Czy Facebook pomaga w nauce?

10

Nowe technologie

Głos Nauczycielski

nr 6 5 lutego 2014

www.glos.pl

Nauczyciel Roku 2013 o klasowych grupach facebookowych Jak połączyć możliwości współpracy w sieci ze zdobywaniem wiedzy, a jednocześnie dać nauczycielowi szansę bycia przewodnikiem w realnym i wirtualnym świecie? Odpowiedzią mogą być klasowe grupy facebookowe

Czy Facebook pomaga w nauce?

eckie szkoły zawodowe uchwałą Rady Miasta zostały włączone do dwóch Centrów Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego. Ten eksperyment trwa od początku obecnego roku szkolnego. Co z tego wynikło?

MARCIN ZARÓD* NAUCZYCIEL ROKU 2013

Doktor Tony Wagner z Uniwersytetu Harvarda w swojej prezentacji o umiejętnościach potrzebnych uczniom w przyszłości stwierdził, że jedną z nich jest umiejętność współpracy w sieciach.

Tymczasem najpopularniejsze obecnie na świecie sieci to portale społecznościowe, a żaden z nich nie może się równać popularnością z Facebookiem.

Z drugiej strony rewolucja technologiczna, jakiej jesteśmy nie tylko świadkami, ale i uczestnikami, coraz uporczywiej puka do drzwi szkolnych klas. Coraz częściej nauka nie ogranicza się do murów szkoły, a zamiast „miejsc, w których odbywa się nauka” powstają „przestrzenie nauki”. Wielu uczniów, głównie szkół ponadpodstawowych, spędza codziennie na Facebooku wiele godzin, na własną rękę odkrywając cyfrowy świat portali społecznościowych, stanowiący miniaturę tzw. realu – z większością jego zalet i wad, potencjalnych możliwości, ale i zagrożeń. Czy istnieje sposób, aby połączyć możliwości współpracy w sieci ze zdobywaniem wiedzy, a jednocześnie dać nauczycielowi szansę bycia przewodnikiem nie tylko w realnym, ale i wirtualnym świecie?

Odpowiedzią mogą być klasowe grupy facebookowe, czyli zamknięte obszary, dostępne wyłącznie dla zaproszonych przez nauczyciela członków.

Podobny efekt można osiągnąć, korzystając z serwisu Google+ i jego kręgów czy portalu Edmodo, ale w związku z przypadającą 4 lutego rocznicą powstania Facebooka poniższy przykład dotyczy właśnie specyfiki tego serwisu.

Sprawdzone w boju Wykorzystuję grupy facebookowe jako narzędzie w pracy nauczycielskiej od ponad dwóch lat. W tym czasie wypróbowywałem różne rozwiązania, a przedstawione poniżej propozycje są owocem innowacyjnych pomysłów, które nie tylko zostały poddane spraw-

1

Członkowie grupy facebookowej zorganizowanej przez Marcina Zaroda głosują na piosenkę, której tekst chcą wykorzystać na lekcji języka angielskiego

dzianowi w praktyce, ale i przeszły ten egzamin pomyślnie. Krótko mówiąc, zostały „sprawdzone w boju” i z przyjemnością się nimi dzielę.

Utworzenie takiej zamkniętej grupy zajmuje dosłownie dwie minuty. Nagrany przeze mnie instruktaż w formie filmiku, który przeprowadza przez poszczególne etapy tworzenia grupy, można obejrzeć, wpisując w oknie wyszukiwarki następujący adres: goo.gl/ fJMoSI lub skanując smartfonem lub tabletem kod QR zamieszczony obok (patrz – kod QR). Uczniowie chcący dołączyć do grupy wcale nie muszą należeć do grona „znajomych” nauczyciela, co pozwala uniknąć rozterek, czy dodać ucznia do swoich znajomych czy nie. W ten sposób nauczyciel korzystający z Facebooka, stosując odpowiednie ustawienia prywatności, nie musi udostępniać uczniom całej swojej aktywności na tym portalu, pozostawiając prywatne interakcje ze znajomymi poza zasięgiem uczniów. Warto też uświadomić uczniom, że mogą być członkami grupy, nie mając nauczyciela w swoich „znajomych”, co pozwala ochronić także ich prywatność.

Dzięki temu, że każda z uczonych przeze mnie klas ma oddzielną grupę, praca w tym wirtualnym środowisku stanowi przedłużenie czasu

2

Uczniowie z klasowej grupy facebookowej wymieniają się linkami do ciekawych treści przydatnych do nauki angielskiego

lekcji, a uczestnicy mogą być spokojni o swoją prywatność, gdyż wszelka interakcja na forum grupy, tzn. wpisy uczestników, zdjęcia, komentarze, udostępniane materiały, jest dostępna wyłącznie dla jej członków.

Podstawowe funkcje grupy facebookowej można podzielić na następujące kategorie: platforma komunikacji pomiędzy uczniami a nauczycielem; miejsce udostępniania dodatkowych materiałów powiązanych z lekcjami; przestrzeń wymiany linków pomiędzy uczniami; repozytorium linków z materiałami dotyczącymi przerobionych wcześniej zagadnień; środowisko współpracy dot. realizowanych projektów i przedsięwzięć.

skrzynki odbiorcze raz na tydzień, a nawet rzadziej. Nie wierzycie? Zapytajcie ich sami. Tymczasem wiadomości przesyłane im przez Facebooka są wyświetlane na ich komputerach praktycznie codziennie. Zamknięta grupa facebookowa to nie tylko miejsce, gdzie uczeń może zadać nauczycielowi pytanie o to, co będzie na jutrzejszym sprawdzianie.

To także przestrzeń, w której na pytania zadawane przez jednego ucznia odpowiedzi i porad udzielają niejednokrotnie inni uczniowie, przejmując tym samym funkcję przypisywaną do tej pory nauczycielowi. W ten sposób młodzi ludzie uczą się od siebie. Albo sami znają odpowiedź już wcześniej, albo wyszukują po prostu odpowiednie miejsce w sieci, w którym taką odpowiedź znajdą, a potem dzielą się z innymi.

E-mail już nie wystarczy

Konektywistyczny model uczenia się

Niektórzy nauczyciele powoli dojrzewają do tego, że do komunikacji z uczniem może służyć na przykład poczta elektroniczna. Problem w tym, że w międzyczasie nasze „dzieci sieci” przerzuciły się na portale społecznościowe, wykorzystując często pocztę elektroniczną wyłącznie jako narzędzie niezbędne do tego, aby na takim serwisie założyć konto. Niektórzy uczniowie sprawdzają swoje e-mailowe

Taka współpraca doskonale wpisuje się w konektywistyczny model uczenia się, stawiający na umiejętność wyszukiwania i korzystania z informacji znajdowanych w różnorodnych źródłach.

W związku z łatwością uzyskiwania informacji zwrotnej od uczniów często daję im możliwość wyboru np. piosenki na kolejną lekcję, która jest powiązana

z przerabianym materiałem. Korzystam z opcji „Zadaj pytanie”, która umożliwia przeprowadzenie szybkiej sondy wśród uczestników grupy. Sam podaję dwie, trzy propozycje, a następnie proszę uczniów o dodawanie swoich propozycji oraz o głosowanie na tę piosenkę, którą chcą przerobić w czasie lekcji.

W ten sposób daję uczniom możliwość współdecydowania o tym, czego będą się uczyć, co z kolei wpływa pozytywnie na ich zaangażowanie w lekcję (patrz – ilustracja nr 1).

W internecie można znaleźć bogate zasoby materiałów, które mogą uzupełnić lub rozszerzyć treści przerabiane w szkole. Zapisywanie długich linków na szkolnej tablicy to nie najlepszy pomysł na to, aby się nimi dzielić. Tymczasem wystarczy wkleić link do ciekawego materiału na tablicy zamkniętej grupy facebookowej, aby uczniowie będący jej członkami mogli z niego skorzystać. Wystarczy jedno kliknięcie, aby obejrzeć filmik obrazujący jakieś ciekawe zagadnienie, posłuchać piosenki powiązanej z tematyką lekcji czy przenieść się do strony internetowej z interaktywnym słownikiem. Przypominam sobie sytuację, gdy podczas pogrzebu Whitney Houston wkleiłem uczniom link do jednej z jej najsłynniejszych piosenek „I will al-

www.glos.pl

5 lutego 2014

nr 6

Głos Nauczycielski

Nowe technologie

11

10 lat Facebooka 4 lutego 2004 r. Mark Zuckerberg, niespełna 20-letni student Uniwersytetu Harvarda w Cambridge (USA), stworzył razem z kolegami serwis, który okazał się strzałem w dziesiątkę. A nawet w miliard, bo po kilku latach istnienia portalu Facebook jego twórca trafił do grona najbogatszych ludzi świata. Natomiast „dziecko” Zuckerberga stało się najpopularniejszym narzędziem służącym setkom milionów ludzi do komunikowania się, dzielenia informacjami czy zdjęciami. Tylko w Polsce liczba użytkowników Facebooka sięga 10 milionów (dane portalu Socialbakers). Użytkownicy „Fejsa”, jak mówią uczniowie, zapamiętale „lajkują” (od „to like” – lubić) i „szerują” (od „to share” – dzielić się, w tym wypadku treściami). Ale Facebook zmienił nie tylko język…

Lista dokumentów poświęconych przerobionym do tej pory partiom materiału, członkowie grupy mają do nich swobodny dostęp

ways love you”, co zapoczątkowało cały wątek poświęcony piosenkarce, z różnymi linkami do stron w języku angielskim dotyczącymi jej kariery. Co ciekawe, z czasem uczniowie zaczynają się wymieniać linkami znalezionymi przez siebie (patrz – ilustracja nr 2)

Dzielenie się dokumentami Jedną z najważniejszych funkcji grupy facebookowej jest opcja „Pliki”, umieszczona w górnym poziomym menu, bezpośrednio pod zdjęciem grupy (lub pod zdjęciami członków grupy, jeśli administrator nie wybrał oddzielnego zdjęcia grupy). Pozwala ona zarówno dodawać pliki, np. prezentacje, pliki w formacie PDF, pliki tekstowe, jak i tworzyć własne dokumenty (opcja „Utwórz dokument”). Początkowo w tak tworzonych, odpowiednio zatytułowanych dokumentach umieszczałem całe zestawy linków wspierających aktualnie przerabiany materiał – np. konkretne czasy gramatyczne lub partie słownictwa. Po pewnym czasie zestawy linków zacząłem tworzyć w dokumentach na dysku Google, a w dokumencie utworzonym w grupie facebookowej umieszczam jedynie odnośnik prowadzący do takiego udostępnionego pliku. Pozwala to wielokrotnie wykorzystywać raz utworzone „w chmurze”, czyli na dysku Google, pliki przez udostępnianie ich różnym grupom uczniów, a jeśli znajdę ciekawy materiał dotyczący udostępnionych wcześniej treści, to zmiana wprowadzona w pierwotnym pliku na dysku Google jest widoczna dla wszystkich osób z tego pliku korzystających. Dzięki temu nie trzeba tej zmiany wprowadzać pojedynczo w każdej grupie facebookowej. Efekt jest taki, że uczniowie, klikając opcję „Pliki”, uzyskują dostęp do całej listy dokumentów poświęconych poszczególnym przerobionym do tej pory partiom materiału (patrz – ilustracja nr 3). Udostępnienie takich zasobów sprzyja indywidualizacji nauczania – uczniowie słabsi mogą

wykorzystać ćwiczenia interaktywne do powtórzenia i ugruntowania materiału z lekcji, natomiast uczniowie bardziej zdolni skorzystają np. z ćwiczeń o wyższym poziomie zaawansowania, aby rozszerzyć umiejętności nabyte podczas lekcji. Takie repozytorium mogą wykorzystać w dowolnej chwili – przed sprawdzianem, przygotowując się do matury, a nawet już po zakończeniu nauki w szkole (raz utworzonych grup nie rozwiązuję, więc uczniowie nawet na studiach mogą korzystać ze zgromadzonych tam materiałów).

Wirtualne spotkania Grupa facebookowa to także doskonałe środowisko do realizacji wspólnych projektów i przedsięwzięć – zarówno na poziomie klasy, jak i całej szkoły.

Daje szansę za wirtualne spotkanie uczestników projektu poza szkołą, nawet jeśli pochodzą oni z oddalonych miejscowości i takie spotkanie w „realu” byłoby bardzo utrudnione. W grupie facebookowej można łatwo przydzielić role uczestnikom projektu, przeprowadzić burzę mózgów, a co najważniejsze, zaprezentować gotowy projekt – choćby w formie filmiku, prezentacji, strony internetowej czy bloga. Zanim dwa lata temu nakręciliśmy szkolny lipdub (rodzaj teledysku – przyp. red.), prace nad jego przygotowaniem trwały właśnie na grupie facebookowej złożonej z ponad 200 uczniów naszej szkoły. Toczyliśmy tam dyskusje o prawie autorskim, dotyczące możliwości wykorzystania konkretnych piosenek, uczniowie podawali pomysły na swoją rolę w filmiku, ustalaliśmy wszystkie szczegóły przedsięwzięcia. Tak powstała grupa istnieje do tej pory, co sprzyja integracji społeczności szkolnej.

R

E

K

L

A

M

A

R

E

K

L

A

M

A

R

E

K

L

najlepszy możliwy kontekst do poruszenia kwestii prywatności, bezpieczeństwa w sieci, praw autorskich ◘ czy netykiety.

wideo Skanując smartfonem lub tabletem ten kod QR, można obejrzeć filmik z instrukcją zakładania grupy facebookowej stworzony przez Marcina Zaroda specjalnie dla czytelników Głosu Nauczycielskiego (filmik dostępny także pod adresem: goo.gl/fJMoSI).

*Autor jest nauczycielem języka angielskiego w V Liceum Ogólnokształcącego im. Janusza Korczaka w Tarnowie; 14 października 2013 r. został głównym laureatem Konkursu MEN i Głosu Nauczycielskiego – Nauczyciel Roku Źródła: ■ T. Wagner, „7 Skills students need for their future”; www.youtube.com/ watch?v=NS2PqTTxFFc (dostęp 1.02.2014).

■ P. Sawiński, „Konektywizm, czyli rewolucja w uczeniu się”, www.edunews.pl/ badania-i-debaty/badania/1077 (dostęp 1.02.2014).

■ Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/962/WE z 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (Dz.U. L 394 z 30.12.2006), europa.eu/legislation_ summaries/education_training_youth/ lifelong_learning/c11090_pl.htm (dostęp 01.02.2014).

uczniom w tworzeniu tzw. osobistego środowiska uczenia się (ang. PLE – Personal Learning Environment).

Sprzyja to nabywaniu umiejętności uczenia się, a także zwiększa kompetencje informatyczne, czyli oddziałuje pozytywnie na kluczowe umiejętności określone przez Komisję Europejską. Nauczyciel, będąc jednym z członków grupy, ma jednocześnie okazję do tego, aby być dla uczniów przewodnikiem po wirtualnym świecie – działalność grupy stanowi naturalny, a zatem A

M

A

R

E

K

L

A

M

A

R

E

K

L

A

M

A

R

Dobry adres www.facebook.com/GlosNauczycielski – profil naszego tygodnika; zaglądaj, śledź, o czym piszemy, i zostań z nami – polub nas!

E

K

L

A

M

A

R

E

K

L

A

M

A

R

E

K

L

A

M

A

Narzędzie do współpracy w sieci Przeciwnicy zastosowania ogólnie dostępnego portalu społecznościowego w szkole

00280

3

często wysuwają argument dotyczący wykluczenia uczniów nieposiadających konta na Facebooku. Z moich doświadczeń ponad dwóch lat pracy w liceum wynika, że najczęściej nie ma uczniów, którzy by takiego konta nie posiadali w ogóle, a jeśli ktoś taki się trafi (np. jedna osoba na klasę), to nie ma żadnego problemu z udostępnianiem materiałów z grupy facebookowej poprzez wklejanie tych samych treści w e-mailu zaadresowanym do takiej osoby. Może to robić nauczyciel lub kolega, który zdecyduje się pomóc osobie bez konta na Facebooku. Ważne natomiast, aby nauczyciel nie zmuszał nikogo do rejestrowania się wbrew jego woli, a nawet nie namawiał do tego – to niezależna decyzja każdego z uczniów. Istnieją co prawda portale społecznościowe typu Edmodo, przeznaczone typowo do użytku szkolnego, jednak młodzi ludzie przywykli do bywania na Facebooku są niezbyt chętni do regularnego logowania się na innym portalu, co traktują raczej jako dodatkowe obciążenie niż wsparcie.

Z drugiej strony – wszystko zależy od ich motywacji.

Podsumowując, wykorzystanie zamkniętej grupy na portalu społecznościowym daje uczniom okazję do wykorzystywania tego serwisu jako narzędzia do współpracy w sieci.

Jednocześnie grupa taka pomaga