businessenergy ESG 2

www.businessenergy.gr

plus

Sustainability & ESG

Heaven can wait* *O Παράδεισος μπορεί να περιμένει

#Taxonomy #UkraineWar #Energy #FitFor55 #GreenFinance #Health

Changing the practice of medicine Στη Νovartis, αξιοποιούµε στο έπακρο τη δύναµη της καινοτοµίας στην επιστήµη για να αντιµετωπίσουµε µερικά από τα σηµαντικότερα ζητήµατα που απασχολούν την κοινωνία στο χώρο της υγείας. ∆εν σταµατάµε ποτέ να αναζητούµε µε πάθος νέους τρόπους που θα βοηθούν τους ασθενείς να ζουν περισσότερο και καλύτερα.

EDITORIAL: Ο Παράδεισος, η διαφάνεια και η …κλιματική αλλαγή. Paradise, transparency and... climate change. σελ. 8 Μαρία Αλεξίου: Η ηγεσία των επιχειρήσεων, καταλύτης για μια “δίκαιη” πράσινη μετάβαση MarIa Alexiou: Business leadership as a catalyst for a “just” green trasnsition σελ. 12 Παναγιώτα Λαμπροπούλου: Διαμορφώνοντας το μέλλον που θέλουμε Panagiota Lampropoulou: Building the Future we want.

σελ. 24

Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου: Ο κομβικος ρολος της ανταγωνιστικότητας στη μεταβαση στην κλιματικη ουδετερότητα Konstantinos Konstantinou: The key role of competitiveness in the transition to climate neutrality σελ. 36 Άρης Παπαδόπουλος: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ/ ¨Βιώσιμη υποδομή μπορεί να παρασχεθεί μόνο όταν και οι 3 πυλώνες, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί εξεταστούν μαζί¨ Aris Papadopoulos: ¨SustainaBle infrastructure can only be provided when all three Pillars -economic,,environmental and social- are considered together¨ σελ. 48 Οδηγώντας την αγορά των εκδηλώσεων σε ένα βιώσιμο μέλλον ¨Leading the events industry for a Better future¨ σελ. 64 Ρένα Μπαρδάνη: Ο κινητήριος μοχλός για τη βιωσιμότητα: Ίση πρόσβαση στην εργασιακή υγεία Rena Bardani: The driving force for sustainability: Equal access to occupational health σελ. 72 Αντώνης Ταργουτζίδης: Yγεία και ασφάλεια της εργασίας στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης Antonis Targoutzidis: Οccupational health and safety in the context of sustainable development σελ. 76 Ελισσάβετ Γεωργίου: Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στην εργασία αποτελούν απειλή για τη βιώσιμη ανάπτυξη Elisavet Georgiou: Psychosocial risks at work pose a threat to sustainable development σελ. 82 Ευγενία Καφφέτζη: Πως μπoρoύν τα διoικητικά συμβoύλια να γίνουν καλύτερα και διαφορετικά; Eugenia Kaffetzi: How can boards become better and different? σελ. 90

plus Ιδιοκτήτης: Εκδόσεις Μotori ΕΠΕ Δημ. Σούτσου 24Α, 11521 Αθήνα, Τηλ: 2106400281 info@businessenergy.gr

Μιχάλης Μητσόπουλος: Η εταιρικη διακύβερνηση ως εργαλείο μετάβασης σε ενα υπόδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης Michalis Mitsopoulos: Corporate Governance as a transition tool to a sustainable development model. σελ. 96 Φώτης Κουρμούσης: Αειφόρες χρηματοδοτήσεις ΤΧΣ και ESG κριτήρια Fotis Kourmousis: Sustainable Finance: HFSF and ESG criteria σελ. 104

Νέο Nissan Qashqai.

Ιζαμπέλλα Τσίρμπα: ESG και ευθύνη των μελών της διοίκησης ανοίγοντας το κουτί της Πανδώρας Izabella Tsirba: ESG and the responsibility of management members; opening Pandora’s Box? σελ. 112 Έλπη Καράμπαλη: Βιωσιμότητα: είναι όλα υπό έλεγχο, είναι στο χέρι μας; Elpi Karampali: Ιs sustainability under your thumb? σελ. 122 Θεόδωρος Ν. Κρίντας: Η βιωσιμότητα, τα IFRS & ISSB και ςοι σύγχρονες προκλήσεις Theodore N. Krintas: Sustainability, IFRS & ISSB and modern challenges σελ. 128 Βασίλης Κουφός: Εφαρμογή πρακτικών ESG: Η μεγάλη ευκαιρία των ΜμΕ Vassilis Coufos: Implementing ESG practices : The great opportunity for SMEs

σελ. 134

Γιώργος Καραβίας: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ/ Ο ασφαλιστικός κλάδος «μετρά» τον κίνδυνο της βιωσιμότητας George Karavias: The insurance sector is “measuring” the sustainability risk. σελ. 140 Αλέξανδρος Αγγελόπουλος: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ/Τουρισμός χωρίς φυσικό περιβάλλον, κοινωνική συνοχή και σχέση εμ τους παραγωγικούς κλάδους της φιλοξενίας δεν γίνεται Alexandros Angelopoulos: “Without the natural environment, social cohesion and connections with the productive and supportive hospitality sectors, tourism does not exist” σελ. 148 Αλέξανδρος Κωστόπουλος: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ/Πώς το Ελληνικό Σύμφωνο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας βοηθά τις επιχειρήσεις στη μετάβαση και την προσαρμογή; Alexandros Kostopoulos: How does the Hellenic Pact for Sustainable Industry help businesses in their transition and adaptation? σελ. 157

εκδοτης: εκδοσεις motori επε Διευθύντρια Σύνταξης: Αλεξάνδρα λεφοπούλου Σύμβουλος Επικοινωνίας & Διαφήμισης: Λήδα Θωμάκου Σύμβουλος Έκδοσης: Έλπη Καραμπάλη Μετάφραση: Αριάδνη Στάγκου-bell Ατελιέ: Aλικη χατζημιχαηλ

Επιστημονική υποστήριξη: CSR HELLAS

ossover. Τ πόλυτ Τώρα µε Υβριδική Τεχνολογία. Εκποµπέσ διοξειδίου CO2 (g/km): 142. WLTP Κατανάλωση καυσίµου (lt/100km): 6.4 (Μικτόσ Κύκλοσ)

index

Κ λογία 5 αστέρων στα αυστηρότερα πρωτόκολλα ασφαλείασ Euro NCAP. Βραβείο Best in Class.

Εφτάψυχη μόνο;;;

;;;

Εγώ έχω ήδη ζήσει 8 φορές και προχωράω.

REDUCE REUSE E RECYCL

Ξαναχρησιμοποιούμε

ρούχα και αντικείμενα, τους ξαναδίνουμε ευκαιρία

Ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης είναι φορέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη, εποπτεύει, προωθεί και εκπαιδεύει φορείς και πολίτες στο βασικό τρίπτυχο: μείωση της κατανάλωσης - επαναχρησιμοποίηση των υλικών - ανακύκλωση. Ξαναχρησιμοποιώντας αντικείμενα και υλικά, αυξάνουμε τον κύκλο ζωής τους και περιορίζουμε σημαντικά τα απορρίμματα.

ΜΕΙΩΝΟΥΜΕ - ΞΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ - ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΟΥΜΕ Οι έξυπνες κινήσεις που ξαναδίνουν ζωή στα υλικά και σώζουν τον πλανήτη.

eoan.gr

Ο Παράδεισος, η διαφάνεια και η…κλιματική αλλαγή Ο Βολταίρος είχε πει: «Αν επιθυμείτε να συνομιλήσετε μαζί μου, πρέπει να θέσετε τους όρους σας». Η φράση αυτή, βρίσκει τα τελευταία χρόνια, περίπλοκη εφαρμογή στα ζητήματα που άπτονται της βιωσιμότητας και των ESG κριτηρίων. Πλήθος θεμάτων αναδύονται είτε σε τεχνικό είτε σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο και τελικά ίσως θα ήταν δύσκολο να συζητήσει κανείς με έναν Γάλλο φιλόσοφο καθώς η ατζέντα μοιάζει ατελείωτη. Διανύουμε μια χρονιά ορόσημο στα θέματα βιωσιμότητας και ESG με τις επιχειρήσεις να αποσαφηνίζουν το ρυθμιστικό περιβάλλον στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν από εδώ και στο εξής καθώς θα πρέπει να παρέχουν πληροφορίες, και να χαρακτηρίζονται από διαφάνεια στις δραστηριότητές τους. Η περίοδος αυτή πέρα από τις έντονες γεωπολιτικές αλλαγές, αναδεικνύει τη σημασία των θεμάτων εταιρικής διακυβέρνησης στην κορυφή των προτεραιοτήτων της βιώσιμης ατζέντας. Τις μέρες αυτές, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε ότι κατέληξε σε συμφωνία σχετικά με τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας για τις μεγάλες εταιρείες από το 2024. Οι ρυθμιστικές αρχές ανησυχούν όλο και περισσότερο για τις εταιρείες που επιδίδονται σε «πράσινο ξέπλυμα», ή διατυπώνουν υπερβολικούς ισχυρισμούς φιλικούς προς το κλίμα για να προσελκύσουν επενδυτές. Το ερώτημα είναι: αρκεί η απόφαση αυτή; Σίγουρα μπορεί δυνητικά να οδηγήσει σε μεγαλύτερη διαφάνεια για τους πολίτες, τους καταναλωτές και τους επενδυτές. Σε συνδυασμό με τη στρατηγική «fit for 55», η Ευρώπη οραματίζεται να δει την ευρωπαϊκή επιχειρηματικότητα σε τροχιά μετάβασης σε ένα βιώσιμο υπόδειγμα ανάπτυξης. Θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η μεταβλητότητα στο διεθνές περιβάλλον -υπήρχε και πριν από τον πόλεμο και εντάθηκε εξαιτίας του-, η διαρροή άνθρακα, το ενεργειακό μοντέλο της ΕΕ, το επίπεδο ετοιμότητας και ωριμότητας της πράσινης μετάβασης, ο κοινωνικός αντίκτυπος εξαιτίας της αλλαγής του οικονομικού μοντέλου, η ανάγκη εφαρμογής κοινών προτύπων σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. για όλες τις επιχειρήσεις, η σύνδεση της στρατηγικής βιωσιμότητας των επιχειρήσεων με τα ουσιώδη θέματα του κλάδου τους, η ενίσχυση της εξωστρέφειας των ΜμΕ μέσω της εθελοντικής συμμόρφωσης στα πρότυπα της βιωσιμότητας είναι θέματα που μας απασχολούν στη δεύτερη έκδοση ESG & Sustainability. Παράλληλα, προσεγγίζουμε ειδικά θέματα της κοινωνικής ατζέντας όπως η επαγγελματική υγεία και ασφάλεια, με έμφαση στους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους, κρίσιμοι κλάδοι της οικονομίας όπως ο τουρισμός ή ο χρηματοοικονομικός, τα πρότυπα βιωσιμότητας και η εφαρμογή τους, η στρατηγική των επιχειρήσεων και των κλάδων στα θέματα βιωσιμότητας. Κι αν ο δρόμος προς τη βιωσιμότητα και τη υιοθέτηση των κριτήριων ESG προδιαγράφεται δύσκολος και συχνά ασαφής εξαιτίας των πολλών διαβουλεύσεων, τεχνικών συζητήσεων και πολιτικών ανατροπών, ο ¨Παράδεισος μπορεί να περιμένει¨ όπως είναι και ο τίτλος της έκδοσής μας αυτής. Πολύτιμος επιστημονικός μας σύμβουλος στην προσπάθεια αυτή, το CSR Hellas το οποίο ευχαριστούμε για τη συμβολή του. Αλεξάνδρα Λεφοπούλου Διευθύντρια Έκδοσης

Paradise, transparency and... climate change Voltaire once said: “If you wish to converse with me, define your terms.” In recent years, this phrase has been applied to issues relating to sustainability and the ESG criteria in a complex fashion. A multitude of issues emerge either at a technical, political or economic level, so ultimately, it may prove difficult to have a conversation with a French philosopher as the agenda seems endless. We are in the midst of a landmark year with regard to sustainability and ESG issues, with companies trying to clarify the regulatory environment in which they will be required to operate from now on, as they will have to provide information, and be characterized by transparency in their activities. In addition to the intense ongoing geopolitical changes, this period highlights the importance of corporate governance issues standing at the top of the sustainability agenda priorities.

Recently, the European Union announced that it has reached an agreement on corporate sustainability reporting requirements for large companies that will come into force from 2024 onwards. Regulators are increasingly concerned about companies that engage in “greenwashing” or that make exaggerated climate-friendly claims to attract investors. The question arises: will this decision suffice? What is certain is that it can potentially lead to greater transparency for citizens, consumers and investors. In conjunction with the ‘Fit-for-55’ strategy, Europe envisages witnessing European entrepreneurship pursuing a path to a sustainable growth model. Issues such as climate change, the volatility of the international environment – which was a reality that existed before the war and has intensified because of it -, carbon leakage, the EU energy model, the level of readiness and maturity for a green transition, the social impact of the economic model’s transformation, the need for common standards for all companies across the EU, the link between the sustainability strategy of companies and the material issues of their industry and the strengthening of the outwardlooking nature of SMEs through voluntary compliance with sustainability standards, are among the topics that we address in the second edition of ESG & Sustainability. At the same time, we address specific issues on the social agenda such as occupational health and safety, with a focus on psychosocial risks, critical sectors of the economy such as tourism and finance, sustainability standards and their implementation, as well as business strategy. And although the road to sustainability and the adoption of ESG criteria is difficult and often unclear due to a multitude of consultations, technical discussions and political upheavals, “Paradise can wait” as the title of this edition of our publication suggests.

Our valuable scientific advisor in this effort is CSR HELLAS, whom we thank for their contribution.

Alexandra Lefopoulou Editorial Director

Υλοποίηση έργων Ανάπλασης στη Βόρεια Αττική Σε συνεργασία με την Οργάνωση Γη, η Novartis Hellas προχώρησε στην αποκατάσταση περιοχών του Κρυονερίου και της Δροσοπηγής στην Αττική, που είχαν πληγεί από τις δασικές πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2021. Συγκεκριμένα, οι δύο οργανισμοί συνεργάστηκαν για την αποκατάσταση της πετρόχτιστης βρύσης και του περιβάλλοντα χώρου στη Δροσοπηγή καθώς και συγκεκριμένης περιοχής στο Κρυονέρι με ανάλογη μελέτη, υδροδότηση και φύτευση περισσοτέρων από 1300 δέντρων, θάμνων και ποών συνολικά. Περισσότεροι από 60 εργαζόμενοι της Novartis Hellas προσέφεραν εθελοντική εργασία για την αποκατάσταση πρανούς στο Κρυονέρι με στόχο την αντιδιαβρωτική και αντιπλημμυρική θωράκιση που έχει ανάγκη η περιοχή, τη φυσική αναγέννηση του δάσους και την προστασία της παρακείμενης παιδικής χαράς στο Κρυονέρι. Η πρωτοβουλία εντάσσεται στο πλαίσιο των γενικότερων δεσμεύσεων που θέτει η εταιρεία σε παγκόσμιο επίπεδο για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα καθώς και στους στόχους της σε τοπικό επίπεδο σε θέματα Περιβάλλοντος, Κοινωνίας και Εταιρικής Διακυβέρνησης (ESG) για το 2025-2030.

Implementation of regeneration projects in North Attica Novartis Hellas, in collaboration with Organization Earth, undertook the restoration of areas of Kryoneri and Drosopigi in Attica, Greece, which were affected by the forest fires in the summer of 2021. Specifically, the two organizations collaborated to restore the stone fountain and its surrounding area in Drosopigi as well as a specific area in Kryoneri through a relevant study, providing a water supply and planting a total of more than 1300 trees, shrubs and herbs. More than 60 Novartis Hellas employees volunteered for the restoration of the slope in Kryoneri, aiming to secure the area against erosion and flooding, as was necessary, and to contribute to the natural regeneration of the forest and the protection of the adjacent playground in Kryoneri. The initiative is part of the company’s overall global commitments to environmental sustainability and its local Environment, Society and Corporate Governance (ESG) goals for 2025-2030.

Βusiness Energy plus 9

green transition

10 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 11

Η ηγεσία των επιχειρήσεων, καταλύτης για μία «δίκαιη» πράσινη μετάβαση

12 Βusiness Energy plus

Business leadership as a catalyst for a “just” green transition

Της Μαρίας Αλεξίου*

By Maria Alexiou*

Η νέα Ευρωπαϊκή Συνθήκη για την πράσινη και δίκαιη μετάβαση σε μία νέα ουσιαστικά οικονομία «χωρίς εκπομπές άνθρακα» και «πλήρη χρήση των νέων τεχνολογιών digital-ization»οριοθετεί το νέο κανονιστικό πλαίσιο που διατυπώνει με τις προτάσεις και τις οδηγίες της η Ε.Ε. Βασικοί στόχοι στο νέο κανονιστικό πλαίσιο παραμένει η εδραίωση της εμπιστοσύνης με τους επενδυτές και τους άλλους κύριους συμμετόχους, κυρίως εργαζομένους, τοπικές κοινότητες και αγορά (πελάτες, προμηθευτές), προκειμένου να συμπράξουν όλοι στη διαδικασία μετάβασης και να διαθέσουν τους απαιτούμενους πόρους για τη μετάβαση. Μετά την εφαρμογή από την 1/1/2022 της Ευρωπαϊκής Ταξινομίας για την κλιματική αλλαγή και της Οδηγίας για την υποχρεωτική ένταξη κριτηρίων αξιολόγησης της βιωσιμότητας (ESG) από το σύνολο των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, η διαβούλευση για την υιοθέτηση νέων αυστηρότερων προτύπων για τη δημοσίευση των εταιρικών πληροφοριών και τη λογοδοσία σχετικά με τη βιωσιμότητα αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο και με τη συζήτηση για τα νέα ευρωπαϊκά πρότυπα απολογισμού βιωσιμότητας. Η σύμπραξη μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα προβλεπόμενα έργα για την υλοποίηση της πράσινης μετάβασης είναι μία από τις προϋποθέσεις που διατυπώνονται στο νέο πλαίσιο και η διαδικασία της διπλής αξιολόγησης των ουσιωδών θεμάτων για κάθε οργανισμό και για κάθε επιχείρηση αποτελεί βασική λειτουργική διεργασία για τη διαχείριση των μακροπρόθεσμων κινδύνων και ευκαιριών. Η διασφάλιση ποιοτικών, συγκρίσιμων και ουσιαστικών πληροφοριών τόσο σε επίπεδο «μονάδας» όσο και σε επίπεδο «υποκλάδου» και «τομέων» που συνθέτουν το ΑΕΠ και ταυτόχρονα δημιουργούν τον υφιστάμενο και λογιζόμενο πλέον ως «αρνητικό αντίκτυπο» σε σύγκριση με τον υφιστάμενο και αντίστοιχα λογιζόμενο «θετικό αντίκτυπο» στην «οικονομική βιωσιμότητα», στην «κοινωνική βιωσιμότητα» και στην «περιβαλλοντική βιωσιμότητα», είναι το κυρίως ζητούμενο προκειμένου να είναι εφικτός ένας σωστός σχεδιασμός των παρεμβάσεων που θα χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του εθνικού στρατηγικού σχεδίου για τη «Βιωσιμότητα 2030».

The new European Treaty for a green and just transition to a new essentially “carbon-free” economy that will make “full use of new digitalization technologies” demarcates the new regulatory framework being formulated by the EU through its proposals and directives.

In the new regulatory framework, the establishment of trust with investors and other key stakeholders - mainly employees, local communities and the market (customers, suppliers) –, in order to get everyone to participate in the transition process and to provide the resources needed for the transition, remain key objectives.

Following the implementation of the European Taxonomy for sustainable activities and the Directive on the mandatory inclusion of sustainability criteria (ESG) by all financial institutions since 01.01.2022, the consultation on the adoption of new stricter standards for the disclosure of corporate information and for accountability on sustainability issues is expected to be completed in October, alongside discussions on the new European sustainability reporting standards.

Partnership between the public and private sector and with civil society in all projects intended for the implementation of the green transition is one of the conditions set out in the new framework, while the double materiality assessment for each organization and each company is a key operational process for managing long-term risks and opportunities.

Ensuring high-quality, comparable and meaningful information at the «unit» level as well as at the level of «sub-sectors» and «sectors» that both make up the GDP and cause the current impact that is nowadays considered «negative», compared to the current impact that is correspondingly considered “positive” on «economic sustainability», “social sustainability” and “environmental sustainability”, is the main issue in order to facilitate the proper design of the interventions to be funded under the national strategic plan for «Sustainability 2030».

Βusiness Energy plus 13

Tόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ε.Ε. δεν έχει αξιολογηθεί πλήρως το επίπεδο ετοιμότητας και ωριμότητας για την πράσινη μετάβαση και κυρίως ο αντίκτυπος, ειδικά ο κοινωνικός, ο οποίος είναι τόσο άμεσος εξαιτίας της αλλαγής του οικονομικού μοντέλου όσο και έμμεσος και συναρτάται από την υστέρηση ή την ανωριμότητα των επιχειρήσεων του ιδιωτικού αλλά και του δημόσιου τομέα να ανταποκριθούν έγκαιρα και αποτελεσματικά στις νέες ευκαιρίες. Η συγκριτική επισκόπηση των αναλύσεων και των μελετών που επικεντρώνονται στην ωριμότητα τόσο των κλάδων της οικονομίας σε αναφορά με τη δέσμευση σε διεθνείς συνθήκες και άριστες πρακτικές είτε με το πλαίσιο αναφοράς των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ για το 2030 είτε με άλλα πλαίσια αναφοράς (διεθνή και εθνικά), όπως μεταξύ άλλων και τα διεθνή πρότυπα λογοδοσίας για τη βιωσιμότητα, GRI, SASB, κ.ά., καταδεικνύει τον κίνδυνο για «greenwashing» και «socialwashing», αλλά και για άνιση επιβάρυνση των μικρότερων επιχειρήσεων με το βάρος της απόδειξης για τη βιωσιμότητά τους. Είναι σαφές ότι οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις κινδυνεύουν είτε να αποκλειστούν από τα πρόσθετα κριτήρια για τη βιώσιμη χρηματοδότηση που σε κάθε περίπτωση επιβάλλονται από το κανονιστικό πλαίσιο για τις μεγάλες επιχειρήσεις είτε να επιβαρυνθούν με δυσανάλογο κόστος προσαρμογής στα νέα κριτήρια βιωσιμότητας. Η ανάγκη, κατά συνέπεια, εφαρμογής κοινών προτύπων σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. για όλες τις επιχειρήσεις και ανεξάρτητα αν υπόκεινται σε αυστηρότερο κανονιστικό πλαίσιο είναι προφανής και δικαιολογημένη. Ένα εθελοντικό πλαίσιο για την εφαρμογή των αρχών της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για το σύνολο των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτου κλάδου και μεγέθους, θα αποτελεί κοινή βάση αξιολόγησης για το επιχειρηματικό μοντέλο. Ενώ η σύνδεση με τα ουσιώδη θέματα για κάθε επιχείρηση είναι το δεύτερο επίπεδο εθελοντικής συμμόρφωσης που θα πρέπει να τηρείται για κάθε επιχείρηση προκειμένου να είναι δυνατή η επικέντρωση σε στόχους και αποτελέσματα που έχουν αξία και για τη βιωσιμότητα της επιχείρησης και για τη βιωσιμότητα των συμμετόχων της. Η υιοθέτηση μίας εθνικής στρατηγικής για την εταιρική κοινωνική ευθύνη με στόχο την ενδυνάμωση της εθελοντικής συμμετοχής όλων των επιχειρήσεων στην πράσινη μετάβαση και η κατάρτιση ενός δυναμικού και καινοτόμου σχεδίου δράσης για τη βιωσιμότητα της εθνικής οικονομίας και των ελληνικών επιχειρήσεων οφείλουν να αφορούν τη βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων για την αναδόμηση του

14 Βusiness Energy plus

Both in Greece and in the EU, the level of preparedness and maturity for the green transition has not been fully assessed, and especially the social impact, which is both direct, due to the change in the economic model, and indirect, depending on the delay or immaturity of private and public sector enterprises to respond in a timely and effective manner to the new opportunities that are emerging.

A comparative review of analyses and studies that focus on the maturity of both sectors of the economy in terms of commitment to international treaties and best practices either with the UN 2030 Sustainable Development Goals (SDGs) reference framework, or with other reference frameworks (international and national), including but not limited to international sustainability accountability standards (GRI, SASB, etc.), demonstrates the risk of ‘greenwashing’ and ‘socialwashing’, but also of an unequal pressure on smaller companies with the burden of proof for their sustainability.

Clearly, small and medium-sized enterprises risk either being excluded from the additional criteria for sustainable financing that are, in any case, imposed by the regulatory framework for large enterprises, or being burdened with disproportionate costs of adapting to the new sustainability criteria.

The need, therefore, to apply common standards in all EU countries for all companies, regardless of whether they are subject to a stricter regulatory framework, is evident and justifiable. A voluntary framework for the application of the principles of corporate social responsibility for all companies regardless of sector and size would provide a common basis for assessing the business model. In parallel, the link to each business’ material issues is the second level of voluntary compliance that should be met by each business, in order to enable a focus on objectives and outcomes that are of value to both the sustainability of the business and the sustainability of its stakeholders.

The adoption of a national strategy for corporate social responsibility aimed at strengthening the voluntary participation of all businesses in the green transition and the development of a dynamic and innovative action plan for the sustainability of the national economy and of Greek businesses should involve the optimal use of available resources, in order to restructure the business model and enhance maturity both by sector and by business.

The Greek economy, like the European economy, is based on SMEs, which are the most dynamic,

επιχειρηματικού μοντέλου και την ενίσχυση της ωριμότητας και κατά κλάδο και κατά επιχείρηση. Η ελληνική οικονομία, όπως και η Ευρωπαϊκή, στηρίζεται στις ΜμΕ που αποτελούν το πιο δυναμικό, ευέλικτο και καινοτόμο τμήμα, ενώ προσφέρουν περισσότερο από το 60 % της συνολικής απασχόλησης. Είναι δεδομένο ότι η εμπέδωση της βιωσιμότητας κατά κλάδο θα προσφέρει νέες θέσεις εργασίας αλλά και νέες ευκαιρίες για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο. Η ενίσχυση της εξωστρέφειας των ΜμΕ μέσω της εθελοντικής συμμόρφωσης στα πρότυπα της βιωσιμότητας και σε άριστες πρακτικές που προσιδιάζουν στη φύση και στο μέγεθος των ΜμΕ είναι η ουσιαστική επένδυση για μία δίκαιη μετάβαση, δεδομένου ότι μόνο έτσι θα εξασφαλιστεί και η άμεση εμπλοκή των ΜμΕ στη διαδικασία αυτή. Μελέτη σχετική με την εθελοντική δέσμευση των ΜμΕ στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη επεσήμανε την τάση να αποτελεί μέρος της στρατηγικής των επιχειρήσεων αυτών και η εφαρμογή συστήματος μέτρησης και δημοσιοποίησης κριτηρίων ESG, ένα εργαλείο ουσιαστικά της διοίκησης για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και τη διαφοροποίησή της ειδικά σε τομείς που είναι ήδη ενταγμένοι σε ένα αυστηρότερο κανονιστικό πλαίσιο λόγω της επίδρασης του κλάδου στο περιβάλλον (για παράδειγμα κατασκευές) ή αναπτύσσονται ως νεοφυείς επιχειρήσεις στην κυκλική οικονομία, στην παροχή υπηρεσιών για τη βιωσιμότητα κλπ. Ένας άλλος τομέας όπου οι ΜμΕ εθελοντικά μέχρι σήμερα υιοθετούσαν τις αρχές της ΕΚΕ και σχετικά κριτήρια ESG είναι αυτός των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και αυτό καθιστά τις ΜμΕ αυτών των κλάδων ήδη πιο έτοιμες να ενταχθούν στις διαδικασίες που προβλέπει η μετάβαση στην πράσινη και βιώσιμη οικονομία. Σε κάθε περίπτωση οι ΜμΕ πρέπει κατά προτεραιότητα να υποστηριχτούν στην ανάπτυξη των νέων επιχειρηματικών μοντέλων και να υλοποιήσουν τη δική τους στρατηγική βιωσιμότητας εστιάζοντας επίσης σε όσα ουσιώδη θέματα μπορούν να επηρεάσουν, είτε αφορούν το φυσικό περιβάλλον και την προστασία του είτε αφορούν την κοινωνία και τον κοινωνικό αντίκτυπο από την οικονομική δραστηριότητα που αναπτύσσουν. Κυριότερη, ωστόσο, και επιτακτική ανάγκη για την ενίσχυση και υποστήριξη των ΜμΕ σε αυτό 16 Βusiness Energy plus

flexible and innovative part of it, and provide more than 60% of total employment. It is a given that the consolidation of sustainability by sector will provide new jobs and new opportunities for the development of entrepreneurship at both local and regional level.

Strengthening the outward-looking nature of SMEs through voluntary compliance with sustainability standards and best practices appropriate to the nature and size of SMEs, is the most crucial investment for a just transition, as this is the only way to ensure the direct involvement of SMEs in the process.

A study on the voluntary commitment of SMEs to Corporate Social Responsibility noted the trend of the latter to become a part of these companies’ strategy, while the implementation of an ESG measurement and disclosure system is seen as an essential tool that enables management to improve

competitiveness and differentiation. This is especially the case in sectors that are already integrated in a stricter regulatory framework due to the impact of the sector on the environment (for example construction), or that are developing as start-ups in the circular economy, the provision of sustainability services etc. Another sector where SMEs have so far voluntarily adopted CSR principles and relevant ESG criteria is that of financial services, resulting in a greater preparedness of SMEs in these sectors to join the processes foreseen by the transition to a green and sustainable economy.

In any case, the provision of support to SMEs for the development of new business models and the implementation of their own sustainability strategy should be prioritized, while also focusing on the material issues that can affect either the natural environment and its protection, or society and the social impact

το ταξίδι είναι η συστηματική και οργανωμένη βελτίωση των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που αφορούν την ενσωμάτωση των προτύπων βιωσιμότητας και των αρχών της ΕΚΕ στη λειτουργία των επιχειρήσεων. Οι επενδύσεις, κατά συνέπεια, στη βελτίωση των υφιστάμενων δεξιοτήτων για τη διαχείριση και τη διοίκηση της βιωσιμότητας, τόσο μέσα στις επιχειρήσεις όσο και κυρίως στις ΜμΕ, αλλά και στους φορείς που παρέχουν υπηρεσίες στις ΜμΕ - και εδώ φυσικά θα πρέπει να συμπεριλάβουμε τα Επιμελητήρια καταρχήν, και τους κλαδικούς φορείς επίσης, όπου έχουν πρωταρχικό καθήκον να ενημερώσουν αλλά και να παρέχουν οργανωμένες και ποιοτικές υπηρεσίες προς τα μέλη τους σε σχέση με την ένταξη των κριτηρίων βιωσιμότητας που είναι συναρτώμενα με τον κλάδο της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά επίσης και με το μέγεθος και την επίδραση της επιχείρησης στα θέματα αυτά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το επιχειρηματικό και οικονομικό μοντέλο που ακόμη σήμερα ακολουθείται κατά πλειοψηφία 1μίας άλλης εποχής δεν απαντά στα κρίσιμα ζητήματα που επιτακτικά πλέον καλείται η παγκόσμια κοινωνία να απαντήσει. Η μετάβαση στην πράσινη οικονομία, αξιοποιώντας τους πόρους της βιώσιμης χρηματοδότησης, δείχνει μία ιδιαίτερα δύσκολη εξίσωση και για πολλά από τα δεδομένα αυτής της εξίσωσης δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμα όλα τα επιστημονικά δεδομένα που είναι αναγκαία για την ορθή επίλυσή της. Πολλά από τα επιστημονικά δεδομένα που χρειάζονται για την επίλυση επιμέρους ουσιωδών θεμάτων σχετίζονται με τα στοιχεία βιωσιμότητας που συνδέονται με τις οικονομικές δραστηριότητες είτε με θετικό πρόσημο γιατί ωφελούν τον άνθρωπο, την κοινωνία και το περιβάλλον, είτε με αρνητικό πρόσημο γιατί προκαλούν αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνία και στο περιβάλλον και αυτό αναπόφευκτα έχει και αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο σε βάθος χρόνου. Μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις έχουν ανάγκη αυτόν τον μετασχηματισμό για να παραμείνουν κερδοφόρες και βιώσιμες και στο μέλλον. Είναι ωστόσο η ηγεσία και οι άνθρωποι που θα επιτύχουν αυτή την εξέλιξη, τόσο στο εσωτερικό περιβάλλον των επιχειρήσεων, για τον οργανωτικό μετασχηματισμό του επιχειρηματικού μοντέλου, όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον με έμφαση στη συνεργασία που είναι αναγκαία σε κάθε επίπεδο και κλαδικά και τοπικά και στο σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας.

*Η Μαρία Αλεξίου είναι Πρόεδρος Δ.Σ., CSR HELLAS, Μέλος Δ.Σ., CSR Europe, ESG Senior Advisor, Όμιλος TITΑΝ, Secretariat of EFRAG PTF European Sustainability Reporting Standard (ESRS)

of their economic activity.

However, the most important and imperative prerequisite for strengthening and supporting SMEs on this journey is the systematic and organized improvement of skills and competences that are related to the integration of sustainability standards and CSR principles in the operation of enterprises.

Investments should therefore be made in the improvement of existing skills for the management and administration of sustainability - both within companies and especially in SMEs -, but also in the bodies that provide services to SMEs. Here, of course, we should include, firstly, the Chambers of Commerce and subsequently the sectoral bodies, which have the primary duty to inform and provide organized and high-quality services to their members in relation to the integration of sustainability criteria, in relation to the sector of economic activity as well as the size and impact of the company on these issues. There is no doubt that the business and economic model that is still followed today largely belongs to a previous era and does not answer the critical issues that global society is urgently called upon to address. The transition to a green economy, tapping into the resources of sustainable finance, presents a particularly difficult equation, as not all scientific data necessary for its proper resolution are yet available. Significant parts of the scientific data needed to resolve individual material issues are related to sustainability elements associated with economic activities, either through a positive relationship, because they benefit people, society and the environment, or through a negative relationship, because they cause a negative impact on society and the environment, and this inevitably has a negative economic long-term impact.

Large and small businesses alike need this transformation in order to remain profitable and sustainable in the future.

However, it is the leadership and people of companies who will achieve this evolution, both in the internal environment of the business - for the organizational transformation of the business model -, and in the external environment - with a focus on the collaboration that is necessary at every level, both sectorally and locally, and across the supply chain.

*Maria Alexiou is the Chair of the Board of Directors, CSR HELLAS, Board Member, CSR Europe, ESG Senior Advisor, TITAN Cement Group of Companies, Secretariat of EFRAG PTF European Sustainability Reporting Standard (ESRS)

O 2ος μαραθώνιος καινοτομίας ολοκληρώθηκε με την υποστήριξη της Lidl Ελλάς και του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης Ο δεύτερος μαραθώνιος καινοτομίας ανάπτυξης λύσεων και εφαρμογών για τη βιωσιμότητα, την αειφορία και την επιχειρηματικότητα που πραγματοποιήθηκε υβριδικά στις 15 - 17 Απριλίου 2022 στο πλαίσιο της εθνικής καμπάνιας «Ελλάδα Χωρίς Πλαστικά Μίας Χρήσης», με την υποστήριξη της Lidl Ελλάς και του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, την τεχνολογική και οργανωτική υποστήριξη της Crowdpolicy και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, είχε εκτός από πρωτοφανή συμμετοχή και εξαιρετικές ιδέες. Από τις συνολικά 30 ομάδες, 5 απέσπασαν χρηματικά βραβεία από το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, δωροεπιταγές από τη Lidl Ελλάς και εξασφάλισαν την είσοδό τους στο 5μηνο πρόγραμμα επιχειρηματικής επιτάχυνσης Sustainability Innovation Lab, ενώ ειδικό έπαινο απέσπασε η 6η ομάδα. Το πεντάμηνο πρόγραμμα που ακολουθεί, εξελίσσεται σε ένα διαρκές δίκτυο τεχνολογικής καινοτομίας, ενώ τον Νοέμβριο θα πραγματοποιηθεί ο τελικός, όπου μία ομάδα θα διακριθεί ως νικήτρια της διοργάνωσης. Οι 5 ομάδες που διακρίθηκαν είναι οι ακόλουθες: - Dataphoria: Analytics-as-a-Service υπηρεσίες σε εταιρείες και οργανισμούς ώστε να μετρήσουν, να επιταχύνουν και να αναδείξουν τη μετάβασή τους προς την αειφορία.

- Rethinkers: Εφαρμογή με σύστημα επιβράβευσης που συμβάλλει στην οικολογική εκπαίδευση και τη χρήση eco-friendly προϊόντων από τους πολίτες.

- Hagirls: SmartBin, ένας έξυπνος κάδος με στόχο να κάνει την ανακύκλωση παιχνίδι.

- JBM: Water Manager SaaS, το οποίο επιλύει το πρόβλημα της αλόγιστης χρήσης νερού στα αστικά κέντρα.

- Let’s Park: Crowdsourcing πλατφόρμα που διασυνδέει ομάδες πολιτών και Δήμους με το πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Κοινωνικής Ενεργοποίησης (ESG) εταιρειών. Περισσότερες πληροφορίες για το Sustainability Hackathon θα βρείτε στο https:// corporate.lidl-hellas.gr/sustainability-hackathon

20 Βusiness Energy plus

The 2nd Innovation Marathon was completed with the support of Lidl Hellas and the Athanasios K. Laskaridis Public Benefit Foundation The second Innovation Marathon for the development of solutions and applications for sustainability and entrepreneurship, which was held on 15-17 April 2022 in the framework of the national campaign "Greece Without Single-Use Plastics", with the support of Lidl Hellas and the Athanasios K. Laskaridis Public Benefit Foundation, the technological and organizational support of Crowdpolicy and under the auspices of the Ministry of Environment and Energy, not only had unprecedented participation, but also gave rise to excellent ideas.

Out of a total of 30 teams, 5 teams won cash prizes from the Athanasios K. Laskaridis Public Benefit Foundation, gift vouchers from Lidl Hellas and secured their entry into the 5-month business acceleration program “Sustainability Innovation Lab”, while the 6th team won a special commendation. The five-month program that follows is evolving into a continuous network of technological innovation, while the final will take place in November, during which one team will be awarded as the winner of the event.

The 5 teams that were distinguished are the following: - Dataphoria: Analytics-as-a-Service to companies and organizations to measure, accelerate and demonstrate their transition to sustainability.

- Rethinkers: An app with a reward system that contributes to eco-education and the use of eco-friendly products by citizens.

- Hagirls: SmartBin, a smart bin aimed at making recycling a game.

- JBM: Water Manager SaaS, which solves the problem of wasteful water use in urban centres.

- Let's Park: Crowdsourcing platform that connects citizen groups and municipalities with the Environmental Social Giving (ESG) program of companies.

More information about the Sustainability Hackathon can be found at https://corporate.lidl-hellas.gr/ sustainability-hackathon

Future

22 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 23

Διαμορφώνοντας το μέλλον που θέλουμε Της Παναγιώτας Λαμπροπούλου, Executive Director, UN Global Compact Network Hellas Purpose & Profit: Μια εφικτή αλλά και αναγκαία συνύπαρξη Καθώς διανύουμε μια εποχή όπου η μια κρίση διαδέχεται την άλλη, γίνεται σαφές ότι η συμβολή των επιχειρήσεων στην υπεύθυνη ανάκαμψη, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη δίκαιη μετάβαση πρέπει να συμβαδίζει με τη διασφάλιση του σεβασμού, της αξιοπρέπειας και της ισότητας όλων των ανθρώπων. Οι επιχειρήσεις που έχουν ήδη δεσμευτεί στη βιώσιμη ανάπτυξη αναγνωρίζουν ότι δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν σε έναν κόσμο φτώχειας, ανισότητας και περιβαλλοντικής καταστροφής. Η αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων είναι επιτακτική και θα πρέπει να είναι συλλογική.

Building the future we want

By Panagiota Lampropoulou, Executive Director, UN Global Compact Network Hellas Purpose & Profit: A feasible but also necessary coexistence In an era where one crisis follows another, it becomes clear that the contribution of business to responsible recovery, sustainable development and a just transition must go hand in hand with ensuring respect, dignity and equality for all people. Businesses already committed to sustainable development recognise that they cannot thrive in a world of poverty, inequality and environmental destruction.

Addressing today’s challenges is urgent and should be a collective effort.

24 Βusiness Energy plus

Το “business as usual” δεν αποτελεί πλέον επιλογή τόσο λόγω της υπάρχουσας κοινωνικής και περιβαλλοντικής συνθήκης όσο και των κανονιστικών εξελίξεων που έρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Εταιρική Έκθεση Βιωσιμότητας (EU Corporate Sustainability Reporting Directive- CSRD), που επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής σε όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις (εισηγμένες ή μη) και τις εισηγμένες Μικρομεσαίες, και η Οδηγία για την Εταιρική Δέουσα Επιμέλεια σχετικά με τη βιωσιμότητα, που αφορά την εκ μέρους των επιχειρήσεων διαχείριση και αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων τους στα ανθρώπινα δικαιώματα και στο περιβάλλον, είναι δυο παραδείγματα του επερχόμενου κανονιστικού πλαισίου. Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν υιοθετώντας στόχους βιώσιμης ανάπτυξης δεν διασφαλίζουν μόνο την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητά τους αλλά προσθέτουν αξία. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του UN Global Compact, οι επιχειρήσεις με υψηλότερες επιδόσεις σε θέματα ESG επιτυγχάνουν αύξηση της κερδοφορίας, περιορισμό των κινδύνων, μείωση του κόστους παραγωγής και ενίσχυση του brand τους. Τα δεδομένα δείχνουν, επίσης, ότι οι επιχειρήσεις που εφαρμόζουν μια μακροπρόθεσμη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης ξεπερνούν αποτελεσματικότερα τις βραχυπρόθεσμες προκλήσεις. Με άλλα λόγια, γνωρίζουμε πλέον ότι η βιωσιμότητα και η αξιοπιστία είναι αναγκαία συστατικά της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Το ζητούμενο είναι ο τρόπος με τον οποίο οι επιχειρήσεις μπορούν να ενσωματώσουν αυτά τα δύο στοιχεία στη λειτουργία και στην αλυσίδα αξίας τους. Σε αυτό το πλαίσιο, το UN Global Compact -όντας η μεγαλύτερη παγκόσμια πρωτοβουλία για την εταιρική βιώσιμη ανάπτυξη- ακολουθεί μια πολύπλευρη προσέγγιση της βιωσιμότητας έχοντας τη δυνατότητα να κλιμακώσει τη δράση με τρόπο που καμία άλλη επιχειρηματική πρωτοβουλία δεν είναι σε θέση να το κάνει, καθώς δραστηριοποιείται σχεδόν σε όλο τον κόσμο μέσω των Τοπικών Δικτύων του, ένα εκ των οποίων είναι το Ελληνικό Δίκτυο “UN Global Compact Network Hellas”. Στον πυρήνα του UN Global Compact βρίσκονται οι Δέκα Αρχές που καλύπτουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις συνθήκες εργασίας, το περιβάλλον και την καταπολέμηση της διαφθοράς και εδράζονται σε διεθνείς συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών σκιαγραφώντας ένα κοινό ηθικό και πρακτικό πλαίσιο για την εταιρική ευθύνη. Οι Δέκα Αρχές, ως θεμελιώδεις αξίες, και οι SDGs, που για τις επιχειρήσεις έχουν ένα βαθύτερο νόημα και αφορούν τον εντοπισμό και τη συμβολή τους σε στόχους που συνδέονται με τα ουσιαστικά τους θέματα, είναι μια κοινή γλώσσα με την οποία μπορούμε να εργαστούμε για να υλοποιήσουμε τον κόσμο που θέλουμε.

Ξεπερνώντας την πολυπλοκότητα Αναγνωρίζοντας ότι η βιώσιμη ανάπτυξη για πολλές επιχειρήσεις είναι μια μεγάλη πρόσκληση που μπορεί να εμπεριέχει πολύπλοκες διαδικασίες, το UN Global Compact Network Hellas υποστηρίζει τις ελληνικές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους, κλάδου και ωριμότητας σε θέματα βιωσιμότητας δίνοντας τους την ευκαιρία α) να εστιάσουν σε συγκεκριμένους στόχους εκεί δηλαδή που έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στα αποτελέσματα, β) να συμβάλουν με την τοπική τους δράση σε μια συλλογική αντιμετώπιση των προκλήσεων και γ)

Business as usual is no longer an option, due to the existing social and environmental circumstances as well as the regulatory developments from the European Commission. Two examples of the upcoming regulatory framework are the EU Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), which extends the scope to all large companies (listed or non-listed) and listed SMEs, and the Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDD), which concerns the way companies manage and address the adverse impacts that their activities have on human rights and the environment.

Businesses that operate by adopting sustainable development goals not only ensure their resilience and competitiveness but also add value.

According to a recent UN Global Compact survey, companies with a higher ESG performance enhance their profitability, reduce risks, lower production costs and strengthen their brand. The data also shows that companies that implement a long-term sustainable development strategy are more effective in overcoming short-term challenges.

In other words, we now know that sustainability and credibility are necessary elements of business competitiveness. The challenge is how businesses can integrate these two elements into their operations and value chains.

In this context, the UN Global Compact - the largest global initiative for corporate sustainable development - takes a multi-faceted approach to sustainability, having the ability to scale up action in a way that no other business initiative is able to do. That is because it operates almost all over the world through its Local Networks, one of which is the Greek Network “UN Global Compact Network Hellas”. At the core of the UN Global Compact are the Ten Principles, which cover issues of human rights, labor, environment and anti-corruption, rooted in international UN conventions and outlining a common ethical and practical framework for corporate responsibility. The Ten Principles, as core values, and the SDGs, which have a deeper meaning for businesses and concern identifying and contributing to targets linked to issues that are material to them, are a common language based on which we can strive to build the world we want.

Overcoming complexity Recognizing that sustainable development presents a large challenge for many businesses, that can involve complex processes, the UN Global Compact Network Hellas supports Greek businesses regardless of size, sector and level of maturity in terms of sustainability issues by giving them the opportunity to a) focus on specific goals i.e. in areas where their impact in terms of results may be the greatest, b) undertake activities on a local level to contribute to the collective effort to overcome existing challenges and c) measure and report on their progress. Questions such as Βusiness Energy plus 25

να μετρούν και να δημοσιοποιούν την πρόοδό τους. Ερωτήματα όπως «Από που πρέπει να ξεκινήσω;», «Ως προς ποιους στόχους διενεργώ το reporting;», «Πάνω σε ποια δομή επεξεργάζομαι τη στρατηγική;», «Πώς αξιοποιώ τα δεδομένα που έχω συλλέξει;», «Πώς μετρώ και συγκρίνω τα αποτελέσματα μου;» καλύπτονται με τη συμμετοχή στο UN Global Compact. Σε πρακτικό επίπεδο, έχοντας ως βάση τις Δέκα Αρχές προσφέρεται στις επιχειρήσεις ένα εύρος δυνατοτήτων, όπως είναι η διασύνδεση με peers και ειδικούς, η ανάπτυξη γνώσης για την επίτευξη θετικού αντικτύπου, η επίδειξη ηγεσίας σε συγκεκριμένους τομείς και η οικοδόμηση εμπιστοσύνης, που τις βοηθά πραγματικά να συμβάλλουν στους SDGs. Με τον σχεδιασμό μιας σειράς πρωτοβουλιών παρέχονται στις επιχειρήσεις τα εργαλεία που χρειάζονται για την ενσωμάτωση της βιώσιμης 26 Βusiness Energy plus

“Where should I start?”, “Against which targets do I carry out reporting?”, “Based on which structure do I work out the strategy?”, “How do I use the data I have collected?”, “How do I measure and compare my results?” are covered through a company’s participation in the UN Global Compact. On a practical level, by having the Ten Principles as a basis businesses are offered a range of opportunities which genuinely help them to contribute to the SDGs, such as connecting with peers and experts, developing knowledge to achieve positive impact, demonstrating leadership in specific areas and building trust. By designing a series of initiatives, UN Global Compact provides businesses with the tools they need to integrate sustainable development into their strategy and accelerate their

Βusiness Energy plus 27

28 Βusiness Energy plus

ανάπτυξης και την επίσπευση της προόδου τους. Ενδεικτικά, η πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης “Academy” του UN Global Compact προσφέρει στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να εκπαιδεύσουν όλο το προσωπικό τους απεριόριστα σε τομείς που τις ενδιαφέρουν. Τα προγράμματα “Accelerators” που υλοποιούνται από το UN Global Compact Network Hellas, όπως το SDG Ambition που ολοκληρώθηκε πρόσφατα και αφορούσε τη στοχοθέτηση και την ενσωμάτωση των SDGs στη στρατηγική και λειτουργία μιας επιχείρησης, το Climate Ambition που σχετίζεται με τη χρήση επιστημονικά τεκμηριωμένων στόχων για τη μείωση των εκπομπών και το Target Gender Equality που ξεκινάει άμεσα και επικεντρώνεται στην επίτευξη ισορροπίας στην εκπροσώπησ η των γυναικών και στην ανάληψη ηγετικών θέσεων μέσα στην επιχείρηση, έχουν δημιουργηθεί για να προάγουν την αλλαγή της επιχειρηματικής συμπεριφοράς και την κλιμάκωση των αποτελεσμάτων. Οι συμμαχίες σε επιμέρους τομείς δράσης επίσης βοηθούν τις επιχειρήσεις να κατευθύνουν και να ενώσουν τις προσπάθειες τους σε στόχους που θα επιφέρουν μεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο. Παραδείγματα παγκόσμιων συμμαχιών είναι το Ocean Stewardship Coalition που αφορά την προώθηση ειδικότερων αρχών για τη βιωσιμότητα των ωκεανών ή CFO Taskforce για τους SDGs που επικεντρώνεται στη δημιουργία εργαλείων για τους CFO με σκοπό την προώθηση της βιώσιμης χρηματοδότησης. Κεντρικό ρόλο στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και διαφάνειας είναι η επικοινωνία των δράσεων που αναλαμβάνουν οι επιχειρήσεις. Για το λόγο αυτό, το UN Global Compact λειτουργεί ως μια ανοιχτή προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη πλατφόρμα δημοσιοποίησης της προόδου (Communication on Progress CoP) των επιχειρήσεων που φέρει την αξιοπιστία των Ηνωμένων Εθνών και επιτρέπει την παρακολούθηση, τη μέτρηση και τη σύγκριση της επίδοσης (benchmarking) με βάση τον κλάδο, τη χώρα και το μέγεθος. To CoP ευθυγραμμίζεται με διάφορα πρότυπα reporting και θα προσαρμοστεί αντίστοιχα με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την Εταιρική Έκθεση Βιωσιμότητας. Τέλος, από τον στρατηγικό σχεδιασμό δεν θα μπορούσε να λείπει η ενδυνάμωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που όπως είναι γνωστό στην Ελλάδα αποτελούν την πλειονότητα της επιχειρηματικής κοινότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αλλά και τον σημαντικό ρόλο που παίζουν στην οικονομία, αναπτύσσεται εξιδεικευμένο εκπαιδευτικό υλικό και ειδικά εργαλεία για την υποστήριξη της προόδου τους, ενώ, παράλληλα εξετάζονται τρόποι διασύνδεσης με πολυεθνικές επιχειρήσεις και αύξησης της ανταγωνιστικότητας τους με στόχο την όσο το δυνατόν πιο ουσιαστική και αποτελεσματική δέσμευσή τους στις Δέκα Αρχές και στους SDGs.

Η δύναμη της συνεργασίας Με τον χρόνο να πλησιάζει προς το 2030, οι προκλήσεις αυξάνονται αλλά και οι ευκαιρίες είναι μεγάλες. Υπάρχει σήμερα το περιεχόμενο, το πλαίσιο και η δυνατότητα μεγαλύτερης κινητοποίησης των επιχειρήσεων για την ανάληψη φιλόδοξων δράσεων και αυτή είναι η μια παράμετρος. Θα πρέπει ταυτόχρονα να δημιουργήσουμε οικοσυστήματα που ενισχύουν τους μετασχηματισμούς και ανταποκρίνονται στην αλλαγή. Αν θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι οι προσπάθειες μας για βιώσιμη ανάπτυξη θα είναι αποτελεσματικές και μακροπρόθεσμες, αναγκαία προϋπόθεση είναι η συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Περισσότερες πληροφορίες: https:// globalcompact.gr/

progress. As an example, the UN Global Compact’s e-learning platform “Academy” offers businesses the opportunity to train all their staff indefinitely in areas of interest to them. The “Accelerators” programs implemented by UN Global Compact Network Hellas - such as the recently completed SDG Ambition program, which relates to targeting and integrating the SDGs into a company’s strategy and operations, the Climate Ambition program, related to the use of science-based emission reduction targets, and the Target Gender Equality program, which is starting shortly and will focus on achieving a balance in women’s representation and leadership positions within the company -, have been created to promote changes in business behaviour and the development of a more sustainable business model.

Alliances in individual action areas also help businesses to direct and unite their efforts towards goals that will bring about greater positive impact.

Examples of global alliances include the Ocean Stewardship Coalition to promote more specific principles for ocean sustainability or the CFO Taskforce for the SDGs which focuses on creating tools for CFOs to promote sustainable finance. Central to building trust and transparency is the communication of actions undertaken by companies.

For this reason, the UN Global Compact acts as a Communication on Progress (CoP) platform open to all stakeholders, carrying the credibility of the UN and allowing for monitoring, measuring and benchmarking performance by sector, country and size. The CoP is aligned with various reporting standards and will be adapted accordingly to the requirements of the European Corporate Sustainability Reporting Directive. Finally, the empowerment of SMEs is also a necessary ingredient of the UNGC’s strategic planning, as the latter, it is commonly known, constitute the majority of the business community in Greece. Taking into account the specificities of SMEs and the important role they play in the economy, specialised training material and specific tools are being developed to support their progress, while at the same time, ways of linking them to multinational companies and increasing their competitiveness are being examined in order to ensure their most effective and efficient commitment to the Ten Principles and the SDGs.

The power of partnership With the year 2030 fast approaching, challenges are increasing but so are opportunities. We now have the content, the framework and the potential for greater mobilisation of business to take ambitious action, which is one aspect of it. At the same time, we need to create ecosystems that foster transformation and respond to change. To ensure that our sustainability efforts are effective and sustainable in the long term, cooperation with all stakeholders is essential.

More information: https://globalcompact.gr/ Βusiness Energy plus 29

“CLEAN FUELS FOR ALL”: To σύνθηµα και το Logo της FuelsEurope, παντού στη διοργάνωση σε γιγάντια banners, µαζί µε τα logos των λοιπών partners. Η πράσινη ενέργεια και τα εναλλακτικά καύσιμα αποτελούν σημαντικό θέμα και προτεραιότητα για τον κλάδο των μεταφορών στο πλαίσιο της δίκαιης μετάβασης στην ΕΕ. Ήδη το πακέτο Fit for 55 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιλαμβάνει στόχους και προτάσεις για την απαλλαγή των Μεταφορών από τις εκπομπές άνθρακα και την ανάπτυξη του απαραίτητου πλαισίου πολιτικής για το μετασχηματιμό της βιομηχανίας καυσίμων. Από την πλευρά τους, οι ευρωπαϊκές εταιρείες καυσίμων, στο πλαίσιο της πράσινης ενεργειακής μετάβασης έχουν θέσει στο επίκεντρο της στρατηγικής τους τα χαμηλού άνθρακα και τα ανανεώσιμα καύσιμα όπως πχ τα συνθετικά καύσιμα (ή αλλιώς efuels). Τα συνθετικά καύσιμα είναι 100% ανανεώσιμα, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα από τα «συμβατικά» αυτοκίνητα με κινητήρες εσωτερικής καύσης. Η τεχνολογία παραγωγής αυτών των καυσίμων έχει ήδη αναπτυχθεί σε πιλοτική και μικρή βιομηχανική κλίμακα και κατά συνέπεια, με αυτή την τεχνολογία και τις πιο ώριμες τεχνολογίες προηγμένων βιοκαυσίμων οι ευρωπαϊκές εταιρείες καυσίμων, μπορούν να ανταποκριθούν στους φιλόδοξους στόχους του Fit for 55 και της Πράσινης Συμφωνίας για τις Μεταφορές χαμηλών έως και μηδενικών εκπομπών.

Το πρώτο Green Grand Prix με εναλλακτικά καύσιμα στην Pau, με τη στήριξη της FuelsEurope

Οι πράσινες διαδρομές της περιοχής της Pau προς τη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση Οι οδικές μεταφορές του μέλλοντος χρησιμοποιούν καύσιμα χαμηλών εκπομπών

Φόρτωση υδρογόνου σε λεωφορείο

Λεωφορεία Υδρογόνου 30 Βusiness Energy plus

Φόρτωση Υδρογόνου σε λεωφορείο

Και αν όλα αυτά μοιάζουν πολύ μακρινά, μια πρόσφατη διοργάνωση στη Νότια Γαλλία, στην περιοχή της Pau, απέδειξε ότι οι τεχνολογίες αυτές είναι ήδη εδώ. Πριν από 2 χρόνια, όλοι θεωρούσαν ότι το ιστορικό Grand Prix (Pau Classic Grand Prix) της περιοχής, μια διοργάνωση 90 ετών, έφτανε στο τέλος του μαζί με το τέλος των ορυκτών καυσίμων. Κόντρα σε αυτή την αντίληψη, οι Αρχές της πόλης και διοργανωτές το ανασχεδίασαν, προκειμένου να συμβαδίσει με τις επιταγές της ενεργειακής μετάβασης και των νέων τεχνολογιών κινητικότητας, διοργανώνοντας για πρώτη φορά φέτος, το Green Grand Prix με 6 διαφορετικούς αγώνες οχημάτων που τροφοδοτούνταν αποκλειστικά με εναλλακτικά καύσιμα, όπως η ηλεκτρική ενέργεια, τα συνθετικά καύσιμα και τα προηγμένα βιοκαύσιμα. Συμμετείχαν με αγωνιστικά οχήματα όλες οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες ενώ επίσημοι partners ήταν ο Σύνδεσμος των Ευρωπαϊκών Παραγωγών Καυσίμων, FuelsEurope, και εταιρείες ενέργειας όπως οι TotalEnergies, Repsol, Aramco κ.ά. Κεντρικό μήνυμα της διοργάνωσης ήταν: «Για την πράσινη και δίκαιη μετάβαση των μεταφορών χρειάζεται συνδυασμένα, η συμβολή όλων των τεχνολογιών χαμηλού άνθρακα, όπως η ηλεκτροκίνηση, το υδρογόνο και τα ανανεώσιμα και χαμηλού άνθρακα καύσιμα». Η έναρξη το πρώτου Green Grand Prix σηματοδοτήθηκε με το Συνέδριο ¨High Level Forum on the Transitions of Mobility¨, τις εργασίες του οποίου άνοιξε ο Πρόεδρος του Grand Prix και Δήμαρχος Pau, Francois Bayrou για να ακολουθήσουν ομιλίες εκπροσώπων της ΕΕ, της Γαλλίας και εκπροσώπων εταιρειών.Στη διάρκεια του συνεδρίου παρουσιάστηκε η προσέγγιση της περιοχής της Pau σε ό,τι αφορά τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας ενώ τονίστηκε η σημασία της στήριξης των υγρών ανανεώσιμων καυσίμων για όλες τις μεταφορές, συμπληρωματικά των λοιπών τεχνολογιών, έτσι ώστε να εξασφαλισθεί μια πράσινη και δίκαιη μετάβαση.

Πώς η περιφέρεια της Pau ξανασχεδίασε την οικονομική της ανάπτυξη Τα παραπάνω δεν αποτελούν παρά ένα μικρό δείγμα της ευρύτερης αναπτυξιακής πρωτοβουλίας των Αρχών και του Δημάρχου Francois Bayrou για τη δημιουργία ενός ισχυρού βιομηχανικού οικοσυστήματος στην περιοχή επικεντρωμένου στην ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών (πχ. υδρογόνο, αποθήκευση άνθρακα-CCU) με στόχο τη μετάβαση της περιοχής στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2040. Αξίζει να σημειωθεί ότι τις τελευταίες δεκαετίες, η οικονομική ανάπτυξη της περιφέρειας της Pau βασίσθηκε σε ένα μεγάλο κοίτασμα φυσικού αερίου που βρέθηκε στην περιοχή το 1950. Το 1960 ξεκίνησε η παραγωγή φυσικού αερίου από την ELF Aquitaine, μετέπειτα Total/TotalEnergies. Αν και επρόκειτο για κακής ποιότητας αέριο, λόγω της μεγάλης συγκέντρωσής του σε θείο, η ανακάλυψή του αποτέλεσε εφαλτήριο για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών (πχ νέων υλικών,

δημιουργία ερευνητικού κέντρου, ανάπτυξη χημικής και φαρμακευτικής βιομηχανίας, παραγωγή ελαστικών και ανθρακονημάτων από το πλούσιο περιεχόμενο S του Φ.Α.), δίνοντας απασχόληση σε 8000 οικογένειες το 1980. Πριν από 15 χρόνια, υπό την απειλή της εξάντλησης του κοιτάσματος, ξεκίνησε η προσπάθεια για την ενεργειακή μετάβαση της περιοχής, προκειμένου να εξασφαλισθεί με νέους τρόπους η οικονομική ευημερία και η απασχόληση. Οι αρχές της περιοχής στράφηκαν στην αξιοποίηση της εξαντλημένης από Φ.Α. υπόγειας λεκάνης με στόχο τη μετατροπή της σε λεκάνη αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για την ενεργειακή μετάβαση. Πέραν της μετατροπής της λέκανης για αποθήκευση CO2, προχώρησαν σε μια σειρά σχετικών πρωτοβουλιών: - Δημιουργία τεχνολογικού πάρκου (ChemParc) που λειτουργεί από το 2011, απασχολεί σήμερα συνολικά 3000 εργαζόμενους και έχει ως στόχο να συνδέσει το εργαστήριο με τη βιομηχανική παραγωγή και να συμβάλει στη διατήρηση των θέσεων εργασίας στην περιοχή.

- Μια μονάδα αξιοποίησης αποβλήτων βιομάζας για παραγωγή μεθανίου, πρόκειται να ξεκινήσει τη λειτουργία της σε ένα χρόνο.

- Στην περιοχή, λειτουργεί επίσης μονάδα παραγωγής πράσινου υδρογόνου για την τροφοδοσία των αστικών λεωφορείων της πόλης (Fébus).

- Παράλληλα, 3 αστικά λεωφορεία χρησιμοποιούν 100% HVO, ένα προηγμένο βιοκαύσιμο που παράγεται από διαφορετικούς τύπους βιομάζας. Η χρήση του γίνεται στο πλαίσιο ενός πιλοτικού προγράμματος που μέχρι στιγμής αξιολογείται πολύ θετικά, καθώς η χρήση αυτού του καυσίμου δεν απαιτεί καμία διαφοροποίηση του στόλου των υπαρχόντων λεωφορείων, ενώ πετυχαίνει μείωση εκπομπών άνθρακα της τάξης του 90%, σε σύγκριση με το συμβατικό καύσιμο.

- Τέλος, στην περιοχή της Pau, είναι ήδη σε λειτουργία το μεγαλύτερο πιλοτικό project αποθήκευσης άνθρακα-CCS στην Ευρώπη, ενώ έχει ήδη δρομολογηθεί και ένα έργο μεγάλης κλίμακας, σε συνεργασία με την Ισπανία και τις εταιρείες TotalEnergies και Repsol. Αν και οι αρχές και η κοινωνία της ευρύτερης περιοχής της Pau αναγνωρίζουν την αξία των ανανεώσιμων καυσίμων για τις μεταφορές χωρίς άνθρακα, το μέλλον των πράσινων καυσίμων στην ΕΕ αποτελεί ζήτημα σημαντικό και ακανθώδες για την ΕΕ. Η Fuels Europe, ο ευρωπαϊκός θεσμικός φορέας των εταιρειών καυσίμων, έχει τοποθετηθεί σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση του κλάδου των μεταφορών, παρουσιάζοντας τα συνθετικά καύσιμα (efuels) τα οποία μπορούν να αποτελέσουν μία ακόμα οδό επίτευξης του στόχου για μηδενισμό των εκπομπών του κλάδου των μεταφορών ως την πρόταση της βιομηχανίας για μια παράλληλη συμπληρωματική εναλλακτική της ηλεκτροκίνησης. Τα συνθετικά καύσιμα που έτσι κι αλλιώς θα πρέπει να αναπτυχθούν για να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα της αεροπλοΐας και της ναυσιπλοΐας, τονίζουν, μπορούν να αξιοποιηθούν και για τις υπόλοιπες μεταφορές. Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό Σύνδεσμο, ο στόχος του νομοθέτη θα πρέπει να είναι η απαγόρευση των ορυκτών καυσίμων, αλλά όχι η τεχνολογία των κινητήρων εσωτερικής καύσης με δεδομένο ότι υπάρχει η δυνατότητα για πλήρως ανανεώσιμα καύσιμα, τα οποία όμως δε θα μπορούν να παραχθούν από τη βιομηχανία εάν δεν υπάρχουν αυτοκίνητα με κινητήρες εσωτερικής καύσης στην Ε.Ε. To Green Grand Prix, στην Pau της Γαλλίας αλλά και η ίδια η αναπτυξιακή πορεία της περιοχής, αποτέλεσαν για τους συμμετέχοντες μια ματιά στο μέλλον της ενεργειακής μετάβασης του κλάδου των μεταφορών.

Βusiness Energy plus 31

Green energy and alternative fuels are an important issue and priority for the transport sector in the context of a just transition in the EU. Already the European Commission’s Fit for 55 package includes targets and proposals for decarbonizing transport and developing the necessary policy framework for the transformation of the fuel industry.

For their part, European fuel companies, in the context of the green energy transition, have put low-carbon and renewable fuels such as synthetic fuels (or e-fuels) at the heart of their strategy. Synthetic fuels are 100% renewable but can be used directly by ‘conventional’ cars with internal combustion engines.

The technology to produce these fuels has already been developed on a pilot and small industrial scale and therefore, with this technology and the more mature advanced biofuel technologies, European fuel companies can meet the ambitious Fit for 55 and Green Deal targets of low to zero emissions.

The first Green Grand Prix with alternative fuels in Pau, with the support of FuelsEurope And if all this seems a long way off, a recent event in the South of France, in the Pau region, proved that these technologies already exist.

Two years ago, everyone thought that the region’s historic Grand Prix (Pau Classic Grand Prix), a 90-year-old event, was coming to an end along with the end of fossil fuels. Against this perception, the city authorities and organizers have redesigned it to keep up with the imperatives of the energy transition and new mobility technologies, staging the Green Grand Prix for the first time this year, with 6 different vehicle races that are powered exclusively by alternative fuels such as electricity, synthetic fuels and advanced biofuels. All major car manufacturers participated with racing vehicles, while the European Petroleum Refiners Association, division, FuelsEurope, and energy companies such as TotalEnergies, Repsol, Aramco, were the official partners.

The central message of the event was: “For a green and just transition of the transport sector to take place, a combined contribution of all low-carbon technologies, such as electromobility, hydrogen and renewable and low-carbon fuels is needed.”

The launch of the first Green Grand Prix was marked by the “High Level Forum on the Transitions of Mobility”, which was opened by the President of the Grand Prix and Mayor of Pau, Francois Bayrou, followed by speeches by the EU, France and companies’ representatives.

During the conference, the Pau region’s approach to alternative energy sources was presented and the importance of supporting liquid renewable fuels for all transport, complementing other technologies, was stressed in order to ensure a green and just transition.

How the Pau region has redesigned its economic development

The Pau region’s green routes to a just energy transition The road transport of the future uses low-emission fuels 32 Βusiness Energy plus

The above are only a small sample of the broader development initiative of the Authorities and Mayor Francois Bayrou to create a strong industrial ecosystem in the region focused on the development of innovative technologies (e.g. hydrogen, carbon storage-CCU) with the aim of transitioning the region to climate neutrality by 2040. It is worth noting that in recent decades, the economic development of the Pau region has been based on a large gas field found in the region in 1950. Natural gas production began in 1960 by ELF Aquitaine, later Total/TotalEnergies. Although the gas was of poor quality, due to its high concentration of sulphur, its discovery was a springboard for the development of new technologies (e.g. new materials, creation of a research center, development of the chemical and pharmaceutical industry, production of tyres and carbon fibres from the rich S content of the gas), providing employment for 8000 families in 1980. 15 years ago, under the threat of depletion of the field, efforts began to facilitate the transition of the region’s energy sector, in order to ensure economic prosperity and employment in new ways. Regional authorities turned to exploiting the depleted underground

basin in order to convert it into a carbon dioxide (CO2) storage basin and to develop new technologies for the energy transition. In addition to the conversion of the basin for CO2 storage, a number of related initiatives were undertaken: - Creation of a technology park (ChemParc), which has been operational since 2011, currently employing a total of 3000 people and aiming to link the laboratory with industrial production and help to maintain jobs in the region.

- A biomass waste utilization plant for methane production is due to start up in a year.

- In parallel, 3 urban buses use 100% HVO, an advanced biofuel produced from different types of biomass. Its use is part of a pilot project which has so far been very positively evaluated, as the use of this fuel does not require any modification of the existing bus fleet and achieves a 90% reduction in carbon emissions compared to conventional fuel.

- Finally, in the Pau region, the largest pilot project for carbon storage-CCS in Europe is already in operation, and a large-scale project is already underway in partnership with Spain and the companies TotalEnergies and Repsol.

Although the Greater Pau region’s authorities and society recognize the value of renewable fuels for carbon-free transport, the future of green fuels is an important and thorny issue for the EU. FuelsEurope, the pan-European institutional body of fuel companies, has taken a position on the transport sector’s energy transition, presenting synthetic fuels (e-fuels) - which can be another route to achieving the transport sector’s goal of zero emissions -, as the industry’s proposal for a parallel complementary alternative to electrification. Synthetic fuels, which will in any case have to be developed to reduce the carbon emissions of aviation and shipping, can also be used for other forms of transport, they state. According to the European Association, the aim of the legislator should be to ban fossil fuels, but not internal combustion engine technology, given that there is potential for fully renewable fuels; however, these cannot be industrially produced if there are no internal combustion engine cars in the EU. The Green Grand Prix in Pau, France, and the development of the region itself, provided participants with a glimpse into the future of the transport sector’s energy transition. Βusiness Energy plus 33

climate neutrality

34 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 35

Ο κομβικός ρόλος της ανταγωνιστικότητας στη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα

Του Κωνσταντίνου Κωνσταντίνου* Η αποδοχή του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050, δηλαδή του μηδενικού ισοζυγίου εκπομπών και απορροφήσεων Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ), από σημαντικό αριθμό χωρών, αποτελεί το ιδιαίτερα ελπιδοφόρο αποτέλεσμα της COP 26. Η Διεθνής Οργάνωση Ενέργειας εκτιμά ότι αν υλοποιηθούν αυτές οι δεσμεύσεις 17Gt CO2eq δεν θα εκλυθούν στην ατμόσφαιρα μέχρι το 2050. Πρόκειται για βελτίωση κατά 46%, σε σύγκριση με τα επίπεδα εκπομπών ΑτΘ που είχαν εκτιμηθεί πριν από την COP26. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) δεσμεύτηκε πρώτη, μέσω της Πράσινης Συμφωνίας, στον στόχο αυτόν, επιβεβαιώνοντας τη σταθερή της επιλογή να ηγείται των προσπαθειών αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, παρότι συνεισφέρει μόλις το 8% σε αυτήν. Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή συστήματος κοστολόγησης των εκπομπών ΑτΘ, στη βάση της αρχής «στοχοθετώ, υλοποιώ, αξιολογώ, αναθεωρώ», από το 2005 αποτελεί υπόδειγμα όχι μόνο στοχοθέτησης, αλλά και αποτελεσματικότητας στη μείωση εκπομπών ΑτΘ. Όμως, η πορεία της Ε.Ε. προς την ανθρακική ουδετερότητα δεν μπορεί να είναι μοναχική, ούτε να υλοποιείται σε βάρος της ισορροπίας των βασικών πυλώνων της βιώσιμης ανάπτυξης, 36 Βusiness Energy plus

δηλαδή της στάθμισης μεταξύ περιβαλλοντικής φιλοδοξίας, οικονομικής ανάπτυξης και δίκαιης κοινωνικά μετάβασης. Αστοχία επίτευξης της παραπάνω ισορροπίας, μέσω των πολιτικών και των στόχων που τίθενται, θα εντείνει τη μεταφορά παραγωγικών μονάδων εκτός Ε.Ε., με επιπτώσεις όχι μόνο στην απασχόληση, αλλά και στο περιβάλλον, αφού η παραγωγή θα γίνεται σε χώρες χωρίς ίδιο επίπεδο δεσμεύσεων με των ευρωπαϊκών. Η Ε.Ε. αντιπροσωπεύει περίπου το 14% του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών. O αποτελεσματικότερος τρόπος να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών ΑτΘ σε παγκόσμιο επίπεδο είναι να καταστεί η ίδια κυρίαρχη εξαγωγική δύναμη στην παγκόσμια οικονομία, αφού τα προϊόντα της είναι κατά τεκμήριο χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος. Ενδεικτικά για κάθε τόνο αλουμινίου που παράγεται στην Κίνα εκλύονται τριπλάσιες ποσότητες ΑτΘ στην ατμόσφαιρα, έναντι του ευρωπαϊκού. Η πραγματικότητα όμως είναι, δυστυχώς, αντίθετη. Η απώλεια ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, λόγω και του συνεχώς αυξανόμενου κλιματικού κόστους, αποτελεί ήδη γεγονός. Ενδεικτικά, στον κλάδο τσιμέντου εκτιμάται ότι οι χώρες εκτός Ε.Ε. έχουν αυξήσει την εξαγωγική τους ικανότητα κατά 70 εκατ. επιπλέον τόνους μεταξύ 2018 και 2025. Οι εισαγωγές τσιμέντου στην Ε.Ε. από τρίτες χώρες έχουν αυξηθεί

How ensuring business competitiveness supports the transition to climate neutrality

By Konstantinos Konstantinou* A particularly promising outcome of COP26 was the endorsement, by a significant number of countries, of the objective of climate neutrality by 2050; in other words, the pledge to achieve net zero greenhouse gas (GHG) emissions. The International Energy Agency estimates that provided implementation of these commitments, 17 Giga tonnes of CO2 will be saved from being emitted to the atmosphere by 2050 – a huge improvement (reduction by 46%) compared to the GHG emission levels estimated before COP26.

The European Union (EU) was the first to commit to this target through the European Green Deal, confirming its firm decision to lead efforts to tackle climate change, despite being responsible for only 8% of global emissions.

The design and implementation of a Green House Gas emissions (GHG) trade market (Emission Trading Scheme), since 2005, based on the plan, do, check, act principle, proved itself as an effective mechanism, not only for setting targets but also for effectively reducing GHG emissions.

However, the path towards carbon neutrality cannot be pursued by the EU alone, nor at the expense of striking Βusiness Energy plus 37

κατά 160% την πενταετία 2016-2020, ενώ την ίδια περίοδο στην Ελλάδα έχουν πενταπλασιαστεί. Αλλά και στον κλάδο διύλισης η εξαγωγική ικανότητα της Μέσης Ανατολής αυξάνεται συνεχώς με νέες εγκαταστάσεις, και κάθε 100 μονάδες μείωσης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που μειώνονται στην Ε.Ε. αντικαθίστανται με 135 μονάδες εκτός της Ε.Ε. Στη χώρα μας, ο κίνδυνος διαρροής άνθρακα, της απώλειας δηλαδή επενδύσεων λόγω πίεσης στην ανταγωνιστικότητα από το κόστος που συνεπάγονται οι κλιματικές δεσμεύσεις, είναι πολλαπλάσιος λόγω γεωγραφικής θέσης και γειτνίασης με χώρες χωρίς δεσμεύσεις. Ενδεικτικά, η Τουρκία μόλις πολύ πρόσφατα (Οκτώβριος 2021) επικύρωσε τη Διεθνή Συμφωνία του Παρισιού, ενώ δεν έχει υποβάλει επικαιροποιημένη έκθεση με τους εθνικούς της στόχους. Με βάση την αρχική της υποβολή το 2015, στοχεύει σε μείωση των εκπομπών ΑτΘ το 2030 κατά 21% σε σύγκριση με το επίπεδο που θα διαμορφώνονταν χωρίς τη λήψη μέτρων (business as usual), ενώ πρόσφατα ανακοίνωσε την πρόθεσή της να είναι κλιματικά ουδέτερη έως το 2053. Παράλληλα, ενώ η χώρα μας έχει δεσμευτεί στην απολιγνιτοποίηση του κλάδου ενέργειας και σωστά αναθεωρεί τον Εθνικό Σχεδιασμό για την Ενέργεια και το Κλίμα ώστε να ευθυγραμμιστεί με τις προβλέψεις και τους στόχους του νέου ευρωπαϊκού πλαισίου, στη γείτονα προγραμματίζονται επενδύσεις στον κλάδο ενέργειας, με βάση τον άνθρακα της τάξης των 32GW. Επιπλέον των διαφορετικών προσεγγίσεων των χωρών στην αντιμετώπιση του κοινού προβλήματος της κλιματικής αλλαγής, η μεταβλητότητα στο διεθνές περιβάλλον -υπήρχε και πριν από τον πόλεμο και εντάθηκε εξαιτίας του- ανατρέπει τα δεδομένα με ρυθμό και σε έκταση που δεν έχει προβλεφθεί σε κανέναν επιχειρηματικό, εθνικό ή ακόμα και ευρωπαϊκό σχεδιασμό. Απολύτως ενδεικτικό, ότι η εκτίμηση επιπτώσεων στην πρόταση αναθεώρησης του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της Ε.Ε. έχει εκπονηθεί με κόστος εκπομπών CO2 της τάξης των 50 ευρώ ανά τόνο το 2030, μέγεθος που έχει ξεπεραστεί κατά πολύ εδώ και καιρό από την πραγματικότητα και μάλιστα ανεπιστρεπτί.

Δυστυχώς, οι επιλογές που σήμερα προωθούνται στην Ε.Ε. δείχνουν αδυναμία πραγματικής στάθμισης των επιπτώσεων, γεγονός που αποδεικνύει για τη χώρα μας πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ. Οι κλάδοι που πλήττονται άμεσα παράγουν το 27% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας και απασχολούν το 16% της συνολικής απασχόλησης της μεταποίησης. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι νομοθετικές προτάσεις που προωθούνται την παρούσα περίοδο στην Ε.Ε. συνεπάγονται ύφεση στην εθνική οικονομία (σωρευτικά 9,17 δισ. ευρώ για την περίοδο 20212035, σε τρέχουσες τιμές 2020) και μείωση στην απασχόληση. Στο σενάριο πλήρους απώλειας εξαγωγών οι επιπτώσεις αγγίζουν τα 5,1 δισ. ευρώ και απώλεια 82.000 θέσεων εργασίας, το 2035. Το κόστος άνθρακα θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανταγωνιστικότητα το επόμενο διάστημα. Η Ευρώπη έχει στηρίξει τις επιχειρήσεις, παρέχοντάς τους ένα αυστηρό μεν, αλλά δίκαιο και προβλέψιμο πλαίσιο που καλύπτει μέρος του κόστους αυτού, αναγνωρίζοντας στην πράξη το ανταγωνιστικό μειονέκτημα έναντι τρίτων χωρών. Ζητούμενο παραμένει να εφαρμοστεί η ίδια αρχή και στον νέο σχεδιασμό, ο οποίος βρίσκεται σε διαβούλευση, με το αποτέλεσμά του να είναι καθοριστικό για το μέλλον. Βρισκόμαστε στη μέση της πορείας ολοκλήρωσης ενός σημαντικού νομοθετικού έργου σε επίπεδο Ε.Ε., το οποίο οφείλει να διασφαλίσει τις προοπτικές δημιουργίας ενός επενδυτικού περιβάλλοντος, με προοπτική και ανθεκτικότητα. Η στήριξη της σύγχρονης επιχειρηματικότητας στην πράσινη μετάβαση είναι δεδομένη, όπως δεδομένο είναι ότι αποτελεί την κρισιμότερη πρόκληση της εποχής μας. Η αντιμετώπισή της με όρους βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί μονόδρομο για επιτυχή απάντηση σε ένα πρόβλημα που δημιουργήθηκε σε αιώνες και επιχειρείται να λυθεί στις επόμενες τρεις δεκαετίες.

* Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου είναι Γενικός Διευθυντής του Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου CSR Hellas, Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Global Compact Network Hellas.

the right balance between the key pillars of sustainable development, i.e. environmental ambition, economic growth and a just social transition. Failure to serve this balance via the policies and objectives set, will lead to the relocation of production units outside the EU and respective consequences not only for employment but also for the environment, since production will take place in countries that are not committed to the same extent that Europe is.

The EU accounts for around 14% of world trade. The most effective way for our continent to contribute to global GHG emissions reduction is by transforming itself into a dominant export power in the global economy, since its products are evidently low carbon. For example, three times as much GHG is emitted into the atmosphere for every tonne of aluminium produced in China, as compared to the equivalent in Europe.

However, the reality is the contrary to the one outlined above. The lack of competitiveness of European industry due to the ever-increasing climate costs is already a fact.

For example, in the cement sector, it is estimated that countries outside the EU have increased their export capacity by an additional 70 million tonnes between 2018 and 2025. Cement imports to the EU from third countries have increased by 160% between 2016-2020, while for Greece the increase has been fivefold during the same period. In the refining sector too, the Middle East’s export capacity is constantly increasing with new plants, with every 100 carbon units reduced in the EU being replaced by 135 units outside the EU. In our country (Greece), the risk of carbon leakage, i.e. the loss of investment due to pressure on competitiveness stemming from the costs of climate commitments, is multiplied by its geographical location and proximity to countries without equivalent commitments. By way of example, Turkey has only very recently (October 2021) ratified the Paris Agreement and has not submitted an updated report including its national targets. Based on its

initial submission in 2015, the country aims to reduce GHG emissions by 21% in 2030 compared to a businessas-usual scenario, and has only recently announced its intention to be climate neutral by 2053. At the same time, while our country is committed to the decarbonization of the energy sector and is rightly revising its National Energy and Climate Plan to align with the projections and targets of the new European framework, the neighboring country is planning investments of 32GW in the coal-based energy sector.

In addition to the different approaches of countries in tackling climate change, the volatility in the international environment - which existed before the war and intensified because of it - is upending the status quo at a pace and to an extent not foreseen in any corporate, national or even European scenario. Quite tellingly, the impact assessment in the proposal to revise the EU’s emissions trading scheme has been prepared with CO2 emission costs amounting to €50 per tonne in 2030, a figure that, in reality, has long since been significantly and irreversibly exceeded.

Unfortunately, the options that are currently being promoted in the EU reveal an inability to really weigh up their effects, a fact that is demonstrated, in the case of Greece, by a recent study by IOBE. The sectors directly affected produce 27% of Gross Value Added and employ 16% of total manufacturing employment. According to the study, the legislative proposals currently being promoted in the EU imply a recession in the national economy (cumulatively €9.17 billion for the period 2021-2035, at current 2020 prices) and a reduction in employment. In the scenario of a complete loss of exports, the impact amounts to €5.1 billion and a loss of 82,000 jobs by 2035.

Carbon costs will have a significant impact on competitiveness in the coming period. Europe has supported companies by providing them with a strict but fair and predictable framework that covers part of these costs, in effect recognizing their competitive disadvantage vis-à-vis third countries.

The challenge remains to apply the same principle to the new plan, which is currently under consultation and whose outcome will be decisive for the future. We are currently midway through an important legislative project at EU level, which ought to ensure the conditions for an investment environment that is both promising and resilient. Supporting modern entrepreneurship in the green transition is a given, just as it is a given that this is the most critical challenge of our time. In the end, the problem of climate change (that was created over centuries but that is being attempted to resolve in the next three decades) can only be effectively addressed by striking the right balance between economic, environmental and social factors, in order to fulfill all sustainable development characteristics.

* Konstantinos Konstantinou is General Manager of the SEV Business Council for Sustainable Development, Member of the Board of Directors of CSR HELLAS, Member of the Board of Directors of Global Compact Network Hellas.

38 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 39

ESG & Sustainability Strategy Μικρομεσαίες επιχειρήσεις και βιωσιμότητα Πώς οι επιχειρήσεις μπορούν να εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμη επιτυχία Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η σημασία της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης έχει επηρεάσει καθοριστικά, εκτός από τον τρόπο ζωής των κατοίκων του πλανήτη, τις πολιτικές κυβερνήσεων και επιχειρήσεων. Οι επενδυτές, οι πελάτες, οι κυβερνήσεις και το ευρύτερο κοινό ασκούν ολοένα και μεγαλύτερη πίεση στις εταιρείες για να θέσουν τη βιωσιμότητα στο επίκεντρο των επιχειρηματικών τους μοντέλων. Στο μεταξύ, η πανδημία Covid-19 έθεσε υπό δοκιμασία την ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων, καθιστώντας επιτακτική πλέον τη δράση σε θέματα βιωσιμότητας. Η Αθηνά Μουστάκη, επικεφαλής του τμήματος Environmental, Social, Governance, Risk & Compliance στην Grant Thornton στην Ελλάδα, εξηγεί: «Οι εταιρείες που αντιλαμβάνονται και αντιδρούν γρήγορα στις παγκόσμιες προκλήσεις και κινδύνους, προσαρμόζοντας τα επιχειρηματικά τους μοντέλα, ενσωματώνοντας τα ESG κριτήρια και αναπτύσσοντας στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης, θα είναι σε θέση να διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα τις νέες επιχειρηματικές προκλήσεις και θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμη επιτυχία».

Η αειφορία στις ΜμΕ, έρευνα IBR της Grant Thornton

Επικοινωνήστε με τα εξειδικευμένα στελέχη του τμήματος Environmental, Social, Governance, Risk Management & Compliance (ESGRC) της Grant Thornton ώστε να ενημερωθείτε πώς μπορείτε να ενσωματώσετε τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης στην επιχείρησή σας, εξασφαλίζοντας διαρκή επιχειρηματική επιτυχία. https://www.grant-thornton.gr/services/advisory/ environmental-social-governance-risk-and-compliance/ 40 Βusiness Energy plus

https://www.grant-thornton.gr/contact/

Η έρευνα IBR της Grant Thornton, που διεξήχθη στα τέλη του 2020, επικεντρώθηκε στις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ) και σε ποιο βαθμό ενσωματώνουν δράσεις και πολιτικές εταιρικής υπευθυνότητας και βιώσιμης ανάπτυξης. Όπως προκύπτει από την έρευνα, σημαντικό ποσοστό των ΜμΕ, σχεδόν το ήμισυ των επιχειρήσεων που ερωτήθηκαν (48%), αντιλαμβάνεται θετικά τη σημασία του όρου «αειφορία»/«βιώσιμη ανάπτυξη». Σχεδόν τα δύο τρίτα (61%) των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων πιστεύουν ότι οι παγκόσμιες τάσεις αειφορίας και βιώσιμης ανάπτυξης θα απαιτήσουν θεμελιώδεις αλλαγές στα λειτουργικά μοντέλα του κλάδου τους ή της βιομηχανίας τους. Παρόλα αυτά, περίπου οι μισές ΜμΕ που ερωτήθηκαν, συμφωνούν ότι οι περισσότερες εταιρείες του μεγέθους τους δεν γνωρίζουν από πού να ξεκινήσουν όσον αφορά την εφαρμογή πολιτικών και δράσεων, ή/ και πώς να μετρήσουν τη βιωσιμότητα. Ένα από τα ισχυρότερα κίνητρα για την ενσωμάτωση της αειφορίας στη στρατηγική είναι η προσέλκυση επενδύσεων, καθώς κάθε χρόνο όλο και περισσότερα κεφάλαια στον κόσμο επενδύονται σε επιχειρήσεις και έργα τα οποία πληρούν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο αειφορίας (ESG πλαίσιο). Το ολοκληρωμένο πλαίσιο αειφορίας ESG ενσωματώνει, περιβαλλοντικά, κοινωνικά κριτήρια και κριτήρια διακυβέρνησης και αναμένεται οι επενδύσεις κοινωνικού αντίκτυπου να είναι στο επίκεντρο της οικονομικής ανάκαμψης μετά την πανδημία.

Με την έννοια αυτή, ο χρηματοπιστωτικός τομέας και η επενδυτική αγορά διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης. Η «Πράσινη» χρηματοδότηση, τα Κοινωνικά και Αειφόρα Ομόλογα έχουν αναδειχθεί ως τα πιο δημοφιλή εργαλεία χρηματοδότησης. Πολλοί επενδυτές και τράπεζες χρησιμοποιούν επίσης τη βιωσιμότητα ως ισοδύναμο για την προσέγγιση μιας εταιρείας στη διαχείριση κινδύνων. Νέα κριτήρια και δείκτες (KPIs) που βασίζονται σε Κανονισμούς για τη Βιώσιμη Χρηματοδότηση και την Ταξινομία της Ε.Ε. θα αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα της διαδικασίας ανάληψης πιστώσεων και αξιολόγησης των επενδύσεων μιας τράπεζας, ενός επενδυτικού ταμείου ή άλλων ιδρυμάτων. Η ενσωμάτωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στην επιχειρηματική στρατηγική οδηγεί επίσης στην καινοτομία και τη δυναμική ανάπτυξη των εταιρειών σήμερα, εξηγεί η Κατερίνα Κατσούλη, Director του τμήματος ESG & Sustainability στην Grant Thornton στην Ελλάδα. «Οι υπεύθυνες εταιρείες μέσω της στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης αναπτύσσουν σημεία διαφοροποίησης τα οποία μπορούν να αποτελέσουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, έναντι των ανταγωνιστών τους».

Ο αντίκτυπος μιας βιώσιμης προσέγγισης Για πολλές επιχειρήσεις, η χρηματοοικονομική δαπάνη που απαιτείται για την εφαρμογή ενός προγράμματος βιωσιμότητας αποτελεί σημαντικό εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί – ένα ζήτημα το οποίο έχει ενταθεί περαιτέρω λόγω των οικονομικών πιέσεων που οφείλονται στην πανδημία Covid-19. Η Ελίνα Βασιλειάδου, Supervisor του τμήματος ESG & Sustainability στην Grant Thornton στην Ελλάδα, αναφέρει: «Μόνο οφέλη υπάρχουν για τις επιχειρήσεις που καθορίζουν και εφαρμόζουν ένα στρατηγικό σχέδιο που εστιάζει στην αειφορία. Φυσικά, ενδέχεται να είναι απαραίτητη κάποια αρχική επένδυση ή/και κεφάλαιο, ωστόσο, μακροπρόθεσμα, οι επιχειρήσεις θα ενισχύσουν τις προοπτικές χρηματοδότησής τους και θα μειώσουν το κόστος κεφαλαίου τους». «Η αξία που δημιουργείται και κατανέμεται από έναν οργανισμό στην κοινωνία και την οικονομία πρόκειται να αποτελέσει βασικό δείκτη αξιολόγησης για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη» αναφέρει η Κρίστη Γιάνναρου, Senior του τμήματος ESG & Sustainability στην Grant Thornton στην Ελλάδα. Αυτή η αξιολόγηση αποτελεί ένα από τα εργαλεία διαχείρισης για την εκτίμηση και την αποτύπωση του κοινωνικοοικονομικού αντίκτυπου των λειτουργιών και δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης. Επιπλέον, η εκτίμηση της απόδοσης της επένδυσης στην εταιρεία από συγκεκριμένες δραστηριότητες πρόκειται επίσης να αποτελέσει βασική μέτρηση για 41 τις Βusiness Energy plus επιχειρήσεις, μέσω κλαδικής ανάλυσης.

Sustainability in SMEs, the Grant Thornton IBR Survey

ESG & Sustainability Strategy SMEs and sustainability How businesses can ensure long-term success Over the last decade, the notion of sustainability and sustainable development has had a decisive impact not only on the lifestyles of the world’s inhabitants, but also on the policies of governments and businesses. Investors, customers, governments and the general public are putting increasing pressure on companies to place sustainability at the heart of their business models.

Meanwhile, the Covid-19 pandemic has tested the resilience of businesses, deeming action on sustainability issues imperative.

Athina Moustaki, Head of Environmental, Social, Governance, Risk & Compliance at Grant Thornton Greece, explains: Athina Moustaki «Companies that understand and react quickly to global challenges and risks by adapting their business models, incorporating ESG criteria and developing a sustainable development strategy, will be able to manage new business challenges more effectively and will have greater opportunities to ensure long-term success.»

42 Βusiness Energy plus

Contact Grant Thornton's Environmental, Social, Governance, Risk Management & Compliance (ESGRC) specialists to find out how you can integrate the principles of sustainable development into your business, ensuring lasting business success. https://www.grant-thornton.gr/ services/advisory/environmentalsocial-governance-risk-andcompliance/ https://www.grant-thornton.gr/ contact/

Grant Thornton’s IBR survey, conducted in late 2020, focused on small and medium-sized enterprises (SMEs), and the extent to which they undertake corporate responsibility and sustainable development actions and policies.

As the survey shows, a significant proportion of SMEs, that is almost half of the businesses surveyed (48%), have a positive perception of the importance of the term ‘sustainability’/’sustainable development’.

Almost two thirds (61%) of SMEs believe that global sustainability and sustainable development trends will require fundamental changes in the operating models of their sector or industry. However, about half of the SMEs surveyed agree that most companies of their size do not know where to start in terms of implementing policies and actions, and/or how to measure sustainability. One of the strongest incentives for integrating sustainability into business strategy is to attract investment, as, every year, more and more capital globally is invested in companies and projects that meet an integrated sustainability framework (ESG framework). The ESG integrated sustainability framework incorporates environmental, social and governance criteria while social impact investments are expected to be at the heart of economic recovery in the post-pandemic era. In this sense, the financial sector and the investment market play a catalytic role in achieving the Sustainable Development Goals. “Green” finance and Social and Sustainable

Bonds have emerged as the most popular financing instruments.

Many investors and banks also use sustainability as an equivalent for a company’s approach to risk management. New criteria and indicators (KPIs) based on EU Sustainable Finance Regulations Katerina Katsouli and the EU Taxonomy will become an important factor in the underwriting process and investment assessment of a bank, an investment fund, as well as other institutions. “Today, integrating sustainable development principles into business strategy drives innovation and the dynamic growth of companies”, explains Katerina Katsouli, Director of ESG & Sustainability at Grant Thornton Greece. «Through their sustainable development strategy, responsible companies develop points of differentiation that can act as competitive advantages over their competitors.»

The impact of a sustainable approach For many businesses, the financial outlay required to implement a sustainability programme is a major hurdle to overcome - an issue that has been further intensified by the financial pressures resulting from the Covid-19 pandemic.

Elina Vasiliadou, Supervisor of Elina Vasiliadou ESG & Sustainability at Grant Thornton Greece, states: «Companies that define and implement a strategic plan focused on sustainability will only encounter benefits. Of course, some initial investment and/or capital may be necessary, but in the long run, businesses will enhance their funding prospects and reduce their cost of capital.» “The value created and distributed to society and the economy by an organization is going to be a key performance indicator for all stakeholders”, says Christy Giannarou, Senior ESG & Sustainability Consultant Christy Giannarou at Grant Thornton Greece. This assessment is one of the management tools for estimating and capturing the socio-economic impact of a company’s operations and activities. Moreover, the assessment of the return on investment from specific activities for the company is going to be another key measurement for companies through sectoral analysis.» Βusiness Energy plus 43

Η ESG δέσμευση και οι στρατηγικές κατευθύνσεις για την ELVALHALCOR Η ELVALHALCOR δεν είναι απλώς μία από τις κορυφαίες ελληνικές βιομηχανίες. Με 40 και πλέον χρόνια εμπειρίας και τεχνογνωσίας, έχει εξελιχθεί σε μια διεθνή δύναμη στα προϊόντα αλουμινίου και χαλκού, με 17 εργοστασιακές μονάδες τεχνολογίας αιχμής. Εφαρμόζει ένα επιτυχημένο επιχειρηματικό μοντέλο βασισμένο στην εξωστρέφεια, καθώς πάνω από το 90% των πωλήσεών της πραγματοποιείται σε περισσότερες από 90 χώρες. Σήμερα, η Εταιρία αποτελεί τον μεγαλύτερο παραγωγό σωλήνων χαλκού στην Ευρώπη, ενώ διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο εργοστάσιο, σε δυναμικότητα, θερμής έλασης αλουμινίου στη γηραιά ήπειρο. Ως εισηγμένη εταιρία στο Χρηματιστήριο Αθηνών, η ELVALHALCOR, με γνώμονα τη διαφάνεια και την υπεύθυνη επιχειρηματική λειτουργία, εφαρμόζει και συμμορφώνεται με τις αρχές της Εταιρικής Διακυβέρνησης. Η Εταιρία έχει δημιουργήσει όλες τις κατάλληλες δομές διακυβέρνησης, ενώ την επίβλεψη των στρατηγικών θεμάτων ESG έχει αναλάβει το Διοικητικό Συμβούλιο επικυρώνοντας και τον Οδικό Χάρτη (ESG Roadmap) για 44 Βusiness Energy plus

ELVALHALCOR’s ESG commitment and strategic directions τη διαχείριση του ρίσκου σε θέματα ESG. Επιπρόσθετα, η ELVALHALCOR έχει προχωρήσει τις απαιτούμενες διαδικασίες και εντός του 2022, θα θέσει σε πλήρη λειτουργία έναν μηχανισμό αναφορών (whistleblowing mechanism) σε συνεργασία με κορυφαία εταιρία του χώρου. Οι κατευθύνσεις της στρατηγικής ESG και οι βασικές προτεραιότητες της ELVALHALCOR περιλαμβάνουν και εστιάζουν στα κάτωθι: • Ενεργειακή μετάβαση: Προοδευτική μετάβαση στην χρήση ΑΠΕ • Αποτύπωμα άνθρακα: Δέσμευση σε στόχους για μείωση των εκπομπών CO2 • Υγεία και Ασφάλεια: Δημιουργία 5ετούς πλάνου συνεχούς βελτίωσης • Εφοδιαστική αλυσίδα: αξιολόγηση της εφοδιαστικής αλυσίδας σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης. Η Εταιρία, έχει ενσωματώσει στη λειτουργία της μία σειρά ουσιαστικών θεμάτων ESG για τον περιορισμό των σχετικών κιν-

ELVALHALCOR is not simple one of the leading Greek industries. With more than 40 years of experience and expertise, it has developed into a global leader in the aluminium and copper processing industry, with 17 state-of-the-art manufacturing plants. It applies a successful business model based on extroversion, with over 90% of its sales taking place in more than 90 countries. Today, the Company is the largest producer of copper tubes in Europe and has the second largest hot-rolling aluminium plant in terms of capacity on the old continent.

As a listed company on the Athens Stock Exchange, ELVALHALCOR, with transparency and responsible business operation as a compass, applies and complies with the principles of Corporate Governance. The Company has established all the appropriate governance structures, while the Board of Directors is responsible for the oversight of strategic ESG issues as well as

validating the ESG Roadmap for managing ESG-related risk. In addition, ELVALHALCOR has advanced necessary procedures and will put a whistleblowing mechanism in full operation within 2022, in cooperation with a leading company in the field.

The strategic ESG direction and ELVALHALCOR’s key priorities include and focus on the following: • Energy transition: Progressive transition to the use of renewable energy sources • Carbon footprint: Commitment to CO2 emission reduction targets • Health and Safety: Establishment of a 5-year continuous improvement plan • Supply chain: Assessment of the supply chain in terms of sustainable development issues.

ELVALHALCOR has integrated a series of material ESG matters into its operations in order to mitigate relevant risks. On the one hand, the Company is committed and Βusiness Energy plus 45

δύνων. Από τη μία δεσμεύεται και στοχεύει με υπευθυνότητα να μειώσει το ενεργειακό και περιβαλλοντικό της αποτύπωμα κατά την παραγωγή των προϊόντων της, ενώ από την άλλη παράγει καινοτόμα προϊόντα και βιώσιμες λύσεις που θα συμβάλλουν στην ενεργειακή μετάβαση ενισχύοντας την αλυσίδα αξίας. Η ELVALHALCOR εστιάζει και επενδύει συνεχώς σε υποδομές και τεχνολογίες, ανταποκρινόμενη επιτυχώς στη ζήτηση για ενεργειακά αποδοτικές λύσεις ευθυγραμμισμένες με τις παγκόσμιες τάσεις βιωσιμότητας και τις ανάγκες μετασχηματισμού της οικονομίας σε μία οικονομία κλιματικής ουδετερότητας. Η ELVALHALCOR αποτελεί μέρος της λύσης, συμβάλλοντας μέσω της αύξησης της χρήσης ανακυκλωμένου αλουμινίου και χαλκού, αλλά και της παραγωγής προϊόντων και λύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας που ανταποκρίνονται στις επιταγές της βιώσιμης ανάπτυξης. Στο πλαίσιο των αρχών της κυκλικής οικονομίας, η ELVALHALCOR εστιάζει στην επανένταξη του σκραπ αλουμινίου και χαλκού στην αλυσίδα αξίας με χρήση σε ολοένα και περισσότερα προϊόντα. Έχοντας ως στόχο τη συνεχώς αυξανόμενη χρήση ανακυκλωμένων υλικών σε όλους τους τομείς, επενδύει σημαντικά σε τεχνολογίες που διασφαλίζουν την περιβαλλοντικά φιλική ανακύκλωση μετάλλων. Δέσμευση για την ELVALHALCOR, αποτελεί η συνεχής μείωση του ενεργειακού και του περιβαλλοντικού της αποτυπώματος. Επενδύει ουσιαστικά και συστηματικά σε υποδομές και μέτρα περιβαλλοντικής προστασίας, εφαρμόζοντας στις εγκαταστάσεις της βέλτιστες πρακτικές περιβαλλοντικής διαχείρισης. Ακολουθεί πιστοποιημένα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και Ενέργειας για τη μεθοδική διαχείριση όλων των θεμάτων και τη συνεχή επιδίωξη βελτίωσης. Επίσης, οι δύο πιστοποιήσεις του τομέα έλασης αλουμινίου της ELVALHALCOR με το Aluminium Stewardship Initiative (ASI) Performance Standard και ASI chain of Custody Standard επιβεβαιώνουν τη δέσμευσή της για θέματα όπως η υπεύθυνη παραγωγή και η μέριμνα για την εφοδιαστική αλυσίδα αλουμινίου. Στην προμετωπίδα των προτεραιοτήτων της ELVALHALCOR παραμένει η έμφαση στην ανάπτυξη των ανθρώπων της, η ενίσχυση δεξιοτήτων ηγεσίας, η ανάδειξη και εξέλιξη ταλέντων. Κορυφαία προτεραιότητα για την Εταιρία αποτελεί η διασφάλιση της Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων και των συνεργατών της. Παράλληλα, βασική της μέριμνα αποτελεί η διασφάλιση των βέλτιστων συνθηκών εργασίας και της δίκαιης ανταμοιβής, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, στη διαφορετικότητα και στην παροχή ίσων ευκαιριών προς όλους τους εργαζομένους. Η εξέλιξη της τεχνολογίας απαιτεί νέες ειδικότητες, μεγαλύτερη εξειδίκευση και συνεχή εκπαίδευση. Στο πλαίσιο αυτό, η ELVALHALCOR επενδύει σταθερά και συστηματικά στο ανθρώπινο δυναμικό της. Η Εταιρία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση των εργαζομένων, ενώ παράλληλα αναπτύσσει συνεργασίες με Πανεπιστήμια για την ενίσχυση της επαγγελματικής κατάρτισης των σπουδαστών, παρέχοντάς τους εξειδικευμένες γνώσεις που αφορούν στη βιομηχανία. Επιπρόσθετα, προκειμένου να υποστηρίξει τους νέους της χώρας μας και να συνεισφέρει στην αναστροφή του brain drain, εφάρμοσε δύο προγράμματα δωδεκάμηνης έμμισθης πρακτικής άσκησης αποφοίτων μηχανικών. Τα προγράμματα «Engineers of tomorrow» και «Βιομηχανικοί Ορίζοντες», δίνουν σε 24 νέους και νέες μηχανικούς τη δυνατότητα να ενταχθούν στο εργασι46 Βusiness Energy plus

ακό περιβάλλον της ELVALHALCOR λαμβάνοντας πολύτιμα εφόδια για το επαγγελματικό τους μέλλον. Αναφορικά με την προμηθευτική αλυσίδα, η ELVALHALCOR επιλέγει και διαχειρίζεται τους προμηθευτές της με υπευθυνότητα και δεσμεύεται για υπεύθυνη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας και αξιολόγηση προμηθευτών βάσει κριτηρίων βιώσιμης ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό, έχει ξεκινήσει στρατηγική συνεργασία με την εταιρία EcoVadis. Η επιτυχία του επιχειρηματικού μοντέλου της και η θετική επίδρασή της στο περιβάλλον και στην κοινωνία αναδεικνύουν την ELVALHALCOR σε ένα καλό παράδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης για το σήμερα και το αύριο. Η Εταιρία δεσμεύεται να ενεργεί υπεύθυνα, να λειτουργεί με βιώσιμο τρόπο και να αναπτύσσει συνεργασίες που θα συμβάλλουν σε ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές. elvalhalcor.com

responsibly aims to reduce the energy and environmental footprint originating from the manufacturing of its products, while on the other hand, it produces innovative products and sustainable solutions, that will contribute to the energy transition enhancing its value chain.

ELVALHALCOR continuously focuses and invests in infrastructure and technologies, successfully responding to the demand for energy efficient solutions aligned with global sustainability megatrends and the need of converting the economy into a climate neutral one.

ELVALHALCOR is part of the solution, contributing by increasing aluminium and copper recycling, while also producing high value-added products and solutions that meet the imperatives of sustainable development.

Within the framework of the circular economy principles, ELVALHALCOR focuses on the reintegration of aluminium and copper scrap in the value chain by using it in all

the more products. With the aim of continuously increasing the use of recycled materials in all sectors, it is heavily investing in technologies that ensure environmentally friendly metal recycling.

ELVALHALCOR is committed to continuously reducing its energy and environmental footprint. It invests substantially and systematically in infrastructure and environmental protection measures, applying best practices in terms of environmental management in its facilities. It follows certified Environmental and Energy Management Systems to ensure that all issues are managed in a methodical manner while continuously pursuing improvement. Additionally, the Aluminium Stewardship Initiative (ASI) Performance Standard and ASI Chain of Custody Standard certifications awarded to ELVALHALCOR’s aluminium rolling division confirm the Company’s commitment to issues such as responsible production and aluminium’s supply chain due diligence.

At the forefront of ELVALHALCOR’s priorities remains the emphasis on developing its people, enhancing leadership skills, and nurturing and developing talent.

The top priority for the Company is to ensure the Health and Safety of its employees and partners. At the same time, its main concern is to ensure optimal working conditions and fair remuneration, with respect to human rights, diversity and equal opportunities for all employees.

The evolution of technology requires new skills, greater specialization and continuous training. In this context, ELVALHALCOR invests steadily and systematically in its human resources. The Company places particular emphasis on employee training, while developing partnerships with universities to enhance the professional training of students, providing them with specialized knowledge relevant to the industry. In addition, in order to support our country’s youth and contribute to reversing the brain drain, the Company implemented two 12-month paid internship programs for engineering graduates. The programs “Engineers of tomorrow” and “Industrial Horizons”, give 24 young engineers the opportunity to join ELVALHALCOR’s working environment, gaining valuable skills for their professional future.

Regarding the supply chain, ELVALHALCOR selects and manages its suppliers responsibly and is committed to responsible supply chain management and supplier evaluation, based on sustainable development criteria.

In this context, it has launched a strategic partnership with EcoVadis.

The success of its business model and its positive impact on the environment and society highlight ELVALHALCOR as a good example of sustainable development for both today and tomorrow. The Company is committed to acting responsibly, operating in a sustainable manner and developing partnerships that will contribute to a sustainable future for generations to come. elvalhalcor.com Βusiness Energy plus 47

Άρης Παπαδόπουλος

Aris Papadopoulos

Βιώσιμη υποδομή μπορεί να παρασχεθεί μόνο όταν και οι τρεις πυλώνες -οικονομικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί- εξεταστούν μαζί

Sustainable infrastructure can only be provided when all three pillars - economic, environmental and social- are considered together

Οι έξυπνες πόλεις, η βιωσιμότητα, τα προβλήματα και οι προκλήσεις της, οι ανάγκες και οι τάσεις που αναδύονται σε θέματα κατασκευής κτιρίων μηδενικής κατανάλωσης, μείωσης εκπομπών και κατανάλωσης ενέργειας στα υφιστάμενα κτίρια και ευρύτερα αντιμετώπισης συνεπειών κλιματικής αλλαγής, σε συνδυασμό με τις νέες τεχνολογίες και την ευρωπαϊκή ταξινομία για το περιβάλλον, ήταν στο επίκεντρο της συζήτησης με τον Άρη Παπαδόπουλο, διευθύνοντα σύμβουλο της ΖΕΒ ΑΕΕΥ.

Smart cities, sustainability, the problems and challenges it entails, the needs and emerging trends in the construction of zero-emission buildings, the reduction of emissions and energy consumption in existing buildings and more broadly addressing the impact of climate change, in combination with new technologies and the European taxonomy for the environment, were the focus of the discussion with Aris Papadopoulos, CEO of ZEB SA.

48 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 49

Συνέντευξη στην ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΛΕΦΟΠΟΥΛΟΥ

- Πολύς λόγος γίνεται την τελευταία δεκαετία για τις έξυπνες πόλεις. Σήμερα, με τη συζήτηση γύρω από τη βιωσιμότητα και την ταξινομία, εξελίσσεται η προσέγγιση στις έξυπνες πόλεις και, αν ναι, με ποιον τρόπο; - Η αστική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια επικεντρώνεται στην οικοδόμηση έξυπνων πόλεων. Μια έξυπνη πόλη μπορεί να θεωρηθεί ως ένα οικοσύστημα στο οποίο η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι πολίτες, οι επιχειρήσεις, τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα, καθώς επίσης και άλλοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς συνεργάζονται μεταξύ τους για την υλοποίηση έργων, την εγκατάσταση συστημάτων, την ενεργό εμπλοκή των πολιτών και την επιδίωξη μιας συνεχώς αυξανόμενης ποιότητας ζωής. H στρατηγικά σχεδιασμένη εξειδίκευση των πόλεων χρησιμοποιείται ως εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της πόλης με στόχο τη βελτίωση της ζωής των πολιτών, την προσέλκυση κεφαλαίων, επιχειρήσεων και εξειδικευμένου προσωπικού. Οι σύγχρονες πόλεις καλούνται να προσφέρουν βιώσιμες λύσεις σε μια πρόκληση γύρω από τους βασικούς άξονες, που είναι η κλιματική αλλαγή και η διαχείριση της ενέργειας και πόρων.

50 Βusiness Energy plus

Ζούμε στην εποχή που υπάρχουν ενέργειες για τη μείωση άνθρακα και βέβαια χρειάζεται η ευρεία χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Όλα τα νέα κτίρια, οι υποδομές και οι μεταφορές πρέπει να είναι πλέον ανθρακικά ουδέτερες. Η ευρεία ανάπτυξη της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας από παραγωγούς - καταναλωτές πρέπει να αποτελεί σημαντικό και μόνιμο στοιχείο της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η λύση αυτή είναι επωφελής και μάλιστα ίσως αποδειχθεί εντελώς απαραίτητη υπό το πρίσμα της ενεργειακής ασφάλειας και του περιβάλλοντος, αλλά και για κοινωνικούς λόγους. Οι δυνατότητες των έξυπνων τεχνολογιών στον κτιριακό τομέα τονίστηκαν έντονα στην αναθεώρηση του 2018 της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (EPBD) και εισήχθη η έννοια του Έξυπνου Δείκτη Ετοιμότητας (SRI). Αυτός ο δείκτης επιτρέπει την αξιολόγηση της έξυπνης ετοιμότητας των κτιρίων, δηλαδή την ικανότητα των κτιρίων (ή των κτιριακών μονάδων) να προσαρμόζουν τη λειτουργία τους στις ανάγκες των ενοίκων, βελτιστοποιώντας επίσης την ενεργειακή απόδοση και τη συνολική απόδοση και να προσαρμόζουν τη λειτουργία τους σε αντίδραση σε σήματα από το πλέγμα (ενεργειακή ευελιξία). Ο δείκτης έξυπνης ετοιμότητας θα ευαισθητοποιήσει τους ιδιοκτήτες και τους ενοίκους των κτιρίων για την αξία πίσω από τον αυτοματισμό κτιρίων και την ηλεκτρονική παρακολούθηση των τεχνικών συστημάτων κτιρίων και θα πρέπει να παρέχει εμπιστοσύνη στους ενοίκους σχετικά με την πραγματική εξοι-

interview with ALEXANDRA LEFOPOULOU - Alex. Lefopoulou. There has been a lot of talk in the last decade regarding smart cities. Today, in the context of the conversation around sustainability and the Taxonomy, is the approach to smart cities evolving, and if so, in what way?

- Aris Papadopoulos. Urban development in recent years has focused on building smart cities. A smart city can be seen as an ecosystem in which local government, citizens, businesses, academic and research institutions, as well as other public and private actors cooperate with each other to implement projects, install systems, actively engage citizens and pursue an ever-increasing quality of life. The strategically planned specialization of cities is used as a tool for economic development and enhancing the city’s competitiveness in order to improve the lives of citizens while attracting capital, businesses and skilled personnel. Modern cities are called upon to offer sustainable solutions to a challenge concerning climate change and energy and resource management.

We are living in the age when actions to reduce carbon are being implemented and, of course, the widespread

use of renewable energy sources is necessary. All new buildings, infrastructure and transport must now be carbon neutral. The widespread development of decentralized energy production by producer-consumers must be an important and permanent element of the European Union’s energy policy. This solution is beneficial and may even prove to be absolutely essential in terms of energy security and the environment, but also for social reasons.

The potential of smart technologies in the building sector was strongly emphasized in the 2018 revision of the European Energy Performance of Buildings Directive (EPBD), where the concept of the Smart Readiness Indicator (SRI) was also introduced. This indicator enables the assessment of the smart readiness of buildings, i.e. the ability of buildings (or building units) to adapt their operation to the needs of occupants, also optimizing energy efficiency and overall performance and adapting their operation in response to signals from the grid (energy flexibility). The Smart Readiness Indicator will raise awareness among building owners and occupants of the value behind building automation and electronic monitoring of technical building systems, and should provide confidence to occupants about the actual savings of these

Βusiness Energy plus 51

κονόμηση αυτών των νέων βελτιωμένων λειτουργιών.

new improved operations.

- Ποιες είναι προκλήσεις αλλά και τα προβλήματα στην ενσωμάτωση κριτηρίων βιωσιμότητας για την υλοποίηση δράσεων έξυπνης πόλης; - Τα τελευταία χρόνια η ραγδαία ανάπτυξη των πόλεων είχε σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση του περιβάλλοντός τους και τη δημιουργία περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων. Επομένως, γίνεται πλέον πιο έντονη η ανάγκη για υιοθέτηση και εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών για μια βιώσιμη αστική ανάπτυξη τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ταυτόχρονα αναπτύσσονται τεχνολογίες όπου μια έξυπνη πόλη είναι ο τόπος όπου τα παραδοσιακά δίκτυα και οι υπηρεσίες γίνονται πιο αποτελεσματικά με τη χρήση ψηφιακών λύσεων προς όφελος των κατοίκων και των επιχειρήσεών της. Μια έξυπνη πόλη υπερβαίνει τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών για καλύτερη χρήση πόρων και λιγότερες εκπομπές καυσαερίων. Σημαίνει εξυπνότερα δίκτυα αστικών μεταφορών, αναβαθμισμένες παροχές ύδρευσης και διάθεσης αποβλήτων και πιο αποτελεσματικούς τρόπους φωτισμού και θέρμανσης κτιρίων. Σημαίνει επίσης μια πιο διαδραστική και ανταποκρινόμενη διοίκηση της πόλης, ασφαλέστερους δημόσιους χώρους. Υπάρχουν παραδείγματα έξυπνων πόλεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπως είναι η Κοπεγχάγη, το Ελσίνκι, το Άμστερνταμ, το Παρίσι, η Βιέννη και η Στοκχόλμη. Στην Ελλάδα τελευταία παρατηρείται μία τάση ενίσχυσης στον τομέα των έξυπνων πόλεων και υπάρχουν παραδείγματα καλών πρακτικών. Συνεπώς, τα βασικά προβλήματα είναι αλληλεξαρτώμενα και συνοψίζονται, χωρίς βέβαια να περιορίζονται, στα εξής: - Δυσκολία στη διαχείριση των αποβλήτων, με τα απορρίμματα να συσσωρεύονται.

- Συνεχής μείωση των πόρων που προκύπτει από την ανεξέλεγκτη κατανάλωση ορυκτών καυσίμων για την ενέργεια και τις μεταφορές.

- Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και συναφή περιβαλλοντικά προβλήματα, τα οποία οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση των καταναλωτών και των επιπέδων κατανάλωσης, ταξιδιωτικών δραστηριοτήτων και μεταφορών.

- Κυκλοφοριακή συμφόρηση.

- Ανεπαρκώς αναβαθμισμένες ή ελλιπώς συντηρημένες υποδομές.

- AL What are the challenges and problems in integrating sustainability criteria for the implementation of smart city actions?

- A.P. In recent years, the rapid development of cities has resulted in the degradation of their environment and the creation of environmental, social and economic problems. Therefore, the need to adopt and implement integrated policies for sustainable urban development at both European and global level has become more acute. At the same time, technologies are being developed so that a smart city is the place where traditional networks and services are made more efficient using digital solutions for the benefit of its inhabitants and businesses. A smart city goes beyond the use of digital technologies to make better use of resources and lower emissions. It means smarter urban transport networks, upgraded water and waste disposal services and more efficient ways of lighting and heating buildings. It also means a more interactive and responsive city administration and safer public spaces.

There are examples of smart cities in the European Union such as Copenhagen, Helsinki, Amsterdam, Paris, Vienna and Stockholm. In Greece, there is a recent trend to strengthen the smart city sector, with examples of best practices having emerged.

The main problems are therefore interlinked and can be summarized, but not limited to, the following: - Difficulties in waste management, with waste piling up.

- Continuous depletion of resources resulting from the uncontrolled consumption of fossil fuels for energy and transport.

- Greenhouse gas emissions and related environmental problems which are largely due to increasing the number of consumers and consumption levels, travel and transport activities.

- Traffic congestion.

- Inadequately upgraded or poorly maintained infrastructure.

- Σε ό,τι αφορά τις υποδομές πρακτικά, πώς αλλάζει η βιωσιμότητα την κατασκευή έξυπνων υποδομών και βιώσιμων έργων; - Οι υποδομές είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη και διαδραματίζουν βασικό ρόλο στη διατήρηση των φυσικών πόρων και στη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η βιώσιμη υποδομή μπορεί να παρασχεθεί μόνο όταν και οι τρεις πυλώνες - οικονομικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί - εξεταστούν μαζί, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι υπηρεσίες υποδομής είναι ανθεκτικές και μπορούν να έχουν δίκαιη πρόσβαση. Επιπλέον, όλοι οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να συνεργαστούν στον σχεδιασμό, στην παράδοση και τη διαχείριση. Όταν διασφαλίζεται δίκαιη πρόσβαση, η κοινωνία επωφελείται από τις υποδομές, δεδομένου ότι παρέχει τις υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για την αειφόρο ανάπτυξη.

- Ποιες είναι οι καινοτομίες και οι τεχνολογίες που μπορούν υιοθετηθούν για την επίτευξη έξυπνου περιβάλλοντος; - Η επίτευξη του έξυπνου περιβάλλοντος βασίζεται σε τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο λαμβάνονται υπόψη τα κύρια δομικά στοιχεία των έξυπνων πόλεων (αστικό σύστημα, οικοσύστημα καινοτομίας, ψηφι-

52 Βusiness Energy plus

- AL In terms of infrastructure in practice, how does sustainability alter the construction of smart infrastructure and sustainable projects?

- AP Infrastructure is vital for development and plays a key role in conserving natural resources and reducing the impacts of climate change.

Sustainable infrastructure can only be delivered when all three pillars - economic, environmental and social - are considered together, while ensuring that infrastructure services are resilient and can be equitably accessed. In addition, all stakeholders need to work together in planning, delivery and management.

When equitable access is ensured, society benefits from infrastructure, as the services necessary for sustainable development are provided.

Βusiness Energy plus 53

ακό περιβάλλον). Το δεύτερο αφορά την ολοκλήρωση για τα στοιχεία αυτά και την εκπόνηση μιας στρατηγικής καθοδηγούμενης από τους χρήστες της καινοτομίας, για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της πόλης. Τέλος, το τρίτο στάδιο αφορά την εφαρμογή μιας στρατηγικής βασισμένης στην ανάπτυξη των ψηφιακών εφαρμογών, την επιλογή των επιχειρηματικών μοντέλων για τη βιωσιμότητα, των κατάλληλων ηλεκτρονικών υπηρεσιών, και το σύστημα μέτρησης καθώς και τους δείκτες. Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να θεωρηθούν ως μέρος της έξυπνης υποδομής ή μπορούν να θεωρηθούν ως ανεξάρτητα στοιχεία των έξυπνων πόλεων και αποτελούν μια πολύ ευρύτερη έννοια εκείνης των πράσινων κτιρίων, γιατί μπορούν να συνδεθούν με άλλα κτίρια, τους ανθρώπους και την τεχνολογία, το παγκόσμιο περιβάλλον και τα έξυπνα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας. Μπορούν εύκολα να προσαρμόσουν την ενεργειακή τους ζήτηση καθώς και το ενεργειακό δίκτυο, ώστε να έχουν αποτελεσματική και χαμηλή κατανάλωση ενέργειας. Το έξυπνο δίκτυο (Smart Grid) χρησιμοποιεί Τεχνολογίες Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων για τη συλλογή πληροφοριών που έχουν να κάνουν με τη συμπεριφορά των παρόχων και των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον ένα έξυπνο δίκτυο καθορίζει την ανταπόκρισή του ανάλογα με τις συλλεγόμενες πληροφορίες. Προκειμένου να λειτουργήσει χρειάζονται κατάλληλες μετρητικές διατάξεις, οι οποίες θα συλλέγουν σε πραγματικό χρόνο τόσο την καταναλισκόμενη όσο και την αποκεντρωμένα, παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια των βασικών καταναλωτών μίας πόλης, δηλαδή τα κτίρια. Ο στόχος ενός συστήματος πόλης είναι να συνδυάσει τη λειτουργία σε επίπεδο πόλεων με τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών τοπικών συστημάτων για την παρακολούθηση της απόδοσης και τη βελτιστοποίηση των διαδικασιών. Έξυπνες και διαλειτουργικές διεπαφές προστίθενται μεταξύ ξεχωριστών συστημάτων, π.χ. τα συστήματα φωτισμού, το ενεργειακό δίκτυο και τα συστήματα κινητικότητας, προκειμένου να εισαχθούν πληροφορίες από αυτά για τη λήψη αποφάσεων από τις υπηρεσίες της πόλης. Η Διαχείριση ενέργειας είναι η βασική μέθοδος βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας του συστήματος με τεχνικά και οργανωτικά μέτρα, με άμεσο στόχο τη μείωση της συμμετοχής της ενέργειας στο συνολικό κόστος παραγωγής (επιχειρήσεις) ή το κόστος διαβίωσης (κατοικίες). Η διαχείριση ενέργειας στις βιομηχανίες στηρίζεται στον συνεχή έλεγχο της ενεργειακής κατανάλωσης με συστηματικό και οργανωμένο τρόπο, στη σαφή γνώση των ενεργειακών απαιτήσεων, του ανθρώπινου δυναμικού, των προτεραιοτήτων και των οικονομικών μέσων. Αποτελεί μια πειθαρχημένη δραστηριότητα, οργανωμένη και δομημένη προς την πλέον αποδοτική χρήση της ενέργειας, χωρίς να μειωθούν τα παραγωγικά επίπεδα και χωρίς να θυσιαστεί η ποιότητα του προϊόντος, η ασφάλειά του ή τα περιβαλλοντικά του πρότυπα. Η θεμελιώδης αρχή της διαχείρισης ενέργειας είναι η οικονομική αποτελεσματικότητα ταυτόχρονα με την ικανοποίηση των αναγκών του χρήστη. Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα Ενεργειακής Διαχείρισης μπορεί να περιγραφεί από τη μεθοδολογία της Ενεργειακής Επιθεώρησης και της Ενεργειακής Παρακολούθησης και Θέσπισης Ενεργειακών Στόχων (Monitoring & Targeting). Η ανταπόκριση στη ζήτηση είναι μια αλλαγή στην κατανάλωση ενέργειας ενός πελάτη ηλεκτρικής ενέργειας για καλύτερη αντιστοίχιση της ζήτησης ενέργειας με την προσφορά.

- Ποιες είναι οι ανάγκες και οι τάσεις που αναδύονται σε θέματα κατασκευής κτιρίων μηδενικής κατανάλωσης, μείωσης εκπομπών και κατα-

54 Βusiness Energy plus

- AL. What are the innovations and technologies that can be adopted to achieve a smart environment?

- AP. Achieving the smart environment is based on three stages. The first stage takes into account the main building blocks of smart cities (i.e. urban system, innovation ecosystem, digital environment). The second involves the completion of these elements and the development of a user-driven innovation strategy to address the problems of the city. Finally, the third stage involves the implementation of a strategy based on the development of digital applications, the choice of business models for sustainability, appropriate e-services, the measurement system and indicators.

Smart buildings can be considered as part of smart infrastructure or can be seen as independent elements of smart cities, while they are also a much broader concept than green buildings because they can be connected to other buildings, people and technology, the global environment and smart electricity grids. They can easily adjust their energy demand and energy grid to ensure efficient and low energy consumption. The Smart Grid uses Information and Communication Technologies to collect information that relates to the behavior of electricity providers and consumers. In addition, a smart grid determines its response according to the information collected. In order to function, it needs appropriate measuring devices, which collect in real time both consumed and electricity produced by decentralized power generators of the main consumers of a city, i.e. the buildings.

The aim of a city system is to combine city-wide operation with cooperation between different local systems to monitor performance and optimize processes. Smart and interoperable interfaces are added between separate systems - e.g. lighting systems, the energy grid and mobility systems -, in order to input information that assists decision making by city services. Energy Management is the basic method of improving the energy efficiency of the system through technical and organizational measures, with the direct objective of reducing the contribution of energy to the total cost of production (businesses) or living costs (homes). Energy management in industry is based on the continuous monitoring of energy consumption in a systematic and organized way and on a clear knowledge of energy requirements, human resources, priorities and financial means. It is a disciplined activity, organized and structured towards the most efficient use of energy, in a way that does not reduce production levels or undermine product quality, safety or environmental standards. The fundamental principle of energy management is ensuring economic efficiency while simultaneously satisfying the needs of the user.

An integrated energy management program can be described by the methodology of Energy Auditing and Energy Monitoring & Targeting.

Response to demand is a change in the energy consumption of an electricity customer to better match energy demand with supply.

- Al. What are the emerging needs and trends in terms of: constructing zero-emission buildings, reducing emissions and energy consumption in existing buildings and more broadly addressing the impacts of climate change?

- AP. A near-zero energy building (or ZEB) is a building with a very high

Βusiness Energy plus 55

νάλωσης ενέργειας στα υφιστάμενα κτίρια και ευρύτερα αντιμετώπισης συνεπειών κλιματικής αλλαγής; - Ως κτίριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας (nΖΕΒ) νοείται το κτίριο με πολύ υψηλή ενεργειακή απόδοση, προσδιοριζόμενη σύμφωνα με τη μεθοδολογία υπολογισμού ενεργειακής απόδοσης κτιρίων. Στη χώρα μας βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία για τη μελέτη του βέλτιστου κόστους με τη χρήση συνδυασμού μέτρων σχετικά με τη βελτίωση των ενεργειακών χαρακτηριστικών του κελύφους του κτιρίου, την ενσωμάτωση αποδοτικών τεχνικών συστημάτων κτιρίων και τη χρήση επιτόπιας παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, όπως η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών, η παραγωγή ζεστού νερού χρήσης και θέρμανση με ηλιακή υποβοήθηση καθώς και η εγκατάσταση συστημάτων θέρμανσης/ψύξης με χρήση αντλιών θερμότητας. Οι τάσεις αυτές οδηγούν τα κτήρια να είναι παραγωγοί και καταναλωτές ενέργειας ταυτόχρονα με τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης στο ελάχιστο δυνατό.

- Η βιωσιμότητα και η ταξινομία επιδρούν στις κατασκευές. Ποιες είναι οι αλλαγές και οι απαιτήσεις που αναμένεται να επιφέρουν στα έργα και στην υλοποίησή τους; 56 Βusiness Energy plus

- O ευρωπαϊκός κανονισμός «EU taxonomy» τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2021, ως μέρος της πρωτοβουλίας για τη στήριξη επενδυτικών στόχων αειφορίας. Η Ε.Ε. θέτει έξι βασικές προϋποθέσεις, ώστε μια οικονομική δραστηριότητα να χαρακτηριστεί ως περιβαλλοντικά βιώσιμη. Οι εταιρείες πρέπει να γνωστοποιούν το ποσοστό του κύκλου εργασιών που προέρχεται από προϊόντα ή υπηρεσίες που μπορούν να χαρακτηριστούν ως περιβαλλοντικά βιώσιμα και να συμβάλουν στον μετριασμό και στην προσαρμογή της κλιματικής αλλαγής, στη βιώσιμη χρήση και προστασία των υδάτων και των θαλάσσιων πόρων, στη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, στην πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης, την προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων. Σε συγκεκριμένους όρους, αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες πρέπει να δημοσιεύσουν μια μη χρηματοοικονομική κατάσταση ή ενοποιημένες πληροφορίες μη οικονομικών καταστάσεων σχετικά με τον τρόπο και τον βαθμό στον οποίο οι δραστηριότητες της επιχείρησης χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά βιώσιμες, έναντι μιας σειράς βασικών δεικτών επιδόσεων.

energy efficiency, determined according to the methodology for calculating the energy performance of buildings. In our country, the process is currently underway to study the cost-optimal use of a combination of measures relating to the improvement of the energy characteristics of the building facade, the integration of efficient technical building systems and the use of on-site energy production from renewable sources, such as the installation of photovoltaic panels, solar-assisted hot water and heating and the installation of heating/cooling systems using heat pumps. These trends are driving buildings to be energy producers and consumers while simultaneously reducing energy consumption to a minimum.

- Al. Sustainability and the taxonomy affect construction.

What changes and requirements are they expected to bring about for projects and their implementation?

- AP. The EU taxonomy regulation came into force in July 2021, as part of the initiative to support sustainable investment objectives. The EU sets six key conditions for an economic activity to be classified as environmentally sustainable. Companies must disclose the percentage of turnover derived from products or services that can be classified as environmentally sustainable and contribute to climate change mitigation and adaptation, the sustainable use and protection of water and marine resources, the transition to a circular economy, pollution prevention and control as well as protection and restoration of biodiversity and ecosystems. In concrete terms, this means that companies must publish a non-financial statement or consolidated non-financial statement information on how and to what extent the company’s activities are classified as environmentally sustainable, against a set of key performance indicators.

Βusiness Energy plus 57

Κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις στον μεταλλευτικό κλάδο

Η κοινωνική και οικονομική αβεβαιότητα και το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον των τελευταίων ετών έχουν αναδείξει την κοινωνική υπευθυνότητα ως στρατηγική προτεραιότητα των οργανισμών που καλούνται να ανταποκριθούν στις ανάγκες και απαιτήσεις θεσμών, μετόχων, καταναλωτών και ευρύτερα της σύγχρονης κοινωνίας. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και ο σύγχρονος μεταλλευτικός κλάδος, καθώς παρατηρείται μια σημαντική μετατόπιση της ενσωμάτωσης των Περιβαλλοντικών, Κοινωνικών καθώς και κριτήριων Εταιρικής Διακυβέρνησης (ESG) στη λήψη επενδυτικών και επιχειρηματικών αποφάσεων, που συμβάλλουν στον μετριασμό των κινδύνων και στη μεγιστοποίηση των ευκαιριών για τη μελλοντική ανάπτυξή του. Είναι πλέον σαφές ότι δεν είναι αρκετό μια μεταλλευτική εταιρεία να ανακοινώνει σημαντικές ανακαλύψεις νέων αποθεμάτων ή μεγάλους αριθμούς παραγωγής. Είναι εξίσου σημαντικό να δείχνει πώς συνεργάζεται με τις τοπικές κοινότητες υποστηρίζοντας την τοπική ανάπτυξη, ενώ παράλληλα συνεισφέρει στην πράξη στη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλού περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Ξεχωριστό παράδειγμα αποτελεί η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός, που λειτουργεί τα Μεταλλεία Κασσάνδρας στη βορειοανατολική Χαλκιδική και ενσωματώνει στην πράξη τις πλέον υπεύθυνες πρακτικές του κλάδου, με στόχο την ανάπτυξη μιας βιώσιμης και μακροπρόθεσμα ωφέλιμης επένδυσης για όλους. Η εταιρεία εφαρμόζει στην πράξη διεθνή πρότυπα βιωσιμότητας, συμμετέχοντας ενεργά στη δημιουργία ενός καλύτερου «αύριο» για την περιοχή που τη φιλοξενεί, στην ανάπτυξη της 58 Βusiness Energy plus

Socially responsible investment in mining sector The social and economic uncertainty and the ever-changing environment of recent years has highlighted social responsibility as a strategic priority for organizations that need to respond to the needs and demands of institutions, shareholders, consumers and society at large. The modern mining sector is also moving in this direction, as there is a significant shift in the integration of Environmental, Social as well as Governance (ESG) criteria into investment and business decisions that help mitigate risks and maximize opportunities for future growth. It is now clear that it does not suffice for a mining company to announce major discoveries of new reserves or large production numbers; rather, it is equally important that it shows the ways in which it works with local communities to support local development, while making a practical contribution to the transition to a low environmental footprint economy. A unique such example is Hellas Gold, which operates the Kassandra Mines in northeastern Halkidiki and incorporates in practice the most responsible practices in the industry, with the aim of developing a sustainable and longterm beneficial investment for all. The company puts into practice international sustainability standards, actively participating in the creation of a better tomorrow for its host region, the development of the national economy and the protection of the environment.

To this end, the company applies the Sustainability Integrated Management System (SIMS) to all aspects of its activities, utilizing it as a guide for its overall operations towards the achievement of individual sustainable development goals, in order to ensure compliance with internationally recognized systems. The SIMS includes, inter alia, general corporate governance standards and measurable standards for occupational health and safety as well as human and facility safety. Notably, the company recently won an honorary award at the Health & Safety Awards for SIMS, demonstrating once again its commitment to providing and maintaining a positive and safe working environment.

εθνικής οικονομίας και στην προστασία του περιβάλλοντος. Για αυτόν τον σκοπό η εταιρεία εφαρμόζει το Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Βιωσιμότητας (SIMS) σε όλες τις πτυχές της δραστηριότητάς της, το οποίο καθοδηγεί τη συνολική λειτουργία της προς την επίτευξη των επιμέρους στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, προκειμένου να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με διεθνώς αναγνωρισμένα συστήματα. Το SIMS περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, γενικά πρότυπα εταιρικής διακυβέρνησης, μετρήσιμα πρότυπα για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, καθώς και την ασφάλεια ανθρώπων και των εγκαταστάσεων. Αξιοσημείωτο είναι ότι πρόσφατα η εταιρεία απέσπασε τιμητικό βραβείο στα Health & Safety Awards για το SIMS, αποδεικνύοντας για ακόμα μια φορά την προσήλωσή της στην ύπαρξη και διατήρηση ενός θετικού και ασφαλούς περιβάλλοντος εργασίας. Βusiness Energy plus 59

Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη στον Όμιλο Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη Σε πρόσφατη έρευνα του UN Global Compact «CEO Survey 2021», το 73% των CEOs δήλωνε ότι η πανδημία Covid-19 έχει αυξήσει τη σημασία της εταιρικής υπευθυνότητας και η πίεση για ανάληψη δράσης σε ζητήματα βιωσιμότητας αναμένεται να αυξηθεί πολύ σημαντικά τα επόμενα τρία χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό, οι σύγχρονες επιχειρήσεις καλούνται να ανταποκριθούν, με περισσότερη διαφάνεια και την οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης, στις αυξημένες προσδοκίες των επενδυτών, των πελατών, της κοινωνίας και των εργαζομένων τους. Το θέμα της βιώσιμης ανάπτυξης και αειφορίας αποτελεί εδώ και χρόνια αναγκαιότητα και στόχευση της ευρύτερης στρατηγικής του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη (ΟΦΕΤ). Υπηρετούμε με αλληλεγγύη και ενσυναίσθηση το νέο παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο στη μετά Covid εποχή, καθώς και το μοντέλο της βιώσιμης ανάπτυξης, της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, της πράσινης οικονομίας, της προστασίας του περιβάλλοντος, της διαρκούς ενίσχυσης της έρευνας και της νέας γενιάς, καθώς και της εξοικονόμησης ενέργειας, στο πλαίσιο ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής. Ο Όμιλος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη (ΟΦΕΤ), με τις εταιρείες UNI-PHARMA, InterMed, PharmaBelle και τη νεοσύστατη UniHerbo, αντιμετωπίζει το σύγχρονο επιχειρείν υιοθετώντας τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Ο Όμιλος έχει υιοθετήσει τα κριτήρια ESG και τα πρότυπα Βιώσιμης Ανάπτυξης ως αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής του λειτουργίας, ενώ είναι υπό έκδοση ο νέος Απολογισμός Βιωσιμότητάς του. Παράλληλα, ήδη έχει υιοθετήσει τις 10 Αρχές των Ηνωμένων

60 Βusiness Energy plus

Εθνών και τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, θέτοντας ως προτεραιότητα τους Στόχους (ΣΒΕ) που εμπίπτουν στις δικές του λειτουργίες, ενώ οι εταιρείες UNI-PHARMA & InterMed είναι υπερήφανα μέλη του Οικουμενικού Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών και πρωτοστατούν στη λειτουργία του τοπικού δικτύου, του UN Global Compact Net Work Hellas. Ο Όμιλός μας, με επίκεντρο της στρατηγικής του την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα μέσω των ESG, στοχεύει να ενδυναμώσει ακόμη περισσότερο το κοινωνικό του αποτύπωμα και παράλληλα να μειώσει το περιβαλλοντικό και ενεργειακό του αποτύπωμα, παραμένοντας προσηλωμένος σε μία αποτελεσματική και δίκαιη εταιρική διακυβέρνηση καθώς και στο ηθικό επιχειρείν το οποίο πρεσβεύουμε πάνω από μισό αιώνα ζωής. Επενδύουμε στη διαρκή ανάπτυξη του προσωπικού μας, μέσα από την σταθερή εκπαίδευση και πάντα στο πλαίσιο των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης. Γι’ αυτόν τον λόγο, εφαρμόζουμε το πρόγραμμα του UN Global Compact, με την ονομασία SDG Ambition Programme. Με τους παραπάνω στόχους και την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου διαχείρισης των σχέσεων με εσωτερικούς stakeholders και εξωτερικούς οικονομικούς, κοινωνικούς, θεσμικούς και ακαδημαϊκούς εταίρους, υπό την ευρύτερη διάσταση του συστήματος Εταιρικής Διακυβέρνησης που ακολουθεί, ο Όμιλος αποσκοπεί στη διατήρηση του ηγετικού του ρόλου στην ελληνική αγορά αλλά και την ενδυνάμωσή του στο διεθνές περιβάλλον, μέσω του σχεδιασμού, της ανάπτυξης

και της παραγωγής ασφαλών και αποτελεσματικών προϊόντων καθώς και της ανάληψης δράσεων που αφορούν σε διαρκή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων, μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος και εξασφάλιση ενός ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος. Πριν από μερικές ημέρες, ο Όμιλος ΟΦΕΤ εντάχθηκε για δεύτερη φορά στην ηγετική ομάδα εταιρειών του Sustainability Performance Directory, στις The Most Sustainable Companies in Greece 2022, στο επίπεδο των TOP SUSTAINABLE COMPANIES, έπειτα από μεγάλη αξιολόγηση σε θέματα Βιώσιμης Ανάπτυξης, σύμφωνα με τα ESG κριτήρια, που εκδίδεται από το QualityNet Foundation κάθε χρόνο. Η συνεχιζόμενη υγειονομική κρίση, αλλά και η πρόκληση της κλιματικής και ενεργειακής κρίσης -καθώς και άλλων κρίσεων στο μέλλον- δείχνουν ήδη τον δρόμο για να δημιουργήσουμε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο και να επικεντρωθούμε στη Γη με σεβασμό, να την καλλιεργήσουμε και να προστατέψουμε την ελληνική βιοποικιλότητα, δίνοντας έμφαση στις καλλιέργειες φαρμακευτικών φυτών, φροντίζοντας παράλληλα και τις επιχειρήσεις, μετατρέποντας τις μονάδες σε ενεργειακά

βιώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον. «Με σεβασμό στο περιβάλλον», όπως επισημαίνει η πρόεδρος του ΟΦΕΤ και CEO του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη, φαρμακοποιός MSc μέλος Δ.Σ. του ΣΕΒ & πρόεδρος του UN Global Compact Network Hellas, Ιουλία Τσέτη, «επενδύουμε συστηματικά σε δράσεις και πρακτικές πράσινης ανάπτυξης που μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη, εξασφαλίζουν εξοικονόμηση της ενέργειας και συμβάλλουν στη βέλτιστη περιβαλλοντική επίδοσή του. Η διαρκής βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του Ομίλου, καθώς και η έμπρακτη εφαρμογή των αρχών της Κυκλικής Οικονομίας, αποτελεί για τον Όμιλο ΟΦΕΤ δέσμευση που υλοποιείται συστηματικά με μετρήσιμους στόχους, τόσο περιβαλλοντικούς, όσο και ενεργειακούς (ΕnKPIs), στο πλαίσιο εφαρμογής του νέου Εθνικού Κλιματικού Νόμου. Επενδύουμε σε πράξεις μακροπρόθεσμης και αποδοτικής ωφέλειας, καθώς θέλουμε να δημιουργούμε αξία όχι μόνο για τα προϊόντα μας και την οικονομία, αλλά αξία και για τον άνθρωπο και την κοινωνία!». Βusiness Energy plus 61

Made in Greece Sustainable Development TSETIS PHARMACEUTICALS GROUP In the recent "CEO Survey 2021" by the UN Global Compact, 73% of CEOs stated that the COVID-19 pandemic has increased the importance of corporate responsibility, while the pressure to take action on sustainability issues is expected to grow markedly over the next three years. In this context, the companies of today are called upon to respond, with more transparency and the construction of trusting relationships, to the mounting expectations of investors, customers, society and their employees.

The issue of sustainable development and sustainability has for years been a requirement and a target of the broader strategy of the Tsetis Pharmaceuticals Group.

Solidarity and empathy define the way we serve the new production and development model in the post-COVID era as well as the models of sustainable development, responsible entrepreneurship, the green economy, environmental protection, continuous strengthening of research and the new generation,

62 Βusiness Energy plus

as well as energy saving in the context of halting climate change.

The Tsetis Pharmaceuticals Group, with its companies UNI-PHARMA, InterMed, PharmaBelle and the newly established UniHerbo, addresses modern entrepreneurship by adopting the principles of sustainable development.

The Group has adopted ESG criteria and Sustainable Development standards as an integral part of its daily operations, while its new Sustainability Report is currently under publication. At the same time, it has already adopted the 10 Principles of the UN Global Compact and the 17 Sustainable Development Goals (SDGs), prioritizing the Goals that fall within its own operations, while UNI-PHARMA & InterMed are proud members of the UN Global Compact and are pioneers in the operation of the local network, UN Global Compact Network Hellas.

Our Group, with responsible entrepreneurship based in ESG being at the heart of its strategy, aims to further strengthen its social footprint while

reducing its environmental and energy footprint, remaining committed to effective and fair corporate governance as well as to doing ethical business, as we have been advocating for over half a century.

We invest in the continuous development of our staff through constant training, always within the framework of the SDGs. For this reason, we implement the UN Global Compact's SDG Ambition Program.

With the above objectives and the development of an integrated framework for the management of relations with internal stakeholders and external economic, social, institutional and academic partners, under the broader dimension of the Corporate Governance system that is followed, the Group aims to maintain its leading role in the Greek market and to strengthen its position in the international environment, through the design, development and production of safe and effective products as well as the undertaking of actions that continuously improve environmental performance, reduce its energy footprint and ensure a safe working environment.

A few days ago, the Tsetis Pharmaceuticals Group was included for the second time in the leading group of companies of the Sustainability Performance Directory, and specifically as part of “The Most Sustainable Companies in Greece 2022” at the level of TOP SUSTAINABLE COMPANIES, after an extensive evaluation on Sustainability issues according to the ESG criteria, issued by the QualityNet Foundation every year.

The ongoing health crisis, but also the challenge of the climate and energy crisis - as well as other future crises - are already showing the way for the creation of a new production model with a respectful focus on the Earth, to cultivate it and protect Greek biodiversity, emphasizing the cultivation of medicinal plants, while taking care of businesses, transforming the plants into sustainable and environmentally friendly units.

"With respect towards the environment", as the President and CEO of the Tsetis Pharmaceuticals Group, MSc pharmacist, member of the Board of Directors of SEV & President of the UN Global Compact Network Hellas, Julia Tsetis, points out, “we systematically invest in green development actions and practices that reduce the environmental footprint of Tsetis Pharmaceuticals Group, ensuring energy savings and contributing to its optimal environmental performance.

The continuous improvement of the Group's environmental performance, as well as the practical implementation of the Circular Economy principles, is a commitment for the Group and it is being systematically implemented with measurable targets, both environmental and energy-related (EnKPIs), in the context of the implementation of the new National Climate Law. We invest in actions that bring long-term and productive benefit, as we want to create value not only for our products and the economy, but also for people and society!”

Βusiness Energy plus 63

Οδηγώντας την Αγορά των Εκδηλώσεων σε ένα Βιώσιμο Μέλλον

Leading the Events Industry for a Better Future

Της Αλεξάνδρας Λεφοπούλου

Is anyone able to imagine the environmental footprint of a twoday conference involving 1,000 participants or an exhibition with 100 booths? It may seem insignificant compared to that of the manufacturing or the transportation sector but the events sector’s participation and impact on the environment is impressive, a fact people are often unaware of.

A quick approach to this footprint leads us to recognize the primary role of waste products, but also that of the waste of other materials - carpets, pop-ups, fabrics, printing, kiosks, construction, food, transport, signage, generators, electricity consumption -, as the events industry is not only limited to the bottles, straws and cups used. In addition to the above, it is worth factoring in the creation of temporary facilities that are dressed up and decorated to bring a company’s brand to life or to offer a unique experience to an event’s guests.

How many of the materials we use are made in an environmentally friendly way? What becomes of all the decorating materials and the leftover food the next day? How many in-person meetings could have taken place virtually to avoid unnecessary travel? What can be recycled, reused or donated after the event? How many trucks were needed to transport the equipment? How much electricity was used and how much oil did the generator burn?

What could event organizers, event production companies and other stakeholders do to offset their footprint with the ultimate goal of creating carbon neutral events and, more ideally, carbon negative events in the future?

A new initiative is born in the field of Sustainability in our country.

Under the title “Leading the Event Industry for a Better Future”, Olga Botonaki, CEO of RSVP Events, attempts to bring together, under one umbrella, every effort aimed at reducing the environmental footprint of events held in our country.

Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα ενός διήμερου συνεδρίου με τη συμμετοχή 1.000 συμμετεχόντων ή μιας έκθεσης με 100 περίπτερα; Ίσως και να δείχνει ασήμαντο σε σύγκριση με το αντίστοιχο μιας βιομηχανίας ή του κλάδου των μεταφορών, όμως ο κλάδος των εκδηλώσεων έχει εντυπωσιακή συμμετοχή και αντίκτυπο στο περιβάλλον, που συνήθως δεν συνειδητοποιούμε. Αν ξεκινήσουμε μια γρήγορη προσέγγιση στο αποτύπωμά του, τον πρώτο λόγο έχουν τα απόβλητα, αλλά και η σπατάλη υλικών: μοκέτες, pop-ups, υφάσματα, εκτυπώσεις, περίπτερα, κατασκευές, φαγητό, μεταφορές, σηματοδοτήσεις, γεννήτριες, κατανάλωση ρεύματος, καθώς ο κλάδος των εκδηλώσεων δεν περιορίζεται μόνο στα μπουκάλια, τα καλαμάκια και τα ποτήρια που χρησιμοποιούνται. Στα παραπάνω αξίζει κανείς να συνυπολογίσει τη δημιουργία προσωρινών εγκαταστάσεων που ντύνονται και διακοσμούνται ώστε να ζωντανέψουν το brand μιας εταιρίας ή να προσφέρουν μια μοναδική εμπειρία σε καλεσμένους μιας εκδήλωσης. Πόσα από τα υλικά που χρησιμοποιούμε είναι φτιαγμένα με φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο; Τι γίνονται όλα τα υλικά διακόσμησης και το φαγητό που περισσεύει την επόμενη μέρα; Πόσες διά ζώσης συναντήσεις θα μπορούσαν να είχαν γίνει virtually ώστε να αποφεύγονται οι άσκοπες μετακινήσεις; Τι μπορεί να ανακυκλωθεί, να επαναχρησιμοποιηθεί ή να δωρηθεί μετά την εκδήλωση; Πόσα φορτηγά χρειάστηκαν για να μεταφέρουν τον εξοπλισμό; Πόσο ηλεκτρικό ρεύμα καταναλώθηκε και πόσο πετρέλαιο έκαψε η γεννήτρια; Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι εταιρίες διοργάνωσης και παραγωγής εκδηλώσεων και οι λοιποί εμπλεκόμενοι ώστε να αντισταθμίσουν το αποτύπωμά τους με απώτερο σκοπό να δημιουργούμε carbon neutral events και ακόμα πιο ιδανικά αργότερα carbon negative events; Μια νέα πρωτοβουλία γεννιέται στον τομέα της Βιωσιμότητας στη χώρα μας. Με τον τίτλο «Leading the Event Industry for a Better Future», η Όλγα Μποτωνάκη, CEO της εταιρίας RSVP Events, επιχειρεί να συγκεράσει κάτω από μια ομπρέλα κάθε προσπάθεια με στόχο τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται στη χώρα μας.

Το μέγεθος του προβλήματος Χωρίς καν να έχει υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός των εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται στην Ελλάδα κάθε χρόνο, είναι ωστόσο βέβαιο ότι ανέρχονται σε χιλιάδες. Αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα το μέγεθος της επιβάρυνσης στο περιβάλλον. Ο όγκος των αποβλήτων κάθε εκδήλωσης, είτε αυτή είναι εταιρική, όπως μια εμπορική έκθεση ή ένα συνέδριο, είτε ατομική, όπως μια ιδιωτική δεξίωση ή ένας γάμος, είναι πολύ μεγάλος. Εκτείνεται δε 64 Βusiness Energy plus

By Alexandra Lefopoulou

The size of the problem While the exact number of events that take place in Greece each year has not yet been calculated, it is nevertheless certain that they amount to thousands. It is easy to comprehend the extent of the burden on the environment. The volume of waste from each event, whether corporate, such as a trade fair or a conference, or individual, such as a private reception or a wedding, is very large; and it extends over a period of several days, since the preparation days needed for each event, as well as the days needed to dismantle the event, must also be taken into account. Dozens of plastic water bottles, straws, cups and other disposable plastic utensils, food, flower arrangements, booths, crafts, lanyards and other personal items, printed matter, textiles and more are simply thrown away.

Transportation also has a high footprint and the energy consumed is very high. Βusiness Energy plus 65

σε διάστημα αρκετών ημερών, αφού πρέπει να συνυπολογιστούν και οι ημέρες προετοιμασίας κάθε εκδήλωσης, όπως και αυτές για την αποξήλωσή της. Δεκάδες πλαστικά μπουκαλάκια με νερό, καλαμάκια, ποτήρια και άλλα πλαστικά σκεύη μιας χρήσης, φαγητό, ανθοστολισμοί, περίπτερα, κατασκευές, lanyards και άλλα είδη ατομικής χρήσης, έντυπα, υφάσματα και πολλά άλλα, απλά πετιούνται στα σκουπίδια. Οι μετακινήσεις έχουν κι αυτές υψηλό αποτύπωμα, ενώ η ενέργεια που καταναλώνεται είναι πολύ μεγάλη. Η αγορά των εκδηλώσεων μπορεί σίγουρα να γίνει πιο φιλική στο περιβάλλον. Να αναλογιστεί το αποτύπωμά της, να το μετρήσει και να το καταγράψει και να δουλέψει για να το μειώσει, βάζοντας σαφείς

και μετρήσιμους στόχους.

Τι μπορεί να γίνει σε πρακτικό επίπεδο Οι ενέργειες που μπορεί να γίνουν για να περιοριστεί αυτή η σπατάλη χωρίζονται σε αυτές κατά τη φάση του σχεδιασμού της εκδήλωσης, σε αυτές κατά τη διάρκειά της και σε όσες ακολουθούν το πέρας μιας διοργάνωσης.

ΠΡΙΝ την εκδήλωση: - Επιλέγουμε προμηθευτές με την αντίστοιχη πιστοποίηση.

- Προμηθευόμαστε υλικά που ανακυκλώνονται ή τουλάχιστον που είναι από ανακυκλώ-

The event market can certainly become more environmentally friendly. It can consider its footprint, measure and record it and work through partnerships to reduce it, by setting clear and measurable targets.

What can be done on a practical level The actions that can be taken to reduce this waste are divided into those during the planning phase of the event, those during the event and those following the end of the event.

BEFORE the event - We select suppliers with the appropriate certification - We source materials that are recyclable or are at least made from recyclable materials - We design environmentally friendly solutions - We limit travel to prepare for the event and replace it with virtual meetings - We completely eliminate single-use plastics - We design menus based on local, organic products - We collect waste during food preparation for composting - We are exploring the possibility of donating decorative materials or special structures to bodies or institutions in need DURING the event - We minimize waste - We collect waste for recycling by sorting it on site - We collect organic waste and scraps for composting - We use alternative energy sources if possible

AFTER the event - We store materials that can be reused - We pass on materials or consumables that become available by donating them to organizations, structures or NGOs - We recycle waste appropriately

66 Βusiness Energy plus

Examples of reuse The leftover promotional pens and bags from a conference can meet the needs of an entire orphanage.

Carpets can “dress” social structures such as those for the homeless, abused women or refugees.

Flower arrangements can bring joy to nursing homes in the region.

Food can feed vulnerable social groups.

The next steps of the initiative RSVP Events is already discussing and informing key event industry stakeholders such as caterers, printers, party material suppliers, etc. so as to bring as many different dimensions as possible under this umbrella. After that, scientific mapping of the actual footprint of this industry will be conducted by expert researchers, in order to collect measurable data and formulate monitoring indicators.

A very important step is the proper provision of information and awareness-raising of all stakeholders in the events sector, which is ultimately very broad, as it includes catering companies, printing plants, florists, hotels, food, beverages and consumables companies, wedding/conference/exhibition companies, corporate gift companies, bonbon manufacturers and many others.

Certification by a government agency is required so that participants can know whether an event is environmentally neutral. For this reason, Olga Botonaki, as a representative of the “Leading the Event Industry for a better future” initiative, has already established advanced contact with the National Recycling Organization.

The events industry is looking to the future, operating responsibly.

At the same time, it is reducing its footprint and trying to respond to its stakeholders: consumers, customers and citizens. www.rsvpevents.gr https://rsvpevents.gr/rsvp-gives-back/

Βusiness Energy plus 67

σιμα υλικά.

- Σχεδιάζουμε λύσεις περιβαλλοντικά φιλικότερες.

- Περιορίζουμε τις μετακινήσεις για την προετοιμασία της εκδήλωσης και τις αντικαθιστούμε με virtual meetings.

- Καταργούμε εντελώς τα πλαστικά μιας χρήσης.

- Σχεδιάζουμε μενού που βασίζονται σε τοπικά, οργανικά προϊόντα.

- Συλλέγουμε τα απορρίμματα κατά την προετοιμασία των φαγητών προς κομποστοποίηση.

- Ερευνούμε το ενδεχόμενο δωρεάς υλικών διακόσμησης ή ειδικών κατασκευών σε δομές ή φορείς που τα έχουν ανάγκη. ΚΑΤΑ τη διάρκεια: - Ελαχιστοποιούμε τα απορρίμματα.

- Συλλέγουμε τα απορρίμματα προς ανακύκλωση, κάνοντας διαλογή τους επιτόπου.

- Συλλέγουμε τα οργανικά απορρίμματα & αποφάγια προς κομποστοποίηση.

- Χρησιμοποιούμε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, αν είναι εφικτό.

ΜΕΤΑ την εκδήλωση: - Φυλάσσουμε υλικά που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν.

- Προωθούμε υλικά ή αναλώσιμα που μπορούν να διατεθούν, δωρίζοντάς τα σε οργανισμούς, δομές ή ΜΚΟ.

- Ανακυκλώνουμε καταλλήλως τα απορρίμματα.

Παραδείγματα Επαναδιάθεσης Τα διαφημιστικά στυλό και οι τσάντες που περίσσεψαν από ένα συνέδριο μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες ενός ολόκληρου ορφανοτροφείου. Οι μοκέτες να «ντύσουν» κοινωνικές δομές, όπως αυτές των αστέγων, των κακοποιημένων γυναικών ή των προσφύγων. Οι ανθοσυνθέσεις μπορούν να δώσουν χαρά σε γηροκομεία

68 Βusiness Energy plus

της περιοχής. Το φαγητό να ταΐσει ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Τα επόμενα βήματα της πρωτοβουλίας Η RSVP Events ήδη συζητά και ενημερώνει σημαντικούς stakeholders της βιομηχανίας των εκδηλώσεων, όπως catering, εκτυπωτικές μονάδες, προμηθευτές υλικών για πάρτι κ.λπ. ώστε να ενταχθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι κάτω από αυτή την ομπρέλα. Έπεται γίνεται μια καταγραφή με επιστημονικό τρόπο από ειδικούς μελετητές του πραγματικού αποτυπώματος, ώστε να υπάρχουν μετρήσιμα στοιχεία και να διαμορφωθούν δείκτες παρακολούθησης. Σημαντικότατο βήμα είναι η σωστή ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση όλων των stakeholders του κλάδου των εκδηλώσεων, που είναι τελικά πολύ ευρύς, αφού περιλαμβάνει εταιρείες τροφοδοσίας, εκτυπωτικές μονάδες, ανθοπώλες, ξενοδοχεία, εταιρείες τροφίμων, ποτών και αναλώσιμων, εταιρείες διοργάνωσης γάμων/ συνεδρίων/εκθέσεων, εταιρικών δώρων, βιοτεχνίες μπομπονιέρων και πολλούς άλλους. Η πιστοποίηση από κρατικό φορέα είναι απαραίτητη, ώστε να γνωρίζουν οι συμμετέχοντες αν η κάθε εκδήλωση είναι περιβαλλοντικά ουδέτερη. Για τον λόγο αυτόν η Όλγα Μποτωνάκη ως εκπρόσωπος της πρωτοβουλίας «Οδηγώντας την Αγορά Εκδηλώσεων σε ένα Βιώσιμο Μέλλον» βρίσκεται ήδη σε προχωρημένες επαφές με τον Εθνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης. Ο κλάδος εκδηλώσεων κοιτά προς το μέλλον, επιχειρώντας υπεύθυνα. Παράλληλα, μειώνει το αποτύπωμά της και προσπαθεί να ανταποκριθεί στους συμμετόχους του: καταναλωτές, πελάτες, πολίτες. www.rsvpevents.gr https://rsvpevents.gr/rsvp-gives-back/

Βusiness Energy plus 69

Πώς μπορεί η μέθοδος L.E.E.D να βελτιώσει την απόδοση των ESG δεικτών; Η αξία του L.E.E.D “Η μέτρηση” είναι η λέξη κλειδί Η αξιολόγηση των στρατηγικών στόχων ESG καθορίζει που εστιάζει μία επιχείρηση ή ένας οργανισμός. Είτε πρόκειται για την βιωσιμότητά της, είτε για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, την ετοιμότητά της να αντιμετωπίσει έκτακτες ανάγκες, την υγεία και την ευεξία, είτε για άλλους στόχους, η μέθοδος L.E.E.D βελτιστοποιεί την προστιθέμενη αξία των εγκαταστάσεων μία επιχείρησης ή ενός οργανισμού. Η μέθοδος/ πιστοποίηση L.E.E.D βοηθά τους επενδυτές να εφαρμόσουν πρακτικές διαχείρισης που δίνουν προτεραιότηταστηναποδοτικότητατωνκτιρίων,μειώσουν το λειτουργικό κόστος, αυξάνουν την αξία του ενεργητικού και εξασφαλίζουν παραγωγικότητα, άνεση, υγεία και ευημερία σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν πιστοποιηθεί με την μέθοδο L.E.E.D κατέχουν 21,4% υψηλότερη μέση τιμή πώλησης ανά τετραγωνικό σε σχέση με τα μη πιστοποιημένα περιουσιακά στοιχεία κατά τα τελευταία 3 χρόνια*. Η ZEB A.E.E.Y. είναι πρωτοπόρος στον σχεδιασμό, στην ανάπτυξη και στην υλοποίηση ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ (ΣΕΑ) στην εγχώρια αγορά και διαθέτει: - Εξειδικευμένη ομάδα ενεργειακών μηχανικών με εμπειρία στον ενεργειακό σχεδιασμό και τη διαχείριση ενέργειας κτιρίων - Εμπειρία στην σύνταξη και διαχείριση συμβάσεων ΣΕΑ - Εμπειρία στην Εφαρμογή Διεθνών Προτύπων και Πρακτικών Διαχείρισης Ενέργειας (IPMVP) Εξειδίκευση στην ανάπτυξη οικονομοτεχνικών μοντέλων για συμβάσεις ΣΕΑ * CUSHMAN & WAKEFIELD RESEARCH SPOTLIGHT “Sustainable Office Outperforms in Class A Urban Markets”, August 2021

70 Βusiness Energy plus

Σύμβουλοι περιβαλλοντικής πιστοποίησης* Multifamily Midrise για το συγκρότημα κατοικιών ONE SOUTH στη Βούλα (κύριος του έργου: DAY GROUP, υπό εξέλιξη) Σύμβουλος LEED BD+C για το συγκρότημα κτηρίων των συνομοσπονδιών ΑΜΕΑ στο συγκρότημα του Ελληνικού (κύριος του έργου: LAMDA Development, υπό εξέλιξη) - Σύμβουλος LEED BD+C Warehouses and Distribution Centers για τις αποθηκευτικές εγκαταστάσεις στη Μάνδρα Αττικής (κύριος του έργου: NOVAL Property, υπό εξέλιξη) - Σύμβουλος LEED BD+C Core & Shell για την ανακατασκευή πενταώροφου κτηρίου γραφείων με ισόγεια καταστήματα στη Λ. Ποσειδώνος Καλλιθέα (κύριος του έργου: BRIQ Properties, υπό εξέλιξη) - Σύμβουλος LEED O&M για το κτήριο Μοσχάτου (Κύπρου 27) (κύριος του έργου: Grivalia Properties). Το έργο πιστοποιήθηκε κατά LEED Gold - Σύμβουλος LEED O&M consultant για το συγκρότημα Ν. Ιωνίας «Αθήνα 2004» (κύριος του έργου: Grivalia Properties, υπό εξέλιξη) - Σύμβουλος αναδόχου LEED Sites για τα Αστέρια Γλυφάδας (κύριος του έργου: Whitestone, υπό εξέλιξη) Σύμβουλος LEED Commissioning για το κτήριο ΜΕΤΣ (οδός Αρδηττού) (κύριος του έργου: NOVAL Property, υπό εξέλιξη) info@zeb.gr

How can the L.E.E.D method improve the performance of ESG indicators?

The Value of L.E.E.D “Measurement” is the keyword The evaluation of strategic ESG goals determines the primary focus of a company or an organization. Whether it is sustainability, carbon footprint reduction, emergency preparedness, health and wellness, or other objectives, L.E.E.D Certification optimizes the value added to the facilities of a company or organization.

L.E.E.D Certification helps investors implement management practices to prioritize building efficiency, decrease operational costs, increase asset value and ensure productivity, comfort, health and wellbeing for all stakeholders.

L.E.E.D certified assets held a 21.4% higher average market sales price per square foot over non-LEED buildings during the past three years. * ZEB SA is a pioneer in designing, developing

and implementing ENERGY PERFORMANCE CONTRACTS (EPC), having: - A specialized group of energy engineers, auditors and analysts with experience in energy design and energy management of buildings - Experience in the drafting and management of EPC contracts - Experience in the Application of International Standards and Practice of Energy Management (IPMVP) - Specialization in the development of technicalfinancial models for EPCs

Green building certification consultants Green building certification consultants - LEED BD+C Multifamily Midrise Consultant for the residential complex ONE SOUTH in Voula (developer: DAY GROUP, under development) - LEED BD+C Consultant for the complex of buildings of the confederations of disabled

people in the Elliniko complex (developer: LAMDA Development, in progress) LEED BD+C Consultant for the Warehouses and Distribution Centers for the warehousing facilities in Mandra, Attica (developer: NOVAL Property, in progress) - LEED BD+C Core & Shell consultant for the reconstruction of a five-storey office building with ground floor shops at Poseidonos Avenue, Kallithea (developer: BRIQ Properties, ongoing) - LEED O&M consultant for the Moschato building (27 Cyprus) (developer: Grivalia Properties). The project was LEED Gold certifiedLEED O&M consultant for the N.Ionia complex «Athens 2004» (developer: Grivalia Properties, in progress) - LEED Sites consultant for the Staria Glyfada project (developer: Whitestone, in progress) - LEED Commissioning Consultant for the METS building (Ardittou Street) (project developer: NOVAL Property, in progress) info@zeb.gr

* (Ενδεικτικά έργα ) στο Footer- Σύμβουλος LEED BD+C

Βusiness Energy plus 71

Ο κινητήριος μοχλός για τη βιωσιμότητα: Ίση πρόσβαση στην εργασιακή υγεία

Της Ρένας Μπαρδάνη, Πρόεδρου ΕΛΙΝΥΑΕ Η εμπειρία της πανδημίας Covid-19 ανέδειξε τη σπουδαιότητα του στόχου της υγείας για όλους τους ανθρώπους καθώς και την αξία του προληπτικού χαρακτήρα της. Ειδικότερα, στις επιχειρήσεις, οι ηγέτες τους αντιλαμβάνονται ότι η φυσική και ψυχική υγεία του ανθρώπινου δυναμικού τους έχει άμεση επίπτωση στις επιδόσεις των οργανισμών τους, ενώ παράλληλα καθίστανται υπεύθυνοι και αξιολογούνται για τις όποιες προληπτικές πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις τους σε ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο εργασιακό περιβάλλον. Ποιοι είναι όμως οι βασικοί στόχοι σχετικά με τη υγεία σήμερα για τους επιχειρηματικούς ηγέτες; Η υψηλή παραγωγικότητα και η δέσμευση, χωρίς εξουθένωση ψυχική και σωματική, κατέχει κορυφαία θέση. Η εργασιακή υγεία αποτελεί τον κρίσιμο παράγοντα που διαπερνά και 72 Βusiness Energy plus

The driving force for sustainability: Equal access to occupational health

τους τρείς πυλώνες του ESG. H ισότητα, η συμπερίληψη και η διαφορετικότητα για την αποφυγή μεροληπτικών πρακτικών ασφαλώς μπορούν να αποδειχθούν μέσα από τον τρόπο διακυβέρνησης ενός οργανισμού. Ωστόσο, για να δομηθούν ισχυρές πρακτικές λογοδοσίας και διαφάνειας σε θέματα υγείας και ασφάλειας στο περιβάλλον εργασίας, δεν επαρκούν ιδανικές περιγραφές, ευχολόγια ή αόριστες και γλαφυρές πολιτικές. Ο στόχος οφείλει να είναι η μέτρηση και η αναφορά των επιπτώσεων σε θέματα εργασιακής υγείας. Οι συμ-μέτοχοι (stakeholders) σε έναν οργανισμό επιβραβεύουν τη διαφάνεια σε θέματα περιορισμού των κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσει το ανθρώπινο κεφάλαιο. Τα δεδομένα που αφορούν όμως τη μέτρηση και την αναφορά των δεικτών εργασιακής υγείας είναι σε πολλές περιπτώσεις δύσκολο να απομονωθούν και να αξιολογηθούν και το γεγονός αυτό αποτελεί έναν αναδυόμενο κίνδυνο.

By Rena Bardani, President of ELINYAE The Covid-19 pandemic experience highlighted the importance of the health-for-all-people goal as well as the value of its preventive nature. In particular, business leaders are realizing that the physical and mental health of their workforce has a direct impact on the performance of their organizations, while at the same time they are being held accountable and evaluated for any preventive initiatives and interventions they make put in place, in a rapidly changing work environment.

But what are the key health-related objectives for business leaders today? High productivity and engagement, without mental and physical burnout, is at the top of the list.

Occupational health is the critical factor that permeates all three pillars of ESG. Diversity, equity and inclusion so as to

avoid discriminatory practices can certainly be demonstrated through the way an organization is governed.

However, ideal descriptions, wishful thinking or vague and glossy policies are not enough to structure strong accountability and transparency practices in occupational health and safety. The aim must be to measure and report the impact on occupational health issues.

Stakeholders in an organization reward transparency regarding issues of mitigation of risks that human capital may face. However, the data related to measuring and reporting occupational health indicators is in many cases difficult to isolate and evaluate, a fact that presents an emerging risk.

It is a challenge for organizations not only to collect this data but also to design proactive initiatives for occupational health. In this transitional period for business, characterized Βusiness Energy plus 73

Αποτελεί πρόκληση για τους οργανισμούς όχι μόνο η συλλογή των δεδομένων αυτών αλλά και ο σχεδιασμός των προληπτικών πρωτοβουλιών για την εργασιακή υγεία.. Σε αυτή τη μεταβατική περίοδο για τις επιχειρήσεις, όπου χαρακτηρίζεται από τις αλλαγές και προσαρμογές που επιφέρει το κανονιστικό πλαίσιο, η οικονομική συγκυρία και οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις ,αναδεικνύεται ποιος είναι ο κύριος μοχλός που κινεί όλο το οικοσύστημα του ESG. Και δεν είναι άλλος από την ίση πρόσβαση στην εργασιακή υγεία. Στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής, δεν αρκεί η πρόσβαση στις γνωστές παροχές υγειονομικής περίθαλψης, και η κάλυψη των βασικών αναγκών των εργαζομένων. Το πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης επιτάσσει ένα δομημένο σύστημα για το ανθρώπινο κεφάλαιο που περιλαμβάνει: •Ευελιξία στο πρόγραμμα εργασίας •Έξυπνα συστήματα επικοινωνίας και ανατροφοδότησης •Εργασιακή αυτονομία •Προγράμματα οικογενειακής μέριμνας •Ασφάλιση υγείας •Προγράμματα πρόληψης για την ψυχική υγεία •Κάθετα προγράμματα ενίσχυσης της κουλτούρας για ισότητα, συμπερίληψη και διαφορετικότητα •Εκπαίδευση για την ενίσχυση των δεξιοτήτων •Πολιτική και υποστήριξη για την εξ αποστάσεως εργασία Ειδικότερα για τον φυσικό χώρο εργασίας η ποιότητα αέρα, η ποιότητα φωτισμού, η ποιότητα νερού, η ηχομόνωση, η θέρμανση και ψύξη, η εργονομία και προσβασιμότητα καθώς και οι χώροι κοινωνικής ενδυνάμωσης & δραστηριοτήτων θα πρέπει να είναι αξιολογούνται και να πιστοποιούνται. Ο χώρος της εργασιακής υγείας αποτελεί πεδίο συνεργασίας και προϋποθέτει την εμπλοκή όλων των συμμετόχων. Το ΕΛΙΝΥΑΕ, βασισμένο στην ανάγκη της αρχής της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων μερών (εργαζομένων, επιχειρήσεων, ειδικών και Πολιτείας) αλλά και τις κοινές αρχές και την ευρεία ανταλλαγή απόψεων, γνώσεων και πληροφοριών, δημιουργήθηκε πριν 30 χρόνια εκφράζοντας την ανάγκη για συνέργεια και συνεργασία.. Σήμερα που η επίδραση της πανδημίας και οι αλλαγές που έχει επιφέρει σε θέματα προστασίας της υγείας των εργαζομένων και που αποτυπώνονται στο πλήθος και στην εξειδίκευση των μέτρων και των διαδικασιών που αναπτύχθηκαν και εφαρμόσθηκαν στις επιχειρήσεις προκειμένου να διασφαλισθούν οι στόχοι τους για την υγεία και την ασφάλεια όλων των εργαζομένων, τα θέματα Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας αποτελούν ένα από τα πλέον ουσιώδη ζητήματα βιωσιμότητας για τις επιχειρήσεις μέρος του κοινωνικού αντίκτυπου αυτών αλλά και της ανταγωνιστικότητάς τους. , Ο αποτελεσματικός κοινωνικός διάλογος και η ενεργός συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ασφαλή και αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων που αποδείχθηκαν και αποδεικνύονται πολλές και σημαντικές για την εξέλιξη της εργασίας. Το ΕΛΙΝΥΑΕ αποτελεί το σημείο συνάντησης των συμ-μετόχων (stakeholders) καθώς αποτελεί θεσμό συνεργασίας και διαμόρφωσης του κοινωνικού διαλόγου που οφείλουμε να αναπτύσσουμε γύρω από τα θέματα Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας με υπευθυνότητα και καινοτομική επιστημονική γνώση. Ο στόχος της εργασιακής υγείας αποτελεί βασική προτεραιότητα του πυλώνα του κοινωνικού αντικτύπου και καταλαμβάνει σημαντική θέση στις εκθέσεις βιωσιμότητας των επιχειρήσεων. Είναι, ωστόσο, πέρα από ευχολόγιο, αναγκαιότητα και επιτάσσει μετρήσιμα αποτελέσματα και προβλεπτικές πολιτικές από την πλευρά των επιχειρήσεων με τη συνεργασία όλων.

74 Βusiness Energy plus

by changes and adjustments brought about by the regulatory framework, economic conditions and geopolitical shifts, the main driver of the entire ESG ecosystem is being revealed; and it is none other than equal access to occupational health.

Under this approach, it is not enough to have access to the usual healthcare benefits and to cover the basic needs of workers. The sustainable development framework calls for a structured system for human capital that includes: - Flexibility in the work schedule - Intelligent communication and feedback systems - Work autonomy - Family care programs - Health insurance - Mental health prevention programs - Vertical culture-building programs for diversity, equity and inclusion - Training to enhance skills - Policies and support for distant working For the physical workplace in particular, air quality, lighting quality, water quality, sound insulation, heating and cooling, ergonomics and accessibility as well as social empowerment and activity spaces should be assessed and certified.

The field of occupational health is a field of cooperation and requires the involvement of all stakeholders.

ELINYAE, based on the need for the principle of cooperation and coordination between the parties involved (workers, companies, experts and the State), but also on common principles and the broad exchange of views, knowledge and information, was created 30 years ago, expressing the need for synergy and cooperation.

Today, given the impact of the pandemic and the changes it has brought about in terms of protecting the health of workers, reflected in the number and specificity of the measures and procedures developed and implemented by companies to ensure the health and safety objectives of all workers, occupational health and safety issues are one of the most important material issues in terms of a company’s sustainability, as part of their social impact and their competitiveness. Effective social dialogue and active participation in decisionmaking create the conditions for a safe and effective response to the challenges that have proven and continue to prove to be numerous and important for the development of work.

ELINYAE is the meeting point for stakeholders as it is an institution for cooperation and for shaping the social dialogue that we must develop around Occupational Health and Safety issues, with responsibility and innovative scientific knowledge at the core. The objective of occupational health is a key priority of the social impact pillar and holds an important place in corporate sustainability reports. It demonstrates, however, more than wishful thinking; it is a necessity, and it requires measurable results and proactive policies on the part of companies, involving the cooperation of all.

Βusiness Energy plus 75

Η Υγεία και Ασφάλεια της Εργασίας στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης Του Αντώνη Ταργουτζίδη, Υπεύθυνου Σχεδιασμού και Προγραμματισμού ΕΛΙΝΥΑΕ, Μέλους ΣΕΠ ΑΠΚΥ Τα θέματα Υγείας και της Ασφάλειας της Εργασίας (ΥΑΕ) αναδείχθηκαν σε σημαντική προτεραίοτητα κατά την περίοδο της πανδημίας Covid-19 κατά τη διάρκεια της οποίας, από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, εκείνος που αφορά την υγεία όλων τέθηκε σε κίνδυνο. Ήδη, τις τελευταίες δεκαετίες, η επαγγελματική υγεία και ασφάλεια είχε σημαντική θέση στην ατζέντα της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων. Σήμερα, αναγνωρίζεται ο ρόλος της στην ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης με τη μείωση του κοινωνικο-οικονομικού κόστους της απώλειας υγείας λόγω της εργασίας, το οποίο παραμένει σε σημαντικό βαθμό εξωτερικευμένο προς την κοινωνία. Παράλληλα, τα θέματα Υγείας και της Ασφάλειας της Εργασίας έχουν συνδεθεί ως ένα από τα βασικά ζητήματα στα ευρωπαϊκά πρότυπα αναφοράς αειφορίας και βιωσιμότητας, στο σκέλος της κοινωνικής ταξινομίας ιδιαίτερα στα θέματα συνθηκών εργασίας (όπως ορίζονται σύμφωνα με τους ορισμούς του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας, του ΟΟΣΑ και της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας-ΠΟΥ): οι υγιείς και ασφαλείς συνθήκες εργασίας περιλαμβάνουν τόσο την πρόληψη σωματικής και ψυχικής βλάβης όσο και την προαγωγή της υγείας των εργαζομένων από την επιχείρηση. Στο Καταστατικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η υγεία ορίζεται ως «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». Η πρόσφατη πανδημία ανέδειξε εμφατικά όλες τις πλευρές του ορισμού αυτού που χρονολογείται από το 1948. Κατά την περίοδο της Covid-19, η υγεία των εργαζομένων αποτέλεσε βασική παράμετρο της ίδιας της λειτουργίας των επιχειρήσεων. Οι συνέπειες του απουσιασμού, της συστηματικής δηλαδή απουσίας από τον χώρο της εργασίας (και ιδιαίτερα του παρουσιασμού), η σημασία της εφαρμογής προληπτικών μέτρων, η ανάγκη αποσύνδεσης από την εργασία και εξισορρόπησης προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, καθώς και οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι εμφανίστηκαν αιφνίδια και κυριαρχικά σε ένα εργασιακό τοπίο που άλλαξε δραστικά και

76 Βusiness Energy plus

απότομα σχεδόν για όλους τους εργαζομένους. Ταυτόχρονα, τα όρια μεταξύ επαγγελματικής και δημόσιας υγείας έγιναν δυσδιάκριτα, όπως και τα όρια μεταξύ προσωπικού και εργασιακού τόπου και χρόνου. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο των αυστηρών lockdown και σε ορισμένους κρίσιμους κλάδους, αναδείχθηκε ιδιαίτερα η διάσταση της έκθεσης εργαζομένων σε κινδύνους για την υγεία τους προκειμένου να διασφαλισθεί η ομαλή κοινωνική ζωή, καθώς και ο ρόλος και η ευθύνη των επιχειρήσεων στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου. Το ενδεχόμενο επανάληψης ανάλογων συνθηκών σε μελλοντικές συστημικές κρίσεις στο σύγχρονο σύνθετο και αλληλένδετο παγκόσμιο τοπίο, είναι σαφώς υπαρκτό. Οι τεχνολογικές δυνατότητες που παρείχε αυτό που ονομάζεται ως η 4η Βιομηχανική Επανάσταση, έστω και σε πρώιμο στάδιο, επέτρεψαν τη συνέχιση λειτουργίας πολλών δραστηριοτή-

Occupational Health and Safety in the context of Sustainable Development Antonis Targoutzidis, Planning Manager ELINYAE, Adjunct Faculty OUC Occupational Health and Safety (OHS) issues became an important priority during the Covid-19 pandemic, during which the Sustainable Development Goal concerning universal health was put at risk.

Already in recent decades, occupational health and safety has been high on the corporate social responsibility agenda. Today, its role in enhancing sustainable development by reducing the socio-economic cost of work-related health issues, which remains to a considerable extent externalized to society, is recognized.

At the same time, occupational health and safety issues have been identified as key in relation to the European sustainability reporting standards in the social taxonomy strand, particularly in the area of

working conditions as defined by the International Labor Organization, the OECD and the World Health Organization (WHO): healthy and safe working conditions include both the prevention of physical and mental harm and the promotion of the health of workers by the company.

In the World Health Organization’s Constitution, health is defined as ‘the state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity’. The recent pandemic has highlighted all aspects of this definition, which dates back to 1948.

During the Covid-19 period, the health of workers became a key parameter of the very operation of businesses. The consequences of absenteeism, i.e. systematic absence from the workplace (and especially presenteeism), the importance of implementing preventive measures, the need for disconnecting from work and balancing personal and professional life, as well as psychosocial risks, appeared suddenly and dominantly in a labor context that changed rapidly and drastically, almost for all workers. At the same time, the boundaries between occupational and public health became blurred, as did the boundaries between one’s personal and working space and time.

Particularly during the period of strict lockdowns and in certain critical sectors, the exposure of employees to health risks in order to ensure a normal social life, as well as the role and responsibility of companies in the service of society, was highlighted. The potential for similar conditions to recur in future systemic crises in today’s complex and interconnected global landscape is clearly a reality.

The technological advances of the so-called 4th Industrial Revolution, even at an early stage, allowed for the operational continuity of many activities, but also highlighted new challenges in work organization (locus, time, conditions) encountered in order to ensure the appropriate context that will allow workers to unfold their potential, contributing to the sustainable development of enterprises, while also promoting the prosperity of the society and of themselves. Such a framework is essential in the new business landscape, where physical effort is being replaced by mental effort and quantitative production capacity is giving way to innovation, quality and reliability.

In sustainable development reports, the efforts of enterprises

Βusiness Energy plus 77

των, αλλά ανέδειξαν και τις νέες προκλήσεις στην οργάνωση της εργασίας (τόπος, χρόνος, συνθήκες) ώστε να εξασφαλιστεί το κατάλληλο πλαίσιο συνθηκών ευημερίας που θα επιτρέψει στους εργαζομένους να αναδιπλώσουν τις δυνατότητες τους συνεισφέροντας στη βιώσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων, προάγοντας ταυτόχρονα την ευημερία των ίδιων και της κοινωνίας. Ένα τέτοιο πλαίσιο είναι απαραίτητο στο νέο εργασιακό τοπίο, όπου η σωματική προσπάθεια αντικαθίσταται από το νοητικό φόρτο και η ποσοτική παραγωγική δυνατότητα από την καινοτομία, την ποιότητα και την αξιοπιστία. Στις εκθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης, οι προσπάθειες των επιχειρήσεων στους διάφορους τομείς αποτυπώνονται σε ποσοτικούς δείκτες, ώστε να εξυπηρετείται τόσο η θέσπιση στόχων, όσο και η συγκριτική αξιολόγηση των επιδόσεων. Οι δείκτες αυτοί μπορούν να είναι απολογιστικοί ή προγνωστικοί. Οι κύριοι δείκτες στο πεδίο της διαχείρισης της ΥΑΕ είναι αυτοί που σχετίζονται με τα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες, καθώς και τις συνέπειες τους. Πολλές επιχειρήσεις ορθώς συμπεριλαμβάνουν και τα εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες των εργολαβικών συνεργατών τους, καθώς η εξωτερίκευση (outsourcing) του επαγγελματικού κινδύνου δεν μπορεί να είναι μία υπεύθυνη και βιώσιμη πολιτική, ιδιαίτερα σε ένα όλο και πιο αλληλένδετο και αλληλεπιδρόν επιχειρησιακό τοπίο. Οι δείκτες αυτοί είναι απολογιστικοί, δηλαδή αποτυπώνουν περισσότερο το αποτέλεσμα σωρευτικά των προσπαθειών προ-

78 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 79

ηγούμενων ετών, παρά τις τρέχουσες προσπάθειες, καθώς δεν υπάρχει ένα θεσμοθετημένο ενιαίο πρότυπο αξιολόγησης του επιπέδου ασφάλειας των επιχειρήσεων σε πραγματικό χρόνο, το οποίο θα επέτρεπε την ανάπτυξη τέτοιων δεικτών. Επίσης, ειδικά στη χώρα μας, με το ελλιπές πλαίσιο καταγραφής επαγγελματικών ασθενειών, επικεντρώνονται κυρίως στα εργατικά ατυχήματα. Υπάρχουν, όμως, και δείκτες οι οποίοι μπορούν να θεωρηθούν άμεσα ή έμμεσα προγνωστικοί για θέματα ΥΑΕ. Αυτοί αναφέρονται κυρίως στο χρόνο εκπαίδευσης, στις παύσεις εργασίας και στις αναφορές παραπόνων που σχετίζονται με την ΥΑΕ. Σε αυτούς, μπορούν να προστεθούν και δείκτες άμεσα ή έμμεσα σχετιζόμενοι με τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, όπως οι δείκτες για τις παροχές εξισορρόπησης της εργασιακής ζωής και παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων εργαζομένων. Ο συνδυασμός και των δύο ειδών δεικτών είναι απαραίτητος, καθώς οι προγνωστικοί δείκτες μπορούν να αποτυπώσουν την ένταση της προσπάθειας, ενώ οι απολογιστικοί δείκτες την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών, με κάποια, όμως, χρονική υστέρηση, καθώς στην περίπτωση της ΥΑΕ η επίτευξη συνθηκών και ιδιαίτερα κουλτούρας ασφάλειας απαιτεί σημαντικό χρονικό διάστημα προκειμένου να αποτυπωθεί σε μείωση εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών. Παραδοσιακά, το πλαίσιο κινήτρων για την προαγωγή της ΥΑΕ περιλαμβάνει τη νομοθετική και ασφαλιστική παρέμβαση. Οι προδιαγραφές της Νομοθεσίας είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέδου συνθηκών ΥΑΕ, αλλά δεν

80 Βusiness Energy plus

μπορούν να περιλαμβάνουν ιεράρχηση βάσει αξιολόγησης ούτε θέσπιση στόχων και προτεραιοτήτων από κάθε επιχείρηση αναλόγως των χαρακτηριστικών της, καθώς όλες οι πρόνοιες είναι ενιαίες και εξίσου υποχρεωτικές. Η ασφάλιση του επαγγελματικού κινδύνου με μεταβλητό ασφάλιστρο αναλόγως των επιδόσεων (δείκτες εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών), μπορεί να παρέχει ένα παράλληλο οικονομικό κίνητρο, το οποίο να είναι συμβατό με τη θέσπιση στόχων και την αποτελεσματικότητα, αλλά ένα τέτοιο πλαίσιο δεν υφίσταται ακόμη στη χώρα μας. Το πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης μπορεί, λοιπόν, να αποτελέσει έναν τρίτο πυλώνα κινήτρων για την προαγωγή της ΥΑΕ, παράλληλα με τη νομοθετική και ασφαλιστική κάλυψη (τουλάχιστο για τις επιχειρήσεις που υπάγονται στο αντίστοιχο ρυθμιστικό πλαίσιο), συμπληρώνοντας και ενισχύοντας το υφιστάμενο πλαίσιο κινήτρων μέσα από μία διαφορετική οπτική. Το πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προσαρμόσουν τους στόχους και τις προτεραιότητες τους στo όραμα, στα χαρακτηριστικά και στην κουλτούρα τους, θέτοντας τους δικούς τους στόχους και προτεραιότητες που αντανακλούν περισσότερο τις εταιρικές τους αξίες και ιδιαιτερότητες, πάντοτε μέσα σε ένα προκαθορισμένο πλαίσιο αρχών και ποσοτικών δεικτών. Μια τέτοια διαδικασία αυτο-κινητοποίησης και benchmarking μπορεί να προσφέρει σημαντικές δυνατότητες όσον αφορά στην επιδίωξη της αποτελεσματικότητας και της συνεχούς βελτίωσης, ιδιαίτερα όταν είναι δεσμευτική, δημόσια και ανοικτή στη σύγκριση.

from various sectors are captured through quantitative indicators, in order to facilitate both the setting of targets and the benchmarking of performance. These indicators can be either lagging or leading.

The main indicators in the field of OHS management are those relating to accidents at work as well as occupational diseases and their consequences.

Many companies rightly include the occupational accidents and diseases of their contractors, as outsourcing occupational risk cannot be a responsible and sustainable policy, particularly in an increasingly interconnected and interdependent business landscape.

These indicators are lagging, highlighting mostly the results of the cumulative efforts of previous years, rather than of the current efforts, since there is no official and uniform standard for the assessment of the level of safety of enterprises in real time, which would allow for such indicators. Moreover, particularly in Greece, where the context of registration of occupational diseases is incomplete, indicators predominantly focus solely on occupational accidents.

However, there are also indicators that can be considered directly or indirectly predictive of OHS issues. These refer mainly to training time, work stoppages and reports of OHS-related complaints. Indicators directly or indirectly related to psycho-social factors may also be added to the above, such as indicators on work-life balance benefits and violations of workers’ fundamental rights.

A combination of both types of indicators is necessary, as leading indicators can reflect the intensity of the effort, while lagging indicators can reflect the effectiveness of the effort, albeit with a time lag, since in the case of OHS the achievement of conditions and, in particular, a safety culture requires a considerable period of time before it can be reflected through a reduction in accidents at work and occupational illnesses.

Traditionally, the incentive framework for promoting OHS has included legislative and insurance intervention. Legislative provisions are necessary to ensure a minimum level of OHS conditions, but they cannot include an evaluation-based hierarchy or the setting of objectives and priorities by each undertaking according to its characteristics, as all provisions are uniform and equally mandatory. Occupational risk insurance with a variable premium according to performance (indicators of occupational accidents and occupational diseases) could provide a parallel economic criterion that is compatible with the setting of objectives and efficiency, but such a framework does not yet exist in Greece.

The sustainable development framework could therefore be a third pillar of incentives for promoting OHS, alongside legislative and insurance coverage (at least for companies covered by the relevant regulatory framework), complementing and strengthening the existing incentive framework from a different perspective.

The sustainable development framework allows companies to adapt their objectives and priorities to their vision, characteristics and culture, setting their own objectives and priorities that better reflect their corporate values and specificities, always within a pre-defined framework of principles and quantitative indicators. Such a self-motivation and benchmarking process can offer considerable potential in terms of pursuing efficiency and continuous improvement, especially when it is binding, public and open to comparison.

Βusiness Energy plus 81

Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στην εργασία αποτελούν απειλή για τη βιώσιμη ανάπτυξη 82 Βusiness Energy plus

Psychosocial risks at work pose a threat to sustainable development Βusiness Energy plus 83

Από την Ελισσάβετ Γεωργίου, Διευθύντρια Be YourSelf, Πρόεδρος Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας & Ευημερίας Be Positive, Εργασιακή Ψυχολόγος MSc, Executive Coach

By Elisavet Georgiou, Director of Be YourSelf, President of Be Positive Institute for Mental Health & Wellbeing, MSc Occupational Psychologist, Executive Coach

Τα θέματα προαγωγής της υγείας στον χώρο της εργασίας ήδη από τη Διακήρυξη του Λουξεμβούργου (1997) αναφέρονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως «μία συντονισμένη προσπάθεια εργοδοτών, εργαζομένων και κοινωνίας, με στόχο τη βελτίωση της υγείας και της ευεξίας των ανθρώπων στο εργασιακό περιβάλλον». Τις τελευταίες δεκαετίες οι ραγδαίες εξελίξεις προκαλούν κορυφαίες και σημαντικές αλλαγές που πραγματοποιούνται στον κόσμο της εργασίας. Οι αλλαγές αυτές συντέλεσαν στην εκδήλωση νέων κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων, οι οποίες οδήγησαν -εκτός από τους κινδύνους που σχετίζονται με φυσικούς, βιολογικούς και χημικούς παράγοντες- στην εμφάνιση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων. Η δημιουργία περισσότερο ασφαλών, υγιών και παραγωγικών χώρων εργασίας στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα που θα διασφαλίζουν την υγεία και θα προάγουν την ευεξία και ευημερία των εργαζομένων θα συμβάλει στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και θα στηρίζει την ανάπτυξη της οικονομίας είναι κοινό αίτημα. Γίνεται πλέον σαφές ότι στους σύγχρονους αναδυόμενους κινδύνους για μια βιώσιμα αναπτυσσόμενη κοινωνία συγκαταλέγονται οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι ως μείζονος σημασίας, κάτι που την περίοδο της πανδημίας αναμφίβολα έγινε προτεραιότητα για εργαζομένους, εργοδότες και πολιτεία.

The issue of health promotion in the workplace has already been mentioned on a European level since the Luxembourg Declaration (1997), referred to as “a concerted effort by employers, employees and society to improve the health and well-being of people in the work environment”.

In recent decades, rapid developments have led to outstanding and significant changes in the world of work. These changes have contributed to the emergence of new risks facing the health and safety of employees, which in turn have fostered not only risks related to physical, biological and chemical agents, but also psychosocial risks.

The creation of safer, healthier and more productive workplaces in the private and public sectors, that will safeguard health and promote the well-being and prosperity of workers, contributing to the sustainability of enterprises and supporting the growth of the economy, is a common demand.

It is now becoming clear that psychosocial risks are considered a major concern in today’s emerging risks for a sustainable society, which undoubtedly became a priority for employees, employers and the state during the pandemic period.

SUB-HEADING >>>What are psychosocial risks?

Psychosocial risks at work are defined by the European Agency for Health and Safety at Work (EU-OSHA) as aspects of the design, organisation and management of work and its social and environmental contexts that have the potential to cause psychological, social or physical harm.

These risks include work-related stress, burn-out, violence, harassment and workplace bullying, and can affect both mental and physical health, directly or indirectly.

Psychosocial Risks at work are linked to occupational health and safety issues as well as the sustainability of both the business and wider society through employment. Indicators and forecasts highlight the need for prevention and early action.

From a Health perspective, the link is drawn because addressing these risks reduces illness, absenteeism and injury problems.

They are also linked to safety issues as managing them more effectively helps to reduce accidents, misuse of machinery, damage and poor compliance with safety rules.

In practice, for employees, the prevention and management of psychosocial risks is very important because it reduces their symptoms of work-related stress, mental health problems, injuries at work and the reasons that can lead to loss or resignation from work. It also significantly contributes to the prevention of Burnout Syndrome and to the promotion of health, since prolonged stress leads to serious problems concerning physical health (i.e. cardiovascular diseases, musculoskeletal issues) and mental.

For employers, failure to intervene in time in order to manage psychosocial risks threatens the sustainable development of the business, because it can lead to poor overall business performance, disruption of production, increased absenteeism, increased rates of accidents and injuries, wrong decisions,

Ποιοι είναι οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι; Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στην εργασία ορίζονται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Υγεία και Ασφάλεια (EU-OSHA) ως πτυχές του σχεδιασμού, της οργάνωσης και της διαχείρισης της εργασίας και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών της πλαισίων, που δυνητικά μπορούν να προκαλέσουν ψυχολογική, κοινωνική ή σωματική βλάβη. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι το εργασιακό άγχος, το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης (burn-out), η βία, η παρενόχληση, ο εκφοβισμός στον χώρο εργασίας και μπορούν να επηρεάσουν τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία, άμεσα ή έμμεσα. Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στην εργασία συνδέονται με τα θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία και τη βιωσιμότητα τόσο της επιχείρησης όσο και της ευρύτερης κοινωνίας μέσω της εργασίας. Οι δείκτες και οι προβλέψεις επισημαίνουν την αναγκαιότητα δράσεων πρόληψης και έγκαιρης αντιμετώπισης. Η σύνδεση, από πλευράς υγείας, γίνεται γιατί η αντιμετώπισή τους μειώνει τις ασθένειες, τις απουσίες και τα προβλήματα από τους τραυματισμούς. Επίσης, συνδέονται με τα θέματα ασφάλειας γιατί η αποτελεσματικότερη διαχείρισή τους συμβάλλει στη μείωση των ατυχημάτων, την κακή χρήση μηχανών, τις φθορές, καθώς την ελλιπή τήρηση των κανόνων ασφαλείας. Στην πράξη, για τους εργαζομένους είναι πολύ σημαντική η πρόληψη και η αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων γιατί μειώνει τα συμπτώματα του εργασιακού τους άγχους, τα προβλήματα της ψυχικής τους υγείας, τους τραυματισμούς 84 Βusiness Energy plus

κατά την εργασία, καθώς και τους λόγους που μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια ή παραίτηση από την εργασία τους. Επίσης, συμβάλλει σημαντικά στην πρόληψη του Συνδρόμου Επαγγελματικής Εξουθένωσης, αλλά και στην προαγωγή της υγείας γιατί το παρατεταμένο άγχος οδηγεί σε σοβαρά σωματικά προβλήματα υγείας (καρδιαγγειακές παθήσεις, μυοσκελετικά), αλλά και προβλήματα ψυχικής υγείας. Για τους εργοδότες, η μη έγκαιρη παρέμβαση διαχείρισης των ψυχοκοινωνικών κινδύνων απειλεί τη βιώσιμη ανάπτυξη της επιχείρησης γιατί μπορεί να οδηγήσει σε κακή συνολική επιχειρηματική απόδοση, διαταραχή της παραγωγής, αυξημένο ποσοστό απουσίας από την εργασία, αυξημένα ποσοστά ατυχημάτων και τραυματισμών, λανθασμένες αποφάσεις, προβλήματα συνεργασίας και διενέξεις. Παράλληλα, σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο όπου υπάρχουν εργασιακή ανασφάλεια, χαμηλή επαγγελματική ικανοποίηση και δέσμευση, οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν φαινόμενα βίας, παρενόχλησης, επαγγελματικής εξουθένωσης και εμφανίζουν σωματικές και ψυχικές νόσους, απειλείται η βιώσιμη ανάπτυξη σε κάθε επίπεδο.

cooperation problems and conflicts.

At the same time, in a broader social context of job insecurity, low job satisfaction and weak commitment, where workers face violence, harassment, burnout or suffer from physical and mental illness, sustainable development is threatened at every level.

Assessment, prevention and management of psychosocial risks in the workplace Measurement and evaluation indicators The Copenhagen Psychosocial Questionnaire (COPSOQ), a reliable and internationally recognised diagnostic tool for identifying, measuring and benchmarking psychosocial risks in the workplace, includes the following indicators:  excessive workload and work demands  organisation and work content  conflicting demands and ambiguities regarding an employee’s role  lack of participation in decision-making affecting the employee and lack of influence on the way the work is carried out  poor management of organisational change, job insecurity  job satisfaction, job commitment and resignation tendencies  organisational justice and trust  ineffective communication, lack of support from management or colleagues  psychological and sexual harassment, third-party violence  leadership  recognition  ergonomics  meaningfulness of job and work commitment  employee health and well-being A thorough analysis of the above, using specialized HR metrics, can significantly contribute to the design of both prevention programs and more effective interventions to manage psychosocial risks.

Βusiness Energy plus 85

Εκτίμηση, πρόληψη και διαχείριση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων στον χώρο εργασίας Δείκτες μέτρησης και αξιολόγησης Στο Copenhagen Psychosocial Questionnaire (COPSOQ), ένα αξιόπιστο και διεθνές αναγνωρισμένο διαγνωστικό εργαλείο για τον εντοπισμό, τη μέτρηση και τη συγκριτική αξιολόγηση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων στον χώρο εργασίας, αναφέρονται οι παρακάτω δείκτες:  Υπερβολικός φόρτος και απαιτήσεις εργασίας  Οργάνωση και περιεχόμενο της εργασίας  Αντικρουόμενες απαιτήσεις και ασάφειες στον ρόλο του εργαζομένου  Έλλειψη συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν τον εργαζόμενο και έλλειψη επιρροής στον τρόπο διεξαγωγής της εργασίας  Κακή διαχείριση των οργανωτικών αλλαγών, εργασιακή ανασφάλεια  Εργασιακή ικανοποίηση, εργασιακή δέσμευση και τάσεις παραίτησης  Οργανωσιακή δικαιοσύνη και εμπιστοσύνη  Αναποτελεσματική επικοινωνία, έλλειψη υποστήριξης από τη διοίκηση ή τους συναδέλφους  Ψυχολογική και σεξουαλική παρενόχληση, βία που ασκείται από τρίτους  Ηγεσία  Αναγνώριση  Εργονομία  Νόημα της εργασίας και εργασιακή δέσμευση  Υγεία και ευεξία εργαζομένων Μια ενδελεχής ανάλυση των παραπάνω, με τη χρήση εξειδικευμένων HR metrics, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στον σχεδιασμό προγραμμάτων πρόληψης αλλά και αποτελεσματικότερων παρεμβάσεων διαχείρισης των ψυχοκοινωνικών κινδύνων.

Μέτρα πρόληψης Τα μέτρα πρόληψης των ψυχοκοινωνικών κινδύνων μπορούν να είναι σε τρία επίπεδα: 1. Πρωτογενής πρόληψη: περιλαμβάνει παρεμβάσεις μέσω της εργονομίας και του εργασιακού, περιβαλλοντικού και διοικητικού ανασχεδιασμού.

2. Δευτερογενής πρόληψη: περιλαμβάνει την επιμόρφωση και εκπαίδευση του προσωπικού.

3. Τριτογενής πρόληψη: περιλαμβάνει παρεμβάσεις ανάπτυξης πιο ευαισθητοποιημένων συστημάτων διοίκησης και την ενθάρρυνση φροντίδας της εργασιακής υγείας.

Τρόποι αντιμετώπισης Βασική μεθοδολογία για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων είναι:  Αναγνώριση κινδύνου  Ρεαλιστική αντίληψη κινδύνου  Ενημέρωση εμπλεκομένων  Στοχευμένες παρεμβάσεις /δράσεις ανά τμήμα και ανά περίπτωση  Εμπλοκή ειδικών (ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών κ.ά.)

86 Βusiness Energy plus

Prevention measures Psychosocial Risk prevention measures can be implemented at 3 levels: 1.Primary prevention: includes interventions through ergonomics and the redesign of the workplace, the work environment and administration.

2.Secondary prevention: includes staff training and education.

3.Tertiary prevention: includes interventions to develop more aware management systems and encourage occupational health care.

SUB-HEADING>>>Coping mechanisms?

The basic methodology to deal with Psychosocial Risks effectively is the following:  Risk identification  Realistic risk assessment  Informing stakeholders  Targeted interventions/actions per department and per case  Specialist involvement (psychologists, social workers, etc.)  Work adaptation  Employment reintegration for those who have required specific intervention On an international level, it is considered most appropriate for the assessment of psychosocial risks to be carried out by a psychologist, one, however, who can understand the individual’s working environment, while at the same time addressing the specificities of each employee involved.

On the national (Greek) level, Law 4808 was passed in June 2021, which mentions mandatory psychosocial risk assessment in companies with more than 20 employees, as well as the ways to prevent and manage these risks, especially violence and harassment.

SUB-HEADING>>>Psychosocial Risks and Sustainable Development To sum up, it is clear that psychosocial risks directly affect the social dimension of sustainable development by threatening people’s well-being at work and their mental and physical health.

At the same time, in terms of the economic dimension of sustainability, psychosocial risks threaten the viability of enterprises by reducing the performance and productivity of workers.

In the environmental dimension, ergonomics and the design of the workplace according to new standards (teleworking, hygiene rules, energy footprint) are directly linked to the well-being of workers, the prevention of psychosocial risks but also the right to a safe, clean, healthy and sustainable environment, which the UN has recognised as a universal human right. Considering psychosocial risks as a threat to sustainable development, we can refer back to the 17 Sustainable Development Goals (SDGs) and include actions to prevent and address these risks within the Goals of zero poverty, good health and well-being, gender equality, reduction of inequalities and decent work and economic growth.

Βusiness Energy plus 87

 Προσαρμογή της εργασίας  Επανένταξη στην εργασία ατόμων που χρειάστηκε να γίνει ειδική παρέμβαση Διεθνώς, η πλέον δόκιμη πρακτική είναι η εκτίμηση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων να διενεργείται από ψυχολόγο, ο οποίος όμως είναι σε θέση να κατανοεί το εργασιακό περιβάλλον, ενώ συγχρόνως προσεγγίζει και τις ιδιαιτερότητες του καθενός εργαζομένου που εμπλέκεται. Από πλευράς κράτους, τον Ιούνιο του 2021 ψηφίστηκε ο νόμος 4808, που κάνει αναφορά στην υποχρεωτική εκτίμηση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων σε εταιρείες με προσωπικό άνω των 20 ατόμων και στους τρόπους πρόληψης και διαχείρισης κυρίως της βίας και παρενόχλησης. Ψυχοκοινωνικοί Κίνδυνοι και Βιώσιμη Ανάπτυξη Συνοψίζοντας, είναι εμφανές ότι οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι επηρεάζουν άμεσα την κοινωνική διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης απειλώντας την ευημερία των ανθρώπων στην εργασία τους καθώς και την ψυχική και σωματική τους υγεία. Παράλληλα, στην οικονομική διάσταση της βιωσιμότητας οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι απειλούν τη βιωσιμότητα των επι-

88 Βusiness Energy plus

χειρήσεων μέσω της μείωσης της απόδοσης και της παραγωγικότητας των εργαζομένων. Στην περιβαλλοντική διάσταση, η εργονομία και η διαμόρφωση του χώρου εργασίας σύμφωνα με τα νέα δεδομένα (τηλεργασία, κανόνες υγιεινής, ενεργειακό αποτύπωμα) συνδέονται άμεσα με την ευημερία των εργαζομένων, την πρόληψη των ψυχοκοινωνικών κινδύνων, αλλά το δικαίωμα σε ένα ασφαλές, καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον, το οποίο ο ΟΗΕ έχει αναγνωρίσει ως παγκόσμιο ανθρώπινο δικαίωμα. Θεωρώντας ως απειλή για τη βιώσιμη ανάπτυξη τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους μπορούμε να ανατρέξουμε στους 17 στόχους και να συμπεριλάβουμε δράσεις για την πρόληψη και αντιμετώπισή τους μέσα στους στόχους για τη μηδενική φτώχεια, την καλή υγεία και ευημερία, την ισότητα των φύλων, τη μείωση των ανισοτήτων και την αξιοπρεπή εργασία και οικονομική ανάπτυξη. Για παράδειγμα, οι γυναίκες ως πληθυσμός σε αρκετούς δείκτες έχουν βρεθεί περισσότερο εκτεθειμένες στους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. Εμφανίζουν ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά εργασιακού άγχους,

κυρίως στις ηλικίες 35-54 ετών, λόγω των πολλαπλών κοινωνικών ρόλων που καλούνται να αναλάβουν και των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων που βιώνουν στην εξέλιξή τους. Επίσης, εις βάρος τους καταγράφονται σημαντικά συχνότερα φαινόμενα βίας και κυρίως σεξουαλικής παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον. Για τον λόγο αυτόν οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι αποτελούν σημαντικό μέρος της ατζέντας των επιχειρήσεων σε ό,τι αφορά τον περιβαλλοντικό και κοινωνικό τους αντίκτυπο. Η σύνδεση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων με τους περιβαλλοντικούς και τους κοινωνικούς παράγοντες βιωσιμότητας μπορεί να βοηθήσει επιχειρήσεις και εργαζομένους να συνεργαστούν με στόχο την ευημερία της επιχείρησης καθώς και τη βελτίωση της υγείας και ευεξίας των ανθρώπων στο εργασιακό περιβάλλον. Έτσι, αυξάνει η ευαισθητοποίηση για τη σημασία των κοινωνικών καθοριστικών παραγόντων της υγείας και των επιπτώσεών τους στην ψυχική υγεία. Παράλληλα, οι δράσεις πρόληψης και διαχείρισης μπορεί να αποτυπωθούν στις εκθέσεις βιωσιμότητας των επιχειρήσεων καθώς οι εργαζόμενοι αποτελούν βασικούς συμμετόχους της.

For example, according to several indicators women as a population have been found to be more exposed to psychosocial risks than men. They show particularly high rates of work-related stress, especially in the 35-54 age group, due to the multiple social roles they are expected to assume and the gender inequalities they experience in their career development. They are also subject to significantly higher incidences of violence in the workplace, particularly sexual harassment. For this reason, psychosocial risks are an important part of the business agenda in terms of their environmental and social impact. Linking psychosocial risks with environmental and social sustainability factors can help companies and employees to work together to improve the well-being of the company as well as the health and wellbeing of people within the work environment. This raises awareness regarding the importance of social determinants of health and their impact on mental health. At the same time, prevention and management actions can be included in the sustainability reports of businesses, as employees included in their key stakeholders.

Βusiness Energy plus 89

Female empowerment

90 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 91

Πώς μπορούν τα διοικητικά συμβούλια να γίνουν καλύτερα και διαφορετικά;

92 Βusiness Energy plus

Της Ευγενίας Καφφετζή, Founder & Μanaging Partner, OXYGEN Risk Consulting Partners Τα τελευταία χρόνια, τα θέματα οικονομικής ενδυνάμωσης των γυναικών καθώς και αυτά της αύξησης της συμμετοχής τους στα διοικητικά συμβούλια των εισηγμένων επιχειρήσεων (μέσω ποσόστωσης στην περίπτωση της χώρας μας) βρέθηκαν στο επίκεντρο των πολιτικών τόσο των επιχειρήσεων όσο και της νομοθεσίας (βλ. σχετική Οδηγία). Η ζήτηση αυξάνεται σταθερά από τις εταιρείες και τα διοικητικά τους συμβούλια όχι μόνο ως προς το να λαμβάνουν υπόψη τα κριτήρια ESG στη λήψη των αποφάσεών τους, αλλά και ως προς το να ενσωματώσουν το ESG ως μόνιμο μέρος στην εταιρική τους στρατηγική. Οι αλλαγές αυτές οφείλονται στις απαιτήσεις των βασικών θεσμικών μετόχων και των επενδυτών καθώς και στην αυξανόμενη νομοθεσία, μια και τα κριτήρια ESG είναι εξ ορισμού πολύπλευρα και μπορεί να προκαλούν ποικιλία αλλαγών σε εταιρείες με βάση τον κλάδο, το μέγεθος, την τοποθεσία, την ιστορία τους κ.λπ. Η ισότητα των φύλων, η διαφορετικότητα και η ένταξη αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του κοινωνικού αντίκτυπου μιας επιχείρησης που κρύβεται πίσω από το «S» στα κριτήρια ESG. Η επένδυση στα θέματα αυτά, σύμφωνα με τις αρχές ESG, θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό επιταχυντή στις επιδόσεις της επιχείρησης, αλλά και ως προς τα ουσιώδη θέματα στα οποία καλείται συνήθως να ανταποκριθεί, καθώς αποτελεί και αίτημα των συμμετόχων της. Στο πλαίσιο αυτό, η σύνδεση στρατηγικών επιχειρηματικών στόχων με τη δίκαιη μετάβαση, τη συμπερίληψη και την αντιμετώπιση των υφιστάμενων ανισοτήτων αφορά τόσο την ηγεσία όσο και το σύνολο μίας επιχείρησης για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τα καθιερωμένα και τα στερεότυπα βάζοντας στόχους προκειμένου με νέες και βελτιωμένες πρακτικές να ανατρέψει τα εμπόδια για τη συμπερίληψη των γυναικών και στη λήψη των αποφάσεων αλλά και στην οικονομική δραστηριότητα. Οι έρευνες έχουν δείξει ξεκάθαρα ότι οι εταιρείες με ανθρώπινο δυναμικό χωρίς αποκλεισμούς, εξισορρόπηση μεταξύ των φύλων και ποικιλομορφία, έχουν καλύτερες επιδόσεις συνολικά, αλλά και πιο αποτελεσματική ικανότητα λήψης αποφάσεων. Όμως η ισότητα των φύλων πρέπει να αντικατοπτρίζεται σε κάθε επίπεδο της εταιρείας - διοικητικό συμβούλιο, στελέχη, ανώτερα στελέχη και εργατικό δυναμικό. Ο πιο σημαντικός παράγοντας που θα μπορούσε να συμβάλει σε μια μεγάλης κλίμακας υιοθέτηση της ισορροπίας των φύλων της διαφορετικότητας και της ουσιαστικής ένταξης στον χώρο εργασίας και στα διοικητικά συμβούλια είναι αναμφισβήτητα η ενσωμάτωση της διαφορετικότητας στην καθημερινή κουλτούρα και τη στρατηγική του οργανισμού, με το διοικητικό συμβούλιο και τα ανώτερα στελέχη να δίνουν τον τόνο. Παράλληλα, με τις επιχειρησιακές στρατηγικές για το ανθρώπινο δυναμικό μιας επιχείρησης, η ισορροπία των φύλων, η ποικιλομορφία και η ένταξη στον χώρο εργασίας αποτελούν βασικά επενδυτικά κριτήρια σύμφωνα με τις αρχές του ESG και στα διοικητικά συμβούλια. Τα διοικητικά συμβούλια που χαρακτηρίζονται από πολυμορφία ενισχύουν την εταιρική κοινωνική τους ευθύνη, καθώς οι επενδυτές, οι καταναλωτές και οι τοπικές κοινωνίες γενικότερα λαμβάνουν θετικά μηνύματα για τη δέσμευση της εταιρείας προς την πολυμορφία και την κοινωνική ένταξη. Οι ελληνικές εισηγμένες έχουν καταγράψει πρόοδο

How can boards become better and different?

By Eugenia Kaffetzi, Founder & Managing Partner, OXYGEN Risk Consulting Partners In recent years, the issues of women’s economic empowerment as well as that of increasing female participation in the Boards of Directors of listed companies (through quotas, in the case of our country) have been at the centre of both corporate and legislative policies (see relevant Directive). Demand is steadily increasing from companies and their boards not only to take ESG criteria into account in their decision making, but also to permanently integrate ESG into their corporate strategy.

These changes are driven by the demands of key institutional shareholders and investors as well emerging legislation, since ESG criteria are by definition multi-faceted and can cause a variety of changes in companies based on their industry, size, location, history, etc.

Gender equality, diversity and inclusion are an integral part of a company’s social impact, which is hiding behind the “S” in the ESG criteria. Investing in these issues, in line with ESG principles, could act as a significant accelerator

regarding the performance of the company as well as in terms of the material issues it is usually required to address, since it has also become a stakeholder request.

In this context, linking strategic business objectives to a just transition, inclusion and the confrontation of existing inequalities concerns not only the leadership of a business but also its entire structure, in terms of the ways by which it addresses established patterns and stereotypes, by setting goals to overcome the barriers to women’s inclusion, both in decision-making and in economic activity, through new and improved practices.

Research has clearly demonstrated that companies with inclusive, gender-balanced and diverse workforces perform better overall and have a more effective decision-making capacity. But gender equality ought to be reflected at every level of the company; that is, the board, managers, senior managers and the workforce. The factor most capable of contributing decisively to a large-scale adoption of genderbalanced diversity and meaningful inclusion in the workplace and in boardrooms is, undoubtedly, the integration of diversity into the day-to-day culture and strategy of the

Βusiness Energy plus 93

organisation, with the board and senior managers setting the tone. Alongside a company’s HR operational strategies, gender balance, diversity and workplace inclusion are also key investment criteria on boards, in line with ESG principles. Boards characterised by diversity strengthen their corporate social responsibility, as investors, consumers and local communities in general receive positive messages about the company’s commitment to diversity and inclusion. Greek listed companies have made progress in terms of board diversity, but they still show significant divergences in certain areas compared to other European countries.

BoDs of listed companies in Greece According to a survey by RSM Greece, which was presented at the Athens Stock Exchange, the composition of the Boards of Directors before and after the implementation of Law 4706/2020 was examined, demonstrating the changes that took place in relation to the adoption of the law and other relevant guidelines. The survey shows that the representation of women in Greek listed companies has reached 24.3% of the total number of members (with the law demanding 25%), demonstrating an improvement compared to what was in force a few months ago. Boards of Directors are now represented by 926 men and 298 women, representing 75.7% and 24.3% of the total membership respectively, i.e. the women to men ratio being 1:3. It is worth noting that, based on the above survey, all sectors represented in the Stock Exchange improved the percentage of female representation on their boards, an improvement ranging between 13% and 18%. However, the best performing sector is the insurance and health sector, which now has the highest representation of women, i.e. 1 woman for every 2 men, followed by the construction and consumer goods sectors.

94 Βusiness Energy plus

ως προς την πολυμορφία στα διοικητικά συμβούλια, αλλά σε ορισμένους τομείς εξακολουθούν να παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Τα Δ.Σ. των εισηγμένων επιχειρήσεων στην Ελλάδα Σε έρευνα που παρουσίασε η RSM Ελλάδος στο Χρηματιστήριο Αθηνών, εξέτασε τη σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων πριν και μετά την εφαρμογή του Νόμου 4706/2020 και παρουσίασε τις αλλαγές που συντελέστηκαν στο πλαίσιο υιοθέτησης του νόμου και των λοιπών κατευθυντήριων γραμμών. Από την έρευνα αναδεικνύεται ότι η εκπροσώπηση των γυναικών στις ελληνικές εισηγμένες αγγίζει το 24,3% στο σύνολο των μελών (ο νόμος προβλέπει 25%) και παρουσιάζει βελτίωση σε σχέση με ό,τι ίσχυε λίγους μήνες πριν. Τα Δ.Σ. εκπροσωπούνται πλέον από 926 άνδρες και 298 γυναίκες, που αντιστοιχούν σε ποσοστό 75,7% και 24,3% στο σύνολο των μελών, δηλαδή, αναλογία γυναικών - ανδρών 1:3. Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση την παραπάνω έρευνα, όλοι οι κλάδοι του Χρηματιστηρίου βελτίωσαν το ποσοστό εκπροσώπησης γυναικών στα διοικητικά συμβούλια, βελτίωση που κυμαίνεται μεταξύ 13% και 18%. Ωστόσο, τις καλύτερες επιδόσεις παρουσιάζει ο κλάδος της ασφάλισης και της υγείας, ο οποίος έχει πλέον τη μεγαλύτερη εκπροσώπηση γυναικών, δηλαδή μία γυναίκα ανά δύο άνδρες περίπου και ακολουθούν ο κλάδος των κατασκευών και ο κλάδος καταναλωτικών προϊόντων.

Πού οφείλεται η βελτίωση της εκπροσώπησης των γυναικών στον κλάδο της ασφάλισης Ο ασφαλιστικός κλάδος στη χώρα μας διαθέτει και διέθετε πάντα αξιόμαχες γυναίκες με υψηλή εξειδίκευση είτε ως στελέχη είτε ως δυναμικές εκπροσώπους του παραγωγικού δυναμικού του. Ας μην ξεχνάμε ότι η ασφάλιση είναι κυριολεκτικά «γένους θηλυκού» και έχει ως βασικές της αξίες την πρόληψη και την προστασία, έννοιες συνυφασμένες με τη γυναικεία φύση. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε γυναίκες να ηγούνται πολυεθνικών εταιρειών, να προΐστανται σημαντικών λειτουργικών τομέων, να προχωρούν σε σημαντικές επιχειρηματικές πρω-

τοβουλίες στον χώρο της ασφαλιστικής διαμεσολάβησης και να διευθύνουν θεσμικούς φορείς του κλάδου, γεγονός που επηρέασε θετικά και έδωσε τον τόνο στο σύνολο των ασφαλιστικών εταιρειών στην Ελλάδα. Ωστόσο, αν σταθούμε στα στοιχεία που αφορούν την εκπροσώπηση των δύο φύλων σε ανώτερες θέσεις (π.χ. προέδρου, αντιπροέδρου ή διευθύνοντος συμβούλου ή συνδυασμού αυτών) μόλις το 1% των εταιρειών διαθέτουν γυναίκα πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου, σε σχέση με το 9% που είναι ο μέσος όρος της Ευρώπης. Σε ό,τι αφορά τον κλάδο της ασφάλισης, πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί αυτό, καθώς ο κλάδος έχει ήδη άξιες γυναίκες; Η βελτίωση θα έλθει με την περαιτέρω ενίσχυση της κατάλληλης εταιρικής κουλτούρας, που θα επιτρέπει σε κάθε μέλος ξεχωριστά, ανεξάρτητα από φύλο, να αντιμετωπίζεται με βάση τις δεξιότητες και τις γνώσεις, σε ισότιμη δηλαδή βάση, να έχει φωνή και να μη συμμετέχει μόνο για λόγους ποσόστωσης. Αυτό μεταφράζεται σε πολιτικές ενίσχυσης των γνώσεων και δεξιοτήτων των μελών των Δ.Σ., ανεξάρτητα από φύλο, χωρίς αποκλεισμούς, αλλά και ενδυνάμωσης των νέων μελών. Συμπερασματικά θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι βιώσιμη ανάπτυξη με τις γυναίκες απούσες ή με τις γυναίκες να αντιμετωπίζουν στερεότυπα και προκαταλήψεις δεν μπορεί να υπάρξει. Καθώς ο παράγοντας «gender diversity» διαδραματίζει ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στην κατάρτιση της επιχειρηματικής στρατηγικής, οι επιχειρήσεις που αδυνατούν να φέρουν αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων εγείρουν κινδύνους για τους επενδυτές. Καταλήγοντας αξίζει να αναφερθούν ξανά οι σημαντικές έρευνες που έγιναν κατά τη διάρκεια της πανδημίας και οι οποίες κατέδειξαν ότι οι μετοχές επιχειρήσεων με γυναίκες σε θέση CFO επέδειξαν καλύτερες επιδόσεις. Επίσης, ότι οι εταιρείες με μεγαλύτερο gender diversity στα διοικητικά συμβούλια είναι πιο κερδοφόρες.

O στόχος, επομένως, είναι η ουσιαστική συμμετοχή και «συμμόρφωση» των επιχειρήσεων στη διαδικασία επιλογής μελών του Δ.Σ. στη βάση ότι το Δ.Σ. μπορεί να κατανοεί και να διαχειρίζεται θέματα που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνική ευθύνη και τη διακυβέρνηση στο πλαίσιο της γενικότερης στρατηγικής που διαμορφώνεται.

Where does the improvement in

female representation in the insurance sector stem from?

Our country’s insurance sector has always had, and still, to this day, has remarkable women with high qualifications in its workforce, either as executives or as dynamic representatives of its productive potential. Let’s not forget that insurance is literally “feminine” (in Greek) and has prevention and protection as its core values, two concepts that are intertwined with femininity. In recent years, we have seen women leading multinational companies, heading important operational areas, undertaking important business initiatives in the field of insurance intermediation and managing institutional bodies in the sector, something that has had a positive impact and set the tone for all insurance companies in Greece.However, if we look at the data concerning gender representation in senior positions

(e.g. Chairperson, Vice Chairperson, CEO or a combination of the above) only 1% of companies have a woman as Chairperson of the BoD, compared to the 9% European average. How could this be improved, as far as the insurance industry is concerned, given that it already employees deserving women? The improvement will stem from reinforcing further the appropriate corporate culture that allows each individual member, regardless of gender, to be treated on equal, skills- and knowledge-based terms, to have a voice and to be part of a structure for reasons that extend beyond the fulfilment of quota purposes. This translates into policies for the enhancement of the knowledge and skills of board members, irrespective of gender, without exclusions, but also for the empowerment of new members.

In conclusion, one could argue that sustainable development

is not possible when women are absent or confronted with stereotypes and prejudices. As gender diversity plays an increasingly important role in business strategy, companies that fail to deliver on tackling inequalities pose a risk to investors. Concludingly, it is worth mentioning yet again the important surveys carried out during the pandemic which showed that the shares of companies with women CFOs performed better. Also, that companies with greater gender diversity on their boards are more profitable. The aim is therefore to ensure that companies are effectively involved and ‘compliant’ in the board selection process, on the basis that the board can understand and manage issues relating to the environment, corporate responsibility and governance in the context of the overall strategy being formulated. Βusiness Energy plus 95

Η Εταιρική Διακυβέρνηση ως εργαλείο μετάβασης σε ένα υπόδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης

96 Βusiness Energy plus

Corporate Governance as a transition tool to a sustainable development model

Βusiness Energy plus 97

Tου Μιχάλη Μητσόπουλου, Διευθυντή Τομέα Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Ρυθμιστικών Πολιτικών ΣΕΒ

By Michalis Mitsopoulos, Director, Business Environment and Regulatory Affairs, Hellenic Federation of Enterprises

Έχουν περάσει 18 χρόνια από την ταινία του Al Gore «An Inconvenient Truth» που έδωσε ευρεία προβολή σε ζητήματα που για δεκαετίες, ήδη, αναδείκνυαν πολλοί ερευνητές και περιβαλλοντολόγοι, με ενδεικτικό μόνο παράδειγμα τον Jacques-Yves Cousteau στο United Nations Earth Summit το 1992, όπου ζήτησε από τους παγκόσμιους ηγέτες να μην αφήσουν την «τελευταία ευκαιρία» μας για προστασία του πλανήτη να χαθεί. Για πολλά χρόνια η ανταπόκριση σε καλέσματα όπως αυτά των Al Gore ή Cousteau ήταν περιορισμένη, αλλά πλέον τα τελευταία δύο χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κινητοποιηθεί με πιο εντατικούς ρυθμούς στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής και όχι μόνο. Ειδικά σε ό,τι αφορά το πλαίσιο διακυβέρνησης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ξεκίνησε με δύο μελέτες το 2020. Αυτές αποτέλεσαν τη βάση πρωτοβουλιών της Επιτροπής που, ήδη, υλοποιούνται μέσω των Οδηγιών για την υποβολή εκθέσεων για την εταιρική βιωσιμότητα και τη δέουσα επιμέλεια. Το 2022 αποτελεί έτος ορόσημο καθώς οι, επί της αρχής, πολιτικές αποφάσεις που έχουν ληφθεί πλέον εξειδικεύονται και έτσι οι επιχειρήσεις αρχίζουν να έχουν στη διάθεσή τους μια εικόνα για το νέο ρυθμιστικό περιβάλλον στο οποίο θα κληθούν να λειτουργήσουν από εδώ και στο εξής. Αυτό το περιβάλλον θα απαιτεί οι επιχειρήσεις να παρέχουν πληροφορίες και να λειτουργούν με διαφάνεια σε ό,τι αφορά τις δραστηριότητές τους εκείνες, που κατατάσσονται κατά την «ταξονομία» βάσει της συμβολής τους στην επίτευξη των κλιματικών στόχων ή της πρόκλησης σημαντικής ζημιάς στο περιβάλλον και κατά την προτεινόμενη Οδηγία CSDDD σύμφωνα με την τήρηση συμβάσεων που αφορούν κοινωνικά και κυρίως εργασιακά θέματα. Έτσι, κατά τις προβλέψεις της CSRD και των προτύπων που εκπονεί για την εφαρμογή αυτής το EFRAG, οι χρηματοδότες και η κοινωνία θα έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστη, υποκείμενη σε εξωτερικό έλεγχο και συνεκτική πληροφορία για τις επιπτώσεις και τα δυνητικά προβλήματα που προκαλούν οι δραστηριότητες μιας εταιρείας, ενώ εταιρείες και διοικήσεις, σύμφωνα με τις προβλέψεις του σχεδίου της CSDDD, θα έχουν και αστική ευθύνη εφόσον γνωρίζουν και δεν αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που προκύπτουν από τις δραστηριότητες της εταιρείας. Σύμφωνα με τον Ευρωπαίο νομοθέτη, το νέο πλαίσιο θα στρέψει τις διοικήσεις των επιχειρήσεων σε έναν σχεδιασμό που θα ενσωματώνει πιο μακροπρόθεσμους στόχους ειδικά σε ό,τι αφορά περιβαλλοντικές και κοινωνικές παραμέτρους. Σε συνδυασμό με τις νέες προβλέψεις που υλοποιούνται και σε άλλες διαστάσεις της στρατηγικής «fit for 55», η Ευρώπη στοχεύει να θέσει την ιδιωτική οικονομία σε τροχιά ταχείας μετάβασης σε ένα βιώσιμο υπόδειγμα ανάπτυξης. Σήμερα πλέον όλοι συμφωνούν στο υπόδειγμα αυτό και, αντίστοιχα, στο εγχείρημα της μετάβασης που είναι υπόθεση όλων. Το κράτος, οι πολίτες-καταναλωτές και οι επιχειρήσεις οφείλουν και πρέπει να συνεργαστούν στενά και συστηματικά για να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι

It has been 18 years since Al Gore’s film «An Inconvenient Truth» was released, highlighting issues that had already been pointed to for decades by numerous researchers and environmentalists, with just one such example being Jacques-Yves Cousteau at the United Nations Earth Summit in 1992, during which he called on world leaders to not let our «last opportunity» to protect the planet go to waste.

For many years, the response to calls such as those of Al Gore or Cousteau was limited, but in the last two years the European Union has been more actively mobilized in undertaking initiatives to address the challenges of climate change and beyond. Particularly with regard to the governance framework for European companies, this process began with two 2020 studies, which formed the basis of European Commission initiatives that are, already, being implemented through the Corporate Sustainability Reporting and Due Diligence Directives. 2022 is a milestone year as the policy decisions taken in principle are now being fleshed out, and as a result companies are starting to form a picture of the new regulatory environment in which they will be required to operate from now on.

This environment will require companies to provide information and operate transparently with regard to those activities that are classified under the «taxonomy» on the basis of their contribution to the achievement of climate objectives or the causation of significant damage to the environment, as well as under the proposed CSDDD, in accordance with compliance with conventions concerning social and, in particular, labour issues. Thus, under the provisions of the CSRD and the standards prepared by EFRAG for its implementation, financiers and society will have access to reliable, externally verifiable and consistent information on the impact and potential problems caused by a company’s activities, while companies and management teams, under the provisions of the draft CSDDD, will also have civil liability if they know and fail to address the problems arising from the company’s activities. According to the European legislator, the new framework will direct the management of companies towards planning that incorporates more long-term objectives, especially in terms of environmental and social parameters. Together with the new provisions implemented in other dimensions of the «Fit for 55» strategy, Europe aims to place the private economy on fast track towards a sustainable growth model.

Nowadays, everyone is in agreement on the principles of this model and, accordingly, on the transition project, which concerns us all. The state, consumer citizens and businesses must and ought to work closely and systematically together to achieve the ambitious goals that have been set and which climate change itself demands. On the part of the state, the challenge is to

98 Βusiness Energy plus

που έχουν τεθεί και την επίτευξη των οποίων άλλωστε επιτάσσει η ίδια η κλιματική αλλαγή. Από την πλευρά του κράτους, το ζητούμενο είναι η διαμόρφωση ενός πλαισίου κινήτρων και αντικινήτρων, φορολογικών, ρυθμιστικών και οικονομικών, έτσι ώστε καταναλωτές και επιχειρήσεις να κινηθούν προς την επίτευξη των επιθυμητών στόχων με τον ταχύτερο ρυθμό που επιτρέπουν οι δεδομένοι τεχνολογικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί περιορισμοί. Οι επιχειρήσεις βέβαια έχουν κομβικό ρόλο, καθώς οι διαδικασίες παραγωγής και εφοδιαστικής αλυσίδας αλλά και ο σχεδιασμός προϊόντων και υπηρεσιών θα επιτρέψουν στους καταναλωτές να υλοποιήσουν τη μετάβαση χωρίς να μειώσουν το βιοτικό τους επίπεδο. Σχετικά, οι διοικήσεις των επιχειρήσεων, συνεπώς, θα πρέπει να λάβουν τις κατάλληλες αποφάσεις που αφορούν τόσο τις υφιστάμενες δράσεις τους όσο και τις επενδυτικές τους επιλογές από εδώ και στο εξής. Καθώς αναμένουμε την οριστικοποίηση του νέου ευρωπαϊκού πλαισίου για τη διακυβέρνηση των εταιρειών, ήδη έχουμε κάποια πρώτα συμπεράσματα από τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του νέου ελληνικού νόμου για την εταιρική διακυβέρνηση, του Ν. 4706/20, τα οποία ίσως αποδειχθούν χρήσιμα στην παρούσα συγκυρία.

create a framework of incentives and disincentives, fiscal, regulatory and financial, so that consumers and businesses can move towards achieving the desired targets as quickly as the technological, economic and social constraints allow. Businesses, of course, have a key role to play, as their production and supply chain processes as well as the design of products and services will enable consumers to make the transition without undermining their standard of living. As a result, business management will have to take appropriate decisions concerning both their existing actions and their investment choices from now on.

As we await the finalization of the new European framework for corporate governance, some initial conclusions have already emerged from the first year of implementation of the new Greek law on corporate governance, Law 4706/20, which may prove useful in the current context.

A survey conducted by SEV in cooperation with KPMG prior to Law 4706/20 coming into force highlighted areas where companies expected increased challenges in terms of compliance, especially the smaller ones, for which compliance costs would be proportionally Βusiness Energy plus 99

Έρευνα που είχε πραγματοποιήσει ο ΣΕΒ σε συνεργασία με την KPMG πριν από την έναρξη ισχύος του Ν. 4706/20 ανέδειξε πεδία στα οποία οι επιχειρήσεις ανέμεναν αυξημένες προκλήσεις ως προς τη συμμόρφωση και ειδικά οι μικρότερες εξ αυτών, για τις οποίες το κόστος συμμόρφωσης θα ήταν αναλογικά μεγαλύτερο. Έχει ενδιαφέρον ότι ένας μη αμελητέος αριθμός ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων, κατά περίπτωση περίπου 20%, δήλωνε τότε ότι αναμένει σημαντικές προκλήσεις κατά τη συμμόρφωση με εξειδικεύσεις του συστήματος εταιρικής διακυβέρνησης που περιλαμβάνει ο Ν. 4706/20, συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων εκπαίδευσης και ενημέρωσης των διοικήσεων καθώς και των εκθέσεων βιώσιμης ανάπτυξης. Σήμερα, έχοντας κλείσει το πρώτο έτος ισχύος του νέου πλαισίου, εργαστήρια που έχει πραγματοποιήσει ο ΣΕΒ με α) τον Σύνδεσμο Επαγγελματιών Κανονιστικής Συμμόρφωσης Ελλάδος (ΣΕΚΑΣΕ), με αντικείμενο τις πρόσφατες εξελίξεις και τα επόμενα βήματα που πρέπει να έχουν υπόψη τους οι επιχειρήσεις στα θέματα κανονιστικής συμμόρφωσης, β) τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Στελεχών Διαχείρισης Κινδύνων (ΠΑΣΥΣΔΙΚ-HARIMA) με αντικείμενο τα θέματα διαχείρισης ρίσκου που πλέον διατρέχουν όλο το φάσμα της πληροφορίας που αξιολογεί μια διοίκηση, γ) το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών Ελλάδας (IIA Greece) με θέμα τη χρήση του εσωτερικού ελέγχου ως εργαλείο αποτελεσματικότερης διοίκησης, αλλά και, δ) με τα μέλη του για τα επόμενα βήματα μετά την εφαρμογή του Ν.

4706/20, προκύπτουν ορισμένες επιπλέον χρήσιμες πλη-

100 Βusiness Energy plus

higher. Interestingly, a non-negligible number of Greek listed companies, in some cases around 20%, stated at the time that they expected significant challenges in complying with specific aspects of the corporate governance system stated by Law 4706/20, including the requirements for management training and information and sustainable development reporting.

Today, having completed the first year of the new framework’s existence, workshops have been held by SEV with a number of parties, giving rise to some additional useful information, and specifically a) the Hellenic Association of Regulatory Compliance Professionals on recent developments and the next steps that companies should keep in mind in terms of regulatory compliance issues, b) the Panhellenic Association of Risk Management Executives (HARIMA) on risk management issues, which nowadays cover the whole range of information that a management evaluates, c) the Institute of Internal Auditors of Greece (IIA Greece) on the use of internal audit as a tool for more effective management, and d) its members regarding next steps after the implementation of the Law 4706 /20.

On the positive side, the overall re-evaluation and improvement of existing governance structures is recorded by companies, a process finally recognized by the market as a tool to protect the company itself.

On the negative side, the bureaucratization of business and the increase of responsibilities occur, especially

Βusiness Energy plus 101

ροφορίες. Στα θετικά καταγράφεται η συνολική επαναξιολόγηση και βελτίωση των υφιστάμενων δομών διακυβέρνησης από τις επιχειρήσεις, κάτι που αναγνωρίζεται τελικά από την αγορά ως εργαλείο προστασίας της ίδιας της εταιρείας. Στα αρνητικά καταγράφεται η γραφειοκρατικοποίηση του επιχειρείν και η ενίσχυση ευθυνών, μάλιστα σε μια συγκυρία κατά την οποία η μετάβαση προς το μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης απαιτεί γρήγορες αποφάσεις και ανάληψη ρίσκου. Ως πρόκληση, τέλος, καταγράφεται η υποχρέωση για συνεχή ενημέρωση και εκπαίδευση σε όλο το φάσμα του ανθρώπινου δυναμικού, από τις διοικήσεις ως τα στελέχη και τους εργαζομένους, ως προϋπόθεση για την πλήρη αξιοποίηση της εταιρικής διακυβέρνησης ως εργαλείου για την παραγωγή αξίας από τις επιχειρήσεις. Τόσο η περυσινή έρευνα όσο και οι πιο πρόσφατες πληροφορίες συνεπώς καταλήγουν πως, μετά την τυπική συμμόρφωση με πιο απαιτητικές και αναλυτικές επιταγές ενός νόμου, παραμένει ως πρόκληση όχι τόσο η λεγόμενη «ουσιαστική συμμόρφωση», αλλά η συνολική βελτίωση και αναβάθμιση της καθημερινής λειτουργίας με τρόπο ώστε η «ουσιαστική συμμόρφωση» ακόμα και με ένα διεθνώς πολύ απαιτητικό πλαίσιο να αποτελεί μια απλή τυπική διαδικασία. Δηλαδή, ένα νέο θεσμικό πλαίσιο μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα μιας προσπάθειας αλλαγής, αλλά η ουσιαστική πορεία προς την αλλαγή δεν τελειώνει εκεί, αντιθέτως τότε μόλις αρχίζει.Η παρατήρηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία και για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Ήδη επιχειρηματικοί φορείς, όπως η BusinessEurope, εκφράζουν την ανησυχία ότι το υπό οριστικοποίηση ευρωπαϊκό πλαίσιο, εφόσον δεν βελτιωθεί σε κρίσιμες παραμέτρους, θα φέρει την ευρωπαϊκή παραγωγική βάση σε ανταγωνιστικό μειονέκτημα σε σχέση με τρίτα κράτη και, μάλιστα, με έναν τρόπο που δεν θα συμβάλει, τελικά, στην επιτάχυνση της μετάβασης. Καθώς η Ευρώπη εργάζεται για την οριστικοποίηση αυτή, αναδεικνύεται πράγματι ως κύρια πρόκληση η διασφάλιση μιας ταχείας και ποσοτικά ευρείας μετάβασης στην πράξη. Ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα, κάτι που άλλωστε ήδη ζητούσε από το 1992 ο JY Cousteau. Όμως, η επιτυχία του, τελικά, εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο θα διευκολύνει την αγορά να πετύχει με γρήγορους ρυθμούς την επιθυμητή ευρεία και ουσιαστική συμμόρφωση, η οποία να αντανακλά την πραγματική αλλαγή στον τρόπο διαβίωσης όλων μας. Αυτό, εκτός από την καθιέρωση ενός νέου πλαισίου, θα απαιτήσει επιπλέον τη διασφάλιση ότι το ισοζύγιο κινήτρων και αντικινήτρων θα μπορέσει να οδηγήσει γρήγορα στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Επιπλέον, αναδεικνύεται ότι η εμπέδωση των νέων, αδιαμφισβήτητα καλύτερων και πιο διάφανων, τρόπων λειτουργίας των επιχειρήσεων και της αγοράς θα χρειαστεί συστηματική και διαρκή προσπάθεια ενημέρωσης σε όλα τα επίπεδα και στην οποία πρέπει να συμβάλουν αποφασιστικά τόσο το κράτος όσο και οι ηγέτες της αγοράς. Τέλος, τον καλύτερο καταλύτη αλλαγής αποτελεί η ίδια η αγορά, με τις συνήθειες των καταναλωτών να επιδρούν στις επιλογές και όσων χρηματοδοτούν νέες επενδύσεις.

102 Βusiness Energy plus

at a time when the transition to the sustainable development model requires quick decisions and risk-taking. Finally, the challenge that emerges is the obligation for the continuous provision of information and training across the whole spectrum of human resources, from management to executives and employees, as a prerequisite in order to fully utilize corporate governance as a tool for the creation of value by enterprises. Both last year’s research and the most recent information therefore conclude that, after a company complies formally with the more demanding and detailed requirements of a law, the challenge remains not so much to achieve so-called «substantial compliance» but to improve and upgrade the overall day-to-day operation in such a way that «substantial compliance», even with a very demanding international framework, is a mere formality. In other words, a new institutional framework may be the trigger to make the effort to change, but the actual journey towards change does not end there; in fact, that is where it begins.

This observation is also of particular importance for European developments. Business bodies such as BusinessEurope are already expressing concern that the European framework that is currently under finalization, will put the European production base at a competitive disadvantage vis-à-vis third countries if it is not improved in critical parameters and, indeed, that in a way it will not, ultimately, help to speed up the transition. As Europe works towards this finalization, the main challenge is indeed to ensure a rapid and quantitatively broad transition in practice.

A new legislative framework can and should be the starting point, which JY Cousteau had already been asking for since 1992. However, its success will ultimately depend on the extent to which it facilitates the market to achieve the desired broad and effective compliance, reflecting the real change in the way we all live. In addition to establishing a new framework, this will also require ensuring that the balance of incentives and disincentives can quickly lead to the desired outcome. Moreover, it is becoming apparent that the consolidation of new, undoubtedly better and more transparent ways of doing business and market operations will require a systematic and sustained effort to raise awareness at all levels, to which both the state and market leaders must make a decisive contribution. Finally, the best catalyst for change is the market itself, with consumer habits influencing the choices of those who finance new investments.

Βusiness Energy plus 103

Αειφόρες χρηματοδοτήσεις: ΤΧΣ και ESG κριτήρια Άρθρο κ. Φώτη Κουρμούση, Μέλους Εκτελεστικής Επιτροπής Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας Αειφόρος ανάπτυξη και αειφόρος χρηματοδότηση στην Ευρώπη Στο πλαισιο των πολιτικων που προωθει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την αειφόρο ανάπτυξη εντάσσεται και η οδηγία για την αειφόρο χρηματοδότηση (sustainable finance), με την οποια καθίσταται υποχρεωτική η δημοσιοποίηση συγκεκριμένων δεικτών επίδοσης σε θέματα αειφορίας από τις εισηγμένες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζών. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκπόνησε πρόσφατα τον 1ο έλεγχο αντοχής (stress test) των Ευρωπαϊκών τραπεζών σε θέματα αντιμετώπισης και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή που αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση του αιώνα μας. Αειφόρος ανάπτυξη στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα

Στην Ελλάδα, το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) έχει ενσωματώσει στην αποστολή του την εφαρμογή των θεμάτων Περιβάλλοντος, Κοινωνίας και Διακυβέρνησης (ESG), αναγνωριζοντας την αξία που μπορεί να επιφέρει η αειφόρος ανάπτυξη στο τραπεζικό σύστημα, μέσω της υιοθέτησης μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής που ενσωματώνει την οικονομική βιωσιμότητα, την κοινωνική ευαισθησία και την περιβαλλοντική προστασία. Πιο αναλυτικα, η αποστολή του εστιάζει τόσο στη διασφάλιση της σταθερότητας του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος προς χάριν του δημοσίου συμφέροντος, όσο και στην παροχή ενός αειφόρου χρηματοπιστωτικού περιβάλλοντος. Η επίτευξη της αποστολής του εδράζεται σε 3 βασικούς πυλώνες, που αφορούν στις τράπεζες, στις οποί-

Sustainable finance: HFSF and ESG criteria

By Fotis Kourmousis, Member of the Executive Committee of the Hellenic Financial Stability Fund The Sustainable Finance Disclosure Regulation emerged within the framework of the European Union’s promotion of sustainable development policies, making it mandatory for listed companies, including banks, to publish specific sustainability performance indicators. In parallel, the European Central Bank recently carried out the first stress test on European banks regarding their response and adaptation to climate change, which is a great challenge of our century.

In Greece, the Hellenic Financial Stability Fund (HFSF) recognizes the value that sustainable development can create for the banking system, by means of an integrated sustainability strategy, which incorporates continual economic development, social responsibility and environmental protection; therefore, it has included the implementation of Environment, Social and Governance

104 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 105

ες το ΤΧΣ επενδύει και είναι: - μείωση κινδύνων στους ισολογισμούς επίτευξη βιώσιμης κερδοφορίας διασφάλιση εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών ESG. Βάσει των συγκεκριμένων πυλώνων, το Ταμείο επιδιώκει να συμβάλλει στην ενδυνάμωση των επιδόσεων των Ελληνικών τραπεζών, στις οποίες συμμετέχει, αποδίδοντας αξία στο σύνολο των μετόχων και κατ’ επέκταση του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου ενώ, παράλληλα, εστιάζει και στη βελτίωση των επιδόσεών τους στα θέματα ESG.

(ESG) issues in its mission.

Specifically, its mission focuses both on ensuring the stability of the Greek banking system, in order to serve the public interest as well as providing a financial environment that is sustainable. The achievement of its mission is based on 3 main pillars: reducing balance sheet risks, achieving sustainable profitability and ensuring the implementation of best ESG practices by the banks in which HFSF invests.

Based on these pillars, the Fund seeks to assist the Greek banks, aiming at improving their overall performance, delivering value to all shareholders including the wider community, while also focusing on improving their ESG performance.

Αειφόρος Τραπεζική

The implementation of ESG issues by the HFSF and by Greek banks is in line with international best practices. In particular, HFSF supports the following Sustainability / ESG Principles: - European initiatives, agreements, directives etc. (such as the European Green Deal, the Paris Agreement, EBA Sustainable Finance, TCFD etc.)

- The 17 Sustainable Development Goals (SDGs), included in the United Nations 2030 Agenda - The 10 Principles of the United Nations Global Compact - The 6 Principles for Responsible Banking of the United Nations Environment Programme Finance Initiative (UNEP FI).

HFSF promotes the requirements included in the aforementioned guidelines to the banks in which it invests.

In doing so, it has developed a number of policies and initiatives in the banks where it is a shareholder, aiming at urging them to adopt international standards and best practices regarding their ESG issues, such as: - The adoption and implementation of the UNEP FI Principles for Responsible Banking - The creation of a special Committee in the Boards of Directors of banks, which oversees Sustainable Development issues - The adoption and implementation of Corporate Governance Principles established by HFSF - The introduction of ESG criteria in the Shareholding and Voting Rights policies.

In particular, HFSF encourages banks to increasingly apply sustainable banking principles, in 2 parallel ways: in their internal day-to-day activities, in terms of how they manage their branch network and facilities, human resources, costs and opportunities (direct impact) in their activities related to their customers (i.e. lending) and the investment projects they finance (indirect impact).

Banks can play a crucial role in supporting and promoting environmentally and/or socially responsible businesses and projects, so that all those who receive loans have the least possible impact on society and the environment. This is achieved by integrating sustainable banking principles into their strategy, their lending and their product and service design processes that target specific audiences, or that encourage the purchase of responsible products.

In more detail, the actions of banks concerning ESG issues are presented in their annual reports.

Η εφαρμογή των θεμάτων ESG από το ΤΧΣ και τις ελληνικές τράπεζες γίνεται σύμφωνα με τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές. Ειδικότερα, το ΤΧΣ υποστηρίζει τις ακόλουθες Αρχές Αειφορίας / ESG: - Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, συμφωνίες, οδηγίες κλπ (όπως Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Συμφωνία του Παρισιού, EBA Sustainable Finance, TCFD κλπ) - 17 Στόχοι Αειφόρου Ανάπτυξης, που περιλαμβάνονται στην Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών - 10 Αρχές του Οικουμενικού Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών 6 Αρχές για την Υπεύθυνη Τραπεζική της Οικονομικής Πρωτοβουλίας του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP FI). Το ΤΧΣ προωθεί τις απαιτήσεις των ανωτέρω κειμένων και στις τράπεζες στις οποίες συμμετέχει επενδυτικά. Με τον τροπο αυτό έχει αναπτύξει σειρά από πρωτοβουλίες και πολιτικές στις τράπεζες, όπου είναι μέτοχος, με στόχο την υιοθέτηση από την πλευρά τους διεθνών προτύπων και βέλτιστων πρακτικών αναφορικά με τα θέματα ESG, όπως: - Η υιοθέτηση και εφαρμογή των Αρχών του UNEP FI για Υπεύθυνη Τραπεζική - Η δημιουργία ειδικής Επιτροπής Δεοντολογίας & Αειφόρου Ανάπτυξης στα Διοικητικά Συμβούλια των τραπεζών - Η υιοθέτηση και εφαρμογή των Αρχών Εταιρικής Διακυβέρνησης που θέσπισε το ΤΧΣ και βασίζονται στις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές - Η εισαγωγή κριτηρίων ESG στις πολιτικές Μετοχικής Επιμέλειας και Ενάσκησης Δικαιωμάτων Ψήφου. Ειδικότερα, το ΤΧΣ ενθαρρύνει τις τράπεζες να εφαρμόζουν ολοένα και περισσότερο την αειφόρο τραπεζική τόσο στις εσωτερικές καθημερινές τους δραστηρι106 Βusiness Energy plus

Sustainable banking

Βusiness Energy plus 107

ότητες, όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται το δίκτυο καταστημάτων και τις εγκαταστάσεις τους, το ανθρώπινο δυναμικό, τα κόστη και τις ευκαιρίες (άμεση επίπτωση), όσο και στις δραστηριότητές τους που σχετίζονται με τους πελάτες τους (δηλ. δανειοδότηση) και τα επενδυτικά σχέδια που χρηματοδοτούν (έμμεση επίπτωση). Οι τράπεζες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη και προώθηση περιβαλλοντικών ή/και κοινωνικά υπεύθυνων επιχειρήσεων και έργων, έτσι ώστε όλοι όσοι λαμβάνουν δάνεια να επιβαρύνουν το λιγότερο δυνατό την κοινωνία και το περιβάλλον. Αυτό επιτυγχάνεται με την ενσωμάτωση των αρχών της αειφόρου τραπεζικής στη στρατηγική τους, στις χρηματοδοτήσεις τους και στις διαδικασίες σχεδιασμού των προϊόντων και υπηρεσιών τους που στοχεύουν σε συγκεκριμένα κοινά ή που ενθαρρύνουν την αγορά υπεύθυνων προϊόντων. Αναλυτικότερα, οι δράσεις των τραπεζών στα θέματα ESG παρουσιάζονται στους ετήσιους Απολογισμούς τους. Επιπρόσθετα, το ΤΧΣ επισκοπεί και αξιολογεί τις πρακτικές ESG των 4 Ελληνικών συστημικών τραπεζών, με σκοπό τη συνεχή βελτίωση των επιδόσεών τους.

Πρακτικές ESG εντός του ΤΧΣ Το ΤΧΣ έχει δεσμευτεί στην εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών ESG και στην εσωτερική του λειτουργία, με σκοπό τη βελτίωση των επιδόσεών του. Οι σχετικές δράσεις του εστιάζουν σε 5 άξονες είναι η αειφόρος τραπεζική, η διακυβέρνηση, οι εργαζόμενοι, η κοινωνία και το περιβάλλον. Στον άξονα της υπεύθυνης λειτουργίας του, το ΤΧΣ υιοθετεί και εφαρμόζει πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης, σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές και διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, επιβάλλοντας διαφάνεια σε όλες τις διαδικασίες και στη δημοσίευση χρηματοοικονομικών και μη πληροφοριών. Το ΤΧΣ λειτουργώντας με αυστηρή πίστη και εμπιστευτικότητα και διασφαλίζοντας την ανεξαρτησία του προσωπικού του έχει σχεδιάσει ένα σύστημα Internal Control over Ethical Standards (“ICES”) που περιλαμβάνει σχετικές πολιτικές, διαδικασίες και εγχειρίδια. Όσον αφορά στους εργαζομένους το ΤΧΣ υιοθετεί τις βέλτιστες πρακτικές στο χώρο εργασίας και προωθεί μια υπεύθυνη κουλτούρα για την αντιμετώπιση των αναγκών της κοινωνίας. Παράλληλα, αποτελεί εργοδότη ίσων ευκαιριών και υποστηρίζει τη διαφορετικότητα στον χώρο εργασίας που εκδηλώνεται μέσω σχετικών πολιτικών που ήδη εφαρμόζονται και συνεχώς εξελίσσονται, σύμφωνα με τις εθνικές και Ευρωπαϊκές πολιτικές. Με σκοπό την επίτευξη καλύτερης ισορροπίας μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, υιοθετήθηκε πολιτική τηλε-εργασίας, προς ελαχιστοποίηση του μη παραγωγικού χρόνου (π.χ. μετακινήσεων). Στον άξονα υποστήριξης της κοινωνίας, το ΤΧΣ εφαρμόζει ένα στοχευμένο Πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, το οποίο συνάδει με το θεσμικό του ρόλο και συμμετέχει ενεργά με συγκεκριμένες δράσεις που συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων. Ενδεικτικά, το ΤΧΣ πραγματοποίησε δωρεά 3 σύγχρονων και πλήρως εξοπλισμένων Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, με σκοπό την υποστήριξη στον εθνικό αγώνα

108 Βusiness Energy plus

In addition, HFSF has already reviewed and assessed the ESG practices of the 4 Greek systemic banks, with the aim of continuously improving their related performance.

SUB-HEADING >>>ESG practices within the HFSF HFSF is committed to implementing ESG best practices in its own internal operations as well, in order to improve its performance.

The relevant actions it undertakes focus on 5 pillars: sustainable banking, governance, employees, society and environment.

Specifically: Under the responsible operation axis, HFSF adopts and implements corporate governance practices in line with European and international best practices, enforcing transparency in all processes as well as in the publication of financial and non-financial information. HFSF is operating in strict good faith and confidentiality, while ensuring the independence of its staff, as mandated by the legislation. For this reason it has designed a system of Internal Control over Ethical Standards (“ICES”) that includes relevant

Βusiness Energy plus 109

αντιμετώπισης της πανδημίας του κορωνοϊού. Επίσης, προχώρησε σε επιλεγμένες δωρεές, όπως σχολικό εξοπλισμό προς το Δήμο Ροβιές στην Εύβοια, εξοπλισμό Η/Υ στο Σχολείο «ΡΟΖΑ» για παιδιά με ειδικές ικανότητες στο Δήμο Καισαριανής, στο Ίδρυμα «Κάνε Μια Ευχή» κλπ. Όσον αφορά στον άξονα περιβάλλοντος, λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπως υιοθέτηση ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών στο κτίριο διοίκησης, εφαρμογή της τηλε-εργασίας και προώθηση της χρήσης των μέσων μαζικής μεταφοράς για τους εργαζομένους, καθώς και ανακύκλωση υλικών (π.χ. χαρτιού, ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού κλπ). Επίσης, δίνεται ιδιαίτερη σημασία στις προκλήσεις που προέρχονται από την κλιματική αλλαγή και για αυτό το λόγο, το Ταμείο έχει προχωρήσει στην εκπόνηση μελέτης για τον ποσοτικό προσδιορισμό αποτυπώματος άνθρακα (carbon footprint), με απώτερο στόχο την περαιτέρω μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αναλυτικότερες πληροφορίες για τις δράσεις του ΤΧΣ είναι διαθέσιμες στην 1η Έκθεση Αειφόρου Ανάπτυξης που βρίσκεται στη ιστοσελίδα του Ταμείου www. hfsf.gr. Η Έκθεση αυτή περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τα ουσιαστικά θέματα (material issues) που περιλαμβάνουν τόσο την εσωτερική λειτουργία του ΤΧΣ, όσο και τον ενεργό ρόλο του, ως μέτοχος, στο Ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Τα ουσιαστικά θέματα προτεραιοποιήθηκαν σε συνεργασία και διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη του Ταμείου (stakeholder engagement), τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις στρατηγικές αποφάσεις και προσπάθειες του ΤΧΣ, αναφορικά με την αειφόρο ανάπτυξη. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ο ρόλος και οι δράσεις του παρουσιάζονται αναλυτικά στην επίσημη ιστοσελίδα του www.hfsf.gr

110 Βusiness Energy plus

policies, manuals and procedures.

Regarding its employees, HFSF adopts best practices in the workplace and promotes a responsible culture to address societal needs. At the same time, it is an equal opportunities employer and supports diversity in the workplace, which is manifested through relevant policies already in place and continuously evolving, in line with national and European policies. In order to achieve a better work-life balance, a teleworking policy has been adopted to minimize “unproductive” time (e.g. commuting). In the area of supporting society, HFSF implements a targeted Corporate Social Responsibility Programme, which is in line with its institutional role, and is actively involved through specific actions that contribute to improving the quality of life of socially vulnerable groups. Indicatively, HFSF donated 3 modern and fully equipped Intensive Care Units to support the national struggle against the coronavirus pandemic. It also made selected donations, such as school equipment to a vulnerable Municipality and a School for children with special needs, to the “Make a Wish” Foundation etc. In terms of the environmental axis, appropriate measures are undertaken to reduce its ecologic impact, such as the adoption of energy efficient technologies in its headquarters building, the implementation of tele-working, the promotion of use of public transportation by employees, as well as the recycling of materials (e.g. paper, electrical and electronic equipmentetc). In addition, particular attention is provided to the challenges posed by climate change and for this reason, the Fund has undertaken a study, in order to quantify its carbon footprint, aiming at further reducing greenhouse gas emissions. More detailed information regarding HFSF’s actions is available in the 1st Sustainable Development Report available at its website www.hfsf.gr. This Report contains information on material issues, including both the internal functioning of HFSF as well as its active role as a shareholder in the Greek banking system. ESG material issues were prioritized in cooperation and consultation with the Fund’s stakeholders (stakeholder engagement), who play an important role in HFSF’s strategic decisions and efforts regarding sustainable development.

ESG και ευθύνη των μελών της διοίκησης ανοίγοντας το κουτί της Πανδώρας; Της Ιζαμπέλλας Μ. Τσίρμπα, Δικηγόρου Eταιρικού & Χρηματοοικονομικού Δικαίου

112 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 113

ESG and the responsibility of management members; Opening Pandora’s box?

by Izabella M. Tsirba, Corporate & Finance Lawyer

Δεν χωρά αμφιβολία ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η βιώσιμη ανάπτυξη είναι δύο από τις μεγαλύτερες προκλήσεις αυτού του αιώνα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποφασίσει να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτά τα θέματα, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να λαμβάνουν χώρα πολλές και σημαντικές αλλαγές σε νομοθετικό και κανονιστικό επίπεδο μέσα στην Ένωση (ενδεικτικά, ο Κανονισμός για την Ταξινομία (Taxonomy Regulation)). Φαίνεται, μάλιστα, ότι το περιβάλλον κανόνων «ήπιου δικαίου» (soft law) που κυριαρχούσε για χρόνια στα θέματα του ESG (δηλαδή σε θέματα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και εταιρικής διακυβέρνησης) μετατρέπεται σε περιβάλλον κανόνων «hard law» (δεσμευτικών κανόνων). Παράλληλα και τα πρόσωπα που μπορούν να στραφούν κατά της επιχείρησης και των μελών της διοίκησής της για μη εφαρμογή ή ελλιπή εφαρμογή των κανόνων του ESG φαίνεται να αυξάνονται, δηλαδή εκτός από τους μετόχους της επιχείρησης ή τις εθνικές αρχές,

114 Βusiness Energy plus

φαίνεται να δίνεται υπό προϋποθέσεις αυτό το δικαίωμα και σε βασικούς «συμμετόχους» (stakeholders) της επιχείρησης, δηλαδή σε επενδυτές, καταναλωτές, εργαζομένους, μη κυβερνητικές οργανώσεις κλ.π. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, λοιπόν, η αύξηση της νομολογίας τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική σχετικά με παραβιάσεις υποχρεώσεων εταιρειών και μελών της διοίκησής τους που απορρέουν από κανόνες του ESG. Επομένως είναι σημαντικό οι διοικήσεις τόσο των εταιρειών όσο και των χρηματοπιστωτικών οργανισμών να μην ξεχνούν ότι οι υποχρεώσεις συμμόρφωσης με τους κανόνες ESG δεν εξαντλούνται στο πώς εκείνοι, ως μέλη της διοίκησης της επιχείρησης, καταλαβαίνουν τα καθήκοντά τους και να συνυπολογίζουν το πώς οι άλλοι, και ειδικά τα δικαστήρια, καταλαβαίνουν αυτές τις υποχρεώσεις. Στο πλαίσιο αυτό, εκτός από τις «παραδοσιακές» διαφορές που προκύπτουν από παραβιάσεις σχετικές με την περιβαλλοντική νομοθεσία (π.χ. υποβάθμιση της βιοποικιλότητας, καταστροφή φυσικών πόρων), οι διοικήσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους ότι οι κανόνες ESG «γεννούν» και διαφορές που αφορούν κοινωνικά θέματα (για παράδειγμα, διαφορές που αφορούν την απαγόρευση σύγχρονης δουλείας (modern slavery) και παραβιάσεις σχετικές με τις συνθήκες εργασίας στην εφοδιαστική αλυσίδα μιας επιχείρησης, ή με την ισότητα στον χώρο εργασίας, αλλά και διαφορές που αφορούν τη δημοσιοποίηση πληροφοριών στο πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης. Για αυτή την τελευταία κατηγορία αξίζει να σημειώσουμε ότι η ολοένα και αυξανόμενη τάση τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική για υποχρεωτική δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικών με τα κριτήρια ESG από τις εταιρείες και τους επενδυτές αυξάνει το «πεδίο ορισμού» και, τελικά, την ευθύνη των μελών της διοίκησης. Ειδικότερα, κάποιες εταιρείες, στο πλαίσιο της συμμόρφωσης με τους κανόνες ESG και υπό την πίεση ζήτησης στην αγορά για καθετί

There is no doubt that tackling climate change and sustainable development are two of the biggest challenges of this century. The European Union has decided to play a eading role regarding these issues, resulting in many significant legislative and regulatory changes within the Union (for example, the Taxonomy Regulation) in recent years. In fact, it appears that the soft law environment that has dominated ESG issues (i.e. environmental, social and corporate governance issues) for years is transforming into a hard law environment with binding rules. At the same time, the number of people who can take legal action against the company and its management for nonimplementation or incomplete implementation of ESG rules also seem to be increasing, i.e. in addition to the company’s shareholders or national authorities, under certain conditions this right seems to be extended to the company’s main stakeholders too, i.e. investors, consumers, employees, non-governmental organizations, etc. It should not be surprising, therefore, that there is an increase in case law in both Europe and America concerning violations of ESG rules.

It is thus important that the management bodies of both companies and financial institutions do not forget that their obligations to comply with ESG rules are not limited to how they, as members of the company’s management, understand their duties, but rather, to take into account how others, especially the courts, understand these obligations. In this context, in addition to ‘traditional’ disputes arising from violations of environmental law (e.g. biodiversity degradation, destruction of natural resources), management should take into account that ESG rules also ‘give rise’ to disputes concerning social issues (for example, disputes concerning the prohibition of modern slavery and violations relating to working conditions in a company’s supply chain, or to equality in the workplace), but also disputes concerning disclosures of information in the framework of corporate governance.

Βusiness Energy plus 115

«πράσινο» ή «φιλικό» απέναντι στα κριτήρια ESG, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν διστάζουν να προχωρούν δημόσια σε «μεγάλες» δηλώσεις, χωρίς, όμως, να θέτουν μετρήσιμους στόχους ή να δίνουν επαρκή στοιχεία για το πώς μπορούν να υλοποιηθούν αυτοί οι στόχοι. Επειδή ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί το κανονιστικό πλαίσιο για τα θέματα ESG (δεν υπάρχει, δηλαδή, ακόμα αυτή η «κοινή γλώσσα»), η αγορά μπορεί να μην είναι σε θέση να αξιολογήσει κατευθείαν ότι αυτές οι δηλώσεις ενδέχεται να είναι προβληματικές. Όταν, όμως, το αντιληφθεί, ειδικά αν οι στόχοι που έχουν τεθεί δεν υλοποιηθούν, αυτές οι «μεγάλες» δηλώσεις μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα η διοίκηση ή μέλη της διοίκησης να κατηγορηθούν για μη αληθείς ή παραπλανητικές δηλώσεις (και όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, έννομο συμφέρον μπορεί να μην έχουν μόνο οι μέτοχοι ή οι αρχές, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και οι «συμμέτοχοι»). Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι, ειδικά για τις εισηγμένες εταιρείες, δηλώσεις που γίνονται στο πλαίσιο στόχων για τα κριτήρια ESG

116 Βusiness Energy plus

μπορούν να έχουν και προεκτάσεις υπό το πρίσμα της νομοθεσίας της κεφαλαιαγοράς και, ειδικότερα, από τον κανονισμό για την κατάχρηση αγοράς (market abuse regulation). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι για τους πολυεθνικούς ομίλους επιχειρήσεων υπάρχουν περιπτώσεις στη διεθνή νομολογία στις οποίες τα δικαστήρια έκριναν ότι η ευθύνη δεν εξαντλείται στο επίπεδο της εταιρείας του ομίλου που προβαίνει στην παράβαση της νομοθεσίας που αφορά τους κανόνες ESG, αλλά μπορεί να επεκταθεί ή και να θεμελιωθεί αυτοτελώς στο επίπεδο της μητρικής εταιρείας του ομίλου ή/και στα μέλη του Δ.Σ. αυτής ατομικά, καθώς μη αληθείς ή παραπλανητικές δηλώσεις που γίνονται στο πλαίσιο εφαρμογής των κριτηρίων ESG μπορεί να γίνονται παράλληλα και από τις μητρικές εταιρείες ενός ομίλου μέσω δηλώσεων στις ενδοομιλικές πολιτικές, στους ενοποιημένους απολογισμούς κ.ά. («το ΔΣ έχει γνώση του προβλήματος», «έχει εποπτεία των περιβαλλοντικών θεμάτων που αφορούν τις εταιρείες του ομίλου»).

For this last category, it is worth noting that the rising trend in both Europe and America for mandatory disclosures on ESG-related information by both companies and investors broadens the scope of the definition and ultimately, the responsibility of management. In particular, in the context of compliance with ESG rules, and undergoing pressure from market demand for anything ‘green’ or ESG ‘friendly’, certain companies do not hold back from making ‘grand’ public statements, without, however, setting measurable targets or providing sufficient evidence of how these targets can be achieved. As the regulatory framework for ESG issues is not yet complete (i.e. this ‘common language’ does not yet exist), the market may not be able to recognize immediately that these statements may be problematic. However, when the market does eventually become aware of the latter, and especially in cases where the objectives set are not achieved, these ‘grand’ statements may result in management or members of management being accused of false or misleading statements (and, as mentioned above, it may not only be shareholders or authorities who have a vested interest, but also, in some cases, stakeholders). Additionally, let us not forget that, especially for listed companies, statements made in the context of ESG targets may also have implications in the light of capital market legislation and, in particular, of the market abuse regulation. Finally, it is worth noting that there are cases in international case law concerning multinational groups of companies in which the courts have held that liability is not limited to the level of the company that commits the breach of the legislation relating to ESG rules, but may extend or even be established independently at the level of the parent company and/or its board members individually, as untrue or misleading statements made in the context of the application of ESG criteria may be made in parallel by the parent company of a group through statements in groupwide policies, joint reports etc. (‘the board is aware of the problem’, ‘it has oversight of environmental issues relating to group companies’).

Similarly, liability for members of the management of a financial institution can arise from so-called “greenwashing”, i.e. the misleading characterization of investment products as “green” and their subsequent promotion to the investing public. It is no coincidence, moreover, that the entry into force of Article 8 (transparency regarding the promotion of environmental or social features in pre-contractual disclosures) and Article 9 (transparency of sustainable investments in pre-contractual disclosures) of the

Sustainable Finance Disclosure Regulation (“SFDR”) has been postponed for six months, that is, from 1 January 2022 to 1 July 2022, following intense market pressure by financial services companies to allow more time for compliance and reduce risks of greenwashing; yet, the European Securities and Markets Authority (ESMA) has also announced that it has set the principal goal of addressing the problem of greenwashing by 2024.

In conclusion, and given that ESG rules are linked to the “heart” of a company - its structure, its business purpose, its corporate values, its approach to risk assessment and its relationship with investors, suppliers, customers, employees and other stakeholders -, it is extremely important that the top management can have a proper overview of the entire operation of the company in real time.

Of course, the increased oversight required is only possible through effective corporate governance mechanisms and systems that directly provide management with the data and information they need in relation to the operation, business model and supply chain of the company.

Additionally, it should not be overlooked that, as the incorporation of ESG rules into European and national law progresses (proposal for a directive on corporate sustainability reporting (CSRD), proposal for a Corporate Due Diligence Directive), the obligations for directors and thus their responsibility will increase. Therefore, when the directors of a company or a financial institution assess the business risks facing the company like ‘ordinarily prudent businesspeople’ and consider whether the company’s business strategy complies with ESG criteria, they cannot fail to have previously made an honest assessment of their level of knowledge and understanding of ESG issues (both individually and collectively) and should not hesitate to educate themselves in this regard if and when there are shortcomings.

For, otherwise, how will they assess whether the ESG objectives they have set can realistically be achieved before they are made public in the form of corporate communications, reports, internal and external policies, and thus before they bind management to the company and third parties? Given that both the size and scope of management’s responsibility towards ESG issues remain ‘under development’, it is clear that, without competent risk management systems, clear corporate structures and unambiguous organizational charts, the liability risk of members of management of companies and financial institutions, in the context of ESG implementation, will remain present.

Βusiness Energy plus 117

Αντίστοιχα, ευθύνες για τα μέλη της διοίκησης ενός χρηματοπιστωτικού οργανισμού μπορούν να ανακύψουν από το λεγόμενο «greenwashing», δηλαδή τον παραπλανητικό χαρακτηρισμό επενδυτικών προϊόντων ως «πράσινων» και την προώθησή τους ως τέτοιων στο επενδυτικό κοινό. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι η έναρξη εφαρμογής των άρθρων 8 (διαφάνεια όσον αφορά την προώθηση των περιβαλλοντικών ή κοινωνικών χαρακτηριστικών σε προσυμβατικές γνωστοποιήσεις) και 9 (διαφάνεια των αειφόρων επενδύσεων στις προσυμβατικές γνωστοποιήσεις) του Κανονισμού περί γνωστοποιήσεων αειφορίας στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (Sustainable Finance Disclosure Regulation-«SFDR») αναβλήθηκε για ένα εξάμηνο, δηλαδή από την 1η Ιανουαρίου 2022 για την 1η Ιουλίου 2022, ύστερα από την έντονη πίεση της αγοράς, προκειμένου να δοθεί περισσότερος χρόνος συμμόρφωσης στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και να μειωθεί ο κίνδυνος για greenwashing. Αλλά και η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) ανακοίνωσε πως έχει θέσει ως πρωταρχικό στόχο την αντιμετώπιση του προβλήματος του greenwashing μέχρι το 2024. Συμπερασματικά και με δεδομένο ότι οι κανόνες που αφορούν το ESG αφορούν την «καρδιά» μιας επιχείρησης, τη δομή της, τον επιχειρηματικό της σκοπό, τις εταιρικές αξίες της, την προσέγγισή της στην αξιολόγηση των κινδύνων και τη σχέση της με τους επενδυτές, τους προμηθευτές, τους πελάτες, τους εργαζομένους και τους υπόλοιπους συμμετόχους της, είναι εξαιρετικά σημαντικό τα μέλη της διοίκησης να μπορούν να έχουν σωστή εικόνα για το σύνολο της λειτουργίας της επιχείρησης σε πραγματικό χρόνο. Φυσικά, η αυξημένη εποπτεία που απαιτείται είναι εφικτή μόνο μέσω αποτελεσματικών μηχανισμών εταιρικής διακυβέρνησης και συστημάτων που

118 Βusiness Energy plus

θα δίνουν άμεσα στα μέλη της διοίκησης τα δεδομένα και τις πληροφορίες που χρειάζονται σε σχέση με τη λειτουργία, το επιχειρηματικό μοντέλο και την εφοδιαστική αλυσίδα της επιχείρησης. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όσο προχωρά η ενσωμάτωση των κανόνων του ESG στην ευρωπαϊκή και εθνική έννομη τάξη (πρόταση σχετικά με την οδηγία για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας από τις εταιρείες (CSRD), πρόταση για Corporate Due Diligence Directive) τόσο θα αυξάνονται και οι υποχρεώσεις για τα μέλη της διοίκησης και άρα και η ευθύνη αυτών. Επομένως, όταν τα μέλη της διοίκησης μιας εταιρείας ή ενός χρηματοπιστωτικού οργανισμού αξιολογούν ως «μέσοι συνετοί επιχειρηματίες» τους επιχειρηματικούς κινδύνους για την επιχείρηση και εξετάζουν κατά πόσο συμμορφώνεται η επιχειρηματική στρατηγική της εταιρείας με τα κριτήρια ESG, δεν μπορεί να μην έχουν κάνει προηγουμένως μια ειλικρινή εκτίμηση του βαθμού γνώσεων και κατανόησης των θεμάτων ESG (τόσο ατομικά όσο και συλλογικά) και δεν θα πρέπει να διστάζουν να επιμορφώνονται σχετικά, εάν και εφόσον υπάρχουν ελλείψεις. Γιατί διαφορετικά πώς θα αξιολογήσουν κατά πόσο οι στόχοι ESG που έχουν θέσει θα μπορούσαν ρεαλιστικά να υλοποιηθούν προτού δημοσιοποιηθούν με τη μορφή εταιρικών ανακοινώσεων, απολογισμών, εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών και, άρα, να δεσμεύσουν τη διοίκηση έναντι της επιχείρησης και τρίτων; Με δεδομένο ότι και το μέγεθος και το εύρος της ευθύνης της διοίκησης απέναντι στα θέματα ESG παραμένουν «υπό διαμόρφωση», είναι σαφές ότι, χωρίς ικανά συστήματα διαχείρισης κινδύνων, σαφείς εταιρικές δομές και ξεκάθαρα οργανογράμματα, ο κίνδυνος ευθύνης των μελών της διοίκησης εταιρειών και χρηματοπιστωτικών οργανισμών στο πλαίσιο της εφαρμογής των κανόνων ESG θα είναι υπαρκτός.

Βusiness Energy plus 119

Sustainability

120 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 121

Βιωσιμότητα: Είναι όλα υπό έλεγχο; Είναι στο χέρι μας;

Από την Έλπη Ν. Καράμπαλη, Sustainability Partner Προχωράμε με ταχείς ρυθμούς προς το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2022 και, όπως ήταν αναμενόμενο, οι επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωπες με συνεχείς προκλήσεις μέσα από σειρά νέων κανονισμών και απαιτήσεων με επίκεντρο τη βιωσιμότητα, ώστε να ανταποκριθούν με επάρκεια σε διάφορες προϋποθέσεις σχετικά με το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση. Η βιωσιμότητα απαιτεί την εξισορρόπηση των βασικών λειτουργιών, την υιοθέτηση ενός νέου επιχειρηματικού μοντέλου και την προβολή μιας ολοκαίνουργιας καθημερινότητας στις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με το Βαρόμετρο Εμπιστοσύνης του Edelman για το 2021, το 62% των ερωτηθέντων (33.000 άτομα σε 28 χώρες) εκτιμά ότι οι ηγέτες των επιχειρήσεων πρέπει να εκφράσουν δημόσια και ξεκάθαρα τη γνώμη τους για τον αντίκτυπο της πανδημίας, τα ζητήματα που αφορούν τις κοινότητες, την αυτοματοποίηση της εργασίας κ.λπ. Επιπλέον, το 66% των ερωτηθέντων αναμένει από τους ηγέτες των επιχειρήσεων να είναι πολλά βήματα μπροστά από τις κυβερνήσεις για τις όποιες κρίσιμες αλλαγές αντί να παραμείνουν ουδέτεροι περιμένοντας από εκείνες να επιβάλουν αλλαγές.

122 Βusiness Energy plus

Is sustainability under your thumb?

By Elpi N. Karampali, Sustainability Partner We are moving rapidly towards the end of the first semester of 2022 and businesses as expected are ceaselessly challenged by a portfolio of new sustainability-focused regulations and demands so as to adequately respond to various environmental, social and governmental prerequisites.

Sustainability demands to balance core operations, adopt a new business model and show your brand-new sustainable business lifestyle.

According to Edelman’s 2021 Trust Barometer 62% of respondents (33,000 individuals in 28 countries) assume that business leaders should express publicly and clearly their opinion for the pandemic impact, community issues, labor automation and so on. Moreover 66% of the respondents expect business leaders to be many steps ahead of governments for critical changes rather than stay neutral waiting for governments to impose changes.

For example, nearly every company listed in the Fortune 500 has an annual revenue bigger than that of the UN! Can we just imagine the lobbying volume?

So, let’s take a deep breath and reflect: is sustainability under business leaders’ thumb?

Are commitments – promises for change enough?

Are business plans, roadmaps etc enough?

The extensive and swift climate and sustainability-related regulation imposes business leaders to prep their organizations.

The prep process demands a deep understanding on how all these complex rules affect business, how to develop and implement them. Leaders need to proceed with an actionable plan and motivate all parties involved (stakeholders, investors, consumers, employees) to be sustainable thinkers - doers with an overall rewarding system.

There is an underlying opportunity here: the engagement of business leaders with regulators in order to shape future legislation.

Business’ impact towards changes supporting sustainability in all possible contexts could be: Leverage increase of business financial influence, so as to encourage vertical initiatives and actions for various social issues regarding their workforce and customers A new business lobbying era focusing on sustainability and changes in place Alignment of stakeholders, companies and governments needs towards positive changes Business leaders that share common values and interests collaborating for better performance and financial outcomes Environmental regulation thunder in Europe, EU Taxonomy, Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) and Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) are developments that set the tone and provide blueprints for sustainable regulation.

Business leaders and their Management Teams in sectors such as agriculture, manufacturing, electricity, transportation, buildings and communications shall have to identify and shape a response to sustainability regulation thunder.

Businesses essentials steps in order to define eligibility and alignment Map your overall business areas and activities Assess your business activities covered in the Taxonomy Identify all applicable criteria Determine data collection approach with various tools (technical & financial

Βusiness Energy plus 123

Αξίζει να σκεφτούμε ότι σχεδόν κάθε εταιρεία που περιλαμβάνεται στο Fortune 500 έχει ετήσια έσοδα μεγαλύτερα από αυτά του ΟΗΕ! Μήπως απλώς να φανταστούμε ποιες οι δυνατότητες στο επίπεδο άσκησης επιρροής; Λοιπόν, ας πάρουμε μια βαθιά ανάσα και ας σκεφτούμε: οι ηγέτες των επιχειρήσεων έχουν τη βιωσιμότητα υπό έλεγχο; Είναι «στο χέρι τους»; Αρκούν οι όποιες δεσμεύσεις - υποσχέσεις για αλλαγή; Αρκούν τα επιχειρηματικά σχέδια, οι «οδικοί χάρτες» κ.λπ; Οι ταχείες και εκτεταμένες ρυθμίσεις σχετικά με τη βιωσιμότητα και την κλιματική αλλαγή εξαναγκάζουν τους ηγέτες των επιχειρήσεων να προετοιμάσουν τις εταιρείες τους. Η προετοιμασία αυτή είναι μια διαδικασία που απαιτεί κατανόηση σε βάθος του τρόπου με τον οποίο όλοι αυτοί οι περίπλοκοι κανόνες επηρεάζουν τις επιχειρήσεις, πώς θα πρέπει να αναπτυχθούν και πώς να εφαρμοστούν. Οι επικεφαλής πρέπει να προχωρήσουν σε ένα δραστικό σχέδιο και να παρακινήσουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (ενδιαφερόμενα μέρη, επενδυτές, καταναλωτές, εργαζόμενοι) να σκέφτονται και να δρουν ανάλογα («sustainable thinkers - doers») με ένα συνολικό σύστημα ανταμοιβής. Υπάρχει μια θεμελιώδης ευκαιρία εδώ: η δέσμευση των ηγετών των επιχειρήσεων και των ρυθμιστικών Αρχών για την από κοινού διαμόρφωση της μελλοντικής νομοθεσίας. Ο αντίκτυπος των επιχειρήσεων στις αλλαγές που υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα με όλες τις πιθανές εκδοχές θα μπορούσε να είναι:  Μόχλευση στην αύξηση της οικονομικής επιρροής των επιχειρήσεων, ώστε να ενθαρρυνθούν κάθετες πρωτοβουλίες και δράσεις για διάφορα κοινωνικά ζητήματα σχετικά με το εργατικό δυναμικό και τους πελάτες τους.  Μια νέα εποχή στην επιχειρηματική δικτύωση με επίκεντρο τη βιωσιμότητα και τις άμεσες αλλαγές.  Ευθυγράμμιση των αναγκών των ενδιαφερομένων μερών, των εταιρειών και των κυβερνήσεων σε θετικές αλλαγές.  Οι ηγέτες επιχειρήσεων που μοιράζονται κοινές αξίες και ενδιαφέροντα να συνεργάζονται για καλύτερες επιδόσεις και οικονομικά αποτελέσματα. Αντιμετωπίζουμε μία ομοβροντία περιβαλλοντικών ρυθμίσεων στην Ευρώπη, την Ταξινομία της Ε.Ε., την Οδηγία για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας από τις εταιρείες (CSRD) και τον Κανονισμό για τις γνωστοποιήσεις αειφορίας στον τομέα των χρηματοπιστωτικών (SFDR), εξελίξεις που δίνουν τον τόνο και το πλαίσιο των ρυθμίσεων για τη βιωσιμότητα. Οι ηγέτες των επιχειρήσεων και οι ομάδες διοίκησής τους, σε τομείς όπως π.χ. η γεωργία, η μεταποίηση, η ηλεκτρική ενέργεια, οι μεταφορές, τα κτίρια και οι επικοινωνίες, πρέπει να προσδιορίσουν και να διαμορφώσουν μια απάντηση.

Τα βασικά βήματα: επιλεξιμότητα & εναρμόνιση 1. Χαρτογραφούμε το σύνολο των επιχειρηματικών τομέων και των δραστηριοτήτων της επιχείρησης.

2. Αξιολογούμε ποιες επιχειρηματικές δραστηριότητες καλύπτονται από την Ταξινομία.

3. Προσδιορίζουμε τα κριτήρια που ισχύουν.

4. Καθορίζουμε τον τρόπο συλλογής των δεδομένων της επιχεί124 Βusiness Energy plus

requireents Structure final report that complies with all requirements for disclosure as outlined in the delegated act supplementing Article 8 of the Taxonomy Regulation.

The key is to observe, listen and be aware so as to create a suitable culture focusing on risk and governance. This new regulation mandate focuses on financing sustainable growth, providing the first uniform and credible standard that allows economic parties to align with the transition to low carbon, resilient and sustainable pathways.

Are there any advantages for businesses during the process?

It is obvious that most leaders are facing various challenges and difficulties into the post-COVID next normal and hence sustainability and profitability seem to lead them to crossroads.

Significant investments in renewable energy, cutting-edge manufacturing technologies, or alternative materials may appear harder to justify in an environment when many organizations are reexamining their costs, product portfolios, and capital plans.

Sustainability doesn’t have to come with a weighty fee. When enterprises optimize their operations—whether to increase productivity, improve quality, or reduce cost—better environmental performance can be a byproduct.

Efficient processes can consume less energy, use fewer resources, and produce less waste.

It is a learning journey on how to exploit synergies between operational excellence and environmental benefit, designing and executing improvement initiatives to address both cost and sustainability goals—simultaneously.

Enterprises of all types, sizes can focus on EU Taxonomy not only to convince investors that comply with the new regulations but so as to set up sustainability goals and follow sustainable measures.

Is it yet mandatory?

ρησης με σχετικά εργαλεία (τεχνικά & οικονομικά δεδομένα).

5. Αξιολογούμε τα διαθέσιμα δεδομένα. Για μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις:  Προσδιορίζουμε και διανέμουμε τα συνολικά έσοδα, CAPEX και OPEX, σύμφωνα με τα οριζόμενα της Ταξινομίας και πραγματοποιούμε τις σχετικές κατανομές όταν χρειάζεται.  Για κάθε βασικό δείκτη απόδοσης (Key Performance Indicator - KPI) υπολογίζουμε το ποσοστό που σχετίζεται με τις επιλέξιμες και εναρμονισμένες οικονομικές δραστηριότητες. Για χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις:  Προσδιορίζουμε τους σχετικούς βασικούς δείκτες απόδοσης (KPI’s) που πρέπει να γνωστοποιηθούν, π.χ. Green Asset Ratio

data)

Assess available data For Non-financial undertakings: Identify and distribute total Revenue, CAPEX and OPEX according to the definition by the Taxonomy and make allocations when needed For each KPI, calculate the proportion associated with eligible and aligned economic activities For Financial undertakings: Identify the relevant KPIs to be disclosed i.e., Green Asset Ratio for Credit Institutions Calculate the proportion of the KPI related to Taxonomyeligible and-aligned economic activities Summarize input, process and output of the screening to serve as assurance documentation Document in accordance with (NFRD and future CSRD) reporting

Large companies that are included as part of the Non-Financial Reporting Directive (NFRD) are required to reveal information regarding their activities. They must also inform how attuned they are with the regulations of the EU Taxonomy. Moreover, it’s mandatory for financial market participants: asset managers and investors, to reveal which activities they are funding.

Also, to what extent, they comply with the Taxonomy criteria.

This in turn means that businesses seeking investment, will have to ensure that their activities are sustainable, and Taxonomy-approved.

Not only for European Businesses, not only environmental compliance As financial markets don’t have geographical boundaries investors place their funds across the globe. This means that the EU Taxonomy has implications for businesses from around the world.

For example, if a European investor funds a business outside EU, Taxonomy guidelines are adherent. Moreover, multinational European companies may have to apply the Taxonomy guidelines across all the countries they are operating.

As Taxonomy compliance requires adherence with the UN Guiding Principles on Business and Human Rights and the OECD Guidelines on Multinational Enterprises, the eligible Βusiness Energy plus 125

(GAR) για Πιστωτικά Ιδρύματα - δείκτης πράσινου ενεργητικού (δηλ. οι δραστηριότητες χρηματοδότησης περιουσιακών στοιχείων των πιστωτικών ιδρυμάτων που είναι περιβαλλοντικά βιώσιμες, όπως αυτές που συνάδουν με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού).  Υπολογίζουμε την αναλογία του δείκτη απόδοσης (KPI) που σχετίζεται με τις επιλέξιμες και εναρμονισμένες οικονομικές δραστηριότητες βάσει της Ταξινομίας.  Ανασκοπούμε την εισαγωγή δεδομένων, τη διαδικασία και τα αποτελέσματα του ελέγχου, ώστε να διασφαλίζουν την τεκμηρίωσή μας.  Τεκμηριώνουμε σύμφωνα με τις απαιτήσεις αναφοράς (NFRD και μελλοντικές CSRD).  Δομούμε της τελική έκθεση που συμμορφώνεται με όλες τις απαιτήσεις για γνωστοποίηση, όπως περιγράφεται στην κατ’ εξουσιοδότηση πράξη που συμπληρώνει το άρθρο 8 του Κανονισμού Ταξινομίας. Το «κλειδί» είναι να παρατηρούμε, να αφουγκραζόμαστε και να είμαστε ενήμεροι για να δημιουργήσουμε την κατάλληλη κουλτούρα με επίκεντρο τη διαχείριση των κινδύνων και τη διακυβέρνηση. Αυτή η κανονιστική απαίτηση επικεντρώνεται στη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης, παρέχοντας το πρώτο ενιαίο και αξιόπιστο πρότυπο που επιτρέπει στις οικονομικές οντότητες να ευθυγραμμιστούν με τη μετάβαση προς τις χαμηλές εκπομπές άνθρακα και την ανθεκτικότητα.

Υπάρχουν πλεονεκτήματα στη διαδικασία; Είναι προφανές ότι οι περισσότεροι ηγέτες αντιμετωπίζουν διάφορες προκλήσεις και δυσκολίες στη μετα-Covid κανονικό-

126 Βusiness Energy plus

τητα, επομένως η βιωσιμότητα και η κερδοφορία φαίνεται να τους οδηγούν σε σταυροδρόμι.Σημαντικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τεχνολογίες παραγωγής αιχμής ή εναλλακτικά υλικά μπορεί να φαίνονται πιο δύσκολο να δικαιολογηθούν σε ένα περιβάλλον όπου πολλοί οργανισμοί επανεξετάζουν το κόστος, την παλέτα των προϊόντων τους και τα κεφαλαιουχικά τους σχέδια. Η βιωσιμότητα δεν χρειάζεται να συνεπάγεται υψηλά κόστη. Όταν οι επιχειρήσεις βελτιστοποιούν τις δραστηριότητές τους -είτε για να αυξήσουν την παραγωγικότητα, να βελτιώσουν την ποιότητα ή να μειώσουν το κόστος- η καλύτερη περιβαλλοντική απόδοση μπορεί να είναι ένα παράγωγο. Οι αποτελεσματικές διαδικασίες μπορούν να καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια, να χρησιμοποιούν λιγότερους πόρους και να παράγουν λιγότερα απόβλητα. Είναι ένα ταξίδι μάθησης για το πώς αξιοποιούμε τη συνέργεια μεταξύ της λειτουργικής αριστείας και του περιβαλλοντικού οφέλους, σχεδιάζοντας και εκτελώντας πρωτοβουλίες βελτίωσης για την αντιμετώπιση τόσο των στόχων κόστους όσο και της βιωσιμότητας ταυτόχρονα. Επιχειρήσεις όλων των τύπων και μεγεθών μπορούν να επικεντρωθούν στην Ταξινομία της Ε.Ε. όχι μόνο για να πείσουν τους επενδυτές ότι συμμορφώνονται με τους νέους κανονισμούς, αλλά για να θ έ σουν στόχους βιωσιμότητας και να ακολουθήσουν βιώσιμα μέτρα. Είναι ήδη υποχρεωτικό; Οι μεγάλες και εισηγμένες εταιρείες που περιλαμβάνονται στην Οδηγία για τη Μη Χρηματοοικονομική Αναφο-

ρά (NFRD) απαιτείται να δημοσιοποιούν πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητές τους. Πρέπει επίσης να ενημερώνουν για το εύρος της εναρμόνισής τους με τους κανονισμούς Ταξινομίας της Ε.Ε. Επιπλέον είναι υποχρεωτικό για τους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές: διαχειριστές κεφαλαίων και επενδυτές δημοσιοποιούν ποιες δραστηριότητες χρηματοδοτούν. Επίσης, κατά πόσο συμμορφώνονται με τα κριτήρια της Ταξινομίας. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις που αναζητούν επενδύσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι δραστηριότητές τους είναι βιώσιμες και εγκεκριμένες από την Ταξινομία. Δεν αφορά μόνο τις επιχειρήσεις στην Ευρώπη, δεν αφορά μόνο την περιβαλλοντική συμμόρφωση. Καθώς οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν έχουν γεωγραφικά όρια, έτσι και οι επενδυτές τοποθετούν τα κεφάλαιά τους σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι η Ταξινομία της Ε.Ε. έχει επιπτώσεις για επιχειρήσεις από όλον τον κόσμο. Για παράδειγμα, εάν ένας Ευρωπαίος επενδυτής χρηματοδοτεί μια επιχείρηση εκτός Ε.Ε., οι κατευθυντήριες γραμμές της Ταξινομίας τηρούνται. Επιπλέον, οι πολυεθνικές ευρωπαϊκές εταιρείες ενδέχεται να χρειαστεί να εφαρμόσουν τις κατευθυντήριες γραμμές ταξινομίας σε όλες τις χώρες που δραστηριοποιούνται. Καθώς η συμμόρφωση με την ταξινομία απαιτεί την τήρηση των κατευθυντήριων γραμμών του ΟΗΕ για τις Επιχειρήσεις και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι επιλέξιμες οικονομικές δραστηριότητες θα πρέπει να συμβάλουν ουσιαστικά σε έναν ή περισσότερους από τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους, να μη βλάπτουν σε σημαντικό βαθμό τους υπόλοιπους στόχους και να

πληρούν τουλάχιστον τις ελάχιστες κοινωνικές διασφαλίσεις. Αναμένονται περισσότερες αξιολογήσεις σχετικά με τις επιλέξιμες οικονομικές δραστηριότητες και τον συχνό έλεγχο των κριτηρίων.

Ποιο το όφελος; Οι επιχειρήσεις που εναρμονίζονται με τους κανονισμούς της Ε.Ε. για την Ταξινομία θα μπορούν να προσελκύουν επενδυτές που θέλουν να χρηματοδοτήσουν «πράσινα» έργα. Οι μεγάλες τράπεζες θα τείνουν προς τη χρηματοδότηση βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων. Αυτό μπορεί να σημαίνει χαμηλότερα επιτόκια στα δάνεια για εταιρείες που ευθυγραμμίζονται με την Ταξινομία. Η υπεράσπιση της κλιματικής αλλαγής αυξάνεται σε όλον τον κόσμο. Οι άνθρωποι γενικά εκτιμούν τις βιώσιμες εταιρείες. Η ευθυγράμμιση με την Ταξινομία μπορεί να βελτιώσει τη φήμη και τη θέση μιας επιχείρησης στην αγορά. Το να είναι ένας επιχειρηματίας υποστηρικτής της βιωσιμότητας και να υιοθετήσει αυτή την προσέγγιση σε όλες του τις δραστηριότητες μπορεί να δώσει σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων του την ορθή επιλεξιμότητα για διάφορες πιστοποιήσεις βιωσιμότητας και να προσφέρει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Ποιο θα μπορούσε να είναι το αφήγημα του επιχειρηματία; Έχει παρατηρηθεί ότι συνήθως οι ηγέτες των επιχειρήσεων ονειρεύονται να γίνουν σπουδαίοι αφηγητές. Και η βιωσιμότητα είναι ένα νέο πλαίσιο καθορισμού στόχων. Φανταστείτε τον ηγέτη μιας επιχείρησης να προσπαθεί να πει τη δική του ιστορία για την ανάπτυξη νέων Βασικών Δεικτών Απόδοσης σε ευθυγράμμιση με την Ταξινομία της Ε.Ε. Θα μπορούσε να γίνει συναρπαστικό; Ίσως είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας ηγέτης χτίζει την αξιοπιστία του, για τον ίδιο του τον εαυτό και για τις ιδέες του. Εν τέλει, η αξιοπιστία είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την αλήθεια και τη διαφάνεια: τη ραχοκοκαλιά των αναφορών για τη βιωσιμότητα.

economic activities should contribute substantially to one or more of the six environmental objectives, do no significant harm to the remaining objectives and at least meet the minimum social safeguards. More reviews are expected regarding eligible economic activities and frequent screening of criteria.

Are there any benefits for Taxonomy-aligned businesses?

Businesses aligned with the EU Taxonomy regulations will be able to attract investors that are looking to fund green projects. Large banks may also be inclined towards funding sustainable economic activities. This may mean lower interest rates on loans for Taxonomy-aligned companies.

Climate change advocacy is growing across the world. People generally hold sustainable companies in high regard. Becoming Taxonomy-aligned can enhance the reputation and market standing of an enterprise.

Becoming a sustainable advocate and adopt accordingly with all your organizational activities can give to your company the proper eligibility for various sustainability certifications and provide you a competitive advantage.

Is there a story to tell?

It is most commonly noted that enterprises’ leaders dream to be great story tellers. And sustainability is a new goal-setting framework. Imagine a business leader trying to tell his own story for the rollout of new Key Performance Indicators in alignment with EU Taxonomy.

How can this story be compelling?

Maybe it is how a leader builds his credibility for himself and his ideas.

And finally, credibility is perfectly bonded with truth and transparency the backbone of sustainability reporting.

Βusiness Energy plus 127

Η βιωσιμότητα, τα IFRS & ISSB και οι σύγχρονες προκλήσεις

128 Βusiness Energy plus

Sustainability, IFRS & ISSB and modern challenges

Βusiness Energy plus 129

By Theodore N. Krintas, PhD, CIIA (*) The IFRS Foundation was established to develop a single set of high-quality, comprehensible, applicable and universally accepted financial reporting standards. In recent years, international investors have increasingly demanded that companies provide high-quality, transparent, reliable and comparable reports regarding their actions on climate and other environmental and social metrics, as well as relating to their governance (ESG reporting). Most recently, in November 2021, the IFRS Foundation announced the creation of a new standard-setting board - the International Sustainability Standards Board (ISSB) - to assist the creation of standards that respond to this demand.

Today, almost every company understands that sustainability must be at the heart of its strategy and capital allocation process. But this pursuit is often not undertaken in the best suited way for reporting on the progress of ESG actions to be credible to shareholders and other stakeholders. Let’s imagine a world where each company can decide for itself

Του Θεόδωρου Ν. Κρίντα, PhD, CIIA (*) Το IFRS Foundation ιδρύθηκε για να αναπτύξει ένα ενιαίο σύνολο υψηλής ποιότητας, κατανοητών, εφαρμοστέων και παγκοσμίως αποδεκτών προτύπων χρηματοοικονομικής πληροφόρησης. Τα τελευταία χρόνια οι διεθνείς επενδυτές απαιτούν, ολοένα και περισσότερο, να λαμβάνουν υψηλής ποιότητας, διαφανείς, αξιόπιστες και συγκρίσιμες αναφορές από τις εταιρείες για τις ενέργειές τους σχετικά με το κλίμα και άλλες περιβαλλοντικές και κοινωνικές μετρήσεις όπως και για τη διακυβέρνηση που εφαρμόζουν (ESG reporting). Πρόσφατα, τον Νοέμβριο του 2021, το IFRS Foundation ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου συμβουλίου καθορισμού προτύπων -του Διεθνούς Συμβουλίου Προτύπων Αειφορίας (ISSB)- για να βοηθήσει στη δημιουργία προτύπων που θα απαντούν στην παραπάνω ζήτηση. Σήμερα, σχεδόν κάθε εταιρεία καταλαβαίνει ότι η βιωσιμότητα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της στρατηγικής της αλλά και της διαδικασίας κατανομής κεφαλαίων. Το παραπάνω, όμως, συχνά δεν επιδιώκεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αναφοράς για την πρόοδο των δράσεων ESG, που θα είναι αξιόπιστος στους μετόχους και τους άλλους ενδιαφερόμενους. Ας φανταστούμε έναν κόσμο όπου κάθε εταιρεία μπορεί να αποφασίσει μόνη της πώς θα μετρήσει τα έσοδα ή την απόσβεση των περιουσιακών της στοιχείων. Ή να επιλέξει ανάμεσα σε τρεις ή τέσσερις εναλλακτικούς τρόπους για να το κάνει. Παρά την πρόσφατη ίδρυση του ISSB, αυτή είναι η κατάσταση στην οποία ζουν οι εταιρείες όταν πρόκειται για την εφαρμογή κριτηρίων ESG και αυτή είναι 130 Βusiness Energy plus

how to measure its revenue or the depreciation of its assets.

Or alternatively where it can choose among three or four different ways to do so. Despite the recent establishment of the ISSB, this is the reality that companies face when it comes to implementing the ESG criteria and this is the biggest challenge that needs to be addressed in the following years.

The world of “sustainability” consists of a plethora of names and frameworks. The best known are: the Climate Disclosure Standards Board (CDSB), the Global Reporting Initiative (GRI), the International Integrated Reporting Council (IIRC), the Sustainability Accounting Standards Board (SASB) and the Task Force on Climate-related Financial Disclosures (TCFD).

The good news is that the ISSB promises to provide a single format for ESG reporting, doing for sustainability reporting what the International Accounting Standards Board (IASB) does for financial reporting. However, several significant challenges need to be addressed: - The development of common standards can be a slow process. After the Great Recession, it took decades to agree on standards for corporate accounting on a global scale and, to this day, it has not been fully achieved. Of course, there

η μεγαλύτερη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί τα επόμενα λίγα χρόνια. Ο κόσμος της «βιωσιμότητας» αποτελείται από μια πληθώρα ονομάτων και πλαισίων. Τα πιο γνωστά είναι τα: Climate Disclosure Standards Board (CDSB), Global Reporting Initiative (GRI), International Integrated Reporting Council (IIRC), το Sustainability Accounting Standards Board (SASB) και η Task Force για τις οικονομικές γνωστοποιήσεις που σχετίζονται με το κλίμα (TCFD). Τα καλά νέα είναι ότι το ISSB υπόσχεται να προσφέρει μια ενιαία μορφή στις αναφορές ESG, κάνοντας για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας ό,τι κάνει το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (IASB) για τη χρηματοοικονομική αναφορά. Υπάρχουν, όμως, μερικές σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν: - Η διαμόρφωση κοινών προτύπων μπορεί να είναι αργή. Μετά τη Μεγάλη Ύφεση απαιτήθηκαν δεκαετίες για να συμφωνηθούν τα πρότυπα για την εταιρική λογιστική παγκοσμίως και δεν έχει επιτευχθεί απολύτως. Βέβαια, δεν χρειάζεται να ξεκινήσουμε από το μηδέν. Η ενοποίηση υπαρχόντων πλαισίων μπορεί να παράσχει ισχυρή θεμελίωση στην προσπάθεια.

- Η ουσιαστική και θετική συμμετοχή των εταιρειών είναι απαραίτητη. Οι επενδυτές απαιτούν ολοένα και περισσότερο σχετικές και συγκρίσιμες πληροφορίες σχετικές με την αειφορία. Ταυτόχρονα, οι εταιρείες κατηγορούνται όλο και περισσότερο για «greenwashing» στις αναφορές βιωσιμότητας. Δηλαδή, για την πρακτική που ακολουθούν ώστε να φαίνονται πιο φιλικές

Βusiness Energy plus 131

προς το περιβάλλον ή πιο οικολογικές όταν η πραγματικότητα είναι διαφορετική.

- Η ανησυχία σχετικά με το κόστος εφαρμογής αυτών των προτύπων. Είναι προφανές ότι η τυπική ρύθμιση περιλαμβάνει πάντα ανάλυση κόστους/οφέλους. Όμως δεν είναι όλες οι εταιρείες ίδιες και κυρίως δεν έχουν το ίδιο μέγεθος να διαχειριστούν και πόρους να αφιερώσουν. Αυτό ίσως είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση προσαρμογής σε εθνικό επίπεδο, καθώς οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι αισθητά μικρότερες από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο (1,5 εργαζόμενοι έναντι 6).

- Επίσης θα χρειαστεί μια αρχική επένδυση προκειμένου να διαμορφωθούν υψηλής ποιότητας συστήματα εσωτερικού ελέγχου και μέτρησης που θα υποστηρίζουν την αναφορά. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τις χρηματοοικονομικές αναφορές, και πιστεύουμε πως οι επενδύσεις, η εμπειρία και οι τεχνολογικές εξελίξεις θα μειώσουν το λειτουργικό κόστος με την πάροδο του χρόνου.

- Η τελευταία σημαντική πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι εταιρείες είναι να ενοποιήσουν τις συζητήσεις οικονομικών και βιωσιμότητας. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με τα οικονομικά και τη βιωσιμότητα τόσο στις εταιρείες όσο και στους επενδυτές πρέπει να μιλούν και τις δύο «γλώσσες», ώστε να αποφεύγονται οι παράλληλες επικοινωνίες. Με βάση τα παραπάνω, πιστεύω πως πρέπει οι επιχειρήσεις να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία καθορισμού των προτύπων. Όπως έγινε και με τον καθορισμό χρηματοοικονομικών προτύπων, τα προσχέδια για τα προτεινόμενα πρότυπα θα είναι ανοιχτά σε δημόσια διαβούλευση. Οι εταιρείες με τη συμμετοχή τους όχι μόνο θα βοηθήσουν ουσιαστικά στην παροχή πληροφοριών και κριτικών, αλλά θα αποκτήσουν σπουδαία εμπειρία στην επερχόμενη εφαρμογή τους πολύ πριν αυτή γίνει. Στη συνέχεια, είναι σημαντικό να κινηθούμε επιθετικά για να υιοθετήσουμε πρότυπα στον τομέα, πριν από την υποχρεωτική εφαρμογή τους. Γνωρίζουμε ήδη, από την εμπειρία του παρελθόντος, ότι θα υπάρξουν καθυστερήσεις μεταξύ της δημοσίευσης των προτύπων και της ενσωμάτωσης στη νομοθεσία της χώρας μας. Όμως οι εταιρείες που θα υιοθετήσουν γρήγορα τις νέες τάσεις, θα αποτελούν τις «προτιμητέες» από τους επενδυτές, που θα πιέζουν για να ακολουθήσουν και άλλες, ώστε να μπορούν να κάνουν την ανάλυσή τους. Βρισκόμαστε, λοιπόν, σε ένα ιδιότυπο σταυροδρόμι: Αυτό της επιμονής στο ιστορικό μοντέλο και της ενεργούς συμμετοχής στη διαμόρφωση του νέου. Με την αξία που έχει η ιστορία, διδάσκει ότι κάθε φορά το νέο κερδίζει αργά ή γρήγορα, είτε λέγεται πολιτική είτε επιχειρηματική ζωή. Το είδαμε και στα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης. Ας αρχίσουμε να προσαρμοζόμαστε από τώρα και να συνεχίζουμε να βελτιωνόμαστε στον τομέα. Όποτε έχουμε τη δυνατότητα, να συμμετέχουμε στον δημόσιο διάλογο. Η αναφορά βιωσιμότητας είναι ήδη εδώ.

(*) Ο Θεόδωρος Κρίνας είναι Ιδρυτής & CEO, Koubaras Ltd (συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις και στην άμεση εφαρμογή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων), Αντιπρόεδρος, AI CATALYST (Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης)

132 Βusiness Energy plus

is no need to start from scratch.

The combination of existing frameworks can provide a strong foundation for such an effort.

- The meaningful and positive involvement of companies is essential. Investors are increasingly demanding relevant and comparable sustainabilityrelated information. At the same time, companies are increasingly accused of greenwashing in sustainability reporting; that is, of implementing practices that make them appear more environmentally friendly or greener than they really are.

- Concern about the cost of implementing these standards. It is obvious that standard regulation always includes a cost/benefit analysis. However, not all companies are the same and, most importantly, their sizes and available resources to devote to this process vary. This is perhaps the biggest adaptation challenge at national level, as Greek companies are significantly smaller than the European average (1.5 employees as compared to 6).

- An initial investment will also be needed to set up high quality internal control and measurement systems to support reporting.

Of course, the same is true for financial reporting too, and we believe that investment, experience and technological developments will reduce operational costs over time.

- The last major challenge for companies is to adopt an integrated approach to financial and sustainability discussions. People dealing with finance and sustainability, both in the case of companies and that of investors, need to speak both “languages” to avoid parallel communications.

Based on the above, I believe that businesses should be actively involved in the standard setting process. As was the case with the setting of financial standards, the drafts for the proposed standards will be open for public consultation. By participating, companies will not only substantially help in providing information and critiques, but they will also gain great experience in the implementation that will follow, long before it happens. Following that, it is important to move aggressively in order to adopt standards in the sector before their mandatory implementation.

We already know, from past experience, that there will be delays between the publication of standards and their incorporation into our country’s legislation. But the companies that adopt the new trends will swiftly become the “preferred” ones by investors, who will push for others to follow in order to analyze them. We are therefore at a peculiar crossroads: That of insisting on the historical model while actively participating in shaping the new one. History, through its value, has taught us that every time, sooner or later, the “new” wins, whether it is called politics or business. This has also been observed in the case of the International Financial Reporting Standards. Let’s start adapting now and continue to improve in the field. At every opportunity, let’s engage in public debate. The sustainability report is already here.

(*) Theodoros Krinas is Founder & CEO, Koubaras Ltd (Consulting company that emphasizes solutions and their immediate implementation in daily business life) Vice President, AI CATALYST (Artificial Intelligence Group) Βusiness Energy plus 133

Εφαρμογή πρακτικών ESG: Η μεγάλη ευκαιρία των ΜμΕ

134 Βusiness Energy plus

Implementing ESG practices : The great opportunity for SMEs

Βusiness Energy plus 135

Του Βασίλη Κουφού, Συμβούλου Βιώσιμης Ανάπτυξης, Διαχειριστή Εταίρου, Capa Epsilon spPCC®

by Vassilis Coufos, Sustainability Consultant, Manager Partner, Capa Epsilon spPCC®

Μέσα σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον το οποίο απέχει σε πελώριο βαθμό από το να χαρακτηριστεί στοιχειωδώς σταθερό, οι επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωπες με την επερχόμενη υποχρέωση να γνωστοποιούν, μέσω τυποποιημένων κανονισμών και ρυθμιστικών διατάξεων, τις μη χρηματοοικονομικές επιδόσεις τους. Η προσθήκη ενός επιπλέον κανονιστικού καθήκοντος αξιολογείται -κατά βάση από τη συντριπτική πλειοψηφία των μικρομεσαίων (ΜμΕ) επιχειρηματιών- ως φορέας κόστους, μη ικανού να προσθέσει αξία στα παραγόμενα αγαθά ή στις υπηρεσίες τους. Μιλώντας δε για την εγχώρια αγορά, το συμπέρασμα αυτό ακούγεται έως και προφανές, καθώς οι ελληνικές ΜμΕ αντιστοιχούν στην πραγματικότητα σε οικογενειακά εταιρικά σχήματα, στα οποία κάθε έννοια ή είδος διαδικασιών, πολιτικών, μεσο-μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και ασκήσεων αειφορίας, ταυτίζονται με το κενό. Δεδομένης της διασύνδεσης των επιδόσεων κάθε επιχείρησης, ως προς το πώς αποκτά και αναλώνει τους φυσικούς πόρους που απαιτείται να χρησιμοποιηθούν, * σε σχέση με τη διαχείριση του ανθρώπινου κεφαλαίου της, το οποίο εν τέλει επεξεργάζεται και παραδίδει τα αγαθά και τις υπηρεσίες στην αγορά, * σχετικά με το εσωτερικό κανονιστικό πλαίσιο που εφαρμόζει, ώστε μέσω της παρουσίας της εταιρείας αυτής ως παραγωγού ή παρόχου να διασφαλίζεται το εν γένει αδιάβλητο και απαραβίαστο της ανταγωνιστικής διαδικασίας (αποφυγή παρατυπιών ή παρανομιών όπως η αδιαφάνεια, η φοροαποφυγή, η φοροδιαφυγή, τα ζητήματα επιχειρηματικής ηθικής, η η ενδεχόμενη υποταγή σε πολιτικές ή συναφείς πιέσεις). Με την -εν συνόλω- διαδικασία χρηματοδότησης (τραπεζικός δανεισμός, επιχορηγήσεις, επιδοτήσεις, διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας), η άσκηση αφομοίωσης των νέων επιχειρηματικών ηθών από τις ΜμΕ συνάδει με την επίλυση ενός πολύ δύσκολου συστήματος εξισώσεων. Έτσι δεν είναι; Η απάντηση είναι «ναι» μόνον ως προς τη δυσκολία μετατόπισης μιας σειράς άγονων νοοτροπιών και στερεοτύπων, βάσει των οποίων βάδισε ο Έλληνας επιχειρηματίας -και δη ο μικρομεσαίος- τις τελευταίες, πολλές δεκαετίες. Οι εταιρείες, ουσιαστικά δυσκολεύονται να αφομοιώσουν το δεδομένο πλέον της άμεσης ποιοτικής συσχέτισης των παραδοτέων τους στην αγορά, με τα παραπάνω κριτήρια (περιβάλλον, εργασιακές σχέσεις, κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης). Η απόρροια αυτής της δυστοκίας στην αντιστοίχιση, όμως, επηρεάζει εξίσου αρνητικά τη λειτουργία της πραγματικής οικονομίας, καθώς οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις υπόκεινται σε ανάσχεση, εμφανίζονται στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό και -ενδεχομένως- πτωτικές τάσεις ως προς την ποιότητα του τελικού προϊόντος ή υπηρεσίας. Κάπου εδώ, όμως, κρύβεται μια παρανόηση, μεγαλύτερη της προηγούμενης. Ουσιαστικά η εφαρμογή πολιτικών βιωσιμότητας ισοδυναμεί με τη χρήση μιας ολοκληρωμένης εργαλειοθήκης, ικανής να επιλύσει ευρύτερα προβλήματα, είτε επιχειρηματικής καθημερινότητας (on-the-spot cut costing, day-to-day management) είτε δομικού χαρακτήρα (αλλαγή του τρόπου παραγωγής, εισαγωγή νέων προϊόντων, εφαρμογή ευέλικτων μοντέλων διοίκησης). Παραφράζοντας ελαφρώς μια διάσημη ρήση ενός πρώην Αμερι-

In a business environment that is far from rudimentarily stable, upcoming requirements will oblige companies to disclose their non-financial performance through standardized regulations and regulatory provisions. The introduction of an additional regulatory duty is received – primarily by entrepreneurs in the vast majority of small and medium-sized enterprises (SMEs) - as a cost inducer that is unable to create value for the goods or services produced. This remark may even appear obvious in the case of the (Greek) domestic market however, as, in truth, Greek SMEs predominantly correspond to family-owned corporate entities, in which any concept or type of process, policy, mediumand long-term planning or sustainability exercise is close to non-existent.

Given the interconnectedness of each firm’s performance, - regarding how it acquires and consumes the physical resources that need to be used, - in relation to the management of its human capital, which ultimately processes and delivers goods and services to the Market, - in relation to the internal regulatory framework it applies in order to ensure, through the presence of said company as a producer or provider, the overall integrity and inviolability of the competitive process (avoiding irregularities or illegalities such as lack of transparency, tax evasion, tax avoidance, business ethics issues, or possible submission to political or other pressures), with the - overall - financing process (bank lending, grants, subsidies, supply chain management), the exercise, by SMEs, of adopting this new set of business ethics is consistent with solving a very difficult system of equations. Is that not so?

The answer is positive, but that is only the case in terms of the difficulty of shifting away from a series of futile attitudes and stereotypes, which have been the foundations of the Greek entrepreneur’s - and especially the small and medium-sized businessman’s - path for numerous decades. Companies, in fact, find it difficult to accept the fact that the quality of their Market deliverables are now directly correlated with the above criteria (i.e. environment, labour relations, corporate governance rules).

The consequence of this mismatch, however, has an equally negative impact on the functioning of the real economy, as the required reforms are held back and distortions in competition, and - possibly - downward trends in the quality of the final product or service occur.

At this point, however, we come across an even greater misunderstanding than before. In essence, the implementation of sustainability policies is equivalent to using a comprehensive toolbox capable of solving broader problems, whether of a dayto-day business nature (on-the-spot costing, day-to-day management) or of a structural nature (change in production methods, introduction of new products, implementation of flexible management models).

To slightly paraphrase a famous quote by a former American President, the first lesson for every entrepreneur is to learn to measure. The adoption of a comprehensive framework of ESG practices will bring to the surface a plethora of costly microfactors, the mitigation of which is in itself capable of fostering

136 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 137

κανού προέδρου, το πρώτο μάθημα κάθε επιχειρηματία είναι να μάθει να μετράει. Η υιοθέτηση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου πρακτικών ESG θα ανελκύσει στην επιφάνεια πληθώρα κοστοβόρων μικροπαραγόντων, ο περιορισμός των οποίων είναι από μόνος του ικανός να σχηματίσει ένα αξιόλογο και μετρήσιμο αποτέλεσμα. Πέρα, όμως, από την εκκαθάριση αυτών των βαρών θα εμφανιστούν και οι διοικητικές - διαχειριστικές αιτίες που τα προκάλεσαν ή που είναι σε θέση να δημιουργήσουν νέες τέτοιες εστίες. Η κοστολογική ανατομία επανεξετάζεται και εν τέλει θα απορροφήσει τις σωστές ποσοτικές παραμέτρους (κόστος χρήσης περιβαλλοντικών πόρων, επιπλέον δαπάνες για το προσωπικό από εκπαίδευση ή από παραχώρηση ωφελημάτων με βάση την παραγωγικότητα, επιμέτρηση των εξόδων από διοικητικά, κανονιστικά ή άλλα πρόστιμα, δίκην πλημμελούς εφαρμογής πολιτικών εταιρικής διακυβέρνησης), με τελικό αποτέλεσμα την αληθινή και αξιόπιστη εξαγωγή του κόστους παραγωγής. Όσο ακριβέστερος είναι ο αξιακός προσδιορισμός των εκροών αυτών τόσο πιο εύστοχη θα είναι -εν συνεχεία- η τιμολόγηση και άρα ο μεσοπρόθεσμος παραγωγικός και οικονομικός προγραμματισμός. Επιμετρούνται δε επιτυχέστερα τα όποια χρηματοδοτικά κενά ή οι πιθανές καλύψεις ρευστότητας, με παράλληλη διευκόλυνση στην επίτευξη δανεισμού υπό προνομιακούς όρους. Τέλος, μέσω της υλοποίησης συγκεκριμένων πολιτικών με καταγωγή πάντοτε το καλάθι των ESG, εξασφαλίζεται: * ο σημαντικός περιορισμός της διαχείρισης κινδύνου, * η οικοδόμηση υποδομών επιχειρησιακής ανθεκτικότητας και * ο χρηστικότερος εντοπισμός -και κατά συνέπεια, εκμετάλλευσης- αναπτυξιακών παραθύρων ευκαιρίας.

138 Βusiness Energy plus

Μια εξίσου αξιοσημείωτη πτυχή είναι η αναδιαμόρφωση των σχέσεων της επιχείρησης με την τοπική κοινότητα, στην οποία –χωροταξικά- δραστηριοποιείται. Ο οιονεί ρόλος κεφαλαιούχου -με την έννοια του μετόχου- τον οποίο έχει η φιλοξενούσα περιοχή δύναται να λειτουργήσει ως επιταχυντής απόσβεσης μιας επένδυσης, επί τη ουσιαστική ωφέλεια όλων. Η επιχείρηση, όμως, ωφελείται πολύπλευρα καθώς: * επιτυγχάνει την έμμεση θετική προβολή της, μέσω της παραχώρησης ενός απτού και ικανού να αξιοποιηθεί «κοινωνικού μερίσματος», * εξασφαλίζει μια άτυπη ως προς τον τύπο, αλλά πλήρως ουσιαστική στο περιεχόμενο «άδεια λειτουργίας», με αποτέλεσμα εκείνη -η εταιρεία- να είναι σε θέση να προσδιορίσει τον χρονικό ορίζοντα παραμονής της, * δημιουργεί -αναλόγως του προϊόντος που παράγει- ένα αυθεντικό και ιδιαίτερα επικοινωνιακό - «τοπικό σήμα» (brand). Επιχειρώντας να συγκεντρώσουμε τα σημαντικότερα «έμμεσα κέρδη» μιας επιχειρηματικής μονάδας, η οποία θα διαχειριστεί παραγωγικά και δίκην ευκαιρίας την εισαγωγή των κριτηρίων ESG στην καθημερινότητά της, θα καταλήγαμε στα εξής αποτελέσματα: Από πλευράς επηρεασμού του εσωτερικού μιας επιχείρησης επιτυγχάνεται βελτίωση στην επικοινωνία ανάμεσα σε διοίκηση και εργαζομένους, αναπτύσσεται η έννοια της δέσμευσης και της στοχοπροσήλωσης, οικοδομείται κουλτούρα διά βίου εκπαίδευσης και, τέλος, ενθαρρύνεται η χρήση καινοτομίας. Σε ποσοτικούς όρους δε, αυξάνει η προστιθέμενη αξία του τελικού προϊόντος, εγγράφοντας έτσι ένα –επιπλέον- ανταγωνιστικό ή και συγκριτικό ενδεχομένως πλεονέκτημα.

a meaningful and measurable outcome. But beyond the clearing of these burdens, the administrative-managerial factors that caused them in the first place or that are capable of creating new such hotspots will also emerge.

The anatomy of costing is being reviewed and will eventually absorb the correct quantitative parameters (costs of using environmental resources, extra costs for staff due to training or productivity-based benefits, measurement of costs from administrative, regulatory or other fines, results of poorly implemented corporate governance policies), with the end result being a true and reliable extraction of production costs. The more accurate the value determination of these outputs, the more accurate the subsequent pricing and thus the medium-term production and financial planning will be. Any financing gaps or possible liquidity coverage can be more successfully measured, while at the same time facilitating the process of obtaining loans on preferential terms. Finally, by implementing specific - always based on the ESG basket - policies, it is possible to ensure - a significant reduction in risk management, - the building of an infrastructure of operational resilience and - more effective identification - and hence exploitation - of growth-related windows of opportunity.

An equally noteworthy aspect is the remodeling of the company’s relations with the local community in which it operates – on spatial terms. The host region’s role as quasi-capital holder - in the sense of shareholder - can act as an accelerator of investment

payback, to the substantial benefit of all. But the company benefits in many ways, since: - it achieves indirect positive visibility through the provision of a tangible and exploitable “social dividend” - it secures a “licence to operate”, which is officially informal but fully meaningful in content, so that the company is able to determine the length of its stay - it creates - depending on its product - an authentic and highly communicative ‘local brand’.

If we attempted to identify the most important ‘indirect gains’ for a business unit that manages to introduce ESG criteria into its daily life in a productive and opportunistic manner, we would arrive at the following results: In terms of influencing the internal environment of a company, such a choice improves communication between management and employee, expands the concept of commitment and dedication to targets, builds a culture of lifelong learning and, finally, encourages the use of innovative practices.

In quantitative terms, the added value of the final product is increased, thus giving it an additional competitive or even comparative advantage.

In terms of its impact on the company’s external business environment, both large and small, the company secures a reputation and publicity, acquires a privileged position in terms of capital raising, secures the necessary market penetration and - as a leader and shaper of developments - is able to determine the local development prospects and its investment profile.

Experience to date, both domestic and international, testifies to the truth and feasibility of all the above. It is no coincidence, after all, that global sustainable investments exceeded $30 trillion before the health crisis; a 68% increase since 2014 and a tenfold growth since 2004. Βusiness Energy plus 139

Γ. Καραβίας

Ο ασφαλιστικός κλάδος «μετρά» τον κίνδυνο της βιωσιμότητας

Το κενό της γεωπολιτικής προστασίας, οι νέοι ασφαλιστικοί κλάδοι που δημιουργούνται, η αντιμετώπιση «μη ασφαλίσιμων» κινδύνων, οι πράσινες εφοδιαστικές αλυσίδες και η κλιματική αλλαγή απασχολούν τον ασφαλιστικό κλάδο, που από τη φύση του οφείλει να είναι προβλεπτικός. Ο κ. Γιώργος Καραβίας, CEO της KARAVIAS Underwriting Agency, μοιράζεται κάποιες από τις σκέψεις του σχετικά με το ESG και τη βιωσιμότητα, αλλά και τους νέους κινδύνους (πανδημία, ενεργειακή κρίση, γεωπολιτικές συγκρούσεις) σε όρους ασφαλιστικού κλάδου ή, διαφορετικά, με τη ματιά των κινδύνων που απορρέουν και επιδρούν στον κλάδο.

Αναφορικά με τις επιπτώσεις επί του εξωτερικού -ευρύτερου και μη- επιχειρηματικού περιγύρου της εταιρείας, αυτή διασφαλίζει φήμη και δημοσιότητα, αποκτά προνομιακή θέση όσον αφορά την άντληση κεφαλαίων, κατοχυρώνει την απαιτούμενη διεισδυτικότητα στην αγορά και -ως επικεφαλής και διαμορφωτής ως ένα σημείο των εξελίξεων- καθίσταται ικανή να διαρρυθμίσει την τοπική αναπτυξιακή προοπτική, καθώς και την επενδυτική φυσιογνωμία της. Η έως και σήμερα, εγχώρια και διεθνής, εμπειρία καταδεικνύει το αληθές και εφικτό όλων των παραπάνω αναφερομένων. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως οι παγκόσμιες βιώσιμες επενδύσεις ξεπέρασαν -πριν από την υγειονομική κρίση- τα 30 τρισεκατομμύρια δολάρια - αύξηση 68% από το 2014 και δεκαπλάσια μεγέθυνση από το 2004.

140 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 141

Συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Λεφοπούλου - Πώς μπορούν να ανταποκριθούν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις στα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης τόσο σε σχέση με τον κλάδο και τη λειτουργία τους όσο και σε σχέση με τους πελάτες τους; Το ESG εμφανίζεται όλο και περισσότερο στις απαιτήσεις των εταιρειών, ενώ για τις ασφαλιστικές εταιρείες αποτελεί πρόκληση, καθώς στο εγγύς μέλλον θα πρέπει να αποδείξουν ότι το επιχειρηματικό τους μοντέλο είναι «βιώσιμο». Η σημασία του ESG είναι να διασφαλίσει ότι το επιχειρηματικό μοντέλο μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτό το εμπορικό και κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο θα είναι πολύ διαφορετικό τα επόμενα χρόνια. Πρόκειται για ένα μέσο με το οποίο οι επενδυτές και οι υποψήφιοι πελάτες θα μπορούν να κρίνουν την ποιότητα μιας ασφαλιστικής επωνυμίας, την ικανότητά της να αντικατοπτρίζει τις εξωτερικές κοινωνικές αξίες της και να αντιμετωπίζει τις απαιτήσεις και προκλήσεις του νέου αυτού περιβάλλοντος. Οι ασφαλιστές, φυσικά, δεν ανησυχούν μόνο για θέματα ESG σε σχέση με τη δική τους επιχείρηση. Το μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον θα επηρεάσει τα ανοίγματά τους στην αναδοχή, τόσο από πλευράς φυσικών κινδύνων όσο και κινδύνου ευθύνης, καθώς οι ασφαλισμένοι τους μηνύονται εάν δεν συμμορφωθούν με τις νέες απαιτήσεις βιωσιμότητας. Επιπλέον, αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση για να δείξουν πρόοδο όσον αφορά τη βιωσιμότητα αυτή. Ως μέλη του χρηματοοικονομικού τομέα, συχνά καλούνται να πληρώσουν αποζημιώσεις που προκύπτουν από αξιώσεις που αφορούν γεγονότα ESG, άρα απαιτείται και τα ασφαλιστικά προϊόντα που προσφέρουν να συμπεριλαμβάνουν καλύψεις για αυτά τα γεγονότα. Οι αξιώσεις τρίτων κατά ασφαλισμένων για σφάλματα διαχείρισης και διακυβέρνησης όσον αφορά τη βιωσιμότητα έχουν ήδη αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια. Οι διευθυντές και τα στελέχη επιχειρήσεων μπορεί να θεωρηθούν προσωπικά υπεύθυνοι για την αποτυχία να λάβουν υπόψη τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στην εταιρική στρατηγική, τη λήψη αποφάσεων, καθώς και για την αποτυχία αποκάλυψης πληροφοριών σχετικά με τους κλιματικούς κινδύνους. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελούν οι νεότεροι καταναλωτές, οι οποίοι εκφράζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για ψηφιακές προσφορές, που τους βοηθούν να έχουν ασφαλέστερες ψηφιακές εμπειρίες αγορών καταναλωτικών αγαθών, ταξιδιών και πακέτων ψυχαγωγίας.

- Πώς μπορεί, κατά τη γνώμη σας, και μέσα από τη δική σας εμπειρία να βελτιωθεί η κατανόηση των νέων ασφαλιστικών κλάδων που δημιουργούνται σχετικά με τις μελλοντικές γεωπολιτικές συγκρούσεις και την ανάπτυξη νέων τρόπων για την αντιμετώπιση «μη ασφαλίσιμων» κινδύνων; Ο ασφαλιστικός κλάδος βρίσκεται σε μοναδική θέση να συμβάλει ισχυρά στη βιωσιμότητα, τόσο ως επενδυτής σε βιώσιμες πρωτοβουλίες όσο και ως πάροχος προστασίας των κλιματικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών απειλών για τους καταναλωτές. Οι εγκριθείσες τροποποιήσεις στο Solvency II απαιτούν την ενσωμάτωση των σεναρίων κινδύνου για την κλιματική 142 Βusinessαλλαγή Energyστα plusσυστήματα διαχείρισης και διακυβέρνησης κινδύνου. Για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις υπάρχουν

ιδιαίτερες προκλήσεις. Οι ασφαλιστές μπορούν να διαφοροποιηθούν παρέχοντας κίνητρα για βιώσιμα αποτελέσματα, βοηθώντας τους ασφαλισμένους να διαχειριστούν προληπτικά την έκθεσή τους στον κίνδυνο ή αναπτύσσοντας προϊόντα που αντικαθιστούν τα παρεχόμενα ασφαλιστικά προϊόντα με βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις. Με μελέτη του νέου περιβάλλοντος, εξειδίκευση και γνώση, οι ασφαλιστές είναι κατεξοχήν εκείνοι που βρίσκονται σε προνομιακή θέση να συμβουλεύσουν και πιθανόν να επηρεάσουν τις επιχειρήσεις, με στόχο να αλλάξουν την εστίασή τους από τη βασική ασφαλιστική κάλυψη σε μια πιο εξειδικευμένη, που αφενός θα καλύπτει τις ανάγκες του ESG και αφετέρου θα τους δίνει τη δυνατότητα της συνέχειας της βιωσιμότητάς τους, σε περίπτωση επέλευσης του κίνδυνου.

- Ένα από τα θέματα που αναδύονται ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια είναι αυτό της γεφύρωσης του «Geopolitical Protection Gap» σε σχέση με την παροχή των απαραίτητων καλύψεων σε αναπτυσσόμενες οικονομίες με ασταθείς πολιτικούς θεσμούς. Πώς το αξιολογείτε από τη δική σας εμπειρία; Ο ασφαλιστικός κλάδος έχει αποδείξει στην πάροδο των χρόνων ότι είναι ευέλικτος, δημιουργικός και «προσαρμόσιμος», παρά τους περιορισμούς που κατά διαστήματα επιδέχεται από τις πολιτικές δομές και συμβάσεις. Ωστόσο, πρέπει να ξεπεράσει αυτούς τους περιορισμούς ούτως ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει το κενό της γεωπολιτικής προστασίας. Είναι σαφές ότι η ανάγκη, και κατ’ επέκταση η ζήτηση, από τις εταιρείες σήμερα αφορά την προστασία της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας και όχι μόνον την προστασία των περιουσιακών τους στοιχείων. Με γνώμονα αυτό, ο ασφαλιστικός κλάδος καλείται να αντιμετωπίσει τις πραγματικές ανάγκες κινδύνου των επιχειρήσεων στο εγγύς μέλλον. Η μοντελοποίηση του γεωπολιτικού κινδύνου πρέπει να βελτιωθεί ώστε οι ασφαλιστές να κατανοήσουν καλύτερα τον κίνδυνο, καθώς δεν νιώθουν ασφαλείς για καλύψεις για τις οποίες δεν υπάρχουν ιστορική βάση και στοιχεία. Χρειαζόμαστε μοντέλα γεωπολιτικών κινδύνων προκειμένου οι ασφαλιστές να νιώθουν ασφαλείς. Αυτό θα απαιτούσε γενικά αρκετό χρόνο για να αναπτυχθεί, αλλά ο κλάδος έχει καλό ιστορικό σε νέες προκλήσεις. Ήδη υπάρχει εξέλιξη στο κομμάτι αυτό με εκθέσεις και με γεωπολιτικά σενάρια, με αποτέλεσμα να έχουμε προτάσεις που θα μπορούσαν να λάβουν οι επιχειρήσεις για να αντιμετωπίσουν αυτούς τους γεωπολιτικούς κινδύνους.

- Οι αλυσίδες εφοδιασμού αποτελούν κρίσιμο σημείο στα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης και σημαντική προτεραιότητα. Τι πιστεύετε σχετικά με τα θέματα ανάπτυξης παραμετροποιημένων λύσεων για τις αλυσίδες εφοδιασμού, από την πλευρά του κλάδου σας; Οι βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες ταυτίζονται με τις «πράσινες» εφοδιαστικές αλυσίδες, κάτι που εξηγείται και από το γεγονός ότι ο πυλώνας του περιβάλλοντος είναι αυτός που επικρατεί στις περισσότερες σχετικές αναφορές βιωσιμότητας των επιχειρήσεων. H ενσωμάτωση της «πράσινης» εφοδιαστικής αλυσίδας μπορεί να εξοικονομήσει πόρους, να μειώσει τα απόβλητα και να αυξήσει την παραγωγικότητα της εταιρείας.

H προσέγγιση αυτή προϋποθέτει ότι η επιβολή των προτύπων για την προστασία του περιβάλλοντος ενθαρρύνει την αναζήτηση όχι μόνον των τεχνολογικών καινοτομιών, αλλά και την εξειδικευμένη ασφαλιστική κάλυψη για τη λειτουργία των εγκαταστάσεων, των μέσων μεταφοράς και των εμπορευμάτων τους.

- Οι εμπειρίες των τελευταίων ετών (πανδημία, ενεργειακή κρίση, γεωπολιτικές συγκρούσεις) θέτουν εκ νέου ζητήματα σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη, ιδιαίτερα στον ενεργειακό τομέα. Τι πιστεύετε ότι οφείλουν ή μπορούν να κάνουν οι ασφαλιστικές εταιρείες σε σχέση με τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας μέσω της βιωσιμότητας; Καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αυξάνονται και το ενδιαφέρον για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κορυφώνεται, η βιωσιμότητα γίνεται κεντρική προτεραιότητα για τις επιχειρήσεις σε όλους τους τομείς. Οι ασφαλιστές έχουν το προβάδισμα στην παροχή μακροπρόθεσμων λύσεων. Η «περιβαλλοντική» πλευρά τυγχάνει μεγάλης προσοχής από τις ασφάλειες εξαιτίας των δισεκατομμυρίων απαιτήσεων για καταστροφές ακινήτων, οι οποίες σχετίζονται με τις κλιματικές αλλαγές και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Καθώς οι εταιρείες οφείλουν ολοένα και περισσότερο από τη νομοθεσία να μετρούν και να αναφέρουν την έκθεσή τους σε κινδύνους που σχετίζονται με το ESG και υπόκεινται σε πολύ μεγαλύτερο έλεγχο όσον αφορά τη βιωσιμότητα του επιχειρηματικού τους μοντέλου, οι ασφαλιστές θα αντιμετωπίσουν αυξανόμενη έκθεση είτε σε σχέση με τη δική τους επιχείρηση είτε από την ευθύνη τους στους ασφαλισμένους.

Βusiness Energy plus 143

G. Karavias

The insurance sector is “measuring” the sustainability risk The geopolitical protection gap, the new insurance sectors being created, the ‘uninsurable’ risks to be addressed, green supply chains and climate change are all of concern to the insurance industry, which, by its very nature, ought to be forward-looking. Mr. George Karavias, CEO of KARAVIAS Underwriting Agency, shares some of his thoughts on ESG and sustainability as well as newly emerging risks (the pandemic, the energy crisis, geopolitical conflicts) in terms that relate to the insurance industry, or otherwise through the lens of the risks arising and impacting the industry.

Interview by Alexandra Lefopoulou - How can insurance companies respond to sustainable development issues in relation to their industry and their operations as well as their customers?

G. Karavias: ESG is appearing increasingly often in the requirements of companies, while for insurance companies it presents a challenge as, in the near future, they will have to prove that their business model is “sustainable”.

The significant role of ESG is to ensure that the business model can adapt to the commercial and social environment, which will be very different in the coming years. It is a means by which investors and prospective customers will be able to judge the quality of an insurance brand as well as its ability to reflect its external social values and to meet the demands and challenges of this new environment.

Insurers, of course, are not only concerned about ESG issues in relation to their own business.

The changing business environment will affect their exposure to underwriting, both in terms of physical and liability risk, as those insured will be sued if they do not comply with the new sustainability requirements.

144 Βusiness Energy plus

In addition, insurers face mounting pressure to show progress in terms of the sustainability discussed.

Being part of the financial sector, they are often required to pay compensation arising from claims involving ESG events, and therefore the insurance products they offer are required to include coverage for such events.

Third party claims against insured individuals for management and governance failures that relate to sustainability have already developed in recent years.

The directors and officers of businesses can be held personally liable for failure to consider the impact of climate change on corporate strategy and decisionmaking and for failure to disclose information concerning climate risks.

An illustrative example is the case of younger consumers who show greater interest in digital offers that ensure safer digital shopping experiences for consumer goods, travel and entertainment packages.

- In your opinion and based on your own experience, how can we improve our understanding of the new insurance industries that are emerging in relation to future geopolitical conflicts and the development of new ways of addressing “uninsurable” risks?

GK. The insurance industry is uniquely positioned

so as to contribute decisively to sustainability, both as an investor in sustainable initiatives and as a provider of protection against climate, environmental and social threats for consumers.

The adopted amendments to Solvency II require the integration of climate change risk scenarios into risk management and governance systems. Insurance companies face particular challenges. Insurers are able to differentiate themselves by providing incentives for sustainable outcomes, assisting insured individuals to manage their exposure to risk proactively or developing new products that replace existing insurance products with viable alternatives.

With a study of the new environment, expertise and knowledge, insurers primarily are in a privileged position to advise and possibly influence companies to change their focus from basic insurance coverage to a more specialised version that meets ESG needs while simultaneously enabling them to continue to be viable should the risk materialise.

- One of the issues that has emerged most prominently in recent years is that of bridging the “Geopolitical Protection Gap” that relates to the provision of the necessary cover to developing economies with unstable political institutions.

From your own experience, what is your assessment of this issue?

GK. Over the years, the insurance industry has proven that it is flexible, creative and “adaptable”, despite the constraints that it is occasionally subjected to by political structures and conventions. However, it needs to overcome these limitations in order to address the gap in geopolitical protection.

It is clear that the need, and by extension the demand from companies today has extended beyond the mere protection of their assets to include the protection of their business activity.

With this in mind, the insurance industry is called upon to address the real risk needs of businesses in the near future.

The modelling of geopolitical risk must be improved so that insurers can better comprehend the risk, since they do not feel secure about cover for which no historical basis or data exist. We need geopolitical risk models in order for insurers to feel safe. This would generally take some time to develop, but the industry has a good track record regarding new challenges. Progress is already being made in this area through reports and geopolitical scenarios, and as a result we have recommendations that companies could take to address these geopolitical risks.

Βusiness Energy plus 145

- Supply chains are a crucial point and a significant priority in sustainable development issues. What do you think, from your industry’s perspective, about the issues of developing customised solutions for supply chains?

G. Sustainable supply chains are perceived as identical to “green” supply chains, which can be explained by the fact that the environmental pillar is dominant in most relevant business sustainability reports. The integration of green supply chains can save resources, reduce waste and enhance company productivity. This approach assumes that the enforcement of environmental protection standards encourages the pursuit not only of technological innovation but also of specialised insurance coverage for the operation of facilities, means of transport and goods.

- The experience of recent years (pandemic, energy crisis, geopolitical conflicts) raises new questions about sustainable development, especially in the energy sector. What do you think insurance companies should or can do in relation to creating added value through sustainability?

G. As the impact of climate change increases and interest in renewable energy peaks, sustainability is becoming a central priority for businesses across all sectors. Insurers have the lead in providing long-term solutions.

The ‘environmental’ side is receiving a lot of attention from insurers due to the billions of property catastrophe claims related to climate change and extreme weather events. As companies are increasingly required by law to measure and report their exposure to ESG-related risks and are subjected to far greater scrutiny regarding the sustainability of their business model, insurers will face increasing exposure, in relation to either their own business or their liability to insured people.

146 Βusiness Energy plus

Βusiness Energy plus 147

Αλέξανδρος Αγγελόπουλος Τουρισμός χωρίς φυσικό περιβάλλον, κοινωνική συνοχή και σχέση με τους παραγωγικούς και υποστηρικτικούς κλάδους της φιλοξενίας δεν υφίσταται Ποιες είναι οι αλλαγές στον τουρισμό που συνδέονται με τη βιωσιμότητα; Η βιωσιμότητα αφορά μόνο τον κλάδο ή κάτι ευρύτερο; Με ποιον τρόπο οι επιχειρήσεις του κλάδου θα πρέπει να προσεγγίσουν το νέο μοντέλο; Ο Αλέξανδρος Αγγελόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος Aldemar Resorts, μας μιλά για την υπεύθυνη φιλοξενία και τις δυνατότητες που προσφέρονται ευρύτερα για τις τουριστικές ΜμΕ μέσα από τη βιωσιμότητα. Συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Λεφοπούλου - Τα τελευταία χρόνια, η βιωσιμότητα έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο στρατηγικό άξονα της τουριστικής ανάπτυξης. Ποιες είναι οι αλλαγές στον τουρισμό που συνδέονται με τη βιωσιμότητα και ποιο θα μπορούσε να είναι το όραμα της βιωσιμότητας για τον κλάδο διεθνώς και στη χώρα μας; - Ο τουρισμός, όπως τον έχουν κάποιοι λανθασμένα στο μυαλό τους, δεν περιλαμβάνει μόνο τους ξενοδόχους. Εμείς είμαστε μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Γι’ αυτό με ακούτε να αναφέρομαι σε αυτόν ως τον κλάδο της φιλοξενίας, θέλοντας να αναδείξω τον

148 Βusiness Energy plus

ευρύτατο κύκλο επαγγελμάτων και οικονομικών δραστηριοτήτων που αλληλεξαρτώνται μεταξύ τους και συνδέονται άμεσα ή και έμμεσα με την τουριστική δραστηριότητα. Ο τουρισμός με αυτή την έννοια δεν είναι βιώσιμος. Η οικονομία της φιλοξενίας, όμως, είναι το «επιχειρηματικό οικοσύστημα» και το μοντέλο ευημερίας πάνω στο οποίο πρέπει να χτίσουμε για να αλλάξουμε το αφήγημα της χώρας. Οι ξενοδόχοι της χώρας σηκώνουμε το βάρος της απασχόλησης, της συνεισφοράς στα οικονομικά μεγέθη και της στήριξης της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, ενώ δεν μας αναγνωρίζεται η προσφορά στο οικοδόμημα, τη ραχοκοκαλιά της εθνικής μας οικονομίας.

Βusiness Energy plus 149

Αν λάβει κανείς υπόψη ότι τουρισμός χωρίς φυσικό περιβάλλον, κοινωνική συνοχή αλλά και τους απολύτως απαραίτητους συσχετισμούς με τους παραγωγικούς και υποστηρικτικούς κλάδους της φιλοξενίας δεν υφίσταται, είναι αυτονόητο το συμπέρασμα ότι η πρώτη και κύρια αλλαγή προς έναν βιώσιμο τουρισμό ξεκινάει από τη δική μας στάση απέναντι στα παραπάνω. Και, βέβαια, από μία στροφή στην αντιμετώπιση από την Πολιτεία, που παρεμβαίνει πυροσβεστικά αλλά δεν συμμετέχει ουσιαστικά στον σχεδιασμό βιώσιμης τουριστικής πολιτικής.

- Επαρκεί, κατά την άποψή σας, μια προσέγγιση στα θέματα βιωσιμότητας στον κλάδο χωρίς να συνυπολογίσει κανείς την ευρύτερη δραστηριότητα μιας περιοχής (αγροδιατροφή, υποδομές κ.λπ.), ή η βιωσιμότητα απαιτεί ευρύτερες προσεγγίσεις; - Η ελληνική οικονομία είναι μία οικονομία φιλοξενίας. Μπορεί να είμαστε το 1/4 του ΑΕΠ και λίγο παραπάνω από το 1/4 της απασχόλησης, αυτό όμως που είμαστε σίγουρα είναι μια οικονομία με αλληλεξαρτήσεις και κυρίως με δεσμούς με τον πρωτογενή τομέα, την απασχόληση, τη μεταποίηση, την εθνική βιοτεχνία και βιομηχανία, την οικοδομή, τις μεταφορές, κ.ο.κ. που δεν αμφισβητούνται. Ο τομέας της φιλοξενίας διαφοροποιείται σημαντικά από περιοχή σε περιοχή στη βάση τοπικών χαρακτηριστικών κλίματος, παραγωγικής δυναμικής και δυνατοτήτων, αλλά και δημογραφικών στοιχείων. Για παράδειγμα, ο τουρισμός της Κρήτης και ο τουρισμός των Ιωαννίνων είναι αυτονόητα δύο διαφορετικά προϊόντα φιλοξενίας και οι άνθρωποι που καλούνται να υπηρετήσουν το μοντέλο της κάθε περιοχής έχουν και διαφορετική διαδρομή αλλά και διαφορετικά χαρακτηριστικά, που δεν αφορούν μόνο την εκπαίδευση, αλλά και το μοντέλο διαβίωσής τους. Σε όλες τις περιοχές, όμως, βιώσιμη είναι η πολιτική που αξιοποιεί στον μέγιστο βαθμό τις δυνάμεις της. Για παράδειγμα, η αγροτική παραγωγή μιας περιοχής, οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε αυτή, η διατήρηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της και η προβολή του συνόλου όσων αναφέρθηκαν, συνιστούν μια ολοκληρωμένη πολιτική προβολής και διαχείρισης προορισμού που καταλήγει σε ένα αναγνωρίσιμο προϊόν φιλοξενίας, διατροφής και εν τέλει πολιτιστικής κληρονομιάς. Η ευρύτερη, λοιπόν, προσέγγιση είναι αυτή. Όχι το καθένα μόνο του, αλλά όλα μαζί συνδεδεμένα, αναγνωρίζοντας το ένα τη σημασία του άλλου στη διαμόρφωση περιφερειακής πολιτικής, που σε όλες τις περιπτώσεις αποδεικνύεται σημαντικότερη από την εθνική.

150 Βusiness Energy plus

Alexandros Angelopoulos Without the natural environment, social cohesion and connections with the productive and supportive hospitality sectors, tourism does not exist Which changes in the tourism sector are linked to sustainability?

Is sustainability only relevant to the sector or broader in nature? How should businesses in the industry approach the new model? Alexandros Angelopoulos, Managing Director of Aldemar Resorts talks to us about responsible hospitality, and the wider opportunities presenting themselves for SMEs in the tourism sector through sustainability.

Βusiness Energy plus 151

Δείτε τα Καντόνια της Ελβετίας, την κατανομή της τουριστικής προβολής στην περιοχή της Ισπανίας και της Ιταλίας, τα τοπωνυμία που αποτελούν σημαία προβολής και διαφήμισης με τελικό αποδέκτη όχι τον καταναλωτή, αλλά τον καταναλωτή - επισκέπτη. Πολύ απλά, με αναλογίες κρασιού στην Ιταλία υπάρχουν ποικιλίες Τοσκάνης, Λομβαρδίας, Σαρδηνίας, Θρυουλί και στη συνείδηση του επισκέπτη αυτά που ακούσατε συνιστούν και τέσσερις προορισμούς φιλοξενίας.

- Στο νέο περιβάλλον όπως διαμορφώνεται, οι επιχειρήσεις καλούνται να επαναπροσδιορίσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο και τη στρατηγική τους, προκειμένου να προσαρμοστούν καλύτερα στις εξελισσόμενες αλλαγές και να διαχειριστούν με τον καλύτερο τρόπο τον αντίκτυπο της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας. Με ποιον τρόπο οι επιχειρήσεις του κλάδου, κατά τη γνώμη σας, θα πρέπει να προσεγγίσουν το νέο μοντέλο; - Η αρχή γίνεται από τις νέες κοινοτικές οδηγίες, οι οποίες σήμερα έχουν τη μορφή σύστασης προτροπής και χρηματοδοτικών εργαλείων, αλλά πολύ σύντομα θα πάρουν τη μορφή τιμωρητικών επιβαρύνσεων για όσους δεν εναρμονιστούν. Σε πρακτικό επίπεδο, η κεντρική κυβέρνηση οφείλει να δώσει κατεύθυνση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, Περιφέρειες και Δήμους, για την καταγραφή των τοπικών χαρακτηριστικών, τη διασύνδεση των παραγωγικών τομέων και την ενθάρρυνση συνεργασιών και ανάδειξης τοπικής ταυτότητας. Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις, οφείλουμε να κινηθούμε προς την κατεύθυνση μιας νέας επιχειρηματικής ηθικής που το ίδιον 152 Βusiness Energy plus

συμφέρον δεν πρέπει να προκαλεί το δημόσιο συμφέρον, να ανατρέπει κοινωνικές ισορροπίες και να συμβάλλει στην επιτάχυνση της περιβαλλοντικής καταστροφής. Εμπεριέχει ατομική και εταιρική ευθύνη το παραπάνω, αλλά απαιτεί και την υπογραφή ενός νέου ηθικού κώδικα που είναι απολύτως απαραίτητος για την ανάδειξη της Ελλάδας σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό ευρωπαϊκό κράτος.

- Παρά την οικονομική συμβολή του, ο κλάδος μπορεί να γίνει πηγή ζημίας σε θέματα κλιματικής αλλαγής και κοινωνικού αντικτύπου. Πού θα πρέπει να προσανατολιστεί πρακτικά προσεγγίζοντας το θέμα της βιωσιμότητας; - Ο τουρισμός επιβαρύνει το φυσικό περιβάλλον σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η κρουαζιέρα και οι αεροπορικές εταιρείες φέρουν τη μεγαλύτερη ευθύνη. Την ίδια ώρα δεν υφίσταται τουριστική χώρα χωρίς τους παραπάνω δύο κλάδους. Τα ξενοδοχεία είναι ανάμεσα στις κτιριακές εγκαταστάσεις που έχουν επίσης σημαντικό μερίδιο ευθύνης για την επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος. Προσφέρουν, όμως, δυνητικά και τις λύσεις. Με τα σύγχρονα εργαλεία που μπορούν να μετατραπούν σε κτίρια φιλικά προς το περιβάλλον, οι ταράτσες τους σε πεδία παραγωγής ενέργειας -μειώνοντας την ανάγκη να εξαντλήσουμε την παραγωγική γη για να φτιάξουμε πεδία-, η διαχείριση υδάτων και η επαναχρησιμοποίηση υδάτινων πόρων, μεταξύ των οποίων και συλλογή υδάτων από βρόχινο νερό για περιοχές που δεν έχουν επαρκείς υδάτινους πόρους. Το δυστύχημα είναι ότι κύριος όγκος καταλυμάτων δεν έχει πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία για τον έναν ή τον άλλον λόγο και δεν υφίσταται ουσιαστικά εθνική στρατηγική τουρισμού, παρά μόνο ευκαιριακή Βusiness Energy plus 153

-Interview by Alexandra Lefopoulou

ενασχόληση με τον κλάδο, που ακόμη και σήμερα στηρίζεται στη δυναμική των επιχειρηματιών, αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις φθείρεται από αυτήν.

- Ποιες είναι οι δυνατότητες που προσφέρονται ευρύτερα για τις τουριστικές ΜμΕ μέσα από τη βιωσιμότητα; Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ως προς τη χρηματοδότηση; - Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της φιλοξενίας, αφού περίπου το 80% των ξενοδοχείων είναι μικρού έως μεσαίου μεγέθους και ένα μεγάλο κομμάτι αυτών αποτελεί οικογενειακές επιχειρήσεις. Είναι δε και οι επιχειρήσεις που πλήττονται ευθέως από τη σκιώδη οικονομία και τις προεκτάσεις της βραχυχρόνιας μίσθωσης, αφού δεν προστατεύονται από ισονομία αλλά και κοινούς ελεγκτικούς μηχανισμούς που θα τις καταστήσουν και ανταγωνιστικές και σύγχρονες. Όπως είπαμε νωρίτερα, δεν έχουν πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία, αντίθετα βρίσκουν αυτούς αντιμέτωπους με τη μεταστροφή του τρόπου που ταξιδεύουν οι επισκέπτες στη χώρα μας, χωρίς τη δυνατότητα να πολεμήσουν επί ίσοις όροις για ένα μερίδιο της αγοράς αυτής. Η βιωσιμότητα ξεκινάει από την αξιοποίηση των υφιστάμενων δομών και δυνάμεων. Αυτό που παρατηρείται είναι μια απαξίωση του παλιού, χωρίς απαραίτητα να γεννιέται κάτι νέο από αυτό. Αυτό δεν είναι εξέλιξη και σίγουρα δεν έχει κανένα βιώσιμο μέλλον.

154 Βusiness Energy plus

- In recent years, sustainability has emerged as a critical strategic axis of touristic development. Which changes in the tourism sector are linked to sustainability and what could be the sustainability vision for the sector both internationally and in our country?

-Alexandros Angelopoulos. Unlike what many people think, tourism does not only include hotel owners. We are only the tip of the iceberg. That is why I am often heard referring to it as the hospitality sector; I want to highlight the wide range of professions and economic activities that are interdependent and directly or indirectly linked to tourism. Tourism in this sense is not sustainable. The hospitality economy, however, is the ‘business ecosystem’ and the sustainability model on which we must build if we want to change our country’s narrative. As hotel owners in this country, we bear the burden of providing employment, contributing to economic growth and supporting small- and medium-sized enterprises, while our contribution to the building block, the backbone of our national economy, is not being recognised.If one takes into account that tourism does not exist without a natural environment, social cohesion and the absolutely necessary connections with the productive and supportive hospitality sectors, it goes without saying that the first and foremost change we must make to move towards sustainable tourism starts with our attitude towards the latter. And, of course, a shift in the State’s attitude too, which currently intervenes to put out fires, so to speak, but does not participate in any meaningful way in the design of a sustainable tourism policy.

- Does it suffice, from your point of view, to approach sustainability issues in the sector without taking into account broader regional activity (agri-food, infrastructure, etc.) or does sustainability require a broader approach?

- AA. The Greek economy is a hospitality economy. We may constitute a quarter of GDP and a little over a quarter of employment, but we are certainly an economy with interdependencies and especially with undisputed links to the primary sector, employment, manufacturing, national crafts and industry, construction, transport, and so on. The hospitality sector varies considerably from region to region depending on local climate characteristics, production potential and capacities, as well as demographics. For example, tourism in Crete and tourism in Ioannina are obviously two different hospitality products and the people who are called upon to serve the model of each region have both different backgrounds and different characteristics that relate not only to their education but also to their living model. In all regions, however, a sustainable policy is one that makes the most of its strengths. For example, a region’s agricultural production, the people involved in it, the preservation of its qualitative characteristics and the promotion of all the above-mentioned aspects constitute an integrated policy of promotion and destination management that results in a recognisable product of hospitality, food and, ultimately, cultural heritage. The broader approach is therefore the following: Not each to themselves but all linked together, recognising the importance of each other

Βusiness Energy plus 155

in the formulation of regional policy, which in all cases proves to be more important than national policy. Look at the Cantons of Switzerland, the distribution of tourist promotion in the region of Spain and Italy, the toponyms that act as promotional and advertising flags, with the final recipient being not the consumer but the consumer-visitor. Quite simply, in wine proportions in Italy there are Tuscan, Lombardy, Sardinian and Truffle varieties and in the visitor’s mind all of the above also constitute four hospitality destinations.

- In the new environment that is emerging, companies are being asked to redefine their business model and strategy in order to better adapt to the evolving changes while managing the impact of their business activity in the best way possible.

How do you think businesses in the sector should approach the new model?

- AA. The starting point are the new Community Directives, which currently act as encouraging recommendations and financial tools, but will soon take the form of punitive charges for those who do not adapt. On a practical level, the central government must give directions to local government, regions and municipalities, to identify local characteristics, interconnect productive sectors and encourage partnerships and the promotion of local identity.

As far as businesses are concerned, we must move towards a new business ethic where self-interest does not challenge the public interest, upset social balances or contribute to the acceleration of environmental destruction. This involves individual and corporate responsibility, but it also requires the signing of a new ethical code, which is absolutely essential for Greece’s emergence as a modern democratic European state.

- Despite its economic contribution, the industry can also act as a source of damage in terms of climate change and social impact. Where should it focus practically when addressing sustainability issues?

- AA. Tourism has a very high impact on the natural environment.

156 Βusiness Energy plus

Cruises and airlines bear the greatest responsibility. At the same time, there is no touristic country functioning without these two sectors. Hotels are among the building facilities that also have a significant share of responsibility for the burden on the natural environment. But they also potentially offer the solutions. Through the use of modern tools, they can be transformed into environmentally friendly buildings, their rooftops into energy production fields - reducing the need to exhaust productive land to build fields, contributing to water management and the reuse of water resources, including rainwater harvesting for areas with insufficient water resources. The unfortunate fact is that, for one reason or another, the bulk of accommodation does not have access to financial instruments and, at the same time, there is no real national tourism strategy.

Instead, involvement in the sector only occurs opportunistically, relying, even today, on the potential of entrepreneurs, which, in some cases, can have a weakening effect on the sector.

- What opportunities are offered for SMEs in the tourism sector more broadly through sustainability? What are the problems they face in terms of financing?

- AA. SMEs are the backbone of the hospitality economy, with around 80% of hotels being small- to medium-sized and a large proportion of these being family-owned businesses.

They are also the businesses that are directly affected by the shadow economy and the extensions of short-term rentals, as they are not protected by equality and common control mechanisms that would make them both competitive and modern. As mentioned earlier, SMEs do not have access to financial tools, instead finding themselves faced with a shift in the way visitors travel to our country, unable to fight on equal terms for a share of the market. Sustainability begins by utilizing existing structures and strengths. What we are witnessing is a devaluation of the old without necessarily giving birth to something new. This is not evolution and certainly has no viable future.

Αλέξανδρος Κωστόπουλος Πώς το Ελληνικό Σύμφωνο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας βοηθά τις επιχειρήσεις στη μετάβαση και την προσαρμογή; Συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Λεφοπούλου

Πόσο έτοιμες βρίσκει τις επιχειρήσεις η βιωσιμότητα στις σημερινές συνθήκες που διαμορφώνει η ενεργειακή κρίση και πώς θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει και να βοηθήσει τις επιχειρήσεις στον δρόμο τους προς τη βιωσιμότητα; Ο Αλέξανδρος Κωστόπουλος, αναπληρωτής διευθυντής του CSR Hellas, απαντά στα ερωτήματα αυτά και μιλά για το Ελληνικό Σύμφωνο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας (ΕΣΒΕ), μια ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία του Δικτύου CSR Hellas.

Βusiness Energy plus 157

Συζητώντας για το FIT 55 και την Ατζέντα 2030 σήμερα, στις ειδικές συνθήκες που διαμορφώνονται ενεργειακά και γεωπολιτικά μεταξύ των άλλων, πόσο έτοιμες βρίσκουν τις επιχειρήσεις η βιωσιμότητα και τα κριτήρια ESG ως επιχειρηματική αναγκαιότητα και υποχρέωση; Το 2020 οι εταιρείες διεθνώς αντιμετώπισαν συνεχείς περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις, καθώς και προκλήσεις διακυβέρνησης (ESG), όπως η εντεινόμενη κλιματική αλλαγή, η πανδημία Covid-19, το παγκόσμιο κίνημα για τη φυλετική δικαιοσύνη, ζητήματα που συνέχισαν να αποτελούν κορυφαίους κινδύνους και το 2021. Η αποτύπωση αυτή επιβεβαιώνεται και στην έκθεση S&P Global Sustainability 2021. Ειδικά στο ζήτημα της πανδημίας οι εταιρείες κλήθηκαν, χωρίς απαραίτητα να είναι προετοιμασμένες για κάτι τέτοιο, να διαχειριστούν θέματα όπως η συνέχιση της λειτουργίας τους σε συνθήκες αβεβαιότητας, η βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας στους χώρους εργασίας, η προστασία των εργαζομένων, ειδικά των περισσότερο ευάλωτων, τόσο κατά την αρχική φάση της πανδημίας όσο και όταν οι εργαζόμενοι κλήθηκαν σταδιακά να επιστρέψουν στις θέσεις τους. Ταυτόχρονα, η κλιματική αλλαγή συνέχισε όλο αυτό το διάστημα να αποτελεί μία διαρκώς εντεινόμενη πρόκληση. Πλήθος χωρών σε όλον τον κόσμο επενδύουν όλο και περισσότερο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και επιδιώκουν να επιτύχουν την ουδετερότητα των εκπομπών άνθρακα. Οι ενδιαφερόμενοι συνεχίζουν να πιέζουν εταιρείες και κυβερνήσεις να λάβουν θέσεις σε κοινωνικά ζητήματα όπως η συμπερίληψη, η διαφορετικότητα και η ισότητα, ενώ οι νέοι κανονισμοί ενδέχεται να αναγκάσουν τις εταιρείες να αποκαλύψουν πώς εργάζονται για την επίτευξη των ESG στόχων που θέτουν. Ωστόσο, μέσα σε αυτό το έντονα μεταβαλλόμενο περιβάλλον επιπρόσθετες προκλήσεις ακόμη με ιδιαίτερα βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις ήρθαν να προστεθούν, με σημαντικότερες τη γεωπολιτική αστάθεια, την άνοδο του επιπέδου των τιμών, την ενεργειακή ανασφάλεια και τις έντονες διακυμάνσεις στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Επομένως, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποτυπωθεί ο βαθμός ετοιμότητας των επιχειρήσεων στην αντιμετώπιση τόσων πολλών διαφορετικών μεταξύ τους προκλήσεων. Αυτό που είναι βέβαιο είναι πως οι επιχειρήσεις επηρεάζονται αναλόγως της δραστηριότητάς τους, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο, προσπαθώντας να βελτιώσουν τα αντανακλαστικά τους και την προσαρμοστικότητά τους. Σίγουρα όσες επιχειρήσεις, ανεξαρτήτου μεγέθους και κλάδου, εν-

158 Βusiness Energy plus

Alexandros Kostopoulos How does the Hellenic Pact for Sustainable Industry help businesses in their transition and adaptation?

INTERVIEW BY ALEXANDRA LEFOPOULOU In today’s circumstances, shaped by the energy crisis, how ready are businesses in terms of sustainability and how could one support and assist them on their path towards sustainable development? Alexandros Kostopoulos, Deputy Director of CSR HELLAS, answers these questions and talks about the Hellenic Pact for Sustainable Industry (P4SI-GR), an interesting initiative by CSR HELLAS. Alexandra Lefopoulou. In the exceptional circumstances emerging today, concerning energy and geopolitics, among others, how ready are businesses in terms of sustainability and ESG criteria, as an upcoming business necessity and obligation, in the context of discussions about the FIT for 55 and the 2030 Agenda?

Alexandros Kostopoulos. In 2020, companies on a global level faced continuous environmental, social and governance (ESG) challenges around issues that remained top risks in 2021, such as intensifying climate change, the COVID-19 pandemic and the global movement for racial justice. The latter is confirmed by the S&P Global Sustainability 2021 report. Regarding the pandemic issue in particular, companies were obliged, without necessarily being

Βusiness Energy plus 159

σωματώνουν τη διαχείριση της βιωσιμότητας σε στρατηγικό επίπεδο, αναγνωρίζοντας τις παραμέτρους ESG ως ισότιμες με τις οικονομικές, έχουν τη δυνατότητα να διαχειριστούν στην πράξη με καλύτερο τρόπο τους αναδυόμενους κινδύνους, αλλά και να αξιοποιήσουν τις παρουσιαζόμενες ευκαιρίες. Στο πλαίσιο αυτό, ως ευκαιρία, για να μην εξελιχθεί σε κίνδυνο, θα πρέπει οι επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν και το εξελισσόμενο κανονιστικό πλαίσιο της βιωσιμότητας.

- Σήμερα, ποια είναι η διάσταση της κανονιστικής συμμόρφωσης τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο; Τι περιλαμβάνει αυτή; - H Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία μοιάζει να ασκεί πολύ μεγαλύτερη επιρροή στην ευρωπαϊκή οικονομία απ’ ό,τι αρχικά φαινόταν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.) έθεσε πολύ φιλόδοξους στόχους, ωστόσο αναγκαίους για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, με δέσμευση να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Ως ενδιάμεσο βήμα προς την κλιματική ουδετερότητα, η Ε.Ε. αύξησε τη φιλοδοξία της για το κλίμα με ορίζοντα το 2030, δεσμευόμενη να μειώσει τις εκπομπές κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030. Η δέσμη «Fit for 55» αποτελεί ένα σύνολο νέων νομοθετικών προτάσεων και τροποποιήσεων στην υφιστάμενη νομοθεσία της Ε.Ε., οι οποίες θα βοηθήσουν την Ε.Ε. να μειώσει τις καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Βέβαια, δεν μπορεί να αγνοηθεί πως η παρατεινόμενη ενεργειακή αβεβαιότητα λόγω του πολέμου και των τεχνικών μέτρων που λαμβάνονται από πλευράς Ε.Ε. ενδέχεται να οδηγήσει σε επαναπροσδιορισμό των στόχων. Στο μέχρι σήμερα πλαίσιο «Fit for 55» συμπεριλαμβάνεται και η χρηματοδότηση της δίκαιης μετάβασης, με την Ε.Ε. να έχει εγκρίνει μία φιλόδοξη ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, σε σχέση με τη βιωσιμότητα: - Την αναθεώρηση της Οδηγίας για τις μη-χρηματοοικονομικές αναφορές (Non-Financial Reporting Directive - NFRD), η οποία πλέον θα αντικατασταθεί από την Οδηγία για την Υποβολή Εκθέσεων Εταιρικής Βιωσιμότητας (Corporate Sustainability Reporting Directive - CSRD).

- Τη νέα Οδηγία για την εταιρική δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τη βιωσιμότητα (Corporate Sustainability Due Diligence Directive CSD-D) εντός της οποίας ενσωματώνονται και βασικές πρόνοιες σχετικά με τη Βιώσιμη Εταιρική Διακυβέρνηση (Sustainable Corporate Governance - SCG).

- Τον νέο Κανονισµό περί γνωστοποιήσεων αειφορίας στον τοµέα των χρηµατοπιστωτικών υπηρεσιών (Sustainable Finance Disclosures Regulation - SFDR).

- Τον Κανονισμό της Ε.Ε. για την περιβαλλοντική Ταξινομία (EU Taxonomy), η οποία ακολουθείται από την αντίστοιχη κοινωνική ταξινομία που βρίσκεται σε διαβούλευση.

- Την ανάπτυξη προτύπων υποβολής εκθέσεων εταιρικής βιωσιμότητας από την Ευρωπαϊκή Συμβουλευτική Ομάδα για Θέματα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (European Financial Reporting Advisory Group - EFRAG), στο πλαίσιο των οποίων αναπτύσσεται και ειδικό εθελοντικό πρότυπο αναφοράς για τις ΜμΕ.

- Πώς, κατά τη γνώμη σας, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει και να βοηθήσει τις επιχειρήσεις στον δρόμο τους προς τη βιωσιμότητα; - To CSR hellas ιδρύθηκε για αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Να βοηθήσει

160 Βusiness Energy plus

prepared to do so, to manage issues such as continuing operations under uncertainty, improving safety conditions in the workplace and protecting workers, especially the most vulnerable, during the initial phase of the pandemic but also when workers were gradually asked to return to their jobs.

At the same time, climate change has continued to be an evergrowing challenge throughout this period. Numerous countries around the world are increasingly investing in renewable energy and seeking to achieve carbon neutrality. Stakeholders continue to pressure companies and governments to position themselves in terms of social issues such as inclusion, diversity and equality, and new regulations may force companies to disclose how they operate to achieve the ESG targets they set.

However, in this highly volatile environment, additional challenges with particularly short-term effects have emerged, most importantly geopolitical instability, rising price levels, energy insecurity and strong fluctuations in global supply chains.

It is therefore particularly difficult to assess the degree of preparedness of businesses to deal with such a broad range of challenges. What is certain is that the impact on businesses, in their efforts to improve their reflexes and adaptability, varies, depending on their activity.

Certainly, those companies that, regardless of size and sector, integrate sustainability management at a strategic level into their business model, recognising ESG parameters as equal to economic ones, are practically able to manage emerging risks more effectively, while also taking advantage of the opportunities presented.

In this context, companies should address the evolving sustainability regulatory framework as an opportunity, before it materializes as a risk.

- What is the reach of regulatory compliance at both European and national level today? What does it involve?

AK. The European Green Deal seems to have a much greater influence on the European economy than it originally appeared to. The European Commission (EC) has set very ambitious, yet necessary - to halt climate change - targets, having committed to achieve climate neutrality by 2050.

As an intermediate step towards climate neutrality, the EU has increased its climate ambition with a 2030 horizon, committing to reduce emissions by at least 55% by 2030. The ‘Fit for 55’ package is a set of new legislative proposals and amendments to existing EU legislation that will help the EU reduce net greenhouse gas emissions by at least 55% by 2030 compared to 1990 levels. Of course, the continuing energy uncertainty caused by the war and the subsequent technical measures taken by the EU cannot be overlooked and are likely to lead to a redefinition of these goals.

The ‘Fit for 55’ framework developed up to this date also includes the financing of a just transition, with the EU having adopted an ambitious and comprehensive package of measures which include, inter alia, sustainability-related measures: - The revision of the Non-Financial Reporting Directive (NFRD), which will now be replaced by the Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD).

- The new Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSD-D) which also includes key provisions on Sustainable Corporate Governance (SCG).

- The new Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR).

- The EU Taxonomy for environmentally sustainable economic

Βusiness Energy plus 161

τις επιχειρήσεις, πρωτίστως τα μέλη του και στη συνέχεια το σύνολο της επιχειρηματικής κοινότητας να κατανοήσουν και να ενσωματώσουν την ΕΚΕ και τη βιωσιμότητα στο επιχειρηματικό τους μοντέλο. Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν αποτελεί μία εύκολη προσέγγιση ως επιχειρηματικό μοντέλο λειτουργίας. Οι επιχειρήσεις που σήμερα καλούνται να δραστηριοποιηθούν σε ένα όλο και πιο περίπλοκο επιχειρηματικό περιβάλλον αναγνωρίζουν τη σημασία της κατανόησης και της αποτίμησης, όχι μόνο των οικονομικών τους επιδόσεων, αλλά και των ευρύτερων κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιδράσεών τους στην ικανότητά τους να δημιουργούν αξία προς όλους. Για τον λόγο αυτόν υποστηρίξαμε από τη θέση μας στη διοίκηση του CSR Europe, το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας (Pact for Sustainable Industry - P4SI) εστιάζοντας στην ενίσχυση της συνεργασίας εντός των κλάδων, πρωτοβουλία που οδήγησε στο 1ο κλαδικό ευρωπαϊκό βαρόμετρο βιωσιμότητας, το οποίο θα αποτυπώνει σε ετήσια βάση το επίπεδο ωριμότητας των ευρωπαϊκών κλάδων στην υποστήριξη των μελών τους, καθώς και των πρωτοβουλιών και δεσμεύσεων που αναπτύσσονται σε επίπεδο κλάδου σε σχέση με τη βιωσιμότητα.

162 Βusiness Energy plus

- Ποιο είναι το όραμα για ένα σύμφωνο βιώσιμης επιχειρηματικότητας όπως το προσεγγίζει το CSR Hellas; Ποιοι είναι οι στόχοι και οι επιδιώξεις και πώς σχεδιάζετε να το υλοποιήσετε; - Η μετάβαση προς μια βιώσιμη επιχειρηματικότητα δεν επιδέχεται περαιτέρω καθυστέρηση. Το Ελληνικό Σύμφωνο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας (ΕΣΒΕ) αποτελεί έναν οδικό χάρτη για την τριετία 2022-2024 που απευθύνεται σε όλες τις ελληνικές επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους και κλάδου δραστηριοποίησης, για να διαχειριστούν με υπεύθυνο και βιώσιμο τρόπο το σύνολο των θεμάτων που σχετίζονται με τη στρατηγική και τη λειτουργία τους αλλά και τις εφοδιαστικές τους αλυσίδες. Επιδιώκουμε να βοηθήσουμε τόσο τους κλάδους, που μπορεί να μην έχουν ξεκινήσει καν τη διαδικασία προσαρμογής, όσο και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δίνοντάς τους οργανωμένα και στοχοθετημένα τη γνώση, τις καλές πρακτικές και τις εμπειρίες των επιχειρήσεων, που είναι ωριμότερες. Η φιλοδοξία μας είναι να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης μίας πορείας λογικής αλλαγής που θα συσπειρώσει επιχειρήσεις και κλαδικούς φορείς στην προσπάθεια μετάβασης σε ένα νέο βιώ-

activities (EU Taxonomy), followed by the corresponding Social Taxonomy currently under consultation.

- The development of corporate sustainability reporting standards by the European Financial Reporting Advisory Group (EFRAG), in the context of which a specific voluntary reporting standard for SMEs is being developed.

- AL. How do you think one could support and assist businesses on their path to sustainability?

AK. CSR HELLAS was founded for this very purpose; to help businesses, that is, first and foremost its members and subsequently the entire business community, to understand and integrate CSR and sustainability into their business models.

Sustainable development is not an easy approach as far as business models are concerned. Businesses today, being challenged to operate in an increasingly complex business environment, recognise the importance of comprehending and evaluating not only their financial performance, but also their wider social and environmental impact, affecting their ability to create value for all.

This is the very reason we have supported the European Pact

for Sustainable Industry (P4SI) from our position on the CSR Europe board, focusing on strengthening collaboration within industries, an initiative that led to the 1st European Sustainable Industry Barometer, which will annually capture the level of maturity of European industries in supporting their members, as well as the initiatives and commitments developed at industry level in relation to sustainability.

- How is a Pact for Sustainable Industry envisioned, from the perspective of CSR HELLAS? What are its goals and objectives and how do you plan to implement the initiative?

- AK. The transition towards sustainable entrepreneurship cannot be delayed any longer. The Hellenic Pact for Sustainable Industry (P4SI-GR) presents a roadmap for the three-year period between 2022 and 2024, addressed to all Greek businesses, regardless of size and sector, to assist them in managing, in a responsible and sustainable manner, all issues that relate to their strategy and operation as well as their supply chains.

We seek to help industries, which may have not yet started the adaptation process, as well as small and medium-sized enterprises, by sharing the expert knowledge, good practices and experiences of more mature companies in an organised

Βusiness Energy plus 163

σιμο και υπεύθυνο επιχειρηματικό μοντέλο, σύμφωνα με τις αρχές και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

- Ποιοι είναι οι άξονες της πρωτοβουλίας και ποια τα οφέλη για τους συμμετέχοντες σε κάθε άξονα; Τι μπορούν να αποκομίσουν οι επιχειρήσεις και οι κλάδοι από τη συμμετοχή τους στην πρωτοβουλία του Ελληνικού Συμφώνου Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας; Το ΕΣΒΕ υλοποιείται σε τρεις άξονες: Ι: Πρωτοπόρες επιχειρήσεις, ΙΙ: Επιχειρηματικοί Φορείς & Κλαδικές Ενώσεις, ΙΙΙ: Επιχειρήσεις Εφοδιαστικής Αλυσίδας.

- Κάθε άξονας περιλαμβάνει ευκαιρίες ανάδειξης της καινοτομίας, της πρωτοπορίας και των καλών πρακτικών σε σχέση με τη στρατηγική προσέγγιση της βιωσιμότητας και μετασχηματισμού της επιχείρησης προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης, τη σύσταση και λειτουργία ομάδων εργασίας ως βάση για την ανά-

164 Βusiness Energy plus

πτυξη συμπράξεων μεταξύ των συμμετεχουσών πρωτοπόρων επιχειρήσεων επί κοινά αναγνωρισμένων ουσιωδών θεμάτων, ώστε να αναπτυχθούν καλύτερες προσεγγίσεις για τη βελτίωση της εταιρικής βιωσιμότητας και υπευθυνότητας. Κάθε άξονας προβλέπει ενέργειες αποτύπωσης του επιπέδου ωριμότητας με χρήση σταθμισμένων εργαλείων σε σχέση με την εφαρμογή διεθνών προτύπων δημοσιοποιήσεων (EFRAG, IFRS κ.ά.) και επιχειρηματικών μοντέλων ενσωμάτωσης της βιωσιμότητας, την υλοποίηση θεματικών εργαστηρίων κατάρτισης και την υλοποίηση δράσεων ενημέρωσης, επικοινωνίας και προβολής των αποτελεσμάτων με ανάδειξη της πρωτοπορίας των ηγέτιδων επιχειρήσεων. Το ΕΣΒΕ προσκαλεί το σύνολο των επιχειρήσεων σε σύμπραξη για τη βιωσιμότητα και οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις μπορούν να επικοινωνήσουν με το CSR Hellas για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τη συμμετοχή τους.

and targeted manner. Our ambition is for this initiative to act as the starting point for a path of logical change that will bring together businesses and industry stakeholders in the transition to a new, sustainable and responsible business model, in line with the principles and objectives of the European Green Deal.

- What are the different pillars of the initiative and what are the benefits for participants in each pillar? What can businesses and industries gain from participating in the Hellenic Pact for Sustainable Industry?

- AK. P4SI-GR is implemented on three axes: I: Innovative Businesses, II: Business Bodies & Industry Associations, III: Supply Chain Enterprises Each axis includes opportunities to highlight innovation, pioneering and good practice in relation to a strategic approach to sustainability and business transformation towards it.

Also, the initiative involves the establishment and operation of working groups as a basis for developing partnerships between participating pioneering companies on commonly identified material issues, in order to develop better approaches for the improvement of corporate sustainability and responsibility. Each axis foresees actions to capture the level of maturity of businesses in terms of the application of international disclosure standards (EFRAG, IFRS, etc.) and the adoption of sustainable business models, through the use of weighted tools, the implementation of thematic training workshops and the execution of information, communication and promotion actions to share the results, by highlighting the innovation of leading companies. P4SI-GR invites all businesses to a sustainability partnership. Interested businesses can contact CSR HELLAS for further information on how to participate. Βusiness Energy plus 165