โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ
(Cystitis)
รับรู้
ในความอันตรายของโรค
เข้าใจ
ถึงสาเหตุ ที่มาและความสำ�คัญของโรค
ลึกซึ้ง
ในอาการ และหนทางในการป้องกันโรค
กระจ่างชัด
ถึงเทคนิคการรักษาให้หายขาด
Written by Sirayu Sahasakul
Cystitis Character กระเพาะปัสสาวะจัง ( Cystitis Jung ) ดอกเตอร์แบคทีเรียผู้ชั่วร้าย ( Dr. Evil Bacteria ) ปัสสาวะคุง ( Pee Kung ) คุณชายท้องน้อย ( Mr. UnderBelly ) ฝน ( Fonduez Fon ) บร๊ะเจ้าโจ๊ก ( Joke the God )
1
ที่มา/ความสำ�คัญของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ
โรคกระเพาะปั ส สาวะอั ก เสบ เป็นการอักเสบของกระเพาะปัสสาวะ เนื่ อ งจากเชื้ อ แบคที เ รี ย เข้ า ไปใน กระเพาะปัสสาวะ ทำ�ให้เกิดอาการดัง กล่าวขึ้นมา
มักจะเกิดในผู้หญิง เนื่องจากท่อปัสสาวะสั้น และรูเปิดของท่อปัสสาวะ อยู่ ใกล้ทวารหนัก ทำ�ให้เชื้อสามารถเข้าไปในท่อปัสสาวะและกระเพาะปัสสาวะ ส่วน ใหญ่พบในหญิงเจริญพันธุ์ แต่ก็สามารถพบได้ในเด็ก
การมีเพศสัมพันธ์ ก็มีส่วนในการจะทำ�ให้เชื้อเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะได้ เมื่อเชื้อเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ และแบ่งตัวมากกว่าการถูกขับออกไป จึงทำ�ให้ เกิดโรค
!?
ญ>ช
2
สาเหตุของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ
!
1. การติดเชื้อ
ส่วนใหญ่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย กลุ่มแกรมลบ ซึง่ มีมากในบริเวณทวารหนัก ปนเปือ้ นผ่านเข้าไปในท่อ ปัสสาวะและกระเพาะปัสสาวะ
2. การอั้นปัสสาวะ
การอัน้ ปัสสาวะทำ�ให้เชือ้ โรคอยูใ่ นกระเพาะ ปั ส สาวะได้ น านจนสามารถแพร่ พั น ธุ์ ไ ด้ ม ากขึ้ น และเมื่อกระเพาะปัสสาวะอยู่ในภาวะยืดตัว ความ สามารถในการขจัดเชื้อโรคของเยื่อบุผิวกระเพาะ ปั ส สาวะก็ จ ะลดลง ทำ � ให้ เ กิ ด การอั ก เสบของ กระเพาะปัสสาวะได้ง่ายขึ้น
3. การตั้งครรภ์
โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ พบมากในผู้หญิง ตั้งครรภ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วง 2-3 เดือนแรกของ การตั้งครรภ์
3
4. การมีเพศสัมพันธ์
ผู้หญิงที่แต่งงานใหม่ หรือการมีเพศสัมพันธ์ อาจมีการขัดเบาแบบกระพาะปัสสาวะอักเสบ ซึ่ง ทางการแพทย์จะเรียกว่า “โรคฮันนีมูน (Honeymoon’s Cystitis)” เนื่องจากการมีเพศสัมพันธ์ จะ ทำ�ให้เชื้อโรคเคลื่อนตัวเข้าไปในท่อปัสสาวะง่ายขึ้น หรือการฟกช้ำ�จากการมีเพศสัมพันธ์ จะทำ�ให้มีการ อักเสบของท่อปัสสาวะ
5. ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน ต่ำ�ลง
มักเกิดในผู้หญิงวัยทอง เนื่องจากเยื่อบุกระ เพาะปัสสาวะ และเยือ่ บุชอ่ งคลอดบางลง ทำ�ให้เชือ้ โรคแทรกเข้าไปได้ง่ายขึ้น
*เอสโตรเจน (Estrogen) คือ เป็นฮอร์โมนที่ร่างกายผลิตเมื่ออยู่ในช่วงวัยเจริญพันธุ์ โดยไข่ในรังไข่ของผู้หญิงจะ ไปกระตุ้นให้ร่างกายผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนออกมา ซึ่งหากร่างกายมีฮอร์โมนนี้ในระดับเหมาะสมก็จะส่งเสริมให้ มีลักษณะของความเป็นผู้หญิงเด่นชัด ผิวพรรณเปล่งปลั่ง รูปร่างมีส่วนโค้งส่วนเว้า อีกทั้งยังเป็นตัวประสาน ทำ�ให้วิตามินดีรวมเข้ากับแคลเซียมเพื่อสร้างกระดูก เรียกได้ว่าเป็นฮอร์โมนสำ�คัญอีกตัวที่ทำ�ให้ระบบต่างๆ ทำ�งาน ได้อย่างปกติ
4
อาการของโรคกระเพาะปัสสาวะ 1)ปวดหน่วงบริเวณท้องน้อย 2)ปวดท้องเวลาปัสสาวะ
หน่วง 3)ปัสสาวะกะปริดกะปรอย
4)ปัสสาวะแล้วยังรู้สึกไม่สุด
5 5)มีอาการเหมือนปัสสาวะจะราด เวลาปวดปัสสาวะ WC
6)รู้สึกปวดแสบปวด ร้อนเวลาปัสสาวะ
7)กลั้นปัสสาวะไม่ได้
help!
อั้น
อั้น
อั้น
8)ปัสสาวะมีกลิ่นเหม็น สีมักจะใส แต่บางรายอาจมี เลือดปน หรือมีสีขุ่นเหมือนน้ำ� ล้างเนื้อ
6
การป้องกัน - หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอร์ คาเฟอีน น้ำ�อัดลม อาหารเผ็ด ช็อคโกแลต และอาหารที่เป็นก รด เช่น มะเขือเทศ น้ำ�มะนาว - ดื่มน้ำ�มากๆ เพื่อป้องกันการสะสมของเชื้อแบคทีเรียในกระเพาะปัสสาวะ - ดื่มน้ำ� Cranberry Juice เพื่อเพิ่มความเป็นกรดให้กับปัสสาวะ - เมื่อปวดปัสสาวะ ให้รีบไปปัสสาวะทันที - อย่านั่งถ่ายปัสสาวะบนที่นั่งที่เปียก
CRAN BERRY
- ใช้ฝักบัวในการอาบน้ำ�แทนการใช้อ่างอาบน้ำ� - เปลี่ยนผ้าอนามัยบ่อยๆ - ฟอกมือด้วยสบู่ก่อนและหลังเปลี่ยนผ้าอนามัย - อย่าใช้สบู่ที่ระคายเคืองต่ออวัยวะเพศ - ล้างอวัยวะเพศก่อนและหลังมีเพศสัมพันธ์ - รักษาความสะอาดอยู่เสมอ หลีกเลี่ยงน้ำ�หอม สบู่ยา หรือการสวนช่องคลอด - ห้ามใช้ยาสวน ล้างช่องคลอด รวมทั้งไม่ควรใช้ผ้าอนามัยแบบสอด - หลังจากปัสสาวะ หรืออุจจาระ ให้เช็ด ทำ�ความสะอาดจากหน้าไปหลัง (ช่องคลอด ไปทวาร) เพื่อลดการปนเปื้อนเชื้อแบคทีเรียจากลำ�ไส้ - ควรใส่กางเกงในที่ทำ�จากผ้าฝ้ายธรรมชาติ No
No สบู่
ผ้าฝ้าย
7
การรักษา โดยปกติ โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ สามารถรักษาให้หายขาดด้วย การรับประทานยาปฏิชีวนะในระยะเวลาสั้นๆ โดยไม่เป็นอันตรายต่อลูกในครรภ์ และ ระหว่างที่ยังไม่หายขาด ควรดื่มน้ำ�ให้เพียงพอ เชื่อกันว่าการดื่มน้ำ�แครนเบอร์รี่ (Cranberry Juice) จะช่วยบรรเทาอาการได้เช่นกัน
CRAN BERRY
Cranberry ดีจริงๆนะครับ
ยาปฏิชีวนะ
ในรายที่เป็นๆหายๆบ่อย อาจต้องทำ�การตรวจพิเศษ เช่น การนำ�
ปัสสาวะไปเพาะเชื้อ แล้วให้ยาปฏิชีวนะที่ไวต่อเชื้อที่พบ การใช้กล้องส่องตรวจ กระเพาะปัสสาวะ แล้วแก้ตามสาเหตุที่พบ ตรวจเลือดดูว่าเป็นเบาหวานร่วมด้วย หรือไม่ ถ้าพบก็ให้ยารักษาเบาหวานไปพร้อมกัน เป็นต้น
เบาหวานเป็นชื่อ โรคนะ ไม่ใช่ชื่อ เพลง ฮ่าฮ่าฮ่า
เพาะเชื้อ!!
เพาะเชื้อ!!! เพาะเชื้อ!
สีปัสสาวะบอกโรค
INFOGR
สีแดง
อาจเพราะรับประทานอาหารที่มสี ีแดง เช่น แบล็คเบอร์รี่หรือผักกาดม่วง ถ้าไม่ใช่ อาจเกิดจากเลือดทีข่ บั ออกมาจากไต หรือกระเพาะปัสสาวะอักเสบ หรือมีอะไรฉีกขาดก็ได้...
สีน้ำ�ตาล
อาจเพราะรับประทานถั่วในปริมาณมาก หรืออาจเป็นลิ่มเลือดที่ปนออกมา ก็ได้ ควรปรึกษาแพทย์
สีเหลือง
ถ้าเป็นสีเหลืองอ่อน อาจเพราะได้รับวิตามินบี 2 มากเกินไป ถ้าเป็นสีเหลืองเข้ม อาจเพราะดื่มน้ำ�น้อยเกินไป แต่ถ้ามั่นใจว่าดื่มน้ำ�มาก แล้ว อาจเพราะมีโรคไตแฝงอยู่ ควรปรึกษาแพทย์
สีขุ่น สีส้ม สีฟ้า
อาจเกิดจากการติดเชื้อบางอย่าง ควรปรึกษาแพทย์
อาจเป็นผลข้างเคียงจากการใช้ยาโพรีเดียม ทีใ่ ช้ในการรักษาโรคกระเพาะ ปัสสาวะอักเสบก็ได้
ไม่ต้องแปลกใจ หากคุณทานยาแก้อาการกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ เพราะยามี ส่วนผสมของสารเมธีลิน ทำ�ให้ปัสสาวะเป็นสีฟ้า
ปัสสาวะครั้งถัดไป...อย่าลืมสังเกตดูสีปัสสาวะด้วยนะ เล็กๆน้อยๆ เป็นผลดีกับสุขภาพร่างกาย
RAPHIC
ปริมาณปัสสาวะบอกโรค
ิ
ต ก ป 1-6 ขวบ
1 1/3 ลิตร - ลิตร
6-12 ปี
1/2 ลิตร - 2 ลิตร
12 ปีขึ้นไป
1 ลิตร - 2 ลิตร
อาจเกิดจากการดื่มน้ำ�น้อย หรือ น้อยกว่าปกติ เหงื่อออกมาก ท้องร่วง อาเจียน มาก หรือเกิดจากโรคไต โรคหัวใจ
มากกว่าปกติ
อาจเกิดจากการดื่มน้ำ�มาก หรือ โรคเบาหวาน เบาจืด ไตพิการ เรื้อรัง หรือการกินยาขับปัสสาวะ
รับรู้ เข้าใจ ลึกซึ้ง กระจ่างชัด ทุกแง่มุมของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ร?
อะไ อ ื ค บ ส วะอักเ
า
ปัสส ะ า พ เ ะ ร
โรคก
สาเหต
ุเกิดจา
ร? ไ ง า ่ ย อ ารเป็น
อาก
มีวิธีป
กอะไร
้องกัน
ร? ไ ง า ่ ย ด้อ ไ ้ ี น ค ร โ ะรักษา
เราจ
?
ถ้าสง
อย่าง ไร?
สัย ก เ็ ปดิ อ า่ นได ้เลย!?
?
?