De mogelijkheden en voordelen van sensorisch spelen

Spelen in de zandbak, in een bad liggen vol met schuim, een regenboog maken met verf en scheerschuim, brooddeeg kneden of plantjes in de aarde zetten, al deze activiteiten hebben één ding met elkaar gemeen: ze prikkelen het tastzintuig. Het spelen met materialen en speelgoed die het tastzintuig prikkelen wordt ook wel sensorisch spelen genoemd. Het is niet alleen ontzettend leuk voor kinderen, maar het is ook heel goed voor hen.

De belangrijkste redenen waarom sensorisch spelen goed is voor kinderen: het stimuleert de zintuigen, stimuleert de fantasie en het ontprikkelt. Zeker in de huidige drukke maatschappij is dat geen overbodige luxe. Dus zet even al het speelgoed dat geluid maakt aan de kant en laat je kind lekker zelf spelen en ontdekken! Het hoeft helemaal niet ingewikkeld of duur te zijn en als je een kleedje of bakfolie eronder legt, heb je het ook zo weer opgeruimd.

Wat is sensorisch spelen?

Onder sensorisch spelen valt eigenlijk alles wat de zintuigen (meestal het tastzintuig) extra prikkelt tijdens het spelen. Dit kan heel eenvoudig het spelen met water zijn of het spelen met zand of klei. Dit zijn allemaal materialen die geen vaste bedoeling hebben en dus de fantasie stimuleren om zelf te bedenken wat je ermee kunt doen. Onder sensorische materialen vallen onder andere water, zand, klei, zoutdeeg, scheerschuim, waterparels en speelgoedslijm. Je kunt ook zelf sensorische materialen maken zoals gekleurde rijst, pasta, spaghetti, kikkererwten, lettervermicelli, havermoutvlokken en gedroogde bonen. Ook kun je zelf sensorisch speelgoed maken zoals natte of droge sensorische flessen of een stressbal. Sensorische flessen zijn plastic flesjes gevuld met kleurrijke en interessante materialen die het zintuiglijke orgaan - de ogenprikkelen. Het is leuk om naar te kijken. Een stressbal of boze bal maak je eenvoudig van twee ballonnen. Knip de bovenkant van de ballonnen af. Vul een plastic boterhamzakje met rijst of zand en knoop het dicht met zo min mogelijk lucht of loze ruimte. Stop het zakje in de afgeknipte ballon. Doe daarna de andere ballon in de tegengestelde richting over het zakje met de ballon eromheen. Teken nu met watervaste stift een gezichtje op de binnenste ballon. Nu heb je een bal waarin je kunt knijpen als je gespannen bent, maar hij is ook erg fijn om te gebruiken als je boos bent. Slaan en schoppen mag natuurlijk niet, maar gooien op de grond en knijpen in deze bal wel!

Waarom is het spelen met sensorische materialen goed?

Naast dat sensorisch spelen dus de zintuigen stimuleert, werkt dit soort spel ook ontprikkelend: het maakt geen geluid, het nodigt uit om rustig op een plek mee te spelen en het vergt concentratie om ermee te spelen. Dit zorgt ervoor dat het kind rustiger wordt en even tot zichzelf kan komen. Hierdoor is het ook goed voor kinderen die moeite hebben met de prikkelverwerking zoals kinderen met autisme, adhd, add, ppd-nos of hsp (hoogsensitiviteit). Als je het combineert met open einde-materialen of ander speelgoed wordt het kind nog extra gestimuleerd om zijn fantasie te gebruiken en helemaal zijn eigen spel te bedenken. Open einde-materialen zijn materialen die geen vaststaande spelbedoeling hebben en kinderen dus stimuleren om zelf te verzinnen wat ze ermee kunnen doen. Denk aan lege bakjes en verpakkingen, eierdozen, wc-rollen, keukenrollen, dennenappels, gordijnringen, knoopjes, stenen, stukjes stof, etc. Het spelen met fijne materialen als gekleurde rijst of pasta stimuleert de ontwikkeling van de fijne motoriek. Daarnaast is het natuurlijk ook gewoon ontzettend leuk om te doen. Kinderen kunnen zich hier vaak urenlang mee vermaken. Binnen maar ook buiten op een kleedje bijvoorbeeld.

Voor wie is het geschikt?

Sensorisch spel is voor elk kind geschikt. Let alleen bij kinderen onder de drie jaar oud wel op je materiaalkeuze wegens verstikkingsgevaar. Het spelen met spaghetti die geverfd is met voedingskleurstof is ook voor jonge baby’tjes al superleuk, maar een harde kikkererwt geverfd met plakkaatverf die in het mondje verdwijnt, is natuurlijk niet zo handig. Blijf er dan ook altijd bij!

Spelen met gekleurde rijst en pasta

Het spelen met gekleurde rijst en pasta is een activiteit waar kinderen zich vaak urenlang mee kunnen vermaken. Je hebt er eigenlijk bijna niks voor nodig en het zelf verven is echt supermakkelijk. Koop een zak rijst of pasta (bijvoorbeeld elleboogjes, vlindertjes of penne) en doe wat in een hersluitbaar zakje. Doe in het zakje een klodder plakkaatverf en kneed dit goed door. Als de kleur goed verdeeld is over de inhoud van het zakje, haal je de inhoud eruit en leg je het op een stuk bakpapier om te drogen. Een paar uur later is je zelfgekleurde rijst of pasta klaar om mee te spelen. Als je meerdere kleuren wilt maken verdeel je de rijst of pasta over meerdere zakjes en geef je ieder zakje een andere kleur. Plakkaatverf is natuurlijk niet eetbaar dus je kunt er ook voor kiezen om in plaats daarvan wat voedingskleurstof en een scheutje azijn in het zakje te doen. Kik- kererwten, lettervermicelli en havermoutvlokken verf je op dezelfde manier. Spaghetti ook, alleen moet je die eerst koken en even laten afkoelen voordat je die verft. De spaghetti moet je wel meteen gebruiken om mee te spelen anders gaat deze aan elkaar plakken. De gekleurde rijst en pasta kun je heel lang bewaren en hergebruiken om mee te spelen.

Combineren met open einde-materialen en speelgoed

Gekleurde rijst en pasta zijn leuk om te combineren met open einde-materialen zoals eierdozen, lege bakjes, wc-rolletjes, lege keukenrollen en een lepel. Maar je kunt ze ook combineren met ander speelgoed. Maak een toren van duplo en vul die met gekleurde regenboogrijst, geef je pop te eten met regenboogrijst in een speelgoedserviesje, leg wat gekleurde rijst in een pannetje met wat speelgoedetenswaren erin en maak er een soepje van. Je kunt het voor zowel fantasiespel als rollenspellen gebruiken. Je kunt ook kiezen voor een bepaald thema: verf rijst blauw en leg er speelgoedzeedieren in, verf rijst in herfstkleuren en leg het in een bak met herfstblaadjes, kastanjes, dennenappels en speelgoedkaboutertjes, leg paasdecoraties in een bak met geelgeverfde rijst of combineer zwartgeverfde rijst met plastic glow-in-the-dark sterren en planeten (zelfgemaakte ballen van aluminiumfolie). Of leg met Halloween wat gekleurde pasta met spinnen en andere plastic griezelbeestjes in een heksenketel en maak heksensoep. Je kunt er ook werkbladen mee versieren of er het kleurmonster-sorteerspel mee doen en de kinderen bekender maken met verschillende basisemoties (zie www. vrolijkekoters.nl). Er zijn echt superveel mogelijkheden! Om met gekleurde spaghettisliertjes te spelen hebben kinderen vaak niks nodig. Het voelen van die gek uitziende glibberige sliertjes is vaak al voldoende om zich mee te vermaken. Laat de kinderen ze voelen met hun handjes, begraaf hun voetjes ermee, leg het op hun buikje of zelfs in hun gezicht. Gek voelt dat hè? Door te praten over hoe het aanvoelt leren de kinderen meteen bepaalde begrippen kennen als nat, koud, zacht, hard, glad, glibberig, etc.

Een regenboog van scheerschuim

Scheerschuim is een erg leuk materiaal om sensorisch mee te spelen. Je kunt er van alles mee doen, zoals het oefenen van letters en cijfers, verstoppertje spelen met speelgoeddieren, een sneeuwpop maken. Maar je kunt er ook een mooie regenboog mee maken. Leg een stuk bakpapier op tafel. Doe er plakkaatverf of vingerverf in alle kleuren van de regenboog op. Spuit er een flinke klodder scheerschuim op en laat je kindje lekker kliederen en voelen. In het begin moeten kinderen soms even wennen aan het glibberige gevoel van scheerschuim aan hun handen, maar vaak vinden ze het daarna juist heel leuk. Scheerschuim is natuurlijk eigenlijk niet bedoeld om mee te spelen voor kinderen dus als je wilt kun je ook kwark of slagroom gebruiken. Dan kun je wel beter voor voedingskleurstof kiezen, want er verdwijnt vast ook wat in het mondje.

Sensorische schudflesjes

Jonge kinderen vinden het erg leuk om te kijken naar sensorische flesjes. Je kunt natte flesjes maken door flink wat vloeibare zeep of olie, wat water en een heleboel glitters en pailletjes in een lege schone plastic fles te doen. De olie of vloeibare zeep in de fles zorgt ervoor dat de glitters en pailletjes minder snel naar beneden vallen, wat interessant is om naar te kijken. Je kunt ook droge sensorische flesjes ofwel schudflesjes maken. Oudere kinderen kunnen ze zelf maken, maar je kunt ze als volwassene ook maken voor een baby’tje of dreumes om mee te spelen en muziek mee te maken. Zorg voor schone droge plastic flesjes. Zet een heleboel verschillende materialen in bakjes op tafel en laat de oudere kinderen zelf kiezen wat er in het schudflesje mag. Sommige materialen geven kleur en andere maken geluid. Voor de kleur kun je onder andere gebruiken: stukjes chenilledraad, veertjes, stof, wol, lintjes, glitters en pailletjes. Materialen die geluid maken zijn bijvoorbeeld: strijkkralen, houten kralen, knoopjes, belletjes, stukjes rietjes, legoblokjes etc. Let op: lijm de dop wel stevig vast als je kleine kinderen ermee wilt laten spelen.

Oneindig veel mogelijkheden

Er zijn oneindig veel mogelijkheden om sensorisch te spelen. Op de website van Vrolijke Koters vind je nog een heleboel meer speeltips en ideetjes. Versier de gratis te downloaden werkbladen met gekleurde pasta, speel het kleurenmonster-sorteerspel en praat over emoties, gebruik de 15 speeltips om te spelen met Orbeez ofwel waterparels, maak mooie bloemen van klei en andere knutselmaterialen, maak je eigen stressbal of een sensorisch zakje of een hartje van zoutdeeg. Je kunt het allemaal vinden op www.vrolijkekoters.nl. Welk sensorisch materiaal of speelgoed je ook kiest: het is allemaal superleuk en goed voor de ontwikkeling van kinderen. Dus probeer vooral van alles uit! Het kost vrijwel niks, je kunt een heleboel gemakkelijk zelf maken en met wat handige tips heb je het ook zo weer opgeruimd. Dus ga er lekker zelf mee aan de slag, want het is eigenlijk heel simpel en leuk voor kinderen! Veel speelplezier! <

Over de auteur

Nienke Vrolijk (40) is moeder van twee kinderen (6 en 3 jaar).

Na haar hbo-opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening werkte ze ruim 22 jaar met kinderen onder andere in de kinderopvang, kinder- en jeugdpsychiatrie en als kinderwerker bij een buurtcentrum. Nu ze door omstandigheden niet meer kan werken, deelt ze online haar passies zingen, spelen en knutselen met kinderen.