businessenergy mag 38 by Tasos Fragoulis

• ΤΕΥΧΟΣ 38 • ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022 • TIMH: 3 €

 Επί ποδός πολέμου στην Ουκρανία και η… ΛΑΡΚΟ  40 δισ. κ.μ. ρωσικού φυσικού αερίου στον αέρα  Σενάρια: Οι τρεις ιππότες εν όψει εκλογών  Pandora Papers: Picasso και Banksy έρμαια της φοροδιαφυγής  Βαρδινογιάννης και υδρογόνο

www.businessenergy.gr

Φέτος δεν είναι η χρονιά των utilities Γιατί αποτρέπονται οι επενδύσεις στις μετοχές του κλάδου, όσο το χρηματιστηριακό παιχνίδι στην ενέργεια μαίνεται

index

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ντοπόρου ναυτιλίας Σελ. 26

Έκθεση Κομισιόν Εγκλωβισμένη στο φυσικό αέριο και τον λιγνίτη η Ελλάδα Σελ. 30

Ουκρανία 40 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ανακαλούνται από τη Μόσχα και παγώνουν την Ευρώπη Σελ. 33

EDITORIAL Εκλογικό ξάφνιασμα; Σελ. 4

Μανταλένα Πίου Ευρώπη: Η ενεργειακή κρίση ήρθε για να μείνει Σελ. 6

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Οι 10 κορυφαίες επενδυτικές επιλογές των αναλυτών για το ελληνικό Χρηματιστήριο Σελ. 8

ΘΕΜΑ Ο Έλληνας startupper Σελ. 10

eneργεια Τι σημαίνει για τη ΔΕΗ η αύξηση του ενεργειακού κόστους Σελ. 14

διεθνη Pandora Papers: Περισσότερα

Μηνιαίο περιοδικό για την ενέργεια, την οικομομία, τις επιχειρήσεις. Κυκλοφορεί κάθε 1η του μήνα. Η ψηφιακή έκδοση είναι διαθέσιμη στο site businessenergy.gr

από 1.600 έργα τέχνης, από Banksy μέχρι Picasso, έρμαιο της φοροδιαφυγής Σελ. 16

Τηλεπικοινωνίες: Πώς οι επενδύσεις σε 5G και οπτική ίνα θα αλλάξουν τις αξίες στον κλάδο Σελ. 19

ενεργεια Τα σχέδια των ΔΕΗ - Motor Oil στο πράσινο υδρογόνο Σελ. 21

θεμα Τέλος εποχής για τη ΛΑΡΚΟ Σελ. 36

θεμα Το 2022 δεν είναι η χρονιά των utilities Σελ. 39

AUTO Lexus Electrified Sedan Concept: Εντυπωσιάζει Σελ. 40

Press Button Mικρές ειδήσεις και παρασκήνια από τον χώρο της ενέργειας και της οικονομίας: Σελ. 44-45

σελιδεσ ιστοριασ Βασίλισσα Ελισάβετ: 70 χρόνια στον θρόνο Σελ. 42

eπιχειρησεις Mytilineos: Κέρδη 260 εκατ. ευρώ το 2022, νέα έργα 500 εκατ. ευρώ Σελ. 24

ΝΑΥΤΙΛΙΑ Ο νέος επικεφαλής του Χ.Α. Γιάννος Κοντόπουλος δίνει σήμα για την είσοδο της πο-

Εκδότης: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜOTORI ΕΠΕ Συντακτική ομάδα: Γιάννης Κανουπάκης, Έλενα Σκιαθίτη, Αγγελική Μαρίνου, Μανταλένα Πίου, Γιάννης Σταυρόπουλος, Έφη Τσιβίκα, Χάρης Φλουδόπουλος, Τάσος Φραγκούλης, Σταύρος Χαρίτος

Σχεδίαση: Χριστίνα Μυρίλλα Ιδιοκτήτης: Εκδόσεις Μotori ΕΠΕ Δημ.Σούτσου 24Α, 11521 Αθήνα, Τηλ: 2106400281 info@businessenergy.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΚΑΜΠΥΛΗ ΑΕ

editorial Εκλογικό ξάφνιασμα;

την πολιτική σκακιέρα οι παίκτες δεν είναι πλέον δύο, αλλά τρεις. Αναπόφευκτα η εικόνα περιπλέκεται. Οι εκφάνσεις, όμως, είναι σε σημαντικό βαθμό προβλέψιμες - αν όχι προκαθορισμένες. Αφετηρία των σεναρίων είναι η αποτύπωση από την Pulse μιας ανόδου του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, που αφαιρεί ψήφους ισομερώς από τη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην εικόνα αυτή οφείλει να προστεθεί ο παράγων «δημογραφική εξέλιξη», όπου αυτοί που αποδημούν είναι σε μεγαλύτερο ποσοστό οπαδοί της Ν.Δ., σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό αυτών που εισέρχονται στο εκλογικό σώμα. Για τη Ν.Δ. η άνοδος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και η συγκεκριμένη δημογραφική εξέλιξη σημαίνουν ότι οφείλει να διαφυλάξει την πλευρά της από τα δεξιά, αποδυναμώνοντας τάσεις και πολιτικά κινήματα όπως της Ελληνικής Λύσης του Κυριάκου Βελόπουλου. Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να ενισχύσει τα διαπιστευτήριά της προς το κέντρο, προκειμένου να αποτρέψει τη μαζική φυγή των κεντρώων που την στήριξαν το 2019 επειδή δεν ήθελαν με κανέναν τρόπο τη διατήρηση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Θα είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Στην ουσία θα επαφίεται στον ρεαλισμό των οπαδών αυτής της κατηγορίας: θα ονειρεύονται αβάσιμα ότι μπορούν να παίξουν ρόλο συνεταίρου ή ρυθμιστή ή θα συνειδητοποιήσουν ότι η επιλογή είναι τραγικά απλή: ή στηρίζουν Μητσοτάκη ή απομακρύνεται η προοπτική της αυτοδυναμίας. Για τον ΣΥΡΙΖΑ η κατάσταση είναι πιο πε-

ρίπλοκη. Αντίθετα με τη Ν.Δ., ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίζει την προοπτική διάσπασης. Με δεδομένο ότι το κόμμα δεν εισπράττει τη φθορά της Ν.Δ., ο Αλέξης Τσίπρας δεν έχει πλέον άλλη επιλογή από το να αντιδράσει στην άνοδο του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ μετατοπίζοντας τον ΣΥΡΙΖΑ προς το κέντρο. Μπορεί, έτσι, να ανακόψει την έντονη ροή των πρώην οπαδών του ΠΑΣΟΚ προς το ΠΑΣΟΚ- ΚΙΝΑΛ. Αυτό, όμως, θα φέρει έντονους κλυδωνισμούς στο κόμμα. Επειδή, μάλιστα, η ιδεοληψία κυριαρχεί του πολιτικού ρεαλισμού, μια ουσιαστική ώθηση του ΣΥΡΙΖΑ προς το κέντρο, σε βαθμό δηλαδή που πράγματι να συγκρατήσει τις απώλειες, δύσκολα θα είναι εφικτή. Αν, δε, ο ισχυρός αρχηγός επιβάλλει τη θέλησή του -όπως έκανε το 2015-, τότε μια νέα διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ με τη μορφή της αποχώρησης σήμερα προβεβλημένων στελεχών δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η έκβαση του πολιτικού παιχνιδιού δεν εξαρτάται, όμως, μόνο από τα δύο μεγάλα κόμματα - όπως κατά μία έννοια υποθέτουν πολλές από τις πολιτικές αναλύσεις των καιρών μας. Το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ είναι πολιτικό κίνημα με τη δική του δυναμική. Στη σημερινή φάση, οι εξελίξεις περιστρέφονται γύρω από τον νέο αρχηγό - ο οποίος απολαμβάνει την παραδοσιακή πολιτική ασυλία του νεόφερτου. Ο μήνας του μέλιτος σύντομα τελειώνει, όμως. Το θέμα δεν είναι απλώς οι επιθέσεις που ήδη δέχεται τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά του. Είναι η στάση που θα υιοθετήσει το ίδιο το κόμμα.

CAT ΠΟΙΟΤΗΤΑ CAT ® ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΞΙΑ ®

Τα Νέα μοντέλα Cat GC είναι σχεδιασμένα για εφαρμογές Εφεδρικής Λειτουργίας και έχουν κατασκευαστεί ώστε να παρέχουν μια ισχυρή και αξιόπιστη λύση για οικιακή ή επαγγελματική χρήση, για πελάτες που αναζητούν προσιτή ενέργεια.

Άρθρο

Ευρώπη: Η ενεργειακή κρίση ήρθε

Της Μανταλένας Πίου

ελικώς μόνο οι Ρώσοι φταίνε για την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη; Έτσι φαίνεται να πιστεύουν οι Βρυξέλλες, αν κρίνει κανείς από τα όσα κατά καιρούς δηλώνουν διάφοροι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι. Όσοι -ελάχιστοι- τολμούν να διατυπώσουν και κάποιες άλλες απόψεις ή να δώσουν και άλλες ερμηνείες στο φαινόμενο των τελευταίων μηνών, χαρακτηρίζονται σχεδόν αιρετικοί. Ίσως γιατί πέρα από τα γεωπολιτικά συμφέροντα με την Ουκρανία, οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού δεν έχουν τον ίδιο αντίκτυπο σε όλες τις χώρες-μέλη. Και ίσως γιατί τα νέα επίπεδα στα οποία κινούνται τελευταία οι τιμές ηλεκτρισμού, αφού υποχώρησαν από τα ρεκόρ του Δεκεμβρίου, να είναι ακόμα και επιθυμητά για κάποιους, αφού το ακριβό αέριο κάνει να φαίνονται πολύ φθηνότερα και ανταγωνιστικά τα διάφορα εναλλακτικά καύσιμα και οι νέες τεχνολογίες που προωθούνται για την εποχή της μετάβασης. Ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. Ζοζέπ Μπορέλ, σε πρόσφατη ανάρτηση στο blog του, ρίχνει ευθύνη στον τρόπο που λειτουργεί η αγορά χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, ότι «οι τιμές του φυσικού αερίου

στην Ε.Ε. είναι έξι έως δέκα φορές υψηλότερες από ό,τι πριν από έναν χρόνο, επιβαρύνοντας πολύ τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω του τρόπου με τον οποίο καθορίζονται αυτές οι τιμές στη χονδρική αγορά ηλεκτρισμού στην Ευρώπη». Η Κομισιόν, όμως, έχει αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο αλλαγής του μοντέλου λειτουργίας της ενιαίας χονδρικής αγοράς, που αναγκάζει τους προμηθευτές και -μέσω αυτών τους καταναλωτές- να πληρώνουν την ακριβότερη τιμή -εν προκειμένω την τιμή ηλεκτρισμού που παράγεται από φυσικό αέριο-, ακόμα και όταν προμηθεύονται ρεύμα που παράγεται π.χ. από τις ΑΠΕ, οι οποίες συγκριτικά πλέον είναι φθηνότερες. Πόσοι, όμως, Ευρωπαίοι πληρώνουν τελικά τις υψηλές τιμές; Όπως αποδεικνύεται από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η φρενήρης άνοδος στο ταμπλό κάθε εθνικού χρηματιστηρίου ενέργειας δεν αφορά όλους τους καταναλωτές: Στις περισσότερες χώρες της δυτικής και της κεντρικής Ευρώπης -και ειδικά στον σκληρό πυρήνα που εντέλει καθορίζει το παιχνίδι- η μεγαλύτερη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που διαθέτουν οι προμηθευτές στους πελάτες τους δεν προέρχεται από το χρηματιστήριο ενέργειας,

για να μείνει δηλαδή δεν την αγοράζουν στις υψηλές τιμές που διαμορφώνονται καθημερινά, αλλά την προμηθεύονται σε άλλες, χαμηλότερες, τιμές μέσω διμερών συμβολαίων, προθεσμιακών πράξεων κ.λπ. Στις ίδιες χώρες, κατά την περίοδο της μεγάλης ακρίβειας του φυσικού αερίου, η κατανάλωση αερίου μειώθηκε σημαντικά και το ηλεκτροπαραγωγικό τους μείγμα μετακινήθηκε κυρίως προς τον άνθρακα, παρά τις δεσμεύσεις για το περιβάλλον, τους στόχους για μείωση του CO2 κ.λπ. Στην Ελλάδα είχαμε ακριβώς το αντίστροφο. Οι υψηλές τιμές χονδρικής περνούν αυτούσιες στον καταναλωτή και η παραγωγή ηλεκτρισμού από φυσικό αέριο αυξήθηκε πάνω από 20%, τη στιγμή που σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία κ.ά. μειωνόταν κατά 20% ή και περισσότερο. Η λύση της κυβέρνησης -όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και άλλων χωρών, κυρίως του Νότου και της περιφέρειας- ήταν τα επιδόματα στους λογαριασμούς ρεύματος και φυσικού αερίου. Επιδόματα που προέρχονται αφενός από τα υπερκέρδη του Δημοσίου από την πώληση δικαιωμάτων ρύπων -έχουν φθάσει περίπου στα 100 ευρώ/ τόνο CO2 από 33-34 ευρώ/τόνο CO2 στις αρχές Ιανουαρίου 2021- και αφετέρου από τον τρόπο λειτουργίας της χονδρικής αγοράς, που επιβάλλει π.χ. για την ενέργεια από ΑΠΕ που έχει μέσο κόστος αποζημίωσης περίπου 110-120 ευρώ/ MWh να πληρώνεται από τους προμηθευτές στην οριακή τιμή που διαμορφώνουν οι μονάδες φυσικού αερίου, π.χ. πάνω από 230 ευρώ/MWh, ανάλογα με την ημέρα. Τα ποσά που προκύπτουν από τη διαφορά αυτή ή μέρος της μαζί με έσοδα από τους ρύπους -το κόστος των οποίων ενσωματώνεται στη χονδρική τιμή του ρεύματος- διοχετεύονται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και μεταφέρονται στον καταναλωτή ως κυβερνητικό επίδομα. Πρόκειται για ένα μοντέλο λειτουργίας για πολλούς προβληματικό και μη βιώσιμο, το οποίο δεν δίνει κανένα κίνητρο ανταγωνισμού για χαμηλότερες τιμές στη χονδρική και σε περιόδους υψηλών τιμών, όπως οι τρέχουσες, προκαλεί συνθήκες ασφυξίας στη ρευστότητα της αγοράς και βέβαια στους καταναλωτές. Το έξτρα κόστος

από τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς -που δεν εξαντλείται μόνο σε αυτά που περιγράφηκαν προηγουμένως- δεν αναιρεί βέβαια τα θεμελιώδη δεδομένα που έχουν οδηγήσει στην αύξηση των τιμών. Δηλαδή τη στενότητα προσφοράς αερίου σε μία εποχή αυξημένης ζήτησης, η οποία θα συνεχίσει να αυξάνεται στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης και της αντικατάστασης του άνθρακα από φυσικό αέριο, όπου δεν λειτουργούν πυρηνικές μονάδες, μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος για τη διείσδυση των ΑΠΕ και των αποθηκών ηλεκτρισμού στο σύστημα. Η Ευρώπη δεν είχε τη διορατικότητα να γεμίσει τις αποθήκες φυσικού αερίου εγκαίρως, όταν άδειασαν μετά τον βαρύ χειμώνα του 2020-21 και ενώ γνώριζε ότι η άρση των lockdown της πανδημίας θα έφερνε αυτόματα ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας και κατ’ επέκταση της ζήτησης φυσικού αερίου/ηλεκτρισμού. Ήξερε ότι η ευρωπαϊκή παραγωγή αερίου φθίνει. Γνώριζε ότι πολλά κοιτάσματα και εγκαταστάσεις αερίου/πετρελαίου παγκοσμίως είχαν κλείσει ή περιορίσει τις δραστηριότητές τους λόγω της οικονομικής βύθισης του 2020 και ότι η επιστροφή στην κανονικότητα θα απαιτούσε χρόνο. Περίμενε ότι η Ρωσία, με τις γνωστές διεκδικήσεις στην Ουκρανία και το ζήτημα του Nord Stream ΙΙ, θα συνέχιζε να πουλά αέριο σε όποιες ποσότητες θα ζητούσαν οι ευρωπαϊκές χώρες πέραν αυτών που ορίζουν οι συμβάσεις, και μάλιστα σε χαμηλές τιμές. Η Μόσχα εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία και δεν έδωσε αυξημένες ποσότητες. Οι χώρες της Άπω Ανατολής έσπευσαν να προμηθευτούν υγροποιημένο αέριο (LNG), αφήνοντας πίσω την Ευρώπη σε ένα παιχνίδι ακριβού ανταγωνισμού για την προμήθεια του αναγκαίου LNG, σε μία εποχή που το αναγκαίο καθορίζεται από τον καιρό, αν φυσά ή αν έχει ήλιο για να δουλέψουν οι ΑΠΕ και αν κάνει κρύο ή όχι για την αυξομείωση της ζήτησης - κατανάλωσης. Στις συνθήκες αυτές, δεν είναι λίγοι όσοι εκτιμούν ότι πρόκειται για μία ενεργειακή κρίση made in Europe που ήλθε για να μείνει. Εάν δε υπάρξουν δυσάρεστες εξελίξεις στο ζήτημα με την Ουκρανία και τη Ρωσία, τότε η κρίση μπορεί να αποκτήσει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Οι 10 κορυφαίες επενδυτικές επιλογές των αναλυτών για το ελληνικό Χρηματιστήριο

ο Χ.Α. ξεκίνησε θετικά τη νέα χρονιά και προσπαθεί να κρατήσει επαφή με τις 950 μονάδες. Το ερώτημα είναι τι έχει ήδη προεξοφληθεί, τι θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω την ανοδική τάση και πόσο θα μπορούσε να συνεχιστεί αυτή η θετική πορεία, τόσο για την αγορά συνολικά όσο και για επιμέρους μετοχές. Οι ιδιαίτερες συνθήκες λόγω της πανδημίας, η επιστροφή στην κανονικότητα στους τομείς που επηρεάζουν την εγχώρια και την παγκόσμια οικονομία, οι αυξήσεις των επιτοκίων στις ΗΠΑ, αλλά και ο εγχώριος τραπεζικός κλάδος ειδικά, θα καθορίσουν το εάν η ελληνική αγορά θα συνεχίσει με ανεβασμένες στροφές όλο το 2022. Η ανοδική αντίδραση των μετοχών στις αρχές της χρονιάς έχει αλλάξει σημαντικά την ψυχολογία αρκετών επενδυτών. Όμως, στο επίπεδο των αποτιμήσεων χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση των επενδυτικών επιλογών, καθώς αρκετοί τίτλοι είναι σε υψηλά επίπεδα. Στην κατεύθυνση αυτή, ασφαλώς, βοηθούν οι τελευταίες εκθέσεις των αναλυτών, από τις οποίες και προκύπτουν οι κορυφαίες επιλογές τους για το 2022. Η εικόνα της αγοράς στην τρέχουσα φάση υποστηρίζεται τόσο από τα αποτελέσματα των τραπεζικών ομίλων όσο και των άλλων εισηγμένων εταιρειών, κάτι πρωτοφανές

για τα τελευταία έτη. Το βασικό συμπέρασμα από τις τελευταίες ανακοινώσεις, τις παρουσιάσεις των εταιρειών στο εξωτερικό και τις εκτιμήσεις των αναλυτών είναι ότι πολλές από τις σημαντικές μετοχές της αγοράς έχουν τη δυνατότητα για καλύτερες επιδόσεις την επόμενη διετία, αν και εφόσον η οικονομία αρχίσει να αποδίδει με ρυθμούς ανάπτυξης άνω του 3%, με τη βοήθεια και των ευρωπαϊκών πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Για την πλειονότητα των εταιρειών, όμως, μπορεί οι προοπτικές για τις επιδόσεις της επόμενης χρονιάς να προδιαγράφονται θετικές, ωστόσο πολλές από τις μετοχές που ήταν εξόφθαλμα φθηνές στις αρχές Νοεμβρίου του 2020, έχουν πλέον ανατιμηθεί σημαντικά. Το «κλειδί» για υψηλότερες τιμές μετοχών από την άποψη των θεμελιωδών μεγεθών είναι το αυξανόμενο προφίλ κερδοφορίας τα επόμενα χρόνια και η επέκταση των πολλαπλασιαστών αποτίμησης. Με βάση τις προβλέψεις των αναλυτών για τα έτη 20222023, η αύξηση της κερδοφορίας του Γενικού Δείκτη θα είναι ιδιαίτερα υψηλή φέτος και της τάξεως του 40% αθροιστικά. Η αγορά αποτιμάται σε 11 φορές για την περίοδο 2022 σε όρους κερδοφορίας και 7,1 φορές σε όρους αξίας επιχείρησης προς λειτουργικά κέρδη (ΕV/ΕΒΙΤDΑ). Παράλληλα, στο επίκεντρο των εξελίξεων θα βρίσκεται

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

και η αγορά ομολόγων, όπου η απόδοση στο εγχώριο 10ετές έχει ανέλθει πάνω από τα όρια του 1,6%. Τέλος, και σε μεγάλο βαθμό, η κίνηση στην αγορά μετοχών πέρα από την πορεία της εγχώριας οικονομίας θα εξαρτηθεί από τις διεθνείς συνθήκες και ιδιαίτερα των αμερικανικών μετοχών. Οι κύριες επιλογές Στο περιβάλλον αυτό, οι κύριες επιλογές (top picks) των αναλυτών για το 2022 είναι οι τίτλοι των: ΔΕΗ, Mytilineos, Titan International, Εθνική Τράπεζα, Fourlis, Eurobank, ΟΠΑΠ, Coca Cola HBC, Alpha Bank ΑΛΦΑ +3,84% και ΟΤΕ. Πιο αναλυτικά: Η ΔΕΗ από απόλυτο αουτσάιντερ τα προηγούμενα έτη επανέρχεται στις top επιλογές, με υψηλό περιθώριο ανόδου (της τάξεως του 74% από τα τρέχοντα επίπεδα), αφού η μέση τιμή-στόχος είναι στα 14,67 ευρώ, αν και στις αρχές του 2020 η μέση τιμή-στόχος ήταν αρκετά χαμηλότερα, στα 5 ευρώ. Η ΔΕΗ εμφανίζει δείκτες αποτίμησης 17 φορές σε όρους P/E και 4,79 φορές σε όρους EV/ EBITDA. Ο αντίστοιχος δείκτης των ευρωπαϊκών εταιρειών είναι στις 25,88 φορές σε όρους P/E και στις 9,5 φορές σε όρους EV/EBITDA. Ο τίτλος εμφανίζει επτά συστάσεις και όλες είναι συστάσεις buy ή overweight. Για τη Mytilineos, η μέση τιμή-στόχος έχει πλέον διαμορφωθεί στα 21,5 ευρώ, με περιθώριο απόδοσης 45%. Με εννιά θετικές εκτιμήσεις και καμία αρνητική ή ουδέτερη, ο τίτλος είναι καθαρό «buy» από την εγχώρια αγορά με δείκτες αποτίμησης το 2023 στις 6,5 φορές σε όρους P/E και 4,8 φορές σε όρους EV/EBITDA. Ο αντίστοιχος δείκτης των ευρωπαϊκών εταιρειών είναι στις 11,5 φορές σε όρους P/E και στις 9,4 φορές σε όρους EV/EBITDA. Για την Titan International, επίσης έκπληξη σε σχέση με τα τελευταία έτη, οι αναλυτές εμφανίζονται ιδιαίτερα θετικοί και το περιθώριο ανόδου από τα τρέχοντα επίπεδα είναι υψηλό, στο 39%, αφού πλέον η μέση τιμή-στόχος τίθεται στα 20 ευρώ. Η αποτίμηση του τίτλου είναι στις 9,1 φορές σε όρους P/E και 5,7 φορές σε όρους EV/ EBITDA. Ο αντίστοιχος δείκτης των ευρωπαϊκών εταιρειών είναι αρκετά υψηλότερα, με 12,5 φορές σε όρους P/E και στις 8,5 φορές σε όρους EV/EBITDA. Για την Εθνική Τράπεζα, η μέση τιμή-στόχος είναι στα 4,1 ευρώ ανά μετοχή και είναι σημαντικά αυξημένη στο τελευταίο τρίμηνο. Παρ’ όλα αυτά, το περιθώριο ανόδου της είναι 32%, το υψηλότερο μεταξύ των τραπεζικών μετοχών, αλλά και από τα υψηλότερα μεταξύ των top picks. Η άνοδός της στο τελευταίο δωδεκάμηνο είναι της τάξεως του 67%. Η αποτίμηση της τράπεζας είναι 0,5 φορές σε όρους ενσώματης λογιστικής αξίας (P/ΤBV) και 5,9 φορές σε όρους πολλαπλασιαστή κερδοφορίας. Η αποτίμηση των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι 0,98 φορές η ενσώματη λογιστική αξία. Για τη Fourlis, ακόμη μία έκπληξη στις επιλογές των αναλυτών για το 2022, το περιθώριο ανόδου από τα τρέχοντα επίπεδα είναι υψηλό στο 33%, αφού πλέον η μέση τιμή-στόχος τίθεται στα 5,65 ευρώ. Η αποτίμηση του τίτλου

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ είναι στις 9 φορές σε όρους P/E και μόλις 5,8 φορές σε όρους EV/EBITDA. Ο αντίστοιχος δείκτης των ευρωπαϊκών εταιρειών είναι αρκετά υψηλότερα με 17,5 φορές σε όρους P/E και στις 11 φορές σε όρους EV/EBITDA. Για τη Eurobank, η μέση τιμή-στόχος αναθεωρήθηκε ανοδικά στο 1,25 ευρώ και πλέον το ανοδικό περιθώριο είναι της τάξεως του 28% από τα τρέχοντα επίπεδα. Ωστόσο, οι αναλυτές είναι αισιόδοξοι για τη μετοχή, με οκτώ θετικές συστάσεις, τέσσερις ουδέτερες και καμία αρνητική. Η αποτίμηση της τράπεζας είναι 0,5 φορές σε όρους ενσώματης λογιστικής αξίας (P/ΤBV) και 5,9 φορές σε όρους πολλαπλασιαστή κερδοφορίας. Η αποτίμηση των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι 0,98 φορές η ενσώματη λογιστική αξία. Για τον ΟΠΑΠ, οι αναλυτές ακόμη μια χρονιά εμφανίζονται ιδιαίτερα θετικοί και το περιθώριο ανόδου από τα τρέχοντα επίπεδα είναι υψηλό στο 26%, αφού πλέον η μέση τιμή-στόχος τίθεται στα 15,7 ευρώ. Η αποτίμηση του τίτλου είναι στις 10,5 φορές σε όρους P/E και μόλις 6,5 φορές σε όρους EV/EBITDA. Ο αντίστοιχος δείκτης των ευρωπαϊκών εταιρειών είναι αρκετά υψηλότερα με 26,5 φορές σε όρους P/E και στις 11,4 φορές σε όρους EV/ EBITDA. Η μετοχή της Coca Cola HBC παραμένει από τις κορυφαίες επιλογές για την εγχώρια αγορά μετοχών και για το 2022. Το περιθώριο ανόδου είναι πλέον στο 21%, αφού η μέση τιμή-στόχος είναι τα 35,72 ευρώ ανά μετοχή. Έντεκα θετικές εκτιμήσεις, τρεις ουδέτερες και μόλις μία αρνητική για τη μεγαλύτερη εταιρεία σε όρους κεφαλαιοποίησης της ελληνικής αγοράς. Η αποτίμηση της Coca Cola HBC είναι σε όρους πολλαπλασιαστών κερδών (P/E) στις 17,5 φορές το 2022 και στις 9,3 φορές σε όρους αξίας επιχείρησης προς λειτουργικά κέρδη (EV/EBITDA). Η αποτίμησή της είναι χαμηλότερη από τον δείκτη Stoxx Beverages Non Alcοhοlic, με 21,7 φορές σε όρους P/E και 14,2 φορές σε όρους EV/EBITDA. Για την Alpha Βank, η μέση τιμή-στόχος αναθεωρήθηκε ανοδικά στο 1,48 ευρώ και πλέον το ανοδικό περιθώριο είναι της τάξεως του 19% από τα τρέχοντα επίπεδα. Ωστόσο, οι αναλυτές είναι αισιόδοξοι για τη μετοχή με οκτώ θετικές συστάσεις, έξι ουδέτερες και καμία αρνητική. Η αποτίμηση της τράπεζας είναι 0,5 φορές σε όρους ενσώματης λογιστικής αξίας (P/ΤBV) και 6,1 φορές σε όρους πολλαπλασιαστή κερδοφορίας. Η αποτίμηση των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι 0,98 φορές η ενσώματη λογιστική αξία. Η μετοχή του ΟΤΕ έχει το χαμηλότερο περιθώριο ανόδου μεταξύ των top επιλογών των αναλυτών (+5%) έναντι των άλλων blue chips, αφού η μέση τιμή-στόχος είναι τα 17,6 ευρώ. Η μετοχή εμφανίζεται με έντεκα θετικές συστάσεις, πέντε ουδέτερες και καμία αρνητική. Η αποτίμηση του τίτλου του ΟΤΕ είναι στις 13 φορές σε όρους P/E και 6,1 φορές σε όρους EV/EBITDA. Ο αντίστοιχος δείκτης των ευρωπαϊκών εταιρειών είναι αρκετά υψηλότερα με 16,9 φορές σε όρους P/E και στις 7,5 φορές σε όρους EV/ EBITDA.

10 ΘΕΜΑ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Ο Έλληνας startupper

■ Νέος επιχειρηματίας έως 34 ετών με καμία εμπειρία στη δημιουργία… εταιρείας!

ι νεοφυείς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται κυρίως στον τομέα της τεχνολογίας, οι λεγόμενες startup, άρχισαν να λαμβάνουν μεγάλη δημοσιότητα από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας. Αφενός η οικονομική κρίση οδήγησε στη συρρίκνωση ή στην κατάρρευση πολλών παραδοσιακών επιχειρήσεων στη χώρα και άφησε πολλούς Έλληνες να αναζητούν νέες επιλογές απασχόλησης. Από την άλλη, οι τεχνολογικές αλλαγές επηρέαζαν καταλυτικά ολοένα και περισσότερες αγορές διεθνώς και παρουσίαζαν μια σειρά από σημαντικές ευκαιρίες. Οι μεγάλες ιστορίες επιτυχίας επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο που «άρχισαν από ένα γκαράζ» και γιγαντώθηκαν γρήγορα, όπως η Google, διαμόρφωσαν όχι μόνο ένα επιχειρηματικό περιβάλλον, αλλά μια ευρύτερη κουλτούρα, ένα «οικοσύστημα». Πώς, όμως, έχουν εξελιχθεί οι startups στην Ελλάδα; Η νέα έρευνα της διαΝΕΟσις με επιστημονική υπεύ-

θυνη την ομότιμη καθηγήτρια στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιωάννα-Σαπφώ Πεπελάση, και η οποία πραγματοποιήθηκε από τη συμβουλευτική εταιρεία Octane, επιχειρεί να χαρτογραφήσει τις ελληνικές startups και το οικοσύστημα που τις υποστηρίζει. Οι ερευνητές ανέτρεξαν στη βιβλιογραφία, έκαναν 14 συνεντεύξεις με επιδραστικά στελέχη της τοπικής αγοράς, ενώ παράλληλα ανέδειξαν χαρακτηριστικά παραδείγματα άλλων χωρών, απομονώνοντας πρωτοβουλίες που θα μπορούσε να υιοθετήσει η Ελλάδα για να αναπτύξει με υγιή τρόπο ακόμη περισσότερο τη συγκεκριμένη αγορά. Παράλληλα, ετοίμασαν ένα ερωτηματολόγιο στο οποίο απάντησαν 267 ιδρυτές τέτοιων νεοφυών επιχειρήσεων. Με αυτόν τον τρόπο συγκεντρώθηκαν χρήσιμες πληροφορίες για το προφίλ αυτών των εταιρειών, για τους ιδρυτές τους, για τα προβλήματα και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν, ακόμη και για την επίδραση της πανδημίας στη δραστηρι-

ότητά τους. Μάλιστα, πολλές από αυτές τις πληροφορίες δεν υπήρχαν διαθέσιμες μέχρι πρότινος. Μεταξύ των ιδρυτών startups που απάντησαν στην έρευνα, η μεγάλη πλειοψηφία -8 στους 10- είναι άνδρες, μια ανισότητα που παρατηρείται και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν, κατά μέσο όρο, αντίστοιχη κατανομή μεταξύ των φύλων. Από τη σκοπιά της ηλικίας, οι ιδρυτές των startups είναι σχετικά νέοι: 9 στους 10 είναι νεότεροι από 44 ετών, ενώ περισσότεροι από το 50% είναι νεότεροι από 34 ετών. Είναι επίσης συνήθως αρκετά μορφωμένοι: 48,7% έχουν μεταπτυχιακό και 17,2% διδακτορικό. Οι περισσότεροι δηλώνουν σπουδές είτε σε σχολή Πολυτεχνείου είτε σε σχολή διοίκησης επιχειρήσεων. Το 68,2% έχει σαν πλήρη απασχόληση τη startup του. Το 24% διαθέτει μικρή (έως 3 χρόνια) ή καθόλου προϋπηρεσία. Τρεις στους 10 ιδρυτές που απάντησαν στην έρευνα είναι λίγο-πολύ πιο έμπειροι, με προϋ-

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

πηρεσία 4 έως 10 χρόνια, ενώ το 22,8% των ιδρυτών δήλωσαν ότι διαθέτουν σημαντική εργασιακή εμπειρία, άνω των 15 ετών. Βεβαίως, παρότι από ό,τι φαίνεται και από τα παραπάνω στοιχεία οι περισσότεροι από τους ερωτώμενους διαθέτουν κάποια προϋπηρεσία, η πλειοψηφία (62,5%) δήλωσε ότι δεν διέθετε προηγούμενη εμπειρία στη διαχείριση μιας νεοφυούς επιχείρησης. Σε κάθε περίπτωση, ένα μεγάλο μέρος των ιδρυτών των startups που απάντησαν στην έρευνα -σχεδόν 4 στους 10δήλωσαν ότι η προϋπηρεσία τους αφορά σε μια δουλειά με «ουδέτερη έως ανύπαρκτη» σχέση με το αντικείμενο της startup τους. Αρκετοί από αυτούς, 22,5% του συνόλου, δηλώνουν ότι είχαν τουλάχιστον μία αποτυχημένη επιχειρηματική προσπάθεια στο παρελθόν. Πρόκειται, επομένως, για επιχειρηματίες που πήραν ένα σημαντικό ρίσκο: πολλοί είχαν μικρή ή καθόλου προϋπηρεσία, συχνά σε άσχετα αντικείμενα, ενώ κάποιοι «κουβαλούσαν» το βάρος μίας ή περισσότερων αποτυχημένων προσπαθειών. Ενδιαφέρον έχουν και οι διαφορές στο προφίλ των ιδρυτών ανάλογα με το αν δραστηριοποιούνται στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό της χώρας. Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, «ο startupper που έχει ιδρύσει και λειτουργεί την εταιρεία στο εξωτερικό έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτόν που επιχειρεί στην Περιφέρεια της Ελλάδας». Ο ιδρυτής startup στο εξωτερικό είναι πιο συχνά μεγαλύτερος σε ηλικία (35-44 ετών, έναντι 25-34 ετών), έχει περισσότερη εργασιακή εμπειρία (4-10 χρόνια έναντι 0-3), αλλά και περισσότερη εμπειρία σε διευθυντικές θέσεις (1-5 χρόνια έναντι 0-1).

Η «γεωγραφία» των εταιρειών Φυσικά, εκτός από τις ερωτήσεις που αφορούν τους ίδιους, οι ερωτώμενοι απάντησαν και σε ερωτήσεις για τις εταιρείες που ίδρυσαν. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των ελληνικών startups; Η χρονιά κατά την οποία ιδρύθηκαν οι περισσότερες συγκριτικά με τις υπόλοιπες χρονιές -σχεδόν 2 στις 10-, ήταν το

2018. Η μεγάλη πλειοψηφία των startups του δείγματος, το 93%, ιδρύθηκε την περίοδο 2013-2020. Περισσότερες από τις μισές ιδρύθηκαν στην Αθήνα. Η αμέσως επόμενη επιλογή των ιδρυτών (15,4%) ήταν κάποια ευρωπαϊκή πόλη, ενώ ακολουθούν η Θεσσαλονίκη (12,7%), η Πάτρα (4,5%), οι ΗΠΑ και το Ηράκλειο (3%). Στη μεγάλη πλειοψηφία τους (76,4%) είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις με έως 10 εργαζόμενους. Λιγότερο από 3% απασχολεί περισσότερους από 50 εργαζόμενους. Παρά το μικρό τους μέγεθος, οι startups φαίνεται να αποτελούν συνεργατικά σχήματα. Το 48,3% των εταιρειών είχε δύο ιδρυτές, το 19,9% τρεις, ενώ το 13,9% περισσότερους από τρεις. Μόνο το 18%

ΘΕΜΑ

είχε έναν ιδρυτή. Σχεδόν 1 στους 3 δηλώνει ότι σύνταξε το επιχειρηματικό σχέδιό του μαζί με έναν μέντορα. Ωστόσο, οι ομάδες των ιδρυτών είναι στην πλειοψηφία τους και αυτές ανδροκρατούμενες: το 62,2% αποτελείται μόνο από άνδρες, ενώ μόλις το 6,4% μόνο από γυναίκες. Σε ποιους τομείς δραστηριοποιούνται οι startups; Ο τομέας στον οποίο δραστηριοποιούνται οι περισσότερες είναι ο τουρισμός. Όπως είναι μάλλον αναμενόμενο, μεγάλο ποσοστό αυτών των εταιρειών, σχεδόν 1 στις 10, δραστηριοποιείται στην πληροφορική και τις επικοινωνίες (ΤΠΕ), ενώ αντίστοιχο είναι και το ποσοστό που ασχολείται με την αγροδιατροφή και με τις επιστήμες ζωής

ΘΕΜΑ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

και υγείας (8,6%). Είναι αρκετά ενδιαφέρον το ότι η σειρά των τομέων για τις startups του εξωτερικού είναι λίγο διαφορετική: προηγούνται οι ΤΠΕ και έπονται ο τουρισμός και η αγροδιατροφή.

Προβληματισμοί και ευκαιρίες Τι μορφή έχει όμως το προϊόν των ελληνικών startups; Tο 87,5% των εταιρειών περιλαμβάνει τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας ως την αρχική ιδέα, ενώ 38,6% έχουν μια καθαρά ψηφιακή ιδέα. Λιγότεροι έχουν μια «φυσική» ιδέα που χρησιμοποιεί όμως ψηφιακή τεχνολογία (26,6%) ή, αντίστροφα, μια ψηφιακή ιδέα με μερική φυσική παρουσία (22,5%). Μόνο 12,4% ακολουθούν το παραδοσιακό, αμιγώς φυσικό μοντέλο. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι η μεγάλη πλειοψηφία των startups της έρευνας, περίπου 7 στις 10, χρειάστηκε να αναπροσαρμόσει την αρχική ιδέα, μία ή περισσότερες φορές. Μάλιστα το 19,5% το έκανε περισσότερες από δύο φορές. Επιπλέον, οι startups αποτελούν, κατά πλειοψηφία, μια εξωστρεφή δραστηριότητα: 63,7% δηλώνουν ότι στοχεύουν σε διεθνείς πελάτες και μόνο 36,3% σε εγχώριους. Ωστόσο, 1 στους 3 δηλώνει ότι το μεγαλύτερό του πρόβλημα είναι η έλλειψη εμπειρίας στην προσέλκυση διεθνών πελατών. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι σχεδόν οι μισές από τις startups του δείγματος άρχισαν τη δραστηριότητά τους με πολύ χαμηλό

κεφάλαιο, από μηδέν έως 10.000 ευρώ. Μόνο μία στις πέντε (21,7%) άρχισαν με κεφάλαιο άνω των 50.000 ευρώ. Το 35,2% αυτών των εταιρειών σήμερα δηλώνουν κερδοφόρες, ενώ περίπου οι μισές (47,9%) δηλώνουν ότι δεν κερδοφορούν στην παρούσα συγκυρία. Αναφορικά με τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν για το μέλλον τους,

οι ιδρυτές ξεχωρίζουν περισσότερο από κάθε άλλη τη δυνατότητα επέκτασής τους (22,8%), ενώ ακολουθεί η στελέχωση (19,1%), ο ανταγωνισμός (16,9%), καθώς και η διαθεσιμότητα χρηματοδότησης (15%). Μεταξύ πιθανών αλλαγών που θα βελτίωναν τη δραστηριότητά τους, οι ιδρυτές του δείγματος επιλέγουν περισσότερο από κάθε άλλη, την «τρο-

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ποποίηση του ασφαλιστικού και φορολογικού πλαισίου» (79,8%). Παρότι η πανδημία δεν δημιούργησε στις startups τα προβλήματα που δημιούργησε σε άλλες επιχειρήσεις (8 στους 10 ιδρυτές δηλώνουν ότι εφάρμοσαν τηλεργασία), συνολικά η επίδραση που είχε ήταν μάλλον ανάμεικτη. Περίπου οι μισοί ιδρυτές τόνισαν στην έρευνα πως η πανδημία του Covid-19 επηρέασε αρνητικά την πορεία της επιχείρησής τους. Το 28,5% των ιδρυτών θεωρούν πως η πανδημία είχε (μερικώς ή απόλυτα) θετική επίδραση στην εξέλιξη της εταιρείας τους, ενώ το 22,8% δήλωσαν ότι δεν είχε καμία επίδραση.

Καλές πρακτικές Η έρευνα της διαΝΕΟσις, προκειμένου να αναδείξει τις ευκαιρίες για την τοπική οικονομία από την ανάπτυξη των startups, πλαισιώνει τα παραπάνω ενδιαφέροντα ευρήματα με στοιχεία από προηγούμενες έρευνες που είχαν πραγματοποιηθεί, αλλά και από το νεοϊδρυθέν Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας. Από αυτές τις πηγές προκύπτουν επίσης ενδιαφέροντα συμπεράσματα, όπως, για παράδειγμα, το ότι οι εργαζόμενοι σε startups αμείβονται με αρκετά ανταγωνιστικούς μισθούς, ενώ 4 στους 10 λαμβάνουν επίσης μετοχές της εταιρείας ως παροχή. Ή ότι το 2021 οι δέκα κορυφαίες ελληνικές startups συγκέντρωσαν το τετραπλάσιο ποσό χρηματοδότησης που συγκέντρωσαν οι δέκα κορυφαίες του 2020, ένα ποσό ύψους περίπου 398 εκατομμυρίων ευρώ. Ταυτόχρονα, η έρευνα παραθέτει καλές πρακτικές από δέκα χώρες (εννέα ευρωπαϊκές και το Ισραήλ). Εξηγεί αναλυτικά τα φορολογικά κίνητρα που έδωσε σε επενδυτές το Ηνωμένο Βασίλειο, τις πολιτικές προσέλκυσης επενδυτών στο Ισραήλ, τη δημιουργία ανεξάρτητου από τα πανεπιστήμια κέντρου ερευνών στη Γερμανία, την προσέλκυση εταιρειών για τεστάρισμα πρωτότυπου προϊόντος στην Ολλανδία, τα κίνητρα για την προσέλκυση ταλέντων που θέσπισε η Εσθονία, τις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες της Ιρλανδίας, καθώς και την ανανέωση των κέντρων επιχειρηματικότητας στα πανεπιστήμια της Ιταλίας.

Τέλος, η μελέτη καταλήγει σε προτάσεις πολιτικής για την περαιτέρω ανάπτυξη των ελληνικών startups, αλλά και σε έναν οδηγό με πολλές πηγές πληροφόρησης για τους ίδιους τους επίδοξους ιδρυτές τέτοιων επιχειρήσεων. Ακούγεται συχνά η άποψη ότι οι startups είναι μια επιχειρηματική δραστηριότητα που ταιριάζει στα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας. Όπως φαίνεται από τα παραπάνω στοιχεία της έρευνας της διαΝΕΟσις, οι startups είναι, όπως οι περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις, πολύ μικρές σε μέγεθος. Επίσης, προσλαμβάνουν και πληρώνουν καλά κα-

ΘΕΜΑ 13 ταρτισμένους εργαζόμενους, οι οποίοι υπάρχουν στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, οι startups συγκεντρώνουν επίσης χαρακτηριστικά που είναι ζητούμενα για την εξέλιξη του ελληνικού παραγωγικού μοντέλου: είναι εξωστρεφείς, αξιοποιούν εξειδικευμένη γνώση και αφορούν τομείς σε μεγάλη ανάπτυξη διεθνώς. Επομένως, από αυτή τη σκοπιά, η υγιής ανάπτυξή τους φαίνεται να αποτελεί μια σημαντική και ευρύτερη οικονομική ευκαιρία για τη χώρα και για την κουλτούρα των τοπικών επιχειρήσεων. Πηγή: διαΝΕΟσις

14 eneργεια

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Τι σημαίνει για τη ΔΕΗ η αύξηση του ενεργειακού κόστους ■ Ράλι στα δικαιώματα ρύπων ■ Έρχεται νέα άνοδος σε τιμές ενέργειας και πληθωρισμό Του ΤΑΣΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ

έο κύκλο ενεργειακής κρίσης προμηνύει το ράλι στις τιμές στα δικαιώματα ρύπων που είναι σε εξέλιξη, με τις τιμές να αγγίζουν ήδη στα 94 ευρώ/ τόνο στο Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Δικαιωμάτων Ρύπων και ενώ οι αναλυτές βλέπουν ότι τα 100 ευρώ/τόνο πλέον είναι θέμα χρόνου. Το αυξημένο κόστος δικαιωμάτων ρύπων θα φέρει νέες αυξήσεις στα ορυκτά καύσιμα (άνθρακα, φυσικό αέριο) και επομένως στην τιμή της ενέργειας, στην οποία θα αποτυπωθούν τα αυξημένα κόστη. Ταυτόχρονα ανατρέπει τα δεδομένα για τη βιωσιμότητα νέων θερμικών μονάδων και αυξάνει κατακόρυφα τα κόστη για τις λιγνιτικές μονάδες, κάνοντας εντελώς αναχρονιστικό το υπάρχον ΕΣΕΚ του 2019. Επίσης, η εξάρτηση από την ενέργεια που παράγεται από ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα είναι μεγάλη τόσο στην Ελλάδα όσο και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, μέχρι να ολοκληρωθεί η ενεργειακή μετάβαση και κάθε νέα άνοδος των δικαιωμάτων ρύπων τροφοδοτεί νέο ράλι στις χονδρεμπορικές τιμές. Την ίδια στιγμή το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το κλίμα του 2019 έχει βασίσει τους υπολογισμούς του στα 30

και τον πληθωρισμό την επόμενη διετία θα είναι μόνιμη. Η αναθεώρηση του ΕΣΕΚ που όπως ανέφερε η γενική γραμματέας Ενέργειας κ. Αλεξάνδρα Σδούκου πρόκειται να πραγματοποιηθεί το 2022, και λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα θα διαφέρει πολύ από το σημερινό, επιβάλλοντας πολύ πιο γρήγορη μετάβαση προκειμένου να αποφευχθούν τα αυξημένα κόστη των ρυπογόνων μορφών ενέργειας. Το ερώτημα όμως είναι κατά πόσο θα είναι εφικτό να υλοποιηθεί ταχύτατα, ώστε να αποφευχθούν τα αυξημένα κόστη της θερμικής ενέργειας. ευρώ/τόνο με μάξιμουμ σενάριο τα 60 ευρώ/τόνο, με αποτέλεσμα οι σημερινές τιμές ρύπων να ανατρέπουν κάθε σχεδιασμό για τη βιωσιμότητα των θερμικών μονάδων ενέργειας, τόσο από φυσικό αέριο όσο και από λιγνίτη. Με δεδομένο ότι τα δικαιώματα ρύπων θα επιβαρύνουν με βάση τη νέα νομοθεσία και τις μεταφορές, η επίπτωσή τους στην ακρίβεια

Ο φαύλος κύκλος της ανόδου των τιμών ενέργειας και του πληθωρισμού Τα δικαιώματα ρύπων υπάρχουν για να εξασφαλίζουν ότι η καθαρότερη μορφή ενέργειας είναι και η οικονομικότερη εναλλακτική ενέργειας στην ευρωπαϊκή αγορά, κάνο-

eneργεια 15

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ντας ακριβότερες τις ρυπογόνες μορφές ενέργειας. Στο πλαίσιο του Green Deal λειτουργούν ως μοχλός πίεσης για να επιταχυνθεί η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Όμως αυτό σημαίνει ότι μέχρι να πιαστούν οι στόχοι συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, η τιμή της ενέργειας, το κόστος των προϊόντων και ο πληθωρισμός θα αυξάνονται. Σημειώνεται ότι η μέση τιμή από 5 ευρώ που ήταν το 2017, έφθασε τα 15 ευρώ το 2018, τα 24 ευρώ τη διετία 2019/2020 και 52 ευρώ το 2021, με τους αναλυτές να κάνουν λόγο για 100 ευρώ το 2022. Η ζήτηση για τα δικαιώματα ρύπων αυξάνεται όσο αυξάνεται η ζήτηση για ρυπογόνες μορφές ενέργειας, η οποία κινείται σταθερά ανοδικά, όσο ακόμη δεν παράγεται αρκετή ενέργεια από ΑΠΕ για να καλύψει τη ζήτηση. Λόγω της ραγδαίας αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου, η ευρωπαϊκή οικονομία καταναλώνει όσο το δυνατόν περισσότερο άνθρακα (coal) και, ως εκ τούτου, ακόμα περισσότερα δικαιώματα ρύπων χρησιμοποιούνται για τη χρήση του. Αναπόφευκτα μειώνεται ο αριθμός των πεπερασμένων δικαιωμάτων ρύπων και αυξάνεται η τιμή τους.

ΔΕΗ και κατακόρυφη αύξηση κόστους Η κατακόρυφη άνοδος στην τιμή των δικαιωμάτων ρύπων αναδεικνύει τα μεγάλα κόστη που συνεπάγεται η λιγνιτική παραγωγή, αφού η μέση λιγνιτική μεγαβατώρα επιβαρύνει με 1,5 τόνο εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα. Η ΔΕΗ το 2020 είχε εκπομπές 15,47 εκατ. τόνων CO2, έναντι 23,09 εκατ. τόνων το 2019 και περιόρισε έτσι τις δαπάνες για δικαιώματα εκπομπής CO2 στα 393,486 εκατ. ευρώ έναντι 546,446 εκατ. ευρώ το 2019. Για το 2021 η διοίκηση της ΔΕΗ υπολόγιζε ετήσιες εκπομπές CO2 στα 14 εκατ. τόνους, όμως δεν περιόρισε και το κόστος τους λόγω της αύξησης της τιμής των ρύπων. Στο πρώτο τρίμηνο του 2021 η ΔΕΗ είχε αγοράσει 6,7 εκατ. τόνοι με κόστος στα 30,96 ευρώ/ τόνο και ακολούθως αγόρασε 7,3 εκατ. τόνους δικαιωμάτων σε τιμές άνω των 50 ευρώ ο τόνος. Για κάθε 1 ευρώ επιπλέον στην τιμή των δικαιωμάτων, η σχετική δαπάνη της ΔΕΗ αυξάνεται περίπου κατά 7,3 εκατ. ευρώ. Η δαπάνη για δικαιώματα εκπομπών CO2 αυξήθηκε σε 539,4 εκατ. το εννεάμηνο του 2021 από 263,1 εκατ. την προηγούμενη χρονιά. Αποδίδεται κυρίως στην αύξηση της μέσης τιμής δικαιωμάτων εκπομπών CO2 από 24,3/τόνο σε 44,3/τόνο. Ειδικά στο τρίτο τρίμηνο η δαπάνη για δικαιώματα εκπομπών CO2 αυξήθηκε κατά 163,9% σε 242,5 εκατ. από 91,9 εκατ. στο αντίστοιχο περυσινό διάστημα.

Οι τιμές ενέργειας αυξάνουν τον πληθωρισμό

Όμως, υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός δικαιωμάτων ρύπων στην Ε.Ε. έως το 2030 και αυτός ο αριθμός αναμένεται να μειωθεί το 2022 λόγω του συστήματος της αυτοματοποιημένης ακύρωσης του 24% του πλεονασματικού αριθμού δικαιωμάτων (Κανονισμός «MSR 24%» - market stability reserve) και της αναμενόμενης ευρωπαϊκής νομοθεσίας (διάθεση μικρότερου αριθμού δωρεάν δικαιωμάτων με αφαίρεση υποχρέωσης καταβολής δικαιωμάτων στα εξαγωγικά προϊόντα). Τα τεχνικά υπερπλεονάσματα δικαιωμάτων ρύπων που δημιουργήθηκαν κατά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, η εισαγωγή στο Ευρωσύστημα μεγάλου αριθμού διεθνών δικαιωμάτων ρύπων αμφιβόλου ποιότητας και η πανδημία καθήλωναν τις τιμές δικαιωμάτων ρύπων λόγω υπερπροσφοράς μέχρι το 2020-2021. Όμως ακολούθησε η απόφαση για διαγραφή του 24%, ωθώντας την τιμή των δικαιωμάτων ρύπων να ισορροπήσει σε (υψηλά) επίπεδα δυνάμει των κανόνων ελεύθερης αγοράς.

Νέο άλμα του πληθωρισμού περιμένει η Eurostat, με τις τιμές να συνεχίζουν το ράλι τους από το προηγούμενο έτος σημειώνοντας και νέα ρεκόρ στο ξεκίνημα του 2022. Ειδικότερα, ο ετήσιος πληθωρισμός της Ευρωζώνης αναμένεται να φτάσει το 5,1% τον Ιανουάριο του 2022 από 5,0% τον Δεκέμβριο και 4,9% τον Νοέμβριο, σύμφωνα με την αρχική εκτίμηση της ευρωπαϊκής στατιστικής υπηρεσίας. Σημειώνεται ότι τον Ιανουάριο του 2021 ο πληθωρισμός ήταν μόλις 0,9%. Για την Ελλάδα η Eurostat περιμένει νέα ενίσχυση του πληθωρισμού στο 5,5% τον Ιανουάριο από 4,4% τον Δεκέμβριο και 4% τον Νοέμβριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Ιανουάριο του 2021 ο δείκτης ήταν στο -2,4%. Εξετάζοντας τα βασικά στοιχεία του πληθωρισμού, η ενέργεια αναμένεται να έχει τον υψηλότερο ετήσιο ρυθμό τον Ιανουάριο (28,6% σε σύγκριση με 25,9% τον Δεκέμβριο). Ακολουθούν τα τρόφιμα, το αλκοόλ και ο καπνός (3,6% σε σύγκριση με 3,2% τον Δεκέμβριο), υπηρεσίες (2,4%, σταθερός σε σχέση με τον Δεκέμβριο) και τα βιομηχανικά αγαθά εκτός ενέργειας (2,3% σε σύγκριση με 2,9% τον Δεκέμβριο). Χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιμα, ο δομικός δείκτης αναμένεται να διαμορφωθεί στο 2,3% τον Ιανουάριο από 2,6% τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με την εκτίμηση της Eurostat.

16 διεθνη

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Pandora Papers: Περισσότερα από 1.600 έργα τέχνης, από Banksy μέχρι Picasso, έρμαιο της φοροδιαφυγής

τα δαιδαλώδη σχήματα των offshore εταιρειών και των καταπιστευμάτων «χάνονται» έργα τέχνης τεράστιας αξίας, τα οποία αλλάζουν χέρια αθόρυβα, χωρίς καμία φορολογική επιβάρυνση, όπως αποκαλύπτουν στοιχεία των Pandora Papers. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτε-

λούν τα έργα του Banksy, του θρυλικού Βρετανού καλλιτέχνη του δρόμου, που έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο με τις ανατρεπτικές του δημιουργίες. Παρά το γεγονός ότι η κουλτούρα του απορρίπτει τον καταναλωτισμό και τον καπιταλισμό, τα έργα του έχουν ενταχθεί σε ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα που πολλοί ειδικοί

λένε ότι αντιπροσωπεύει κάτι χειρότερο από αυτό που η τέχνη του συχνά κριτικάρει. Τα αρχεία που περιγράφουν λεπτομερώς τις συναλλαγές των έργων του Banksy βρίσκονται στα Pandora Papers, τα έγγραφα που αποκαλύπτουν τις τεράστιες περιουσίες εκατοντάδων πολιτικών, ολιγαρχών, μεγιστάνων

διεθνη

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

επιχειρήσεων αλλά και εγκληματιών. Η τέχνη έχει εξελιχθεί σε ένα δημοφιλές «σπορ» στον κόσμο των offshore, όπως αποκαλύπτουν τα έγγραφα, με έργα τέχνης να μεταβιβάζονται μέσα από εταιρείες κελύφη και καταπιστεύματα, των οποίων οι ιδιοκτήτες θέλουν να περνούν απαρατήρητοι τόσο από τις Αρχές όσο και από το κοινό. Έγγραφα που διέρρευσαν δείχνουν ότι, αρχής γενομένης από το 2009, ο χρηματιστής του Λονδίνου Maurizio Fabris χρησιμοποίησε ένα υπεράκτιο καταπίστευμα για να αγοράσει περισσότερα από δώδεκα έργα του Banksy, συμπεριλαμβανομένων αρκετών από αυτά που θεωρούνται πλέον εμβληματικά, όπως τα «Girl with Balloon», «Flower Thrower» και δύο εκδοχές του «Rude Copper», το οποίο απεικονίζει έναν αστυνομικό να δείχνει το μεσαίο δάχτυλο στον θεατή. Ο Fabris υπέγραψε συμβόλαιο με τους διαχειριστές του Asiaciti Trust για να κάνει τις συναλλαγές του. Όταν ένα καταπίστευμα γίνεται ο νόμιμος κάτοχος των περιουσιακών στοιχείων, ο συλλέκτης μπορεί να αποφύγει ή να αναβάλει τους φόρους περιουσίας και των κερδών κεφαλαίου. Το trust του Fabris πούλησε αργότερα τρία από τα έργα του Banksy σε μια γκαλερί του Λονδίνου που διαχειριζόταν ο πρώην μάνατζερ του Banksy, Στιβ Λαζαρίδης, ωστόσο στην Ιταλία άρχισε έρευνα για τον χρηματιστή και τους συνεργάτες του για φερόμενη

φορολογική απάτη. «Είναι τρομερά ειρωνικό» είπε ο John Zarobell, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο και συγγραφέας του «Art and the Global Economy». Το έργο του Banksy «επιτίθεται όχι μόνο στην εξουσία, αλλά και στις πολιτικές και οικονομικές δομές που στηρίζουν τον κόσμο της τέχνης. Αλλά όταν γίνεσαι διάσημος καλλιτέχνης, όπως ο Banksy, το έργο σου αποκτά μεγάλη αξία και τότε μπορεί να γίνει εργαλείο σε τέτοιου είδους σχέδια των πλουσίων που προσπαθούν να κρύψουν τον πλούτο τους». Ο Ρώσος «ανεπίσημος υπουργός προπαγάνδας» Konstantin Ernst και ο σύζυγος ενός μέλους της πιο ισχυρής οικογένειας της Σρι Λάνκα κατείχαν συλλογές έργων τέχνης αξίας εκατομμυρίων δολαρίων μέσω υπεράκτιων καταπιστεύσεων, δείχνουν τα αρχεία που διέρρευσαν. Ένας κατηγορούμενος έμπορος αρχαιοτήτων διατηρούσε χρήματα και αρχαία κειμήλια μέσω καταπιστεύματος στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους. Ένας Βέλγος ιδιοκτήτης γκαλερί τέχνης χρησιμοποίησε μια εταιρεία στο Χονγκ Κονγκ για να πουλήσει έργα των Picasso και Warhol. Η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) αναγνώρισε περισσότερα από 1.600 έργα τέχνης από περίπου 400 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, τα οποία διακινούνταν

κρυφά μέσω «εταιρειών-βιτρίνων» σε φορολογικούς παραδείσους. Μερικά από τα έργα εκτίθενται σε σπίτια ή γκαλερί. Άλλα κρύβονται πίσω από κλειδωμένες πόρτες, σε ασφαλείς και αφορολόγητες αποθήκες όπου φυλάσσονται για χρόνια.

Η περίπλοκη διαδρομή Ο βρετανικής καταγωγής Fabris, πρώην δρομέας αυτοκινήτων και τώρα συνεργάτης σε επενδυτικό fund κλασικών αυτοκινήτων, συνίδρυσε τη χρηματιστηριακή επενδυτική εταιρεία Enigma Securities το 2004 στο Λονδίνο. Το 2008 ίδρυσε το Heritage International Trust στη Νέα Ζηλανδία με τη βοήθεια της Asiaciti, ενός παρόχου χρηματοοικονομικών υπηρεσιών με έδρα τη Σιγκαπούρη, του οποίου τα εσωτερικά έγγραφα είναι μεταξύ εκείνων που διέρρευσαν στα Pandora Papers. Τα καταπιστεύματα χρησιμοποιούνται συνήθως για την προστασία περιουσιακών στοιχείων ή τη μείωση των φόρων μεταβιβάζοντας τη νόμιμη ιδιοκτησία των περιουσιακών στοιχείων -μετοχών, μετρητών, ακίνητης περιουσίας- σε άλλο μέρος, συχνά μια επαγγελματική εταιρεία όπως η Asiaciti. Εκείνη την εποχή, η Νέα Ζηλανδία πρόσφερε ανωνυμία και φορολογικές απαλλαγές σε αλλοδαπούς που ίδρυαν εκεί καταπιστεύματα. Δεν απαιτού-

«Χαμένη τέχνη» «Κατά κάποιο τρόπο, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε αυτά τα έργα τέχνης ως “χαμένη τέχνη”, καθώς είναι πιθανό να μη δουν ποτέ το φως της ημέρας» λέει η Maria Nizzero, ερευνήτρια στο Κέντρο Μελετών Οικονομικού Εγκλήματος και Ασφάλειας στο Λονδίνο. «Ενώ η τέχνη γίνεται όλο και περισσότερο εμπόρευμα και θα πρέπει να εκτιμάται η εμπορική της αξία, παράλληλα είναι κάτι που δημιουργήθηκε για να το δεις, να το απολαύσεις, να διεγείρει συναισθήματα και σκέψεις» προσθέτει. Η ευκολία με την οποία η τέχνη μπορεί να γίνει αντικείμενο συναλλαγών έχει προσελκύσει και εγκληματίες. Σε μεγάλο μέρος του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, οι έμποροι έργων τέχνης δεν υπόκεινται σε κανόνες που έχουν ως στόχο να σταματήσουν το ξέπλυμα χρήματος και

το οικονομικό έγκλημα. Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο πρόσθεσαν πρόσφατα τους εμπόρους έργων τέχνης και τους οίκους δημοπρασιών στον κατάλογο των επαγγελματιών που πρέπει να ελέγχουν τους πελάτες τους και την πηγή των κεφαλαίων τους, στην πράξη το πρόβλημα παραμένει, λένε οι ειδικοί. Μέσω του δικηγόρου του, ο Fabris είπε ότι δήλωσε όλες τις υπεράκτιες συμμετοχές του στις βρετανικές Αρχές και πλήρωσε φόρους στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου διαμένει. Το καταπίστευμα «δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ για φορολογικούς σκοπούς» υποστήριξε ο δικηγόρος του. Πρόσθεσε ότι ο Fabris επέλεξε τα έργα του Banksy «για την ικανότητα του καλλιτέχνη να ασχολείται με κοινωνικοπολιτικά θέματα με εξαιρετική αποτελεσματικότητα».

διεθνη σε από τους διαχειριστές όπως η Asiaciti να αποκαλύψουν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες ενός trust. Ένα διάγραμμα των υπεράκτιων συμμετοχών του Fabris και άλλα αρχεία που διέρρευσαν αποκαλύπτουν ότι χρησιμοποίησε το καταπίστευμα της Νέας Ζηλανδίας για να αγοράσει δύο πολυτελή αυτοκίνητα -μια Ferrari και μια Alfa Romeo-, να επενδύσει σε μια ιταλική εταιρεία που κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τεχνολογίες αυτοκινήτου και να αποκτήσει μετοχές σε εταιρείες κελύφη, εγγεγραμμένες στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, στις Νήσους Μάρσαλ και στην Ελβετία. Μέσω των εταιρειών αγόραζε ακίνητα και διατηρούσε μετοχές στη μαλτέζικη θυγατρική της χρηματιστηριακής του εταιρείας Enigma. Το 2009, το trust του Fabris πλήρωσε περίπου 750.000 δολάρια για 12 έργα του Banksy, συμπεριλαμβανομένης μιας χάλκινης εκδοχής του «Girl with Balloon».

Υπό έρευνα Το 2011, οι ερευνητές της ιταλικής ρυθμιστικής αρχής κινητών αξιών ακολούθησαν ανώνυμες καταγγελίες

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

για πιθανές παρατυπίες στο υποκατάστημα της χρηματιστηριακής εταιρείας του Fabris στο Μιλάνο. Έπειτα από έρευνα στο γραφείο της Enigma, κατασχέθηκαν όλα τα έγγραφα με λεπτομέρειες για περισσότερες από 5.000 συναλλαγές που ολοκληρώθηκαν μεταξύ 2005 και 2008. Ο Fabris συνεργάστηκε με τις Αρχές, σύμφωνα με δικαστικά αρχεία. Στα τέλη του 2012, οι διαχειριστές του trust του Fabris πούλησαν το έργο «Girl with Balloon» και στη συνέχεια δύο άλλα κομμάτια του Banksy έναντι 423.000 δολαρίων, καταγράφοντας συνολικά κέρδη 91.000 δολάρια. Επίσης, πούλησαν ένα διαμέρισμα στο Μιλάνο και μετέφεραν τα έσοδα στον Fabris. Ο χρηματιστής κατηγορήθηκε για φοροδιαφυγή το 2015, και έπειτα από αυτή την εξέλιξη η Asiaciti μεταβίβασε την κυριότητα δώδεκα έργων τέχνης πίσω στον Fabris, ενώ σύμφωνα με τα αρχεία περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια δολάρια, σε ευρώ και λίρες, εισήλθαν και εξήλθαν από τους τραπεζικούς λογαριασμούς του καταπιστεύματος τα χρόνια πριν από τη δίκη, που έγινε το 2017.

Ο Στιβ Λαζαρίδης, ιδιοκτήτης της γκαλερί, μέσω της οποίας έγιναν αγοραπωλησίες των έργων του Bansky, δεν απάντησε στα επανειλημμένα ερωτήματα της ICIJ για σχολιασμό. Εκείνη την εποχή, η γκαλερί δεν είχε καμία νομική υποχρέωση να ελέγχει τις πηγές των χρημάτων των πελατών. Ο Λαζαρίδης, εκδότης, φωτογράφος και συλλέκτης, θεωρείται ένας από τους πρώτους που βοήθησαν στη διάδοση της τέχνης του δρόμου και αυθεντία στις τελευταίες τάσεις της underground τέχνης. Το 2017, ένα δικαστήριο του Μιλάνου έκρινε τον Fabris και δύο συνιδρυτές της Enigma ένοχους για φοροδιαφυγή περίπου 6,6 εκατομμυρίων δολαρίων σε ιταλικούς φόρους, καθώς και για συνεργασία με ένα διεθνές δίκτυο, και τους καταδίκασε σε περισσότερα από τρία χρόνια φυλάκιση. Στην απάντησή του στο ICIJ, ο Fabris δήλωσε ότι «η δικαστική υπόθεση, εκτός του ότι προκάλεσε προφανή ζημιά στη φήμη του και στη χώρα όπου ζει, είχε πολύ σοβαρές οικονομικές συνέπειες, οι οποίες τον ανάγκασαν, μεταξύ άλλων, να παραχωρήσει πολλά ακίνητα και έργα τέχνης».

Η νομίμως άναρχη βιομηχανία Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η παγκόσμια αγορά τέχνης έχει εκτιναχθεί, εξελισσόμενη σε μία βιομηχανία περίπου 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο μετασχηματισμός έφερε μαζί του κινδύνους για το οικονομικό έγκλημα, αλλά, σε αντίθεση με τα πολυτελή ακίνητα, η αγορά τέχνης παρέμεινε χωρίς επίβλεψη, επισημαίνουν οι ειδικοί. Το 2016, τα Panama Papers έδειξαν πώς η χρήση της τέχνης για παράνομους σκοπούς αποτελεί ένα ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο. Η ICIJ και οι συνεργάτες της στα μέσα ενημέρωσης αποκάλυψαν μυστικές συμφωνίες πολλών εκατομμυρίων δολαρίων ενός εμπόρου σε συνεργασία με έναν εξέχοντα οίκο δημοπρασιών, ενός εξαιρετικά πλούσιου μεγιστάνα που προστατεύει τη συλλογή έργων του από την εν διαστάσει σύζυγό του και μιας οικογένειας από τη Νέα Υόρκη που κατηγορείται ότι χρησιμοποίησε εταιρείες κελύφη για να κρύψει την ιδιοκτησία έργων τέχνης που είχαν κλέψει οι Ναζί.

Οι Αρχές έλαβαν υπόψη τις αποκαλύψεις. Το 2018, η Ευρωπαϊκή Ένωση τροποποίησε μια υπάρχουσα οδηγία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, προσθέτοντας τους εμπόρους έργων τέχνης και τους οίκους δημοπρασιών στη λίστα των επαγγελματιών που απαιτούνται να επαληθεύσουν την ταυτότητα και την πηγή κεφαλαίων των πελατών τους προτού πραγματοποιήσουν συναλλαγή σε μετρητά αξίας άνω των 11.100 δολαρίων. Οι ΗΠΑ, με το μεγαλύτερο εμπόριο τέχνης στον κόσμο, ύψους 21 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει πολλές από τις συστάσεις. Μάλιστα το 2020, η Μόνιμη Υποεπιτροπή Ερευνών της Γερουσίας δημοσίευσε μια έκθεση που χαρακτηρίζει τη βιομηχανία τέχνης «τη μεγαλύτερη, νόμιμα άναρχη βιομηχανία στις Ηνωμένες Πολιτείες», αφού οι ερευνητές συνέδεσαν συναλλαγές που αφορούσαν τέχνη υψηλής αξίας με Ρώσους ολιγάρχες στους οποίους είχαν επιβληθεί κυρώσεις.

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

επενδυσεισ

Τηλεπικοινωνίες:

Πώς οι επενδύσεις σε 5G και οπτική ίνα θα αλλάξουν τις αξίες στον κλάδο ■ Cosmote: 80% κάλυψη 5G έως το τέλος του 2022 ■ Wind: Επενδύσεις 1,3 δισ. από την United ■ Vodafone: Επενδύσεις 600 εκατ. ευρώ Του ΤΑΣΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ

λλαγές στη δομή των εταιρειών στις τηλεπικοινωνίες, στην αξία τους αλλά και στον χάρτη του κλάδου φέρνουν οι μεγάλες επενδύσεις σε 5G και οπτική ίνα, καθώς από τη μια αποτελούν μονόδρομο και από την άλλη απαιτούν μεγάλα κεφάλαια. Για τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών, ο αγώνας δρόμου γίνεται σε δύο επίπεδα: αφενός η υλοποίηση των επενδύσεων πρέπει να γίνει στον συντομότερο δυνατό χρόνο, αφετέρου η διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων τους να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίσουν πόρους για τις επενδύσεις και τη μεγαλύτερη δυνατή αξία την επόμενη μέρα. Στο νέο περιβάλλον, οι ισχυρές εταιρείες κάθε χώρας αλλά και τα πρώην μονοπώλια, αν κερδίσουν το στοίχημα της καλής διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων και των επενδύσεων, θα κυριαρχήσουν στην αγορά τόσο σε μερίδια όσο και σε αξία. Την ίδια στιγμή, η συγκέντρωση στον κλάδο εντείνεται, καθώς ανεβαίνει ο πήχης των επενδύσεων και το μέγεθος αποτελεί προϋπόθεση αυξάνοντας την πίεση για εξαγορές και συγχωνεύσεις.

Fitch Ratings: Διαφορετικές στρατηγικές στην αναζήτηση κεφαλαίων Όπως αναφέρει η Fitch Ratings, σε πρόσφατη ανάλυσή της για τον κλάδο, οι Ευρωπαίοι πάροχοι τηλεπικοινωνιών πραγματοποιούν αγώνα δρόμου επενδύσεων στην ανάπτυξη δικτύων για οπτική ίνα και 5G και έτσι, διατηρώντας τις κεφαλαιουχικές δαπάνες τους (capex) σε υψηλά επίπεδα, περιορίζουν τις ταμειακές τους ροές. Στοίχημα για τις εταιρείες απο-

τελεί η εξασφάλιση των απαιτούμενων κεφαλαίων, αλλά και η διαχείριση των περιουσιακών τους στοιχείων. Οι εταιρείες του κλάδου, σημειώνει η Fitch, αναζητούν τρόπους δημιουργίας εσόδων, π.χ. κεφαλαιοποιώντας την αξία των υποδομών τους. Η στρατηγική διαφέρει ανάμεσα στους κατεστημένους (πρώην μονοπώλια) και τους εναλλακτικούς φορείς, αναφέρει ο οίκος: «Οι μη εισηγμένοι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης ενδέχεται να είναι πιο πρόθυμοι να διαχωρίσουν πλήρως τα δίκτυά τους από την υπόλοιπη δραστηριότητά τους, ενώ οι κατεστημένοι φορείς εκμετάλλευσης μπορεί να επιλέξουν πωλήσεις μεριδίων ή να πραγματοποιήσουν κοινοπραξίες για την ανάπτυξη δικτύων σε λιγότερο πυκνοκατοικημένες αστικές και αγροτικές περιοχές». Ωστόσο, καταλήγει η Fitch, την επόμενη μέρα, μεγαλύτερη δυνατότητα δανεισμού θα έχουν οι εταιρείες που θα έχουν σταθερότητα και έσοδα από τα περιουσιακά τους στοιχεία από ό,τι όσοι θα έχουν αποεπενδύσει από αυτά…

Διαφορετικές ταχύτητες επενδύσεων Οι μεγάλες εταιρείες κάθε χώρας -τα πρώην μονοπώλια-, σημειώνει, πιέζονται περισσότερο, καθώς πρέπει να αναπτύξουν και τα δύο δίκτυα (5G και οπτική ίνα) ταυτόχρονα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, γρήγορα. Ο ρυθμός ανάπτυξης ινών στο σπίτι (FTTH) στην Ευρώπη, αναφέρει η Fitch ποικίλλει ανά χώρα, κυρίως λόγω του διαφορετικού κόστους ανάπτυξης, της ανταγωνιστικής δυναμικής και των ρυθμιστικών ή πολιτικών παραγόντων που δίνουν κίνητρα για την ανάπτυξη. Οι κατεστημένοι φορείς, όπως η Deutsche Telekom στη Γερμανία και ο όμιλος BT στο Ηνωμένο Βασίλειο, βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, το οποίο θα επιταχυνθεί τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια και θα οδηγήσει σε ασθενέστερες ταμειακές ροές σε σύγκριση με την Telefonica στην Ισπανία, η οποία έχει ήδη υψηλή κάλυψη. Τα επίπεδα διείσδυσης της οπτικής ίνας ξεπερνούν το 60% στην Ισπανία και τη Σου-

επενδυσεισ ηδία και πλέον θα μπορούσαν να σημειώνουν υψηλότερα μέσα έσοδα ανά χρήστη, να μειώσουν την εκτροπή και να μειώσουν το λειτουργικό κόστος. Επίσης, όπως αναφέρει η Fitch, καθώς τα ποσοστά διείσδυσης αυξάνονται, οι κατεστημένοι φορείς εκμετάλλευσης αρχίζουν να εξετάζουν το

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ενδεχόμενο απενεργοποίησης των δικτύων τους που βασίζονται σε χαλκό. Όσον αφορά στο 5G σημειώνει ότι εκτιμά μέτριο ρυθμό ανάπτυξης. Το χαμηλό επίπεδο διείσδυσης συσκευών 5G και η έλλειψη εφαρμογών στα τμήματα B2C που απαιτούν συγκεκριμένα δυ-

νατότητα 5G είναι πιθανό να περιορίσουν την υιοθέτηση των υπηρεσιών 5G, ενώ σημειώνει ότι η χρήση του 5G στο τμήμα B2B θα μπορούσε γίνει ελκυστική καθώς οι επιχειρήσεις αρχίζουν να ενσωματώνουν την τεχνολογία στις διαδικασίες ροής εργασιών τους.

Οι στρατηγικές των ελληνικών εταιρειών ΟΤΕ: Καλή διαχείριση, μεγάλες επενδύσεις, ισχυρές ταμειακές ροές Η ολοκλήρωση των επενδύσεων σε οπτική ίνα και 5G αποτελούν προτεραιότητα για τον ΟΤΕ που πρόσφατα αύξησε στα 3 δισ. ευρώ τις επενδύσεις για την επόμενη 6ετία για να επεκτείνει τα σχέδια ανάπτυξης της οπτικής ίνας. Την ίδια στιγμή είναι σημαντικό για την εταιρεία να διατηρεί σε υψηλό επίπεδο τις ταμειακές ροές της και να στηρίζει τόσο τη μερισματική της πολιτική όσο και την επαναγορά μετοχών. Σύμφωνα με την εταιρεία, επιπλέον 100 εκατ. ευρώ τον χρόνο από τις ταμειακές ροές θα κατευθύνονται σε επενδύσεις. Η εμπιστοσύνη των μετόχων στην καλή διαχείριση του κ. Τσαμάζ δεν δημιουργεί ανησυχία ότι η αύξηση των επενδύσεων θα μειώσει την αποδοτικότητα της μετοχής την περίοδο των μεγάλων επενδύσεων. Ο υγιής ισολογισμός της και η πολυεπίπεδη στρατηγική διαμόρφωσης ενός δυναμικού επιχειρηματικού μοντέλου εξάλλου μπορούν να εγγυηθούν την ανοδική πορεία των ταμειακών της ροών τα επόμενα χρόνια. Τα τελευταία χρόνια, η αποχώρηση του ΟΤΕ από Αλβανία και Ρουμανία εν μέρει, ήδη χρηματοδότησαν τις επενδύσεις στα ελληνικά δίκτυα. Το σκεπτικό του κ. Τσαμάζ ήταν πως αποτελεί συμφέρον του ομίλου οι διαθέσιμοι πόροι να διατεθούν με προτεραιότητα την ελληνική αγορά. Κι αυτό γιατί η ανάπτυξη των δικτύων οπτικής ίνας είναι μια σημαντική επένδυση που θα συμβάλει στο μέλλον της χώρας και θα εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη απόδοση και την ανταγωνιστικότητα του ΟΤΕ τις ερχόμενες δεκαετίες.

Wind Eπενδύσεις 1,3 δισ. ευρώ προγραμματίζει η United για την ανάπτυξη υποδομών στην Ελλάδα, με στόχο να χτίσει ένα ισχυρό δίκτυο υποδομών, όπως έκανε στη Γιουγκοσλαβία. Στρατηγική του United Group είναι να αναπτύσσει δικές του υποδομές οπτικής ίνας, διαθέτει το μεγαλύτερο δίκτυο οπτικών ινών στην περιοχή, ενώ στη Γιουγκοσλαβία αναπτύσσει επίσης ένα εκτεταμένο δικό της δίκτυο. Από το 1,3 δισ. το μεγαλύτερο τμήμα θα διοχετευτεί στις οπτικές ίνες και θα ακολουθήσει το 5G προετοιμάζοντας τον δρόμο για το 6G, ενώ μέρος των επενδύσεων αφορά και τη συνδρομητική τηλεόραση και τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης που θα απαιτήσουν ιδιωτική χρηματοδότηση. Η Wind εξάλλου δημιούργησε πρόσφατα την 100% θυγατρική της, Hellenic Openfiber Μονοπρόσωπη A.E., με στόχο να αποτελέσει ένα πιο ευέλικτο σχήμα για την ανάπτυ-

ξη δικτύων νέας γενιάς στις σταθερές επικοινωνίες, με έμφαση στις οπτικές ίνες. Η νέα εταιρεία θα δραστηριοποιείται αποκλειστικά στη χονδρική, πουλώντας τις υπηρεσίες της σε άλλους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, συμπεριλαμβανομένου της Wind Hellas. Μέχρι το καλοκαίρι αναμένεται να ολοκληρωθεί η συγχώνευση των Wind και Nova και από το φθινόπωρο να λανσαριστεί η νέα εταιρεία, που θα αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο «παίκτη» στην αγορά σταθερής τηλεφωνίας της χώρας και τον τρίτο μεγαλύτερο στην αγορά κινητής, με μικρή διαφορά από τη Vodafone. Τα καταστήματα της Nova και Wind θα πουλούν και προϊόντα κινητής τηλεφωνίας και τη συνδρομητική τηλεόραση ΕΟΝ της Nova, ενώ θα ακολουθήσει και η ενοποίηση του δικτύου και της συνδρομητικής βάσης των δύο εταιρειών, που εκτιμάται πως θα ολοκληρωθεί στις αρχές του 2023. Από τότε θα ανοίξει ο δρόμος για τη δημιουργία νέων πακέτων triple play και quad play που θα συνδυάζουν σταθερή, κινητή και συνδρομητική τηλεόραση.

Vodafone Η εταιρεία υλοποιεί επενδύσεις ύψους 600 εκατ. ευρώ, οι οποίες αποσκοπούν στην αύξηση της κάλυψης του δικτύου πέμπτης γενιάς (5G Giga Network), στην περαιτέρω ανάπτυξη του δικτύου για οπτική ίνα και τη διασύνδεση των νησιωτικών προορισμών. Ειδικότερα, μέσα στην επόμενη τριετία η εταιρεία θα κατασκευάσει 150.000 νέες γραμμές μέχρι το σπίτι (Fiber to the Home - FTTH), των οποίων ο αριθμός θα ξεπερνάει τις 650.000 μέχρι το τέλος της εν λόγω περιόδου. Επίσης, η εταιρεία προχωρά στην ανάπτυξη του δικτύου πέμπτης γενιάς (5G Vodafone Giga Network), εκτιμώντας ότι τον Μάρτιο 2022 θα διαθέτει πληθυσμιακή κάλυψη άνω του 40%. Σήμερα το δίκτυο 5G της Vodafone λειτουργεί σε 23 ελληνικές πόλεις και αρκετούς τουριστικούς προορισμούς. Επίσης, η Vodafone υλοποιεί το έργο της υποθαλάσσιας διασύνδεσης 10 νησιών του Αιγαίου και του Ιονίου, που θα επιτρέψει την πρόσβαση σε δίκτυα νέας γενιάς σχεδόν σε 1 εκατομμύριο Eλληνες και χιλιάδες ελληνικές επιχειρήσεις. Εν τω μεταξύ, πριν από λίγες μέρες γνωστοποιήθηκε ότι υπάρχουν συζητήσεις για το ενδεχόμενο συγχώνευσης των δραστηριοτήτων στην Ιταλία μεταξύ Vodafone Group Plc και Iliad SA, κάτι που θα οδηγούσε στη δημιουργία μιας εταιρείας με έσοδα σχεδόν 6 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η Iliad, η οποία επρόκειτο να λανσάρει ευρυζωνικές δραστηριότητες σταθερής γραμμής στην Ιταλία άμεσα, συνεργαζόταν μάλιστα για το θέμα με τη Lazard.

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Τα σχέδια των ΔΕΗ - Motor Oil στο πράσινο υδρογόνο Τoυ ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

ιο κοντά στην ελληνική αγορά έρχεται το πράσινο υδρογόνο, καθώς η ΔΕΗ και η Motor Oil θα ενώσουν τις δυνάμεις τους και την τεχνογνωσία τους για να παράξουν το καύσιμο του μέλλοντος. Ταυτόχρονα η σύμπραξη αυτή είναι ένα βήμα που φέρνει πιο κοντά στην υλοποίηση τα στρατηγικά σχέδια της Motor Oil για παραγωγή πράσινου υδρογόνου, ενώ για τη ΔΕΗ αποτελεί το ορόσημο για την είσοδό της σε ένα νέο ενεργειακό προϊόν που θα κυριαρχήσει στο μέλλον. Πρόκειται για τη δεύτερη σύμπραξη που γίνεται στην Ελλάδα με στόχο την παραγωγή πράσινου υδρογόνου, με πρώτη το White Dragon στη δυτική Μακεδονία, στο οποίο επίσης συμμετέχουν ΔΕΗ και Motor Oil αλλά και ΔΕΠΑ Εμπορίας, Advent Technologies, Damco Energy (Όμιλος Κοπελούζου), ΔΕΣΦΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ, Σωληνουργεία Κορίνθου, ο TAP και η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ. Το μέγεθος και η σημασία του εγχειρήματος είναι τέτοια, που οι συμπράξεις είναι απαραίτητες και η κίνηση αυτή αποτελεί προάγγελο και άλλων ανάλογων κινήσεων που θα ακολουθήσουν στον ενεργειακό κλάδο. Η παραγωγή υδρογόνου από το νερό, μέσα από την (τεχνητή) ηλεκτρόλυση, με ανταγωνιστικά κόστη αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη πρόκληση διεθνώς και οι εν λόγω τεχνολογίες είναι σε εξέλιξη με στόχο τη μείωση του κόστους για την παραγωγή του. Σήμερα η παραγωγή υδρογόνου κοστίζει 3-7 δολάρια/κιλό και στόχος είναι τα επόμενα χρόνια να βρεθεί στα επίπεδα των 2 δολαρίων ανά κιλό, ένα όριο κάτω από το οποίο η διαδικασία παραγωγής θεωρείται

ενεργεια

22 ΕΝΕΡΓΕΙΑ

όχι απλώς βιώσιμη, αλλά και συμφέρουσα. Ο στόχος θεωρείται εφικτός και πρόσφατα η Γαλλία στο πλαίσιο της «Ατζέντας 2030» εξήγγειλε και την κατασκευή δύο γιγαντιαίων μονάδων ηλεκτρόλυσης. Στα άλλα προβλήματα που πρέπει να λυθούν πριν γίνει πραγματικότητα η οικονομία του υδρογόνου, είναι η δημιουργία

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

δικτύων μεταφοράς του και σταθμών ανεφοδιασμού. Σημειώνεται ότι σε πρόσφατη έκθεσή της, η S&P Global Platts Analytics υπολογίζει ότι το 2022 αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία στην Ευρώπη παραγωγική δυναμικότητα υδρογόνου 65.000 mt/έτος, η οποία αναμένεται να φτάσει συνολικά σχεδόν το 1 εκατομμύ-

ριο mt/έτος, έπειτα από σημαντικές προσαυξήσεις το 2023 και το 2024. Επιπλέον εκτιμά ότι το 2022 η παγκόσμια ζήτηση καθαρού υδρογόνου θα αυξηθεί κατά 4% σε σχέση με το 2021, κυρίως λόγω της διύλισης. Η τρέχουσα ζήτηση υδρογόνου στον βιομηχανικό τομέα της Ε.Ε. ανέρχεται σε περίπου 8-10 εκατ. τόνους ετησίως,

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

με το 45% να προορίζεται για τη διύλιση, το 38% για την παραγωγή αμμωνίας και το 8% για τη μεθανόλη. Συνολικά έως το 2050 οι επενδύσεις για ανανεώσιμο υδρογόνο εκτιμάται ότι θα ανέλθουν μεταξύ 180 και 470 δισ. ευρώ στην Ε.Ε. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία μελέτης της Κομισιόν, το σταθμισμένο κόστος του υδρογόνου υπολογίζεται από 115 έως 335 ευρώ ανά μεγαβατώρα υδρογόνου και περιλαμβάνει τα κόστη παραγωγής, μεταφοράς, διανομής, αποθήκευσης και διάθεσης. Μόνο το κόστος παραγωγής κυμαίνεται μεταξύ 69 και 130 ευρώ/ MWh. Με βάση το χρονοδιάγραμμα της Στρατηγικής της Ε.Ε., στην πρώτη φάση (2020-2024) πρέπει να εγκατασταθούν τουλάχιστον 6 GW ανανεώσιμου υδρογόνου (ηλεκτρολύτες) ώστε να παραχθούν 1 εκατ. τόνοι υδρογόνου -όταν στις αρχές του 2021 μόλις περίπου 1GW είχε εγκατασταθεί στην Ε.Ε.-, ενώ έως το 2030 θα πρέπει να εγκατασταθούν τουλάχιστον 40 GW για την παραγωγή έως 10 εκατ. τόνων υδρογόνου.

Τι σημαίνει για ΔΕΗ και Motor Oil η σύμπραξη Η υπογραφή Μνημονίου Συναντίληψης (Memorandum of Understanding MOU) μεταξύ ΔΕΗ και Motor Oil σηματοδοτεί την έναρξη μιας κοινής πορείας

των δύο εταιρειών στην ενεργειακή αγορά μέσω κοινοπρακτικού σχήματος (Joint Venture), έργων στον τομέα του πράσινου υδρογόνου που για πολλούς θα είναι «το πετρέλαιο του μέλλοντος». Η συμμετοχή της Μotor Oil στο κοινό μετοχικό σχήμα θα ανέλθει σε 51% και της ΔΕΗ σε 49%. Επόμενο βήμα είναι η κατάρτιση ενός επιχειρηματικού σχεδίου, που θα καθορίσει το ύψος της επένδυσης και το μέγεθος της παραγωγής. Στόχος τους να ηγηθούν της ανάπτυξης της οικονομίας του υδρογόνου στην Ελλάδα, έχοντας πρόσβαση στην αναπτυσσόμενη πλατφόρμα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές της ΔΕΗ Α.Ε., εκμεταλλευόμενη ταυτόχρονα τη δυναμικότητα και τεχνογνωσία της Motor Oil (ΕΛΛΑΣ) Α.Ε. ως μιας εκ των μεγαλύτερων ενεργειακών ομίλων στη χώρα. Η κοινοπραξία θα έχει στόχο την ανάπτυξη έργων παραγωγής και αποθήκευσης πράσινου υδρογόνου στη χώρα, διευκολύνοντας έτσι την ενεργειακή μετάβαση της Ελλάδας σε ένα περιβάλλον καθαρών μηδενικών εκπομπών άνθρακα (Net Zero). Σύμφωνα με πληροφορίες, στο πλαίσιο της νέας εταιρείας, πρόκειται να αναπτυχθούν νέα φωτοβολταϊκά έργα από τη ΔΕΗΑΝ, ενώ η διαδικασία της

ηλεκτρόλυσης θα γίνεται στις εγκαταστάσεις της Motor Oil, η οποία και θα αναλάβει την παραγωγή και τη διανομή του πράσινου υδρογόνου. Για τη ΔΕΗ η κίνηση αυτή σηματοδοτεί την είσοδό της στα ανανεώσιμα καύσιμα, επεκτείνοντας την γκάμα των ενεργειακών προϊόντων της και εξασφαλίζοντας σημαντική θέση στην οικονομία του υδρογόνου που θα κυριαρχήσει στο μέλλον. Για τη Motor Oil το υδρογόνο και οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας βρίσκονται στο επίκεντρο της στρατηγικής ενεργειακής μετάβασης και ο όμιλος επενδύει σημαντικά σε έργα που θα καθορίσουν το ενεργειακό τοπίο της χώρας στο κοντινό μέλλον. Στο πλαίσιο αυτό, εξάλλου, αναπτύσσει και το Blue Med, ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα που έχει βάση τις εγκαταστάσεις της Motor Oil στην Κόρινθο και έχει σκοπό τη δημιουργία μιας ευέλικτης κλιμακούμενης και ανταγωνιστικής αλυσίδας αξίας υδρογόνου για την παραγωγή, τη διάθεση και τη διανομή ανανεώσιμου και εξαιρετικά χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος υδρογόνου για χρήση στη βιομηχανία και τις μεταφορές.

Γιατί το πράσινο υδρογόνο είναι το μέλλον Το υδρογόνο σήμερα αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό του ενεργειακού μείγματος σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο και εξακολουθεί να παράγεται σε μεγάλο βαθμό από ορυκτά καύσιμα, ιδίως από φυσικό αέριο ή από άνθρακα. Το καθαρό υδρογόνο, το οποίο λαμβάνεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μπορεί να συμβάλει στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές της βαριάς βιομηχανίας ή των οδικών εμπορευματικών μεταφορών, που καταναλώνουν σήμερα πολλά ορυκτά καύσιμα. Σύμφωνα με έρευνες, ένα σημαντικό μέρος του ενεργειακού μείγματος της Ε.Ε. θα μπορούσε να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το 2050, εκ των οποίων το υδρογόνο θα μπορούσε να καλύπτει το 20%, ειδικότερα το 20-50% της ενεργειακής ζήτησης στον τομέα των μεταφορών και το 5-20% στον βιομηχανικό τομέα. Χάρη στις ιδιότητές του, το υδρογόνο έχει τα εξής οφέλη: ▶ Η ενεργειακή του χρήση δεν προκαλεί εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (το νερό είναι το μόνο υποπροϊόν της όλης διαδικασίας). ▶ Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή άλλων αερίων,

όπως είναι τα υγρά καύσιμα. ▶ Οι υπάρχουσες υποδομές (για την παροχή και μεταφορά αερίου) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το υδρογόνο. ▶ Έχει υψηλότερη ενεργειακή πυκνότητα από τις μπαταρίες, με αποτέλεσμα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μεταφορές μεγάλων αποστάσεων και βαρέων εμπορευμάτων. Το υδρογόνο μπορεί επίσης να αποθηκευτεί σε κυψέλες καυσίμου -κυρίως τεράστιες μπαταρίες- και να χρησιμοποιηθεί με ευέλικτο τρόπο σε όλους τους τομείς της βιομηχανίας, των μεταφορών, της ηλεκτρικής ενέργειας και των κατασκευών. Μπορεί ως εκ τούτου να συμβάλει στο να αποφευχθούν οι διακυμάνσεις του εφοδιασμού από πηγές που εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια. Η εκτεταμένη χρήση του υδρογόνου θα μπορούσε να αποτελέσει καθοριστικό βήμα προς μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη, στόχο που επιθυμεί να επιτύχει η Ε.Ε. έως το 2050. Η παραγωγή υδρογόνου με την ηλεκτρολυτική κυψέλη θα μπορούσε να εξοικονομήσει περίπου 10 000 τόνους CO2 ετησίως.

24 eπιχειρησεις

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Mytilineos: Κέρδη 260 εκατ. ευρώ το 2022, νέα έργα 500 εκατ. ευρώ ■ Κοντά στην επενδυτική απόφαση για τη μονάδα αλουμίνας Του Στ. Κ. Χαρίτου

ε ανθεκτικότητα στις αναταράξεις και με φιλόδοξο σχεδιασμό για περαιτέρω ανάπτυξη, ο όμιλος Mytilineos προβλέπει ότι το 2022 θα είναι μια χρονιά καλύτερη από το 2021, με κέρδη τουλάχιστον στα 260 εκατ. ευρώ, διπλάσια δηλαδή από το 2020.

Με ένα μοναδικό διπλό επενδυτικό πλεονέκτημα, η Mytilineos ξεχωρίζει διεθνώς, καθώς είναι ταυτόχρονα ασφαλής επενδυτική επιλογή μηδενικού ρίσκου αλλά και μεγάλης απόδοσης, λόγω της μεγάλης ετήσιας ανάπτυξης και των μεγάλων μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προοπτικών. Ταυτόχρονα, σύντομα θα ανακοινώσει νέα έργα ύψους 500 εκατ.

ευρώ που έχει αναλάβει στον τομέα βιώσιμων έργων, ενώ επίκειται η επενδυτική απόφαση για την επένδυση στη νέα μονάδα παραγωγής αλουμίνας. Όπως είπε στους αναλυτές ο πρόεδρος του ομίλου Ευάγγελος Μυτιληναίος, αν και το περιβάλλον παραμένει ρευστό, επιβεβαιώνει την πρόβλεψη για διπλασιασμό των κερδών το 2022 σε σχέση με το

eπιχειρησεις

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

2020, ενώ όπως τόνισε «εργαζόμαστε όλοι ακόμα και για να ξεπεράσουμε αυτό το ποσό». Χαρακτήρισε τη μετοχή της Μytilineos τον ιδανικό συνδυασμό εταιρείας αξίας αλλά και ανάπτυξης (combination of growth and value stock), γεγονός ασύνηθες και σπάνιο για τις παγκόσμιες αγορές. Όπως εξήγησε, συνήθως οι εταιρείες είναι είτε growth -με προοπτική ανάπτυξης, εταιρείες που επανεπενδύουν τα κέρδη τους και αναπτύσσονται συνέχεια και ταχέως- είτε stock value, δηλαδή εταιρείες χαμηλότερου ρίσκου, που δίνουν μέρισμα στους μετόχους τους, σαν να έχεις ομόλογο που σου αποφέρει συνεχώς απόδοση και δεν χάνει την αξία του.

Νέες συμφωνίες 500 εκατ. ευρώ Ο Τομέας Έργων

Βιώσιμης Ανάπτυξης επενδύει σε έργα βιώσιμης ανάπτυξης όπως τα energy from waste (σαν αυτό που ανέλαβε στην Αγγλία για την Protos) αλλά και αυτά που έχουν να κάνουν με solid & waste management, μέσω της θυγατρικής zeologic. Ως προς το πρώτο σκέλος, η εταιρεία έχει ήδη προχωρήσει σε νέες συμφωνίες, οι οποίες σύντομα θα ανακοινωθούν και είναι της τάξεως των 500 εκατ. ευρώ. Στα παραδοσιακά έργα και στην κατασκευή μονάδων, η εταιρεία έχει πλέον μοναδική τεχνογνωσία και το απαραίτητο μέγεθος για να διεκδικήσει μεγάλα έργα. Η ζήτηση αερίου και ενέργειας από μονάδες αερίου κατά τη διάρκεια της πράσινης μετάβασης θα αυξηθεί, κάνοντας απαραίτητες τις υποδομές φυσικού αερίου και ειδικά τα CCGTs ακόμα και σε χώρες της δυτικής Ευρώπης, δημιουργώντας μια εν δυνάμει πηγή νέων έργων για την εταιρεία. Όσον αφορά την ενεργειακή κρίση, σημείωσε ότι αν και πολλά εργοστάσια στην Ευρώπη κλείνουν λόγω του ενεργειακού κόστους, η Mytilineos θωρακίζεται και παραμένει αποτελεσματική.

Εξετάζει νέα έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης στα Βαλκάνια Όσον αφορά τον Τομέα Ανάπτυξης Ανανεώσιμων Πηγών & Αποθήκευσης Ενέργειας, σημείωσε ότι «χωρίζουμε τη δραστηριότητά μας σε δύο σκέλη: σε αυτά τα έργα που παραμένουν στο portfolio της εταιρείας και στην πώληση έργων, όταν τα περιθώρια κέρδους είναι καλά. Μέχρι στιγμής οι πωλήσεις έργων μας ήταν πολύ ικανοποιητικές». Τα έργα που διατηρεί η εταιρεία στο χαρτοφυλάκιό της βρίσκονται στην Ελλάδα και στην Ιταλία ενώ, όπως είπε, εξετάζονται και νέα έργα στα Βαλκάνια. Για τον κλάδο της ενέργειας σημείωσε ότι η προηγούμενη χρονιά ήταν γεμάτη προκλήσεις, ενώ τόνισε ότι και το μέλλον θα έχει αναταράξεις. «Η πράσινη μετάβαση θα είναι ακριβή και θα διαρκέσει αρκετά. Μόνο οι εταιρείες που θα μπορούν να αντεπεξέλθουν των δυσκολιών θα επιβιώσουν και η Mytilineos απέδει-

ξε ότι μπορεί να τα καταφέρει» σημείωσε χαρακτηριστικά. Στη μεταλλουργία, ανέφερε ότι οι τιμές φαίνεται πως θα είναι υψηλές και τα επόμενα χρόνια και γ’ αυτό είναι κοντά στη λήψη επενδυτικής απόφασης για την επένδυση σε μια νέα μονάδα αλουμίνας. «Κινούμαστε πάντα με σύνεση, ενώ επενδύουμε σημαντικά στην παραγωγή ανακυκλωμένου αλουμινίου. Παράλληλα, είμαστε πολύ κοντά στην επενδυτική απόφαση για το νέο εργοστάσιο αλουμίνας» τόνισε. Σχετικά με τα ESG τόνισε ότι η εταιρεία απολαμβάνει υψηλές διακρίσεις, αλλά υποστήριξε ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα κοινό πλαίσιο μέτρησης σε παγκόσμιο επίπεδο και αυτό θα βοηθήσει επιχειρήσεις και επενδυτές. Επίσης, ο κ. Μυτιληναίος σημείωσε ότι το πρόγραμμα επαναγοράς μετοχών θα συνεχιστεί.

26 ΝΑΥΤΙΛΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Ο νέος επικεφαλής του Χ.Α. Γιάννος Κοντόπουλος δίνει σήμα για την είσοδο της ποντοπόρου ναυτιλίας

ιμάνι στη Λεωφόρο Αθηνών ψάχνουν οι Έλληνες εφοπλιστές της ακμάζουσας ποντοπόρου ναυτιλίας. Τα νέα δεδομένα αλλάζουν μετά τις επιτυχημένες ομολογιακές εκδόσεις Κωνσταντακόπουλου και Μαρινάκη, με τους Έλληνες εφοπλιστές να είναι πλέον θετικοί και να εξετάζουν, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες, κυρίως το νομικό πλαίσιο εισαγωγής των εταιρειών τους παράλληλα στο Χ.Α. Ο διευθύνων σύμβουλος της Safe Bulkers κ. Πόλυς Χατζηω-

άννου κατά τη διάρκεια παρουσίασης της εταιρείας του δήλωσε εντυπωσιασμένος από το άνοιγμα που κάνει η Ελληνική Κεφαλαιαγορά στην ποντοπόρο ναυτιλία με την έκδοση τριών εταιρικών ομολόγων. Σημειωτέον ότι η Safe Bulkers προβαίνει στην έκδοση εταιρικού ομολόγου ύψους 100 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, ο ίδιος ήταν αποκαλυπτικός των προθέσεών του και σε ερώτηση αν θα έβλεπε μελλοντικά την εταιρεία να εισάγεται και στο ελληνικό Χρηματιστήριο, απάντησε «για-

ΝΑΥΤΙΛΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

τί όχι μία μέρα να το δούμε και αυτό. Οι Έλληνες είναι πρώτοι στην ποντοπόρο ναυτιλία και τα ξένα χρηματιστήρια δεν προσφέρουν κάτι παραπάνω από αυτό που προσφέρει το ελληνικό, αν έρθουν επενδυτές. Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε ότι έρχονται επενδυτές και ίσως να θελήσουν να μάθουν περισσότερα για το πώς τα καταφέρνουν οι Έλληνες και είναι πρώτοι στον κλάδο». Σημειωτέον ότι η Costa Mare συμφερόντων Κωνσταντακόπουλου άντλησε από το Χ.Α. μέσω έκδοσης ομολογιακού 100 εκατ. ευρώ και η Capital του Βαγγέλη Μαρινάκη 150 εκατ. ευρώ και μάλιστα με υπερδιπλάσιες εγγραφές, ενδεικτικό του ενδιαφέροντος που υπάρχει. Προς το παρόν η διοίκηση του Χρηματιστηρίου βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο. Κι αυτό, διότι η έγκριση του νέου διευθύνοντος συμβούλου της ΕΧΑΕ κ. Γιάννου Κοντόπουλου δεν έχει εγκριθεί από το Δ.Σ. του ομίλου ακόμα (ούτε προς το παρόν υπάρχει προγραμματισμένη συνεδρίαση…), αλλά πηγές προσκείμενες στο πρώην στέλεχος της UBS, της Merrill Lynch και της Eurobank, αναφέρουν ότι είναι μέσα στις προθέσεις του να ενθαρρύνει τον ναυτιλιακό κόσμο να εμπιστευτεί τις μετοχές των εταιρειών του στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Tην ίδια ώρα, τόσο για τις αναδυόμενες λογιστικές και χρηματοοικονομικές προκλήσεις και εξελίξεις στη ναυτιλία όσο και τις νέες τάσεις στην αγορά της ενημερώθηκαν τα περίπου 150 στελέχη του κλάδου που συμμετείχαν στη διήμερη διαδικτυακή εκδήλωση «The Annual Finance Update for the Shipping Industry» που διοργάνωσε η PwC Ελλάδας. Καθώς οι επιπτώσεις της πανδημίας συνεχίζουν να επηρεάζουν τον ναυτιλιακό κλάδο, ανάπτυξη παρατηρείται σε ορισμένους τομείς, όπως επεσήμαναν τα στελέχη της PwC. Συγκεκριμένα, κατά την πρώτη ημέρα παρουσιάστηκαν οι νέες απαιτήσεις και αλλαγές στη λογιστική και χρηματοοικονομική αναφορά σύμφωνα με τα US GAAP και τα ΔΠΧΑ. Στο πλαίσιο αυτό έγινε εκτενής αναφορά σε θέματα που σχετίζονται με τις τροποποιήσεις σε ναυλώσεις, αποκτήσεις περιουσιακών στοιχείων, τη μεταρρύθμιση στα επιτόκια βάσης (IBOR), την Απόφαση της Επιτροπής Διερμηνειών των ΔΠΧΑ σχετικά με το ΔΛΠ 19 και τις λογιστικές απαιτήσεις που προκύπτουν λόγω κλιματικής αλλαγής και πανδημίας Covid-19. Κατά τη δεύτερη μέρα παρουσιάστηκαν τα νέα φορολογικά κίνητρα που προσφέρονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες φορολογουμένων και στελεχών στην Ελλάδα, τα οποία δύνανται να έχουν εφαρμογή και στη ναυτιλιακή κοινότητα. Ενημέρωση έγινε επίσης και σχετικά με το πώς ο νέος κανονισμός myData θα εφαρμοστεί για διαχειρίστριες εταιρείες (shipmanagement companies). Με τα κριτήρια ESG να αποτελούν προτεραιότητα, τα εξειδικευμένα στελέχη της PwC παρουσίασαν τον τρόπο για την επίτευξη ολιστικού ESG μετασχηματισμού. Αναφορά έγινε και στο πώς η διαθέσιμη τεχνολογία, στην προκειμένη περίπτωση μια λύση SAP, μπορεί να βοηθήσει τα χρηματοοικονομικά τμήματα να ανταποκριθούν επιτυχώς στις ανάγκες παρακολούθησης των δεικτών ESG και την κατάρ-

τιση σχετικών εκθέσεων. Τέλος, καθώς οι απειλές και τα περιστατικά στον τομέα της κυβερνοασφάλειας (cybersecurity) επηρέασαν σημαντικά τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις το 2021, η ομάδα του Technology και Cybersecurity παρουσίασε επερχόμενες τάσεις, και τόνισε τη σημασία της κυβερνοασφάλειας ως βασικό συστατικό της στρατηγικής τους.

Τα βασικά στοιχεία Ορισμένα βασικά σημεία από τα θέματα που καλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης είναι τα εξής: Λογιστικός χειρισμός τροποποιήσεων ναυλοσυμφώνων Παρατηρείται αύξηση των ανανεώσεων συμβάσεων χρονοναυλώσεων στην τρέχουσα αγορά και οι εταιρείες οφείλουν να διασφαλίσουν την ορθή αξιολόγηση των ανανεώσεων των χρονοναυλώσεων αυτών, στο πλαίσιο των σχετικών λογιστικών προτύπων που αφορούν στον λογιστικό χειρισμό τροποποιήσεων συμβάσεων μίσθωσης από τους εκμισθωτές. Εκτός από την αύξηση του αριθμού των συμβάσεων χρονοναύλωσης, αύξηση παρατηρείται και στον αριθμό των ανανεώσεων που συμφωνούνται για διάστημα από 6 μήνες έως και 1 έτος πριν από τη λήξη της τρέχουσας σύμβασης χρονοναύλωσης, ιδίως στον τομέα των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Σε περίπτωση που η ανανέωση της σύμβασης πληροί τα κριτήρια τροποποίησης, ο αντίκτυπος μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να είναι σημαντικός, όπως για παράδειγμα όταν η ανανέωση συμφωνείται πολύ νωρίτερα από τη λήξη της υφιστάμενης ναύλωσης, ή αν το ποσοστό ενοικίασης της ανανέωσης είναι σημαντικά διαφορετικό από εκείνο της τρέχουσας ναύλωσης. Απόκτηση περιουσιακών στοιχείων Πρόσφατα παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση στις αγοραπωλησίες πλοίων. Για έναν μεγάλο αριθμό συναλλαγών, η αγορά των πλοίων συνοδεύτηκε με μεταβίβαση των υφιστάμενων συμβολαίων χρονοναύλωσής τους. Καθώς στις περιπτώσεις αυτές ο λογιστικός χειρισμός μπορεί να είναι πιο σύνθετος, η PwC επεσήμανε ότι κάθε εξαγορά πρέπει να αξιολογείται ξεχωριστά μέσω του λογιστικού μοντέλου asset vs. business ώστε να διασφαλίζεται η ορθή λογιστική αντιμετώπιση. Κλιματική αλλαγή Η δυναμική που διαμορφώθηκε για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής από τη ναυτιλία συνεχίζει να εξελίσσεται. Όπως ανέφερε η Μαριέλα Μυλωνά, Senior Manager και μέλος της ομάδας Global Accounting Consulting Services της PwC Ελλάδας, η κύρια εστίαση από τη σκοπιά της χρηματοοικονομικής αναφοράς, αφορά στις γνωστοποιήσεις κλιματικών κινδύνων. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάζει βασικές περιοχές στις ναυτιλιακές εταιρείες, όπως: α) την απομείωση της αξίας των μη χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχεί-

28 ΝΑΥΤΙΛΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ων (πλοίων ή εξοπλισμού αυτών), β) την επιμέτρηση της εύλογης αξίας, γ) τα μοντέλα αναμενόμενης πιστωτικής ζημίας για τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, δ) διάφορες γνωστοποιήσεις στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις, ε) τη λογιστική παρακολούθηση πιθανής εμπορίας εκπομπών ρύπων, και στ) τη λογιστική αντιμετώπιση των πράσινων δανείων. Σχετικά με τη λογιστική αντιμετώπιση των πράσινων δανείων, η Μαριέλα Μυλωνά πρόσθεσε: «Σε περίπτωση που το επιτόκιο ενός πράσινου δανείου συνδέεται με έναν συγκεκριμένο δείκτη βιωσιμότητας, όπως για παράδειγμα τη συμμόρφωση με πρότυπα εκπομπών, μετρήσεις ενεργειακής απόδοσης ή ακόμη και με συνδυασμό διαφορετικών “πράσινων” δεικτών, ο οφειλέτης θα πρέπει πρώτα να εξετάσει αν ένα τέτοιο χαρακτηριστικό δημιουργεί ένα ενσωματωμένο παράγωγο, το οποίο θα πρέπει να λογιστικοποιείται ξεχωριστά στην κατάσταση χρηματοοικονομικής θέσης». Λογιστικές υπενθυμίσεις αναφορικά με τον Covid-19 Οι λογιστικές προκλήσεις και η υποβολή εκθέσεων συνεχίζονται για τις ναυτιλιακές εταιρείες κατά την προετοιμασία των ενδιάμεσων και ετήσιων οικονομικών καταστάσεων παρόλη τη συνεχιζόμενη πανδημία. Μία από τις βασικές επισημάνσεις της PwC είναι ότι οι εταιρείες πρέπει να αξιολογούν συνεχώς τις επιπτώσεις της στη ρευστότητα και την ικανότητα συνέχισης της δραστηριότητας, καθώς και να εστιάζουν στην ύπαρξη κατάλληλων και διαφανών γνωστοποιήσεων στις οικονομικές καταστάσεις. Ενημερώσεις σχετικά με τις εξελίξεις στις κεφαλαιαγορές Στις κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ αναφέρθηκε η Santos Equitz, Managing Director, Shipping Industry and Capital Markets Leader, PwC Ελλάδας, επισημαίνοντας ότι υπήρξε σημαντική δραστηριότητα κατά το 2021, κυρίως στις συναλλαγές μέσω εταιρειών SPAC, που αποτελούν έναν εναλλακτικό τρόπο για να εισαχθεί μια εταιρεία στις κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, οι κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ σημείωσαν ρεκόρ όλων των εποχών τόσο σε όγκο εκδόσεων όσο και σε έσοδα, με 951 δημόσιες εγγραφές να συγκεντρώνουν 282 δισ. δολάρια το 2021. Εξ αυτών, οι εταιρείες τύπου SPAC συγκέντρωσαν 145 δισ. δολάρια σε 613 δημόσιες εγγραφές, τον μεγαλύτερο ετήσιο αριθμό δημοσίων εγγραφών εταιρειών τύπου SPAC μέχρι σήμερα. Επίσης κατά το 2021 καταγράφηκαν 274 ανακοινώσεις συγχωνεύσεων μεταξύ εταιρειών τύπου SPAC, αλλά εξακολουθούν να υφίστανται σχεδόν 570 εταιρείες αυτού του τύπου με 134 δισ. δολάρια που αναζητούν συμφωνίες μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσον αφορά τον ναυτιλιακό κλάδο, το 2021 δεν υπήρξαν συναλλαγές ναυτιλιακών εταιρειών με εταιρείες τύπου SPAC και έλαβε χώρα μόνο μία δημόσια προσφορά (IPO) στις κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά, για πρώτη φορά, δύο αμερικανικές εισηγμένες ναυτιλιακές επιχειρήσεις εξέδωσαν ομόλογα στο

Χρηματιστήριο Αθηνών το 2021. Αναφορικά με τις εξελίξεις σε κανονιστικό επίπεδο που εξέδωσε πρόσφατα η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC), ενισχύθηκε η εποπτεία της σε θέματα γνωστοποιήσεων περιστατικών κυβερνοεπιθέσεων με την έκδοση πολλαπλών προστίμων. Επιπρόσθετα, η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να αναπτύξει το πλαίσιο πληροφόρησης και αναφοράς για τα θέματα ESG. SAP & ESG: Πώς η τεχνολογία μπορεί να υποστηρίξει την παρακολούθηση και αναφορά δράσεων στους τομείς του ESG Ο Δημήτρης Σακίπης, ESG Leader, PwC Ελλάδας, τόνισε ότι οι δράσεις και επιδόσεις των ναυτιλιακών εταιρειών σε θέματα ESG είναι κρίσιμης σημασίας λόγω των κανονιστικών πρωτοβουλιών, των προσδοκιών των επενδυτών και των απαιτήσεων των ενδιαφερόμενων μερών. Επίσης, σχολίασε ότι η τρέχουσα δεκαετία θα αποτελέσει μια περίοδο δράσης για τη ναυτιλιακή αγορά όσον αφορά το κλίμα. Μακροπρόθεσμα επενδυτικά σενάρια δείχνουν ότι περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε παραγγελίες νέων πλοίων μπορεί να χρειαστούν για την ανανέωση του στόλου αυτή τη δεκαετία. Οι ναυτιλιακές εταιρείες οφείλουν να εξετάσουν την προσέγγισή τους για τον σχεδιασμό στρατηγικών ESG και απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα, δημιουργώντας

ΝΑΥΤΙΛΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ένα νέο λειτουργικό μοντέλο που βασίζεται σε διακυβέρνηση, ρόλους, ευθύνες, συμμόρφωση και υποβολή εκθέσεων. Η απαιτούμενη τεχνολογία για την κάλυψη της ατζέντας ESG και του μετασχηματισμού, όπως εξηγεί ο Ηλίας Οικονομάκης, Advisory Manager, PwC Ελλάδας, μπορεί να παρέχεται από τη λύση της SAP Profitability and Performance Management, η οποία προσφέρει ταχύτητα, ευελιξία, αξιοπιστία, αυτοματοποίηση, επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων και προσαρμοστικότητα. Στην εκδήλωση παρουσιάστηκε επίσης συνοπτικά η πλατφόρμα της SAP, μαζί με το εργαλείο «ESG Intelligence» της PwC, το οποίο χρησιμοποιείται για να βοηθήσει τις εταιρείες να παρακολουθούν και να αναφέρουν τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διοικητικές τους επιδόσεις - δημιουργώντας, μεταξύ άλλων, πλήρη διαφάνεια, αυτοματοποίηση και διαρκή βελτιστοποίηση.

Κυβερνοασφάλεια και ναυτιλιακή αγορά Το περασμένο έτος ήταν μια ανατρεπτική χρονιά όσον αφορά τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο για τη ναυτιλία, καθώς από τον Φεβρουάριο του 2020 έχει σημειωθεί αύξηση 400% στις απόπειρες παραβίασης. Καθώς ο ναυτιλιακός κλάδος εισέρχεται στην εποχή της ψηφιοποίησης με γρήγορους ρυθμούς και καθώς το οικοσύστημα IT/OT επεκτείνεται, νέες ευκαιρίες επίθεσης δημιουργούνται. Ο Γιώργος Βαβίτσας, Advisory Senior Manager, PwC Ελλάδος, σχολίασε: «Είναι πιο σημαντικό από ποτέ για τις ναυτιλιακές εταιρείες να θέτουν την κυβερνοασφάλεια στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων τους. Δεν πρόκειται για τη μείωση του κινδύνου στο μηδέν, αλλά για την επανεξισορρόπησή του, καθώς το πλαίσιο μεταβάλλεται». Συνέχισε, διευκρινίζοντας ότι τον πιο αδύναμο κρίκο στην ασφάλεια στον κυβερνοχώρο εξα-

κολουθούν να αποτελούν οι χρήστες και ότι το 90% των επιθέσεων ξεκινά με ένα phishing email. Η ασφάλεια των δεδομένων και των συστημάτων, είτε στον κόσμο του IT είτε στον κόσμο του OT, απαιτεί μία πολυεπίπεδη άμυνα που βασίζεται στην αναγνώριση και κατανόηση των κινδύνων.

Νέα καθεστώτα φορολογικών κινήτρων Η Δήμητρα Γιανταμίδου, Tax Senior Manager, PwC Ελλάδας, έδωσε έμφαση στα καθεστώτα παροχής φορολογικών κινήτρων που έχουν πρόσφατα εισαχθεί στην ελληνική φορολογική νομοθεσία για την προσέλκυση φυσικών και νομικών προσώπων στην Ελλάδα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Εκείνα που συγκεντρώνουν περισσότερο ενδιαφέρον για τη ναυτιλιακή κοινότητα είναι τα καθεστώτα αναφορικά με τα Φυσικά Πρόσωπα που έρχονται στην Ελλάδα είτε ως επενδυτές (καθεστώς 5Α) είτε ως εργαζόμενοι (καθεστώς 5Γ), καθώς και το καθεστώς για τη δημιουργία family offices. Συνοπτικά, περισσότεροι από 80 ξένοι επενδυτές έχουν υποβάλει αίτηση για να γίνουν φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας και 75 από αυτούς έχουν ήδη καταβάλει φόρους ύψους 9,4 εκατ. ευρώ για το 2020 και το 2021. Οι περισσότεροι προέρχονται από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία και την Κύπρο, αλλά υπάρχουν αιτήσεις επίσης από το Μονακό, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Χονγκ Κονγκ. Επιπλέον, περισσότερες από 1.000 αιτήσεις έχουν υποβληθεί για το 2021 από φυσικά πρόσωπα που ήρθαν να εργαστούν στην Ελλάδα σε νέες θέσεις εργασίας. Η Δήμητρα Γιανταμίδου σχολίασε: «Οι αριθμοί αυτοί αποδεικνύουν το ενδιαφέρον επενδυτών και εργαζομένων να εγκατασταθούν στην Ελλάδα και συνεπώς την επιτυχία των καθεστώτων αυτών».

MyData: Νέος φορολογικός κανονισμός που επηρεάζει τις ναυτιλιακές εταιρείες Πρόσφατα η ΑΑΔΕ εξέδωσε την Υπουργική Εγκύκλιο 1138/2020, η οποία καθορίζει σε ποιο βαθμό ισχύουν τα ηλεκτρονικά βιβλία, τις εξαιρέσεις, τα στοιχεία που πρέπει να διαβιβάζονται, το χρονοδιάγραμμα, τη μέθοδο διαβίβασης, την ταξινόμηση των εσόδων/εξόδων και τις υποχρεώσεις των οντοτήτων. Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, το myData εφαρμόζεται και στις ναυτιλιακές εταιρείες που λειτουργούν στην Ελλάδα βάσει του Ν.89/1967, αν και είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι σε αυτές ισχύουν συγκεκριμένες απλουστεύσεις. Ο κ. Σωκράτης Λεπτός - Μπούρτζη, Partner στην PwC Ελλάδας και Global Shipping & Ports Leader στο δίκτυο της PwC παγκοσμίως, σχολίασε: «Καθώς το επιχειρηματικό περιβάλλον της ναυτιλίας εξελίσσεται, το ίδιο συμβαίνει και με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες

του χρηματοοικονομικού τομέα που εργάζονται στον συγκεκριμένο κλάδο. Η ετήσια εκδήλωσή μας επιδιώκει να προσφέρει ενημέρωση από τους ειδικούς της PwC, που διαθέτουν μακροχρόνια και ευρεία εμπειρία στην εξυπηρέτηση του κλάδου, σχετικά με τις εξελίξεις που απορρέουν από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές και φορείς, όσο και τις τάσεις που παρατηρούνται στην ευρύτερη αγορά. Στόχο αποτελεί επίσης και η απόκτηση μιας ευρύτερης οπτικής για τους συμμετέχοντες, σε θέματα που παραμένουν στην κορυφή της ατζέντας όλων των ενδιαφερομένων μερών, και χρήζουν διαχείρισης από τα οικονομικά τμήματα των ναυτιλιακών εταιρειών. Αυτό είναι μέρος της δέσμευσής μας προς τον ναυτιλιακό κλάδο, ο οποίος αποτελεί έναν βασικό άξονα δραστηριοποίησης για την PwC».

30 ΕΝΕΡΓΕΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Έκθεση Κομισιόν

Εγκλωβισμένη στο φυσικό αέριο και τον λιγνίτη η Ελλάδα ■ Ενεργειακή Βαβέλ η Ευρώπη Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

ον εγκλωβισμό της Ελλάδας στις συμπληγάδες πέτρες του φυσικού αερίου και του λιγνίτη αναδεικνύουν τα στοιχεία της νέας έκθεσης της Κομισιόν για την ενέργεια στην ευρωπαϊκή αγορά, στο τρίτο τρίμηνο του 2021. Καθώς η χώρα δεν έχει τις επιλογές που έχουν χώρες της βόρειας Ευρώπης, που έχουν ανεπτυγμένες ΑΠΕ και πυρηνικά, δεν έχει την ευελιξία

να αποφύγει τα αυξημένα κόστη του φυσικού αερίου και των ρύπων που συνοδεύουν τη λιγνιτική παραγωγή. Η έκθεση συσχετίζει τις μειωμένες επιλογές στην παραγωγή ενέργειας με την άνοδο της χονδρεμπορικής τιμής, αλλά αναφέρεται και σε άλλους παράγοντες που κάνουν ευάλωτη την κάθε χώρα στην άνοδο των τιμών, όπως η έλλειψη ανταγωνισμού. Η αναλυτική περιγραφή των πολύ διαφορετικών συνθηκών που επικρατούν σε κάθε χώρα, στο ενεργειακό

μείγμα και το επίπεδο του ανταγωνισμού, κάνουν την Ευρώπη μια ενεργειακή Βαβέλ διαφορετικών ταχυτήτων και συμφερόντων, στην οποία όμως κάθε χώρα, αν και ξεκινώντας από διαφορετικό σημείο και με διαφορετικό κόστος, καλείται να κυνηγήσει τις επενδύσεις για την ενεργειακή της μετάβαση με τη ραγδαία ανάπτυξη των ΑΠΕ και των νέων τεχνολογιών όπως το πράσινο υδρογόνο. Στην περιγραφή της ελληνικής αγοράς αναδεικνύεται το πρόβλημα επάρ-

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

κειας και η έλλειψη επιλογών στην παραγωγή ενέργειας. Παρά την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου, στην Ελλάδα, αυξήθηκε η παραγωγή ενέργειας από μονάδες φυσικού αερίου, ενώ σε άλλες χώρες που υπήρχαν αρκετές ΑΠΕ η παραγωγή από φυσικό αέριο μειώθηκε και εξοικονομήθηκαν κόστη. Στη συγκυρία της ανόδου των ενεργειακών τιμών του τρίτου τριμήνου που συνεχίστηκε και στο τέταρτο τρίμηνο, υπήρξαν διαφοροποιήσεις ανά χώρα, που σχετίζονται με τις επιλογές παραγωγής ενέργειας που διαθέτει. Η στροφή στον άνθρακα και τον λιγνίτη ήταν έντονη στις περισσότερες χώρες, όπως και η αύξηση των εκπομπών ρύπων από την παραγωγή ενέργειας. Η παραγωγή λιγνίτη αυξήθηκε στην Ελλάδα +53% στο τρίτο τρίμηνο, στη Βουλγαρία +46% και στην Κροατία +8%, αν και το μερίδιο του λιγνίτη παρέμεινε αμετάβλητο στο 29% σε ετήσια βάση, σημειώνεται. Το μερίδιο της παραγωγής φυσικού αερίου αυξήθηκε σε 23% από 20% κατά τη διάρκεια του τριμήνου, αυξάνοντας τα επίπεδα παραγωγής της κατά 24% σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2020. Η διείσδυση των ΑΠΕ μειώθηκε από 32% σε 34% λόγω της μειωμένης αιολικής παραγωγής σε όλη την περιοχή. Ωστόσο, επισημαίνεται στην έκθεση ότι οι ελληνικές Αρχές στο σχέδιο του νόμου για το κλίμα παρουσίασαν τον παροπλισμό των λιγνιτικών μονάδων έως το 2028 και θα μπορούσε ακόμη και να προωθήσουν τον στόχο αυτόν, μέχρι το τέλος του 2025. Επίσης αναφέρεται ότι ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής της Πτολεμαΐδας V (660 MW) θα μετατραπεί σε φυσικό αέριο έως το 2025 και ότι το νέο CCGT της Μυτιληναίος θα προμηθεύει με ηλεκτρικό ρεύμα τη βιομηχανία κατασκευής αλουμινίου από το 2024. Τα παραπάνω δεδομένα δείχνουν ότι το πρόβλημα στην επάρκεια ενέργειας της χώρας θα συνεχιστεί και θα ενταθεί τα επόμενα χρόνια…

Η πορεία των τιμών Στην Ελλάδα, αναφέρει η έκθεση, οι

μέσες τιμές έφτασαν τα 132 ευρώ/ MWh τον Σεπτέμβριο, υπερβαίνοντας τα προηγούμενα μηνιαία επίπεδα, οδηγώντας σε ανάλογη άνοδο ολόκληρη την αγορά των ΝΑ Βαλκανίων, καθώς η ελληνική αγορά είναι με διαφορά η αγορά με τη μεγαλύτερη ρευστότητα στην περιοχή. Οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου σε συνδυασμό με την αυξημένη ζήτηση οδήγησαν τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας σε άνοδο. Η μέση τριμηνιαία τιμή αυξήθηκε κατά 170% από έτος σε έτος σε 117 ευρώ/MWh το τρίτο τρίμηνο του 2021, 69% πάνω από το δεύτερο τρίμηνο του 2021 και 92% υψηλότερα από το τρίτο τρίμηνο του 2019. Η μέση τριμηνιαία τιμή αιχμής αυξήθηκε 177% πάνω από τα επίπεδα του τρίτου τριμήνου 2020 στα 122 ευρώ/MWh. Οι τιμές κινήθηκαν μεταξύ 90 και 105 ευρώ/MWh τον Ιούλιο και άρχισαν να αυξάνονται στην ελληνική αγορά από τις εκτεταμένες πυρκαγιές την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου, αναφέρει η έκθεση, που προκάλεσαν ζημιές σε υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας και κινδύνεψε με διακοπές η ελληνική πρωτεύουσα και άλλα μέρη της χώρας, σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου. Έφτασαν στα 100-130 ευρώ/MWh τον Αύγουστο και στο ανώτατο όριο των 175 ευρώ/MWh στις 4 Αυγούστου. Τον Σεπτέμβριο οι τιμές ανέβηκαν και πάλι κινούμενες μεταξύ 115 και 150 ευρώ/MWh με υψηλότερη τιμή στις 16 Σεπτεμβρίου στα 173 ευρώ/ MWh, λόγω της γενικής στενότητας της προσφοράς στην Ευρώπη και λόγω των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου και της χαμηλής παραγωγής ΑΠΕ.

Αλλαγές στο ενεργειακό μείγμα Συνολικά στην Ευρώπη η παραγωγή άνθρακα και λιγνίτη αυξήθηκε κατά 15% (+17 TWh), ενώ η παραγωγή ενέργειας από φυσικό αέριο λιγότερης έντασης CO2 μειώθηκε στο 18% (-33 TWh). Ωστόσο, παρά τις δυσμενείς συνθήκες σε ορισμένες περιοχές, το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξακολουθούσε να φτάνει

ΕΝΕΡΓΕΙΑ στο 37%, ξεπερνώντας και πάλι τα ορυκτά καύσιμα (35%). Αυτό ήταν δυνατό χάρη στην αύξηση κατά 11% της ηλιακής παραγωγής (+5 TWh), 4% της βιομάζας (+1 TWh) και 2% της υδροηλεκτρικής (+1 TWh) σε ετήσια βάση. Αντίθετα, η παραγωγή αιολικής ενέργειας μειώθηκε κατά 1% (-0,5 TWh), εν μέρει αντισταθμίστηκε κατά 8% της βελτιωμένης υπεράκτιας αιολικής παραγωγής (+0,7 TWh). Η ενέργεια από πυρηνική παραγωγή αυξήθηκε κατά 20% (+27 TWh), αντισταθμίζοντας τα μειωμένα επίπεδα παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο. Έπειτα από μια μεγάλη πτώση που σχετίζεται με τον Covid το 2020, σημειώνεται, η παραγωγή λιγνίτη επανήλθε δυναμικά το 2021 και ειδικά κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους, βοηθούμενη από την άνοδο των τιμών του φυσικού αερίου (η οποία μείωσε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με αέριο). Τα περισσότερα κράτη-μέλη με ικανότητα καύσης λιγνίτη αύξησαν την παραγωγή τους κατά το τρίτο τρίμηνο του 2021. Η μηνιαία παραγωγή αυξήθηκε έως το τρίτο τρίμηνο του 2021 και κορυφώθηκε τον Σεπτέμβριο σε περίπου 17 TWh. Στη Γερμανία, που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ενέργειας από λιγνίτη, η παραγωγή από τα πιο ρυπογόνα καύσιμα αυξήθηκε κατά 7% από έτος σε έτος το τρίτο τρίμηνο του 2021, λόγω της πτώσης παραγωγής αερίου και αιολικής ενέργειας, υποστηριζόμενη από την αυξανόμενη ζήτηση. Η παραγωγή λιγνίτη στην Πολωνία αυξήθηκε κατά 22% σε ετήσια βάση το τρίτο τρίμηνο του 2021. Η παραγωγή από τις μονάδες λιγνίτη της Τσεχίας αυξήθηκε κατά 12% από έτος σε έτος. Τα τρία αυτά κράτη-μέλη παρήγαγαν το 81% της συνολικής παραγωγής με βάση τον λιγνίτη στην Ε.Ε. το τρίτο τρίμηνο του 2021. Στην Ελλάδα η παραγωγή λιγνίτη αυξήθηκε κατά 53% από έτος σε έτος, μειώθηκε η παραγωγή βιομάζας και αιολικών και συνεχίστηκε αυξανόμενη η ζήτηση. Στη Βουλγαρία, η αυξανόμενη ζήτηση για ενέργεια διευκόλυνε την παραγωγή πρόσθετων όγκων λιγνίτη (46%) σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του

ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2020. Οι λιγνιτικοί σταθμοί έφτασαν μερίδιο 8% στο μείγμα παραγωγής της Ε.Ε. το τρίτο τρίμηνο του 2021 (από 7% το τρίτο τρίμηνο του 2020) και ήταν υπεύθυνοι για περίπου το 32% των συνολικών εκπομπών άνθρακα του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας.

Ενίσχυση ηλιακής ενέργειας Η αύξηση στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές προήλθε από την ηλιακή (+5 TWh), την υδροηλεκτρική (+1 TWh) και τη βιομάζα (+1 TWh) σε σύγκριση με το τρίμηνο αναφοράς το 2020. Χάρη στα νέα πάνελ που προστέθηκαν, η ενέργεια από ηλιακά φωτοβολταϊκά αυξήθηκε κατά 11% στο Q3 2021 έως 5 TWh. Η αύξηση οφείλεται κυρίως στην Ισπανία, όπου η ηλιακή παραγωγή ενέργειας αυξήθηκε κατά 22% από έτος σε έτος. Επίσης, το μερίδιο της ηλιακής παραγωγής στην Ισπανία έφτασε στο 14% το τρίτο τρίμηνο του 2021.

Η αγορά προμήθειας Όσον αφορά τον αντίκτυπο της χονδρικής τιμής ενέργειας στις τελικές τιμές, συμπεραίνεται ότι οι τιμές σε πιο ανταγωνιστικές αγορές είναι υψηλότερες από τις συγκεντρωμένες αγο-

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ρές, καθώς οι αλλαγές ενσωματώνονται πιο γρήγορα στην ενεργειακή συνιστώσα των τιμών λιανικής. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι αγορές με υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης έχουν παρουσιάσει υψηλότερες τιμές (21%) από εκείνες που είναι περισσότερο ανταγωνιστικές αγορές. Το επίπεδο διασποράς των τιμών μπορεί να υποδηλώνει διαρθρωτικούς φραγμούς που υπάρχουν σε περισσότερες συγκεντρωμένες αγορές, όπου οι κατεστημένοι προμηθευτές μπορούν να αντέξουν οικονομικά να διατηρούν μεγαλύτερες αποστάσεις από τους μικρούς ανταγωνιστές χωρίς να φοβούνται ότι θα χάσουν μερίδιο αγοράς. Οι αλλαγές στις τιμές χονδρικής αντικατοπτρίζονται ταχύτερα στα τιμολόγια λιανικής σε λιγότερο συγκεντρωμένες αγορές. Τα υψηλότερα επίπεδα ανταγωνισμού στις αγορές λιανικής στην ενέργεια είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος μείωσης των τιμών λιανικής των νοικοκυριών, σημειώνεται στην έκθεση. Επιπρόσθετα, η έκθεση της Κομισιόν συμπεραίνει πως οι αγορές χωρίς παρέμβαση στην τιμολόγηση είχαν χαμηλότερες τιμές σε σχέση με αυτές που εφάρμοσαν εργαλεία κρατικής παρέμβασης στην τιμολόγηση, λαμ-

βάνοντας υπόψη ότι οι αλλαγές στις τιμές χονδρικής μετακυλίονται ταχύτερα στην πρώτη περίπτωση. Ωστόσο, όπως αναφέρει, χρειάζεται να ληφθούν υπόψη μια σειρά παράγοντες όπως το ενεργειακό μείγμα, ο αριθμός των προμηθευτών, οι προσφορές, η διαφάνεια των τιμών, η κουλτούρα και η συμπεριφορά αλλαγής προμηθευτή, πριν εξαχθούν συνολικότερα συμπεράσματα ως προς τη συμπεριφορά συγκεκριμένων αγορών.

Αυξήθηκαν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα Η ζήτηση για ηλεκτρικά φορτιζόμενα οχήματα (ECV) συνέχισε να αυξάνεται το τρίτο τρίμηνο του 2021. Μέτρα στήριξης (φορολογικά οφέλη) και τα κίνητρα αγοράς (μπόνους ή ασφάλιστρα) που παρέχονται σε δεκαεπτά κράτη-μέλη συνέχισαν να ενισχύουν τις πωλήσεις κατά τη διάρκεια 2021. Ως αποτέλεσμα, σχεδόν 410.000 νέα ECV καταγράφηκαν στην Ε.Ε. το τρίτο τρίμηνο του 2021 (+50% χρόνο με τον χρόνο). Οι πωλήσεις ECV μεταφράζονται σε ένα εντυπωσιακό μερίδιο αγοράς 19%. Οι πωλήσεις ECV στην Ευρώπη ήταν ελαφρώς χαμηλότερες από τις πωλήσεις ECV στην Κίνα και σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότερες από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Δικαιώματα ρύπων και φυσικό αέριο οδήγησαν το ενεργειακό ράλι Η μέση τιμή του CO2 το τρίτο τρίμηνο του 2021, στα 57 ευρώ/tCO2, αυξήθηκε κατά 14% σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 2021 και σημείωσε ανοδική μεταβολή 169% από έτος σε έτος. Οι υψηλότερες τιμές άνθρακα θέτουν τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής άνθρακα και λιγνίτη σε πιο μειονεκτική θέση έναντι των λιγότερο ρυπογόνων ανταγωνιστών τους που λειτουργούν με αέριο. Ωστόσο, υπό την τρέχουσα συγκυρία εξαιρετικών υψηλών τιμών του φυσικού αερίου, η τιμή των δικαιωμάτων δεν αρκεί για να υποστηρίξει την αλλαγή του ενεργειακού μείγματος από τον άνθρακα στο φυσικό αέριο. Ωστόσο, η επίδραση της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι εννέα φορές μεγαλύτερη από την επίδραση του

άνθρακα, όπως σημειώνεται. Έτσι, σχεδόν σε κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης η ενέργεια γνώρισε σημαντική άνοδο τιμών (μεταβολές άνω του 100%, 200% και ακόμη και 300%). Η Ιρλανδία εμφάνισε την υψηλότερη τριμηνιαία μέση τιμή (157 ευρώ/ MWh), η οποία ήταν 323% υψηλότερη από το τρίτο τρίμηνο του 2020 (236% πάνω από τα επίπεδα του τρίτου τριμήνου 2019). Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η δεύτερη πιο ακριβή αγορά με μέση τιμή 152 ευρώ/MWh, η οποία ήταν 277% υψηλότερη σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο (256% πάνω από τα επίπεδα του 3ου τριμήνου 2019). Η Ιταλία κατέγραψε τιμές 125 ευρώ/MWh και η Ιβηρική Χερσόνησος 118 ευρώ/MWh κατά τη διάρκεια του τριμήνου.

διεθνη

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Ουκρανία

40 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ανακαλούνται από τη Μόσχα και παγώνουν την Ευρώπη ■ Βαρύ το τίμημα που θα πληρώσει η Γηραιά Ήπειρος αν γίνει πόλεμος ■ Ύστατες διπλωματικές προσπάθειες για να μην ανοίξει πυρ ο Πούτιν

Της ΕΛΕΝΑΣ ΚΡΙΤΣΑΛΟΥ

όσο σκληρά θα πληγεί η Ευρώπη, που δοκιμάζεται από μια πιθανή ρωσική εισβολή στην Ουκρανία; Εξαρτάται από το πώς θα αντιδράσει ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, σημειώνει δημοσίευμα του Bloomberg αφιερωμένο στις συνέπειες ενός πιθανού πολέμου στην Ουκρανία πάνω στην ενεργειακή κρίση της Ευρώπης. Η Ρωσία συνέχισε να στέλνει φυσικό αέριο στην Ευρώπη καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και πιο πρόσφατα στον απόηχο της προσάρτησης της Κριμαίας. Η Μόσχα είναι απίθανο να θέλει να διακινδυνεύσει να βλάψει τη φήμη της ως αξιόπιστου προμηθευτή ούτε αυτή τη φορά, σύμφωνα με την Uniper SE, έναν από τους κορυφαίους αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Όμως ο Μπάιντεν έχει προειδοποιήσει για αυστηρούς οικονομικούς περιορισμούς εάν ρωσικά στρατεύματα περάσουν στην Ουκρανία. Ένας μεγάλος κίνδυνος για τη ροή φυσικού

αερίου προς την Ευρώπη θα ήταν οι κυρώσεις είτε που θα αποκόψουν τη Ρωσία από τη δυνατότητα συναλλαγών σε ξένο νόμισμα είτε που θα επιβάλουν άλλους περιορισμούς στις τράπεζές της. «Πρέπει να προετοιμαστούμε σχεδόν για κάθε σενάριο» δήλωσε σε συνέντευξή του ο Γκρέγκορ Πετ, εκτελεστικός αντιπρόεδρος της ανάλυσης αγοράς της Uniper. Ακολουθεί μια ματιά στο ποια θα μπορούσαν να είναι αυτά τα σενάρια και τι σημαίνουν για μια ήπειρο που εξαρτάται από τη Ρωσία για περίπου το ένα τρίτο του φυσικού αερίου της. Η Ευρώπη βρίσκεται ήδη στη χειρότερη ενεργειακή κρίση από τη δεκαετία του 1970, με τα αποθέματα φυσικού αερίου να είναι επικίνδυνα χαμηλά.

Τι θα σήμαινε ο πόλεμος στην Ουκρανία για την ενεργειακή κρίση της Ευρώπης Οι τιμές έχουν υπερδιπλασιαστεί τους τελευταίους έξι μήνες λόγω των φόβων για πόλεμο και των περιορισμένων αποστολών από τη Ρωσία, παρόλο που ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν

διεθνη έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν σχεδιάζει να εισβάλει στην Ουκρανία. Οι δυτικές δυνάμεις έχουν πει ότι θα εξετάσουν το ενδεχόμενο να αποσυνδέσουν τη Ρωσία από το διεθνές σύστημα πληρωμών Swift, αν και η ιδέα αντιμετωπίζει έντονη αντίδραση από αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Οι ρωσικές τράπεζες θα μπορούσαν επίσης να στοχοποιηθούν, αλλά είναι πιθανό να υπάρχουν εξαιρέσεις για τη διατήρηση των ενεργειακών συναλλαγών - πολλές από τις οποίες πραγματοποιούνται σε δολάρια ή ευρώ. Στο πιο ακραίο σενάριο, η Gazprom PJSC θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε οποιεσδήποτε κυρώσεις μειώνοντας τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Αυτό θα ακρωτηρίαζε τα ενεργειακά συστήματα της ηπείρου και θα είχε ως αποτέλεσμα μια τεράστια άνοδο των τιμών. Πολλοί θεωρούν απίθανο η Ρωσία να πάει τόσο μακριά. «Θα ήταν πολύ απρόθυμοι να περιορίσουν (σ.σ.: την προμήθεια φυσικού αερίου) για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι αυτή η φήμη ότι είναι σταθερός προμηθευτής και ο δεύτερος είναι ότι το φυσικό αέριο είναι ένας σημαντικός οικονομικός παράγοντας στη Ρωσία» δήλωσε ο Πετ της Uniper. Σε περίπτωση εισβολής, ένα θύμα θα μπορούσε να είναι ο νεόκτιστος Nord Stream 2, ένας αγωγός πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη Ρωσία στη Γερμανία. Η υποθαλάσσια σύνδεση αναμενόταν να ενισχύσει την προσφορά, αλλά έχει εμπλακεί σε μια εξαιρετικά πολιτικοποιημένη διαδικασία έγκρισης. Ο Μπάιντεν έχει υποστηρίξει κυρώσεις στον Nord Stream 2 εάν η Ρωσία εισβάλει, ενώ η κυβέρνηση του νέου Γερμανού καγκελαρίου Όλαφ Σολτς έχει ξεκαθαρίσει ότι μια κλιμάκωση της κρίσης θα μπορούσε να σημαίνει το τέλος του αγωγού. Η αγορά υπολογίζει στον αγωγό χωρητικότητας 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων που θα φέρει τελικά αέριο και η ακύρωση του έργου αφήνει λιγότερες επιλογές διαμετακόμισης. Ο Πούτιν έχει επανειλημμένα πιέσει για τον αμφιλεγόμενο αγωγό, καθώς προσφέρει μια απευθείας διαδρομή προς τις «πεινασμένες αγορές της Ευρώπης, αποφεύγοντας την Ουκρανία. Ίσως η μεγαλύτερη αβεβαιότητα είναι τι συμβαίνει με τις τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου που η Ρωσία μετακινεί μέσω της Ουκρανίας. Η Μόσχα θα μπορούσε να σταματήσει τις ροές μέσω της Ουκρανίας σε περίπτωση σύγκρουσης, δήλωσε ο Βολοντιμίρ Ομελτσένκο, επικεφαλής της έρευνας ενέργειας στο κέντρο Razumkov της Ουκρανίας. Αυτό θα έδινε στη Ρωσία τη δύναμη να «υπαγορεύσει τους όρους της στην Ουκρανία και στην Ε.Ε.». Αλλά άλλοι δεν είναι τόσο σίγουροι. Η Ρωσία θέλει να διατηρήσει τη θέση της ως αξιόπιστου προμηθευτή και «δεν βλέπω αυτή τη θέση να αλλάζει ακόμη και σε περίπτωση πυροβολικού πολέμου με την Ουκρανία» δήλωσε ο Κρις Γουάφερ, διευθύνων σύμβουλος της Macro-Advisory Ltd με έδρα τη Μόσχα. Διακυβεύονται 40 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που η Ρωσία δεσμεύεται να διακινεί ετησίως μέσω της Ουκρανίας στο πλαίσιο μιας επαφής που λήγει το 2024. Αυτό είναι περίπου το 1/3 του ρωσικού φυσικού αερίου που εξάγεται στην Ευρώπη και σχεδόν το μισό από αυτό που καταναλώνει η Γερμανία ετησίως. Αυτό είναι το λιγότερο πιθανό σενάριο, σύμφωνα με τον Ομελτσένκο του κέντρου Razumkov. «Αυτό είναι δυνατό μόνο εάν υπάρξει ζημιά στους

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

σωλήνες» είπε. Εάν αυτό συνέβαινε, η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την κατάσταση για να προωθήσει τον αγωγό Nord Stream 2. Ενώ οι ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είχαν διακοπεί στο παρελθόν κατά τη διάρκεια διαφωνιών με την Ουκρανία για τις τιμές, παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό αδιάκοπες - ακόμη και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Ωστόσο, οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι, με συνέπειες για τις τιμές. Εάν επηρεαστεί η ουκρανική διαμετακόμιση φυσικού αερίου, η αντικατάσταση των χαμένων όγκων δεν θα ήταν εύκολη. Η Gazprom θα μπορούσε να επαναδρομολογήσει το ήμισυ της προμήθειας σε έναν υποχρησιμοποιημένο αγωγό που διέρχεται από τη Λευκορωσία και την Πολωνία. Το άλλο μισό θα πρέπει να προέρχεται από αγορές ανοιχτής αγοράς, οι οποίες μπορεί να είναι ακριβές. Η ενίσχυση της διέλευσης μέσω Λευκορωσίας δεν θα ήταν επίσης απλή. Ο πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο έχει απειλήσει επανειλημμένα ότι θα διακόψει τις προμήθειες, μεταξύ άλλων, ως αντίποινα για τυχόν κυρώσεις της Ε.Ε. μετά τη μεταναστευτική κρίση. Σε κάθε σύγκρουση υπάρχει κίνδυνος να υποστούν ζημιά βασικές υποδομές, είτε σκόπιμα είτε κατά λάθος. Αυτό θα μπορούσε να καταλήξει να επηρεάσει τις ευρωπαϊκές προμήθειες και τιμές για τα επόμενα χρόνια, καταλήγει το δημοσίευμα του Bloomberg.

Γιατί Ουκρανία (ΝΑΤΟ...) - Ρωσία βρίσκονται με το δάκτυλο στη σκανδάλη Η τωρινή ένταση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας δεν είναι κάποιο νέο έργο, ένα νέο status στην περιοχή, ισχύει επί πολλά χρόνια - και ας υπάρχουν σχεδόν άγνωστες λέξεις, όπως «στενό Κερτς» ή Θάλασσα του Αζόφ. Για την ακρίβεια, είναι ένα σίκουελ το οποίο αποτελεί μέρος μιας καθεστηκυίας κατάστασης. Ας δούμε πώς και γιατί έφτασε η συγκεκριμένη κατάσταση μέχρι εδώ… Ανατρέχοντας στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, το φθινόπωρο του 2013 υπήρξε αναζωπύρωση της φλόγας των εχθροπραξιών μεταξύ αυτών των δύο χωρών, όταν η ουκρανική κυβέρνηση επρόκειτο να υπογράψει συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να μπει σε τροχιά ένταξης. Η εξέλιξη αυτή έθεσε σε κίνδυνο τις σχέσεις τής Ουκρανίας με τη Ρωσία - τον στενότερο σύμμαχο της χώρας και μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της. Ακολούθησαν μαζικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας όταν ο -τότε πρόεδρος- Βίκτορ Γιανουκόβιτς αποφάσισε -την τελευταία στιγμή- να μην υπογράψει τη συμφωνία. Έπειτα, ο Γιανουκόβιτς υποχρεώθηκε σε φυγή στην Κριμαία και στη συνέχεια στη νότια Ρωσία. Έναν χρόνο μετά, την 1η Μαρτίου 2014, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έλαβε την έγκριση του ρωσικού Κοινοβουλίου για την αποστολή ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία. Τις επόμενες ημέρες, στρατιώτες τού ρωσικού στρατού έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το μεγαλύτερο μέρος τής Κριμαίας, ενώ η μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου κήρυξε γενική επιστράτευση, χαρακτηρίζοντας τις ρωσικές ενέργειες «κήρυξη πολέμου». Το τοπικό κοινοβούλιο της Κριμαίας προκήρυξε δημοψήφισμα, στις 16 Μαρτίου 2014, για την αυτονομία της περιοχής ή την ένωσή της με τη Ρωσία. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν,

διεθνη 35

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

σε ποσοστό… 97%, υπέρ της ένωσης, κάτι που επικυρώθηκε αργότερα, επίσημα. Το αμέσως επόμενο διάστημα η κρίση, όμως, συνέχισε να υφίσταται, με ρωσόφωνες επαρχίες να ζητούν -η μία μετά την άλλη- επίσης ανεξαρτησία ή ένωση με τη Ρωσία. Τον Μάιο τού 2014 εξελέγη νέος πρόεδρος στην Ουκρανία, ο Πέτρο Ποροσένκο, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα τον επόμενο μήνα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 27 Νοεμβρίου 2018, οι εξελίξεις παραμένουν καταιγιστικές στην περιοχή: το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών εκλήθη για συνεδρίαση σχετικά με τη σοβαρή στρατιωτική κλιμάκωση ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία, μετά την κατάληψη από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις τριών ουκρανικών πολεμικών πλοίων στο Κερτς. Οι ρωσικές Αρχές απέκλεισαν το στενό ανοικτά της Κριμαίας και προχώρησαν στην κατάληψη δύο μικρών πολεμικών και ενός ρυμουλκού τού ουκρανικού Πολεμικού Ναυτικού, διότι -σύμφωνα με τη Μόσχα- «εισήλθαν παράνομα στα ρωσικά χωρικά ύδατα κι έκαναν επικίνδυνους ελιγμούς». Να σημειωθεί ότι την έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ζήτησαν τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB) της Ρωσίας ανέφερε ότι τα ουκρανικά πολεμικά πλοία αγνόησαν προειδοποιητικές βολές. Αντίστοιχα, στην Ουκρανία εγκρίθηκε η πρόταση του Πέτρο Ποροσένκο για την «επιβολή στρατιωτικού νόμου, διάρκειας 30 ημερών, σε περιοχές της χώρες που είναι πιο ευάλωτες σε μια επίθεση από τη Ρωσία». Επίσης, το Κίεβο κατήγγειλε την «άφρονα ενέργεια της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας» στη Θάλασσα του Αζόφ και υποστήριξε ότι αυτή η «επίθεση» ήταν «προμελετημένη». Θάλασσα του Αζόφ είναι το βόρειο τμήμα της Μαύρης Θάλασσας που ενώνεται μέσω τού πορθμού τού Κερτς -το σημείο που ενώνει τον Εύξεινο Πόντο με την Αζοφική Θάλασσα- και αποτελεί πόρο τεράστιας στρατηγικής σημασίας και για τις δύο χώρες. Η Ε.Ε. και το NATO απηύθυναν έκκληση να υπάρξει άμεσα αυτοσυγκράτηση και «αποκλιμάκωση» στην περιοχή και απαίτησαν από τη Ρωσία να «αποκαταστήσει την ελευθερία τής διέλευσης στο στενό του Κερτς - κάτι που έπραξαν οι ρωσικές Αρχές. Το Κίεβο, όμως, ακόμη εκφράζει φόβους ότι η Μόσχα ετοιμάζεται για χερσαία επίθεση, ενώ η κυβέρνηση Πούτιν κατηγορεί την Ουκρανία για «πολεμο-υστερία». Και ο πλανήτης συνεχίζει να κρατά την ανάσα του. Μπορεί να έχουν σχεδόν περάσει πέντε χρόνια από την έναρξη της κρίσης στην Ουκρανία, αλλά η κατάσταση γύρω από την Κριμαία -και ιδιαίτερα στη Θάλασσα του Αζόφ- παραμένει τεταμένη ήδη από τον Μάιο του 2018, μετά, δηλαδή, τα εγκαίνια της γέφυρας του Κερτς, από τη Ρωσία, διά χειρός Πούτιν. Η γέφυρα αυτή αποτελεί τον μοναδικό τρόπο ένωσης της Κριμαίας με την υπόλοιπη Ρωσία. Έκτοτε, οι ρωσικές αρχές συστηματικά παρακωλύουν τη διέλευση όλων των μη ρωσικών πλοίων στην Αζοφική Θάλασσα, τα οποία μεταφέρουν από χάλυβα μέχρι σιτηρά, πραγματοποιώντας νηοψίες. Αυτή η ρωσική πρακτική έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία καθυστερήσεων στα δρομολόγια των πλοίων, με αντίκτυπο την πρόκληση σημαντικών οικονομικών ζημιών τόσο στις εταιρείες των πλοίων όσο και, φυσικά, στα ουκρανικά λιμάνια γύρω από την Αζοφική Θάλασσα.

Στενό του Κερτς Με βάση τα παραπάνω, το περιστατικό που ήδη διαβάσατε αποτελεί μια σημαντική κλιμάκωση, αλλά -σύμφωνα με το «Foreign policy»- δεν προκαλεί έκπληξη σε όσους ασχολούνται με το Ουκρανικό ζήτημα. Άλλωστε, συζητάμε για μια περιοχή στην οποία έχει συγκεντρωθεί ολόκληρο το Πολεμικό Ναυτικό της Ουκρανίας. Ταυτόχρονα, μεγάλη είναι και η συγκέντρωση ρωσικών ναυτικών δυνάμεων, με (πλήρως εξοπλισμένα) πλοία από τους στόλους του Ειρηνικού, της Βαλτικής και του Βορρά. Η Ουκρανία ζήτησε μονομερώς μια οριακή γραμμή στο Στενό του Κερτς το 1999 και έκανε κινήσεις για να δηλώσει τμήματα της Αζοφικής Θάλασσας ως εσωτερικά ύδατα. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του 2003, μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, το Στενό του Κερτς και η Αζοφική Θάλασσα είναι κοινά θαλάσσια ύδατα. Γιατί; Μα, επειδή η θέση τής Ρωσίας για το ζήτημα είναι πάγια και αμετακίνητη: ποτέ δεν θα δεχθεί την ένταξη της Ουκρανίας στη Δύση. Αυτό το επεισόδιο, λοιπόν, καταδεικνύει τη θέληση της Μόσχας, δρώντας με αποφασιστικότητα, να διακόψει αυτή την προσχώρηση, κάνοντας έτσι τους Δυτικούς να σκεφτούν ότι -εντάσσοντας την Ουκρανία στους κόλπους της- ίσως εμπλέκονται σε ατέρμονα προβλήματα στην περιοχή. Επίσης, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός πως, πρόσφατα, πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανάγνωση -από την ουκρανική Βουλή- των συνταγματικών αλλαγών που προαλείφονται, υπό τη ρητή δέσμευση περί Δυτικού και ΝΑΤΟϊκού προσανατολισμού αυτής της χώρας. Λέξεις, δηλαδή, στις οποίες το Κρεμλίνο παρουσιάζει… «δυσανεξία». Ένας άλλος -εξίσου σημαντικός- λόγος, αναφορικά και με όλα τα παραπάνω, σχετίζεται με την έριδα που υπάρχει για τον εντοπισμό - εκμετάλλευση (πιθανών) κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κριμαίας. Έτσι, η παλαιότερη δέσμευση των τριών ουκρανικών πλοίων από τη Ρωσία κατάφερε (άλλη) μια πληγή στο αξιόμαχο του ουκρανικού Πολεμικού Ναυτικού, το οποίο δεν προσμετρά μια απλή απώλεια, αφού -σχεδόν- από το 2014 έχει χάσει 12 από τα 17 πλοία του στόλου του. Αυτό σημαίνει ότι έτσι αποδυναμώνεται η Ουκρανία μπροστά στην πρόκληση να υπερασπιστεί την έρευνα, την εύρεση και, κατά συνέπεια, την εκμετάλλευση των όποιων ενεργειακών κοιτασμάτων. Επομένως, φαντάζει αισιόδοξο το σενάριο άμεσης επιστροφής των καταληφθέντων πλοίων από τη Ρωσία στην Ουκρανία. Ρεαλιστικά, η Μόσχα, όπως φαίνεται, έχει επιτύχει τους στόχους της, ενώ -από την άλλη- το Κίεβο δεν θα επαναλάβει το ολέθριο λάθος που έκανε η Γεωργία, το 2008, να κηρύξει πόλεμο στην κραταιά Ρωσία. Σε κάθε περίπτωση, το βέβαιο είναι ότι τις επόμενες ώρες και ημέρες οι εξελίξεις θα παραμείνουν κρίσιμες σχετικά με την έκβαση ενός πολέμου στην περιοχή. Το καλό είναι ότι -προς το παρόν, αν και η αγωνία ανεβαίνει και η περιοχή μυρίζει μπαρούτι- αυτός παραμένει ακήρυχτος.

36 θεμα

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Τέλος εποχής για τη ΛΑΡΚΟ

■ Ειδική διαχείριση και… έξοδος για τους 1.080 εργαζομένους μίας από τις πέντε μεγαλύτερες νικελοβιομηχανίες του κόσμου Της ΜΑΝΤΑΛΕΝΑΣ ΠΙΟΥ

όνο με «ξαφνικό θάνατο» δεν μοιάζει η ιστορία της ΛΑΡΚΟ που, έπειτα από χρόνια μάταιων προσπαθειών εξυγίανσης, εγχειρημάτων βέβαια που μόνον κατ’ όνομα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως πραγματικά σχέδια ανασυγκρότησης της ιστορικής νικελοβιομηχανίας, γυρνά τώρα σελίδα. Η εταιρεία, που είναι μία από τις πέντε μεγαλύτερες νικελοπαραγωγούς στον κόσμο, εισέρχεται σε καθεστώς ειδικής διαχείρισης, που σημαίνει την απόλυση των 1.080 εργαζομένων της, τη διενέργεια διαγωνισμών και την

επαναπρόσληψη εκείνων που θα επιλέξουν οι νέοι ιδιοκτήτες… στον βαθμό που θα υπάρξουν. Το χειρότερο στην περίπτωση της ΛΑΡΚΟ είναι ότι αρκετοί από τους εργαζομένους εκτός από τη δουλειά τους θα χάσουν και τα σπίτια τους, καθώς η εταιρεία διέθετε περίπου 300 οικίσκους για τη στέγαση εργαζομένων. Τα πρόσφατα γεγονότα, που έχουν προκαλέσει πολιτική ένταση με τις παρεμβάσεις του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΙΝΑΛ και άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης, καθώς και τις σφοδρές αντιδράσεις των εργαζόμενων, πυροδότησαν η τελευταία απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, που κα-

ταδίκασε τη χώρα μας σε εφάπαξ πρόστιμο ύψους 5,5 εκατ. ευρώ, καθώς επίσης και σε επιπλέον πρόστιμο ύψους 4,368 εκατ. ευρώ για κάθε εξάμηνο που η Ελλάδα δεν προχωρά σε ανάκτηση των παράνομων κρατικών ενισχύσεων προς τη βιομηχανία. Πρόκειται για την πολλοστή απόφαση τέτοιου είδους που εκδίδει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και βέβαια εν πολλοίς ήταν αναμενόμενη. Υπήρχε, όμως, μία διαφορά σε σχέση με το παρελθόν. Από τις αρχές του 2020 είχε αρχίσει η διπλή διαδικασία πώλησης από το ΤΑΙΠΕΔ και τον ειδικό διαχειριστή για τη μίσθωση του βιομηχανικού συγκρο-

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

τήματος της Λάρυμνας και τα ιδιωτικά μεταλλεία αντίστοιχα. Ωστόσο οι διάφορες εκκρεμότητες, από τα περιβαλλοντικά της εταιρείας ως διάφορες κρίσιμες πλευρές της μίσθωσης, καθυστερούσαν τις εξελίξεις. Απαραίτητη προϋπόθεση, άλλωστε, ήταν και να ξεκαθαρίσει η σχέση με το καθεστώς των εργαζομένων, προκειμένου οι διαγωνισμοί να περάσουν στη δεύτερη φάση, της κατάθεσης των δεσμευτικών προσφορών. Έτσι στις αρχές Φεβρουαρίου η κυβέρνηση ανακοίνωσε σε τηλεδιάσκεψη με τους συνδικαλιστές ότι προχωρά στο επόμενο βήμα. Ο Ειδικός Διαχειριστής θα εκκινήσει τη διαδικασία απόλυσης όλων των εργαζομένων, που θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως το τέλος του μήνα. Οι εργαζόμενοι θα λάβουν τις αποζημιώσεις με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Παράλληλα ως τα μέσα Μαρτίου θα προχωρήσει η διενέργεια των δύο χωριστών διαγωνισμών πώλησης χωρίς τους εργαζομένους. Οι νέοι ιδιοκτήτες θα αποφασίσουν ποιους θα επαναπροσλάβουν. Δεδομένου, πάντως, ότι ο νόμος για την ειδική διαχείριση προβλέπει την παράδοση του εργοστασίου της εταιρείας στον νέο επενδυτή σε κατάσταση λειτουργίας, ένα τμήμα του προσωπικού σημαίνει ότι θα επαναπροσληφθεί, με συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Στην τηλεδιάσκεψη με τους συνδικαλιστές η κυβέρνηση φέρεται να τους διαβεβαίωσε ότι όσοι εργαζόμενοι είναι άνω των 55 ετών, περίπου 300 άτομα, θα ενταχθούν σε προγράμματα κοινωφελούς εργασίας και οι υπόλοιποι στο Ταμείο Ανεργίας. Αν παραμείνουν άνεργοι περισσότερο από έναν χρόνο, θα ενταχθούν στα άλλα ειδικά προγράμματα για μακροχρόνια ανέργους. Όσο για την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι μόλις κλείσει ο πρώτος διαγωνισμός του ΤΑΙΠΕΔ, για τη μίσθωση του βιομηχανικού συγκροτήματος της Λάρυμνας, τότε θα παύσει να ισχύει και το εξαμηνιαίο πρόστιμο. Στην πρώτη φάση εκδήλωσης μη

δεσμευτικού ενδιαφέροντος για το βιομηχανικό συγκρότημα συμμετείχαν τρία σχήματα, μεταξύ των οποίων δύο ελληνικοί όμιλοι (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και Mytilineos). Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα προχωρήσουν και στη δεύτερη φάση, η οποία αρχίζει με την ανάρτηση των σχεδίων σύμβασης παραχώρησης για τα μεταλλεία Εύβοιας, Φθιώτιδας και Καστοριάς και για το εργοστάσιο της Λάρυμνας μαζί με τα μεταλλεία της Λάρυμνας και του Λουτσίου. Από το τίμημα που θα εισπραχθεί, το πρώτο μέλημα είναι να αποπληρωθεί το κόστος της περιόδου της ειδικής διαχείρισης. Από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι σήμερα έχουν δοθεί περίπου 52 εκατ. ευρώ για τη συνέχιση της λειτουργίας της εταιρείας. Σε περίπτωση που το τίμημα υπερβαίνει το κόστος της ειδικής διαχείρισης, τότε το Δημόσιο θα ασκήσει την απόφαση του Ευρωδικαστηρίου για την ανάκτηση της παράνομης κρατικής ενίσχυσης, ύψους περίπου 136 εκατ. ευρώ.

ΙΣΤΟΡΙΑ Η ιστορία της ΛΑΡΚΟ, μίας από τις πιο εμβληματικές βιομηχανίες της χώρας, είναι γεμάτη από ανάλογες περιπέτειες. Τα χρέη -κοντά στα 400 εκατ. ευρώ μόνο στη ΔΕΗ- και οι αναποτελεσματικές διοικήσεις, οι περισσότερες από τις οποίες λειτουργούσαν με κομματικά κριτήρια, ήταν το modus vivendi της ΛΑΡΚΟ επί δεκαετίες. Η Γενική Μεταλλευτική και Μεταλλουργική Εταιρεία ΛΑΡΚΟ ιδρύθηκε το 1963 από τον Πρόδρομο Αθανασιάδη Μποδοσάκη. Έχει, όμως, προϊστορία, καθώς από το 1952 είχαν αρχίσει οι πρώτες προσπάθειες για την έρευνα και την ανάπτυξη κοιτασμάτων των Μεταλλείων της Λάρυμνας, από εταιρεία του Δημοσίου. Η μεταλλουργική επεξεργασία, όμως, των μεταλλευμάτων για την παραγωγή του νικελίου δεν έφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Η μέθοδος KruppRenn για παραγωγή μεταλλικού σιδηρονικελίου με 5% νικέλιο εγκαταλείφθηκε, όμως είχε ήδη δημιουργήσει ζημιές πάνω από 25 εκατ.

θεμα δολάρια. Το 1961 η απόπειρα να πωληθούν τα μεταλλεία στην καναδική εταιρεία νικελίου INCO απέτυχε. Ακολούθησαν διαπραγματεύσεις με τη γαλλική LE NICKEL και στις 31 Ιουλίου 1961 υπογράφηκε το πρωτόκολλο σύστασης νέας εταιρείας με συμμετοχή της LE NICKEL κατά 21,5%. Τότε συμφωνήθηκε και η επωνυμία ΛΑΡΚΟ, με την οποία θα γίνει διεθνώς γνωστή η εταιρεία. Οι Γάλλοι θα παραμείνουν στην εταιρεία ως το 1968, στο διάστημα αυτό όμως ο Μποδοσάκης θα αποκτήσει την κατάλληλη τεχνογνωσία και η παραγωγή νικελίου της ΛΑΡΚΟ από του 109 τόνους το 1966, θα φθάσει στους 2.300 τόνους το 1967 και με συνεχή άνοδο στους 16.500 το 1976, που είναι και το record ετήσιας παραγωγής για όλη την περίοδο λειτουργίας πριν από τη μεγάλη επένδυση 197 -1978 για αύξηση του δυναμικού της (τα στοιχεία είναι από το Ίδρυμα Μποδοσάκη). Η μεγάλη επένδυση συμπίπτει, όμως, και με τη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση της εποχής και τα προβλήματα που έφερε στην παγκόσμια οικονομία. Τα χρέη αρχίζουν να συσσωρεύονται για τη ΛΑΡΚΟ και στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ιδρύεται η νέα ΛΑΡΚΟ, η οποία διαδέχεται την παλαιά, η οποία τέθηκε σε καθεστώς εκκαθάρισης, στο οποίο βρίσκεται μέχρι σήμερα. Το νέο σχήμα δεν έλυσε τα θεμελιώδη οικονομικά προβλήματα της εταιρείας, τα οποία συνέχισαν να συσσωρεύονται: To κόστος ηλεκτρισμού και η κυκλικότητα στις διεθνείς τιμές του νικελίου είναι δύο από τα βασικά ζητήματα που αντιμετώπισε και θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει η ΛΑΡΚΟ για όσο καιρό λειτουργεί. Αν σε αυτά προστεθεί το αυξανόμενο περιβαλλοντικό κόστος, οι δαπάνες για τη μισθοδοσία και η αναποτελεσματικότητα αρκετών κομματικών διοικήσεων, τότε φθάνουμε στο τέλμα που έχει βυθιστεί η εταιρεία. Τα προβλήματα των τελευταίων ετών εστιάζονται, μεταξύ άλλων, στα υπέρογκα συσσωρευόμενα χρέη κυρίως προς τη ΔΕΗ, στην αδυναμία εκσυγχρονισμού των εγκαταστάσεων και

oikonomia

στην απουσία των απαραίτητων επενδύσεων. Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε μετά την οριστική απόφαση των ευρωπαϊκών δικαστηρίων για την επιστροφή των 135 εκατ. ευρώ που έχουν χαρακτηριστεί κρατικές ενισχύσεις. Πρόκειται για κεφάλαια που είχε χορηγήσει το Δημόσιο στη ΛΑΡΚΟ το 2008, το 2009 και το 2011 είτε ως εγγυήσεις για τραπεζικό δανεισμό είτε ως συμμετοχή σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Στο σημερινό ιδιοκτησιακό καθεστώς το ΤΑΙΠΕΔ κατέχει το 55,2% του μετοχικού κεφαλαίου της νικελοβιομηχανίας, η Εθνική Τράπεζα το 33,4% και η ΔΕΗ το 11,4%. Όπως αναφέρει το ΤΑΙΠΕΔ, η ΛΑΡ-

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ΚΟ λειτουργεί ένα μεταλλουργικό εργοστάσιο στη Λάρυμνα, στη Στερεά Ελλάδα, το οποίο επεξεργάζεται τους λατερίτες για την παραγωγή σιδηρονικελίου με περιεκτικότητα σε νικέλιο 18%-24%. Η εταιρεία διατηρεί επίσης δικαιώματα εξόρυξης σε τέσσερις περιοχές: τα ορυχεία του Αγίου Ιωάννη (κοντά στη Λάρυμνα), τα ορυχεία της Εύβοιας, τα ορυχεία της Καστοριάς και το ορυχείο λιγνίτη των Σερβίων. Ορισμένα εξ αυτών εκμισθώνονται από το κράτος ή τρίτους, ενώ άλλα ανήκουν στη ΛΑΡΚΟ. Η εταιρεία τέθηκε σε ειδική διαχείριση στις 28 Φεβρουαρίου του 2020, ενώ διορίστηκε και ειδικός διαχειριστής.

Ορόσημα στην ιστορία της* 1963: Η ΛΑΡΚΟ ιδρύεται από τον Πρόδρομο Αθανασιάδη Μποδοσάκη. 1966: Ίδρυση του εργοστασίου στην περιοχή της Λάρυμνας και πρώτη παραγωγή σιδηρονικελίου. 1968: Έναρξη κατασκευής 2 οικισμών με σχολεία, νηπιαγωγεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, εκκλησίες και πολιτιστικά κέντρα για τους εργαζομένους της εταιρείας. 1969: Έναρξη λειτουργίας και ανάπτυξης των Μεταλλείων Εύβοιας. 1970-1972: Δύο νέες περιστροφικές κάμινοι προστίθενται στην παραγωγή, αυξάνοντας την παραγωγή στους 15.000 τόνους νικελίου. 1976: Η ΛΑΡΚΟ είναι η πρώτη μεταλλουργική εταιρεία στον κόσμο που εισάγει το κοκκοποιημένο σιδηρονικέλιο στην αγορά. 1977: Εγκατάσταση της μεγαλύτερης μεταφορικής ταινίας (7.5 χλμ.) μεταλλεύματος στην Ευρώπη στα Μεταλλεία της Εύβοιας, η οποία εξοικονομεί ενέργεια και περιορίζει τους ρύπους μειώνοντας τα δρομολόγια μεταφοράς με φορτηγά. 1989: Μετά την εκκαθάριση της παλαιάς ΛΑΡΚΟ, η νέα ΛΑΡΚΟ ιδρύεται με μετόχους την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ), τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρικού (ΔΕΗ) και τον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων (ΟΑΕ). 1992: Πιστοποίηση της εταιρείας με ISO 9000 για την ποιότητα του προϊόντος. 1992: Έναρξη εκμετάλλευσης κοιτασμάτων της Λεροπηγής στον νομό της Καστορίας και ανάπτυξη των ομώνυμων μεταλλείων. 2000-2001: Υλοποίηση επενδυτικού προγράμματος στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ενέργειας

(ΕΠΕ) ύψους 20 εκατ. ευρώ που αφορούσε την ανακατασκευή και τον εκσυγχρονισμό βασικών μεταλλουργικών μονάδων παραγωγής. Η ΛΑΡΚΟ πετυχαίνει κερδοφορία. 2004: Η ΛΑΡΚΟ εισέρχεται πάλι σε περίοδο κερδοφορίας. 2005-2007: Υλοποίηση δεύτερου επενδυτικού προγράμματος στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητας (ΕΠΑΝ), ύψους 40 εκατ. ευρώ, που αφορά την ολοκλήρωση της ανακατασκευής και εκσυγχρονισμού των μονάδων παραγωγής του Μεταλλουργικού Εργοστασίου Λάρυμνας. 2006: Η ΛΑΡΚΟ μεταφέρει τα κεντρικά γραφεία σε νέο μοντέρνο αυτοτελές κτίριο στο Μαρούσι. 2007: Τα μελλοντικά σχέδια περιλαμβάνουν ανακατασκευή και πλήρη εκσυγχρονισμό της μεγαλύτερης Ηλεκτροκαμίνου του Εργοστασίου Λαρύμνης, εκσυγχρονισμό της Μονάδας Παραγωγής Οξυγόνου, πλήρη ανακαίνιση του συστήματος Ηλεκτροφίλτρων για την αποτελεσματικότερη δέσμευση της σκόνης που εκλύεται κατά τη μεταλλουργική επεξεργασία. 2010: Επαναλειτουργία σε πλήρη δυναμικότητα το β’ εξάμηνο. Επιστροφή σε λειτουργική κερδοφορία. 2020: H ΛΑΡΚΟ τίθεται σε ειδική διαχείριση από το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και ορίζεται ειδικός εκκαθαριστής. Τον Νοέμβριο αρχίζουν οι δύο διαγωνισμοί (του Ειδικού Διαχειριστή της ΛΑΡΚΟ και του ΤΑΙΠΕΔ), για τη μίσθωση του μεταλλευτικού εργοστασίου, των μεταλλείων και των εγκαταστάσεων, καθώς και για την ιδιωτική περιουσία (μεταλλευτικά δικαιώματα) της βιομηχανίας. * από την ιστοσελίδα της εταιρείας

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

θεμα

Το 2022 δεν είναι η χρονιά των utilities

■ Στο κρεβάτι του Προκρούστη οι ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας και η ΔΕΗ Του Στ. Κ.Χαρίτου

«Φ

έτος δεν είναι η χρονιά των utilities». Την άποψη αυτή ανέφερε κορυφαίο στέλεχος της ενεργειακής αγοράς της χώρας με αφορμή την κούρσα των τιμών της ενέργειας οι οποίες επηρεάζονται και για έναν ακόμα λόγο. Από την απόφαση των πυρηνικών εργοστασίων να μειώσουν την παραγωγή τους. Σε μία περίοδο που η τιμή του φυσικού αερίου καλπάζει. Που σημαίνει ότι την ανηφόρα παίρνουν τα συμβόλαια και τα δικαιώματα, επηρεάζοντας την πορεία ισχυρών εταιρειών, όπως πλέον έχει καταστεί η ΔΕΗ. Οι ευρωπαϊκές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας εκτινάχθηκαν τις προηγούμενες μέρες, καθώς ο μεγαλύτερος παραγωγός της περιοχής μείωσε τον στόχο πυρηνικής παραγωγής του για δεύτερη φορά μέσα σε ένα μήνα. Πρόκειται για το τελευταίο σημάδι που αποδεικνύει ότι η ενεργειακή κρίση του φετινού χειμώνα δύσκολα θα τελειώσει. Η Electricite de France ανακοίνωσε ότι η πυρηνική της παραγωγή θα μπορούσε να πέσει φέτος σε επίπεδα που είχε να βρεθεί από το 1990 και η Morgan Stanley υποστηρίζει ότι υπάρχει «ουσιαστική πιθανότητα» μείωσης της παραγωγής για το 2023. Το έλλειμμα ανάγκασε τη Γαλλία να εισάγει ηλεκτρική ενέργεια κατά καιρούς, μειώνοντας τις προμήθειες στις γειτονικές χώρες που συνήθιζαν να βασίζονται στον γαλλικό πυρηνικό γίγαντα για να «κρατήσουν τα φώτα τους αναμμένα». Οι αντιδραστήρες της EDF αποτελούν τη ραχοκοκαλιά ενός ολοένα και πιο ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά ο στόλος γίνεται πιο αναξιόπιστος λόγω των μακρών περιόδων προγραμματισμένης και απρογραμμάτιστης συντήρησης του. Μια σειρά από πρόσφατες διακοπές έχει επιδεινώσει την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη, τη στιγμή που η Ρωσία διοχετεύει λιγότερο φυσικό αέριο στην ήπειρο και οι εντάσεις για την Ουκρανία εντείνονται.

Μείωση παραγωγής Η EDF είπε ότι η πυρηνική παραγωγή αναμένεται να μειωθεί

στις 295 και 315 τεραβατώρες το 2022, σε σύγκριση με την προηγούμενη πρόβλεψη για 300 και 330 τεραβατώρες. Η τελευταία φορά που η πυρηνική παραγωγή της εταιρείας υποχώρησε κάτω από τις 300 τεραβατώρες ήταν πριν από περισσότερες από τρεις δεκαετίες. Περαιτέρω περικοπές στην παραγωγή του επόμενου έτους θα μπορούσαν να σημειωθούν όταν η EDF θα ανακοινώσει τα αποτελέσματα της αργότερα αυτόν τον μήνα, ανέφερε σε έκθεσή της η Morgan Stanley. «Όταν ο στόχος είναι κοντά ή κάτω από τις 300 τεραβατώρες, αρχίζει να προκαλεί ανησυχίες για τον επόμενο χειμώνα όσον αφορά την προσφορά και τη ζήτηση», δήλωσε ο Emeric de Vigan, διευθύνων σύμβουλος στη γαλλική εταιρεία ενεργειακών αναλύσεων COR-e. Η γερμανική ισχύς για το επόμενο έτος, που θεωρείται ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς, εκτινάχθηκε έως και 4,7% στα 147 ευρώ την μεγαβατώρα, ενώ το συμβόλαιο του Μαρτίου αυξήθηκε έως και 5,5%. Το συμβόλαιο της Γαλλίας για το επόμενο έτος αυξήθηκε 7% στα 162 ευρώ, το υψηλότερο επίπεδο από τις αρχές του 2022.

διακοπές λειτουργίας αντιδραστήρων Ο γαλλικός πυρηνικός κολοσσός, βρέθηκε αντιμέτωπος αρκετές φορές με διακοπές λειτουργίας αντιδραστήρων, εξέλιξη που θα πλήξει τα κέρδη του. Η επαναγορά ισχύος 15 τεραβατώρων σε τρέχουσες τιμές θα κοστίσει στην EDF 2,1 δισεκατομμύρια ευρώ (2,4 δισεκατομμύρια δολάρια), ή 8% της κεφαλαιοποίησης της εταιρείας, δήλωσε ο Ahmed Farman, αναλυτής του Jefferies Group. Η Γαλλία ήταν ο μεγαλύτερος καθαρός εξαγωγέας ενέργειας της Ευρώπης το δεύτερο εξάμηνο του περασμένου έτους, καλύπτοντας περίπου το 10% της ζήτησης στο εξωτερικό, σύμφωνα με τη σύμβουλο βιομηχανίας Enappsys Ltd. Λιγότερη πυρηνική παραγωγή το 2022 πιθανότατα θα μειώσει τις εξαγωγές σε χώρες όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αυξάνοντας την έκθεσή τους στις υψηλές τιμές φυσικού αερίου και άνθρακα για τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής τους.

AUTO

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2022 2021 BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

Επιμέλεια: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

Lexus Electrified Sedan Concept

Εντυπωσιάζει

■ Η Lexus ανοίγει την ψαλίδα των ηλεκτρικών αυτοκινήτων παρουσιάζοντας το Electrified Sedan Concept.

πως δηλώνει το όνομά του πρόκειται για εξηλεκτρισμένο sedan μοντέλο, το οποίο ακόμα είναι πρωτότυπη μορφή. Όμως μας «έδωσε» μια σχεδιαστική ιδέα, ενώ η απουσία εξάτμισης στο πίσω τμήμα δείχνει ότι θα είναι αμιγώς ηλεκτροκίνητο. Ωστόσο δεν αποκλείεται να διαθέτει plug-in υβριδικό σύστημα κίνησης και απλώς η εξάτμιση να μην είναι ορατή, καθώς δεν υπάρχουν ακόμα τεχνικά στοιχεία. Το νέο Electrified Sedan Concept διακρίνεται για τις έντονες ακμές και νευρώσεις στο αμάξωμά του, ενώ δείχνει αρκετά δυναμικό. Παρατηρήστε το εμπρός καπό, το οποίο δημιουργεί καμπύλη στο άκρο του, ενώ φιλοξενεί και δύο εισαγωγές αέρα. Μεγαλύτερες εισαγωγές αέρα υπάρχουν χαμηλά στη μάσκα, αλλά και στο τμήμα των διπλών παράλληλων μικρών Led φωτιστι-

κών σωμάτων. Το προφίλ του νέου τετράθυρου Electrified Sedan Concept μοιάζει εμπνευσμένο από το υφιστάμενο IS, ενώ ξεχωρίζουν η κεκλιμένη γραμμή της οροφής, οι λεπτοί πλευρικοί καθρέπτες και οι εντοιχισμένες στο αμάξωμα χειρολαβές των θυρών. Στο πίσω τμήμα, η ελαφρώς προεξέχουσα αεροτομή αναγράφει το όνομα της Lexus, ενώ τα πίσω φωτιστικά σώματα έχουν σχήμα «Y». Προς το παρόν δεν έχουμε εικόνα από το εσωτερικό του νέου Electrified Sedan Concept. Μέχρι τώρα η Lexus μάς έχει δείξει φωτογραφίες από συνολικά τρία πρωτότυπα μοντέλα της, καθώς έχει προηγηθεί το ηλεκτρικό crossover RZ 450e και το μεγάλο Electrified SUV. Θα πάρουν άραγε τον δρόμο της παραγωγής ή αυτόν του μουσείου;

motori.gr όλος ο κόσμος του

AUTO 41

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Peugeot 308

H μάσκα και το μυστικό της

■ Το 308 φέρει το νέο logo της Peugeot. Τι κρύβεται όμως πίσω από αυτό;

ο 308 που αφίχθη και στη χώρα μας είναι το πρώτο μοντέλο της Peugeot που φέρει το νέο logo. Εάν το προσέξουμε καλά, διακρίνονται μικρά επιχρωμιωμένα κομμάτια, ενώ στο κέντρο δεσπόζει το νέο έμβλημα της Peugeot, που απεικονίζει μόνο το κεφάλι του λιονταριού με την πλούσια χαίτη να ανεμίζει καθώς βρυχάται. Υπάρχει, όμως, ένα μυστικό στο νέο λογότυπο της Peugeot, το οποίο αξίζει να αποκαλύψουμε. Από πίσω του κρύβεται, για αισθητικούς λόγους, το ραντάρ, το οποίο υποστηρίζει τη λειτουργία των προηγμένων ηλεκτρονικών συστημάτων ασφαλείας που εξοπλίζεται το 308. Ωστόσο τα κύματα που εκπέμπονται από το ραντάρ δεν πρέπει να παρεμποδίζονται και για τον λόγο αυτόν η Peugeot έχει εφαρμόσει στο νέο της λογότυπο ένα λεπτό στρώμα ινδίου. Πρόκειται για ένα σπάνιο υπεραγώγιμο μέταλλο, που δεν παρεμβαίνει στα κύματα του ραντάρ, ενώ έχει επιχρωμιωμένη

εμφάνιση καθώς και υψηλή αντοχή στη διάβρωση. Σημειώνεται ότι για να λειτουργεί σωστά το ραντάρ, το έμβλημα της Peugeot πρέπει να έχει σταθερό πάχος και να μην περιέχει μεταλλικά σωματίδια. Επομένως η κατασκευή του νέου εμβλήματος ήταν μια πρόκληση για την Peugeot. Το μπροστινό πολυανθρακικό τμήμα, όπως προαναφέραμε, έχει σταθερό πάχος, ενώ το πίσω τμήμα είναι από ίνδιο, η επιφάνεια του οποίου χαράζεται με λέιζερ για να αποκαλυφθεί η κεφαλή του λιονταριού μέσα από το πολυανθρακικό στέλεχος. Στη συνέχεια, μαύρο χρώμα εφαρμόζεται στο πίσω μέρος του λογότυπου για να σχηματίζει το φόντο του. Έπειτα χρησιμοποιείται βερνίκι στην μπροστινή επιφάνεια για προστασία από καιρικά φαινόμενα. Τέλος, το έμβλημα κολλάει σε ένα τεχνικό εξάρτημα προσάρτησης, το οποίο στη συνέχεια στερεώνεται και βιδώνεται στη μάσκα. Ολόκληρη διαδικασία, λοιπόν, για ένα σήμα…

αυτοκινήτου στην οθόνη σας

σελιδεσ ιστοριασ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2022 2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

Βασίλισσα Ελισάβετ: 70 χρόνια στον θρόνο

Τoυ K.A. φραγκουλη

95χρονη Ελισάβετ, έγινε βασίλισσα της Βρετανίας και περισσότερων από δώδεκα άλλων βασιλείων, συμπεριλαμβανομένων του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, μετά το θάνατο του πατέρα της, Βασιλιά Γεωργίου ΣΤ’, στις 6 Φεβρουαρίου 1952, ενώ βρισκόταν στην Κένυα σε διεθνή περιοδεία. Τα νέα της γνωστοποίησε ο σύζυγός της πρίγκιπας Φίλιππος, ο οποίος πέθανε πέρυσι σε ηλικία 99 ετών μετά από περισσότερες από επτά δεκαετίες δίπλα της. Κατά ειρωνικό τρόπο, η βασίλισσα Ελισάβετ δεν προοριζόταν να γίνει μονάρχης όταν γεννήθηκε. Έγινε βασίλισσα μόνο επειδή ο θείος της Εδουάρδος Η’ παραιτήθηκε για να είναι με την Αμερικανίδα διαζευγμένη σύντροφό του, Γουόλις Σίμπσον.Με ύψος μόλις 1,60 μ. σύμφωνα με αναφορές, υπήρξε εξέχουσα φιγούρα στη Βρετανία για επτά δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έχει επιβλέψει τεράστιες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένου του τέλους της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Όταν ανέβηκε στο θρόνο, ο Ιωσήφ Στάλιν, ο Μάο Τσε Τουνγκ και ο Χάρι Τρούμαν διοικούσαν τη Σοβιετική Ένωση, την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αντίστοιχα, ενώ ο Ουίνστον Τσόρτσιλ ήταν πρωθυπουργός της Βρετανίας. Συμπεριλαμβανομένου του Τσόρτσιλ, έχει υπάρξει αρχηγός κράτους για 14 πρωθυπουργούς - το ένα τέταρτο από όλους συ-

νολικά που υπήρξαν στη Βρετανία από τον Ρόμπερτ Γουόλπολ πριν από 300 χρόνια.Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της, υπήρξαν 14 πρόεδροι των ΗΠΑ. «Αυτό που είναι χαρακτηριστικό είναι ότι όταν οι αρχηγοί κρατών συναντώνται, είτε στο συνέδριο της G7 είτε στο συνέδριο της COP, θέλουν να συναντήσουν τη βασίλισσα», δήλωσε η Άννα Γουάιτλοκ, καθηγήτρια Ιστορίας της Μοναρχίας στο Πανεπιστήμιο City του Λονδίνου. «Μπορεί να είναι πρόεδροι ή αρχηγοί κρατών στη χώρα τους, αλλά υπάρχει κάτι πολύ μαγικό σε αυτή την μικρόσωμη γυναίκα». Μόνο λίγοι μονάρχες πιστεύεται ότι βασίλεψαν για περισσότερο διάστημα από την Ελισάβετ. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος XIV της Γαλλίας, ο οποίος έχτισε το παλάτι των Βερσαλλιών, θεωρείται ότι κατέχει το ρεκόρ κυβερνώντας για 72 χρόνια, ενώ ο Sobhuza II ήταν βασιλιάς της Σουαζιλάνδης για σχεδόν 83 χρόνια μέχρι το θάνατό του το 1982. Ενώ η δημόσια συμπάθεια στο πρόσωπό της παραμένει έντονη, με περίπου τέσσερις στους πέντε Βρετανούς να έχουν θετική άποψη, η ίδια η μοναρχία έχει υποστεί μια σειρά από πρόσφατες κρούσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας υπόθεσης σεξουαλικής κακοποίησης στις ΗΠΑ κατά του δεύτερου γιου της, πρίγκιπα Άντριου, που εγείρει ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του θεσμού. «Δεν είναι ότι δεν έχει κάνει ποτέ λάθος. Καταλαβαίνει με κάποιο τρόπο ενστικτωδώς αυτό που θα μπορούσατε να αποκαλέσετε ψυχή του βρετανικού λαό».

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

σελιδεσ ιστοριασ 43

Καμίλα:

Η πιο μισητή γυναίκα στη Βρετανία των 80s θα γίνει βασίλισσα

να βροχερό απόγευμα του 1971 στο γήπεδο του πόλο στο πάρκο του Ουίνσδορ η Καμίλα Σαντ γνωρίζεται με τον πρίγκιπα Κάρολο. «Το ήξερες ότι η προ-προγιαγιά μου ήταν ερωμένη του προ-προπάππου σου;» τον ρωτάει με νάζι και ένας μεγάλος έρωτας γεννιέται. Ενας έρωτας που αντέχει 50 χρόνια πλέον. Θα ακολουθήσουν δεκάδες συναντήσεις. Θα γίνουν εραστές. Το παλάτι όμως και η βασίλισα Ελισάβετ είναι κάθετα αντίθετoι σε αυτήν τη σχέση. Η Καμίλα μπορεί να προέρχεται από αριστοκρατική οικογένεια της Βρετανίας, να έχει κάνει εξαιρετικές σπουδές, να έχει χιούμορ, εξυπνάδα αλλά έχει ένα μεγάλο μείον για τη δεκαετία του ΄70 και την υπερσυντηρητική βασιλική οικογένεια. Δεν είναι παρθένα... Ο διάδοχος του θρόνου πρέπει απαραίτητα να παντρευτεί «αμόλυντη παρθένα». Στέλνουν κακήν κακώς τον Κάρολο σε εξάμηνη περιοδεία στις πιο απομακρυσμένες χώρες της Κοινοπολιτείας και αναγκάζουν την Καμίλα να παντρευτεί τον λοχαγό Πάρκερ Μποουλς με τον οποίον θα αποκτήσει δύο παιδιά. Problem solved ή μήπως όχι; Τη συνέχεια της ιστορίας λίγο πολύ την ξέρουμε. Το παλάτι βρίσκει την παρθένα που έψαχνε στο πρόσωπο της Νταϊάνα, την ερωτεύεται όλος ο βρετανικός ο λαός πλήν του Καρόλου και οδηγούμαστε σε ένα διαρκές ερωτικό τρίο που τελειώνει με το δραματικό διαζύγιο Κάρολου - Νταϊάνας και τον θάνατο της νεαρής πριγκίπισας στο αυτοκινητιστικό δυστύχημα στο Παρίσι. Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, κατά τις οποίες έλαμπε το άστρο της Νταϊάνα, η Καμίλα είναι το πιο μισητό πρόσωπο σε όλη την Βρετανία. Είναι το τρίτο πρόσωπο σε έναν αποτυχημένο γάμο. Είναι το «φίδι» όπως την αποκαλούσαν τα βρετανικά ταμπλόιντ και σατυρικές τηλεοπτικές εκπομπές. Εκείνη την παγωμένη Τετάρτη του Νοεμβρίου του 1999, δύο χρόνια μετά τον θάνατο της Νταϊάνα η «επιχείρηση Καμίλα» μπαίνει

σε εφαρμογή. Είναι τα 50α γενέθλια του πρίγκιπα της Ουαλίας. Τα γιορτάζει μαζί με λίγους καλούς φίλους και τους δύο γιους του στο ξενοδοχείο Ριτζ. Μαζί του και η Καμίλα Πάρκερ Μποουλς, η οποία τον συνοδεύει όταν φεύγουν μαζί από το ξενοδοχείο. Εκατοντάδες φωτογραφικά φλας και τηλεοπτικά δίκτυα καταγράφουν την σκηνή. Καμίλα και Κάρολος ταξιδεύουν μαζί σε μια δημόσια τουρ του Καρόλου και μένουν στο παλάτι του Χίλιροαντχαους, που αποτελεί την επίσημη κατοικία της βασίλισσας στο Εδιμβούργο. Σημείο «κλειδί» αποτέλεσαν τα 60 γεννέθλια του τέως Βασιλιά της Ελλάδας Κωνσταντίνου στο Χάιγκροουβ το 2000. Ηταν η ευκαιρία για τον Κάρολο να ξεκαθαρίσει την θέση της Καμίλας με την βρετανική και διεθνή αριστοκρατία. Στις 9 Απριλίου του 2005 ο διάδοχος του θρόνου της Γηραιάς Αλβιόνας και η Καμίλα Πάρκερ Μπόουλς ενώθηκαν με τα δεσμά του γάμου σε μια λιτή τελετή στο δημαρχείο του Ουίνδσορ, μετά από μια

ταραχώδη σχέση, που είχε διάρκεια περισσότερο από 30 χρόνια. Βέβαια, το παλάτι ήταν πολύ προσεκτικό και για να μην προκαλέσει το δημόσιο αίσθημα ανακοίνωσε πως η Καμίλα δεν θα λάβει τον τίτλο της πριγκίπισσας της Ουαλίας, που κατείχε η αείμνηστη Νταϊάνα, αν και δικαιωματικά θα μπορούσε να τον λάβει ενώ διευκρίνισε πως όταν ο Κάρολος γίνει βασιλιάς εκείνη θα αρκεστεί στον τίτλο της πριγκίπισσας συντρόφου και όχι της βασίλισσας, κάτι που χθες άλλαξε πανηγυρικά. Τα τελευταία χρόνια δημοσιεύματα στον βρετανικό Τύπο ανέφεραν ότι ο διάδοχος του θρόνου δεν είναι ικανοποιημένος με κάτι λιγότερο από τον τίτλο της βασίλισσας για την «αιώνια αγαπημένη» του. Και πέτυχε τον στόχο του. H Βασίλισσα Ελισάβετ, με αφορμή τους εορτασμούς για τα 70 της χρόνια στον θρόνο της Μεγάλης Βρετανίας ανακοίνωσε με επιστολή της πως η Καμίλα θα χριστεί βασιλική σύζυγος όταν ο Κάρολος θα γίνει βασιλιάς.

press button

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2022 2021 BUSINESS ENERGY I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

Πάνω από 300 εκατ. ευρώ στις τράπεζες σε 24 συνεδριάσεις!

ερισσότερα από 300 εκατ. ευρώ έχουν μπει στις πρώτες 24 συνεδριάσεις του 2022 στις τραπεζικές μετοχές, με όλους του ξένους brokers, Citigroup, JP Morgan, Goldman Sachs και Bank of America, να δρουν συντονισμένα για λογαριασμό άλλων funds. Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί… θαμπώθηκαν οι ξένοι με το εγχώριο τραπεζικό σύστημα και δεν έριξαν τα λεφτά τους νωρίτερα, π.χ. έναν χρόνο πριν, που όλες οι αγορές κάλπαζαν, καταρρίπτοντας το ένα ιστορικό ρεκόρ μετά το άλλο. Καταρχάς, έχει υπάρξει μεγάλη διεργασία και συντονισμένες κινήσεις σε κυβερνητικό επίπεδο. Το free float είναι σημαντικό, γνωρίζοντας ότι παίρνουν έγκαιρα θέση σε έναν κλάδο που από το 2023 εν τοις πράγμασι θα αυξήσει τη ρευστότητά τους μέσω των μερισμάτων. Προς την κατεύθυνση αυτή κινούνται, άλλωστε, ο Παύλος Μυλωνάς της Εθνικής και ο Φωκίων Καραβίας της Eurobank. Από την επόμενη χρονιά ακολουθεί η Alpha, ενώ το turn around story της Πειραιώς που αποδεσμεύεται από

Μυτιληναίος Πάντως, η Societe Generale θεωρεί βέβαιη την είσοδο του Μυτιληναίου στην αναθεώρηση που θα γίνει τον προσεχή Μάιο.

Πήραν τα μυαλά τους αέρα Από τα δισεκατομμύρια και τα εκατομμύρια που έρχονται στη χώρα, με τελευταίο το 1,8 δισ. ευρώ που έδωσε ο Τζιμ Ντάιμον, επικεφαλής της JP Morgan, για να αποκτήσει το 49% της Viva Wallet, οι παροικούντες εισηγμένοι, αυτοί οι λίγοι που έχουν απομείνει, έχουν ζαλι-

τις πληγές του παρελθόντος, τύπου Vivartia, δεν παύει να «συγκινεί» εκείνους που αποσκοπούν στα βραχυπρόθεσμα κέρδη. Ήδη ΕΤΕ και Alpha έχουν αρχίσει τον παραδοσιακό «πόλεμο» των κεφαλαιοποιήσεων, καθώς σε πρόσφατη συνεδρίαση υπήρχε η απόλυτη ισοπαλία με 3,2 δισ. ευρώ έκαστη! Πέραν τούτου, τα βλέμματα είναι αναμενόμενο να πέσουν στη μετοχή της Εθνικής, η οποία με καθαρή σταθμισμένη κεφαλαιοποίηση περί το 1,8 δισ. ευρώ ή 2 δολ. μπορεί να έτρεφε ισχυρές ελπίδες συμμετοχής της στον MSCI κατά την τριμηνιαία αναθεώρησή του στις 9 Φεβρουαρίου. Μία τέτοια εξέλιξη, τουλάχιστον χρηματιστηριακά, δύναται να αξιοποιηθεί δεόντως από εγχώριους και ξένους παίκτες, επαναφέροντας βεβαίως τον κλάδο και την αγορά μας στο προσκήνιο σημειώνοντας τη μεγαλύτερη απόδοση μεταξύ των αγορών της Ευρώπης με κέρδη περί το 5% και την τρίτη μεγαλύτερη μεταξύ των αναδυόμενων Χρηματιστηρίων, μετά τη Βραζιλία και την Τουρκία που σημειώνουν άνοδο πάνω από 6,5%.

στεί. Ιδιοκτήτης μεγάλης χρηματιστηριακής εταιρείας που συναλλάσσεται ως επί το πλείστον με ξένους θεσμικούς, γελούσε τις προάλλες, λέγοντας ότι τον θυμήθηκαν κάτι σκελετοί-φαντάσματα του Χρηματιστηρίου, που… πουλάνε και μάλιστα 30 φορές πάνω από την κεφαλαιοποίηση της εταιρείας τους…

Ευρωσύμβουλοι Ο νέος αναπτυξιακός νόμος ψηφίστηκε από τη Βουλή, παρά το θλιβερό περιστατικό της κατάληψης του βήματος του Κοινοβουλίου από τον, γραφικό πια, Παύλο

Πολάκη, πρώην αναπληρωτή Υγείας επί ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό λίγο μας αφορά. Την ημέρα που ο Πολάκης μόνο πανό δεν είχε στήσει στο βήμα της Βουλής, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ενέκρινε το ενημερωτικό δελτίο για την αύξηση κεφαλαίου του 1 εκατ. ευρώ των Ευρωσυμβούλων. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι μέχρι το καλοκαίρι οι κ.κ. Κοκορότσικος και Ταυρίδης έχουν συμφωνήσει με fund εξ Ανατολών προερχόμενο για να αποκτήσει ισχυρή θέση στη μετοχή, ενώ τελειωμένη υπόθεση είναι η πώληση του ακινήτου στη Θέρμη.

press button 45

BUSINESS ENERGY I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

ΑΣΤΑΚ Μέχρι τις αρχές Μαρτίου, όπως αναφέρουν πηγές στη διοίκηση της τράπεζας, αναμένεται να έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο ως προς το τι μέλλει γενέσθαι με την Alpha Αστικά Ακίνητα. Δηλαδή, αναμένεται να αποσαφηνιστεί το ποσοστό που θα πάρει ο στρατηγικός επενδυτής και βεβαίως το αν θα προβεί σε αύξηση κεφαλαίου. Η Alpha Bank είναι μέτοχος στην ΑΣΤΑΚ σήμερα ελέγχοντας το 90% του μετοχικού κεφαλαίου. Προβλέπεται η μετατροπή της Alpha Αστικά Ακίνητα (ΑΑΑ) σε επενδυτική πλατφόρμα ακινήτων, με σκοπό την προσέλκυση στρατηγικού εταίρου (joint venture partner) για την αξιοποίηση επενδύσεων στην ελληνική αγορά ακινήτων. Η Alpha Bank προτίθεται να παραμείνει στο μετοχικό κεφάλαιο της ΑΑΑ, προκειμένου να αξιοποιήσει τις θετικές προοπτικές της αγοράς ακίνητης περιουσίας.

Εισφορά ακινήτων Η ΑΑΑ θα ενισχυθεί με χαρτοφυλάκιο ακινήτων, αξίας περί τα 500 εκατομμύρια ευρώ, εκμεταλλευόμενη τη δυναμική της αγοράς για την καλύτερη αξιοποίηση του χαρτοφυλακίου ακινήτων που διαθέτει. Η δραστηριότητα παροχής υπηρεσιών σε ακίνητα της εταιρείας αναμένεται να αποκτηθεί από την 100% θυγατρική της Alpha Bank, Alpha Διαχειρίσεως Ακινήτων και Επενδύσεων Α.Ε., και να ενσωματωθεί σε αυτή. Στο ίδιο πλαίσιο, η Alpha Αστικά Ακίνητα αναμένεται να συνάψει μακροπρόθεσμη σύμβαση με την Alpha Διαχειρίσεως Ακινήτων και Επενδύσεων Α.Ε. για τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου ακινήτων της εταιρείας.

Γιάννος Κοντόπουλος Οι πληροφοριοδότες της στήλης αναφέρουν ότι ο νέος διευθύνων σύμβουλος της ΕΧΑΕ κ. Γιάννος Κοντόπουλος ούτε… απέξω δεν έχει περάσει από τη Λεωφόρο Αθηνών. Ούτε επισήμως ούτε ανεπισήμως έχει κάνει την εμφάνισή του στο νέο του πόστο ή… έστω να δει πού πέφτει το νέο κτίριο. Η τυπολατρία, όμως, δεν είναι θέμα του κ. Κοντόπουλου, όσο του διοικητικού συμβουλίου της ΕΧΑΕ που θα πρέπει να συνέλθει και να εγκρίνει την τοποθέτησή του. Προς το παρόν στο… κοντινό μέλλον δεν υπάρχει ημερομηνία συνεδρίασης του Δ.Σ. που και επισήμως θα δώσει τη σκυτάλη από τον νυν πρόεδρο Σωκράτη Λαζαρίδη στον κ. Κοντόπουλο.

Ποιος διευθύνων σύμβουλος εισηγμένης, και μάλιστα στην Big Cap, δεν πιστεύει στη μετοχή της εταιρείας που διευθύνει για το πρώτο εξάμηνο του 2022; Και το τραγικό είναι ότι το λέει και… παραέξω!

Βιοχάλκο Ό,τι δεν έγινε πέρσι με τη Nexans, θα γίνει φέτος με την Orsted; Υπό παρακολούθηση η μετοχή της Βιοχάλκο, λοιπόν, με τις εξελίξεις να κινούνται κυρίως από τη θυγατρική Cenergy. Καταλύτη για την Cenergy αλλά και τον όμιλο Βιοχάλκο αποτελούν οι όροι της συμφωνίας μεταξύ του δανέζικου ομίλου Οrsted και της Cenergy για τη μονάδα παραγωγής υποβρύχιων καλωδίων διασύνδεσης ανεμογεννητριών στο Μέριλαντ των ΗΠΑ και μια πιθανή μετοχική συνεργασία.

Tελευταία λέξη BUSINESS ENERGYI ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2021 BUSINESS ENERGY

Με ποια χαρτιά βρήκε το 2022 τους διαχειριστές των αμοιβαίων κεφαλαίων

Του Στ. Κ. Χαρίτου

ις μετοχές που έχουν μείνει πίσω φαίνεται πως προσπάθησαν να εντοπίσουν οι διαχειριστές των ελληνικών αμοιβαίων κεφαλαίων στο τέταρτο τρίμηνο του

2021. Έτσι, για παράδειγμα, στον τραπεζικό κλάδο προχώρησαν σε αυξομειώσεις θέσεων μεταξύ των συστημικών τραπεζών, κάτι που στις πρώτες εβδομάδες του 2022 φαίνεται να αποδίδει. Ενίσχυσαν, δηλαδή, κατά 9,1 εκατ. τεμάχια τις θέσεις τους στην Alpha Bank, η οποία είχε μείνει πίσω έναντι της πορείας που κατέγραψαν οι άλλες τραπεζικές μετοχές. Από την άλλη, μείωσαν κατά 10,1 εκατ. τεμάχια τη θέση τους στην Eurobank, η οποία έχει καταγράψει μεγάλο ράλι, αν και συνεχίζει και στη νέα χρονιά. Στην Εθνική Τράπεζα, η οποία έχει ίσως την καλύτερη συμπεριφορά μεταξύ των συστημικών, μείωσαν κατά 457 χιλ. τεμάχια τη θέση τους, ενώ ενίσχυσαν κατά 2,5 εκατ. τεμάχια τη θέση τους στην Τράπεζα Πειραιώς. Δυνατές πωλήσεις έχουν βγει στη μετοχή της Ελλάκτωρ, με τους θεσμικούς να κατέχουν στη λήξη του 2021 1,5 εκατ. μετοχές λιγότερες, στην ΕΥΔΑΠ πούλησαν 250 χιλ. μετοχές, στην ΕΧΑΕ έγινε μεγάλη πώληση 1,23 εκατ. μετοχών, και στον ΟΤΕ 178 χιλ. τεμαχίων. Μειωμένη κατά 341 χιλ. τεμάχια είναι και η θέση

στη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ενώ πωλήσεις 247 χιλ. τεμαχίων έγιναν στη Μυτιληναίος. Στον αντίποδα έχουν ενισχύσει τη θέση τους στον ΟΠΑΠ κατά 728 χιλ. τεμάχια, στη ΔΕΗ κατά 3,2 εκατ. ευρώ, προφανώς λόγω και της αύξησης κεφαλαίου, και στην Τέρνα Ενεργειακή κατά 120 χιλ. τεμάχια. Μεγάλες πωλήσεις έγιναν στον ΑΔΜΗΕ κατά 1,4 εκατ. τεμάχια και στη Viohalco κατά 346 χιλ. τεμάχια. Εκτός μετοχών υψηλής κεφαλαιοποίησης, πωλήσεις 111 χιλ. τεμαχίων έγιναν στα Πλαστικά Θράκης, 120 χιλ. τεμαχίων στην ΕΥΑΘ, 202 χιλ. τεμαχίων στην BriQ, 242 χιλ. τεμαχίων στην Profile, αλλά και αγορές στην Performance λόγω αύξησης ύψους 744 χιλ. τεμαχίων. Στη Μοτοδυναμική πούλησαν οι θεσμικοί 484 χιλ. τεμάχια, στη ΜIG 300 χιλ. τεμάχια, στην Κέκροψ 88 χιλ. τεμάχια, αλλά έγιναν τοποθετήσεις 432 χιλ. τεμαχίων στην Άβαξ, με τη μετοχή να υποχωρεί σημαντικά στις τελευταίες συνεδριάσεις. Κατοχύρωσαν κέρδη, όπως φαίνεται, και στην Intracom, καθώς πούλησαν 352 χιλ. τεμάχια, ενώ πωλήσεις υπήρξαν και στην Ικτίνος ύψους 359 χιλ. τεμαχίων. Από την άλλη, εντύπωση προκαλεί η τοποθέτηση κεφαλαίων στους Ευρωσυμβούλους με αγορά 425 χιλ. τεμαχίων, αλλά και 549 χιλ. τεμαχίων που αγοράστηκαν στην Ελγέκα.