Bert De Cock, drummer Siebert De Ruyver en saxofonist Lode Desplancke. Op vijf jaar tijd werd al heel wat bereikt, en is er een eerste cd, waarvan de opbrengst integraal

geschonken werd aan het Kinderkankerfonds. Het popkoor is een deelproject van Muzikids, een vzw die kinderen en jongeren wil stimuleren om samen te musiceren. www.muzikids.org

KOOR HALMOLEN WZC ZINGT TWEE CONCERTEN VOL In juli 2014 richtte dirigent Wilfried Van Hecke een koor op in de schoot van Residentie Halmolen. Met dertig medebewoners tussen 70 en 95 jaar en vrijwilligers oefent hij wekelijks en verzorgt hij elk jaar een zomer- en een winterconcert. Op zaterdag 15 juli concerteert het Halmolenkoor in de Parochiezaal van Halle-Zoersel, maar die zaal is stilaan te klein geworden. Daarom is er een extra voorstelling in de parochiezaal. Met begeleiding van een klein instrumentaal ensemble zingt het koor fragmenten uit opera’s en uit The Sound of Music, alles in het Nederlands. 15 juli, 14.30 u. | Parochiezaal Sint-Maarten, Halle-Zoersel

AMARYLCA VERZUSTERT MET DEENS MEIDENKOOR Amarylca, het ambitieuze meisjeskoor van de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans (SAMWD) Lier, o.l.v. Noelle Schepens, viert dit jaar ‘20 jaar zalig zingend zinderend meisjeskoor’. Al 20 jaar lang tracht Amarylca steeds net iets verder te gaan dan gewoon muziek te brengen. Vaak is er bijvoorbeeld ook visueel heel wat te beleven tijdens de concerten. De meiden van Amarylca werken intens aan tekstinterpretatie en musiceren op hoog zangtechnisch niveau. Omdat het koor een academisch koor is, wordt het ieder jaar beoordeeld door een examenjury en dat zorgt voor een extra impuls om steeds te groeien. In 2012 veroverde het koor zelfs een plek in de grote finale van de Choir of the World Competition.

Dit jaar in oktober heeft Amarylca bijzondere gasten: het steengoede Deense Midtvest Pigekoor. 35 Deense zangeressen logeren in gastgezinnen bij Amarylca en in het jeugdhotel Bed Muzet op de cultuurcampus van de SAMWD Lier. De twee sterke meisjeskoren zullen minstens één keer samen op het podium staan, in de Jezuïetenkerk in Lier op 15 oktober. Het Midtvest Pigekor is daags nadien te gast op de repetitie van het Vlaams Radiokoor in het Flageygebouw in Brussel. De twee koren kijken uit naar nieuwe koorvriendschappen en het delen van ervaringen rond de uitbouw van ieders koorschool. www.amarylca.be

Muziek moet leven, je moet haar niet inpakken en in de kast leggen 14

Interview met Wim Henderickx Het is een rustige woensdagnamiddag wanneer we achter de grote ramen van het Grand Café deSingel, componist en dirigent Wim Henderickx ontmoeten. Tussen het repeteren en de premières van eigen werk door, heeft hij tijd gemaakt voor een babbel en een frisse tonic.

Je was in het verleden voornamelijk bekend als orkestcomponist, maar in je oeuvre is ook heel wat werk te vinden voor dans en muziektheater. Wat trekt je daarin aan? Ik ben ondertussen al twintig jaar huiscomponist bij Muziektheater Transparant. Muziektheater omhelst voor mij eigenlijk alles en ik heb het gevoel dat er alles kan. Dat spreekt mij heel erg aan en maakt het een belangrijk genre voor de toekomst. Om dezelfde reden vind ik het momenteel trouwens een heel boeiende periode om componist te zijn. Er is zoveel mogelijk vandaag. We moeten niet meer in hokjes denken, ik kan als kunstenaar eigenlijk doen wat ik wil en dat is bruggen bouwen: tussen genres, tussen culturen, tussen traditie en toekomst. Is jouw behoefte om bruggen te bouwen ook de reden waarom we zoveel Oosterse invloeden kunnen terugvinden in jouw werk? Ja, zeker. Ik ben altijd op zoek naar andere dingen. Dat is zo op het gebied van filosofie of religie, maar ook op het vlak van muziek. Ik ben een Westerse kunstenaar en ik ga dat nooit ontkennen, maar ik voel mij ook sterk aangetrokken tot andere geloofsovertuigingen, andere muziekgenres, andere soorten mensen dan ikzelf. Ik wil al die invloeden kunnen vermengen. Mijn beweging naar Oosterse muziek was indertijd een manier om uit het Westerse idioom te breken, niet als vlucht, maar als uitbreiding van wie ik ben. In recente producties voel ik mezelf wel weer terugkeren naar het Westen. De voorstelling Revelations die momenteel loopt met muziektheater Transparant, is gebaseerd op de 13e-eeuwse visioenen van Hadewijch d’Anvers. Ik ga daarmee terug naar onze oorspronkelijke Westerse muziek uit de 12e en 13e eeuw. Recent ben je heel wat meer bezig met koormuziek. Is dat bewust? Ik ben zelf begonnen als percussionist, waardoor mijn eerste affiniteit bij het orkest lag, maar ik ben eigenlijk al heel snel gefascineerd geraakt door de stem. Dat ik de koormuziek in het begin links liet liggen, was eigenlijk gewoon toeval: ik kende die niet. Pas door omstandigheden begon ik voor koor te schrijven. De laatste jaren ben ik mijn achterstand aan het goedmaken. Ik begin nu pas goed te begrijpen hoe een koor werkt, wat een koor is, maar ook hoe ik zangers kan uitdagen.

Heel wat van je koorwerken zijn geschreven om al dan niet optioneel gecombineerd te worden met elektronica. Is dat deel van die uitdaging? Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Ik hou van het koor in zijn pure vorm. A capella. Maar dat heeft ook zijn beperkingen. Elektronica kan helpen om een koor verder uit te dagen en een complexere muzikale taal mogelijk te maken zonder te veel te raken aan het a-capellakarakter. De toevoeging van elektronica is eigenlijk niet meer dan een tracklist die bij de partituur komt en waarvoor aanduidingen in de partituur staan. Die opnames geven een soort van klankveld. Dat kan vrij tonig zijn, maar evengoed zeer experimenteel met ruis of andere klanken. Ze zetten een sterke sfeer neer en zijn een harmonische houvast voor het koor in moeilijkere passages. Het klinkt misschien allemaal complex, maar dat is het echt niet. Je kunt de werken ook zonder de opnames uitvoeren, maar ik zie niet goed in waarom je het niet zou doen. Vandaag de dag is het echt niet moeilijk meer voor een koor om elektronica te gebruiken. Je hebt bij wijze van spreken gewoon een smartphone nodig en twee boxen om je uitvoering dat niveau hoger te tillen. Voor mij zijn die elektronica eigenlijk ook een manier om koren meer uit hun traditionele opstelling te halen en te laten spelen met de klank in de ruimte. Veel te vaak zijn concertsettings hetzelfde, met de zangers op het podium en het publiek in de zaal, terwijl je zoveel meer met de ruimte zou kunnen spelen. Zelfs de oude Venetianen werkten vroeger al met dubbel korigheid om de klankmogelijkheden van de San Marco meer te benutten en toch blijven we terugkeren naar een traditionele opstelling. De stem is zo sonoor, het lichaam zelf een klank ruimte, vocale muziek zo fysiek. Dat kan veel meer uitgespeeld worden tijdens concerten door de ruimte meer te gebruiken. Wanneer je koormuziek schrijft, heb je dan doorgaans professionele zangers in gedachten of is je werk toegankelijk voor amateurkoren? Goh, dat hangt ervan af. Sommige werken heb ik echt geschreven voor een professioneel koor, zoals Blossomings, dat ik schreef voor de BBC Singers. Maar ik schreef en schrijf ook heel wat voor amateurkoor of een combinatie van de twee.

In mei vierden de universiteiten van Gent en Luik hun 200ste verjaardag, onder meer met een groot feestconcert. Daar voerden de koren en orkesten van de beide universiteiten het werk Antifoon van jou uit. Is dat werk specifiek voor amateurkoren geschreven? Ja, in Antifoon komen drie types amateur gezelschappen samen: harmonieorkest, symfonieorkest en koor. Antifoon is echt een monsterstuk, heel groot. Ik heb de notatie en uitvoering in dit werk op een totaal andere manier uitgedacht dan wat deze gezelschappen gewoon zijn. Eigenlijk ligt melodisch niets vast. De partituur geeft een aantal tonen of tonenreeksen, maar elke zanger zoekt zijn eigen melodie. De harmonische veranderingen liggen duidelijk vast, er zijn aanduidingen in de partituur voor dynamiek of energiesterkte, maar verder is het werk aleatorisch opgevat. Het is een gestructureerde improvisatie. De uitvoerder is tegelijk een beetje de componist. Het resultaat is een soort van weefsel dat beweegt. Dat klinkt niet evident. Het is zeker en vast niet evident in het begin. Zangers hebben tijd nodig om zichzelf te leren vertrouwen. Vertrouwen dat ze iets uit zichzelf mogen laten komen en dat wat ze doen goed is. Het samen creëren en uitvoeren geeft een gemeenschapsgevoel, maar het daagt ook de eigen verantwoordelijkheid en het eigen melodische vermogen uit. Zo leren zangers zichzelf meer ontdekken. Zorgen de orkesten dan voor houvast met transparantere partijen? Neen hoor! De orkesten krijgen hetzelfde systeem voorgeschoteld. In juni realiseren drie andere koren, Ars Vocalis, Arte Vocale en De 2de Adem de wereldpremière van jouw werk Estasi. Wat voor werk is dat? Estasi is een heel ander verhaal. Het is een soort van reductie en herwerking van een groter werk, Visioni ed Estasi, dat in 2015 werd gecreëerd tijdens de TENSO Days van het Festival van Vlaanderen Mechelen. Ik schreef de herwerking op aanvraag van de twee uitvoerende dirigenten, Maarten van Ingelgem en Diederik Glorieux, twee oud-studenten van mij. Het resulterende nieuwe werk is dubbelkorig geschreven, voor amateurkoren en elektronica. Hier is er wel een volledige notatie van alle muziek, maar het nodigt uit om ruimer na te denken over zowel de stem als de ruimte. Koren worden op verschillende plaatsen in de zaal opgesteld en beperken zich niet tot zingen, maar maken ook gebruik van spreken.

Je doceert compositie aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen en het Conservatorium van Amsterdam. Kun je daar je ervaringen doorgeven met het schrijven voor koor of het schrijven voor amateurkoor? Ik vind het heel belangrijk om als compositiedocent zoveel mogelijk de link te leggen met de praktijk, en zeker met niet-professionele uitvoerders. Componisten laten de amateurmuziekwereld vaak links liggen. Die wereld is nochtans zo groot en zo gevarieerd en biedt zoveel uitvoeringsmogelijkheden. Ze vormt tegelijk een grote uitdaging voor elke componist: je moet goed de mogelijkheden en limieten leren kennen van je potentiële uitvoerders. En als je dan zelf niet uit een koortraditie komt, is het niet gemakkelijk om haalbare én interessante muziek voor koren te schrijven. Je organiseert jaarlijks SoundMine, een zomercompositiestage van Musica (Neerpelt) voor jonge componisten.

Dat draait heel erg om het geven van rechtstreekse feedback vanuit de uitvoering, niet? SoundMine is echt mijn troetelkind. Het is heel fijn dat creatieve jonge mensen daar dingen kunnen uitproberen. Tijdens SoundMine schrijven jonge componisten een werk en krijgen daarop meteen feedback van mij en van de muzikanten. Zo kunnen ze meteen ervaren wat wel en wat helemaal niet werkt. Muziek wordt in de eerste plaats gecomponeerd om uitgevoerd te worden en daar maken we hen hier heel sterk van bewust. Muziek moet echt leven, niet mooi ingepakt en in een kast gelegd worden. Worden daar ook composities voor koor geschreven? Ja hoor en dan zingen we die samen. Vorige zomer hadden we de luxeversie van de stage, omdat we een professioneel orkest tot onze beschikking hadden. Ik ben artist in residence bij deFilharmonie (nu Antwerp Symphony

Orchestra) en dat orkest voerde tijdens de stage de nieuwe composities uit. Voor koorcomposities hebben we helaas nog niet hetzelfde kunnen doen. Die moeten we zelf zingen. Denk je dat componisten en koren er baat bij zouden hebben om nauwer met elkaar samen te werken? Absoluut. De kloof tussen componisten en uitvoerders kan zeker en vast meer overbrugd worden in het voordeel van beide. Ik geloof dat daar in de toekomst nog veel mogelijk is en dat Koor&Stem daar als tussenpersoon een belangrijke rol in kan spelen. Bedankt voor dit boeiende gesprek! ––– Lieselotte Goessens www.wimhenderickx.com

UNI DUCENTI: CONCERT 200 JAAR UGENT EN ULIÈGE Voor hun 200ste verjaardag schakelden de UGent en ULiège Wim Henderickx in om een spektakelstuk te schrijven speciaal voor de gelegenheid: Antifoon – Festival Edition. De uitvoerders? Dat waren de koren en orkesten van de universiteiten zelf. Niet minder dan 350 muzikanten samen op één podium: vier orkesten en twee koren en bovendien vier simultane dirigenten en coördinatie van Wim Henderickx. Geen gemakkelijke

klus! Het programma werd aangevuld met o.m. Whitacre, Gjeilo, Sibelius,... en werd afwisselend gedirigeerd door de betrokken dirigenten. In Bozar vond het concert plaats in aanwezigheid van de koning. ‘Het vroeg veel tijd om de nogal onconventionele partituur, met tijdsblokken vol akkoordclusters, te doorgronden, studeren en appreciëren. Als individuele muzikant klinkt je partij zeer bevreemdend. Wie het uiteindelijke resultaat in de Capitole, Forum de Liège of Bozar heeft mogen aanhoren, kan bevestigen dat de gecreëerde klankwolken verrassende

sferen oproepen. Dat was ook voor ons verrassend. Maandenlang intensief samenwerken om het gevarieerde programma van de Uni Ducenti concerten op punt te stellen, heeft de verschillende ensembles zeker dichter bij elkaar gebracht. Doorheen het proces konden we artistiek en organisatorisch ontzettend veel van elkaar leren. Het was een huzarenstukje om dit alles georganiseerd te krijgen, maar we kunnen zeer tevreden terugblikken op dit grootse avontuur!’ Simon Allosserie, bestuurslid Gents Universitair Koor

THE MAKING OF... ESTASI Op 1 mei stelden De 2de Adem Gent en Ars Vocalis Kortrijk hun deuren open voor publiek tijdens de Week van de Amateurkunsten. Je kon er getuige zijn van de eerste repetitie van Estasi met de componist himself, Wim Henderickx. Boeiend, zo’n inkijk in het repetitieproces van een bijzonder werk! ‘Als koor voor hedendaagse muziek zijn we bij De 2de Adem wel wat gewoon, maar Estasi gaf mij bij de eerste repetities een extra gevoel van vervreemding. Is dit eigenlijk koormuziek? Gebruik ik mijn stem wel juist om weer te geven wat de componist verwacht? Die verrassende ritmes, wat zou dat geven bij gelijktijdige uitvoering met de andere koorpartij? Ik ging met een onzeker gevoel naar de eerste repetitie met Wim Henderickx. Het was echter een heel positieve ervaring. Of het nu ging over opstelling in de kerk, geluidsterkte, stemgebruik,… steeds focuste Wim Henderickx op de sfeer en gevoelens die hij hoorde weerklinken. Hij vertelde ons over het emotioneel effect dat onze stemmen opriepen. Dat motiveerde ons om zelf scherper te luisteren en er nog meer gevoel in te leggen. Van donderend robuust tot diep sensueel. Geluiden die in die kerk akoestisch een extra invulling kregen. Als we bij de uitvoering dezelfde gevoelens wakker kunnen maken, dan wordt het publiek misschien wel echt extatisch!’ Ria Cabus, voorzitter De 2de Adem zondag 11 juni (creatie), 15.00 u., Sint-Pieterskerk Gent | zaterdag 17 juni, 20.30 u., O.L.V.-kerk Kortrijk

Repertoiretips VOOR GEMENGD KOOR Geistliche Chormusik Na 3 voices Advent & Weihnachten verscheen nu 3 Voices – Geistliche Chormusik bij uitgeverij Helbling. Uitgever, componist en arrangeur Lorenz Maierhofer verzamelde 266 religieuze koorwerken in zeven hoofdstukken. Daarbij krijgen de kerkelijke feesten een plaats, maar ook dankliederen of werken over vrede. Zoals steeds bundelen de Helblinguitgaven een grote waaier aan uiteenlopende composities: zes eeuwen muziek, meer dan honderd componisten, originele composities én arrangementen, gospels en spirituals, hedendaagse componisten, poparrangementen en canons. De werken zijn tamelijk eenvoudig en kunnen zowel in de liturgie als in een concert gebracht worden. Ook online is het aanbod groot: van het merendeel van de werken is er audiomateriaal verkrijgbaar. Alle stukken kun je ook afzonderlijk via e-download aankopen. Aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Easy pop chor, vol. 6 Na de eerste vijf delen Easy pop chor met hits uit de Duitstalige popmuziek en kersthits, arrangeerde Carsten Gerlitz nu zes religieuze hoogtepunten uit de gospelmuziek: Gospel goes pop! Naast bekende standards als Deep river, Down by the Riverside en Joshua fit the Battle of Jericho vind je in deze verzameling ook twee evergreens uit de jaren 60 en 70: People get ready en Lean on me. Alle arrangementen kunnen door tweestemmig vrouwenkoor of gemengd koor met weinig mannen gezongen worden. Met een eenvoudige klavierbegeleiding. Uitgegeven bij Helbling.

VOOR GELIJKE STEMMEN Rutters Visions Visions van John Rutter is een vierdelig werk voor solo viool, harp, strijkers of orgel en een tweestemmig kinderkoor (jongens en/ of meisjes) of vrouwenkoor. John Rutter schreef het werk op verzoek van de Menuhin Competition voor een concert in de Temple Church in Londen in 2016. Omdat de Temple Church zijn naam ontleent aan de tempel in Jeruzalem en het ronde schip aan het Heilige Graf daar, koos Rutter voor vier verschillende Bijbelse teksten die naar Jeruzalem verwijzen: Jeruzalem als Heilige Stad, maar ook als utopisch ideaal van hemelse vrede. Het resultaat is een prachtige partituur voor viool en gelijkstemmig koor. Op Youtube kun je deeltjes van het werk en de ideeën van John Rutter bekijken. Het werk duurt twintig minuten. Aanrader.

VOOR DE LITURGIE Vlaamse liedjes voor liturgie Dag na dag bevat zes liederen voor de liturgie, die niet gebonden zijn aan een specifieke tijd van het jaar. Het zijn toegankelijke werkjes die goed in het oor liggen en variabel ingezet kunnen worden: het boekje biedt zowel een eenstemmige als twee- of driestemmige versie van ieder lied én een orgelbegeleiding. Met werken van Luc Ponnet, Sebastiaan van Steenberge, Jos Bielen, Jo Suykerbuyk en Kris Wittevrongel. Wil je de eenstemmige liedbladen gebruiken, dan kan je die gratis downloaden via www.vclm.be.

Anthems The Oxford Book of Easy Flexible Anthems bundelt een 65-tal eenvoudige motetten voor diverse soorten kerkkoren gelijkstemmige koren, vrouwenkoren, mannenkoren, koren met weinig mannenstemmen en gemengde koren in flexibele bezetting. Bij alle werken vind je een eenvoudige klavierbegeleiding voor orgel of piano. Bijzonder praktisch dus. Voornamelijk Engelstalig. Vooraan in de bundel staat een handige lijst per kerkelijk feest. Met werken van Alan Bullard, Bob Chilcott, Cecilia McDowall, Sarah Quartel, John Rutter, Will Todd e.a. Uitgegeven bij Oxford University Press.

Doewap #5 Ben je leerkracht of ken je er één? Hou dan www.doewap.be in de gaten. Eind augustus verschijnt daar immers weer een gloednieuwe bundel vol nieuwe inspiratie voor in de klas. En deze keer introduceren we ook liedjes van buiten Europa. Zodat kinderen van hier liedjes van daar leren en andersom. Wil je met me naar... is een jazzy nummer van Mirjam de Wit op tekst van Joke van Leeuwen, Nieuwjaarsbrief is een gezongen nieuwjaarswens die de gesproken brief kan vervangen en met Laci en ik stellen we een stevig rocknummer voor dat alle stoere kinderen zal aanspreken. Met het weemoedige Ilgaz reizen we naar Turkije, Plouf tizen leert je acht woorden Berbers en Ya tiri brengt ons naar Irak. Reis mee!

VOOR KINDER- OF JEUGDKOOR Voiceworks In de reeks Voiceworks verschijnen er regelmatig interessante werkbundels. Voicelinks is een innovatieve leerbron voor iedereen die met jonge kinderen (3 tot 7 jaar) werkt. Aan de hand van 24 kinderliedjes over kleuren, het weer, reizen, feesten e.a. word je stapsgewijs begeleid om de kinderstemmen te ontwikkelen. Daarbij vind je uitvoerige didactische tips om het lied aan te leren en verder te ontwikkelen alsook een cd, aanvullende hulpmiddelen (illustraties) en aparte zang- en percussielijnen. Kortom: zoals steeds immens interessant. Uitgegeven bij Oxford University Press. Een andere aantrekkelijke bundel is Jamaican Voiceworks. Hierin vind je 23 catchy Jamaicaanse songs voor jeugdkoren, communitykoren en schoolgroepen. Opnieuw treffen we een grote diversiteit aan in het repertoire: onbekende pareltjes en traditionals naast klassieke pop hits, reggae en ska. Net zoals bij Voicelinks kun je rekenen op repetitietips, cd’s en toegankelijke pianobegeleidingen. Uitgegeven bij Oxford University Press.

CREATIES TIJDENS KINDER KOORDAGEN WETTEREN

Prachtig toch, een hele week zingen met enthousiaste kinderen en tegelijkertijd nieuw koorrepertoire lanceren. Dat gebeurt er ieder jaar tijdens de kinderkoordagen in Wetteren. We blikken terug op de creaties.

Huggy Beertje Van Erika Budai zongen de kinderen Huggy Beertje, een fijn lied met een refrein dat meteen blijft hangen. Het werkje zit vol

afwisseling: de stroofjes schrijft Budai in een dansante 6/8, het refrein in een vlottere viertelsmaat. Hier en daar last de componiste dialoog in, tweestemmigheid of woodblocks. De kinderen mogen ook klappen. Verkrijgbaar bij Euprint en binnenkort aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Kooitje Van Cees Buddingh kennen we meestal Blauwbilgorgel, een absurd gedicht vol neologismen en alliteraties. Met zijn poëzie van het alledaagse brengt de dichter de lach in de poëzie. Humor en ernst staan dicht bij elkaar en zorgen voor levenswijsheid. Zo ook in Kooitje. De dichter somt een resem vogelsoorten op die mooi zouden passen in een kooitje. Zelfs een bosje wortelen staat mooi in een kooitje, vindt hij. Toch? Componist Hans Helsen vertaalt die dichterlijke opsomming in ingetogen legatolijnen. Hij laat het thema een aantal keren weerklinken in verschillende toonaarden, steeds in mineur. Tussendoor imiteert de piano het gekwetter van de vogels. Tot de verlossende majeurtoonaard ingeschakeld wordt voor de ontknoping en de kinderen uit volle borst mogen zingen, want: ‘het allermooiste is een kooitje met .... niets erin’. Ah ja, natuurlijk! Het vergt wat concentratie van de kinderen, maar het resultaat is ontwapenend. Verkrijgbaar bij Euprint en binnenkort aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Ahoy! Waarover droom je als je samen met je vrienden in een bootje op zee ronddobbert? De één wil een stoere kapitein zijn, de ander hoopt op een eiland vol palmbomen, een derde droomt van een meermin. Daarover vertelt Reine De Pelseneer in haar gedicht Ahoy! De vierde vriend, de ik-figuur, droomt van de dag zoals hij is. Van een boot met al zijn vrienden en een zee vol vis, heel gewoon. Sebastiaan van Steenberge zette het verhaal om in een heerlijk kinderkoorwerk. Het deinen van de golven, de stuwing en het dromerige zijn hoorbaar in het koor en de pianobegeleiding. Het refrein gaat soms aardig de hoogte in; de hoge noten zitten echter mooi ingebed in de melodielijn. Hiermee pak je je publiek in. Verkrijgbaar bij Euprint en binnenkort aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem.

Nieuwe partituren

NEGROSPIRITUALS:

HELENDE VOLKSMUZIEK

Deze partituren kan je downloaden op www.koorklank.be om zelf af te drukken of om op je tablet te gebruiken.

Heel wat koren laten zich graag eens verleiden tot de uitvoering van negrospirituals tijdens een concert. Met hun aanstekelijke ritme of pakkende melodieën weten ze vele zangers en luisteraars te bekoren. Hun spirituele achtergrond met verwijzingen naar het Oude Testament maakt ze bovendien ook bruikbaar in de liturgie. Er is tegenwoordig een schat aan koorbewerkingen beschikbaar van de oorspronkelijk mondeling overgeleverde slavenliederen. Overigens niet te verwarren met de later gecomponeerde gospels. Weet je niet hoe de weg te vinden naar goede bewerkingen, dan is Negrospirituals. Helende volksmuziek zeker een goede gids, uitgegeven bij uitgeverij Averbode.

KYRIE UIT TOVENAAR MISSA BREVIS II Jan Moeyaert (°1981) is organist, pianist, zanger, musicoloog en componist. In 2000 werd hij laureaat van de Aquariuscompositiewedstrijd voor jongeren. Sindsdien schrijft hij vooral koorwerken voor het Brussels Chamber Choir, met occasionele opdrachten daarbuiten (o.a. Duitsland en Armenië). Zijn muziek werd reeds uitgevoerd in Engeland, Italië en Nederland. Het Kyrie uit de Missa Brevis II werd geschreven voor het koor van zijn vader. Het klinkt vertrouwd tonaal en integreert toch hedendaagse elementen. De muziek en de aanwijzingen van de componist ondersteunen volledig de intentie van het gebed in de liturgie. De partituur is vrij eenvoudig, maar kent ook uitdagende passages. Door het trage tempo zijn ademsteun, homogene klinkers en onderhouden spanning belangrijk. Een goede stemoefening! Het werk is bruikbaar in de liturgie en tijdens concerten. Op www.koorklank.be vind je het Kyrie terug met didactische tips. Het vervolg van de mis kun je verkrijgenMissa via de componist. Brevis II

Maurice Verniers, medewerker van Koor&Stem Oost-Vlaanderen, schreef met dit boek een handige wegwijzer door vijftig negrospirituals. ‘Ain’a-that good news!’ Het boek bevat geen partituren, maar wel korte beschrijvingen van de tekst, inhoudelijke referenties en muziek van de liederen, alfabetisch gerangschikt. Bovendien geeft het boek een korte geschiedenis van de slavernij en gaat Verniers zo dieper in op de context waarin de negrospirituals ontstonden, de manier waarop zij in nauw verband stonden met het slavenwerk en het geloof van de slaven. Ook interessant zijn hoofdstukjes over de muzikale eigenheid en genres van negrospirituals, over hun teksten en taal of over bewerkers en uitgaves.

1. Kyrie Jan Moeyaert

Dit is geen wetenschappelijke verhandeling, maar een toegankelijk boek voor eenieder die wil kennismaken met het genre. Een handig instrument voor dirigenten op zoek naar interessante muziek voor een programma met negrospirituals, maar zeker ook ideaal voor koren die informatie zoeken voor hun programmaboekje. Beschikbaar in de bibliotheek van Koor&Stem.

Lento q = 56

° 4 S & b4

∑

j œ™ œ œ œ ˙

Ky - ri - e

4 & b4 Ó

œ Œ ˙

˙ son

˙ -

4 & b4 Ó ‹

? 4Ó ¢ b4

e - lei -

œ œ œ œ ˙

œ Œ Ó

ri - e

e - lei -

œ œ œ œ ˙

Œ Ó

œ œ œ œ œ œ ˙

ri - e

e - lei -

son

ri - e

j œ ™ œ œ œ œ bœ ˙

son

e - lei -

j œ™ œ œ œ ˙ Ky - ri - e

œ Œ Ó

œ Œ ˙™

e - lei - son

Ky - ri - e

son

œ œ œ œ ˙ -

e - lei -

j œ™ œ œ œ ˙

Ky - ri - e

e - lei -

son

e - lei

˙™ -

son.

œ œ œbœ œ ˙ ™ e

e - lei -

&b œ œ ˙ ‹ e e - lei

son.

˙™ -

son.

œ œ œ ˙

Chri-ste

e - lei - son

Chri-ste

e - lei - son

Chri-ste

e - lei -

son

œ œ ˙

Chri - ste e - lei - son

œ ˙

œ œ œ ˙

œ ˙

œ œ œ ˙

Chri-ste

e - lei - son

Chri-ste

e - lei - son

j œ Œ œ™ œ Ky - ri -

j œ Œ œ™ œ

son

œ ˙

˙ œ œ œ œ œ

j œ™ œ

œ œ œ ˙

œ ˙

Ky - ri -

son

œ ˙

ri -

Più animato 8

° bœ œ ˙ &

œ -

Ky - ri -

Chri - ste

Jozef Sercu (°1974) is van vele markten thuis. Als muziekpedagoog en muziektherapeut geeft hij workshops voor (jonge) kinderen, volwassenen, leerkrachten, professionele zangers. Als docent muzische vorming lerarenopleiding lager onderwijs is hij verbonden aan de hogeschool Vives in Torhout en Brugge. Destijds richtte hij het wereldkoor Karibu in Gent op en was er dirigent. Ondertussen startte hij een nieuw koor (Eigen)zinnig. Voor het kinderkoor Vivo! onder leiding van Heidi De Caluwe schrijft hij regelmatig kinderkoorliederen. Zo kwamen we Tovenaar op het spoor tijdens het Korenfestival in Kontich waar Vivo! enthousiast concerteerde. Tovenaar is een swingend kinderlied met een vrolijke melodie en dito pianobegeleiding. Aan het begin en het einde schrijft Sercu eenvoudige meerstemmigheid, het middendeel blijft eenstemmig. Inclusief toverspreuk voor een betere wereld. Ideaal voor de doelgroep.

Van feitelijke vereniging naar vzw? De meerderheid van de koren in Vlaanderen zijn feitelijke verenigingen. Die koren zijn namelijk vaak gegroeid uit persoonlijk initiatief van enthousiaste zangers. Wanneer de vereniging groeit, vragen sommige vrijwilligers zich af of dit statuut hun voldoende bescherming biedt. Dat is vaak het moment waarop de vraag wordt gesteld of de feitelijke vereniging niet zou omschakelen naar een vzw-statuut.

In een feitelijke vereniging zijn alle vrijwilligers, niet enkel bestuursleden, maar ook zangers, persoonlijk aansprakelijk voor de werking van het koor. Die aansprakelijkheid wordt doorgaans opgevangen door voor 20 alle zangers in het koor een verzekering voor burgerlijke aansprakelijkheid en een persoonlijke ongevallenverzekering af te sluiten. Zo’n verzekering biedt echter geen bescherming tegen persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuursleden. Dat is wel zo in een vzw. In een vzw genieten leden en bestuursleden de bescherming die dat statuut hun geeft. Er zijn echter nog enkele andere zaken die bij koren kunnen leiden tot een omschakeling, zoals het aangaan van belangrijke contracten met andere partijen, groeiende financiële middelen, het verwerven van onroerende goederen (bv. het aankopen van een repetitieruimte),... Heb je besloten om te schakelen van een feitelijke vereniging naar een vzw, dan kun je alle formele vereisten makkelijk online vinden op de website van het Vlaams studie- en documentatiecentrum voor vzw’s (www.vsdc.be), op de website van het Kunstenloket (www.kunstenloket.be) of op de website van Poppunt (kijk onder ‘advies’). Tip: houd de statuten zo eenvoudig mogelijk. Neem alleen die bepalingen op die volgens de vzw-wetgeving noodzakelijk zijn. De andere bepalingen kun je het beste opnemen in een huishoudelijk reglement.

De overschakeling van een feitelijke vereniging naar een vzw is een belangrijk moment voor je koor. Je koor kan dit moment het best aangrijpen om vragen te stellen over de huidige werking en om vooruit te blikken naar de toekomst. Denk bijvoorbeeld goed na over de formulering van de doelstellingen van je koor. Formuleer die heel zorgvuldig, maar ruim genoeg, zodat je koor een brede waaier van activiteiten kan organiseren. Verder is het vooral belangrijk na te denken over de besluitvorming in het koor en de positie van dirigent hierin. Een belangrijk onderscheid is dat tussen gewone koorleden, leden van de algemene vergadering en leden van de raad van bestuur.

ALGEMENE VERGADERING De algemene vergadering denkt na over de werking en toekomst van het koor. Dat is een belangrijke manier om de leden te betrekken bij de koorwerking. Het is echter niet nodig alle koorleden lid te maken van de algemene vergadering. Je kunt dat beperken tot actievere leden. Of misschien wil je mensen van buitenaf vragen toe te treden om het draagvlak van je koor te verhogen?

RAAD VAN BESTUUR De raad van bestuur zet beleidsvisies om in concrete acties. Leden van de raad van bestuur worden verkozen en benoemd door de algemene vergadering van de vzw, maar het bestuur kan zelf beslissen over de verdeling van de functies. Voor de oprichting van een vzw hoef je slechts met drie te zijn (voorzitter, secretaris, penningmeester), maar zorg er toch liever voor dat je een stevige bestuurlijke

werking hebt voordat je de stap zet. Vijf tot acht bestuursleden is ruim voldoende om de werking van je koor actief te volgen. Houd er daarbij rekening mee dat er in je bestuur een grote diversiteit aan kennis, ervaring en competenties aanwezig is.

EN DE DIRIGENT? Een belangrijk deel van de voorbereiding naar de oprichting van een vzw is het nadenken over de vraag wat de positie is van de dirigent in de besluitvorming: is hij lid van de algemene vergadering? Lid van de raad van bestuur? Het kan interessant zijn de artistieke en organisatorische werking van het koor van elkaar gescheiden te houden en de dirigent de verantwoordelijkheid over de artistieke werking te geven. Maar je kunt ook het bestuur verantwoordelijk stellen voor de artistieke werking en de dirigent de mogelijkheid geven toe te treden tot het bestuur. Voor een gezonde koorwerking is het echter aan te raden dat er altijd voldoende ledeninspraak wordt gegarandeerd in de algehele werking. ––– Koenraad De Meulder

AGENDA JUNI 2017

JULI 2017 3 - 7 JUL | Gent

Zinge-Zange-ZON!

Vijfdaagse vakantie-zingweek voor kinderen van 8 tot 12 jaar, o.l.v. Annelies De Kimpe. Zonnige zang wordt er afgewisseld met spel en ontspanning en op vrijdag 7 juli sluiten de kinderen de week af met een slotconcertje in bijzijn van familie en vrienden. Sint-Bavo Instituut Gent | marleen.moortgat@koorenstem.be, 09 2202484 | www.koorenstem.be

10 - 15 AUG | Tongeren

Koorstage Alden Biesen

Tijdens de Internationale Zomeracademie Alden Biesen kun je een koorstage volgen met repertoire van barok tot hedendaags, a capella en met instrumentale begeleiding. Dit jaar met docenten Bart Naessens, Jan Peeters en Marina Smolders. www.organum-aldenbiesen.be

12 & 19 JUN | Hasselt

Inspiratiemoment eenstemmige liturgische muziek

Inspiratievolle avond voor cantors of dirigenten van parochiekoren. De nadruk ligt op het selecteren en dirigeren van eenstemmige muziek voor gebedsdiensten en eucharistie, met aandacht voor de samenhang tussen muziek en liturgie. 20.00-22.00 u. | Pastoraal Informatie Centrum Hasselt, Tulpinstraat 75 | www.koorenstem.be/liturgisch

24 JUN | Antwerpen

Utopia – Belgian hand made polyphony

Op zaterdag 24 juni organiseert Utopia (Belgisch ensemble dat zich toelegt op vocale polyfonie) een eerste editie van de Utopia festivaldag in en rond de Sint-Pauluskerk in Antwerpen. Het thema van deze editie is Vrijheid. Met o.m. concerten van het Eburon Quintet, het Antwerps Barokorkest en Utopia & Bart Rodyns, een debat met vooraanstaande opiniemakers, een gidstoer, fototentoonstelling, kortfilm, en veel meer. Sint-Pauluskerk Antwerpen, 14.30 u. | www.utopiafestivaldag.be

NA DE ZOMER 1 OKT | Lier

Start opleiding Zingen met Kinderen Ook tijdens het schooljaar 2017-2018 kun je weer de opleiding Zingen met Kinderen volgen. De opleiding richt zich tot iedereen die kinderen op een kwaliteitsvolle manier wil leren zingen: studenten in de lerarenopleiding, leerkrachten in het kleuter- of basisonderwijs, leerkrachten AMV uit het Deeltijds Kunstonderwijs, dirigenten van kinderkoren, enz. Iedereen is welkom, maar je moet wel beschikken over een basiskennis notenleer. Je leert er spelenderwijs en efficiënt een lied aanleren, luisteren, repertoire ontdekken, kinderen muzikaal uitdagen en je werkt er aan je eigen slagtechniek,... Maar bovenal leer je het vocale talent in kinderen wakker te maken, je leer hèn luisteren en écht samen zingen! Daar draait het allemaal om in deze opleiding.

Opleiding van Koor&Stem i.s.m. de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans te Lier | Meer info op www.koorenstem.be | erik.demarbaix@koorenstem.be

6-8 OKT Maasmechelen

Internationale Koorwedstrijd Vlaanderen (IKV)

14de editie van de internationale koorwedstrijd in Maasmechelen, voor gemengde en gelijkstemmige koren. 8 – 16 JUL | Brugge

20 jaar Zomerweek Kooracademie Brugge

Dit jaar is er een feestelijke editie van de Zomerweek van de Kooracademie! Reeds 20 jaar trekken zangers en dirigenten in de zomer naar Brugge voor een intensief weekje vol zangateliers, stemvorming en een mooi slotconcert. Speciaal voor de 20e Zomerweek schreef Michaël Vancraeynest een nieuw werk, Music to hear. Daarnaast staat ook werk van Mozart, Gjeilo, Howells en anderen op het programma. Sarah Peire zorgt voor dagelijkse stemvorming. Ludo Claesen en Jan Vuye staan in voor de dirigentenateliers, terwijl Patrick Peire en Ignace Thevelein de koorateliers verzorgen. kerk van de Kapucijnen, Boeveriestraat 18, Bruggeú www.kooracademiebrugge.be/zomerweek

www.ikv-maasmechelen.be

20 – 22 OKT | Brugge

Weekend introductie Polyfonie

Polyfonieweekend van Kooracademie Brugge, met een boeiende mix tussen zingen en luisteren. Ignace Thevelein begeleidt de zangers doorheen de boeiende muziek en geeft tips over interpretatie, uitvoering en stemcoaching, bijgestaan door musicoloog Simon Van Damme. Op zaterdag is er een masterclass met bariton Lieven Termont, specialist oude muziek. ’t Koorhuis, Boeveriestraat 41, Brugge | www.kooracademiebrugge.be

Zingen in een koor

22 OKT | Roeselare

Koor&Stem West-Vlaanderen organiseert op 22 oktober een grote korenontmoeting. Een ideale gelegenheid voor WestVlaamse koren om kennis te maken met nieuw repertoire én met koren uit de regio! Place to be? Roeselare! Alle koren en zangers uit West-Vlaanderen én daarbuiten zijn op die datum de hele dag welkom in Roeselare om deel te nemen aan de gezamenlijke zangmomenten en workshops. Het begint al ’s morgens met een gezamenlijke uitvoering van de Deutsche Messe (Schubert) en Cantique de Jean Racine (Fauré) tijdens de hoogmis in de Sint-Michielskerk. Na de middag zijn er workshops met allerlei repertoire, te kiezen naar eigen smaak. Tom Johnson

neemt de jongeren onder de arm, Johan De Lombaert laat je proeven van close harmony en met Michel Vangheluwe van Ishtar huppel je door de meerstemmige folkmuziek. Polyfoniespecialiste Inge Bollaert is er voor de meer ervaren liefhebbers van oude muziek, Wim Verdonck brengt eenvoudige meerstemmige muziek van Veljo Tormis mee, met Jan Vuye kies je voor iets uitdagender repertoire van o.a. Arvo Pärt en Kurt Bikkembergs. Met Bart Naessens ben je in het goede gezelschap van Mendelssohn, Fauré en Lauridsen. Je vindt er zeker jouw meug! Ann Sarre, west-vlaanderen@koorenstem.be, 0474 28 79 96 | www.koorenstemwestvlaanderen.be

02 Neem je tijd om je blad te draaien.

Ragazzi e ragazze: cantate! Jongerenweekend krijgt Italiaans dirigent Het Koorweekend voor Jongeren in Wetteren is hét evenement voor zingende jongeren tussen 14 en 26 jaar oud. Een weekendje zingen op niveau, met meer dan honderd gelijkgestemden, spetterend

en uitdagend repertoire en een uitstekende sfeer. Het weekend is voor gemengde stemmen, dus een speciale oproep aan gemengde jeugdkoren en aan alle jonge tenoren en bassen! Voor deze editie van het Koorweekend voor Jongeren van Koor&Stem Gent konden we naast de Vlaamse dirigente Marleen De Boo ook de gerenommeerde Italiaanse dirigent en componist Alessandro Cadario strikken. Marleen De Boo is docent in het postgraduaat kinderen jeugdkoordirectie en dirigente van de Waelrantkoren. Cadario leidde voor Europa Cantat enkele felgesmaakte ateliers met een mix van koorstijlen. Hij schrijft composities en arrangementen van popsongs die wereldwijd worden uitgevoerd, en werkt met prestigieuze orkesten en koren zoals het Coro di voci bianche del Teatro alla scala of het Eurochoir. Vanuit hun grote ervaring met zingende jongeren staan ze beiden garant voor een vlotte dynamische aanpak en een gevarieerd internationaal koorprogramma. Zaterdag 4 november 9.15 u. - zondag 5 november 17.00 u | Instituut Mariagaard, Oosterzelesteenweg 80, Wetteren (Massemen) | Koor&Stem Gent, 09 220 24 84,

de 10 geboden 01 Zing hetzelfde lied als je collega’s.

4 – 5 NOV | Wetteren

©Sarah Wouters

Zingen is een feest!

marleen.moortgat@koorenstem.be | www.koorenstem.be

Stop aan het einde van de eerste strofe en overleg met je buren of nu de tweede of de vijfde strofe moet worden gezongen. De dirigent zal dit heel erg appreciëren.

Heb je een valse noot gezongen? Werp dan een boze blik naar de persoon links of rechts van je.

Als iedereen zich vergist behalve jij, dan zijn die anderen allemaal fout.

Een moeilijke passage? Vertraag. Een gemakkelijke passage? Versnel. Alles zal wel samenkomen in de slotmaat.

Verloren gelopen in je partituur? Roep luidop: “We zijn met een halve toon gezakt!”

Moet het hele koor stoppen met zingen door jouw fout? Leg gedetailleerd uit wat de oorzaken waren van je vergissing. Iedereen zal heel geïnteresseerd luisteren.

Een zacht gezongen valse noot is een valse noot. Een valse noot gezongen met autoriteit is een interpretatie.

Als iedereen gestopt is met zingen, hoef je de noten die op jouw partituur nog resten, niet meer te zingen. ––– Heggekoor Poederlee

Koor zkt dirigent Wuustwezel

Deurne

Wij zijn een koninklijk vierstemmig profaan koor, opgericht in 1965. Amusa is een gezellige groep met 23 enthousiaste koorleden en veelzijdig repertoire. We repeteren op woensdagavond van 20.00 - 22.00 u. in het dienstencentrum van Wuustwezel.

Wij zijn een 30-jarig vrijzinnig gemengd meerstemmig zangkoor en zoeken dringend een nieuwe dirigent. Wij repeteren elke maandagavond in Ons Huis in Deurne

KOOR AMUSA

dette.michielsen@skynet.be

Mol-Millegem

ADOCANTO (JONGEREN) EN LUNA VERDE (DAMES) Wij zijn dringend op zoek naar een nieuwe dirigent(e) voor onze koren Adocanto, jongerenkoor, en Luna Verde, dameskoor. Beide koren zijn relatief jong. Adocanto bestaat acht jaar en repeteert op zondagvoormiddag of zaterdagavond. Luna Verde bestaat twaalf jaar, werd op de provinciale koortornooien in eerste afdeling ingedeeld met onderscheiding en repeteert vrijdagavond. We zingen zowel klassiek als modern. www.jomiko.be | Paul Vanhoof, 0497/46.97.89

VRIJZINNIG KOOR DE RAM

pros.vanloo@telenet.be, 0479/280368

Burst

SINGHET VROO

Oostrozebeke

KINDER- EN JEUGDKOOR CREDO Enthousiaste bende jong zanggeweld zoekt dirigent! Wij zingen momenteel in drie koorgroepen per leeftijd (3e kleuter-3e leerjaar, 4e leerjaar-6e leerjaar, vanaf het 1e middelbaar). Momenteel repeteren alle koorgroepen op vrijdagavond in het ontmoetingscentrum van Oostrozebeke. Alles (repetitiemoment, repertoire, opdeling van de groepen, vergoeding,…) is bespreekbaar. Neem contact op als je interesse hebt in een of meerdere van de koorgroepen. lies.decock@telenet.be, 0473 864217.

Wij zoeken een dirigent die ons muzikaal (liefst met de piano) kan begeleiden. Iemand die zich volledig voor ons koor kan engageren, bijvoorbeeld op kerkelijke feestdagen maar ook iemand die de tijd voorziet om jaarlijks samen met het koor een concert voor te bereiden. johan.goossens10@telenet.be

Opglabbeek

KINDER- EN JEUGDKOOR DE TOVERNOTEN

De Tovernoten is dringend op zoek naar een nieuwe enthousiaste dirigent. Wij repeteren elke woensdagavond (behalve in de schoolvakanties). Ben jij een muzikale duizendpoot en ben je op zoek naar een enthousiaste groep kinderen en jongeren om mee te werken? Heb je de nodige kennis en inzichten in het koorgebeuren, dan is dit wellicht iets voor jou. jetjefraussen@skynet.be

Colofon Stemband magazine #12 juni – juli – augustus (eind-)redactie: Lieselotte Goessens, Marianne van Scherpenzeel Verschijnt vier keer per jaar / Oplage: 3.000 exemplaren Uitgave: Koor&Stem vzw / Coördinatie: Lieselotte Goessens Werkten mee aan dit nummer: Peter Maus, Koenraad de Meulder, Waldo Geuns, Liesbeth Segers, Mirek Cerny

Abonnement: Binnenland: €25 / Buitenland: €35 Bij Koor&Stem aangesloten koren krijgen 3 gratis abonnementen. Volg ons via Facebook en Twitter www.facebook.com/koorenstemvzw www.twitter.com/koorenstem

Koor&Stem vzw is de organisatie voor vocale muziek in Vlaanderen. Koor&Stem ondersteunt iedereen die graag zingt, brengt zingende mensen samen en promoot koorwerking in Vlaanderen. Onze initiatieven helpen je om beter te zingen en om dat met nog meer plezier te doen. www.koorenstem.be

Coverfoto: © Karel De Puysseleir Vormgeving: apple-n.be / brand-ink.be / Druk: Vanderpoorten Redactieadres stemband@koorenstem.be www.koorenstem.be/tijdschrift +32 (0)3 237 96 43 Zirkstraat 36 2000 Antwerpen

Koorklank is een online platform van Koor&Stem vzw met nieuws en inspiratie voor dirigenten en koren, partituren te downloaden, repertoiretips en véél muziek. www.koorklank.be

THE TALLIS SCHOLARS COLLEGIUM VOCALE GENT VOX LUMINIS LE CONCERT SPIRITUEL CAPPELLA MEDITERRANEA CHRISTIANE KARG THE SIXTEEN PSALLENTES DIETRICH HENSCHEL HUELGAS ENSEMBLE VLAAMS RADIO KOOR CURRENDE

Info & tickets: +32 70 22 33 02 concertgebouw.be In&Uit: ‘t Zand 34, Brugge

NIET ZOMAAR EEN NIEUW SEIZOEN