⌫ ⌫
สาขา (Branch) หมายถึงหนวยธุรกิจซึ่งตั้งอยูในระยะทางที่ หางจากสํานักงานใหญ (Home office)
สาขาและแผนก การดําเนินงานที่มีความเปนอิสระ (Autonomy) มากกวา สาขา การบัญชีสําหรับแผนกหรือสวนงานที่ไมไดแยกออกเปน บริษัทยอย (Subsidiary company) จะเหมือนกับการบัญชี สําหรับสาขา
2
ระบบบัญชีสําหรับสาขา บางกรณี สาขาไมตองจัดทําบัญชีครบทั้งหมด สาขาเพียงแต รวบรวมขอมูล สงเอกสารใหสํานักงานใหญตามกําหนดเวลาที่ตก ลงกันไว บางกรณี สํานักงานใหญอาจกําหนดใหสาขาจัดทําบัญชีครบ ทั้งหมด สํานักงานใหญจะเปนผูกําหนดงวดบัญชี นโยบายการ บัญชี รูปแบบของงบการเงิน จํานวนและประเภทของบัญชีที่สาขา จะตองทํา ตลอดจนระบบการควบคุมภายใน
บั ญ ชี แ ยกประเภทระหว า งกั น (Reciprocal Ledger Account) ในสมุดบัญชีของสาขาจะมีบัญชีแยกประเภทเรียกวา บัญชี สํานักงานใหญ (Home Office Account) เพื่อลงรายการที่เกิดขึ้น ระหวางสาขากับสํานักงานใหญ ดานสมุดบัญชีของสํ านักงานใหญ จะมีบัญชีแยกประเภท บัญชีหนึ่งเพื่อลงรายการที่เกิดขึ้นกับสาขา เรียกวา บัญชีเงินลงทุน ในสาขา (Investment in Branch Account) บัญชีสํ านักงานใหญจะมียอดดุลคงเหลือตามปกติทางดาน เครดิต สวนบัญชีเงินลงทุนในสาขาจะมียอดดุลคงเหลือตามปกติ ทางดานเดบิต
3
คาใชจายที่จายแทนกัน ผูจายเงินแทนจะตองแจงใหผูรับผิดชอบทราบและบันทึก การโอนคาใชจายกันนี้ในสมุดบัญชี
ทางเลือกในการสงสินคาใหกับสาขา สินคาที่สํานักงานใหญสงไปใหสาขาขาย สํานักงานใหญอาจ แจงราคาสินคาในราคา ตอไปนี้ ราคาทุนของสํานักงานใหญ (Home office cost) ราคาทุนบวกสวนเพิ่ม (Percentage above home office cost) ราคาขายปลีกของสาขา (Branch’s retail selling price)
งบการเงินเฉพาะสําหรับสาขาและสํานักงานใหญ การจัดทํางบการเงินเฉพาะของสํานักงานใหญและงบการเงิน เฉพาะของสาขาก็เพื่อวัตถุประสงคสํ าหรับการใชภายในกิจการ เทานั้น
งบการเงินรวมสําหรับสํานักงานใหญและสาขา แสดงฐานะทางการเงินและผลการดําเนินงานของกิจการใน ภาพรวม (Single entity)
4
ตั ว อย า งการบั น ทึ ก รายการสํ าหรั บ การดํ าเนิ น งานของ สาขา สมมติวาบริษัท ก จํากัด สงสินคาใหแกสาขาหนองคาย โดยแจงในราคาทุนของสํานักงานใหญ สาขาหนองคายบั น ทึ ก บั ญ ชี แ ละจั ด ทํ างบการเงิ น อย า ง สมบูรณ ทั้งสํานักงานใหญและสาขาใชระบบสินคาแบบ ตอเนื่อง สํานักงานใหญเปนผูจดบันทึกอุปกรณที่สาขาใช รายการและเหตุการณระหวางปแรก (25+5) ของการ ดําเนินงานสําหรับสาขาหนองคายสรุปไดดังนี้ 1. สํานักงานใหญสงเงินสดใหสาขาหนองคาย 4,000 บาท 2. สํานักงานใหญสงสินคาราคาทุน 240,000 บาทใหแก สาขา 3. สาขาซื้ออุปกรณราคาทุน 2,000 บาท โดยสํานักงานใหญ เปนผูจดบันทึก (สํ านักงานใหญเปนผูจัดซื้อสินทรัพย ถาวรอื่นๆ ใหแกสาขา) 4. สาขาขายสินคาเปนเงินเชื่อ 320,000 บาท ตนทุนสินคา ของสาขาเทากับ 180,000 บาท 5. สาขาเก็บเงินจากลูกหนี้การคา 248,000 บาท 6. สาขาจายคาใชจายดําเนินงาน 80,000 บาท
5
7. สาขาสงเงินสดใหสํานักงานใหญ 150,000 บาท 8. สํานักงานใหญแจงคาใชจายดําเนินงานของสาขาที่เกิดขึ้น ที่สํานักงานใหญจํานวน 12,000 บาท ไปยังสาขา สํานักงานใหญและสาขาหนองคายจดบันทึกรายการขางตน ในสมุดรายวันทั่วไป ดังนี้ รายการที่ 1
สมุดบัญชีของสํานักงานใหญ
สมุดบัญชีของสาขาหนองคาย
เงินลงทุนในสาขา 4,000 เงินสด 4,000 เงินสด 4,000 สํานักงานใหญ สงเงินสดใหสาขา รับเงินสดจากสํานักงานใหญ เงินลงทุนในสาขา 240,000 สินคาคงเหลือ 240,000 สินคาคงเหลือ 240,000 สํานักงานใหญ
2
สงสินคาใหสาขา 3
อุปกรณ-สาขา 2,000 เงินลงทุนในสาขา บันทึกอุปกรณของสาขา ไมบันทึก
4
5
6
7
8
4,000
240,000
รับสินคาจากสํานักงานใหญ
สํานักงานใหญ 2,000 2,000 เงินสด 2,000 ซื้ออุปกรณเปนเงินสด ลูกหนี้ 320,000 ขาย 320,000 ตนทุนสินคาขาย 180,000 สินคาคงเหลือ 180,000 ขายสินคาเปนเงินเชื่อพรอมบันทึกตนทุนสินคาขาย ไมบันทึก เงินสด 248,000 ลูกหนี้ 248,000 เก็บเงินจากลูกหนี้ ไมบันทึก คาใชจายดําเนินงาน 80,000 เงินสด 80,000 จายคาใชจายดําเนินงาน เงินสด 150,000 สํานักงานใหญ 150,000 เงินลงทุนในสาขา 150,000 เงินสด 150,000 รับเงินสดจากสาขา สงเงินสดใหสาขา เงินลงทุนในสาขา 12,000 คาใชจายดําเนินงาน 12,000 คาใชจายดําเนินงาน 12,000 สํานักงานใหญ 12,000 แจงคาใชจายดําเนินงานของสาขา บันทึกคาใชจายดําเนินงานที่สํานักงานใหญแจงมา
6
หากสาขาซื้อสินคาจากภายนอกดวย สาขาตองแยกบัญชีสิน คาที่ซื้อจากภายนอกออกจากสินคาที่ซื้อจากสํานักงานใหญ วันที่ 25+5
เงินลงทุนในสาขาหนองคาย รายการ เดบิต สงเงินสดใหสาขา 4,000 สงสินคาไปยังสาขาในราคาทุน 240,000 สาขาซื้ออุปกรณและสงไปบันทึกบัญชีที่สํานักงานใหญ รับเงินสดจากสาขา แจงคาใชจายดําเนินงานแกสาขา 12,000
เครดิต
2,000 150,000
คงเหลือ 4,000 dr. 244,000 dr. 242,000 dr. 92,000 dr. 104,000 dr.
ในสมุดบัญชีของสาขาหนองคาย บัญชีสํานักงานใหญมียอด คงเหลือทางดานเครดิต 104,000 บาท (กอนปดบัญชีและโอน กําไรสุทธิ 48,000 บาทไปยังบัญชีสํานักงานใหญ) ซึ่งมีราย ละเอียดดังนี้ สํานักงานใหญ วันที่ 25+5
รายการ รับเงินสดจากสํานักงานใหญ รับสินคาจากสํานักงานใหญ ซื้ออุปกรณ สงเงินสดใหสํานักงานใหญ สํานักงานใหญแจงคาใชจายในการดําเนินงาน
เดบิต
เครดิต 4,000 240,000
2,000 150,000 12,000
คงเหลือ 4,000 cr. 244,000 cr. 242,000 cr. 92,000 cr. 104,000 cr.
ขัน้ ตอนในการจัดทํากระดาษทําการ 1. นํางบทดลองหลังปรับปรุงของสํานักงานใหญและสาขา ทุกแหงมาแสดงในกระดาษทําการ โดยแยกประเภทแสดงในรูป แบบของงบการเงิน อันไดแก งบกําไรขาดทุน งบกําไรสะสมและ งบดุล 2. จัดทํารายการปรับปรุงและตัดบัญชี โดยมีลําดับดังนี้
7
2.1 สังเกตดูวา บัญชีสํานักงานใหญในงบทดลองของ สาขากับบัญชีเงินลงทุนในสาขาในงบทดลองของสํานักงานใหญมี ยอดดุลคงเหลือเทากันหรือไม หากไมตรงกันแสดงวาการบันทึก รายการของสํานักงานใหญหรือสาขายังไมถูกตอง จะตองจัดทํา การรายการปรับปรุงเสียกอน 2.2 ตัด บั ญชี ร ะหว างกั นออก เพื่อ แสดงให เห็นวา สํานักงานใหญและสาขาเปนหนวยงานเดียวกัน รายการระหวาง กันจะไมมีผลกระทบตองบการเงินรวม รายการระหวางกัน ไดแก บัญชีเงินลงทุนในสาขาและบัญชีสํานักงานใหญ บัญชีสินคาสงไป สาขาและบัญชีสินคารับจากสํานักงานใหญ เปนตน หลังจากตัด บัญชีระหวางกันออกไปแลว บัญชีระหวางกันจะไมปรากฏยอดใน งบการเงินรวม 2.3 ตัดรายการกํ าไรระหวางกันที่สํ านักงานใหญคิด จากสาขา ซึ่งจะมีผลกระทบตอกําไรบริษัท และอาจทําใหสิน ทรัพยของบริษัทมีราคาไมถูกตอง 3. รวมยอดบัญชีเดียวกันแสดงไวในชองงบการเงินรวม
8
บริษัท ก จํากัด กระดาษทําการสําหรับงบการเงินรวมของสํานักงานใหญและสาขาหนองคาย สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+5 (ระบบสินคาตอเนื่อง: วิธีราคาทุน) สํานักงานใหญ
สาขาหนองคาย
รายการ เดบิต
เครดิต
เดบิต
เครดิต
รายการปรับปรุง และตัดบัญชี เดบิต เครดิต
งบการเงินรวม เดบิต
เครดิต
งบกําไรขาดทุน ขาย ตนทุนสินคาขาย คาใชจายดําเนินงาน
กําไรสุทธิ
1,600,000 940,000 360,000 300,000 1,600,000 1,600,000
180,000 92,000 48,000 320,000
320,000
1,920,000
320,000
1,120,000 452,000 348,000 1,920,000 1,920,000
48,000
280,000 348,000
งบกําไรสะสม กําไรสะสมตนงวด
กําไรสุทธิ เงินปนผลจาย
280,000 300,000
160,000 468,000 628,000
160,000
กําไรสะสมปลายงวด
งบดุล เงินสด ลูกหนี้การคา สินคาคงเหลือ เงินลงทุนในสาขา อุปกรณ คาเสื่อมราคาสะสม
เจาหนี้การคา สํานักงานใหญ หุนสามัญ
100,000 156,000 180,000 104,000 600,000
20,000 72,000 60,000
628,000
120,000 228,000 240,000 (1) 104,000
600,000 40,000 80,000
40,000 80,000 104,000
(1)104,000
600,000
600,000
1,300,000 1,300,000
468,000 1,188,000 1,188,000
มูลคาหุนละ 40 บาท
กําไรสะสม 152,000
152,000 104,000
104,000
9
บริษัท ก จํากัด งบกําไรขาดทุน สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+5 หนวย : บาท
ขาย ตนทุนสินคาขาย กําไรขั้นตน คาใชจายในการดําเนินงาน กําไรสุทธิ กําไรตอหุนขั้นพื้นฐาน
1,920,000 1,120,000 800,000 452,000 348,000 23.20
บริษัท ก จํากัด งบกําไรสะสม สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+5 หนวย : บาท
กําไรสะสม 1 มกราคม บวก กําไรสุทธิ หัก เงินปนผลจาย กําไรสะสม 31 ธันวาคม
280,000 348,000 628,000 160,000 468,000
10
บริษัท ก จํากัด งบดุล ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+5 หนวย : บาท
สินทรัพย สินทรัพยหมุนเวียน เงินสด ลูกหนี้การคา สินคาคงเหลือ ที่ดิน อาคารและอุปกรณ อุปกรณ หัก คาเสื่อมราคาสะสม รวมสินทรัพย
120,000 228,000 240,000 600,000 40,000
588,000
560,000 1,148,000
หนี้สินและสวนของผูถือหุน หนี้สินหมุนเวียน เจาหนี้การคา สวนของผูถือหุน หุนสามัญ มูลคาหุนละ 40 บาท จดทะเบียนและออกจําหนาย 15,000 หุน กําไรสะสม รวมหนี้สินและสวนของผูถือหุน
80,000
600,000 468,000
1,068,000 1,148,000
11
รายการปรับปรุงและปดบัญชีของสํานักงานใหญและราย การปดบัญชีของสาขา สํานักงานใหญและสาขาจะบันทึกรายการปดบัญชี ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+5 ดังนี้ รายการที่
สมุดบัญชีของสํานักงานใหญ
9
ไมบันทึก
10
11
สมุดบัญชีของสาขาหนองคาย ขาย
320,000
ตนทุนสินคาขาย คาใชจายดําเนินงาน กําไรขาดทุน ปดบัญชีรายไดและคาใชจาย เงินลงทุนในสาขา 48,000 กําไรขาดทุน 48,000 กําไรสุทธิของสาขา 48,000 สํานักงานใหญ รับโอนกําไรสุทธิของสาขาย โอนกําไรสุทธิใหแกสํานักงานใหญ กําไรสุทธิของสาขา 48,000 กําไรขาดทุน 48,000 ปดกําไรสุทธิของสาขาเขาบัญชีกําไรขาดทุน
180,000 92,000 48,000
48,000
การสงสินคาไปสาขาในราคาสูงกวาทุน สมมติวาบริษัท ก แจงราคาสินคาที่สงไปยังสาขาหนองคายดวย ราคาที่มีสวนเพิ่ม (Markup) 50% สูงกวาราคาทุน หรือ 33 1/3% ของราคาในใบกํากับสินคา รายการที่ 2
สมุดบัญชีของสํานักงานใหญ เงินลงทุนในสาขา 360,000 สินคาคงเหลือ สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา สงสินคาไปสาขา
สมุดบัญชีของสาขาหนองคาย
สินคาคงเหลือ 360,000 240,000 สํานักงานใหญ รับสินคาจากสํานักงานใหญ 120,000
360,000
12 เงินลงทุนในสาขา วันที่ 25+5
รายการ สงเงินสดใหสาขา สงสินคาไปยังสาขาในราคาบวกสวนเพิ่ม 50% หรือ 33 1/3% ของราคาในใบกํากับสินคา สาขาซื้ออุปกรณ สงไปบันทึกบัญชีที่สํานักงานใหญ รับเงินสดจากสาขา แจงคาใชจายในการดําเนินงานแกสาขา
เดบิต 4,000
เครดิต
360,000 2,000 150,000 12,000
คงเหลือ 4,000 dr. 364,000 dr. 362,000 dr. 212,000 dr. 224,000 dr.
สํานักงานใหญ วันที่ 25+5
รายการ รับเงินสดจากสํานักงานใหญ รับสินคาจากสํานักงานใหญ ซื้ออุปกรณ สงเงินสดใหสํานักงานใหญ สํานักงานใหญแจงคาใชจายในการดําเนินงาน
เดบิต
เครดิต 4,000 360,000
2,000 150,000 12,000
คงเหลือ 4,000 cr. 364,000 cr. 362,000 cr. 212,000 cr. 224,000 cr.
กระดาษทํ าการเมื่อสํ านักงานใหญสงสินคาในราคาที่สูง กวาทุน บริษัท ก จํากัด การหมุนเวียนของสินคาสําหรับสาขาหนองคาย ระหวางป 25+5 ราคาตาม ราคาทุนของ ใบกํากับสินคา สํานักงานใหญ
สินคาคงเหลือตนงวด บวก: สินคาที่สงมาจากสํานักงานใหญ สินคาที่มีเพื่อขาย หัก: สินคาคงเหลือปลายงวด ตนทุนสินคาขาย
-0360,000 360,000 90,000 270,000
-0240,000 240,000 60,000 180,000
(บาท) สวนเพิ่ม (50% ของ ราคาทุน หรือ 33 1/3% ของราคาตามใบกํากับ สินคา) -0120,000 120,000 30,000 90,000
13
บริษัท ก จํากัด กระดาษทําการสําหรับงบการเงินรวมของสํานักงานใหญและสาขาหนองคาย สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+5 (ระบบสินคาแบบตอเนื่อง: วิธีราคาทุนบวกสวนเพิ่ม) สํานักงานใหญ
สาขาหนองคาย
รายการ เดบิต
เครดิต
เดบิต
เครดิต
รายการปรับปรุง และตัดบัญชี เดบิต เครดิต
งบการเงินรวม เดบิต
เครดิต
งบกําไรขาดทุน ขาย ตนทุนสินคาขาย คาใชจายดําเนินงาน
กําไร (ขาดทุน) สุทธิ
1,600,000 940,000 360,000
320,000
1,920,000 (1) 90,000
270,000 92,000 (2) 90,000
300,000 1,600,000 1,600,000
362,000
42,000 362,000
1,120,000 452,000 348,000 1,920,000 1,920,000
งบกําไรสะสม กําไรสะสมตนงวด
กําไรสุทธิ เงินปนผลจาย
280,000 300,000
42,000
160,000 468,000 628,000
160,000
กําไรสะสมปลายงวด
งบดุล เงินสด ลูกหนี้การคา สินคาคงเหลือ เงินลงทุนในสาขา สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา อุปกรณ
100,000 156,000 180,000 224,000
20,000 72,000 90,000
(1) 30,000
120,000 228,000 240,000
(1)20,000
600,000
600,000 40,000 80,000
เจาหนี้การคา สํานักงานใหญ
40,000 80,000 224,000
(3)224,000
600,000
หุนสามัญ
628,000
(3) 224,000
120,000
คาเสื่อมราคาสะสม
280,000 348,000
(2) 90,000
600,000
มูลคาหุนละ 40 บาท
468,000
กําไรสะสม 1,420,000
1,420,000
224,000
224,000
434,000
434,000
1,188,000
1,188,000
14
(1) ลดสินคาคงเหลือปลายงวดและตนทุนสินคาขายของสาขาใหแสดงตามราคาทุน พรอมกับตัดบัญชีสวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา (2) เพิ่มกําไรของสํานักงานใหญดวยสวนเพิ่มในราคาสินคา (3) ตัดบัญชีเงินลงทุนในสาขาและบัญชีสํานักงานใหญ
รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการ สามารถแสดงใน รูปของการบันทึกรายการในสมุดรายวันได ดังนี้ (1)
(2)
(3)
สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา 120,000 ตนทุนสินคาขาย 90,000 สินคาคงเหลือ 30,000 ปรับปรุงสินคาคงเหลือปลายงวดและตนทุนสินคาขายของสาขาให แสดงตามราคาทุน พรอมกับตัดบัญชีสวนเพิ่มในราคาสินคาสงไป สาขา กําไรสุทธิ (งบกําไรขาดทุน) 90,000 กําไรสุทธิ (งบกําไรสะสม) 90,000 เพิม่ กําไรของสํานักงานใหญดวยสวนเพิ่มในราคาสินคาที่สาขาขาย ออกไปแลว สํานักงานใหญ 224,000 เงินลงทุนในสาขา 224,000 ตัดบัญชีเงินลงทุนในสาขาและบัญชีสํานักงานใหญ
15
รายการปรับปรุงและปดบัญชีของสํานักงานใหญและราย การปดบัญชีของสาขา ณ วันสิ้นงวด 31 ธันวาคม 25+5 สํานักงานใหญจะบันทึกราย การปรับปรุงและปดบัญชี ดังนี้ สํานักงานใหญบันทึกรายการปรับปรุงและปดบัญชี กําไรขาดทุนของสาขา 42,000 เงินลงทุนในสาขาหนองคาย 42,000 บันทึกขาดทุนสุทธิของสาขา สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา 90,000 กําไรขั้นตนที่เกิดขึ้นแลว 90,000 ลดสวนเพิม่ ในราคาสินคาดวยสวนเกินจากราคาทุนของสินคาคงเหลือ ปลายงวด กําไรขั้นตนที่เกิดขึ้นแลว 90,000 กําไรขาดทุนของสาขา กําไรสุทธิ ปดขาดทุนสุทธิของสาขาและรับรูกําไรขั้นตนเขาบัญชีกําไรสุทธิ
42,000 48,000
หลังจากผานรายการจากสมุดรายวันทั่วไปไปยังบัญชีแยกประเภท บัญชีแยกประเภทของสํานักงานใหญ ณ วันสิ้นงวดมียอดคงเหลือ ดังนี้
16
วันที่ 25+5
วันที่ 25+5
เงินลงทุนในสาขาหนองคาย รายการ เดบิต สงเงินสดใหสาขา 4,000 สงสินคาไปยังสาขาในราคาทุนบวกสวนเพิ่ม 50% หรือ 33 1/3% ของราคาตามใบกํากับสินคา 360,000 สาขาซื้ออุปกรณ สงไปบันทึกบัญชีที่สํานักงานใหญ รับเงินสดจากสาขา แจงคาใชจายในการดําเนินงานแกสาขา 12,000 ขาดทุนสุทธิสําหรับป 25+5
สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา รายการ เดบิต กําไรในราคาสินคาที่สงไปสาขาระหวางป 25+5 (50% ของราคาทุน) รับรูกําไรในสินคาที่สาขาขายระหวางป 25+5 90,000
วันที่ 25+5
กําไรขั้นตนที่เกิดขึ้นแลว รายการ เดบิต รับรูกําไรในสินคาที่สาขาขายระหวางป 25+5 ปดบัญชี 90,000
วันที่ 25+5
กําไรขาดทุนของสาขา รายการ เดบิต ขาดทุนสุทธิสําหรับป 25+5 ที่สาขารายงาน 42,000 ปดบัญชี
เครดิต
คงเหลือ 4,000 dr.
42,000
364,000 dr. 362,000 dr. 212,000 dr. 224,000 dr. 182,000 dr.
เครดิต
คงเหลือ
2,000 150,000
120,000
120,000 dr. 30,000 dr.
เครดิต 90,000
คงเหลือ 90,000 cr. -0-
เครดิต
คงเหลือ 42,000 dr. -0-
42,000
รายการปดบัญชีของสาขาหนองคายสําหรับปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+5 มีดังนี้ สาขาหนองคายบันทึกรายการปดบัญชี (ระบบสินคาแบบตอเนื่อง)
ขาย กําไรขาดทุน ตนทุนสินคาขาย คาใชจายดําเนินงาน ปดบัญชีรายไดและคาใชจาย
320,000 42,000 270,000 92,000
17 สํานักงานใหญ กําไรขาดทุน ปดขาดทุนสุทธิเขาบัญชีสํานักงานใหญ
42,000 42,000
หลังจากสาขาปดบัญชี บัญชีสํานักงานใหญจะมียอดคงเหลือดาน เครดิต 182,000 สํานักงานใหญ วันที่ 25+5
รายการ รับเงินสดจากสํานักงานใหญ รับสินคาจากสํานักงานใหญ ซื้ออุปกรณ สงเงินสดใหสํานักงานใหญ สํานักงานใหญแจงคาใชจายดําเนินงาน ขาดทุนสําหรับป 25+5
เดบิต
เครดิต 4,000 360,000
2,000 150,000 12,000 42,000
คงเหลือ 4,000 cr. 364,000 cr. 362,000 cr. 212,000 cr. 224,000 cr. 182,000 cr.
สินคาคงเหลือตนงวดที่มียอดคงเหลือสูงกวาราคาทุน ระบบสินคาแบบตอเนื่อง ระบบสินคาแบบสิ้นงวด การบันทึกการสงสินคาใหสาขาและการขายตามระบบสินคาแบบ สิน้ งวด ระหวางป 25+6 มีดังนี้ สมุดบัญชีของสํานักงานใหญ
สมุดบัญชีของสาขาหนองคาย
เงินลงทุนในสาขา 480,000 สินคารับจากสาขา 480,000 สินคาสงไปสาขา 320,000 สํานักงานใหญ สวนเพิ่มในราคาสินคารับสินคาจากสํานักงานใหญ สงไปสาขา 160,000 สงสินคาใหสาขา ไมบันทึก เงินสด (ลูกหนี้) 600,000 ขาย ขายสินคา
480,000
600,000
18
บริษัท ก จํากัด การหมุนเวียนของสินคาสําหรับสาขาหนองคาย ระหวางป 25+6 ราคาตาม ราคาทุนของ ใบกํากับสินคา สํานักงานใหญ สินคาคงเหลือตนงวด (จากหนา 12-12) บวก: สินคารับจากสํานักงานใหญ สินคาที่มีเพื่อขาย หัก: สินคาคงเหลือปลายงวด ตนทุนสินคาขาย
90,000 360,000 570,000 120,000 450,000
60,000 320,000 380,000 80,000 300,000
สวนเพิ่ม (50% ของราคา ทุน หรือ 33 1/3% ของ ราคาตามใบกํากับสินคา) 30,000 160,000 190,000 40,000 150,000
รายการปรับปรุงและรายการปดบัญชี ณ วันสิ้นงวดแสดงอยูใน บัญชีแยกประเภท 4 บัญชีของสํานักงานใหญ ดังนี้ วันที่ 25+6
วันที่ 25+6
เงินลงทุนในสาขาหนองคาย เดบิต
รายการ ยอดคงเหลือ 31 ธันวาคม 25+5 สงสินคาไปยังสาขาในราคาบวกสวนเพิ่ม 50% หรือ 33 1/3% ของราคาตามใบกํากับสินคา รับเงินสดจากสาขา แจงคาใชจายในการดําเนินงานแกสาขา กําไรสุทธิสําหรับป 25+6 ที่สาขารายงาน
เครดิต
480,000 452,000 18,000 40,000
สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา รายการ เดบิต ยอดคงเหลือ 31 ธันวาคม 25+5 กํ าไรในราคาสิน คาที่สงไปสาขาระหวางป 25+6 (50% ของราคาทุน) รับรูกําไรในสินคาที่สาขาขายระหวางป 25+6 150,000
คงเหลือ 182,000 dr. 662,000 dr. 210,000 dr. 228,000 dr. 268,000 dr.
เครดิต
คงเหลือ 30,000 cr.
160,000
190,000 cr. 40,000 cr.
19
วันที่ 25+6
กําไรขั้นตนที่เกิดขึ้นแลว รายการ เดบิต รับรูกําไรในสินคาที่สาขาขายระหวางป 25+6 ปดบัญชี 150,000
เครดิต 150,000
คงเหลือ 150,000 cr. -0-
วันที่ 25+6
กําไรขาดทุนของสาขา รายการ เดบิต กําไรสุทธิสําหรับป 25+6 ที่สาขารายงาน ปดบัญชี 40,000
เครดิต 40,000
คงเหลือ 40,000 cr. -0-
บัญชีสํานักงานใหญในสมุดบัญชีของสาขาแสดงกิจกรรมและราย การปดบัญชีสําหรับป 25+6 ดังนี้ สํานักงานใหญ วันที่ 25+6
รายการ ยอดคงเหลือ 31 ธันวาคม 25+5 รับสินคาจากสํานักงานใหญ สงเงินสดใหสํานักงานใหญ สํานักงานใหญแจงคาใชจายดําเนินงานแกสาขา กําไรสุทธิสําหรับป 25+6
เดบิต
เครดิต 480,000
452,000 18,000 40,000
คงเหลือ 182,000 cr. 662,000 cr. 210,000 cr. 228,000 cr. 268,000 cr.
รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทําการ สามารถแสดงใน รูปของการบันทึกรายการในสมุดรายวันได ดังนี้ (1)
สินคาสงไปสาขา 320,000 สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา 160,000 สินคารับจากสํานักงานใหญ 480,000 ตัดบัญชีระหวางกันสําหรับสินคาสงไปสาขาและสินคารับจากสํานักงานใหญ
(2)
สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา 30,000 สินคาคงเหลือ 31 ธค. 25+5 (งบกําไรขาดทุน) ปรับปรุงสินคาคงเหลือตนงวดของสาขาใหแสดงตามราคาทุน
30,000
20
(3)
(4)
(5)
สินคาคงเหลือ 31 ธค. 25+6 (งบกําไรขาดทุน) สินคาคงเหลือ 31 ธค. 25+6 (งบดุล) ลดสินคาปลายงวดของสาขาใหแสดงตามราคาทุน
40,000 40,000
กําไรสุทธิ (งบกําไรขาดทุน) 150,000 กําไรสุทธิ (งบกําไรสะสม) เพิ่มกําไรของสํานักงานใหญดวยสวนเพิ่มในราคาสินคาที่สาขาขาย
150,000
สํานักงานใหญ เงินลงทุนในสาขา ตัดบัญชีระหวางกัน
228,000
228,000
21
บริษัท ก จํากัด กระดาษทําการสําหรับงบการเงินรวมของสํานักงานใหญและสาขาหนองคาย สําหรับปสิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25+6 (ระบบสินคาแบบสิ้นงวด: วิธีราคาทุนบวกสวนเพิ่ม) สํานักงานใหญ
สาขา
รายการ เดบิต
เครดิต
เดบิต
เครดิต
รายการปรับปรุง และตัดบัญชี เดบิต เครดิต
งบการเงินรวม เดบิต
เครดิต
งบกําไรขาดทุน ขาย สินคา 31ธค. 25+5
ซื้อ สินคาสงไปสาขา สินคารับจาก สนญ
2,000,000 180,000 1,600,000
กําไรสุทธิ
2,600,000 (2) 30,000
90,000
(1) 480,000
480,000 280,000 480,000 340,000 2,600,000 2,600,000
240,000 1,600,000
(1)320,000
320,000
สินคา 31 ธค.25+6 คาใชจายดําเนินงาน
600,000
120,000 110,000 40,000 720,000
(3) 40,000
360,000
(4)150,000
590,000 530,000 2,960,000 2,960,000
720,000
งบกําไรสะสม กําไรสะสมตนงวด
กําไรสุทธิ เงินปนผลจาย
468,000
340,000
40,000
240,000
240,000 758,000 998,000
กําไรสะสมปลายงวด
งบดุล เงินสด ลูกหนี้การคา สินคา 31ธค. 25+6 สวนเพิ่มในราคาสินคาสงไปสาขา เงินลงทุนในสาขา อุปกรณ คาเสื่อมราคาสะสม
เจาหนี้การคา สํานักงานใหญ หุนสามัญ
468,000 530,000
(4) 150,000
120,000 256,000 280,000
36,000 112,000 120,000
(3) 40,000
998,000
156,000 368,000 360,000
(1)160,000 (2) 30,000
190,000
(5) 228,000
228,000 632,000
632,000 60,000 98,000
60,000 98,000 228,000
(5)228,000
600,000
600,000
1,756,000 1,756,000
758,000 1,516,000 1,516,000
มูลคาหุนละ 40 บาท
กําไรสะสม 268,000
268,000 928,000
928,000
22
(1) ตัดบัญชีระหวางกันสําหรับสินคาสงไปสาขาและสินคารับจากสํานักงานใหญ (2) ลดสินคาตนงวดของสาขาใหแสดงตามราคาทุน (3) ลดสินคาปลายงวดของสาขาใหแสดงตามราคาทุน (4) เพิ่มกําไรของสํานักงานใหญดวยกําไรในสินคาที่สาขาขายไป (5) ตัดบัญชีเงินลงทุนในสาขาและบัญชีสํานักงานใหญ
การกระทบยอดบัญชีระหวางกัน สมมติวาบัญชีเงินลงทุนในสาขาชลบุรีและบัญชีสํานักงานใหญ ณ วันสิน้ ป ของบริษัท ข จํากัด แสดงรายละเอียดดังนี้ วันที่ 25+5 พย. 30 ธค. 10 27 29
วันที่ 25+5 พย. 30 ธค. 7 28 30
เงินลงทุนในสาขาชลบุรี (ในสมุดบัญชีของสํานักงานใหญ) รายการ เดบิต เครดิต ยอดคงเหลือ รับเงินสดจากสาขา เงินสดที่เก็บไดจากลูกหนี้ของสาขา สงสินคาใหสาขา
ยอดคงเหลือ สงเงินสดใหสํานักงานใหญ ซื้ออุปกรณ สํานักงานใหญเก็บเงินจากลูกหนี้ของสาขา
20,000 1,000
62,500 dr. 42,500 dr. 41,500 dr. 49,500 dr.
เครดิต
คงเหลือ
8,000
สํานักงานใหญ (ในสมุดบัญชีของสาขาชลบุรี) รายการ เดบิต
คงเหลือ
62,500 cr. 42,500 cr.
20,000 3,000 2,000
41,500 cr.
จากการเปรียบเทียบรายการระหวางกันของทั้งสองบัญชีพบขอแตก ตาง 4 ประการ ดังนี้
23
1. สํานักงานใหญเดบิตบัญชีเงินลงทุนในสาขาชลบุรี 8,000 บาท แตสาขายังไมไดจดบันทึกในบัญชีสํานักงานใหญ สินคาระหวางทาง 8,000 สํานักงานใหญ 8,000 บันทึกสินคาระหวางทางที่สํานักงานใหญสงใหสาขา
2. สํานักงานใหญเครดิตบัญชีเงินลงทุนในสาขาชลบุรี 1,000 บาท แตสาขายังไมไดจดบันทึกในบัญชีสํานักงานใหญ สํานักงานใหญ 1,000 ลูกหนี้การคา บันทึกสํานักงานใหญเก็บเงินแทนลูกหนี้ของสาขา
1,000
3. สาขาเดบิตบัญชีสํานักงานใหญ 3,000 บาท แตสํานักงานใหญ ยังไมไดจดบันทึกในบัญชีเงินลงทุนในสาขา อุปกรณของสาขาชลบุรี เงินลงทุนในสาขาชลบุรี บันทึกอุปกรณที่สาขาเปนผูจัดซื้อ
3,000 3,000
4. สาขาเครดิตบัญชีสํานักงานใหญ 2,000 บาท แตสํานักงานใหญ ยังไมไดจดบันทึกในบัญชีเงินลงทุนในสาขา เงินลงทุนในสาขาชลบุรี 2,000 ลูกหนี้การคา 2,000 บันทึกสาขาเก็บเงินแทนลูกหนี้ของสํานักงานใหญ
24
บริษัท ข จํากัด งบกระทบยอดบัญชีสํานักงานใหญและบัญชีสาขาชลบุรี ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+5
ยอดดุลตามสมุดบัญชีกอนรายการปรับปรุง บวก (1) สํานักงานใหญสงสินคาระหวางใหสาขา (4) สาขาเก็บเงินแทนลูกหนี้ของสํานักงานใหญ หัก (2) สํานักงานใหญเก็บเงินแทนลูกหนี้ของสาขา (3) สาขาซื้ออุปกรณ ยอดดุลที่ถูกตอง
บัญชีสํานักงานใหญ (สมุดบัญชีสาขา) 41,500 cr.
หนวย : บาท บัญชีเงินลงทุนในสาขา (สมุดบัญชีสํานักงานใหญ) 49,500 dr.
8,000 2,000 (1,000) 48,500 cr.
(3,000) 48,500 dr.
รายการระหวางสาขา หากสํ านักงานใหญมีสาขาหลายแหง สํ านักงานใหญอาจมี นโยบายใหสาขาสามารถถายโอนสินคาหรือสินทรัพยระหวาง กัน เพือ่ ใหการดําเนินงานเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ สาขาจะไมมี บัญชีระหวางกันกับสาขาอื่น แตจะบันทึกผานบัญชีสํานักงาน ใหญ หากสํานักงานใหญเปนผูสั่งใหมีการโอนสินคา คาขนสงที่เพิ่ม ขึ้น (Excess freight costs) ควรถือเปนคาใชจายของสํานักงาน ใหญในงวดที่คาใชจายนั้นเกิดขึ้น
25
ตัวอยาง สมมติวาสํานักงานใหญสงสินคาราคาทุน 12,000 บาทใหแก สาขา ง และจายคาขนสงเปนเงิน 800 บาท ตอมาสํานักงานใหญสั่งใหสาขา ง โอนสินคาใหกับสาขา จ สาขา ง จายคาขนสงสินคา 600 บาท แตถาหากสํานักงานใหญสงสินคาใหกับสาขา จ โดยตรง คาขนสง จะเทากับ 1,000 บาท รายการบันทึกบัญชีที่เกี่ยวของมีดังนี้ (สมมติใช ระบบสินคาแบบตอเนื่อง) ในสมุดบัญชีของสํานักงานใหญ เงินลงทุนในสาขา ง 12,800 สินคาคงเหลือ เงินสด บันทึกการสงสินคาใหสาขา ง และจายคาขนสงเปนเงินสด
12,000 800
เงินลงทุนในสาขา จ 13,000 คาขนสงสวนเกิน-โอนระหวางสาขา 400 เงินลงทุนในสาขา ง 13,400 บันทึกการโอนสินคาใหแกสาขา จ ตามคําสั่งของสํานักงานใหญ คาขนสง ระหวางสาขา 600 บาท ที่สาขาเปนผูจายทําใหคาขนสงเกินกวาคาขนสงทาง ตรง 400 บาท (800+600-1,000)
ในสมุดบัญชีของสาขา ง คาขนสงเขา (หรือสินคาคงเหลือ) 800 สินคาคงเหลือ 12,000 สํานักงานใหญ 12,800 บันทึกสินคาที่รับจากสํานักงานใหญ และคาขนสงที่สํานักงานใหญจายแทนให
26
สํานักงานใหญ 13,400 สินคาคงเหลือ 12,000 คาขนสงเขา (หรือสินคาคงเหลือ) 800 เงินสด 600 บันทึกการโอนสินคาใหแกสาขา จ ตามคําสั่งของสํานักงานใหญและจายคาขน สง 600 บาท
ในสมุดบัญชีของสาขา จ สินคาคงเหลือ 12,000 คาขนสงเขา (หรือสินคาคงเหลือ) 1,000 สํานักงานใหญ 13,000 บันทึกสินคาที่สาขา ง โอนมาใหตามคําสั่งของสํานักงานใหญและบันทึกคาขน สงปกติหากสํานักงานใหญโอนสินคามาให
บัญชีคาขนสงสวนเกิน ถือวาเปนคาใชจายในการบริหาร เนื่อง จากการจัดการสินคาผิดพลาด คาขนสงดังกลาวจึงเกิดขึ้น