Stemband 22 web by Koor&Stem vzw

P.B. /P.P. 2/111 3000 LEUVEN MAIL P802021. AFGIFTEKANTOOR 3000 LEUVEN MAIL

V.U. Koenraad De Meulder, Zirkstraat 36, B-2000 Antwerpen © Cover: Europa Cantat XIX Pécs 2015 © Carine van Gerven

stemband #22 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM VZW JAARGANG 12, 06 > 10 2014, NR 22

/// GENRE

INHOUD 2 EDITORIAAL Het en-en-verhaal 4 EUROPA CANTAT FESTIVAL Interview Jan Schumacher 8 BEVRAGING Vormt koorcoaching het koor of de dirigent? 10 Musica Sacra International 2014 12 AAN DE SLAG • • • •

Sing this song Johan Thaens Laudate Dominum Sebastiaan Van Steenberghe Hine ma tov Marc Van den Broeck Wij reizen om te zingen

16 DE ZANGER ALS PRIJSBEEST 17 REPERTOIRENIEUWS

Het en-enHet zal je misschien verwonderen maar het is intussen meer dan 5 jaar geleden dat het tijdschrift Stemband en de Koorkrant voor het eerst verschenen in hun huidige vorm. 5 jaar is een eeuwigheid op communicatiegebied, tijd dus om het profiel van het blad scherp te stellen en een aantal wijzigingen door te voeren om jullie nog beter te kunnen informeren over zang en koorwereld. Koor&Stem wil in de toekomst ook meer inzetten op online-communicatie, waarbij het delen van kennis en ervaring via het internet meer centraal zal komen te staan.

20 CD 23 CD KORT

Vooraleer we de toekomst bekijken, willen we even terugblikken op het schitterende werk van de redactie van het tijdschrift Stemband. De redactieleden hebben op een heel diverse en creatieve manier de boeiende werking van de koorwereld gevolgd en beschreven in Stemband en in De Koorkrant. Het past hier om alle leden van de redactie en alle medewerkers te bedanken voor het geleverde werk.

EEN TERUGBLIK De redactie ging op bezoek bij dirigenten, gaf beschouwingen bij de programmatie vocale muziek in culturele instellingen en ging na hoe het Deeltijds Kunstonderwijs omgaat met vocale cultuur. Jan De Wilde bijvoorbeeld schreef een boeiende reeks met bijdragen over de geschiedenis van het koorleven in

2 // STEMBAND

Vlaanderen. De redactie liet een groot aantal gepassioneerde dirigenten, componisten en zangers aan het woord over zingen en besprak een stapel nieuwe cd’s, publicaties en partituren. In de aanloop tot het eerste Kinderkorenfestival (Bornem, 2012) kwam er een themanummer uit rond zingen met kinderen. Het themanummer over Vlaamse koormuziek werd vertaald naar het Engels en internationaal verspreid. De redactie ging ook niet voorbij aan onderwerpen die wat moeilijker liggen en publiceerde in Stemband een artikelenreeks over inclusie van mensen met een beperking. In de rubriek Aan slag vonden dirigenten besprekingen van nieuwe koorwerkjes met daarbij een aantal interessante didactische tips. Bestuursleden lazen hier informatie over juridische, zakelijke

/// EDITORIAAL

verhaal en organisatorische aspecten van de koorwerking. Uiteraard mocht ook humor niet ontbreken in het tijdschrift. Vic Nees schreef in elke editie van Stemband een eigen column waarin hij heel speels, creatief en inventief stilstond bij de wereld die hij door en door kende. Samen met Stemband verschenen ook de Koorpagina’s van Koor&Stem, een prachtig instrument om het werk van jonge componisten dichter bij de koorwereld te brengen. Sommige composities konden via die weg uitgroeien tot bestsellers, andere werkjes werden interessant studiemateriaal of dienden gewoon als een eerste visitekaartje van een jonge componist. De Koorkrant volgde de actualiteit in het koorleven nauwgezet op en maakte promotie voor projecten, workshops en cursussen van Koor&Stem en haar provinciale afdelingen. De krant werd een kleurrijk pallet die de veelzijdigheid van het koorleven uitvoerig beschreef.

TIJDSCHRIFT VOOR BREED PUBLIEK In de nieuwe aanpak die Koor&Stem vanaf oktober 2014 lanceert, wil de redactie Stemband nog meer laten uitgroeien tot de spiegel van het koorleven. Stemband en Koorkrant worden versmolten tot één magazine waarin actualiteit, beschouwing en kritische reflectie een plaats krijgen. De redactie past de inhoud, de schrijfstijl en de vormgeving aan zodat het magazine een breed geïnteresseerd publiek kan aanspreken.

EEN NIEUW DIGITAAL PLATFORM De informatie voor dirigenten en geïnteresseerden zal in de toekomst terug te vinden zijn op een gloednieuw digitaal artistiek platform, een plek voor inspiratie, ontmoeting en informatie over koormuziek. Nieuwe composities zullen op dit platform in digitale vorm beschikbaar gesteld worden samen met didactische tips, videofilmpjes en luistervoorbeelden. De digitale omgeving nodigt dirigenten uit om hier samen met de zangers actief mee aan de slag te gaan. Het platform versterkt de community van dirigenten door hen kennis en ervaring te laten uitwisselen. Voorstellingen van nieuwe koorwerken, ervaringen met de voorbereiding van koorwerken, reacties van het publiek op gerealiseerde concerten, vragen rond repertoire: het zijn allemaal onderwerpen waarover dirigenten in een digitale omgeving van gedachten kunnen wisselen. Tenslotte wil het digitaal platform ook een plek zijn waar dirigenten, componisten en geïnteresseerden nieuws kunnen vinden over hun passie: besprekingen van nieuwe cd’s en koorwerken, profielen van componisten, een playlist, interviews, artikels, boeken, enz. Koor&Stem zal via dit platform ook artistiek advies verstrekken aan de aangesloten koren.

NAJAAR 2014 Stemband en Koorkrant worden één

Online kennis en ervaringen uitwisselen

Community rond koorrepertoire

Koorpagina’s digitaal ter beschikking

Luistervoorbeelden, didactische tips, componisteninfo en nieuws van de bib

// KOENRAAD DE MEULDER, Directeur Koor&Stem

In deze communicatieaanpak staat wisselwerking centraal, op alle niveaus van de koorwereld. We zijn er ons van bewust dat we ontzettend veel van elkaar te leren hebben en dat we onze ervaring met koorzang of samen zingen met elkaar moeten delen. We hopen dat dirigenten, componisten en geïnteresseerde zangers actief gebruik zullen maken en hun stem zullen laten horen op dit nieuwe platform. Zo krijgt het een grote meerwaarde voor ons allemaal. ^

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 3

/// INTERVIEW

l a v i t s e F t a Cant

a p o r u 5 E 1 0 2 s Péc ma c Jan Schu

he r

s. Het écs plaat P l a iv t s t at Fe n nu ropa Can en worde u m E a t n e e h t n t s d ingen va r, de eer a v 2 0 15 v i n a ij n r k l a h e v c s r n i e n an line i ndeels In de zom e Europe aan de on d ekt g rote g e n s t a s u v t a s r e u m t ie. 5 aug orzit prog ram commiss n va na f 1 r, v icevo k e e h ie d c r z a e u e m m ic u e un tste an d n S ch gecomm pa’s g roo orzitter v ak met Ja o r o r p v u s n E d e n n t a a a v mb Cant at ie st art . Ste – Europa rog ramm p n e io d t a i m c o s so acht en. Choral A nde opdr f te rond a ie t e o n e b e m d e cht kooreven Hem wa

4 // STEMBAND

/// JAN SCHUMACHER

¬ Wat is je band met de Vlaamse koorwereld? De laatste jaren heb ik nauwe contacten opgebouwd met de Vlaamse koorwereld. In 2007 won mijn mannenensemble Camerata Musica Limburg de eerste prijs op de Internationale Koorwedstrijd in Maasmechelen in de categorie mannenkoren. Daarna kwam de vraag om te jureren bij Koor van het Jaar, een wedstrijd van hoog niveau waar ik erg fijne herinneringen aan overhoud. De laatste jaren heb ik ook uitstekend samengewerkt met Kurt Bikkembergs, die voor Camerata Musica Limburg twee fantastische werken geschreven heeft. Later hebben we samen een cd opgenomen met werken van Vlaamse componisten voor mannenstemmen: werken van Bikkembergs, Coryn, Nees, van Ingelgem, Tas en Sommereyns. Vlaanderen heeft een indrukwekkend aantal uitstekende hedendaagse koorcomponisten; volgens mij is dat uniek in Europa. Mijn allereerste kennismaking met Vlaamse koormuziek was echter als kind, toen we met de Limburger Domsingknaben een compositie van Vic Nees zongen. ¬ Hoe ben je bij de Europese koorfederatie terechtgekomen? Ik heb de European Choral Association – Europa Cantat leren kennen toen ik deelnam aan een cursus voor jonge koordirigenten. Later leidde ik de muziekcommissie bij het Europa Cantat Festival van Mainz in 2006 en was ik lid van het jeugdcomité. De organisatie geeft je de unieke kans om heel wat internationale contacten te leggen, vele collega’s te ontmoeten en interessante muziek te leren kennen. Bovendien spreekt de historische achtergrond van Europa Cantat me aan: vrede brengen en bewaren door middel van de kracht van muziek en het samen zingen.

STIL JE MUZIEKHONGER IN HONGARIJE! De volgende editie van het Europa Cantat Festival is een absolute must voor elke koorliefhebber. Het festival vindt voor de tweede keer plaats in het mediterrane Pécs, Hongarije. Europa Cantat is een internationaal zangfestival waar je meer dan 3000 zangers en dirigenten, componisten en koormanagers uit alle hoeken van Europa en daarbuiten kunt ontmoeten. Europa Cantat nodigt iedereen uit die graag zingt: van beginners tot gevorderde zangers, zowel koren als individuen. Bij Europa Cantat gaat het niet om competitie, maar om het plezier van elkaar te ontmoeten en samen te zingen, nieuw repertoire en nieuwe technieken te leren en samen te werken met vooraanstaande dirigenten van over de hele wereld.

EUROPA CANTAT PÉCS 2015 GEEFT JE DE KANS OM ×× te kiezen uit ruim 55 workshops ×× verschillende stijlen en repertoires te ontdekken ×× alle vocale genres te zingen en te beluisteren: klassiek, folk, jazz, musical, opera en vocale popmuziek ×× veel bij te leren en samen te werken met enkele toonaangevende koordirigenten ×× te zingen op een niveau dat het best bij je past ×× inspiratie op te doen als koordirigent of componist ×× deel te nemen aan YEMP, een training-on-the-job voor jonge managers ×× samen met alle deelnemers en bezoekers mee te doen met het dagelijkse open singing ×× je kinderen mee te brengen en ze te laten deelnemen aan bijzondere activiteiten onder professionele begeleiding ×× het unieke culturele erfgoed en de volkstradities van Pécs te ontdekken, de toegangspoort van Midden-Europa tot de Balkan. ×× andere koren en zangers uit verschillende landen en culturen te ontmoeten. Op onze website vind je de voorwaarden voor deelname en vanaf 15 augustus gaan de online inschrijvingen van start:

www.ecpecs2015.hu DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 5

/// INTERVIEW

C a p o r u E

¬ Waarom koos men voor de volgende editie van het EC Festival voor de stad Pécs? Pécs heeft ca. 150.000 inwoners en is daarmee de perfecte locatie voor een zeer geconcentreerd en intensief Europa Cantat Festival. Bovendien zijn zowel de bevolking als de festivalorganisatie in Pécs niet aan hun proefstuk toe. Zo werd het Europa Cantat Festival al in 1988 in Pécs gehouden en was het EuroChoir er vorig jaar te gast. De stad organiseert er trouwens elk jaar een wijnliederenfestival voor mannenkoren. ¬ Wat is je rol als voorzitter van de EC muziekcommissie? Als voorzitter van de muziekcommissie ben ik samen met de collega’s van de internationale muziekcommissie en het bestuur van de European Choral Association – Europa Cantat ondermeer verantwoordelijk voor alle artistieke vragen en ideeën rond het programma van Europa Cantat. Onze voornaamste opdracht is uiteraard de organisatie van het Europa Cantat Festival. Samen met de internationale muziekcommissie en een regionaal artistiek comité hebben we de inhoudelijke accenten van het festival uitgewerkt, de workshops vastgelegd en bepaald wie de workshops gaan leiden. In de komende maanden komen alle andere kwesties nog aan bod. Een zware, maar tegelijk boeiende en interessante opdracht. ¬ Hoe komt het festival tegemoet aan de diversiteit die zo kenmerkend is voor de koorwereld? Bij het uitwerken van de thema’s van het festival zijn we uitgegaan van het bijzondere karakter van de festivalstad Pécs, dat ook de Europese gedachte symboliseert. Zo is Pécs een ontmoetingsplaats

6 // STEMBAND

van verschillende culturele en religieuze stromingen met uiteenlopende invloeden en een bijzondere culturele energie. Tijdens het festival treedt koormuziek in relatie met andere kunstvormen. Bovendien zijn we geïnteresseerd in het culturele erfgoed van onze volkeren en etnieën. Waar komt de volksmuziek vandaan? Waar gaat ze heen? Zorgen onze koren voldoende voor hun nationale muzikale schatten? En welke nieuwe muziek ontstaat daaruit? Het folkloristische aspect is heel belangrijk voor dit festival. Het is immers de kracht van diversiteit die Europa zo sterk maakt. Door dit aan te tonen willen we deuren en grenzen openen – zowel de reële als de mentale. ¬ Is de jeugd de voornaamste doelgroep? Jongeren zijn uiteraard niet de enige doelgroep van het festival. Natuurlijk zijn er opnieuw workshops specifiek voor kinderen jeugdkoren, maar er zijn veel meer workshops voor deelnemers uit alle leeftijdsgroepen. Wat mij betreft is de leeftijd op je identiteitskaart bovendien van ondergeschikt belang bij het muziek maken. ¬ Hoe zou je onze Vlaamse koren overtuigen om deel te nemen? Ik zou iedereen aanraden om het gevarieerde en boeiende workshopprogramma door te nemen. Er is voor elk koor en voor elke zanger wel iets te vinden. En wie toch geen workshop vindt, kan dagelijks ideeën opdoen in de ‘discovery ateliers’. Er zijn talrijke concerten van vooraanstaande koren en ensembles. Koren die hun eigen repertoire eens aan een internationaal publiek willen voorstellen, krijgen met de ontmoetingsconcerten de mogelijkheid om voor en samen met andere koren te zingen. Eveneens niet te

missen zijn de dagelijkse ‘open singings’ waarbij alle deelnemers van het festival samen muziek maken. Wie al een open singing heeft meegemaakt tijdens een vorige editie, weet dat dit een unieke belevenis is. Ten slotte zijn ook de toeristische troeven van Pécs en omgeving zeer de moeite waard. ¬ Wat houdt de ‘conductors study tour’ in? De study tour is bedoeld voor koorleiders die graag een overzicht krijgen van het festival. Samen met Lorenzo Donati (Italië) bezoeken de deelnemers bijvoorbeeld verschillende repetities waar men dirigenten aan het werk kan zien. Het aanbod is ideaal voor dirigenten die willen weten of het interessant zou zijn om met hun koor aan het festival deel te nemen. Of voor dirigenten die graag eens met een ander koor zouden repeteren. Naast de study tour is er ook een programma voor dirigenten en componisten met workshops rond verschillende thema’s. ¬ Wie wil je bereiken met YEMP, het programma voor jonge managers? De European Choral Association – Europa Cantat wil niet enkel jonge dirigenten ondersteunen, maar ook jonge managers – al diegenen die geïnteresseerd zijn in de organisatie van festivals of koren. Voor het YEMP-programma moet je je vooraf kandidaat stellen. De beste kandidaten krijgen dan de kans om actief deel te nemen aan het festival door verschillende organisatorische taken op zich te nemen. Dit wordt voorafgegaan door een algemene opleiding met workshops, debatten, etc. En ook hier zijn de internationale contacten onder de deelnemers bijzonder belangrijk.

t n a C

l a v i t s e F t a

5 1 0 2 s c Pé ¬ Wat zijn je persoonlijke herinneringen aan het EC Festival? Na deelname aan verschillende internationale zangweken, heb ik mijn eerste grote Europa Cantat Festival meegemaakt in Barcelona in 2003. Ik was toen zanger in een koor, maar nam ook deel aan een dirigeercursus. In Mainz (2006) maakte ik dan deel uit van de festivalorganisatie, in Utrecht (2009) werkte ik als vrijwilliger en in Turijn (2012) was ik lid van de muziekcommissie. Ik heb het festival dus altijd vanuit een ander perspectief kunnen beleven, en telkens vond ik het even boeiend. Er waren heel wat bijzondere gebeurtenissen: van de grote evenementen (zoals de Carmina Burana in Mainz of de laatste open singing in Turijn) tot de kleine, stille, intieme concerten met gregoriaans of improvisatie en de lange avonden omringd door bevriende zangers en collega’s uit Europa en de hele wereld. Het is een onmogelijke opdracht om daar het beste moment uit te kiezen. ¬ Tot slot, welke kooractiviteiten staan er deze zomer op het programma? Mijn festivalzomer voor 2014 ging reeds van start begin juni, met een zangweek in Beieren, waar ik samen met ongeveer 200 deelnemers met het wondermooie Stabat Mater van Dvorak mocht werken. Na de examenperiode van mijn studenten mag ik naar een zangweek in Zuid-Tirol, dan naar het Europa Cantat junior Festival in Bergen (Noorwegen) en natuurlijk naar het wereldsymposium van de koormuziek in Zuid-Korea. De afsluiter wordt een seminarie voor koorzangers in Oostenrijk. En dan kunnen we alweer beginnen denken aan de koorzomer van 2015 en het Europa Cantat Festival in Pécs. ^

/// JAN SCHUMACHER

Een greep uit het programma… Africa Cantat (Atelier A6) In deze sessies voor jongeren en jeugdkoor ontdek je nieuw repertoire, melodierijk en met veel ritme. Onder leiding van: Ambroise Kua-Nzambi Toko (Democratische Republiek Congo).

Top Hits! Van Renaissance tot Rock (Atelier A13) Eclectisch atelier voor gemengde stemmen onder leiding van Alessandro Cadario (Italië), een jonge dirigent en arrangeur die veel te bieden heeft! Hij leidde 2 jaar geleden ook al succesvol het EuroChoir. (www.alessandrocadario.com)

Golden Jerusalem (Atelier B4) De Israelische topdirigente Naomi Farran presenteert joods geïnspireerde koormuziek voor gelijke stemmen. (www.moran-choir.co.il)

Mysteries (Atelier B6) Atelier met Basilio Astulez (Spanje), die ook al enkele malen te gast was tijdens het Koorweekend voor Jongeren te Wetteren . Een must voor iedereen die in een jeugdkoor zingt!

Choregie - a progressive and innovative choral art form (Atelier B9) Karmina Silec is een artistieke duizendpoot. Onder de zoekterm “Carmina Slovenica” vind je op Youtube indrukwekkende filmpjes van haar expressieve en visuele aanpak! (www.zbor-carminaslovenica.si) Benjamin Britten, The little Sweep (Atelier C1) Succesvolle kinderopera van Benjamin Britten met kinderkoorexperte Wilma ten Wolde. (www.vocaaltalent.nl)

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 7

/// BEVRAGING

Vormt koorcoaching het koor of de dirigent? EEN BEVRAGING OVER KOORCOACHING Elk koor streeft naar de verbetering van de artistieke kwaliteit: een mooiere koorklank, een sterkere interpretatie, een originele presentatie. De koorcoaching die door Koor&Stem wordt aangeboden is een uniek instrument om hieraan actief te werken met gespecialiseerde docenten. Wie een beroep doet op koorcoaching zal merken dat de artistieke kwaliteit – en dus ook het plezier om samen te zingen – erop vooruit gaat. Om de drempel naar de artistieke kwaliteitsverbetering zo laag mogelijk te houden, spendeert Koor&Stem jaarlijks een belangrijk gedeelte van haar budget aan de organisatie van de koorcoaching. Je kan je natuurlijk de vraag stellen of die investering loont? Sluit koorcoaching wel aan op een reële behoeften in de koorwereld? Waarom doen koren een beroep op koorcoaching? En waarom zijn er koren die nooit een beroep doen op de artistieke dienstverlening? Om op die vragen een antwoord te krijgen, organiseerde Koor&Stem een bevraging bij de aangesloten koren. De vragenlijst werd niet alleen gestuurd naar de dirigenten maar ook naar de koorbesturen, de zangers en uiteraard de koorcoaches zelf om een genuanceerd beeld te krijgen. De bevraging werd verstuurd naar 250 verschillende koren. Met 241 reacties mogen we spreken van een representatieve steekproef. Bovendien kregen we een mooie spreiding in de antwoorden: 41% dirigenten, 36% koorcoaches, 66% bestuursleden en 30% zangers. Graag staan we even stil bij de belangrijkste resultaten van deze bevraging.

EEN STERKE VOORKEUR VOOR STEMVORMING 58 % van de dirigenten (80% bij de besturen) vragen koorcoaching aan om te werken aan stemvorming in het koor. Koren doen heel wat minder een beroep op andere vormen van koorcoaching zoals scenisch advies of repertoireadvies, respectievelijk 9% en 6%. Uit de resultaten blijkt duidelijk dat de dirigenten via stemvorming willen werken aan de koorklank van het koor. Gepolst naar het doel van koorcoaching geven 67% van de dirigenten aan dat hiermee de koorklank verbetert en dat het koor meer zelfvertrouwen krijgt. Het hoeft ons dus ook niet te verwonderen dat 99% van de respondenten het aanbod ‘koorcoaching’ zinvol vindt.

8 // STEMBAND

Die sterke focus op stemvorming wijst evenwel ook op een lacune in de opleiding van dirigenten. Heel wat dirigenten hebben geen vocale trainging genoten en gebruiken koorcoaching om die expertise in het koor binnen te brengen. Wellicht is dat niet echt het geschikte middel om die lacune in de opleiding van dirigenten op te vangen.

AANVRAAG KOORCOACHING AANVRAAG KOORCOACHING 12% // op jaarbasis 12% // op jaarbasis 16% // op korte termijn 16% // op korte termijn

72% // occasioneel 72% // occasioneel

WIL JE ALS ZANGER MEE INVESTEREN WIL JE ALS ZANGER MEE INVESTEREN IN KOORCOACHING IN KOORCOACHING 28% // occasionele bijdrage 28% // occasionele bijdrage 16% // niet bereid bijkomende 16% // bijdrage niet bereid te bijkomende betalen bijdrage te betalen

72% // bereid bijkomende bijdrage te betalen 72% // bereid bijkomende bijdrage te betalen

/// KOORCOACHING

Voor kinderen jeugdkoren blijft de drempel om koorcoaching aan te vragen hoog. AD HOC?

SAMEN INVESTEREN!

Als koorcoaching zo belangrijk is voor koren, dan zou je verwachten dat koren die momenten heel zorgvuldig inplannen. De resultaten van het onderzoek geven net het tegenovergestelde beeld. Uit de grafiek blijkt dat slechts een klein aantal koren een echte planning maakt rond koorcoaching. De meerderheid van de koren blijkt koorcoaching aan te vragen in functie van de behoefte van het koor of, beter, in voorbereiding op een concert of wedstrijd. Koren ontwikkelen dus geen lange termijnplanning rond stemvorming maar opteren eerder voor een occasionele aanpak in functie van geplande concerten. De koorcoaches geven in de bevraging duidelijk aan dat koorcoaching een direct effect heeft voor een koor wanneer die wordt gepland in drie sessies van 2 uren. Die tegenstrijdigheid kan je alleen maar oplossen door voor elk koor een plan op langere termijn uit te werken waarin een antwoord gegeven wordt op volgende vragen:

Omdat de koorcoaching zich richt tot één koor valt deze vorm van ondersteuning erg duur uit. Met uitzondering van de verplaatsingsonkosten draagt Koor&Stem alle kosten voor de koorcoaching. Uit de bevraging is echter gebleken dat de koren bereid zijn om mee te investeren. 58% van de ondervraagde zangers is bereid meer lidgeld te betalen om daarmee koorcoachings te organiseren en meer dan de helft van de koorbesturen is bereid om samen met Koor&Stem te investeren in de ontwikkeling van koorcoaching. Merkwaardige cijfers waarover zeker verder moet worden nagedacht.

×× Waarom volgt het koor koorcoaching? ×× Hoe wordt koorcoaching afgestemd op de werking van het koor? ×× Wat wil het koor bereiken met de aangevraagde koorcoaching? ×× Hoe zorg je ervoor dat die koorcoaching een langdurig effect heeft op de werking van het koor? Er is inderdaad niet alleen nood aan een goede planning maar ook aan een goede opvolging van de koorcoaching. Na elke koorcoaching maakt de koorcoach een verslag dat wordt overgemaakt aan de dirigent en het koorbestuur. Of dit voldoende is om een duurzaam effect te creëren is zeer de vraag. De praktijk wijst uit dat die opvolging anders moet worden georganiseerd. Rond de planning en opvolging van de koorcoaching leven er nog heel wat vragen waarop samen met de koorcoaches een antwoord moet worden gezocht. Een van de coaches merkt op: “Soms is het wel jammer dat een dirigent niet voldoende onderlegd is om nadien zelfstandig het koor op te vangen. Er zou dus ook een dirigentencoaching moeten zijn…. Als coach kunnen we vocale problemen niet op één repetitie oplossen!”

Koor&Stem vindt het bijzonder dat professionele musici hun kennis en ervaring willen delen met de koren in Vlaanderen. De cijfers leren ons dat 58 % van de koorcoaches verbonden zijn aan het DKO en 8% aan het hoger onderwijs. De koorcoaches geven duidelijk aan dat zij meestal kunnen inpikken op de voorbereiding door de dirigent van het koor en dat hun artistieke inbreng erg gewaardeerd wordt door de dirigent, het koorbestuur en de zangers. Tenslotte blijkt uit de cijfers dat de koorcoaches hun opdrachten aanvaarden vanuit een groot engagement voor de koorwereld. De financiële verloning die als billijk wordt omgeschreven, is zeker geen drijfveer. Ook stellen we vast dat vooral volwassenenkoren een beroep doen op de koorcoaching. Voor kinderen jeugdkoren blijft de drempel om koorcoaching aan te vragen hoog. Dat blijft een heel belangrijk aandachtspunt in de ontwikkeling van nieuwe ideeën rond koorcoaching.

BESLUIT Koorcoaching is een uniek instrument om te werken aan het vertrouwen van je zanger en aan de koorklank van je koor. De meeste koren kiezen binnen de koorcoaching daarom specifiek voor stemvorming. De samenwerking tussen een koorcoach en een koor wordt door alle betrokkenen – dirigent, bestuur, zanger en koorcoach – als heel positief ervaren. Iedereen is daarom ook bereid om samen met Koor&Stem te investeren in deze vorm van ondersteuning. Het duurzaam effect van de koorcoaching staat nog niet helemaal op punt. Hierover moet verder nagedacht worden. ^ // ERIK DEMARBAIX, KOENRAAD DE MEULDER

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 9

/// FESTIVAL

Musica Sacra International 2014 kennen tijdens Musica Sacra in Marktoberdorf. Twee jaar later kon ik het ensemble uitnodigen voor een concert dat Radio 3 organiseerde in de basiliek in Tongeren, het begin van een reeks ‘Rituelen’ die elke zaterdag in juni gedurende vijf jaar plaatsvonden.

Chants Sacrés Gitans en Provence (Frankrijk)

Van 6 tot 11 juni vond in Marktoberdorf de 12de editie van Musica Sacra plaats. De vijf grote wereldreligies waren vertegenwoordigd: Judaïsme, Christendom, Islam, Hindoeïsme en Boeddhisme. Elf ensembles uit zeven landen namen eraan deel en elk ensemble gaf vijf concerten. Je kon bovendien een keuze maken uit vijf lezingen en een workshop volgen over Joodse muziek. Elke avond waren er gelijktijdig vier concerten op vier verschillende locaties waar twee of drie groepen optraden. Een mooi voorbeeld van integratie en goede verstandhouding was het concert in de moskee van Marktoberdorf: het ensemble Rouh uit Meknes (Marokko) met een programma uit de Islam, de Tenores di Bitti Remunnu ‘e Locu (Sardinië) met liederen op christelijke teksten, en Subrata Manna uit Calcutta (India) met gezangen uit het Hindoeïsme. Het ensemble Rouh bracht Soefigezangen. Zanger Jassine Habibi heeft de leiding en wil met zijn ensemble de Marokkaanse erfenis bewaren en doorgeven. Opvallend waren de Tenores di Bitti Remunnu ‘e Locu uit de provincie Nuoro in Sardinië, die de traditie van een cultuur die rond 2000 jaar voor Christus ontstond, levend houden. De vier leden zingen in een enge kring en produceren een speciale klank met keelstem, holle en omfloerste stem en falsetto: een

10 // STEMBAND

klank die in de oren blijft hangen – om nooit meer te vergeten! Subrata Manna en ensemble, bestaande uit vier professionele uitvoerders (zang, tabla, sitar en dans), bracht een indrukwekkende uitvoering. De Indiase muziek is gebaseerd op improvisaties en de raga is gebonden aan een aantal vaste regels waarbinnen men improviseert. Krishna wordt geëerd en bezongen. Chants Sacrés Gitans en Provence was een interessant vijfkoppig ensemble uit Frankrijk, met drie zingende instrumentalisten en een Flamenco gitaar en keyboard. Sinds de Middeleeuwen kwamen uit verschillende hoeken zigeuners in de Provence terecht. Ze zingen in vier talen: Kalo, Spaans, Latijn en Provençaals. Een zeer overtuigende uitvoering. Het Fayha Choir vertegenwoordigt het Christendom en de Islam. De leden komen uit Tripoli en uit NoordLibanon. De liederen behoren tot het Arabisch patrimonium maar zijn ook een erfenis van Franse, Engelse, Latijnse en Armeense tradities. Opvallend door juiste intonatie, prachtige balans en met een kleurdiversiteit van stemmen was het Calmus Ensemble uit Leipzig. Of het vocaal ensemble Schütz, Bach of Reger zong, het was altijd zeer mooi. Het Tibetaans ritueel ensemble uit het klooster Rabten Choeling kon niet ontbreken. In 1992 leerde ik het ensemble

De muziek die Moslims, Christenen, Joden, Hindoes en Boeddhisten vanuit eigen cultuur en geloof brengen is universeel. Opvallend was de aangename sfeer tijdens Musica Sacra. Het publiek was ook altijd massaal aanwezig. Het volledige festival stond in het teken van Dolf Rabus, de stichter en bezieler van Musica Sacra, die vorig jaar overleed. ^ // SIMONNE CLAEYS

Faya Choir (Libanon)

Tenores di Bitti Remunnu ‘e Locu (Sardinië)

AAN DE SLAG

/// GENRE

SING THIS SONG

MUZIEK: JOHAN THAENS TEKST: CLAUDIA NIEWENHUIZEN

Sing this song werd oorspronkelijk voor het Europees Muziekfestival voor de Jeugd (EMJ) Neerpelt 2014 geschreven om er de buitenlandse groepen mee te verwelkomen in Neerpelt. De tekst van Claudia Niewenhuizen (°1974) geeft dat duidelijk aan: als je droevig ben of heimwee hebt, graaf dan in mooie herinneringen en geloof in de toekomst!

CREATIE OP EMJ 2013 Het lied is vooral bedoeld voor jeugdige zangers, kinderen zingen het graag. De melodie blijft hangen en maakt vrolijk. De eerste uitvoering vond verleden jaar (2013) al plaats tijdens de Kick-off in Neerpelt voor EMJ. Daarvoor werd er een beroep gedaan op alle leerlingen van het tweede en derde leerjaar van alle lagere scholen van Neerpelt, een boel jeugdig geweld die vreugdevol ondersteund werd door kinderen jeugdkoor Kiliana uit Overpelt. Om het aanleren te bespoedigen werden er werkopnames gemaakt voor de juffen en meesters van de lagere scholen .

IN HET ENGELS Al lijkt het niet zo evident, toch kan dit lied met vrij jonge kinderen gezongen worden. De Engelse tekst hoeft geen hinderpaal te zijn. Sommige kinderen leren de tekst gemakkelijker als ze de tekst ‘vernederlandst’ kunnen lezen. Het zinnetje ‘When we hold on to our dreams’ is voor de hele jeugdige zanger (7-8 jaar) het moeilijkst om uitgesproken te krijgen. Het aanleren van dit zinnetje gaat aanzienlijk sneller als je er een spelletje van maakt. Je kan de zin woord voor woord opbouwen waarbij de kinderen telkens een woord extra moeten nazeggen en onthouden.

kennen. Als dirigent kan je bij het aanleren telkens de tussenstukjes zingen, zo krijgen je zangertjes het volledige lied zeer snel onder de knie.

LEVENDIG Het lied is veel levendiger als het tempo niet te traag genomen wordt. De melodie maakt een aantal niet-evidente sprongen. De ervaring leert dat de kinderen dat gecombineerd met enkele stemoefeningen snel onder de knie krijgen. Vooral startende koorzangers of kinderen die niet in een koor zingen durven hun stem niet te laten horen. De remmingen kunnen weggenomen worden door ze even // 2 een op adem gesteunde ‘joehoe’ te laten roepen of tonen van laag naar hoog te laten glijden. Ook het scanderen (niet gillen) van de tekst op een hoge toon kan helpen om de stemmetjes flexibeler te maken.

When you are feeling alone Just close your eyes and imagine When you are so far away from home All you need is to sing this song Afwisselend de teksten zeggen, herhalen en zingen maakt dat je jonge kinderen niet moet ‘loslaten’ en hun aandacht op die manier afdwingt. De pianobegeleiding is bewust simpel gehouden en een creatieve pianist krijgt de vrijheid om te improviseren.

SingSingthis Song this song!

Beluister het lied via Youtube of Music: Johan Thaens (°1969) www.emj.be. ^ Music: Johan Thaens (º1969)

Text: Claudia Nieuwenhuizen (°1974) AANLEREN Text: Claudia Nieuwenhuizen (º1974)

it firm and steady Als de kinderen vier regels C = 105 Keeponderstaande S B C C BB CC 4 onder! de knie hebben, krijgen BB CC CC ze het 4 BC gevoel dat mf ze al zeer veel van het lied -

C C C # 4 C C C C C 4 con d

C C C

C C C C

//C CARINE VAN B C GERVEN C B

BB -

C C C C

BB -

C C C C

feel free to add or adjust anywhere, according to your own pleasure of playing

C C #

When you

C C

C-

are feel - ing

C C

a - lone,

AA A

just close

C C C C CC C CC C C CC C CC C C C

-C

J C

C C

g C O CO h

C C C

your

C-

eyes and

C C C

i -

G C C CC CC BB BB CC TIJDSCHRIFT CC CCC CC CC C OOO CCC OOOKOOR&STEM C 11 DRIEMAANDELIJKS VAN C // C C C- C G -C -C -C C C C C C C C C CO CO CC C CC CC CC C CC C C C C- O C- O -C C C C C C C

- ma - gine,

when

you

are

so far a - way from home,

all you

/// GENRE

LAUDATE DOMINUM Een nieuwe compositie van Sebastiaan van Steenberge is een uitdaging voor het amateurkoor en een verfrissend liturgisch werk.

RUSTIGE INLEIDING De zachte langzame inleiding met mooie kleurakkoorden betekent een delicaat begin van de compositie. Bij iedere nieuwe inzet vertrekt het koor unisono: zorg ervoor dat men deze noot als richt- en controlepunt kan gebruiken. Her en der wordt de inleiding gekruid met wat voorzichtige dissonanten. Laat je hierdoor niet afschrikken. Zoek de dissonanten op wanneer elke partij zijn stem goed kent . Laat de koorleden die dissonantie ervaren: blijf stilstaan op het moment dat de sopraan een la zingt en de alt een sol en doe net hetzelfde met een tenor die een re heeft tegen een bas met een do kruis. Let wel op dat het koor hierdoor niet sterker zingt: de pianosfeer van het begin moet behouden blijven.

TEMPO VIVO E CON BRIO! Niet alleen het uitroepteken van de componist doet vermoeden dat hier wel wat te beleven valt. De plotse tempowijziging en de uitdagende schrijfwijze betekenen grote uitdagingen: dit is het deel waar je het meeste werk aan zult hebben. In het aanleren kan je dit deel ontrafelen in kleinere entiteiten per stem of per twee stemmen. Zorg er wel voor dat je alles snel boven elkaar zet, anders loop je het gevaar dat dit deel fragmentarisch blijft.

MUZIEK: SEBASTIAAN VAN STEENBERGE

Laat de verschillende stemmen de volledige melodie zingen en splits ze daarna op; zorg voor een goede intonatie van de dalende kwinten, die later in het stuk opnieuw opduiken.

12 // STEMBAND

Bij de tekst Gloria Patri et Filio … schakelt menige compositie een versnelling hoger. Dat gebeurt hier niet. Bij deze ingetogen doxologie dien je erover te waken dat de compositie niet stilvalt: voldoende richting, grote lijnen door lange klinkers en mooie legatobogen dienen je uitgangspunt te zijn. Ook hier keert de la als controle- en richtpunt terug; tracht zoals in het eerste deel deze noot constant te houden. De baspartij ondersteunt deze passage. Wees voldoende alert bij de dalende chromatiek in maat 62-63.

Als je genoeg aandacht besteed hebt aan de beginakkoorden dan mag de volgende passage geen probleem zijn. De toevoeging van de sib kruidt het geheel; zorg wel dat ze niet te laag wordt gezongen. Blijf ook hier af en toe stilstaan om de intonatie te controleren.

QUONIAM CONFIRMATA EST Een nieuw motief van acht maten verdient wel enige oplettendheid. Ook hier ligt het voor de hand om het aanleren op te splitsen in sopranen en alten enerzijds en tenoren en bassen anderzijds. Dat is een goede keuze, maar laat het koor snel proeven van het geheel. Wanneer men te lang bij de partijen afzonderlijk blijft, kan dat leiden tot een strijd tussen de verschillende stemmen. Om een goed homogeen geheel te krijgen ga je zo vlug mogelijk dingen boven elkaar // 2 zetten, hoe kort ze ook zijn.

ALLELUIA Een virtuoos con brio einde met veel dalende kwintsprongen zoals hier levert vaak intonatieproblemen op. Deze sprongen zijn niet nieuw voor het koor: in het tweede deel kwam dit motief al voor. Durf de laatste vier maten volledig uit het tempo te oefenen en ga enkel verder als je volledig tevreden bent over de intonatie. Omdat het unisono is denkt men al gauw dat het gemakkelijk is; het tegendeel is waar. Besteed voldoende aandacht aan deze laatste maten. Lees als tussenstap de tekst ritmisch. Zo valt alles mooi op zijn plaats tot een overtuigend slot. ^

Laudate Dominum - Ps. 117 Laudate Dominum - Ps. 117 // JAN VUYE gecomponeerd ininopdracht van Kathleen Hadermann gecomponeerd opdracht van Kathleen Hadermann

W p ! c C

[

= 58 Molto lento e dolce

Lau - da - te,

# Wc p C

! c

W p Õ! c C

Lau - da - te,

De splitsing van het woord Lau-da-te is een leuke vondst, maar in het aanleren ervan zou ik vertrekken van het geheel.

LENTO E SEMPRE DOLCE E ESPRESSIVO

]

Lau - da - te,

[

W C

- da - te

Lau - da - te

, C

Lau - da - te

g C

Do - mi

B B

S , C

num,

Do - mi

num,

Do - mi

num,

Do - mi

S , C

Do - mi

Lau - da - te

CO CO

Sebastiaan Van (°1974) Music: Sebastiaan vanSteenberge Steenberge (º1974)

S , C

Lau -

Lau - da - te

num,

, g C

Lau - da - te

BO BO

A C C

Lau -

C O , Cg

Lau -

HINE MA TOV Het Vlaams Centrum Liturgische Muziek (VCLM – www.vclm.be) geeft regelmatig nieuwe, eenvoudige koorwerken uit voor liturgisch gebruik. Omdat vele basis- en parochiekoren kampen met een tekort aan mannenstemmen én om het niveau eenvoudig te houden zijn vele van die koorwerken geschreven voor SAB.

PSALM 133 IN DRIE TALEN Marc Van den Broeck schreef een koorwerk voor SAB-zetting en klavierbegeleiding op een fragment uit de tekst van psalm 133: ‘Zie hoe goed en hoe weldadig het is om als broeders samen te leven’. Hij legde de link met de Latijnse tekst van deze psalm - ecce quam bonum et iucundum, habitare fratres in unum - wellicht omdat de woorden ook goed klinken om te zingen. Daarnaast stuitte hij ook op het Joods-Israëlisch lied Hine ma tov, hetgeen hetzelfde betekent. Het koorwerk is daardoor opgebouwd uit een afwisseling van Nederlands, Hebreeuws en Latijn.

VORM Het werk heeft een duidelijke, eenvoudige vorm per acht maten: A: 8 maten: Sopranen en alten zingen de tweestemmige inleiding in het Hebreeuws. B: 8 maten: Het volledige koor zingt de melodie in unisono in het Latijn en gaat over in driestemmigheid.

AAN DE SLAG

/// GENRE

MUZIEK: MARC VAN DEN BROECK TEMPO De componist geeft 104 voor een kwartnoot aan. Deze vlotte vierkwartsmaat geeft een speels en fris karakter aan het koorwerk.

MOOI LEGATO Probeer de eindnoot van maat 2-4 volledig uit te zingen tot op de rust van de volgende maat. Zing de sixtsprong in de melodie in maat 9 mooi legato zodat de muzikale volzin volledig tot zijn recht komt en er geen onnodige adempauzes ingelast worden. Dat geldt ook voor maat 19 en volgende waar de melodie zich, in welke taal dan ook, herhaalt.

ARTICULATIE VAN DE TEKST De tekstprosodie en metrum spreken voor zich en worden door de melodie en muzikale volzinnen ondersteund. Artictuleer krachtig in het Latijn en spreek de medeklinkers expressief uit.

KORTOM Hine ma tov is een eenvoudig, meeslepend en goed zingbaar werkje dat zowel de zangers al het publiek zal charmeren. De melodie blijft na afloop zeker nog nazinderen. Succes ermee! ^ // CLAUDINE MARTENS uitgave VCLM, Leuven, bestelcode KW/SAB/15, beluister ook de cd Cantate , verzameling van liturgische koorwerken die tot 2013 uitgegeven werden bij het VCLM.

C: 8 maten: De heren zingen unisono in het Nederlands, de dames vullen aan in het tweede deel van de zin. Hierna volgt een klaviertussenspel van 8 maten. D: 8 maten: Er volgt een canon tussen de sopranen en de herenstemmen waarbij de sopranen de Latijnse tekst zingen en de heren de Nederlandse. De alten zorgen voor een opvulling in het tweede deel van de zin. D’: 8 maten: De canon van D wordt herhaald, maar met een volledige tegenstem in de altpartij, gevolgd door een kort slot. Het stuk staat in mi klein en ligt voor elke stem in een goede tessituur. De begeleiding is eenvoudig en vooral ondersteunend. Wie wil kan de begeleiding gerust opvullen en verrijken.

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 13

WIJ REIZEN OM TE ZINGEN Ondersteuning voor deelname aan buitenlandse wedstrijden en festivals De Vlaamse koren doen het bijzonder goed op het internationale forum. Onlangs nog behaalden ze prachtige resultaten op de 62ste editie van het Europees Muziekfestival voor de Jeugd. Het Jeugdkoor Villanella uit Geel onder leiding van An Alen overtrof alle verwachtingen en behaalde zelfs een eerste prijs ‘summa cum laude’.

Dat de Vlaamse koren goed scoren op internationale wedstrijden en regelmatig uitgenodigd worden op internationale koorfestivals is geen toeval. De Vlaamse koorwereld ontwikkelt zich binnen een kleine cultuurgemeenschap in een sterk geïnternationaliseerde omgeving. Heel wat koren vinden het belangrijk om contacten te leggen in het buitenland en samen te werken met buitenlandse koren. Die internationale samenwerking creëert een belangrijke meerwaarde voor het koorleven in Vlaanderen. Ook de Vlaamse Gemeenschap is zich hiervan bewust en ondersteunt daarom de internationale werking van koren. Voor wie Europese of internationale ambities heeft, loont het de moeite kennis te maken met het internationale ondersteuningsbeleid van de Vlaamse Gemeenschap. Het reglement kreeg de wat ongelukkige naam ‘Punctuele aanvraag tussenkomst reiskosten’. De Vlaamse Gemeenschap komt tussen in de reiskosten van koren die deelnemen aan internationale initiatieven. Die participatie kan heel verschillende vormen aannemen: ×× een koor kan deelnemen aan een internationale wedstrijd; ×× een koor kan deelnemen aan een internationaal festival; ×× een dirigent, een jurylid of een andere deskundige kan uitgenodigd worden voor een seminarie of een congres of een andere internationale activiteit; ×× een dirigent of een delegatie van een koor kan deelnemen aan een cursus of een workshop. Om het internationale karakter van al die evenementen te waarborgen, vraagt de Vlaamse Gemeenschap dat er steeds ministens drie organisaties uit verschillende landen meewerken of deelnemen aan het evenement. De jury die de subsidiedossiers beoordeelt zal ook steeds onderzoeken of het internationale evenement kwaliteitsvol is en voldoende internationale uitstraling geniet. Bilaterale kooruitwisselingen en concertreizen vallen daarom niet onder deze reglementering.

14 // STEMBAND

Voor de indiening van subsidieaanvragen werden indieningsdata vastgelegd: ×× 1 november voor evenementen in januari, februari, maart en april; ×× 1 maart voor evenementen in mei, juni, juli en augustus; ×× 1 juli voor evenementen in september, oktober, november en december. Het toegekende subsidiebedrag is beperkt tot € 1.000 voor individuen en tot € 5.000 voor groepen of koren. De Vlaamse Gemeenschap betaalt maximaal 75% van de vervoerskosten terug. Voor wie de eigen wagen gebruikt, worden de vervoerkosten berekend op basis van de officiële kilometervergoeding. De Vlaamse Gemeenschap komt dus alleen tussen in de vervoerskosten en niet in hotelkosten of kosten voor de catering. Dit reglement biedt dus heel wat kansen voor koren die willen deelnemen aan een koorwedstrijd of een koorfestival in het buitenland. Je kan op dit reglement ook beroep doen om je dirigent een internationale cursus of workshop te laten volgen. Zorg ervoor dat je je buitenlandse engagementen goed op tijd plant zodat je tijdig een subsidieaanvraag kan indienen en aanspraak kan maken op dit zinvolle ondersteuningsbeleid van de Vlaamse Gemeenschap. De deelname aan een buitenlands koorevent vraagt een grote investering van je koor maar wat je terugkrijgt is van onschatbare waarde. ^

// KOENRAAD DE MEULDER Meer info over het reglement ICS –punctuele tussenkomsten: www.koorenstem.be/subsidies

R E G N A Z DE T S E E B S J I R ALS P

n c r e ër e e z n en, e te n st ijl t laats e a s d e p r gen g. O aal lende lozan l o i s h nat ion e c r l s e e r i t e g n v i a bij en s fr assen rijd, e ren al t. t p o s k n d e e e t w best aa h r t a e a j b Stemm posante g ro a 0 E l is n6 im i ng i n eer da n m o l K a zowel de dat oc ust cours n o c facet f d eer omm geren Wanneer u dit leest weet u al wie er met de felbegeerde laureaatstitels aan de haal ging. We hadden het, kort voor het begin van de wedstrijd, over dat zangconcours met Mit Taets, een zangstudente die de wedstrijd in de schaduwjury deZES/lesSix voor Cobra van nabij zal volgen, en de tweede laureaat van de vorige editie van de Koningin Elisabethwedstrijd, Thomas Blondelle. Midden jaren tachtig waren José Van Dam en toenmalig directeur van de Muntschouwburg Gerard Mortier de pleitbezorgers voor een wedstrijd die jonge zangers kon helpen bij de opbouw van hun carrière. De Koningin Elisabethwedstrijd hapte uiteindelijk toe. ‘Ik zeg de juryleden vooraf altijd dat we een grote persoonlijkheid en een groot kunstenaar zoeken’, het zijn woorden die de ervaren juryvoorzitter Arie van Lysebeth graag herhaalt. ‘Naar het domme virtuozendom, of solisten die niet beklijven zijn we niet op zoek. We verwachten emotie, muzikaliteit en intellect van de jonge musici.’

De ideale verhouding tussen technische perfectie en artistieke rijpheid, het wankele evenwicht tussen het respect voor de partituur en de inbreng van een grote persoonlijkheid, zorgen keer op keer voor geanimeerde discussies. En wellicht heeft deze wedstrijd, net als een spannende sportcompetitie, daarom zo’n grote aantrekkingskracht op een breed publiek. Het reglement schrijft voor dat de juryleden van het concours onderling geen discussies mogen voeren. De schaduwjury deZES/lesSIX die door Cobra in het leven werd geroepen, hoeft zich daar gelukkig niets van aan te trekken: een mening hebben en in discussie gaan is hier een must. Een van de leden is Mit Taets. Ze studeert zang aan het Antwerpse Conservatorium in de klas van Anne Cambier. En ze is alvast een trouwe fan van de wedstrijd. “Ik werd als kind uit mijn bed gehaald om naar de finales op tv te kijken”, herinnert ze zich. “Afgelopen jaren, volgde ik zoveel mogelijk via de website, al is het voor studenten telkens een zware periode. Ik vind het leuk om nu als zangstudente commentaar te mogen geven. Er wordt op het conservatorium onder de zangers al

Thomas Blondelle

Mit Taets

veel over de kandidaten gepraat, over hun timbre of techniek. Ik vind het normaal om daar mijn mening over te formuleren.” ¬ Thomas Blondelle: “De Koningin Elisabethwedstrijd moet je meer als festival zien dan als wedstrijd.” De jury van het concours bestond aanvankelijk alleen uit zangers, maar ondertussen zijn ook operadirecteurs en dirigenten toegetreden. Die pikken, net als andere scouts in het publiek, uiteraard wel eens zangers op die ze tijdens het concours horen.

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 15

// INTERVIEW

De Zuid-Koreaanse sopraan Sumi Hwang won uiteindelijk de Koningin Elisabethwedstrijd voor Zang 2014. De Belgische sopraan Jodie Devos eindigde op de tweede plaats, een evenaring van de prestatie van Thomas Blondelle in 2011 en het beste Belgische resultaat ooit. De Franse sopraan Sarah Laulan stond als derde op het podium. De top zes wordt vervolledigd door de tenor Yu Shao, de sopraan Hyesang Park en de Zwitsers-Belgische sopraan Chiara Skerath. De overige Belgische kandidaten Anna Pardo Canedo en Charles Dekeyser waren halvefinalisten, maar haalden de finale niet.

Thomas Blondelle weet na zijn tweede plaats in 2011 precies wat de impact van een laureaatstitel is. “Door mijn tweede plaats op de wedstrijd kon ik voor BNP Paribas Fortis een cd opnemen en die dan in een heel aantal concerten in ons land voorstellen”, vertelt Blondelle. “Dat was een onvergetelijke ervaring. Verder is zo’n laureaatstitel een mooi visitekaartje. Maar niemand vraagt ernaar hoor, als je auditie gaat doen voor een theater. Dan is iedereen gelijk voor de wet. En zo hoort het ook.” Een vaak gehoorde opmerking met betrekking tot muziekwedstrijden is dat artistieke prestaties in tegenstelling tot bijvoorbeeld sportprestaties niet precies te meten zijn. Hoe rangschik je zes uitstekende zangers? “Ik denk dat je de Koningin Elisabethwedstrijd meer als een festival moet zien”, vindt Thomas Blondelle. “Voor het publiek is het fenomenaal dat er op die korte tijd supergoede jonge musici te ontdekken zijn. En aan het einde worden er prijzen uitgedeeld, maar dat is - en dat vind ik echt waar - een element van tweede rangorde. Als ik kijk naar de resultaten van 2011 kunnen we zeggen dat de prijsdragers haast allemaal aan het werk zijn als solist, maar denk vooral niet dat de winnares meer te doen heeft dan laureaat nummer 6. Dat pretendeert de wedstrijd trouwens ook niet: het is geen lottovoorspelling, veeleer een rangschikking op basis van 3 concertjes, in artificiële omstandigheden. Veel mensen behandelen de wedstrijd oneerlijk door in de rangorde van klassering een soort mythische voorspelling te willen zien.” Thomas Blondelle moedigt jonge zangers alvast aan om zoveel mogelijk het podium te betreden. “Durven een eigen stijl hebben”, is zijn devies. “Is je stem te breed, te smal, te hoog, te laag, ben je te groot, klein, te dik, te jong, te oud? Moet je geen Mozart zingen of vooral wel? Laat de commentaren maar over je heen

16 // STEMBAND

gaan. Doe het zoals je zelf wil, uiteraard bijgestaan door competente mensen die je bijsturen. Probeer ook niemand te imiteren, want die bestaat al. Durf jezelf uit te vinden. Zelf heb ik moeten leren om te durven vertrouwen op mijn voorbereiding. Ik kende het podium, de sfeer, ja misschien zelfs de ‘geur’ van de Koningin Elisabethwedstrijd sinds mijn kindertijd en dat verleent het geheel een soort aura van heiligheid. Als je daar dan staat dan besef je dat ernaar kijken véél erger is dan het zelf moeten doen. Durf gewoon op het podium stappen en doe je ding.” ¬ Mit Taets: “Zelf meedoen aan de Koningin Elisabethwedstrijd is voor mij nog maar een stille droom, maar hij is er wel.” Tientallen kandidaten uit heel de wereld dongen dit jaar weer mee naar de felbegeerde laureaatstitel. Wat drijft jonge mensen vandaag om solozanger te willen worden? De liefde voor muziek is de rode draad doorheen de verschillende antwoorden. Bij Mit Taets ontstond die, niet toevallig, in de koorwereld.”Ik heb eerst lange tijd in koren gezongen voor ik klassieke zang ging studeren”, vertelt de mezzosopraan. “Via de samenzang in de muziekschool raakte ik geboeid door het zingen. Via de koren van de Academie van Lier ben ik in de kunsthumaniora van het Lemmensinstituut terecht gekomen. Ondertussen bleef ik in koren, zoals Waelrant, zingen, omdat het naast een koor ook een leuke vriendengroep is. Op mijn zestiende kwam ik in het meisjeskoor van de Munt terecht. Ik moest wel even wennen aan de professionele aanpak. Kaft vergeten? Dat betekende niet mee repeteren! Meezingen in een opera was uiteraard zeer verrijkend. Overal leer je wel iets bij. Dat solistische zangers niet in een koor kunnen zingen is een mythe. Als je het wat tijd gunt vormen vele persoonlijke stemgeluiden uiteindelijk toch wel een geheel. Ondertussen blijf ik

ook nu nog in een koor zingen en ik volg bij Koor&Stem workshops (in het kader van de opleiding ‘Zingen met kinderen’, nvdr.) om met kinderstemmen te werken. Zelf meedoen aan de Koningin Elisabethwedstrijd is voor mij nog maar een stille droom, maar hij is er wel. Ik ben relatief laat met klassieke zang begonnen, dus het is nu nog moeilijk in te schatten wat ik uiteindelijk zal kunnen bereiken. Het is wellicht de wens van vele zangers om ooit in de Scala van Milaan te staan, maar ik ben ook realistisch. Als ik in een koor van een operahuis zou terechtkomen en af en toe oratoria zou kunnen zingen, zal ik ook al heel blij zijn.” Kunnen programma’s als The Voice jonge mensen warm maken om ook met hun stem aan de slag te gaan? “The Voice ken ik jammer genoeg alleen van flarden bij het zappen, ook al kijk ik waanzinnig graag tv”, zegt Thomas Blondelle. “Hoe dan ook: zingen is altijd goed, dus hoera. Maar het idee over zingen dat in talentenshows al te vaak opduikt is toch altijd weer: “ jij kan wel of niet zingen”. En dat is compleet absurd: de stem is een instrument dat je moet leren bespelen, dat geldt voor iedere solist, koorzanger of amateurartiest. Ongeacht wat je repertoire is: aanvaard dat je die stem moet leren gebruiken. Uit het correcte gebruik van de stem resulteert trouwens ook al een esthetiek, zou ik durven zeggen. In het ‘lichtere’ repertoire, zoals dat spijtig genoeg heet, kan ik ook echt genieten van een zanger(es) die zeer bewust en technisch verantwoord omgaat met zijn of haar instrument. Of de juryleden van dergelijke shows de kennis hebben om dat te kunnen beoordelen, laat ik liever in het midden.” ^ // TOM EELEN

REPERTOIRENIEUWS opdrachten als leraar muzikale opvoeding aan het Onze-Lieve-Vrouwecollege te Antwerpen en zijn activiteiten als componist en organist. Oorspronkelijk polste Kathleen Hadermann bij de componist naar geschikt werk van zijn hand voor haar Basilicakoor uit Edegem. Van Steenberghe stelde toen zelf voor een werkje op maat van het Basilicakoor te schrijven. En zo geschiede. De koorpagina Laudate Dominum werd op 16 maart gecreëerd tijdens de provinciale wedstrijd. In de aan de slag lees je hoe je de muziek kan aanleren aan je koor. ^

PAUL MEALOR COLLECTION

KOORPAGINA’S

Johan Thaens (°1969) schreef Sing this song oorspronkelijk voor het Europees Muziekfestival voor de Jeugd (EMJ) Neerpelt 2014 om er de buitenlandse koren mee te verwelkomen in Neerpelt. De eerste uitvoering vond verleden jaar (2013) al plaats tijdens de Kick-off in Neerpelt voor EMJ. Daarvoor werd er een beroep gedaan op alle leerlingen van het tweede en derde leerjaar van alle lagere scholen van Neerpelt, een boel jeugdig geweld die vreugdevol ondersteund werd door kinderen jeugdkoor Kiliana uit Overpelt. Door de uitgave als koorpagina voor kinderkoor kan iedereen het nu zingen. De andere koorpagina komt van Sebastiaan Van Steenberge (°1974), die in mei 40 werd. Van Steenberge studeerde orgel (bij Peter Pieters), compositie (Luc Van Hove), orkestdirectie (Edmond Saveniers). Zijn eerste composities dateren reeds van in zijn studietijd. Sinds april 2000 is Sebastiaan van Steenberge als Kapelmeester verbonden aan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal te Antwerpen. Die taak combineert hij met zijn

SUPERTRAMP Deze nieuwe verzameling koorbewerkingen van Carsten Gerlitz bundelt vijf van de grootste hits van de Britse band Supertramp in Supertramp for choir, die met deze uitgave nu ook door vocale ensembles en koren kunnen gezongen worden. Sommige bewerking zijn a cappella, andere met pianobegeleiding, maar altijd zorgen de akkoordletters op de partituur ervoor dat gitaarbegeleiding ook mogelijk is. The Logical song, Give a little bit, Dreamer en andere bekende deuntjes veranderen in koormuziek. Scherp je la-la-la, da-ba-da-bagehalte en zet je tanden in de melodieën van Roger Hodgson, yeah, yeah! Uitgegeven bij Helbling en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem. ^

Paul Mealor (°1975) werd geboren in Noord-Wales en kreeg compositielessen van William Mathias en John Pickard. Daarna studeerde hij aan de universiteiten van York en Copenhagen. Zijn muziek wordt wereldwijd uitgevoerd. Paul Mealor schrijft voornamelijk vocale werken, koor en solowerk. Sinds 2003 is hij professor compositie aan de universiteit van Aberdeen. De Paul Mealor Collection verzamelt zijn populaire composities, Ubi caritas, Wherever you are en een nieuwe koorversie van Sleep on, naast complexere stukken zoals Ave Verum corpus en How beautiful on the mountains. In de bundel vind je ook de eerste uitgave van With a friend like you, de compositie voor Gareth Malone’s BBC2 serie The Choir. Uitgegeven bij Novello en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem. ^

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 17

/// REPERTOIRENIEUWS

Jules Van Nuffel

Vijf Motetten voor de Heilige Eucharistie SATB

D/2013/6045/049 – CC064

DAG BOEK – JAN COECK In 2012 bestelde Jeroen Beckers aan Jan Coeck (°1950) een cantate voor zijn kinderkoor Cantitare uit Maaseik: Dag boek voor kinderkoor, solist, verteller en instrumentaal ensemble. We zijn getuige van een tiener met zijn dagboek, een thema op maat van de doelgroep en de leefwereld van de Facebookcultuur. De koordelen worden aan elkaar geregen door bindteksten, één- twee- en driestemmigheid wisselen elkaar af. Hier en daar duikt de solist op. Sommige delen vereisen een beetje meer aandacht. Zo wordt Tranen op mijn toetsenbord alleen begeleid wordt door de contrabas. Het geheel blijkt een geslaagde afwisseling van rustige, ritmische en pittige delen: Coeck bedient zich zowel van de klassieke schrijfstijl als jazzharmonie of leunt aan bij de popmuziek. Een aanrader! Uitgegeven bij Euprint en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem. ^

18 // STEMBAND

VIJF MOTETTEN VOOR DE HEILIGE EUCHARISTIE Euprint ed.

Veel werk van Jules Van Nuffel (18831853) is niet uitgegeven of moeilijk beschikbaar. Dat kan je lezen op www. julesvannuffel.be. Niet zo lang geleden verscheen er bij Euprint een nette uitgave van vijf eenvoudige motetten voor vierstemmig gemengd koor a cappella. Ze dateren allemaal van Van Nuffels vroege jaren, tussen 1905 en 1916. Het blijkt een belangrijke periode in zijn jonge leven. Zo werd hij na zijn studies aan het Grootseminarie in Mechelen op 25 mei 1907 tot priester gewijd, er aangesteld als leraar muziek in het kleinseminarie, maar kreeg hij tegelijkertijd ook toelating om lessen te volgen aan het Mechels Interdiocesaan Instituut voor Kerkmuziek, dat wij nu kennen als Lemmensinstituut. Tevens werd in die periode de basis voor het Sint-Romboutskoor gelegd. Interessant en mooi koorwerk. Uitgegeven bij Euprint, en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem. ^

5 CONTINENTS – 10 FOLKSONGS Uitgeverij Helbling staat voor toegankelijke muziek. En dat is voor deze uitgave niet anders. De bundel 5 Continents – 10 Folksongs biedt een kleine verzameling arrangementen van Gwyn Arch voor SATB en piano van volksliederen uit diverse continenten. Mexico’s ode aan de kakkerlak, La Cucaracha en Cielito Lindo, het alternatieve Mexicaanse volkslied, vertegenwoordigen het Zuid-Amerikaanse continent. Uit Afrika vinden we bewerkingen terug van Malaika (Tanzania) en Jikela emaweni sia hamba (West-Afrika). Voor Europa werden twee volksliederen uit Rusland opgenomen, zij het met Engelse teksten: The little birch tree als symbool van de schoonheid in Sovjet Rusland en Kalinka, waarin een jongeman dagdroomt onder een pijnboom. Uit Azië vinden we twee Jiddische bewerkingen: het krachtige Hava Nagilah en speelsmelancholische Tum Balalaika. Spijtig dat er voor Nieuw-Zeeland (Oceanië) geen typische Maorimuziek bewerkt werd. De originele liederen Hine e hine en Pokarekare Ana werden hetzij gecomponeerd door een Maori-alt die in Londen ging studeren, hetzij beïnvloed door de Europese harmonieën. Desalniettemin zijn het fijne bewerkingen die veel koren zullen aanspreken. Weeral een interessante bundel. Uitgegeven bij Helbling en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem. ^

/// REPERTOIRENIEUWS

PAUL VAN OSTAIJEN GESPEELD EN GEZONGEN

In augustus 2008 bestelde Vocaal ensemble Caloroso een werk voor meisjeskoor en piano bij Sebastiaan Van Steenberge (°1974), op tekst van Paul Van Ostaijen. Caloroso vertolkte Marc groet ’s morgens de dingen met brio tijdens de finale van Koor van het Jaar in 2008. Het is een sfeervol stuk met weinig echte moeilijkheden. De driestemmige compositie viel erg in de smaak bij toehoorders en zangers. Dat resulteerde in drie nieuwe compositie-opdrachten die Van Steenberge telkens eind augustus afleverde zodat Caloroso er aan het begin van een nieuw werkjaar mee kon starten. De tweestemmige Polonaise uit 2009 is één van de pareltjes uit deze bundel maar bevat enkele ritmische moeilijkheden in en een uitdagende a cappellasectie. Het tweestemmige Gedichtje van Sint-Niklaas uit 2010 en Zeer kleine speeldoos uit 2011 zijn intonatief uitdagend in hun grote sprongen en complexe vocale lijnen. Die laatste twee delen vragen duidelijk meer aandacht. Van Steenberge zorgt voor veel sfeer in de piano en levert een vocaal interessant en speels geheel af. Een aanrader voor meisjes- en dameskoren! Uitgegeven bij Euprint en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem ^

LULLABIES OF THE WORLD Wiegen en zingen stelt baby’s en kleine kinderen gerust. Miljoenen ouders en grootouders zingen hun kinderen in slaap. In Vlaanderen zingen we Slaap kindje slaap, in Turkije zingt me Dandini dadine dastana, in Korea Dal a dal a. Lullabies of the world stelt 51 prachtige wiegeliedjes voor uit de hele wereld. Daarbij hoort een cd met de liedjes en door moedertaalsprekers ingelezen teksten. Het geheel werd opgesmukt door schitterende foto’s van ouders en kinderen uit de hele wereld. Zeer verzorgde uitgave van Carus, ook geschikt als babyborrelgeschenk. Uitgegeven bij Carus en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem. ^

NYBLANDAT, LÄTTA SAB-ARR FÖR UNGDOMLIGA KÖRER

DO NOT STAND AT MY GRAVE AND WEEP Erika Budai (°1966) schreef Do not stand at my grave and weep op tekst van Mary Elizabeth Frye (1905-2004) voor het vrouwenkoor Concinite uit Leuven. Het werk is mede door zijn ontroerende tekst zeer geschikt voor uitvaartdiensten. Toen Vic Nees verleden jaar stierf (1936-2013) droeg Budai een versie voor vijfstemmig gemengd koor aan hem op. Uitgegeven bij First Class Projects en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem. ^

Tegenwoordig zijn veel koren op zoek naar driestemmig materiaal voor gemengd koor. Met één mannenstem dus. Robert Sund (°1942) bewerkte tussen 1980 en 1990 al heel wat bekende melodieën voor die bezetting, al dan niet met een pianobegleiding. De Zweed arrangeerde een aantal mooie melodieën op Zweedse teksten - een interessante uitdaging voor onze koren - maar evengoed bekende Engelstalige popnummers als Streets of London en Bridge of troubled water. Voor de didactische tips erbij moet je wel een cursus Zweeds gevolgd hebben. Uitgegeven bij Gehrmans Musikförlag in 4 delen en aanwezig in de bibliotheek van Koor&Stem. ^

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 19

/// CD

Palestrina – Lamentationes Hieremiae Liber Tertius  LAUDANTES CONSORT O.L.V. GUY JANSSENS

Giovanni Pierluigi da Palestrina, de ‘prins van de sacrale polyfonie’ (Benedictus XVI, 2006), zette indertijd de bakens uit voor wat later algemeen benoemd werd als de ‘prima prattica’. Talloze componisten volgden in de eeuwen nadien zijn muzikale voorbeeld, zelfs tot op vandaag. Het Laudantes Consort o.l.v. Guy Janssens presenteert met deze cd het derde boek van de Lamentationes Hieremiae: een reeks teksten die een indrukwekkende getuigenis laten doorschemeren van de pijn van het Joodse volk, meer dan 500 jaar voor het ontstaan van het Christendom. Zelfs na 2500 jaar hebben deze teksten nog niets aan zeggingskracht en betekenis ingeboet. Bij een eerste beluistering van deze cd word je overvallen door een bedwelmende sacraliteit. De zangers musiceren complexloos volgens de gangbare en de laatste decennia intensief bestudeerde lineaire zangstijl. Palestrina’s muziek, indrukwekkend qua homogeniteit en stijlzekerheid, dwingt tot luisteren, zoals terecht vermeld in het overigens zeer interessante, viertalige inlegboekje. Dit alles kan echter geen excuus zijn voor de slordigheden in deze opname. Enkele inzetten zijn ongelijk of hebben te lang nodig om zich in de juiste harmonische kleuren te nestelen. Sopranen en alten klinken eerder omfloerst, zelfs discreet qua klankkleur, terwijl tenoren en bassen hen nogal eens overvleugelen inzake sonoriteit en directheid. Bij de bassen valt bovendien een structureel onevenwicht op: regelmatig zijn er individuele stemmen hoorbaar en een gebrek aan onderlinge afspraken met betrekking tot de klinkervorming. De tenoren mengen onderling beter, al past hun timbre minder bij de sound van sopranen en alten. Dat alles kan detailkritiek lijken, maar men mag niet vergeten dat de meeste zangers op deze cd professionals zijn. Bovendien zijn er sinds het ontstaan van de cd als audiomedium een eindeloze stoet topproducties van sacrale polyfonie op de markt gekomen die op muzikaal-technisch vlak geen enkele toegeving laten noteren.

20 // STEMBAND

Los van deze bemerkingen blijft dit een sfeervolle realisatie waarbij de luisteraar zich kan laten meevoeren in de kleurrijke, intense klankenwereld van Palestrina. (PM) Uitgegeven onder het label Sonamusica, verkrijgbaar bij Marksound ^

/// BOEK EN CD

BESPREKING FOTOBOEK EN CD

Koorlink Jubileumuitgave 1989-2014 Naar aanleiding van het 25-jarig bestaan van Koorlink vzw ontstond het initiatief om de trouwe leden-luisteraars en sponsors van de a capella koorcyclus AntwerpenKempen te bedanken met de jubileumuitgave 1989-2014: een fotoboek en cd. Het fotoboek, ontworpen en vormgegeven door Joey Stijven Graphics, oogt niet alleen prachtig, het biedt bovendien een reeks bijdragen en beschouwingen van socio-culturele en historische betekenis. Want welk koor in Vlaanderen, dat grotendeels op de gratuite inzet van een ploeg bedenkers en vrijwilligers mag rekenen, kan een gelijkaardig palmares voorleggen als Audite Nova destijds, dat in feite Koorlink realiseerde? Uit eerste hand vernemen we van Kamiel Cooremans hoe het initiatief ontstond, uitgroeide en gedurende 25 jaar een prominente rol bleef vervullen; hoe op voorstel van de betreurde componist en dirigent Vic Nees (1936-2013) de schotten tussen professionele en amateurkoren werden gelicht, en de inbreng van o.m. het Vlaams Radiokoor stimulerend heeft ingewerkt op het niveau van de koorcyclus zelf. Andere bijdragen behandelen o.a. het belang van de kinderkoren en muziek uit Vlaanderen in de concertcyclus en de programmatie van koren uit het buitenland. Het zijn dĂŠ pijlers van de organisatie. Verlucht met fotomateriaal van Brandpunt 23 en Carine Van Gerven volgen de bijdragen elkaar op. Nu eens kleurrijke beelden van enthousiaste jeugdkoren of van andere formaties, dan weer solisten en dirigenten in actie; daarnaast mooi zwart-wit fotomateriaal waarin het luisterend publiek of personen voor of na

een concert sprekend of nagenietend in beeld gebracht wordt. Ook de trouwe medewerkers, de vaste sponsors en de ondersteunende particuliere en overheidsorganisaties van Koorlink werden met lauwerkrans omgeven en vernoemd. Bij het fotoboek hoort een cd. Het Vlaams Radiokoor o.l.v. Johan Duyck bood de opname met werk van Schroyens, Nees en Coryn als geschenk aan naar aanleiding van het jubileum van Koorlink. In Pentalpha (Raymond Schroyens, 1983) ter nagedachtenis van Ludmilla Tolzynska, horen we een evenwichtige en warm klinkende vertolking van de vijfdelige tombeau. De Passio super Galli cantu (Vic Nees, 2013) wisselt overwegend vierstemmige homofone verhaalmomenten af met een zesstemmige mannenkoorbezetting in de rol van Jezus. Korte polyfone passages in de verschillende stemgroepen verhogen de expressiviteit en bij de afsluiting van de vijf onderdelen vormen mooie akkoordwendingen telkens een berustend en meditatief moment. De beluistering van de compositie voerde ons terug naar zondag 10 maart 2013 waarop deze Passio werd gecreĂŤerd door Studium Chorale uit Heerlen o.l. v. Hans Leenders, aan wie dit werk is opgedragen. Het was een moment van intense beleving omdat alle aanwezigen zich bewust waren van het feit dat de componist ernstig ziek was. Enkele dagen later, op 14 maart overleed hij. De opname ademt

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 21

/// CD

Aus der Tiefe

M U S A

Lux aurumque I Eric Whitacre 03:35

To see a World I Sven-David Sandström 03:56

Für viele * I Kurt Bikkembergs 04:28

In Flanders Fields * I Raymond Schroyens 04:36

Wie liegt die Stadt so wüst I Rudolf Mauersberger 06:09

De profundis clamavi I Vic Nees 02:12

Warum ist das Licht gegeben dem Mühseligen I Johannes Brahms 11:05

How they so softly rest I Healey Willan 04:01

O Tod, wie bitter bist du I Max Reger 08:53

Agnus Dei: Phoenix I Ola Gjeilo 05:26

Pie Jesu * I Rudi Tas 07:37

Da pacem Domine I Arvo Pärt 4:58

Lux aeterna I Edward Elgar 4:06

H O R T I

M U S A

H O R T I

5 419999 106931

100 jaar Groote Oorlog

dankbaarheid ten aanzien van componist-dirigent Vic Nees. Met A tribute to William Blake (2006) brengt Roland Coryn een eresaluut aan de dichter-schilder Blake. De compositie vereist een ernstige inleving in de teksten en hoge vocale eisen. Het beluisteren van de eerste drie liederen uit Songs of Innocence voert ons van een arcadische vallei over de onschuld en liefde naar de menselijke spiritualiteit. In een heel ander klimaat volgen vier liederen uit Songs of Experience. Zij behandelen thema’s als aardse liefdesperikelen, de fragiliteit van het leven, het mysterie van het kwaad, het doodsverlangen. Met een doorleefde tekstkennis en volgehouden stemkracht zingt het VRK nu eens de ziel uit het lijf dan weer ingehouden en beschouwend.Aurélie Walschaert, Kamiel Cooremans en Lucien Posman leveren interessante beschouwingen bij de drie opgenomen koorcomposities. Wij vermoeden dat omwille van beperkende redenen de teksten niet konden opgenomen worden, waarvoor we alle begrip. Je kan ze wel terugvinden via www.koorlink.be. ‘Goede wijn behoeft geen krans’. Dat geldt ook voor deze cd. Wie aandachtig luistert en zich het VRK daarbij voorstelt, ziet en hoort de begeesterende en de doordachte hand van dirigent Johan Duyck, vertrouwd met de persoon en het werk van de drie componisten. Warm aanbevolen. (PV) Je kan boek en cd bestellen via www.koorlink.be. ^

22 // STEMBAND

AUS DER TIEFE

Total playing time: 71:09 I * First recording I Musical supervisor: Kurt Bikkembergs I Recording: Hans Van Daele www.arsiscd.eu Recorded in Abdij Keizersberg Leuven and Heilig Hart-Instituut Heverlee, December 2013 I www.musahorti.be

Musa Horti Peter Dejans

C H A M B E R

C H O I R

Musa Horti jubileert met cd-opname en concerten over WO I Het vocaal ensemble Musa Horti van Peter Dejans viert dit jaar zijn 25ste verjaardag. Één van onze beste koren blijft als amateurformatie bijzonder actief. Eind vorig jaar werd de cd In pace frivola met werk van Sebastiaan van Steenberge gelanceerd, en begin dit jaar verscheen een nieuwe cd Aus der Tiefe als herinnering aan de ‘Groote Oorlog’. Met het programma van dit schijfje vertrok Musa Horti begin maart vanuit zijn thuishaven, de Abdij van ‘t Park in Heverlee, naar Dresden en Leipzig voor twee vredesconcerten. In het Leuvense Begijnhof werd de mooi verzorgde cd tijdens een concert ook bij ons voorgesteld. De kapelmeester van de kathedraal van Antwerpen Sebastiaan van Steenberge schreef zijn In pace frivola op teksten van maar liefst vijf dichters. De motetten kenden tijdens de creatie zoveel succes dat er bijkomende concerten werden georganiseerd en men in 2013 ook een cd-opname realiseerde. Met de (voorlopig) laatste cd-aanwinst bezorgde het jubilerende koor ons een prachtig geschenk. Op 3 mei 2012 voerde Musa Horti in de Museumzaal van de KU Leuven – exact de plaats waar in augustus 1914 de universiteitsbibliotheek in vlammen opging – voor het eerst het concert Aus der Tiefe uit. Nu brengt men op de cd n.a.v. de herdenking van 100 jaar Eerste Wereldoorlog, een selectie van koorwerken over thema’s als (oorlogs) leed en wanhoop, maar ook over vrede en schoonheid. Het gaat om werken van Brahms, Elgar en Reger (O Tod wie bitter bist du) tot Pärt en Whitacre, naast Nees, Schroyens, Tas en Bikkembergs. Bijzondere aandacht verdient het zeer verzorgde en uitgebreide boekje. Even verzorgd is de vertolking van het koor. De concerten in Duitsland - Musa Horti werd door een honderdtal vrienden en geïnteresseerden begeleid - vonden plaats op twee unieke plekken: de gerestaureerde Frauenkirche in Dresden met een schitterende akoestiek en de Nikolaikirche in Leipzig (in 1732 werd Bach hier tot muziekdirecteur benoemd). Beide gebouwen of wat er van overbleef, hebben de oorlog aan den lijve meegemaakt. Dat deze optredens een apotheose van de viering van Musa Horti betekenden, spreekt voor zich. Info: www.musahorti.be; 0487/527621. (MC) ^

/// CD KORT

Belgische professionele koren, kathedraal- en schoolkoren uit Engeland en koren uit Nederland en Estland kunnen de discotheek van koorliefhebbers met opmerkelijke cd-realisaties verrijken. Het Collegium Vocale Gent en het Orchestre des Champs-Elysées van Philippe Herreweghe hebben in het Oostenrijkse Innsbruck een belangrijk werk van Joseph Haydn Die Jahreszeiten opgenomen. In de platenwinkel kan men tussen een tiental verschillende opnamen van dit sleutelwerk van Haydn kiezen en toch is dit album zeker geen overbodige. (PHI) De twee professionele koren uit Brussel, het Operakoor van de Munt en het Vlaams Radio Koor, hebben o.l.v. de nieuwe muziekdirecteur van De Munt Ludovic Morlot en aangevuld met het Kinderkoor van de Munt, hun krachten gebundeld in het Requiem van de Parijzenaar Alfred Bruneau. Hij stierf in de vergetelheid in 1934, maar toch is dit schijfje interessant, want hoe vaak kunnen we nog een serieus groot koor horen? (Cypres) Sinds zijn benoeming in 2010 als chef van het Waalse topensemble, het Choeur de Chambre de Namur - zijn contract werd trouwens onlangs tot 2018 verlengd - is de Argentijn Leonardo García Alarcón bijzonder actief. Dit jaar verschenen al twee mooie uitgaven, waar het koor door Alarcóns instrumentale ensemble Cappella Mediterranea wordt begeleid. Het album met het

basiswerk van Claudio Monteverdi Vespro della beata Vergine kreeg al terecht een prijs (Le Choix de France Musique). (Ambronay) De tweede uitgave, Ulisse all’isola di Circe van Gioseffo Zamponi, gecreëerd in Brussel in 1650 als eerste opera in de Zuidelijke Nederlanden, is een schitterend buitenbeentje in ons overzicht. Deze opname waaraan het Choeur de Chambre de Namur zijn medewerking verleende. Ook de rijkelijk gestoffeerde uitgave in boekvorm verdient een pluim. (Ricercar) Grote koren vindt men nog in Nederland, het Groot Omroepkoor werd opgericht in 1945 en doet het nog steeds ondanks de cultuurbesparingen bij onze noorderburen. Met zijn 68 zangers behoort het tot de enkele grote professionele koren in Europa. Zijn nieuwste cd is aan de populaire Vespers van Sergej Rachmaninov gewijd. Misschien hebben de Nederlanders niet helemaal de kleur van de diepe Russische bassen, maar het is een zeer degelijke vertolking. Voor de leiding vroegen ze niemand minder dan Kaspars Putninš, de reizende ster uit Letland. (BIS) Het Wells Cathedral Choir vierde in 2009 al zijn 1.100ste verjaardag. De dirigent Malcolm Archer koos voor hun recente cd muziek van de in 1983

overleden Britse componist Herbert Howells. Howells was o.m. organist van St. Johns’ College te Cambridge en in die hoedanigheid schreef hij veel kerkmuziek. Het koor brengt van hem, in een verzorgde vertolking, een negental werken met orgelbegeleiding. (Helios) Het Choir of Westminster Abbey en zijn leider James Donnell selecteerden onder de titel Great Hymns from Westminster Abbey 22 kerkliederen van verschillende componisten. Ze zijn bewerkt voor eenstemmig koor met orgelbegeleiding. (Hyperion) Tot slot een prachtige uitgave van De Leidse koorboeken, volume 3. Als bij wonder hebben de zes Leidse koorboeken van de Pieterskerk de allesvernietigende storm van 1566 overleefd. Ze bewaren een enorme schat van missen en motetten van Clemens non Papa, Crecquillon, Mouton, Lupi en anderen, dus hoofdzakelijk van de ons vertrouwde componisten van de Franco-Vlaamse school. Het Nederlandse Egidius Kwartet werd voor deze gelegenheid versterkt met een twintigtal zangers. (Etcetera) ^ (MC)

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN KOOR&STEM // 23

Aan dit nummer werkten mee: Koenraad De Meulder, Jan Schumacher, Erik Demarbaix, Simonne Claeys, Tom Eelen, Carine Van Gerven, Jan Vuye, Claudine Martens, Peter Maus, Liesbeth Segers, Paul Valgaeren, Mirek Cerny, Sebastiaan Van Steenberghe. EINDREDACTIE: Ivo Jacobs COÖRDINATIE: Jan Stofferis Rek. nr. 735-0037517-63 t.n.v. Koor&Stem vzw DRUK Van der Poorten OPLAGE 3.000 ex. VORMGEVING apple-n.be, brand-ink.be

24 // STEMBAND