⌫
รายการสินคาคงเหลือระหวางบริษัท การขายสินคาระหวางบริษัทในเครือ สินคาคงเหลือแบบสิ้นงวด (Periodic inventory system) สิ น ค า คงเหลื อ แบบต อ เนื่ อ ง (Perpetual inventory system)
การตัดรายการซื้อและขายระหวางบริษัท รายการขายและซื้อที่เกิดขึ้นระหวางบริษัทในเครือจะตองถูก ตัดออกไปในการจัดทํางบการเงินรวม เพื่อรายงานยอดขายและ ซื้อ (หรือตนทุนสินคาขาย) สําหรับยอดที่ซื้อมาและขายใหกับ บุคคลภายนอกเทานั้น
2
ระบบสินคาคงเหลือแบบสิ้นงวด รายการตัดบัญชีใน กระดาษทํ าการสํ าหรั บ การซื้ อ ขายระหว า งกั น จะเดบิ ต บัญชีขายและเครดิตบัญชีซื้อ ระบบสินคาคงเหลือแบบตอเนื่อง รายการตัดบัญชีใน กระดาษทําการ จะเดบิตบัญชีขายและเครดิตบัญชีตนทุน สินคาขาย ตัวอยางที่ 5-1 การบันทึกรายการเกี่ยวกับสินคาในสมุดรายวัน ของบริษัท ก และบริษัท ข มีดังนี้ บริษัท ก
บริษัท ข
สินคาคงเหลือ 20,000 เจาหนี้ 20,000 บันทึกการซื้อสินคาจากบุคคลภายนอก
สินคาคงเหลือ 24,000 เจาหนี้-บริษัท ก บันทึกการซื้อสินคาจากบริษัท ก
ลูกหนี้-บริษัท ข 24,000 ขาย บันทึกการขายสินคาใหกับบริษัท ข
ลูกหนี้
ตนทุนสินคาขาย 20,000 สินคาคงเหลือ บันทึกตนทุนสินคาที่ขายใหบริษัท ข
24,000
20,000
24,000
30,000
ขาย บันทึกการขายสินคาใหบุคคลภายนอก ตนทุนสินคาขาย 24,000 สินคาคงเหลือ บันทึกตนทุนสินคาที่ขายใหลูกคา
30,000
24,000
สิ้นป 25+1 ยอดขายรวมและตนทุนสินคาขายรวมของทั้ง สองบริษัทจะสูงไป 24,000 บาท ยอดที่สูงไปนี้จะตองตัดออก จากกระดาษทําการสําหรับงบการเงินรวม ดังนี้
3
ขาย ตนทุนสินคาขาย กําไรขั้นตน
บริษัท ก
บริษัท ข 100%
24,000 20,000 4,000
30,000 24,000 6,000
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต (1) 24,000 (1)
24,000
งบรวม 30,000 20,000 10,000
การตัดกําไรทีย่ งั ไมเกิดขึ้นในสินคาคงเหลือปลายงวด กําไรจากการขายระหวางบริษัทในเครือทั้งหมด ถือเปนกําไร ของกิจการรวมในงวดที่ขายสินคาใหกับหนวยงานภายนอก แตถา สินคายังไมไดขายออกไป กําไรหรือขาดทุนที่เกิดขึ้นจากการขาย ระหวางบริษัทจะยังไมมีการรับรู และจะตองตัดผลกําไรหรือขาด ทุนนี้ออกไปในการจัดทํางบการเงินรวม ตัวอยางที่ 5-2 ระหวางป 25+2 บริษัท ก ขายสินคาที่มีราคา ทุน 30,000 บาท ใหกับบริษัท ข ในราคา 36,000 บาท และ บริษัท ข ขายสินคาราคาทุน 30,000 บาท ใหกับลูกคาในราคา 37,500 บาท การบันทึกรายการเกี่ยวกับสินคาคงเหลือ ระหวาง ป 25+2 ในสมุดบัญชีของบริษัท ก และบริษัท ข มีดังนี้
4
สมุดบัญชีของบริษัท ก สินคาคงเหลือ 30,000 เจาหนี้ บันทึกการซื้อสินคาเปนเงินเชื่อ ลูกหนี้-บริษัท ข 36,000 ขาย บันทึกการขายสินคาใหกับบริษัท ข
สมุดบัญชีของบริษัท ข 30,000
สินคาคงเหลือ 36,000 เจาหนี้-บริษัท ก บันทึกการซื้อสินคาจากบริษัท ก ลูกหนี้
36,000
ตนทุนสินคาขาย 30,000 สินคาคงเหลือ 30,000 บันทึกตนทุนสินคาที่ขายใหบริษัท ข
36,000
37,500
ขาย บันทึกการขายสินคาใหกับลูกคา
37,500
ตนทุนสินคาขาย 30,000 สินคาคงเหลือ บันทึกตนทุนสินคาที่ขายใหลูกคา
30,000
สินคาคงเหลือระหวางบริษัททั้งสองสามารถวิเคราะหไดดังนี้ งบกําไรขาดทุนรวม รายการระหวางบริษัท ตนทุนสินคา กําไรขั้นตน ขายของบริษัท ของบริษัท ก ก
ราคาโอน
กําไรขั้นตน ของบริษัท ข
ราคาขายของ บริษัท ข
สิ น ค า ที่ โ อนมาและ ขายในป 25+2 สินคาป 25+2
25,000 5,000
5,000 1,000
30,000 6,000
7,500 -
37,500 -
รวม
30,000
6,000
36,000
7,500
37,500
รายการปรับปรุงในกระดาษทําการ ในแงของกิจการรวมราย การที่เกิดขึ้นระหวางบริษัทสําหรับสินคาราคาทุน 30,000 บาท ถูกพิจารณาดังนี้ • ถือวาถูกโอนระหวางบริษัทซึ่งสินคา 25,000 บาท (5/6) ถูกขายใหกับหนวยงานภายนอกไปในราคา 37,500 บาท
5
• สินคาอีก 5,000 บาท (1/6) เหลืออยูเปนสินคาคงเหลือ ปลายป • กิจการรวมจะรับรูกําไรขั้นตน 12,500 บาท รายการตัดบัญชีในกระดาษทําการจะมีดังนี้ บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย ตนทุนสินคาขาย กําไรขั้นตน
36,000 30,000 6,000
งบดุล สินคาคงเหลือ
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต
บริษัท ข 37,500 30,000 7,500
(1) 36,000 (2) 1,000 (1) 36,000
6,000
(2)
1,000
งบรวม 37,500 25,000 12,500
5,000
การตัดรายการซื้อและขายระหวางบริษัทซึ่งแสดงในรูปของ สมุดรายวันไดัดังนี้ (1) ขาย
36,000 ตนทุนสินคาขาย
(2) ตนทุนสินคาขาย สินคาคงเหลือ
36,000 1,000 1,000
วิธีสวนไดเสีย ในวันที่ 31 ธันวาคม 25+2 บริษัท ก จะลดรายไดจาก บริษทั ข ลงดวยกําไรที่ยังไมรับรูในสินคาคงเหลือปลายงวด 1,000 บาท และลดบัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข ลง 1,000 บาท
6
การรับรูก าไรที ํ ย่ งั ไมเกิดขึ้นในสินคาคงเหลือตนงวด กําไรในสินคาคงเหลือปลายงวดจะถือวาเปนกําไรของกิจการ รวมก็ตอเมื่อสินคาไดขายใหกับหนวยงานภายนอก ตัวอยางที่ 5-3 ระหวางป 25+3 บริษัท ก ขายสินคาที่มีราคาทุน 40,000 บาท ใหกับบริษัท ข ในราคา 48,000 บาท และบริษัท ข ก็ไดขาย 75% ของสินคาดังกลาวไปในราคา 45,000 บาท นอกจากนี้บริษัท ข ก็ยังไดขายสินคาคงเหลือตนงวดที่มีราคาโอน 6,000 บาท ใหกับลูกคาในราคา 7,500 บาท การบันทึกในสมุด รายวันเกี่ยวกับการโอนสินคาระหวางบริษัท มีดังนี้ บริษัท ก
บริษัท ข
สินคาคงเหลือ 40,000 เจาหนี้ บันทึกการซื้อสินคาเปนเงินเชื่อ
สินคาคงเหลือ 48,000 เจาหนี้-บริษัท ก บันทึกการซื้อสินคาจากบริษัท ก
ลูกหนี้-บริษัท ข 48,000 ขาย บันทึกการขายสินคาใหกับบริษัท ข
40,000
ลูกหนี้ 48,000
ตนทุนสินคาขาย 40,000 สินคาคงเหลือ 40,000 บันทึกตนทุนสินคาที่ขายใหบริษัท ข
48,000
52,500
ขาย 52,500 บันทึกการขายสินคา 45,000 บาท และ 7,500 บาท ใหกับลูกคา ตนทุนสินคาขาย 42,000 สินคาคงเหลือ 42,000 บันทึกตนทุนสินคาขาย (48,000 บาท×75%) และ 6,000 บาท จากสินคาคงเหลือตนงวด
7
รายละเอียดของสินคาคงเหลือระหวางบริษัททั้งสองสามารถ วิเคราะหไดดังนี้ งบกําไรขาดทุนรวม รายการระหวางบริษัท
สินคาที่โอนมาในป 25+2 และขายในป 25+3 สินคาที่โอนมาและขาย ในป 25+3 สินคาคงเหลือป 25+3 รวม
ตนทุนสินคาขาย ของบริษัท ก
กําไรขั้นตน ของบริษัท ก
ราคาโอน
กําไรขั้นตน ของบริษัท ข
ราคาขายของบริษัท ข
5,000
1,000
6,000
1,500
7,500
30,000
6,000
36,000
9,000
45,000
10,000 45,000
2,000 9,000
12,000 54,000
10,500
52,500
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต
งบรวม
รายการตัดบัญชีในการดาษทําการ จะมีดังนี้ บริษัท ก บริษัท ข งบกําไรขาดทุน ขาย ตนทุนสินคาขาย กําไรขั้นตน งบดุล สินคาคงเหลือ เงินลงทุนในบ. ข
48,000 52,500 (1) 48,000 40,000 42,000 (3) 2,000 (1) 36,000 (2) 1,000 8,000 10,500
12,000 ×××
(3) 2,000 (2)
1,000
52,500 35,000 17,500
10,000
8
รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการ แสดงในรูป ของสมุดรายวันไดดังนี้ (1) ขาย
48,000
ตนทุนสินคาขาย ตัดรายการซื้อและขายระหวางบริษัท
48,000
(2) เงินลงทุนในบริษัท ข ตนทุนสินคาที่ขาย รับรูกําไรในสินคาคงเหลือตนงวด
1,000
(3) ตนทุนสินคาขาย สินคาคงเหลือ ตัดกําไรในสินคาคงเหลือปลายงวด
2,000
1,000
2,000
การขายสินคาแบบ Downstream และ Upstream การขายสินคาระหวางบริษัทในเครือในลักษณะที่บริษัทใหญ ขายสินคาใหกับบริษัทยอย จะเรียกวา Downstream Sale สวน การขายสินคาในลักษณะที่บริษัทยอยขายสินคาใหบริษัทใหญ จะ เรียกวา Upstream Sale และถาหากบริษัทยอยขายสินคาใหกับ บริษัทยอยดวยกันเอง จะเรียกการขายลักษณะนี้วา Horizontal Sale
9
ผลกระทบของการขายสินคาแบบ Downstream และ Upstream ทีม่ ตี อ การคํานวณกําไรสุทธิ ตัวอยางที่ 5-4 สมมติวาบริษัท ก มีสวนไดเสีย 80% ในบริษัท ข กําไรสุทธิของบริษัท ก และ บริษัท ข สําหรับป 25+5 มีดังนี้ ขาย ตนทุนสินคาขาย กําไรขั้นตน คาใชจาย กําไรสุทธิของบริษัท ก กําไรสุทธิของบริษัท ข
บริษัท ก บริษัท ข 600,000 300,000 300,000 180,000 300,000 120,000 100,000 70,000 200,000 50,000
การคํานวณกําไรของผูถือหุนสวนนอย ถาบริษัท ก เปนผูขาย สินคาในบริษัท ข (Downstream) กํ าไรในสินคาคงเหลือ 20,000 บาท นี้จะปรากฏอยูในบัญชีขายและตนทุนสินคาขาย ของบริษัท ก สวนกําไรสุทธิของบริษัท ข 50,000 บาท จะถือวา เปนกําไรที่เกิดขึ้นแลว M.I. ในกําไรสุทธิ =กําไรสุทธิของบริษัท ข 50,000 บาท×20% = 10,000
10
ถาบริษัท ข เปนผูขายสินคาใหบริษัท ก (Upstream) M.I. ในกําไรสุทธิ = (กําไรสุทธิของบริษัท ข 50,000 บาท – กําไรในสินคา คงเหลือ 20,000 บาท) × 20% = 6,000 บาท
หากการขายสินคาเปนแบบ Upstream และบริษัทใหญมีสิน คาที่ซื้อจากบริษัทยอยคงเหลืออยูทั้งตนงวดและปลายงวด การ คํานวณสวนของผูถือหุนสวนนอยในกําไรสุทธิ จะเปนดังนี้ M.I. ในกําไรสุทธิ = (กําไรสุทธิของบริษัทยอย - กําไรในสินคาปลายงวด + กําไรในสินคาตนงวด) × อัตราสวนไดเสียของ M.I.
การคํานวณกําไรสุทธิรวม บริษัท ก และบริษัทยอย ข งบกําไรขาดทุนรวม สําหรับปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+5 ขาย (900,000 – 100,000) ตนทุนขาย (480,000 + 20,000 – 100,000) กําไรขั้นตน คาใชจาย (100,000 + 70,000) กําไรสุทธิที่เกิดขึ้นแลว หัก : สวนของผูถือหุนสวนนอยในกําไรสุทธิ กําไรสุทธิรวม
หนวย:บาท Downstream 800,000 400,000 400,000 170,000 230,000 10,000 220,000
Upstream 800,000 400,000 400,000 170,000 230,000 6,000 224,000
11
ถาเปนการขายแบบ Upstream จะนําเฉพาะสวนของบริษัท ใหญเทานั้นไปหักออกจากรายไดจากการลงทุนในบริษัทยอย ซึ่ง แสดงการคํานวณไดดังนี้ (หนวย:บาท) กําไรสุทธิของบริษัท ก บวก : รายไดจากบริษัท ข Downstream สวนไดเสียในกําไรสุทธิของบริษัท ข หักดวย กําไรในสินคา (50,000 × 80%) – 20,000 Upstream สวนไดเสียในกําไรสุทธิของบริษัท ข (50,000 – 20,000) × 80% กําไรสุทธิของบริษัท ก (กําไรสุทธิรวม)
Downstream 200,000
Upstream 200,000
20,000
24,000 224,000
220,000
กําไรในสินคาคงเหลือเมื่อบริษัทใหญขายสินคาใหบริษัท ยอย (Downstream Sales) ถาบริษัทใหญใชวิธีสวนไดเสียในการบันทึกบัญชีโดย เดบิต บัญชีรายไดจากบริษัทยอย xx เครดิต บัญชีเงินลงทุนในบริษัทยอย งบการเงินรวม เดบิต
ตนทุนสินคาขาย
เครดิต สินคาคงเหลือ
xx xx xx
12
การเลื่อนการรับรูกํ าไรระหวางบริษัทในงวดที่มีการขาย ระหวางกัน ตัวอยางที่ 5-5 สมมติวาบริษัท ก เปนเจาของ 90% ในหุนที่มี สิทธิออกเสียงของบริษัท ข งบกําไรขาดทุนของบริษัททั้งสอง สําหรับป 25+7 มีดังนี้ (หนวย:บาท) ขาย ตนทุนสินคาขาย กําไรขั้นตน คาใชจาย กําไรจากการดําเนินงาน รายไดจากบริษัท ข กําไรสุทธิ
บริษัท ก 100,000 60,000 40,000 15,000 25,000 9,000 34,000
บริษัท ข 50,000 35,000 15,000 5,000 10,000 10,000
บริษัท ก จะบันทึกรายไดจากบริษัทยอยและเลื่อนการรับรู กําไรที่อยูในสินคาคงเหลือของบริษัท ข ดังนี้ เงินลงทุนในบริษัท ข รายไดจากบริษัท ข บันทึกผลกําไรจากบริษัทยอย
9,000 9,000
รายไดจากบริษัท ข 2,500 เงินลงทุนในบริษัท ข 2,500 บันทึกการตัดกําไรในสินคาคงเหลือที่ขายใหบริษัท ข
13
บริษัท ก และบริษัทยอย ข กระดาษทําการ (บางสวน) สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+7 บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย รายไดจากบริษัท ข รวม ตนทุนสินคาขาย คาใชจายอื่น รวม กําไรสุทธิ M.I. (10,000×10%) กําไรสุทธิ งบดุล สินคาคงเหลือ เงินลงทุนในบริษัท ข
บริษัท ข 90%
100,000 6,500 106,500 60,000 15,000 75,000 31,500
50,000 50,000 35,000 5,000 40,000 10,000
31,500
10,000 7,500
×××
หนวย:บาท
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต (1) 15,000 (3) 6,500 (2)
2,500
งบรวม 135,000
(1) 15,000
(2) 2,500 (3) 6,500
135,000 82,500 20,000 102,500 32,500 (1,000) 31,500 5,000
(1) ตัดบัญชีซื้อขายระหวางบริษัท (2) ตัดกําไรในสินคาคงเหลือปลายงวด (3) ตัดบัญชีรายไดจากบริษัท ข และปรับปรุงบัญชีเงินลงทุนใน บริษทั ข ใหแสดงยอด ณ วันที่ 1 มกราคม 25+7
การรับรูก าไรระหว ํ างบริษัทจากการขายสินคาใหภายนอก บริษัท ข ขายสินคาที่ซื้อจากบริษัท ก ในระหวางป 25+7 ออกไปทั้งหมดในป 25+8 และไมมีรายการคาระหวางบริษัท ก และบริษัท ข เกิดขึ้นในป 25+8
14
งบกําไรขาดทุนสําหรับป 25+8 กอนกําไรในสินคาคงเหลือตน งวดของบริษัท ข จํานวน 2,500 บาท มีดังนี้ (หนวย:บาท) บริษัท ก 120,000 80,000 40,000 20,000 20,000 13,500 33,500
ขาย ตนทุนสินคาขาย กําไรขั้นตน คาใชจาย กําไรจากการดําเนินงาน รายไดจากบริษัท ข กําไรสุทธิ
บริษัท ข 60,000 40,000 20,000 5,000 15,000 15,000
บริษัท ข จะตองมีการปรับปรุงดังนี้ เงินลงทุนในบริษัท ข รายไดจากบริษัท ข บันทึกผลกําไรจากบริษัทยอย
13,500 13,500
เงินลงทุนในบริษัท ข 2,500 รายไดจากบริษัท ข 2,500 บันทึกกําไรที่เกิดขึ้นแลวจากการขายใหบริษัท ข ในป 25+7
ผลของการบันทึกรายการนี้จะทําใหรายไดจากบริษัท ข เพิ่ม ขึ้นจาก 13,500 บาท เปน 16,000 บาท และกําไรสุทธิของ บริษัท ก จะเพิ่มขึ้นจาก 33,500 บาท เปน 36,000 บาท
15
บริษัท ก และบริษัท ข กระดาษทําการ (บางสวน) สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+8 บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย รายไดจากบริษัท ข รวม ตนทุนสินคาขาย คาใชจายอื่น รวม กําไรสุทธิ M.I. (15,000×10%) กําไรสุทธิ งบดุล สินคาคงเหลือ เงินลงทุนในบริษัท ข
120,000 16,000 136,000 80,000 20,000 100,000 36,000
36,000
×××
บริษัท ข
หนวย:บาท
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต
60,000
งบรวม 180,000
(2) 16,000
60,000 40,000 5,000 45,000 15,000
(1)
2,500
180,000 117,500 25,000 142,500 37,500 (1,500) 36,000
15,000
(1)
2,500
(2) 16,000
(1) บันทึกกํ าไรในสินคาคงเหลือตนงวดโดยการปรับปรุง ตนทุนสินคาขายใหแสดงตามราคาทุน และปรับปรุงบัญชี เงินลงทุนในบริษัท ข ใหแสดงยอดตรงกับสวนของเจา ของในบริษัทยอย ณ วันตนป (2) ตัดบัญชีรายไดจากบริษัท ข และปรับปรุงบัญชีเงินลง ทุนในบริษัท ข ใหแสดงยอด ณ วันที่ 1 มกราคม 25+8
16
กําไรในสินคาคงเหลือเมื่อบริษัทยอยขายสินคาใหบริษัท ใหญ (Upstream Sales) เมื่อบริษัทยอยขายสินคาใหกับบริษัทใหญจะทําใหยอดขาย ตนทุนสินคาขาย และกําไรขั้นตนของบริษัทยอยเพิ่มขึ้น แตจะไม มีผลกระทบตอกําไรจากการดําเนินงานของบริษัทใหญจนกวาสิน คาจะนําออกขายใหกับหนวยงานภายนอก
การเลื่อนการรับรูกํ าไรระหวางบริษัทในงวดที่มีการขาย ระหวางกัน ตัวอยางที่ 5-6 บริษัท ก จะบันทึกรายการในสมุดรายวัน ดังนี้ กรณีที่ 1
กรณีที่ 2
ถาบริษัท ก มีสวนไดเสียในบริษัท ข 100% ถาบริษัท ก มีสวนไดเสียในบริษัท ข 75% เงินลงทุนในบริษัท ข 50,000 รายไดจากบริษัท ข 50,000 บันทึกสวนไดเสีย 100% ในกําไรสุทธิ 50,000 บาท ของบริษัท ข
เงินลงทุนในบริษัท ข 37,500 รายไดจากบริษัท ข 37,500 บันทึกสวนไดเสีย 75% ในกําไรสุทธิ 50,000 บาท ของ บริษัท ข
รายไดจากบริษัท ข 5,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 5,000 ตัด 100% ของกําไรในสินคาคงเหลือปลายงวด ที่ยังไมเกิดขึ้น
รายไดจากบริษัท ข 3,750 เงินลงทุนในบริษัท ข 3,750 ตัด 75% ของกําไรในสินคาคงเหลือปลายงวดที่ยังไมเกิด ขึ้น
หรืออาจเลือกบันทึกรวมเปนรายการเดียวโดยเด บิตเงินลงทุนในบริษัท ข และเครดิตรายไดจาก บริษัท ข เทากับ 45,000 บาท ก็ได [(50,000 – 5,000)×100%]
หรืออาจเลือกบันทึกรายการเดียวโดยเดบิตเงินลงทุนใน บริษัท ข และเครดิตรายไดจากบริษัท ข เทากับ 33,750 บาท ก็ได [(50,000 – 5,000) × 75%]
17
บริษทั ก และบริษัทยอย ข กระดาษทําการ (บางสวน) สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+7 บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย รายไดจากบริษัท ข รวม ตนทุนสินคาขาย คาใชจายอื่น รวม กําไรสุทธิ M.I. (50,000-5,000) ×25% กําไรสุทธิ งบดุล สินคาคงเหลือ เงินลงทุนในบริษัท ข
250,000 33,750 283,750 100,000 50,000 150,000 133,750
133,750 10,000 ×××
บริษัท ข 75% 150,000 150,000 80,000 20,000 100,000 50,000
(หนวย:บาท) ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต (1) 20,000 (3) 33,750 (2) 5,000
งบรวม 380,000
(1) 20,000
380,000 165,000 70,000 235,000 145,000
(11,250) 133,750
50,000 (2) 5,000 (3) 33,750
5,000
(1) ตัดรายการซื้อขายระหวางบริษัท (2) ตัดกําไรในสินคาคงเหลือปลายงวด โดยการปรับปรุง ตนทุนสินคาขายและสินคาคงเหลือใหแสดงตามราคาทุน (3) ตัดบัญชีรายไดจากบริษัท ข และปรับปรุงบัญชีเงินลง ทุนในบริษัท ข ใหแสดงยอด ณ วันตนงวด
18
การรับรูก าไรระหว ํ างบริษัทจากการขายสินคาใหภายนอก ผลของกํ าไรในสินคาคงเหลือตนงวดที่มีตอกํ าไรสุทธิของ บริษัทใหญ และกําไรสุทธิรวมจะตรงกันขามกับผลของกําไรในสิน คาคงเหลือปลายงวด สมมติวาในปตอมา ป 25+8 ไมมีรายการคาเกิดขึ้นระหวาง บริษัททั้งสอง บริษัท ข รายงานกําไรสุทธิในป 25+8 60,000 บาท บริษัท ก จะบันทึกสวนไดเสียในกําไรสุทธิของบริษัท ข ตามวิธีสวนไดเสีย ดังนี้ เงินลงทุนในบริษัท ข 45,000 รายไดจากบริษัท ข 45,000 บันทึกสวนไดเสีย 75% ในกําไรสุทธิของบริษัท ข 60,000 บาท เงินลงทุนในบริษัท ข 3,750 รายไดจากบริษัท ข 3,750 บันทึกกําไรในสินคาคงเหลือตนงวด 75% ของ 5,000 บาท
19
บริษัท ก และบริษัทยอย ข กระดาษทําการ (บางสวน) สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+8 บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย รายไดจากบริษัท ข รวม ตนทุนสินคาขาย คาใชจายอื่น รวม กําไรสุทธิ M.I. (50,000+5,000)× 25% กําไรสุทธิ งบดุล เงินลงทุนในบริษัท ข กําไรสะสมตนงวด บริษัท ข
275,000 48,750 323,750 120,000 60,000 180,000 143,750
143,750 ×××
(หนวย:บาท)
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต
บริษัท ข 75% 160,000
งบรวม 435,000
(2) 48,750
160,000 85,000 15,000 100,000 60,000
(1) 5,000
435,000 200,000 75,000 275,000 160,000
(16,250) 143,750
60,000 (1)
3,750
××× (1)
1,250
(2) 48,750
(1) บันทึกกํ าไรในสินคาคงเหลือตนงวดพรอมทั้งลดสวน ไดเสียของผูถือหุนสวนนอย (2) ตัดบัญชีรายไดจากบริษัท ข และปรับปรุงบัญชีเงินลง ทุนในบริษัท ข ใหแสดงยอด ณ วันที่ 1 มกราคม 25+8
20
ตัวอยางกระดาษทํ าการ–กํ าไรระหวางบริษัทเมื่อบริษัท ใหญขายสินคาใหบริษัทยอย (Downstream Sales) ตัวอยางที่ 5-7 บริษัท ก ซื้อสวนไดเสีย 90% ในบริษัท ข โดย จายชําระเปนเงินสด 945,000 บาท เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม 25+1 ณ วันนี้สินทรัพยสุทธิของบริษัท ข ประกอบดวย หุน สามัญ 1,000,000 บาท และกําไรสะสม 50,000 บาท ราคาทุน ของเงินลงทุนในบริษัท ข เทากับราคาตามบัญชี และมูลคายุติ ธรรมของสวนไดเสียที่ซื้อ (1,050,000 บาท × 90%) ขายสินคาใหกับบริษัท ข ในป 25+5 (ราคาทุน 150,000 บาท) กําไรในสินคาคงเหลือของบริษัท ข ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+4 กําไรในสินคาคงเหลือของบริษัท ข ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+5 บัญชีเจาหนี้ – บริษัท ก ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+5
200,000 บาท 20,000 25,000 100,000
วิธสี วนไดเสีย บริษัท ก บันทึกรายการในสมุดรายวันสําหรับการลงทุนใน บริษัท ข ตามวิธีสวนไดเสีย ดังนี้
21
เงินสด 90,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 90,000 บันทึกเงินปนผลรับจากบริษัท ข (10,000 × 90%) เงินลงทุนในบริษัท ข 265,000 รายไดจากบริษัท ข 265,000 รายไดจากบริษัท ข ซึ่งคํานวณไดดังนี้ สวนไดเสียในกําไรสุทธิของบริษัท ข (300,000 × 90%) 270,000 บวก กําไรในสินคาคงเหลือตนป (31 ธันวาคม 25+4) 20,000 หัก กําไรในสินคาคงเหลือปลายป (31 ธันวาคม 25+5) (25,000) 265,000
ตารางที่ 5-1 วิธีสวนไดเสีย สวนไดเสีย 90% Downstream บริษัท ก และบริษัทยอย ข กระดาษทําการสําหรับงบการเงินรวม สําหรับปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+5 (หนวย: บาท) บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย รายไดจากบริษัท ข รวม ตนทุนสินคาขาย คาใชจายอื่น รวม กําไรสุทธิ M.I. กําไรสุทธิ
10,000,000 265,000 10,265,000 5,500,000 3,500,000 9,000,000 1,265,000
บริษัท ข
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต
3,000,000 (1) 200,000 (4) 265,000 3,000,000 2,000,000 (3) 25,000 700,000 2,700,000 300,000 (5) 30,000
1,265,000
300,000
งบรวม
12,800,000 12,800,000 (1) 200,000 (2) 20,000
7,305,000 4,200,00 11,505,000 1,295,000 (30,000) 1,265,000
22
(ตอ) งบกําไรสะสม กําไรสะสม 1 มค. บริษัท ก บริษัท ข กําไรสุทธิยกมา เงินปนผลจาย บริษัท ก บริษัท ข กําไรสะสม 31 ธค. งบดุล เงินสด ลูกหนี้ สินคาคงเหลือ สินทรัพยหมุนเวียนอื่น โรงงานและอุปกรณ เงินลงทุนในบริษัท ข รวมสินทรัพย เจาหนี้ หนี้สินอื่น หุนสามัญ บริษัท ก บริษัท ข กําไรสะสมยกมา M.I. 1 มค. 31 ธค. รวมหนี้สินและสวน ของผูถือหุน
* 300,000 × 0.1
บริษัท ก
บริษัท ข
ปรับปรุงและตัดบัญชี งบรวม เดบิต
เครดิต
1,940,000 1,265,000
1,940,000 450,000 (6) 450,000 300,000
1,265,000
(500,000)
(500,000) (100,000)
2,705,000
(4) (5)
90,000 10,000
650,000
2,705,000
300,000 50,000 700,000 200,000 (7) 100,000 900,000 450,000 (3) 25,000 640,000 100,000 8,000,000 1,200,000 1,460,000 (2) 20,000 (4) 175,000 (6) 1,305,000 12,000,000 2,000,000 800,000 495,000
150,000 (7) 100,000 200,000
8,000,000
12,415,000 850,000 695,000 8,000,000
1,000,000 (6)1,000,000 2,705,000 650,000
2,705,000 (6) 145,000 (5) 20,000
12,000,000 2,000,000
350,000 800,000 1,325,000 740,000 9,200,000
165,000 12,415,000
23
รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการในรูปของรายวัน (1)
ขาย
200,000
ตนทุนสินคาขาย ตัดรายการซื้อขายระหวางกัน (2)
(3)
200,000
เงินลงทุนในบริษัท ข ตนทุนสินคาขาย ปรับปรุงสินคาคงเหลือตนงวด
20,000
ตนทุนสินคาขาย สินคาคงเหลือ ตัดกําไรในสินคาปลายงวด
25,000
20,000
25,000
(4)
รายไดจากบริษัท ข 265,000 เงินปนผลจาย 90,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 175,000 ปรับปรุงเงินลงทุนในบริษัท ข ใหแสดงยอด ณ วันตนป โดยการตัดบัญชี รายไดจากบริษัท ข และเงินปนผลจาย
(5)
สวนของผูถือหุนสวนนอย-กําไรสุทธิ 30,000 เงินปนผล-บริษัท ข 10,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 31 ธค. 20,000 บันทึกสวนของผูถือหุนสวนนอยในกําไรสุทธิของบริษัทยอยและเงินปนผล
24
(6)
หุนสามัญ – บริษัท ข 1,000,000 กําไรสะสมตนป – บริษัท ข 450,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 1,305,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 1 มค. 145,000 ตัดบัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข และสวนของผูถือหุนของบริษัทยอยและ บันทึกสวนของผูถือหุนสวนนอย ณ วันตนงวด
(7)
เจาหนี้ ลูกหนี้ ตัดบัญชีเจาหนี้และบัญชีลูกหนี้ระหวางกัน
100,000 100,000
วิธรี าคาทุน ถาบริษัท ก ใชวิธีราคาทุนในการบันทึกเงินลงทุนในบริษัท ข งบกําไรขาดทุนป 25+5 แสดงบัญชีเงินปนผลรับ 90,000 บาท บัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข คงเหลือ 945,000 บาทเทากับจํานวน เงินที่บริษัท ก จายลงทุนซื้อหุน
การแปลงเปนวิธี Equity (Conversion to equity method) ตารางที่ C5-1 แสดงการคํานวณเพื่อแปลงจากวิธีราคาทุน ใหเปนวิธีสวนไดเสีย ตัวเลขที่ไดจะนําไปใชปรับปรุงในกระดาษ ทําการ ซึ่งแสดงในรูปของสมุดรายวันทั่วไป ดังนี้
25
(1) เงินปนผลรับ 90,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 515,000 กําไรสะสม-บริษัท ก 340,000 รายไดจากบริษัท ข 265,000 ตัดบัญชีเงินปนผลรับ บันทึกรายไดจากบริษัท ข ปรับปรุงเงินลงทุนให เปนวิธีสวนไดเสียและแปลงกําไรสะสมของบริษัท ก ใหเทากับกําไรสะสม รวมตนป
รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการที่เหลือ จะ เหมือนกับรายการในตารางที่ 5-1 ตามวิธีสวนไดเสีย ตารางที่ C5-1 แสดงการแปลงวิธีราคาทุนเปนวิธีสวนไดเสีย (Conversion method) ของบริษัท ก และบริษัทยอย ข ผลกระทบปกอน 90% ของกําไรที่ยังไมจัดสรรของบริษัท ข จากวันที่ 1 กค. 25+1 ถึงวันที่ 31 ธค. 25+4 (450,000-50,000) x90% กําไรที่ยังไมเกิดขึ้น ในสินคา 31 ธค. 25+4 ผลกระทบปนี้ จัดประเภทเงินปนผลรับใหมโดยนําไปลด เงินลงทุน (100,000x90%) สวนไดเสียในกําไรของ ป 25+5 (300,000x90%) กําไรในสินคา ณ วันที่ 31 ธค. 25+4 ของบริษัท ข กําไรที่ยังไมเกิดขึ้นในสินคา ณ วันที่ 31 ธค.25+5 ของบริษัท ข รายการปรับปรุงในกระดาษทําการ เพื่อแปลงวิธีราคาทุนเปนวิธีสวนไดเสีย
กําไรสะสม 31 ธค. 25+4
เงินลงทุนใน บริษัท ข
360,000
360,000
(20,000)
(20,000)
รายไดจาก บริษัท ข
(90,000)
340,000
(90,000)
270,000
270,000
20,000
20,000
(25,000) 515,000
เงินปนผลรับ
(25,000) 265,000
(90,000)
26
วิธธี รรมเนียมปฏิบัติ (Traditional method) เมื่ อ บริ ษั ท ใหญ ใ ช วิ ธี ร าคาทุ น ในการบั น ทึ ก การลงทุ น ใน บริษัทยอย การปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการสําหรับงบ การเงินรวมโดยใชวิธีธรรมเนียมปฏิบัติไมจําเปนตองแปลงเปนวิธี สวนไดเสีย รายการปรับปรุงและตัดบัญชีแสดงอยูในกระดาษทํา การตามตารางที่ T5-1 ตารางที่ T5-1 วิธรี าคาทุน สวนไดเสีย 90% Downstream (Traditional method) บริษทั ก และบริษัทยอย ข กระดาษทําการสําหรับงบการเงินรวม สําหรับปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+5 หนวย: บาท บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย เงินปนผลรับ ตนทุนสินคาขาย คาใชจายอื่น สวนของผูถือหุนสวนนอย
บริษัท ข (90%)
10,000,000 3,000,000 90,000 (5,500,000) (2,000,000) (3,500,000)
กําไรสะสม 31 ธค.
(1) 200,000 (4) 90,000 (3) 25,000
(5) 1,090,000
1,090,000
(1) 200,000 (2) 20,000
30,000
450,000 300,000
(2) 20,000 (7) 450,000
(6) 360,000
1,940,000 1,265,000
(500,000)
(500,000) (100,000)
2,190,000
(7,305,000) (4,200,000) (30,000) 1,265,000
300,000
1,600,000
งบรวม 12,800,000
(700,000)
(300,000x10%)
กําไรสุทธิ งบกําไรสะสม กําไรสะสม 1 มค. บริษัท ก บริษัท ข กําไรสุทธิยกมา เงินปนผลจาย บริษัท ก บริษัท ข
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต
650,000
(4) (5)
90,000 10,000 2,705,000
27
(ตอ)
บริษัท ก
งบดุล เงินสด ลูกหนี้ สินคาคงเหลือ สินทรัพยหมุนเวียนอื่น โรงงานและอุปกรณ เงินลงทุนในบริษัท ข รวมสินทรัพย เจาหนี้ หนี้สินอื่น หุนสามัญ บริษัท ก บริษัท ข กําไรสะสมยกมา สวนของผูถือหุนสวนนอย 1 มค. 31 ธค. รวมหนี้สินและสวนของ ผูถือหุน
300,000 700,000 900,000 640,000 8,000,000 945,000 11,485,000 800,000 495,000
บริษัท ข (90%)
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต
50,000 200,000 450,000 100,000 1,200,000
(8) 100,000 (3) 25,000
(6) 360,000 2,000,000 150,000 200,000
12,415,000 850,000 695,000
(8) 100,000
8,000,000 1,000,000 650,000
(7) 1,000,000 2,705,000 (7) 145,000 (5) 20,000
11,485,000
350,000 800,000 1,325,000 740,000 9,200,000
(7) 1,305,000
8,000,000 2,190,000
งบรวม
2,000,000
165,000 12,415,000
รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการแสดงในรูป ของการบันทึกรายการในสมุดรายวันไดดังนี้ (1)
ขาย
200,000
ตนทุนสินคาขาย ตัดรายการซื้อขายระหวางกัน
200,000
(2)
กําไรสะสมตนป-บริษัท ก 20,000 ตนทุนสินคาขาย 20,000 ปรับปรุงสินคาคงเหลือตนงวดและกําไรสะสมตนงวดของบริษัท ก สําหรับ กําไรที่ยังไมเกิดขึ้นในสินคาตนงวด
(3)
ตนทุนสินคาขาย สินคาคงเหลือ ตัดกําไรในสินคาปลายงวด
25,000 25,000
28
(4)
เงินปนผลรับ เงินปนผลจาย ตัดเงินปนผลรับกับ 90% ของเงินปนผลจาย บริษัท ข
90,000 90,000
(5)
สวนของผูถือหุนสวนนอย-กําไรสุทธิ 30,000 เงินปนผลจาย 10,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 31 ธค. 20,000 บันทึกสวนของผูถือหุนสวนนอยในกําไรสุทธิของบริษัทยอยและเงินปนผล
(6)
เงินลงทุนในบริษัท ข 360,000 กําไรสะสมตนป – บริษัท ก 360,000 ปรับเพิ่มกําไรสะสมตนปของบริษัท ก ดวยสวนไดเสียในกําไรสะสมของ บริษัท ข ที่เพิ่มขึ้นจากวันซื้อหุนถึงตนปที่ทํางบ
(7)
หุนสามัญ – บริษัท ข 1,000,000 กําไรสะสมตนป – บริษัท ข 450,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 1,305,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 1 มค. 145,000 ตัดบัญชีเงินลงทุนกับยอดคงเหลือของบัญชีทุน
(8)
เจาหนี้ ลูกหนี้ ตัดบัญชีเจาหนี้และบัญชีลูกหนี้ระหวางกัน
100,000 100,000
29
ตัวอยางกระดาษทํ าการ–กํ าไรระหวางบริษัทเมื่อบริษัท ยอยขายสินคาใหบริษัทใหญ (Upstream Sales) ตัวอยางที่ 5-8 บริษัท ก ซื้อสวนไดเสีย 80% ในบริษัท ข เปน เงิน 480,000 บาท เมื่อวันที่ 2 มกราคม 25+6 สวนของผูถือ หุนของบริษัท ข ณ วันนี้ ประกอบดวย หุนสามัญ 500,000 บาท และกําไรสะสม 100,000 บาท ราคาทุนของเงินลงทุนเทากับ ราคาตามบัญชีและมูลคายุติธรรมของสินทรัพยสุทธิของบริษัท ข ขอมูลทางการคาระหวางบริษัททั้งสอง สําหรับป 25+7 มีดัง นี้ ขายสินคาใหกับบริษัท ก – 25+7 กําไรในสินคาคงเหลือของบริษัท ก ณ 31 ธันวาคม 25+6 กําไรในสินคาคงเหลือของบริษัท ก ณ 31 ธันวาคม 25+7 บัญชีลกู หนี้และเจาหนี้ระหวางบริษัท ณ 31 ธันวาคม 25+7
300,000 บาท 40,000 30,000 50,000
30
วิธีสวนไดเสีย บริษัท ก บันทึกรายการในสมุดรายวันสําหรับการลงทุนใน บริษัท ข ดังนี้ เงินสด 40,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 40,000 บันทึกเงินปนผลรับจากบริษัท ข (50,000 × 80%) เงินลงทุนในบริษัท ข 88,000 รายไดจากบริษัท ข 88,000 บันทึกรายไดจากบริษัท ข ซึ่งคํานวณไดดังนี้ 80,000 สวนไดเสียในกําไรสุทธิของบริษัท ข (100,000 × 80%) บวก 80% ของกําไรในสินคาตนป 25+6 40,000 บาท 32,000 หัก 80% ของกําไรในสินคาปลายป 25+7 30,000 บาท (24,000) 88,000
ตารางที่ 5-2 วิธีสวนไดเสีย สวนไดเสีย 80% Upstream บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย รายไดจากบริษัท ข รวม ตนทุนสินคาขาย คาใชจายอื่น รวม กําไรสุทธิ สวนของผูถือหุนสวนนอย กําไรสุทธิ
3,000,000 88,000 3,088,000 2,000,000 588,000 2,588,000 500,000
บริษัท ข 1,500,000 1,500,000 1,000,000
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต (1) 300,000 (4) 88,000 (3) 30,000
400,000 1,400,000 100,000 100,000
4,200,00 4,200,000
(5) 22,000
500,000
งบรวม
(1) 300,000 (2) 40,000
2,690,000 988,000 3,678,000 522,000 (22,000) 500,000
31 (ตอ)
ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต
บริษัท ก
บริษัท ข
1,000,000 500,000 (400,000)
250,000 100,000 (50,000)
กําไรสะสม 31 ธค. งบดุล เงินสด ลูกหนี้ สินคาคงเหลือ สินทรัพยหมุนเวียนอื่น โรงงานและอุปกรณ เงินลงทุนในบริษัท ข
1,100,000
300,000
1,100,000
200,000 700,000 1,100,000 384,000 2,000,000 616,000
50,000 100,000 200,000 150,000 500,000
250,000 750,000 1,270,000 534,000 2,500,000
รวมสินทรัพย เจาหนี้ หนี้สินอื่น หุนสามัญ บริษัท ก บริษัท ข กําไรสะสมยกมา M.I. 1 มค. 31 ธค. รวมหนี้สินและสวน ของผูถือหุน
5,000,000 500,000 400,000
1,000,000 150,000 50,000
งบกําไรสะสม กําไรสะสม 1 มค. กําไรสุทธิยกมา เงินปนผลจาย
(6) 250,000 (4) 40,000 (5) 10,000
(7) (3)
(2) 32,000
50,000 30,000
5,304,000 600,000 450,000
(7) 50,000
3,000,000 500,000 300,000
(6) 500,000
1,100,000 (2)
5,000,000
1,000,000 500,000 (400,000)
(4) 48,000 (6) 600,000
3,000,000 1,100,000
งบรวม
8,000
(6) 150,000 (5) 12,000
1,000,000
154,000 5,304,000
* M.I. = (100,000 + 40,000 - 30,000) × 0.2 = 22,000 บาท รายการปรับปรุงและตัดบัญชีแสดงในรูปของการบันทึกรายการในสมุด รายวันไดดังนี้ (1) ขาย ตนทุนสินคาขาย ตัดรายการซื้อขายระหวางกัน
300,000 300,000
32
(2) เงินลงทุนในบริษัท ข 32,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 1 มค. 8,000 ตนทุนสินคาขาย 40,000 บันทึกกําไรในสินคาคงเหลือตนงวดโดยปรับปรุงตนทุนสินคาขาย และกระจายกําไร 80% ใหกับบริษัทใหญและ 20% ใหกับผูถือหุน สวนนอย (3) ตนทุนสินคาขาย สินคาคงเหลือ ตัดกําไรในสินคาคงเหลือปลายงวด
30,000 30,000
(4) รายไดจากบริษัท ข 88,000 เงินปนผลจาย 40,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 48,000 ปรับปรุงบัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข ใหแสดงยอด ณ วันตนป โดยการ ตัดบัญชีรายไดจากบริษัท ข และเงินปนผลจายของบริษัท ข (5) สวนของผูถือหุนสวนนอย-กําไรสุทธิ 22,000 เงินปนผล-บริษัท ข 10,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 31 ธค. 12,000 บันทึกสวนของ M.I. ในกําไรสุทธิของบริษัทยอยและเงินปนผล
33
(6) กําไรสะสมตนป – บริษัท ข 250,000 หุนสามัญ – บริษัท ข 500,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 600,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 1 มค. 150,000 ตัดบัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข และสวนของผูถือหุนของบริษัทยอย และบันทึกสวนของผูถือหุนสวนนอย ณ วันตนงวด (7) เจาหนี้ ลูกหนี้ ตัดบัญชีเจาหนี้และบัญชีลูกหนี้ระหวางกัน
50,000 50,000
สวนของผูถือหุนสวนนอย บริษทั ก จะตองปรับปรุงกําไรสุทธิของ บริษทั ข สําหรับกําไรที่ยังไมเกิดขึ้น กอนคูณดวยเปอรเซ็นตสวนได เสียของผูถือหุนสวนนอย ดังนี้ กําไรสุทธิของบริษัท ข บวก: กําไรของสินคาป 25+6 ที่รับรูในป 25+7 หัก: กําไรที่ยังไมเกิดขึ้น ณ วันที่ 31 ธค. 25+7 กําไรสุทธิของบริษัท ข ที่เกิดขึ้นแลว สวนไดเสียของผูถือหุนสวนนอย สวนของผูถือหุนสวนนอยในกําไรสุทธิ
100,000 บาท 40,000 (30,000) 110,000 20% 22,000
วิธีราคาทุน ถาบริษัท ก ใชวิธีราคาทุนในการบันทึกการลงทุนในบริษัท ข สําหรับป 25+6 และ 25+7 บัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข จะมียอดคง เหลือ 480,000 บาท ซึ่งเทากับตนทุนของเงินลงทุน ณ วันซื้อหุน
34
การแปลงเปนวิธีสวนไดเสีย (Conversion to equity method) ตารางที่ C5-2 แสดงการคํานวณเพื่อแปลงจากวิธีราคาทุนให เปนวิธีสวนไดเสีย ตัวเลขที่คํานวณไดจะนําไปใชในกระดาษทําการ ซึ่ง แสดงในรูปของสมุดรายวันทั่วไป ดังนี้ (1) เงินปนผลรับ 40,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 136,000 กําไรสะสม-บริษัท ก 88,000 รายไดจากบริษัท ข 88,000 ตัดบัญชีเงินปนผลรับ บันทึกรายไดจากบริษัท ข ปรับปรุงเงินลงทุน ใหเปนวิธีสวนไดเสียและแปลงกําไรสะสมของบริษัท ก ใหเทากับ กําไรสะสมรวมตนป
รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการที่เหลือ จะเหมือน กับรายการในตารางที่ 5-2ตามวิธีสวนไดเสีย ตารางที่ C5-2 แสดงการแปลงวิ ธี ร าคาทุ น เป น วิ ธี ส ว นได เ สี ย (Conversion to equity method) ของบริษัท ก และบริษัทยอย ข ผลกระทบปกอน 80% ของกําไรที่ยังไมจัด สรรของบริษัท ข จากวันที่ 2 มค. 25+6 ถึงวันที่ 31 ธค. 25+6 (250,000-100,000) x80% 80% ของกําไรที่ยังไมเกิดขึ้นใน สินคา ณ วันที่ 31 ธค. 25+6 ของบริษัท ก (40,000x80%)
กําไรสะสม 31 ธค. 25+6
เงินลงทุนใน บริษัท ข
120,000
120,000
(32,000)
(32,000)
รายไดจาก บริษัท ข
เงินปนผลรับ
35
(ตอ)
กําไรสะสม 31 ธค. 25+6 ผลกระทบปนี้ จัดประเภทเงินปนผลรับ ใหมโดยนําไปลดเงินลงทุน (50,000x80%) สวนไดเสียในกําไรของบริษัท ข ในป 25+7 (100,000x80%) 80% ของกําไรในสินคา ณ วันที่ 31 ธค. 25+6 ของ บริษัท ก (40,000x80%) 80% ของกําไรที่ยังไม เกิดขึ้นในสินคา ณ วันที่ 31 ธค. 25+7 ของบริษัท ก (30,000x80%) รายการปรับปรุงของ ป 25+7 ในกระดาษทําการ เพื่อแปลงวิธีราคาทุนเปน วิธีสวนไดเสีย
เงินลงทุนใน บริษัท ข
รายไดจาก บริษัท ข
(40,000)
88,000
เงินปนผลรับ
(40,000)
80,000
80,000
32,000
32,000
(24,000)
(24,000)
136,000
88,000
(40,000)
วิธีธรรมเนียมปฏิบัติ (Traditional method) เมื่อบริษัทใหญใชวิธีราคาทุนในการบันทึกการลงทุนในบริษัท ยอย รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการสําหรับงบการเงิน รวมโดยใชวิธีธรรมเนียมปฏิบัติไมจําเปนตองแปลงเปนวิธีสวนไดเสีย รายละเอียดของการจัดทํ างบการเงินรวมแสดงอยูในกระดาษทํ าการ ตามตารางที่ T5-2
36
ตารางที่ T5-2 วิธีราคาทุน 80% Upstream (Traditional method) บริษทั ก และบริษัทยอย ข กระดาษทําการสําหรับงบการเงินรวม สําหรับปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+7 บริษัท ก งบกําไรขาดทุน ขาย เงินปนผลรับ ตนทุนสินคาขาย คาใชจายอื่น สวนของผูถือหุนสวนนอย* กําไรสุทธิ งบกําไรสะสม กําไรสะสม 1 มค. บริษัท ก บริษัท ข กําไรสุทธิยกมา เงินปนผลจาย กําไรสะสม 31 ธค. งบดุล เงินสด ลูกหนี้ สินคาคงเหลือ สินทรัพยหมุนเวียนอื่น โรงงานและอุปกรณ เงินลงทุนในบริษัท ข รวมสินทรัพย เจาหนี้ หนี้สินอื่น หุนสามัญ บริษัท ก บริษัท ข กําไรสะสมยกมา
บริษัท ข (80%)
3,000,000 40,000 (2,000,000)
1,500,000 (1,000,000)
(588,000)
(400,000)
หนวย: บาท ปรับปรุงและตัดบัญชี เดบิต เครดิต (1) 300,000 (4) 40,000 (3) 30,000
4,200,000 (1) 300,000 (2) 40,000
(5) 22,000 452,000
100,000
912,000
(2) 320,000 (7) 250,000
งบรวม
(6) 120,000
(2,690,000) (988,000) (22,000) 500,000
1,000,000
452,000 (400,000)
250,000 100,000 (50,000)
964,000
300,000
(400,000) 1,100,000
200,000 700,000 1,100,000 384,000 2,000,000 480,000 4,864,000 500,000 400,000
50,000 100,000 200,000 150,000 500,000
250,000 750,000 1,270,000 534,000 2,500,000
500,000 (4) 40,000 (5) 10,000
(8) (3)
(6) 120,000 1,000,000 150,000 50,000
50,000 30,000
(7) 600,000 5,304,000 600,000 450,000
(8) 50,000
3,000,000 964,000
3,000,000 500,000 300,000
(7) 500,000 1,100,000
สวนของผูถือหุนสวนนอย
1 มค. 31 ธค. รวมหนี้สินและสวน ของผูถือหุน
(2)
4,864,000
1,000,000
8,000
(7) 150,000 (5) 12,000
154,000 5,304,000
37
* M.I. = (100,000 + 40,000 - 30,000) × 0.2 = 22,000 บาท
รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในตารางที่ T5-2 สามารถแสดงใน รูปของการบันทึกรายการในสมุดรายวันไดดังนี้ (1)
ขาย
300,000
ตนทุนสินคาขาย ตัดรายการซื้อขายระหวางกัน
300,000
(2)
กําไรสะสมตนป-บริษัท ก 32,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 1 มค. 8,000 ตนทุนสินคาขาย 40,000 บันทึกกําไรในสินคาคงเหลือตนงวดโดยปรับปรุงตนทุนสินคาขาย และกระจายกําไร 80% ใหกับบริษัทใหญและ 20% ใหกับผูถือหุน สวนนอย
(3)
ตนทุนสินคาขาย สินคาคงเหลือ ตัดกําไรในสินคาคงเหลือปลายงวด
30,000
เงินปนผลรับ เงินปนผลจาย ตัดบัญชีเงินปนผลรับกับเงินปนผลจาย
40,000
(4)
30,000
40,000
38
(5)
(6)
สวนของผูถือหุนสวนนอย-กําไรสุทธิ 22,000 เงินปนผลจาย 10,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 31 ธค. 12,000 บันทึกสวนของผูถือหุนสวนนอยในกําไรสุทธิของบริษัทยอยและเงิน ปนผล เงินลงทุนในบริษัท ข 120,000 กําไรสะสมตนป – บริษัท ก 120,000 ปรับปรุงบัญชีเงินลงทุนดวยสวนไดเสียในกําไรสะสมของบริษัท ข ที่ เพิม่ ขึน้ จากวันซื้อหุนจนถึงตนปที่จัดทํางบ 80% (250,000100,000)
(7)
กําไรสะสมตนป – บริษัท ข 250,000 หุนสามัญ- บริษัท ข 500,000 เงินลงทุนในบริษัท ข 600,000 สวนของผูถือหุนสวนนอย 1 มค. 150,000 ตัดบัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข กับสวนของผูถือหุนของบริษัทยอย และบันทึกสวนของผูถือหุนสวนนอย ณ วันตนงวด
(8)
เจาหนี้ ลูกหนี้ ตัดบัญชีเจาหนี้และบัญชีลูกหนี้ระหวางกัน
50,000 50,000
39
ตัวอยางสรุปกําไรในสินคาคงเหลือ ตัวอยางที่ 5-9 ขอมูลของบริษัท ก และบริษัทยอย ข โดย สมมติวา 1. กําไรสุทธิของบริษัท ก จากการดําเนินงานโดยอิสระเทากับ 100,000 บาท 2. บริษัท ข (ซึ่งบริษัท ก มีสวนไดเสียอยู 90 %) มีกําไรสุทธิตาม งบกําไรขาดทุน 50,000 บาท 3. กําไรในสินคาคงเหลือตนงวดเทากับ 5,000 บาท 4. กําไรในสินคาคงเหลือปลายงวดเทากับ 10,000 บาท Downstream Upstream บริษัท ก บริษัท ข ขายสินคาใหบ. ข ขายสินคาใหบ. ก กําไรสุทธิของบริษัท ก - วิธีสวนไดเสีย กํ าไรสุ ท ธิ ข องบริ ษั ท ก จากการดํ าเนิ น งาน โดยอิสระ สวนไดเสียในกําไรสุทธิของบริษัท ข (50,000 × 90%) บวก : กําไรในสินคาคงเหลือตนงวด (5,000 × 100%) (5,000 × 90%) หัก : กําไรในสินคาคงเหลือปลายงวด (10,000 × 100%) (10,000 × 90%) กําไรสุทธิของบริษัท ก
100,000
100,000
45,000
45,000
5,000 4,500 (10,000) 140,000
(9,000) 140,500
40
Downstream Upstream บริษัท ก บริษัท ข ขายสินคาใหบ. ข ขายสินคาใหบ. ก กําไรสุทธิรวม กําไรสุทธิของบริษัท ก จากการดําเนินงานโดยอิสระ บวกดวยกําไรสุทธิของบริษัท ข (100,000 + 50,000) 150,000 ปรับปรุงดวยกําไรในสินคาคงเหลือ 5,000 สินคาคงเหลือตนงวด (5,000 ×100%) (10,000) สินคาคงเหลือปลายงวด (10,000 × 100%) รวมกําไรสุทธิที่เกิดขึ้นแลว 145,000 หัก : สวนของผูถือหุนสวนนอยในกําไรสุทธิ (5,000) (50,000 × 10%) (50,000 + 5,000 – 10,000) ×10% กําไรสุทธิรวม 140,000
150,000 5,000 (10,000) 145,000
(4,500) 140,500