มะเร็งปากมดลูก
ภัยร้ายใกล้ตัวคุณ
1
โดย วิรวรรณ อำ�นวยโชคอนันต์
2
มะเร็งปากมดลูก คืออะไร ??? • มะเร็ง คือ เนื้อร้ายภายในร่างกายที่เจริญเติบโตขึ้นโดยปราศจากการควบคุม • ปากมดลูก คือ อวัยวะในร่างกายสตรี เป็นส่วนหนึ่งของมดลูก อยู่ภายใน ช่องคลอดมีหน้าที่ป้องกันสิ่งแปลกปลอมภายนอกร่างกายและเป็นทางผ่าน ของสิ่งคัดหลั่งจากมดลูก
ดังนั้นมะเร็งปากมดลูกจึงเป็นเนื้อร้ายที่เกิดขึ้นบริเวณปากมดลูก สามารถแพร่ ขยายลุกลามและกดเบียดอวัยวะใกล้เคียงมดลูกภายในอุ้งเชิงกราน และสามารถ กระจายไปยังปอด ตับ ลำ�ไส้ หรือสมอง ทำ�ให้เกิดความผิดปกติของอวัยวะ เหล่านั้นตามมาได้
1
มะเร็งปากมดลูกเกิดขึ้นได้อย่างไร ?
เพศสัมพันธ์
ไม่หาย
เซลล์ปากมดลูก ผิดปกติ
เชื้อ HPV (ชนิดก่อมะเร็ง)
หาย
มะเร็งปากมดลูก
HPV : Human Papillomavirus เชื้อ 22
HPV เป็นตัวการสำ�คัญที่ก่อให้เกิดโรคมะเร็งปากมดลูก ซึ่งคล้ายกับเชื้อ HIV ทีก่ อ่ ให้เกิดโรคเอดส์เพราะเชือ้ ทัง้ สองชนิดเป็นเชือ้ ไวรัสทีต่ ดิ ต่อทาง เพศสัมพันธ์เหมือนกัน แต่ตา่ งกันในเรือ่ งของวงจรชีวติ เพราะเชือ้ HPV จะมีอายุนานถึง 24 ชม. แล้วพบได้ตามอากาศทัว่ ๆไป ต่างจากเชือ้ HIV ที่มีอายุเพียง 30 นาทีก็ตายแล้ว
เชื้อ HPV มีอยู่หลายสายพันธุ์ แต่สายพันธุ์ที่เป็นสาเหตุหลักของโรคมะเร็ง ปากมดลูกคือ type 16 และ type 18 เท่านั้น
ก่อมะเร็ง
70% ของเชื้อเป็นสาเหตุ ของมะเร็งปากมดลูก
ชนิด 16,18
HPV
ไม่ก่อมะเร็ง ชนิด 6,11
>90% ของเชื้อเป็นสาเหตุของ โรคหูดที่อวัยวะเพศ
Cervarix เป็นวัคซีนที่สามารถป้องกันการเกิดมะเร็งปากมดลูก type 16 และ type 18 ได้ถึง 70%
33
แม้ว่าการติดเชื้อ HPV จากการมีเพศสัมพันธ์จะเป็นตัวการสำ�คัญที่สุด ของมะเร็งปากมดลูก แต่ก็ยังมีปัจจัยอื่นอีกเช่นกันที่เสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งปากมดลูก การรับประทานยาคุมกำ�เนิดติดต่อกัน เป็นระยะเวลานานและการสูบบุหรี่เสี่ยง ต่อการเกิดมะเร็งปากมดลูกเพิ่มขึ้นสองเท่า
ยิ่งคุณห่างไกลจากผักและผลไม้ มากเท่าไร คุณก็เสี่ยงต่อการเป็น มะเร็งปากมดลูกมากเท่านั้น
ไม่เชื่อก็ต้องเชื่อว่าการมีบุตรหลายคน ก็เสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งปากมดลูก เช่นกัน
44
อาการของมะเร็งปากมดลูก • มีเลือดออกผิดปกติ เช่นเลือดออกหลังจากมีเพศสัมพันธ์ มีเลือด ออกหลังจากหมดประจำ�เดือนแล้ว เลือดออกเป็นระยะ ประจำ�เดือนมา นานผิดปกติ เลือดออกหลังจากตรวจภายใน • มีอาการตกขาวซึ่งอาจจะมีเลือดปน • มีอาการเจ็บขณะร่วมเพศ
55
ก่อนการรักษาควรตั้ง คำ�ถามดังนี้ •
มะเร็งที่เป็นอยู่นี้แพร่กระจายหรือยัง • วิธีการรักษาที่ดีท่ีสุด แพทย์เลือกวิธีไหน ทำ�ไมจึงเลือกวิธีนี้ • โอกาสจะประสบผลสำ�เร็จมีมากน้อยเพียงใด • มีโอกาสเสี่ยงอะไรบ้าง • ผลข้างเคียงมีอะไรบ้าง • ใช้เวลารักษานานเท่าใด • ใช้ค่าใช้จ่ายแค่ไหน • ถ้าไม่รักษาจะเป็นเช่นใด • ต้องตรวจซ้ำ�บ่อยแค่ไหน
66
วิธีการรักษามะเร็งปากมดลูก 1. การผ่าตัด • ถ้ามะเร็งอยู่เฉพาะปากมดลูกอาจจะตัดแค่บริเวณปากมดลูก • ถ้ามะเร็งแพร่กระจายมากแพทย์อาจจะตัดมดลูก ท่อรังไข่ รังไข่ รวมทัง้ ต่อมน้ำ�เหลืองใกล้เคียง 2. การให้รังสีรักษาทำ�ได้ 2 วิธี • แพทย์จะให้รังสีเพื่อฆ่าเซลล์มะเร็ง 5 วัน/สัปดาห์ เป็นเวลา 5-6 สัปดาห์ • โดยการฝังแร่อาบรังสีบริเวณปากมดลูก ฝังแต่ละครั้งนาน 1-3 วัน ต้องอยู่โรงพยาบาลใช้เวลารักษา 1-2 สัปดาห์ 3. การให้เคมีบำ�บัด โดยการให้เคมีเข้าในเลือดเพื่อฆ่าเซลล์มะเร็ง 4. การสร้างภูมิคุ้มกันเพื่อให้ภูมิคุ้มกันทำ�ลายมะเร็ง
การวินิจฉัยมะเร็งปากมดลูก นิยมใช้กล้องส่องตรวจ ปากมดลูก ที่เรียกว่า กล้อง คอลโปสโคป (Colposcopy) เพื่อขยายดูปากมดลูก โดย การทำ�แป๊ปสเมียร์ผิดปกติ ทำ�ให้ง่ายต่อการรักษามากขึ้น
77
ผลข้างเคียงของการรักษา 1. การผ่าตัด หลังการผ่าตัดมักจะมีอาการปวด เลือดออก ถ้าต้องตัดมดลูกผู้ ป่วยอาจจะปัสสาวะและอุจจาระลำ�บากต้องคาสายสวนปัสสาวะไว้ระยะหนึ่ง ผู้ป่วย ควรพักระยะหนึ่งเพื่อให้แผลหาย จะมีเพศสัมพันธ์ได้หลังผ่าตัดแล้ว 4-8 สัปดาห์ ผู้ป่วยที่ตัดมดลูกยังคงมีอารมณ์ทางเพศปกติ แต่อาจมีปัญหาทางจิตใจกังวลว่า ไม่สามารถมีบุตรได้ ควรให้กำ�ลังใจผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด 2. การให้รังสีรักษา ระหว่างการให้รังสีรักษาผู้ป่วยจะเพลีย ไม่มีแรง เบื่ออาหาร ผมร่วง ผิวบริเวณที่สัมผัสรังสีจะมีสีน้ำ�ตาล ห้ามทาโลชั่น อาการต่างๆจะหายไปหลัง หยุดการรักษา การร่วมเพศอาจจะลำ�บากเนื่องจากช่องคลอดจะแคบและแห้งต้องใช้ ครีมหล่อลื่นช่วย นอกจากนี้อาจมีปัญหาเรื่องปัสสาวะและถ่ายเหลว 3.
การให้เคมีบำ�บัด เพื่อฆ่าเซลล์มะเร็งแต่อาจมีผลข้างเคียงคือ o ซีด เม็ดเลือดขาวต่ำ� เกร็ดเลือดต่ำ�ทำ�ให้เหนื่อยง่าย ติดเชื้อง่าย และเลือดออกง่าย o ผมร่วง o เบื่ออาหาร คลื่นไส้อาเจียน o เป็นหมัน
4. การสร้างภูมิคุ้มกัน ผลข้างเคียงมีไม่มาก มีอาการคล้ายไข้หวัด ปวดตามตัว คลื่นไส้อาเจียน ท้องร่วง
8
ป้องกันตัวอย่างไร ห่างไกลจากมะเร็งปากมดลูก
หลีกเลี่ยงการติดเชื้อ HPV o งดการมีเพศสัมพันธ์ตั้งแต่อายุน้อย o ไม่สำ�ส่อนทางเพศ o ไม่มีเพศสัมพันธ์กับคนที่มีคู่นอนหลายคน o ไม่มีเพศสัมพันธ์กับคนที่ยังไม่ได้คลิบอวัยวะเพศ o สวมถุงยางอนามัยเมื่อจะมีเพศสัมพันธ์
condom
ระยะ
่อกันเป็น
ิดต กำ�เนิดต ม ุ ค า ย น ระทา อย่ารับป เวลานาน
ไม่สูบบุหรี่ = ไม่เสี่ยงมะเร็งปากมดลูก หมั่นไปตรวจมะเร็งปากมดลูก เป็นประจำ�ทุกปี และอย่าลืมไปฉีด วัคซีนป้องกันมะเร็งปากมดลูกด้วย
0.5
คุณสมบัติของวัคซีน HPV • • • •
สามารถป้องกันเชื้อ HPV ชนิด 16 และ 18 พิจารณาใช้ในผู้หญิงตั้งแต่วัยรุ่นขึ้นไป ใช้ฉีดเข้ากล้ามเนื้อจำ�นวน 3 เข็ม แม้จะฉีดวัคซีนแล้วยังจำ�เป็นต้องตรวจแปบสเมียร์อยู่ 99
เตือนภัย
มะเร็งปากมดลูก
<50
มะเร็งปากมดลูกพบมากในผู้หญิงที่อายุ น้อยกว่า 50 ปี
11+
อัตราการเสียชีวิตของมะเร็งปาก มดลูกสูงถึง
52%
( มากกว่ามะเร็ง เต้านม )
เด็กผู้หญิงตั้งแต่ 11 ปีขึ้นไปสามารถฉีดวัคซีนป้องกันเชื้อ HPV ได้
ผู้หญิงไทยเสียชีวิตเพราะมะเร็ง ปากมดลูกเฉลี่ย 14 คน/วัน ทุกๆ 2 นาทีทั่วโลกจะมีคนเสียชีวิตเพราะมะเร็งปากมดลูก 1 คน
ของผู้หญิงที่เคยมีเพศสัมพันธ์ 80% มีโอกาสติดเชื้อ HPV 10
ของผู้หญิงที่มีคู่นอนเพียงคนเดียว 46% ติดเชื้อ HPV ภายใน 3 ปี