businessenergy 40

 ΕΛΠΕ, ΟΠΑΠ, ΟΤΕ μοιράζουν λεφτά στους μετόχους τους  Πόλεμος στην Ουκρανία: Τα νέα δεδομένα για τις επιχειρήσεις  Αλλάζει διαδρομή ο EastMed μέσω Τουρκίας;  Γιατί η ενεργειακή κρίση ήρθε για να μείνει • ΤΕΥΧΟΣ 40 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022 • TIMH: 3 €

www.businessenergy.gr

Η ΔΕΗ δείχνει τον δρόμο σε Elpedison, Protergia, Ήρων - Στο μικροσκόπιο οι ισολογισμοί - Πώς θα γίνει πράξη η δέσμευση του Κ. Μητσοτάκη για φορολογία 90% στα υπερκέρδη

2

index

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Περίπου 1,8 δισ. ευρώ θα μας στοιχίσει η εισβολή Πούτιν στην Ουκρανία Σελ. 23

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ Τα SOS των φετινών δηλώσεων Σελ. 28

ΕΝΕΡΓΕΙΑ Τα παζάρια να αλλάξει η διαδρομή του EastMed Σελ. 30

editorial Οι ισολογισμοί θα δείξουν τα υπερκέρδη Σελ. 4

Μανταλένα Πίου Πόσο επιτυχημένο είναι τελικά το Target Μodel;

του EU Taxonomy Σελ. 12

ΒΑΣΙΛΗσ ΚΟΡΚΙΔΗσ Σε αναζήτηση τιμοκαταλόγων αγοράς και πώλησης το εμπόριο Σελ. 14

Γιάννησ Κανουπάκησ Πληρώνουμε το μοιραίο λάθος ενός ακραίου ηγέτη… Σελ. 33

ΔΕΗ Και με τον επενδυτή, και με τον καταναλωτή Σελ. 34

Σελ. 6

Χρηματιστήριο Μερισματικές αποδόσεις δέλεαρ με διψήφιο ποσοστό από τα blue chips Σελ. 8

Institute Πώς 25 πολυεθνικές που εξαγγέλλουν μηδενικές εκπομπές… στοχεύουν σε μείωση 20% Σελ. 10

ΓΙΑΝΝΗσ ΔΕΤΣΗσ Οι επιχειρήσεις στον αστερισμό

Μηνιαίο περιοδικό για την ενέργεια, την οικομομία, τις επιχειρήσεις. Κυκλοφορεί κάθε 1η του μήνα. Η ψηφιακή έκδοση είναι διαθέσιμη στο site businessenergy.gr

τεχνολογια Από ουραγός, πρωταγωνίστρια η Ελλάδα στην ανάπτυξη του 5G

θεμα Ασκήσεις πολέμου από τις εισηγμένες Σελ. 36

Σελ. 15

ΕΛΕΝΑ ΣΚΙΑΘΙΤΗ Πώς ο πόλεμος αλλάζει τις επιχειρήσεις

Press Button Mικρές ειδήσεις και παρασκήνια από τον χώρο της ενέργειας και της οικονομίας: Σελ. 44-45

ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΕ ΑΠΟΓΝΩΣΗ Η ενεργειακή κρίση αποκτά μόνιμα χαρακτηριστικά

Σελ. 16

Σελ. 38

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Στον «αέρα» τα δημόσια έργα Σελ. 18

Εκδότης: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜOTORI ΕΠΕ Συντακτική ομάδα: Γιάννης Κανουπάκης, Έλενα Σκιαθίτη, Αγγελική Μαρίνου, Μανταλένα Πίου, Γιάννης Σταυρόπουλος, Έφη Τσιβίκα, Χάρης Φλουδόπουλος, Τάσος Φραγκούλης, Σταύρος Χαρίτος

Σχεδίαση: Χριστίνα Μυρίλλα Ιδιοκτήτης: Εκδόσεις Μotori ΕΠΕ Δημ.Σούτσου 24Α, 11521 Αθήνα, Τηλ: 2106400281 info@businessenergy.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΚΑΜΠΥΛΗ ΑΕ

editorial Οι ισολογισμοί θα δείξουν τα υπερκέρδη

Ο

ι ισολογισμοί των εταιρειών ενέργειας θα δείξουν τα υπερκέρδη. Οι 4 Σύνδεσμοι Βιομηχάνων και η ΕΒΙΚΕΝ προ 20ημέρου έδειξαν πώς οι παραγωγοί ενέργειας (που είναι οι ΔΕΗ, Protergia, ΗΡΩΝ και Elpedison) κερδίζουν ανεβάζοντας τις τιμές χονδρεμπορικής πολύ υψηλότερα από όσο δικαιολογεί το κόστος τους. Γι’ αυτό και επικροτούν την πρόταση του πρωθυπουργού για παρέμβαση στο περιθώριο κέρδους στη χονδρεμπορική τιμή του ρεύματος για να σωθεί η βιομηχανία που στα σημερινά επίπεδα ενεργειακού κόστους κινδυνεύει. Σημειώνεται ότι στην ελληνική αγορά η τιμή της χονδρεμπορικής στο Χρηματιστήριο ενέργειας διαμορφώνεται με βάση την τιμή της τελευταίας προσφοράς και αν έστω και ένας από τους 4 παραγωγούς την πραγματοποιήσει υψηλά, σε αυτή την τιμή υποχρεούνται όλοι οι προμηθευτές ρεύματος να αγοράσουν όλες τις ποσότητες της ημέρας. Επίσης, επειδή δεν υπάρχουν διμερή συμβόλαια η τιμή αυτή μέσω της ρήτρας αναπροσαρμογής μετακυλίεται κατά 100% στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις, εκτοξεύοντας το ενεργειακό κόστος κάθε μήνα και πιο ψηλά. Αντίθετα, στις ευρωπαϊκές χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρισμού διαπραγματεύεται μόνο το 20%-30% της κατανάλωσης σε κάθε χώρα και οι υψηλές τιμές δεν καταλήγουν στους καταναλωτές και στη βιομηχανία τους. Οι επιπτώσεις, προφανείς. Η κυβέρνηση έχει, μέχρι στιγμής, προσπαθήσει να αμβλύνει τις επιπτώσεις του πληθωρισμού στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις, εκμεταλλευόμενη την υπεραπόδοση των εσόδων του προϋπολογισμού και χρησιμοποιώντας τα έσοδα από τις δημοπρασίες CO2. Ωστόσο, οι πηγές αυτές εξαντλήθηκαν πλήρως για την πληρωμή των επιδοτή-

σεων του Μαρτίου και είναι απίθανο, όπως διαπιστώνει σε έκθεσή της η ιταλική Unicredit, η κυβέρνηση να είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει παράταση των μέτρων στήριξης, χωρίς να καταφύγει σε επιλογές που θα αυξήσουν το πρωτογενές έλλειμμα - μια κίνηση που θα απαιτούσε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δεδομένων των ισχυρών αντιξοοτήτων που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία, η κυβέρνηση υποστηρίζει σθεναρά την ιδέα ότι η Ε.Ε. πρέπει να μοιραστεί το κόστος των συνεπειών της σύγκρουσης Ρωσίας - Ουκρανίας, με το σκεπτικό ότι αυτό επιβαρύνει δυσανάλογα τα δημόσια οικονομικά των κρατών-μελών. Η ιδέα αυτή θεωρήθηκε πρόωρη από τους ηγέτες της Ε.Ε. που συγκεντρώθηκαν στις Βερσαλλίες τον Μάρτιο, αλλά θα μπορούσε να κερδίσει μεγαλύτερη υποστήριξη, εάν η κρίση συνεχιστεί για αρκετούς μήνες. Υπό τα δεδομένα αυτά, οι αναλυτές, η κυβέρνηση, η ΡΑΕ, η αντιπολίτευση, αλλά κυρίως ο ίδιος ο Έλληνας καταναλωτής, οικογενειάρχης, ή επιχειρηματίας θα έχει πλήρη επίγνωση της πραγματικότητας για το τι πληρώνει κι αν πληρώνει δικαίως ή αδίκως τόσο υψηλούς λογαριασμούς ρεύματος, παρατηρώντας τα αποτελέσματα των εταιρειών ενέργειας, είτε του τελευταίου τριμήνου του 2021, που δημοσιεύονται αυτές τις ημέρες, είτε του πρώτου τριμήνου, που θα γίνουν γνωστά μέχρι το τέλος Ιουνίου. Βεβαίως, η αγορά και η οικονομία θα παίρνουν ανάσα κάθε φορά που σιγούν τα όπλα στο ουκρανικό μέτωπο και η προσπάθεια εξεύρεσης διπλωματικής λύσης θα εντείνεται τόσο στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο. Δεν υπάρχει αμφιβολία, δε, ότι η ζημία στην οικονομία θα παραμείνει, και μένει να φανεί πόσο θα στοιχίσει στην ατμομηχανή ανάπτυξης της χώρας, τον τουρισμό.

Άρθρo Πόσο επιτυχημένο είναι τελικά το Target Μodel;

Της Μανταλένας Πίου

Τ

ο ερώτημα μοιάζει πιο επίκαιρο από ποτέ, αφού η ενεργειακή κρίση δοκιμάζει σκληρά τις αντοχές του Target Model, του πανευρωπαϊκού μοντέλου της ενιαίας αγοράς ηλεκτρισμού, το οποίο εφαρμόζουν όλες οι χώρες-μέλη. Η εμπειρία της ενεργειακής κρίσης δείχνει -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- ότι στις υψηλές τιμές ηλεκτρισμού το μοντέλο αυτό δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των χωρών. Έτσι οι απαντήσεις που δίνουν οι κυβερνήσεις στο κυρίαρχο πρόβλημα προέρχεται από την παραδοσιακή κλασική συνταγή της χορήγησης επιδομάτων ή της μείωσης φόρων, ακόμα και της επιβολής έξτρα φόρων κατά περίπτωση. Λύσεις, δηλαδή, που δεν προέρχονται από την αγορά, αλλά από κρατικές παρεμβάσεις. Το αγοραίο μοντέλο του Target Model διαμορφώνει τις τιμές ηλεκτρισμού με βάση δύο χρηματιστηριακούς συντελεστές, τη χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου (TTF) και τη χρηματιστηριακή τιμή των ρύπων. Όπως σε κάθε χρηματιστήριο, οι τιμές αυτές μπορούν να ανεβούν στα ύψη ή να πέσουν πολύ χαμηλά, να έχουν απότομες αυξομειώσεις και μεγάλη μεταβλητότητα. Τι γίνεται, όμως, όταν οι απότομες αυτές διακυμάνσεις περνούν αφιλτράριστες στους λογαριασμούς ρεύματος των καταναλωτών, νοικοκυριών ή επιχειρήσεων; H Eυρώπη ακόμα ψάχνει την απάντηση.Για πολλές χώρες-μέλη της Ε.Ε., κυρίως αυτές που δεν έχουν το εισόδημα και την άνεση των πλουσιότερων χωρών του Βορρά, το πρόβλημα γίνεται δυσβάσταχτο, όταν για το αγαθό, το οποίο αποτελεί τη βάση της σημερινής οικονομικής δραστηριότητας, πρέπει να καταβληθούν υπερβολικά υψηλές τιμές. Η λογική της αγοράς επιβάλλει τις αυξήσεις ή τις μειώσεις. Όμως τα σοκ τιμών στην ενέργεια, όπως έχει αποδείξει η εμπειρία από προηγούμενες κρίσεις, οδηγούν σε ύφεση και κοινωνική αναταραχή, καταστάσεις που απεύχεται κάθε κυβέρνηση. Και εδώ ακριβώς είναι το ζητούμενο. Πώς θα βρεθεί η χρυσή τομή ανάμεσα στους κανόνες της φιλελεύθερης αγοράς, που διαμορφώνει τις τιμές και τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας; H Σύνοδος Κορυφής του Μαρτίου απέτυχε να δώσει απάντηση, μεταφέροντας το πρόβλημα για την επόμενη σύνοδο, του Μαΐου, ίσως με την κρυφή ελπίδα ότι κάποιες από τις παραμέτρους θα έχουν εξομαλυνθεί μέχρι τότε και δεν θα χρειαστούν οι μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις, που ζητούν, έστω και προσωρινά, οι χώρες του Νότου. Όλα δείχνουν,

όμως, ότι οι υψηλές τιμές στην ενέργεια ήλθαν για να μείνουν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία όξυνε την ήδη υπάρχουσα κρίση. Οι αποφάσεις της Ε.Ε. για την όσο το δυνατόν ταχύτερη απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο αγωγών οδηγούν μοιραία στο ακριβότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο, το οποίο με το υφιστάμενο σύστημα θα συνεχίσει να καθορίζει τις τιμές ηλεκτρισμού. Πολλές επιλογές δεν υπάρχουν. Είτε θα συνεχιστεί η πολιτική των επιδομάτων κ.λπ., είτε θα γίνει κάποια ρυθμιστική παρέμβαση στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς ή τις τιμές λιανικής ή οι καταναλωτές, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα κληθούν να πληρώνουν τους πανάκριβους λογαριασμούς με ό,τι αυτό συνεπάγεται.Γιατί, όμως, πρέπει να θεωρείται επιτυχημένο ένα μοντέλο λειτουργίας αγοράς που αδυνατεί να εξυπηρετήσει την οικονομία σε περιόδους κρίσης; Όταν αποφασίστηκε το Target Model ενδεχομένως εκείνοι που το σχεδίαζαν να μην είχαν φανταστεί τα σημερινά γεγονότα. Δεν είναι, όμως, δυνατόν να μην είχαν λάβει υπόψη τους ότι απροσδόκητες καταστάσεις μπορούν να εμφανιστούν και να διαταράξουν τη ροή των πραγμάτων. Το σημερινό σύστημα είναι φανερό ότι δεν περιλαμβάνει τις δικλίδες ασφαλείας που χρειάζονται. Το επιχείρημα που επικαλούνται οι χώρες του Βορρά, ότι ρυθμιστικά μέτρα στη χρηματιστηριακή αγορά αερίου θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ομαλή ροή του εφοδιασμού, ειδικά σε μία περίοδο που η Ευρώπη αναζητεί επιτακτικά αέριο από εναλλακτικές πηγές, σαφώς και έχει βάση. Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να βρεθεί και ο τρόπος που θα μετριάζει το σοκ για την οικονομία. Όταν το 2020 οι τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού είχαν πέσει στο ναδίρ εξαιτίας των lockdowns λόγω της πανδημίας, η τεράστια πτώση δεν μεταφέρθηκε αυτούσια από τους παραγωγούς και τους προμηθευτές ενέργειας στους καταναλωτές, στην ελληνική αγορά τουλάχιστον. Αντίθετα, οι τεράστιες αυξήσεις στις τιμές χονδρικής το 2021 και τους πρώτους μήνες του 2022 πέρασαν καθ’ ολοκληρία στα τιμολόγια λιανικής και αν μετριάζονται κάπως, αυτό οφείλεται σε κυβερνητικά -εκτός αγοράς- μέτρα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ηγέτες της Ε.Ε. τον Μάιο καλούνται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, διορθώνοντας τις όποιες αστοχίες και σχεδιάζοντας ανθεκτικές λύσεις, ικανές να ανταποκριθούν αποτελεσματικά τόσο σε ομαλές καταστάσεις όσο και σε περιόδους κρίσης.

CAT ΠΟΙΟΤΗΤΑ CAT ® ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΞΙΑ ®

Τα Νέα μοντέλα Cat GC είναι σχεδιασμένα για εφαρμογές Εφεδρικής Λειτουργίας και έχουν κατασκευαστεί ώστε να παρέχουν μια ισχυρή και αξιόπιστη λύση για οικιακή ή επαγγελματική χρήση, για πελάτες που αναζητούν προσιτή ενέργεια.

8

Χρηματιστήριο

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Μερισματικές αποδόσεις δέλεαρ με διψήφιο ποσοστό από τα blue chips Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

Η

μόνη σταθερά που υπάρχει στην αγορά είναι οι μερισματικές αποδόσεις. Ενώ στις αγορές και στην κοντινή γειτονιά της χώρας, την Ουκρανία, η εισβολή της Ρωσίας δίνει το έναυσμα για να απογειωθούν οι τιμές των πρώτων υλών, του πετρελαίου, που επανέρχεται πάνω από τα 117 δολάρια το βαρέλι, και να γκρεμιστούν τα χρηματιστήρια (διόρθωση πάνω από 20% για τον Nasdaq και 12% για τον S&P 500, αλλά και πάνω από 15% για το Χ.Α.), οι μερισματικές αποδόσεις συνεχίζουν να αποτελούν δέλεαρ. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, η μερισματική απόδοση του ΟΤΕ ξεπερνάει το 3%, καθώς κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων η εταιρεία έκανε γνωστό ότι θα διανείμει περισσότερα από 55 λεπτά για την περασμένη χρήση. Πάνω από 2,5% θα πρέπει να υπολογίζεται η μερισματική απόδοση της Μυτιληναίος, καθώς ο όμιλος ήταν ο πρώτος που άνοιξε τον χορό των ανακοινώσεων για τα αποτελέσματα του 2021, αλλά και για το μέρισμα που προτίθεται να δώσει, και το οποίο είναι αυξημένο από πέρσι και ανέρχεται στα 0,42 ευρώ. Μεταξύ 10%11% κινείται η μερισματική απόδοση των ΕΛ.ΠΕ., η οποία είναι και η μετοχή με τις μικρότερες απώλειες από την έναρξη του Ουκρανικού. Το μέρισμα για την απελθούσα χρήση θα ανέλθει στα 0,285 ευρώ. Μεταξύ 4%5% η απόδοση για την Autohellas, η οποία θα μοιράσει στους μετόχους της 46 λεπτά, επίσης αυξημένο σε σχέση με πέρσι. Γενικότερα, πάντως, για φέτος προβλέπεται να διανεμηθούν περισσότερα χρήματα στους μετόχους, επειδή το ύψος της καθαρής κερδοφορίας των εισηγμένων το 2021 αναμένεται υψηλότερο, όπως άλλωστε έχει διαφανεί και από τις επιδόσεις του 9μήνου 2021. Η πλειονότητα των εταιρειών μοίρασε πέρυσι το 40% έως 70% των κερδών του 2020 και ανά-

λογα αναμένεται να πράξει και φέτος, μόνο που το ίδιο ποσοστό θα εφαρμοστεί επί υψηλότερης κερδοφορίας. Υπενθυμίζεται ότι πέρυσι καταγράφηκε αύξηση 63% στη διανομή μερισμάτων από 58 εισηγμένες για τη χρήση του 2020 σε σύγκριση με αυτή του 2019, ενώ στο τέλος της περυσινής χρονιάς προστέθηκαν και προμερίσματα για την καλή πορεία το 2021. Διατέθηκαν κεφάλαια ύψους 1,791 δισ. ευρώ και πρόκειται για μία επίδοση που είναι υψηλότερη σε σχέση με το 2019, όταν είχε μοιραστεί περίπου 1,1 δισ. ευρώ και σχεδόν ίδια έναντι του 2018, όταν οι εταιρείες είχαν δώσει εκείνη τη χρονιά μερίσματα ύψους 1,8 δισ. ευρώ. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι για το 2020 διένειμαν μέρισμα 58 εισηγμένες, δηλαδή ποσοστό 37,66% από το σύνολο των 154 εισηγμένων, έναντι 34 εισηγμένων που είχαν διανείμει μέρισμα για το 2019. Οι εισηγμένες μοίρασαν κατά μέσο όρο το 91% των καθαρών κερδών που σημείωσαν το 2020 και μάλιστα 14 εταιρείες διένειμαν ποσά υψηλότερα των ετήσιων κερδών τους (Alpha Trust ΑΕΔΑΚ, BriQ Properties, ElvalHalcor, Prodea, Quest Holdings, ΕΧΑΕ, Ικτίνος Μάρμαρα, Μύλοι Λούλη, Μύλοι Κεπενού, Μουσικός Οίκος Νάκα, ΟΠΑΠ, ΟΤΕ, Πλαίσιο, Τιτάν), ενώ άλλες 8 προχώρησαν σε χρηματικές διανομές -είτε με τη μορφή προμερίσματος είτε μέσα από κέρδη παρελθουσών χρήσεων-, αν και εμφάνισαν ζημιογόνο αποτέλεσμα το 2020 (Attica Group, CNL Capital, Inform Λύκος, Motor Oil, ΕΥΔΑΠ λόγω μη επαναλαμβανόμενης πρόβλεψης, Ελληνικά Πετρέλαια, Κλουκίνας Λάππας, Μοτοδυναμική).

Ποιες εισηγμένες κόβουν γρήγορα μέρισμα Ανοίγει ο χορός διανομής των μερισμάτων σε μία κρίσιμη συγκυρία για την αγορά κι ενώ η ρευστότητα στο σύστημα δοκιμάζεται από τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Από τη μία η επιφυλακτικότητα

στην ανάληψη περαιτέρω ρίσκου και από την άλλη η προτίμηση σε μετοχές-καταφύγια με άμεσο προσοδοφόρο αποτέλεσμα. Και στην προκειμένη περίπτωση το προσοδοφόρο αποτέλεσμα δεν είναι άλλο από τις μετοχές που θα μοιράσουν μερίσματα για την περσινή χρήση. Υπό την προϋπόθεση αυτή, λοιπόν, η Autohellas θα διαπραγματεύεται στις 8 Απριλίου χωρίς το δικαίωμα στο μέρισμα ύψους 0,46 ευρώ ανά μετοχή, που αντιστοιχεί σε μερισματική απόδοση 4,8%. Στις 12 Απριλίου η Γενική Εμπορίου κόβει μέρισμα 0,055 ευρώ ανά μετοχή, που αντιστοιχεί σε μερισματική απόδοση 4,4%. Στις 21 του ίδιου μήνα τα ΕΛΠΕ θα δώσουν το πρώτο μέρος από το γενναίο μέρισμα της φετινής χρονιάς, ύψους 0,82 ευρώ ανά μετοχή και συγκεκριμένα 0,30 ευρώ. Σημειώνεται πως η συνολική μερισματική απόδοση ξεπερνάει το 10%. Στις 24 Απριλίου θα κόψει και η Μυτιληναίος το δικό του μέρισμα, ύψους 0,42 ευρώ ανά μετοχή, με μεικτή απόδοση περίπου 3% και στις 28 παίρνει σειρά η Τιτάν με επιστροφή κεφαλαίου 0,50 ευρώ και απόδοση 3,8%. Μέσα στον Απρίλιο, πάντως, αναμένονται και αποκοπές μερισμάτων από εισηγμένες που έχουν ανακοινώσει ότι θα δώσουν μέρισμα αλλά δεν έχουν προχωρήσει ακόμα στη δημοσίευση των αποτελεσμάτων ώστε να ανακοινωθεί και το μέρισμα. Μεταξύ αυτών η BriQ Properties (26/4) ή και το Λιμάνι της Θεσσαλονίκης (27/4), το οποίο πέρσι είχε εντυπωσιάσει με την υψηλή διανομή μερίσματος και η αγορά περιμένει να δει αν θα το επαναλάβει και φέτος. Σημειώνεται πως στις 5 Μαΐου η Τράπεζα της Ελλάδος θα κόψει το δικό της μέρισμα, ύψους 0,6720 ευρώ ανά μετοχή. Στο μεταξύ, η αγορά περιμένει να αξιολογήσει το «περιλάλητο» μέρισμα του ΟΠΑΠ, για το οποίο η αγορά εκτιμά ότι διαμορφώνεται πάνω από 1 ευρώ, αλλά και του Φουρλή, με αφορμή τα πολύ καλά αποτελέσματα της περασμένης χρήσης.

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

θεμα

Στον «αέρα» οι αυξήσεις κεφαλαίου και οι εκδόσεις ομολογιακών Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

A

λλάζουν τα επιχειρηματικά πλάνα των εισηγμένων. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κούρσα των τιμών στις πρώτες ύλες αναγκάζουν τις διοικήσεις των εισηγμένων να βάλουν εμπρός τα επιχειρηματικά τους σχέδια, είτε για αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου είτε για εκδόσεις ομολογιακών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις Γενικές Συνελεύσεις που πραγματοποιούνται τον τελευταίο μήνα λαμβάνονται αποφάσεις όχι για αύξηση κεφαλαίου άμεσα, αλλά για εξουσιοδότηση στα Δ.Σ. των εταιρειών να επιλέξουν τα ίδια τον χρόνο πραγματοποίησής τους. Ήδη η Costa Mare της οικογένειας Κωνσταντακόπουλου έχει παγώσει τουλάχιστον μέχρι το καλοκαίρι την έκδοση ενός ακόμα ομολογιακού. Ταυτόχρονα, τουλάχιστον πέντε εισηγμένες, οι Ελλάκτωρ, Ευρωσύμβουλοι, CPI, Alpha Trust Ανδρομέδα και Ξυλεμπορία, είναι από αυτές που ανακρούουν πρύμναν. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο για τις ΑΕΕΑΠ, οι οποίες δύο χρόνια μετά τη σύστασή τους καλούνται να τολμήσουν την εισαγωγή τους στο Χ.Α., κάτι που ισχύει για τη Noval του ομίλου Βιοχάλκο, αλλά και την Trades Estate του ομίλου Φουρλή. Και πάλι, όμως, οι δύο τελευταίες εταιρείες διαχείρισης ακινήτων θα κάνουν το μεγάλο βήμα το φθινόπωρο φέτος (ειδικά η θυγατρική της Βιοχάλκο, έπειτα από παράταση που ζήτησε και πήρε από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς). Μέσα στις εισηγμένες που σχεδίαζαν για φέτος αύξηση κεφαλαίου, ενώ ήδη είχε προχωρήσει το καλοκαίρι του 2021, ήταν η Ελλάκτωρ, καθώς η αγορά περίμενε ότι ο όμιλος θα πραγματοποιούσε μία ακόμα κίνηση κεφαλαιακής ενίσχυσης εν όψει των νέων προκλήσεων που παρουσιάζονται στην

ανάπτυξη των μεγάλων έργων ανάπτυξης, αλλά και ιδιωτικών, στο πλαίσιο της χρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Κατά τα άλλα οι Ευρωσύμβουλοι, οι οποίοι ολοκλήρωσαν αύξηση κεφαλαίου κατά 1 εκατ. ευρώ, συζητούν να προχωρήσουν σε μία ακόμα φέτος, την οποία όμως, όπως έχει τονιστεί στο powergame.gr, θα καλύψει στρατηγικός επενδυτής. Η Alpha Trust Ανδρομέδα στις 25/2 έλαβε απόφαση για αύξηση κεφαλαίου μέχρι 8 εκατ. ευρώ με καταβολή μετρητών και δικαίωμα προτίμησης υπέρ των παλαιών μετόχων, πλην όμως δεν είναι βέβαιο ότι η απόφαση αυτή θα εκτελεστεί άμεσα. Ο διευθύνων σύμβουλος της Alpha Trust Ανδρομέδα κ. Κωνσταντίνος Τζινιέρης είχε δηλώσει ότι «παρά τη μεγάλη μεταβλητότητα που παρατηρείται αυτή την περίοδο, λόγω μιας σειράς γεωπολιτικών γεγονότων, πιστεύουμε πως η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου θα μας δώσει τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούμε μάλλον ευκαιρίες παρά απειλές που θα παρουσιαστούν στην ελληνική αγορά, καθώς η οικονομία της χώρας πλέον βρίσκεται σε τροχιά ανάκαμψης και παρουσιάζει ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης. Καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε μια σειρά από αβεβαιότητες διεθνώς, έχουμε όμως αποδείξει ότι η προσήλωση στη στρατηγική μας εδράζεται στην προσεκτική επιλογή εταιρειών βάσει των θεμελιωδών μεγεθών τους». Επίσης, πριν από περίπου δέκα ημέρες η Γενική Συνέλευση της CPI εξουσιοδότησε το Δ.Σ. να προχωρήσει σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με δυνατότητα κατάργησης ή περιορισμού του δικαιώματος των παλαιών μετόχων. Τέλος, από πέρσι υπάρχει απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των μετόχων της Ξυλεμπορίας για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και μάλιστα εξουσιοδοτήθηκε το Δ.Σ. να αποφασίζει σχετικά για μία 5ετία.

9

10 Institute

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Της ΕΛΕΝΑΣ ΣΚΙΑΘΙΤΗ

Π

ολλές από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές παραπλανούν μιλώντας για μηδενικές εκπομπές, σύμφωνα με έρευνα του New Climate Institute που πραγματοποιήθηκε σε 25 πολυεθνικές επιχειρήσεις. Όπως αναφέρει η έκθεση του New Climate Institute έχουν την τάση να υπερβάλλουν ή να παρέχουν ψευδή στοιχεία για τις κινήσεις τους, με αποτέλεσμα συνολικά οι 25 μεγάλες πολυεθνικές που στοχεύουν μηδενικές εκπομπές να εννοούν ότι η μείωση των εκπομπών τους θα είναι της τάξης του 20%. Γι’ αυτό η έκθεση συμπεραίνει ότι οι εταιρείες πρέπει να υπόκεινται σε έντονο έλεγχο για να επιβεβαιωθεί εάν οι δεσμεύσεις και οι αξιώσεις τους είναι αξιόπιστες, και θα πρέπει να λογοδοτούν σε περίπτωση που δεν είναι. Σύμφωνα με την έκθεση, μόλις 3 από τις 25 εταιρείες έχουν δεσμευτεί ξεκάθαρα να αφαιρέσουν το 90% των εκπομπών άνθρακα από τις αλυσίδες παραγωγής και εφοδιασμού του. Αυτές είναι η Maersk, η Vodafone και η Deutsche Telekom. Σημειώνεται ότι οι 25 εταιρείες που περιλαμβάνονται στην αξιολόγηση είναι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Το συνολικό αποτύπωμα εκπομπών που αναφέρθηκαν από τους ίδιους το 2019 ανέρχεται σε περίπου 2,7 GtCO2e. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου το 5% των παγκόσμιων εκπομπών GHG. Τουλάχιστον 5 από τις εταιρείες δεσμεύονται μόνο να μειώσουν τις εκπομπές τους κατά λιγότερο από 15%, συχνά αποκλείοντας τις εκπομπές στην αλυσίδα αξίας. Οι 13 εταιρείες που παρέχουν συγκεκριμένες λεπτομέρειες σχετικά με το τι σημαίνουν οι γενικές καθαρές μηδενικές δεσμεύσεις τους, δεσμεύονται να μειώσουν τις πλήρεις εκπομπές τους στην αλυσίδα αξίας από το 2019 μόνο κατά 40% κατά μέσο όρο. Οι άλλες 12 εταιρείες δεν συνοδεύουν τις βασικές δεσμεύσεις τους με καμία συγκεκριμένη δέσμευση μείωσης των εκπομπών για το συγκεκριμένο έτος-στόχο. Κατά μέσο όρο συνολικά οι 25 εταιρείες δεσμεύονται τελικά σε πραγματική μείωση κάτω του 20% των εκπομπών τους που ανέρχονται 2,7 GtCO2e, κατά τα έτη-στόχους. Η μέση δέσμευση μείω-

Πώς 25 πολυεθνικές που εκπομπές… στοχεύουν σε ■ Χρειάζεται έλεγχος σης των άμεσων και έμμεσων εκπομπών μεταξύ 2019 και 2030 είναι μόλις 23%. Εταιρείες όπως η Google, η Amazon, η Ikea, η Apple, η Nestle είναι μεταξύ εκείνων που αδυνατούν να αλλάξουν αρκετά γρήγορα τις συνήθειές τους, ισχυρίζεται η έρευνα. Η μελέτη έδωσε σε κάθε εταιρεία μία βαθμολογία «ακεραιότητας». Διαπίστωσε ότι ορισμένες τα πήγαιναν σχετικά καλά στη μείωση των εκπομπών, αλλά ότι όλες οι εταιρείες μπορούσαν να βελτιωθούν. Σε καμία εταιρεία δεν δόθηκε βαθμολογία «υψηλής ακεραιότητας». Αξιολόγησε παράγοντες όπως η ετήσια

γνωστοποίηση για το ύψος των εκπομπών, η παροχή ανάλυσης των πηγών προέλευσης των εκπομπών και η γνωστοποίηση των πληροφοριών με κατανοητό τρόπο. Ειδικότερα, η έκθεση αναφέρει ότι «οι στόχοι καθαρού μηδέν» δεν σημαίνουν το ίδιο για κάθε εταιρεία. Πολλές από αυτές μιλούν για «καθαρό μηδέν», αλλά στοχεύουν στη μείωση των συνολικών εκπομπών μόνο κατά 40% το πολύ, όχι κατά 100% όπως προτείνεται από τον όρο «καθαρό μηδέν». Και οι 25 εταιρείες που αξιολογήθηκαν σε αυτήν την έκθεση δεσμεύονται για κάποια μορφή στόχου μηδενικών εκπομπών, καθαρού μηδενικού ή ουδέτερου άνθρακα. Δηλαδή, συμπεραίνει η έκθεση, οι στόχοι για

Institute

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

το 2030 υπολείπονται κατά πολύ της φιλοδοξίας που απαιτείται για την ευθυγράμμιση με τους διεθνώς συμφωνημένους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού και την αποφυγή των πιο καταστροφικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Μεταξύ των εταιρειών που αξιολογήθηκαν, 15 από τις 25 αναφέρουν ενδιάμεσους στόχους για το κλίμα.

Αόριστος τρόπος διατύπωσης

εξαγγέλλουν μηδενικές μείωση 20%

Ο τρόπος με τον οποίο οι επιχειρήσεις μιλούν για τις δεσμεύσεις τους για το κλίμα είναι επίσης μεγάλο πρόβλημα, λέει η μελέτη, καθώς υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ αυτού που λένε οι εταιρείες και της πραγματικότητας - και οι καταναλωτές είναι πιθανόν να δυσκολεύονται να προσδιορίσουν την αλήθεια. Οι εταιρείες θέτουν τους δικούς τους στόχους. Για παράδειγμα, η Google έχει υποσχεθεί να είναι απαλλαγμένη από άνθρακα έως το 2030, ενώ η Ikea έχει δεσμευτεί να είναι «θετική για το κλίμα» έως το 2030. Τις χειρότερες επιδόσεις, σύμφωνα με τη μελέτη, την είχε η Unilever, η οποία τη σχολίασε με τον εξής τρόπο στο BBC: «Ενώ μοιραζόμαστε διαφορετικές απόψεις για ορισμένα στοιχεία αυτής της έκθεσης, χαιρετίζουμε την εξωτερική ανάλυση της προόδου μας και έχουμε ξεκινήσει έναν παραγωγικό διάλογο με το New Climate Institute για να δούμε πώς μπορούμε να εξελίξουμε ουσιαστικά την προσέγγισή μας».

Ανάγκη καινοτομίας και τεχνολογίας Οι εταιρείες πρέπει να είναι οι καινοτόμες για να βρουν τις λύσεις για την κλιματική κρίση, αλλά πρέπει και να υπόκεινται σε έλεγχο και ρύθμιση, σημειώνεται στην έκθεση. Ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής, όπως τονίζεται, εξαρτάται από την καινοτομία. Οι εταιρείες διαδραματίζουν, και θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην εξεύρεση και την κλιμάκωση λύσεων για τη βαθιά απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, σημειώνεται, όμως αυτές οι προσπάθειες χρειάζονται επείγουσα επιτάχυνση. Τα ευ-

ρήματα αυτής της έκθεσης υποδεικνύουν ότι οι ρυθμιστικές Αρχές δεν πρέπει να βασίζονται στην πίεση των καταναλωτών και των μετόχων για την προώθηση της εταιρικής δράσης. Οι εταιρείες πρέπει να υπόκεινται σε έντονο έλεγχο για να επιβεβαιωθεί εάν οι δεσμεύσεις και οι αξιώσεις τους είναι αξιόπιστες και θα πρέπει να λογοδοτούν σε περίπτωση που δεν είναι. Η εισαγωγή αυστηρότερων ρυθμίσεων θα εξισορροπήσει τους όρους ανταγωνισμού, γιατί οι πραγματικά φιλόδοξες εταιρείες θα υποστηριχθούν, διασφα-

λίζοντας ότι δεν βρίσκονται σε οικονομική μειονεκτική θέση σε σύγκριση με άλλους που δεν βάζουν ψηλά τον πήχη. Οι ρυθμιστικές Αρχές και οι Αρχές θέσπισης προτύπων πρέπει να ορίσουν διαδικασίες ώστε να διακρίνονται όσοι ηγούνται των πρωτοβουλιών για το κλίμα από όσους κάνουν απλά πράσινη προπαγάνδα (green washing) και να υποστηρίξουν τις εταιρείες που είναι πρόθυμες να καινοτομήσουν και να επιταχύνουν στην προσπάθεια απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα.

11

12 γνωμη

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Οι επιχειρήσεις στον αστερισμό του EU Taxonomy

Α

 Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότηπό τις αρχές του 2022, η Ευρωπαϊκή Ένωτας και των οικοσυστημάτων. Έτσι, προκειμένου ση έθεσε σε λειτουργία το νέο ευρωπαϊκό να χαρακτηριστεί βιώσιμη μια επιχειρηματική δραπλαίσιο για τον ακριβή ορισμό και την στηριότητα πρέπει όχι μόνο να συμβάλλει ουσιαταξινόμηση των «πράσινων» και βιώσιμων στικά σε έναν από τους παραπάνω στόχους, αλλά οικονομικών δραστηριοτήτων, το οποίο αλλάζει και να μην υπονομεύει τους άλλους πέντε. Για πλήρως τα δεδομένα για τη λειτουργία και τη χρηπαράδειγμα, αν μια επιχείρηση μειώνει το ανθραματοδότηση των επιχειρήσεων. Το EU Taxonomy, κικό της αποτύπωμα αλλά την ίδια στιγμή επιβαόπως ονομάζεται το νέο πλαίσιο, αποσκοπεί στην ρύνει τον υδροφόρο ορίζοντα ή τα θαλάσσια οικοεπιβράβευση και προώθηση φιλικών προς το πε- Tου ΓΙΑΝΝΗ συστήματα, δεν μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμη. Επιριβάλλον τεχνολογιών και επιχειρηματικών πρα- ΔΕΤΣΗ* πλέον, θα πρέπει να διαθέτει ελάχιστες εγγυήσεις, κτικών, δίνοντας έμφαση σε έξι περιβαλλοντικούς όπως οι κατευθυντήριες αρχές του ΟΗΕ για τις στόχους: επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ώστε  Μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. να μην έχει αρνητικό κοινωνικό αντίκτυπο.  Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.  Αειφόρος χρήση και προστασία των υδάτινων και θαλάσ- Χρηματοδότηση μόνο σε βιώσιμες δραστηριότητες σιων πόρων. Γιατί είναι σημαντικά όλα αυτά; Πολύ απλά, γιατί η χρηματο Μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία. δότηση μιας εταιρείας τόσο από ευρωπαϊκά κονδύλια, όπως  Πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης. αυτά του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, όσο και από δα-

γνωμη

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

νεισμό μέσω των τραπεζών, αλλά και από θεσμικούς επενδυτές, θα εξαρτάται πλέον από το αν και σε ποιο βαθμό συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του EU Taxonomy. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κλείνει η στρόφιγγα της χρηματοδότησης για επιχειρήσεις που δεν μπορούν να αποδείξουν ότι συνεισφέρουν έμπρακτα στην αειφορία.

Αυστηροποίηση του πλαισίου για τη δημοσιοποίηση δεδομένων ESG Παράλληλα, το EU Taxonomy φέρνει σημαντικές αλλαγές και στην υποχρέωση των εταιρειών να δημοσιεύουν μη χρηματοοικονομικά δεδομένα, στοιχεία δηλαδή που αφορούν το τρίπτυχο ESG (Environmental, Social, Governance). Μέχρι πρόσφατα, υποχρεωμένες να δημοσιεύουν τέτοια στοιχεία ήταν οι μεγάλες εισηγμένες εταιρείες με περισσότερους από 500 εργαζομένους, ακολουθώντας τον Οδηγό της Ε.Ε. για τη Δημοσιοποίηση μη Χρηματοοικονομικών Δεδομένων (NFRD). Σύμφωνα, ωστόσο, με τη νέα οδηγία της Ε.Ε. για τη Δημοσιοποίηση Εταιρικών Εκθέσεων Βιωσιμότητας (CSRD), η οποία θα τεθεί σε ισχύ το αργότερο το 2024 (καλύπτοντας δεδομένα για το οικονομικό έτος 2023): Η υποχρέωση αυτή επεκτείνεται σε όλες τις εισηγμένες εταιρείες ανεξαρτήτως μεγέθους (εκτός από τις πολύ μικρές), ενώ αυστηροποιούνται σημαντικά και οι απαιτήσεις. Ακόμη, οι εταιρείες πρέπει να δημοσιεύουν πιο λεπτομερή στοιχεία με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα δημοσιοποίησης εκθέσεων βιωσιμότητας, τα οποία γίνονται υποχρεωτικά. Οι Εκθέσεις Βιωσιμότητας θα πρέπει να διαθέτουν εξωτερική πιστοποίηση από ανεξάρτητους αξιολογητές ώστε να εξασφαλίζεται η ακρίβεια και η αξιοπιστία τους. Οι πληροφορίες που δημοσιοποιούνται πρέπει να «μαρκάρονται» ψηφιακά ώστε να είναι μηχανικά αναγνώσιμες και να τροφοδοτούν την κοινή ευρωπαϊκή βάση δεδομένων που προβλέπεται στο σχέδιο δράσης για την ενοποίηση των κεφαλαιαγορών.Και, φυσικά, οι εταιρείες θα πρέπει να αναλάβουν συλλογική ευθύνη και να δημιουργήσουν τις κατάλληλες δομές στο κορυφαίο επίπεδο διοίκησης (Δ.Σ.) για τη συλλογή και τη δημοσιοποίηση ESG πληροφοριών.

(GRI, SASB, CDP, TCFD κλπ.) για τη συλλογή και δημοσίευση ESG δεδομένων, αλλά όχι ενιαία κριτήρια τα οποία θα μπορούν να συμβουλευτούν οι επενδυτές για να αξιολογήσουν και να συγκρίνουν την απόδοση των εταιρειών. Για την κάλυψη αυτού του κενού αναπτύσσονται πρωτοβουλίες από διεθνείς οργανισμούς όπως οι G7, G20, International Financial Stability Board, με στόχο την ανάπτυξη μιας κοινής βάσης προτύπων για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών δεδομένων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει ότι θα ενσωματώσει την παραπάνω βάση -όταν συμφωνηθεί- στα δικά της πρότυπα, τα οποία ωστόσο θα είναι πιο αυστηρά και ενδελεχή για να καλύπτουν τις απαιτήσεις που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το EU Taxonomy. Ωστόσο, αυτό που διαφοροποιεί σημαντικά τα ευρωπαϊκά πρότυπα από τα υπόλοιπα είναι η λεγόμενη «διπλή ουσιαστικότητα» (doublemateriality). Η τελευταία απαιτεί από τις εταιρείες να καλύπτουν όχι μόνο τα ρίσκα που εγκυμονούν η κλιματική αλλαγή και η βιωσιμότητα για το παρόν και το μέλλον τους, αλλά και τον δικό τους αντίκτυπο στην κοινωνία και το περιβάλλον, καθώς και τις δράσεις που αναλαμβάνουν για να τον περιορίσουν.

Διπλή ουσιαστικότητα Εξίσου σημαντικές είναι και οι εξελίξεις που αφορούν τις διεθνείς προσπάθειες για τη δημιουργία ενιαίων προτύπων δημοσιοποίησης μη χρηματοοικονομικών δεδομένων. Ένας τομέας που προβληματίζει ιδιαίτερα τις εταιρείες και τους επενδυτές, αφού μέχρι στιγμής υπάρχει πλήθος από πρότυπα

* Σύμβουλος Επικοινωνίας και Στρατηγικής Ανάπτυξης

Δεν αρκεί πλέον ένας Απολογισμός Βιωσιμότητας Το ESG Reporting, λοιπόν, εισέρχεται σε μια νέα εποχή, γίνεται υποχρεωτικό για όλες τις εταιρείες, συνδέεται άρρηκτα με τις προοπτικές χρηματοδότησής τους, πρέπει να συντάσσεται επαγγελ-

ματικά, με βάση αυστηρά ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, και να είναι εξωτερικά πιστοποιημένο. Κυρίως, όμως, οφείλει να ενημερώνει τους επενδυτές και το κοινό για το ακριβές αποτύπωμα

της εταιρείας στο περιβάλλον και την κοινωνία και να υπογραμμίζει τη δέσμευσή της να συμβάλλει έμπρακτα και με συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους στην επίτευξη της αειφορίας.

13

14

γνωμη

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Σε αναζήτηση τιμοκαταλόγων αγοράς και πώλησης το εμπόριο

Τ

α δύο βασικά χαρακτηριστικά, το ενεργειακό και το διατροφικό, αλληλοσυμπληρώνουν ένα τρίτο βασικό χαρακτηριστικό, το οποίο έχει να κάνει με τη διαμόρφωση της πραγματικότητας στην αγορά, όπου οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις καλούνται να διαμορφώσουν τις τιμές πώλησης αγροδιατροφικών αγαθών και βιομηχανικών εμπορευμάτων. Η σημερινή πραγματικότητα της ελληνικής αγοράς είναι οι μεγάλες αυξήσεις, αλλά χωρίς ελλείψεις. Η σωστή, μάλιστα, διαχείριση με την παρακολούθηση αποθεμάτων συγκεκριμένων προϊόντων στην αγορά, όπως το αλεύρι και το ηλιέλαιο, μπορεί να καλύψει την απότομη αύξηση της ζήτησης, δεν θα δημιουργήσει κενά εφοδιασμού από τις αποθήκες στα ράφια και θα προστατεύσει τον καταναλωτή από αυξήσεις πανικού, υπό τον φόβο ελλείψεων τροφίμων που δεν υπάρχουν. Τις τελευταίες εβδομάδες η εγχώρια και η ευρωπαϊκή αγορά αναζητούν απεγνωσμένα τιμοκαταλόγους αγοράς και πώλησης σε ισχύ, καθώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπολογιστεί το κόστος παραγωγής, μεταφοράς, εισαγωγής και αντικατάστασης εξαιτίας των ακραίων ανατιμήσεων. Η βιομηχανία, λόγω δυσεύρετων πρώτων υλών, κοστολογεί την παραγωγή σε ημερήσια βάση και το εμπόριο σε διάστημα εβδομάδας. Οι τιμές εισαγωγής σιτηρών αυξήθηκαν από 45%-60%, οι πιέσεις στον δείκτη της βιομηχανίας είναι ισχυρές με αυξήσεις που ξεπερνούν το 32%, ενώ στη γεωργία και την κτηνοτροφία το 18%, με τη μεταβολή στις τιμές των τροφίμων να κυμαίνεται από 8%-28% και αύξηση σε μηνιαία βάση με μέσο όρο 10%. Η διαμόρφωση της πραγματικότητας από αυτή τη δίδυμη απειλή απαιτεί ταχύτητα και ευελιξία αντιδράσεων και μάλιστα λελογισμένων σε κόστος και διάρκεια, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του υπάρχοντος δημοσιονομικού χώρου, απαλλαγμένων από την αίσθηση αντίδρασης υπό το κράτος πανικού. Η πρό-

σθετη οικονομική στήριξη 1,12 δισ. ευρώ στα συνολικά 3,7 δισ. ευρώ βοηθά σε εθνικό επίπεδο τόσο οριζόντια νοικοκυριά και επιχειρήσεις όσο και στοχευμένα 1,4 εκατ. νοικοκυριά και Toυ ΒΑΣΙΛΗ 3,2 εκατ. ευάλωτους πολίτες, αλλά δεν ΚΟΡΚΙΔΗ* επαρκεί. Τα μέτρα σε μια δεύτερη ανάγνωση αποκαλύπτουν, πέραν του κοινωνικού τους χαρακτήρα, τη στήριξη ολόκληρου του οικονομικού ιστού με τρεις προτεραιότητες, τη στέγαση με 640 εκατ. ευρώ, τη διατροφή με 320 εκατ. ευρώ, τις μεταφορές με 130 εκατ. ευρώ, αλλά και με στοχευμένες επιδοτήσεις σε επαγγελματικές ομάδες της αγοράς. Οι μικρομεσαίοι της αγοράς έχουμε πλήρη συνείδηση ότι η κατάσταση είναι δύσκολη και το επόμενο διάστημα θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο από ακραίες αυξήσεις, αλλά επί του παρόντος δεν αντιμετωπίζουμε διατροφικές ελλείψεις που προβληματίζουν. Πρέπει, όμως, άμεσα και σε ευρωπαϊκό

επίπεδο να αξιοποιηθεί κάθε θεσμικό εργαλείο που έχουμε στη διάθεσή μας και κάθε διαθέσιμο διαρθρωτικό ταμείο για να αντιμετωπίσουμε την παγκόσμια κερδοσκοπία, εν καιρώ πολέμου. Οφείλουμε να επιμείνουμε με τεκμηριωμένες προτάσεις στην κατεύθυνση αποτελεσματικής και άμεσης κεντρικής ευρωπαϊκής παρέμβασης για την αντιμετώπιση των συνεπειών του πολέμου με ενισχύσεις που δεν θα «γραφτούν» στα ελλείμματα των χωρών-μελών. Η Σύνοδος Κορυφής των ηγετών της Ε.Ε. στις 24-25 Μαρτίου όφειλε να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, να πάρει αποφάσεις, να ανοίξει τους δημοσιονομικούς χώρους, να δώσει ανάσα και να αντιμετωπίσει ενιαία τις ασύμμετρες απειλές μιας κατάστασης, η εξομάλυνση της οποίας φαίνεται ότι θα απαιτήσει όλον τον χρονικό ορίζοντα του τρέχοντος έτους και βεβαίως υπό την προϋπόθεση ότι ο πόλεμος δεν θα κλιμακωθεί περαιτέρω, αλλά θα δώσει σύντομα τη θέση του από τα όπλα στη διπλωματία και την ειρήνη, που όλοι επιθυμούμε.

* Πρόεδρος Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς (ΕΒΕΠ)

τεχνολογια 15

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Π

ριν από περίπου δύο χρόνια η Ελλάδα ανήκε στους ουραγούς όσον αφορά τη διάθεση των συχνοτήτων για τα δίκτυα κινητών επικοινωνιών 5ης γενιάς (5G), καθώς δεν είχε εκκινήσει ακόμη τη σχετική διαδικασία. Σήμερα, η χώρα όχι απλώς έχει αποτινάξει το «στίγμα» του ουραγού, αλλά κάνει πρωταθλητισμό, πανευρωπαϊκά και παγκόσμια, καθώς βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των κρατών με τις καλύτερες επιδόσεις στις ταχύτητες του δικτύου 5G. Για την ακρίβεια, η χώρα μας βρίσκεται στην πρώτη δεκάδα των ευρωπαϊκών κρατών με τα πιο γρήγορα δίκτυα 5G παγκοσμίως, καταλαμβάνοντας μαζί με τη Γαλλία την 7η θέση της κατάταξης στην Ευρώπη. Σε παγκόσμιο επίπεδο δε, η Ελλάδα σκοράρει στη 12η θέση μεταξύ των χωρών που προσφέρουν τις καλύτερες ταχύτητες 5G. Μπορεί ακόμη η διείσδυση των δικτύων 5G στην Ελλάδα να απέχει από την πανελλαδική κάλυψη, ωστόσο, από πλευράς ταχυτήτων η χώρα φαίνεται ότι κάνει πρωταθλητισμό, με μέση ταχύτητα λήψης τα 200 Mbps (το 4ο τρίμηνο του 2021). Σύμφωνα με τα στοιχεία της ανεξάρτητης εταιρείας Ookla και το εργαλείο μετρήσεων Speedtest Intelligence, που χρησιμοποιεί, οι παγκόσμιοι πρωταθλητές στις μέσες ταχύτητες λήψης 5G είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Νότια Κορέα με επίδοση πάνω από 500 Mbps. Πολύ ψηλά στη λίστα των χωρών που οδηγούν την παγκόσμια κούρσα με τα πιο γρήγορα δίκτυα 5G βρίσκονται επίσης η Βουλγαρία, η Νορβηγία, η Σαουδική Αραβία και η Σουηδία, που φλερτάρουν με ταχύτητες άνω των 300 Mbps+.

Διαθεσιμότητα 5G Χώρες όπως η Ελβετία, η Μεγάλη Βρετανία, η Δανία, η Αυστρία, η Γερμανία και η Ιαπωνία βρίσκονται χαμηλότερα από την Ελλάδα στην παγκόσμια κατάταξη με τα πιο γρήγορα 5G δίκτυα στον κόσμο. Στο μεταξύ, ελαφρώς διαφορετική είναι η παγκόσμια εικόνα όσον αφορά τη διαθεσιμότητα των δικτύων. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται στην πρώτη θέση, σε παγκόσμιο επίπεδο, με 50% όσον αφορά τη διαθεσιμότητα των δικτύων 5G.

Από ουραγός, πρωταγωνίστρια η Ελλάδα στην ανάπτυξη του 5G ■ Στη 12η θέση παγκοσμίως ως προς την

ταχύτητα και στην 7η στην Ευρώπη Του Ειδικου συνεργατη

Τις ΗΠΑ, σύμφωνα με την έκθεση της Ookla για το 4ο τρίμηνο του 2021, ακολουθεί σε παγκόσμιο επίπεδο η Νότια Κορέα (όσον αφορά τη διαθεσιμότητα δικτύων 5G). Στην ίδια κατάταξη με τις χώρες όπου τα 5G δίκτυα είναι διαθέσιμα σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ακολουθούν η Ολλανδία, η Κύπρος, η Βουλγαρία, η Ελβετία και η Δανία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της GSMA Intelligence, 84 πάροχοι είχαν αναπτύξει υπηρεσίες 5G σε 31 χώρες τον Ιανουάριο του 2022. Στο μεταξύ, έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Τηλεπικοινωνιακών Διαχειριστών Δικτύων (ETNO) διαπιστώνει ότι η υιοθέτηση του 5G στην Ευρώπη αντιπροσωπεύει μόλις το 2,8% του συ-

νόλου των συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας. Από την ίδια έκθεση (State of Digital Communications) προκύπτει ότι το αντίστοιχο ποσοστό είναι 13,4% στις HΠΑ και 29,3% στη Νότια Κορέα. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι τα δίκτυα 5G είναι διαθέσιμα στο 62% του ευρωπαϊκού πληθυσμού. «Ενώ έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στην Ευρώπη μέχρι στιγμής, και ορισμένοι πάροχοι προσφέρουν ταχύτητες αστραπής, η εικόνα είναι ανάμεικτη σε όλη την ήπειρο και η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγκάζεται να αναδιπλώσει τα φιλόδοξα σχέδιά της» αναφέρει η σχετική έκθεση.

16

αρθρο

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Πώς ο πόλεμος αλλάζει τις επιχειρήσεις Της ΕΛΕΝΑΣ ΣΚΙΑΘΙΤΗ

Ο

πόλεμος στην Ουκρανία έχει ήδη ανατρέψει αμέτρητες ζωές. Τώρα ανατρέπει και τα επιχειρηματικά μοντέλα. Με την έξοδο των δυτικών πολυεθνικών από τη Ρωσία και την αποδιοργάνωση της εφοδιαστικής αλυσίδας της Ουκρανίας, σε συνδυασμό με την αποδιοργάνωση που σχετίζεται με την έξαρση του Covid στην Κίνα, είναι σαφές ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να θέσουν τα πάντα υπό επανεξέταση και αναθεώρηση. Οι προκλήσεις ξεκινούν από το πώς πληρώνουν το προσωπικό που απασχολούν στην Ουκρανία -σε κάποιες περιπτώσεις με μετρητά που παραδίδονται στην Πολωνία- και φτάνουν έως το πώς θα αποκτήσουν τα ανταλλακτικά που προτού ξεσπάσει ο πόλεμος προμηθεύονταν από την περιοχή - η απάντηση στο ερώτημα αυτό για την ώρα είναι: με υπομονή και επιμονή. Μεταξύ αυτών που επλήγησαν σκληρά ήταν οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, που προμηθεύονται εξαρτήματα από την Ουκρανία. Οι μονάδες παραγωγής τους αγωνίζονται να βρουν εναλλακτικές. Αλλά ακόμη και οι εταιρείες που δεν έχουν προμηθευτές ή δεν δραστηριοποιούνται στα εδάφη των εχθροπραξιών αναγνωρίζουν ότι πρέπει να περάσουν από τα δεδομένα της απεριόριστης παγκοσμιοποίησης σε πιο περιφερειακούς, ή ακόμα και τοπικούς κόμβους παραγωγής και κατανάλωσης. Βλέπουν, επίσης, τα πλεονεκτήματα που έχουν η μεγάλη αποκέντρωση και η αφθονία του συστήματος (δηλαδή της ύπαρξης επιπλέον πόρων για την παροχή εφεδρικής στήριξης) για την αποφυγή μελλοντικών σοκ. «Οι αλλεπάλληλες διακοπές της εφοδιαστικής αλυσίδας έχουν πλέον διαρκέσει περισσότερο από τα εμπάργκο πετρελαίου του 1973-74 και του 1979 μαζί» παρατηρεί με έμφαση ο Ρίτσαρντ Μπερνστάιν, διευθύνων σύμβουλος της επενδυτικής εταιρείας RBA. Αυτό δεν συνιστά απλώς ένα πλήγμα, αλλά μάλλον τη νέα κανονικότητα. Οι μεγάλες εταιρείες που έχουν την οικονομική δυνατότητα να ελέγχουν την αλυσίδα εφοδιασμού τους στο σύνολό της και ακόμα περισσότερο, έχουν υιοθετήσει την καθετοποίηση της παραγωγής ως τρόπο εξομάλυνσης των διαταράξεων και των πληθωριστικών πιέσεων που προκύπτουν. Εταιρείες όλων των μεγεθών αναζητούν τρόπους για να παράγουν επιτόπου, όπου κι αν βρίσκονται οι πελάτες τους. Ανεξάρτητα από τη χώρα ή από τη γεωγραφική περιοχή στην οποία βρίσκονται, δηλαδή. Πολλές μικρότερες εταιρείες που κατασκευάζουν χρηστικά προϊόντα στη Νέα Υόρκη έχουν ωφεληθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας χάρη στην εντοπιότητά τους. Αλλά σκοπός τους είναι επίσης να σαγηνεύουν μεγάλες επώνυμες εταιρείες για να εξαγοραστούν. Ομίλους, δηλαδή, που αναζητούν απλώς μεγαλύτερη προστασία και εξασφάλιση από κραδασμούς κάθε είδους, είτε αυτοί είναι γεωπολιτικοί είτε σχετίζονται με την κλιματική κρίση. «Οι αλυσίδες εφοδιασμού βρίσκονται υπό πίεση εδώ και αρκετό καιρό» λέει ο Άραμα Κουκουτάι, διευθύνων σύμβουλος

μιας νεοφυούς εταιρείας γεωργίας καθετοποιημένης παραγωγής με την επωνυμία Plenty, η οποία συνεργάζεται με τη Walmart για την καλλιέργεια φρέσκων προϊόντων κάθετα στοιβαγμένων στην Πολιτεία της Καλιφόρνια, ενώ συνεργάζεται επίσης με εταιρείες όπως η Driscoll, που είναι η μεγαλύτερη παραγωγός μούρων στον κόσμο. Η Plenty και η Walmart εγκαινίασαν μια νέα καθετοποιημένη φάρμα φράουλας στην Ανατολική Ακτή, προκειμένου να αποφύγουν το κόστος μεταφοράς και τις καθυστερήσεις. «Εταιρείες σαν αυτή θέλουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από μεγάλες αλυσίδες εφοδιασμού και από περίπλοκους τρόπους εισαγωγής» προσθέτει ο Κουκουτάι. «Βασικά, όλοι θέλουν να χτίσουν εκεί που βρίσκονται οι πελάτες τους» τονίζει. Πρόκειται για μια τάση που είχε παρατηρηθεί στη μεταποίηση εδώ και αρκετό καιρό. Ιδιαίτερα αφορούσε μη εισηγμένες εταιρείες, συχνά οικογενειακές, που έχουν περισσότερες ρίζες στις τοπικές κοινωνίες και λιγότερη πίεση από τα τριμηνιαία αποτελέσματα. Μία από αυτές είναι η κατασκευάστρια υποδημάτων New Balance, η οποία πρόσφατα ανακοίνωσε ότι ανοίγει ένα ερ-

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

γοστάσιο στη Μασαχουσέτη για να εξυπηρετεί την αυξανόμενη ζήτηση για προϊόντα «made in America», χρησιμοποιώντας περισσότερους τοπικούς προμηθευτές ώστε να παρακάμπτει τους κραδασμούς, όπου είναι δυνατόν. «Το να είσαι μη εισηγμένη εταιρεία σε διευκολύνει να κάνεις περισσότερα σε τοπικό επίπεδο» λέει ο διευθύνων σύμβουλος της New Balance, Τζο Πρέστον. «Αλλά νομίζω ότι οι νέες απαιτήσεις σε θέματα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και εταιρικής διακυβέρνησης θα ωθήσουν περισσότερες εταιρείες προς αυτή την κατεύθυνση, δεδομένου μάλιστα ότι τα εργασιακά ζητήματα διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο εν προκειμένω» προσθέτει. Ασφαλώς καθίσταται σαφές ότι ο κόσμος δεν κάνει αυτή την ώρα μια επανεκκίνηση στην παγκοσμιοποίηση, όπως συνέβη στη δεκαετία του 1990. Ορισμένοι κλάδοι, όπως ο τεχνολογικός, θα αισθανθούν την πίεση να αλλάξουν τα υπάρχοντα επιχειρηματικά μοντέλα περισσότερο από άλλους. Παράδειγμα η Intel, η οποία δημιουργεί ένα νέο μεγάλο εργοστάσιο κατασκευής ημιαγωγών στο Οχάιο, στο πλαίσιο της μεγαλύτερης τεχνολογικής αποσύνδεσης της Αμερικής από την Κίνα και τώρα πλέον και από τη Ρωσία εξαιτίας των κυρώσεων για τις εξα-

αρθρο

γωγές τσιπ. Η Intel επενδύει επίσης στην ευρωπαϊκή, περιφερειακή δυνατότητα παραγωγής τσιπ. Δεν θα εκπλαγώ αν ο πόλεμος στην Ουκρανία επιταχύνει τους περιορισμούς στις τεχνολογίες «διπλής χρήσης», που κατασκευάζουν προϊόντα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για εμπορικούς είτε για στρατιωτικούς σκοπούς. Μια πρόσφατη έκθεση της TS Lombard ανέφερε βιομηχανίες διαφόρων κλάδων, από κατασκευάστριες ημιαγωγών, τηλεπικοινωνιακές και πληροφορικής, μέχρι αεροδιαστημικές, αεροναυπηγικές, κατασκευής υπολογιστών, ηλεκτρονικών αισθητήρων, λέιζερ και διαφόρων εξαρτημάτων, που μπορεί να χρειαστεί να μετατοπίσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους και να αλλάξουν πελατειακή βάση προκειμένου να αντιμετωπίσουν την προϊούσα αποσύνδεσή τους με παλαιότερους προμηθευτές και αγορές. «Σκεφτείτε πόσο εύκολα τα έξυπνα οχήματα, που συνδέονται με το υπολογιστικό νέφος και ανεβάζουν σε πραγματικό χρόνο δεδομένα σε δορυφόρους (π.χ. Tesla/SpaceX), μπορούν να μετατραπούν σε συσκευές επιτήρησης και να χρησιμοποιηθούν για πολεμικούς σκοπούς» σημειώνει η έκθεση της TS Lombard. Αυτή η αλλαγή θα μπορούσε σίγουρα να έχει μεγάλο αντίκτυπο στις κεφαλαιαγορές, καθώς μεγάλο μέρος της ανάπτυξης των μεγαλύτερων τεχνολογικών εταιρειών βασίζεται στην ικανότητά τους να διασχίζουν απρόσκοπτα τα εθνικά σύνορα. Αλλά ο αντίκτυπος δεν θα είναι μονοδιάστατος. Σκεφθείτε την αύξηση των τρισδιάστατων εκτυπώσεων αντικειμένων, για παράδειγμα, που έχει εκτιναχθεί εν μέσω πανδημίας. Ο κλάδος μπόρεσε να καλύψει το κενό στις αλυσίδες εφοδιασμού κατασκευάζοντας σε τοπικό επίπεδο τα πάντα, από προϊόντα ατομικής προστασίας μέχρι ιατρικές συσκευές και συσκευές δοκιμών, προσωπικά αξεσουάρ, βοηθήματα απεικόνισης, ακόμη και καταλύματα έκτακτης ανάγκης. Ολόκληρη η αγορά τρισδιάστατων εκτυπώσεων αυξήθηκε κατά 21% από το 2019 έως το 2020, και προβλέπεται να διπλασιαστεί έως το 2026. Τώρα υπάρχουν αρκετές εταιρείες, όπως η Icon που εδρεύει στο Όστιν του Τέξας, οι οποίες μετακινούνται από την εκτύπωση καταφυγίων στην ανέγερση πολυτελών κατοικιών. Δεδομένης της πολυπλοκότητας και της μεγάλης έντασης άνθρακα που έχει η κατασκευαστική διαδικασία με την εξάρτησή της από πολλαπλές αλυσίδες εφοδιασμού, η οικοδόμηση κατοικιών με την τρισδιάστατη τεχνολογία είναι μια αλλαγή που θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση ακόμα και του πληθωρισμού. Όπως το έθεσε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2020 στο περιοδικό «Nature», «η 3D εκτύπωση κτιρίων απαιτεί μικρότερους χρόνους κατασκευής και χαμηλότερο κόστος εργασίας, ενώ μπορεί να χρησιμοποιήσει πιο φιλικές προς το περιβάλλον πρώτες ύλες». Τα 3D σπίτια «μπορούν να μεταφερθούν και να στηθούν εύκολα στις περιοχές εκείνες όπου χρειάζονται περισσότερο». Ακόμη και εν καιρώ πολέμου, απομόνωσης και γεωπολιτικού φόβου, αξίζει να θυμόμαστε ότι κάθε κρίση δημιουργεί και ευκαιρίες.

17

18

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Στον «αέρα» τα δημόσια έργα

■ Συμφέρει περισσότερο να χάσουν οι κατασκευαστικές εγγυητικές επιστολές, παρά να τα συνεχίσουν!

Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

Σ

ε απόγνωση έχει περιέλθει ο κατασκευαστικός κλάδος. Το «B.E.» είναι σε θέση να γνωρίζει ότι κατασκευαστές στους οποίους έχουν κατακυρωθεί έργα προς εκτέλεση δηλώνουν ότι είναι προτιμότερο να χάσουν τις εγγυητικές επιστολές, παρά να συνεχίσουν τις εργασίες. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επέτεινε την ενεργειακή κρίση, που ούτως ή άλλως απασχολούσε εδώ και μήνες τον κατασκευαστικό κόσμο, με τις τιμές υλικών και πρώτων υλών να έχουν απογειωθεί. Οι φορείς του κλάδου το τελευταίο διάστημα εκφράζουν όλο και εντονότερα τις ανησυχίες τους. Το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών παρακολουθεί το ζήτημα στενά, αλλά με ψυχραιμία. Πρόσφα-

τα, μάλιστα, ο υπουργός Κώστας Καραμανλής είχε επισημάνει δημόσια ότι όπου χρειαστεί παρέμβαση, αυτή θα γίνει. Έμπειρα στελέχη της αγοράς εκτιμούν ότι τα πλέον επίφοβα έργα είναι εκείνα των μικρότερων αναθετουσών αρχών, δηλαδή δήμων και περιφερειών, στα οποία και παραμένει σε μεγάλο βαθμό η «γάγγραινα» των παράλογα υψηλών εκπτώσεων. Αυτές ξεπερνούν σε πολλές περιπτώσεις το 40% ή ακόμα και το 50%, με αποτέλεσμα η υλοποίηση των έργων να κρέμεται από μία κλωστή, καθώς θα είναι ζημιογόνα για τις εταιρείες που τα έχουν αναλάβει. Στο κάδρο μπαίνουν και τα έργα για τα οποία οι προσφορές κατατέθηκαν πριν ξεκινήσει το ράλι των ανατιμήσεων, ακόμα δηλαδή και δύο χρόνια πριν, δε-

δομένου ότι οι διαγωνισμοί στην ελληνική πραγματικότητα αποτελούν σπορ για γερά νεύρα. Σήμερα, η αύξηση στις τιμές των υλικών, οι καθυστερήσεις στις προμήθειες, καθώς και το θολό τοπίο που διαμορφώνει ο πόλεμος έχουν επιβραδύνει τους ρυθμούς εκτέλεσης των έργων.

Ο χορός των ανατιμήσεων Πριν ακόμη από την εισβολή στην Ουκρανία, οι ανατιμήσεις στα οικοδομικά υλικά κατέγραφαν συνεχόμενα ρεκόρ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, τον Ιανουάριο ο γενικός δείκτης τιμών υλικών κατασκευής νέων κτιρίων κατοικιών αυξήθηκε κατά 7,3%, σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα του 2021, έναντι μικρής αύξησης 0,3% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση των αντίστοιχων δεικτών του

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

έτους 2021 με το 2020. Πρωταθλητές τότε, ακολουθώντας την ηλεκτρική ενέργεια που εκτινάχθηκε κατά 56,7% και το πετρέλαιο κίνησης με 26,3%, ήταν ο σίδηρος οπλισμού με αύξηση 17,4%, οι χάλκινοι αγωγοί με 14,3%, οι σωλήνες χαλκού με 12,5% και τα τούβλα με 10,4%. Σήμερα, μετά και τις επιπτώσεις του πολέμου, που δυστυχώς έχει άγνωστο ορίζοντα, εκτιμάται πως οι ανατιμήσεις στην πλειονότητα των υλικών κατασκευής ξεπερνούν το 40% μέσα σε ένα έτος. Η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου, σε ετήσια βάση, κατά 78,5%, του ηλεκτρικού ρεύματος κατά 71,4% και καυσίμων και λιπαντικών κατά 23,2%, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον Φεβρουάριο, δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για άμεση αλλαγή σκηνικού, δεδομένης και της αδυναμίας πρόβλεψης για τη διάρκεια αυτής της νέας κρίσης. Για φρενήρεις αυξήσεις κάνουν λόγο οι φορείς των εργοληπτών, εντοπίζοντας την αρχή του κακού στην περίοδο της πανδημίας οπότε κάποιες από τις εταιρείες αντιμετώπισαν προβλήματα στην εκτέλεση έργων. Σε επιστολή της, πρόσφατα, η Πανελλήνια Ένωση Διπλωματούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΔΜΕΔΕ) κάνει λόγο για ραγδαία ανατίμηση των υλικών άνω του ποσοστού του 18%. Αύξηση της τάξεως του 200% στην τιμή της ασφάλτου από τον Σεπτέμβριο του 2020 και του οικοδομικού σιδήρου κατά 100% καταγράφει σε επιστολή της προς τους αρμόδιους υπουργούς η Πανελλήνια Ένωση Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ). Αυτό σημαίνει ότι ο σκελετός ενός κτιρίου που κόστιζε πριν από τις ανατιμήσεις 1 εκατ. ευρώ, σήμερα κοστίζει 1,5 εκατ. ευρώ, τα δε έργα οδοποιίας, που παίρνουν μπρος κάθε άνοιξη, όπως και όλα τα άλλα έργα, σημειώνεται πως «με τις παρούσες τιμές είναι αδύνατον να υλοποιηθούν από τους αναδόχους».

Προτάσεις για παρατάσεις, προσωρινή διακοπή εργασιών και αναπροσαρμογές Στο πλαίσιο των τακτικών συναντήσεων που γίνονται σε τεχνικό επίπεδο, η ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και εκπρόσωποι των τεχνικών

εταιρειών ανανέωσαν το ραντεβού τους για τον Απρίλιο. Οι εργοληπτικές οργανώσεις παρέθεσαν τις προτάσεις τους σε ένα γενικό πλαίσιο. Έτσι, συμφωνήθηκε να επανέλθουν στην επόμενη συνάντηση με συγκεκριμένες και μελετημένες προτάσεις, με σκοπό τη διερεύνηση εξεύρεσης κοινά αποδεκτών λύσεων που να διασφαλίζουν την ολοκλήρωση των έργων. Προειδοποιώντας για σοβαρό κίνδυνο διάλυσης συμβάσεων δημοσίων έργων, παράλληλα με αιτήματα αποζημίωσης από την πλευρά των εργοληπτικών επιχειρήσεων, ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ) προτείνει τη χορήγηση αυτοδίκαιης παράτασης τεσσάρων έως έξι μηνών έπειτα από αίτηση των εργοληπτικών επιχειρήσεων. Στο διάστημα δε αυτό, να θεσμοθετηθεί ένα «σύγχρονο και σοβαρό σύστημα αναθεώρησης των τιμών». Από την πλευρά της, η ΠΑΣΕΔΕ ανεβάζει τον χρόνο της παράτασης όλων των χρονοδιαγραμμάτων κατ’ ελάχιστον στους 12 μήνες, με τη δυνατότητα και προσωρινής διακοπής εργασιών. Προτείνει, επίσης, έκδοση νέων συντελεστών αναθεώρησης για όλο το εύρος των εργασιών, αναπροσαρμογή του εργολαβικού ανταλλάγματος για την κάλυψη των ανατιμήσεων στις περιπτώσεις που δεν δύνανται να καλυφθούν από τους συντελεστές αναθεώρησης και αναπροσαρμογή των προϋπολογισμών μελετών των υπό δημοπράτηση έργων, ώστε να συμβαδίζουν με την οικονομική πραγματικότητα. Σε αντίστοιχο μήκος κύματος και οι προτάσεις της ΠΕΣΜΕΔΕ, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η άμεση ενεργοποίηση της Επιτροπής Διαπιστώσεως Τιμών Δημοσιών Έργων, καθώς και νομοθετική παρέμβαση για παράταση των χρονοδιαγραμμάτων υλοποίησης των συμβάσεων, δυνατότητα αναστολής εκ μέρους του αναδόχου εκτελούμενων εργασιών για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, δυνατότητα αναστολής υπογραφής νέων συμβάσεων και εξαιρετική δυνατότητα διάλυσης των υφισταμένων συμβάσεων στην περίπτωση που οι προϋπολογισμοί των έργων αυξηθούν. Ακόμη, η Ένωση καλεί να αναζητηθεί τρόπος προσαρμογής του εργολαβικού

ανταλλάγματος λόγω απρόοπτης μεταβολής συνθηκών, όπως ορίζει ο Αστικός Κώδικας (άρθρο 388).

Το ερωτηματικό των συντελεστών αναθεώρησης Υπενθυμίζεται, βεβαίως, ότι λίγο πριν από το τέλος της περασμένης χρονιάς, με απόφαση του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, καθορίστηκαν οι συντελεστές αναθεώρησης για περίπου 500 κατηγορίες δημοσίων έργων, στις οποίες περιλαμβάνονται υλικά των οποίων η υπερβολική αύξηση στην τιμή διαπιστώθηκε για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2021 και καταλαμβάνει όλα τα εν εξελίξει έργα. Συγκεκριμένα για χάλυβα, αλουμίνιο, χαλκό, άσφαλτο, ξυλεία, PVC και πολυαιθυλένιο. Τα σχετικά αιτήματα των τεχνικών εταιρειών είχαν ξεκινήσει ήδη έναν χρόνο πριν από τη ρύθμιση, όμως στο ενδιάμεσο διάστημα οι ανατιμήσεις σε έναν βαθμό αποκλιμακώθηκαν. Για αυτό και το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ζυγίζει προσεκτικά το ενδεχόμενο μιας τέτοιας απόφασης, ειδικά από τη στιγμή που ο ορίζοντας των συνεπειών του πολέμου δεν μπορεί να προβλεφθεί. Ένα αυτοματοποιημένο σύστημα παρακολούθησης και αναπροσαρμογής θα έδινε τη λύση, όμως επί του παρόντος αυτό δεν υπάρχει. Η σχετική διαδικασία, η οποία και θα αυτοματοποιηθεί σταδιακά, έχει προβλεφθεί στην πρόσφατη αναθεώρηση του ν. 4412. Ήδη βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο η ίδρυση της Εταιρείας Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών όπου προβλέπεται και η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Θεσπίζεται μια οριζόντια διαδικασία παρακολούθησης των αυξομειώσεων των τιμών υλικών, καθώς και της τιμολόγησης των εργασιών των τεχνικών έργων, που θα διασφαλίζει τον ανταγωνισμό στον κατασκευαστικό κλάδο από στρεβλώσεις της αγοράς. Μέσω της νέας διαδικασίας που προβλέπεται στον ν. 4782/21, για τις δημόσιες συμβάσεις, στόχος είναι να αποτυπώνονται με ρεαλιστικό τρόπο στις τιμές των εργασιών των δημοσίων έργων, οι τρέχουσες τιμές της αγοράς και έτσι να διαμορφώνονται με βάση τα όσα ισχύουν στην αγορά σε πραγματικό χρόνο.

19

20

αρθρο

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Πόσο κοντά είναι ο Πούτιν στο να πατήσει το

Γ

ια έναν πολιορκητή του 16ου αιώνα, η τέχνη της κλιμάκωσης ήταν να ανεβαίνει κανείς τις οχυρώσεις μιας πόλης χωρίς να συναντά κάτι δυσάρεστα καυτό ή αιχμηρό. Για τους άνδρες που έγραψαν εκ νέου τους κανόνες της στρατηγικής για την πυρηνική εποχή, η τέχνη της κλιμάκωσης ήταν η διαδικασία που σταδιακά μετέτρεπε έναν περιορισμένο πόλεμο σε απεριόριστο. Όπως και στις πολιορκίες των παλιών εποχών, το κλειδί ήταν η σκάλα: μια εννοιολογική σκάλα όπου κάθε σκαλοπάτι αύξανε το επίπεδο της σύγκρουσης, ενώ παράλληλα έστελνε ένα μήνυμα στην άλλη πλευρά. Ο Χέρμαν Kαν, ένας από τους πολλούς εμπνευστές του ομώνυμου χαρακτήρα της απαράμιλλης πραγματείας του Στάνλεϊ Κιούμπρικ για την αποτροπή, «Dr Strangelove», επινόησε μια σκάλα 44 βαθμίδων, με την οποία μελετά και αναλύει το φαινόμενο της κλιμάκωσης. Το σκαλοπάτι από το εννέα («Δραματικές στρατιωτικές αντιπαραθέσεις») στο δέκα («Προκλητική διακοπή διπλωματικών σχέσεων»), σημείωνε, ήταν εκείνο που σηματοδοτούσε το σημείο στο οποίο ο πυρηνικός πόλεμος έπαυε να είναι αδιανόητος. Το «Dr Strangelove» είναι κωμωδία, επειδή ο Κιούμπρικ βρήκε ότι ο παραλογισμός μιας τέτοιας εσχατολογικής λογιστικής και η άχαρη θεωρητικολογία της ήταν αδύνατο να μεταφερθεί στην οθόνη με οποιαδήποτε άλλη μορφή. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι έννοιες που συστηματοποίησε η σκάλα δεν έχουν νόημα. Η εισβολή στην Ουκρανία (βαθμίδα 12: «Μεγάλος συμβατικός πόλεμος») έχει αναμφίβολα οδηγήσει τον κόσμο πέρα από το σημείο που ο πυρηνικός πόλεμος παύει να είναι αδιανόητος. Σύμφωνα με τα λόγια του Αντόνιο Γκουτέρες, του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, τέτοιες φρικαλεότητες είναι «ξανά μέσα στη σφαίρα της πιθανότητας». Οι πιθανότητες κλιμάκωσης μιας σύγκρουσης σε πυρηνικό πόλεμο είναι μεγαλύτερες από ό,τι ήταν για περισσότερο από μισό αιώνα. Όπως έχει η κατάσταση, σε αυτόν τον πόλεμο, μόνο η μία πλευρά διαθέτει πυρηνικά όπλα, αν και η Ουκρανία είχε σοβιετικά όπλα σταθμευμένα στο έδαφός της μέχρι λίγα χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίησή της το 1991, αλλά ποτέ δεν ήταν υπό τον πολιτικό της έλεγχο. Ούτε, αν και η ρωσική προπαγάνδα λέει το αντίθετο, έχει κάποιο τρόπο να αποκτήσει. Αλλά ένας αντίπαλος χωρίς πυρηνικά όπλα δεν εγγυάται πυρηνική αυτοσυγκράτηση. Και το ΝΑΤΟ, το οποίο προμηθεύει την Ουκρανία με όπλα, και ενισχύει τις δυνάμεις του στην περιοχή, διαθέτει άφθονα πυρηνικά όπλα. Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν θέλει να υπενθυμίσει στους αντιπάλους του τους πυρηνικούς κινδύνους. Σε τηλεοπτικό διάγγελμα κατά την έναρξη της ρωσικής εισβολής προειδοποίησε τις ξένες δυνάμεις που μπορεί να προσπαθήσουν να εμποδίσουν την προέλαση για «συνέπειες που δεν έχετε αντιμετωπίσει ποτέ στην ιστορία σας». Στις 27 Φεβρουαρίου, μετά την επιβολή πρωτοφανών τραπεζικών κυρώσεων από τις δυτικές χώρες (βαθμίδα 20: «Ειρηνικό παγκόσμιο εμπάργκο ή αποκλεισμός»), ο Βλ. Πούτιν

έδωσε εντολή να μεταφερθούν οι «αποτρεπτικές δυνάμεις» της χώρας σε «ειδική κατάσταση μάχης».

Με το δάχτυλο στη σκανδάλη Το απλούστερο πυρηνικό σενάριο προβλέπει ότι ο Βλ. Πούτιν, αν βρεθεί αντιμέτωπος με την απόλυτη ήττα στην Ουκρανία, θα προσπαθήσει να αντιστρέψει την κατάσταση εκτοξεύοντας μια πυρηνική βόμβα (βαθμίδα 18: «Θεαματική επίδειξη ή επίδειξη δύναμης»). Ο Κρίστοφερ Σίβις, ο οποίος διετέλεσε κορυφαίος αξιωματούχος των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών για την Ευρώπη μεταξύ 2018 και 2021, λέει ότι σε διάφορα πολεμικά παιχνίδια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 οι δυτικοί εμπειρογνώμονες και οι στρατιωτικοί αξιωματικοί που έπαιζαν τη Ρωσία επέλεξαν κάποιες φορές να πραγματοποιήσουν πυρηνικές δοκιμές ή μια έκρηξη σε μεγάλο ύψος του είδους που παρακωλύει τις επικοινωνίες σε μια ευρεία περιοχή «Σκεφτείτε μια έκρηξη που κάνει τα φώτα στο Όσλο να σβήσουν». Ένα κόλπο θα ήταν η Ρωσία να χρησιμοποιήσει ένα μικρό πυρηνικό όπλο στην Ουκρανία και, είτε να το δικαιολογήσει ως προληπτική επίθεση εναντίον ανύπαρκτων ουκρανικών όπλων μαζικής καταστροφής είτε να ισχυριστεί ότι το έκανε η Ουκρανία, ενώ θα ακολουθούσε η απαίτηση για παράδοση άνευ όρων και απειλές για περισσότερα από τα ίδια. Μια μικρή πυρηνική έκρηξη μπορεί να μοιάζει με αντίφαση. Αλλά τόσο η Ρωσία όσο και το ΝΑΤΟ διαθέτουν «μη στρατηγικά» ή «τακτικά» πυρηνικά όπλα, τα οποία προκαλούν

αρθρο

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

κουμπί των πυρηνικών όπλων τρομακτική. Αυτό συνεπάγεται ότι ο Βλ. Πούτιν διευρύνει τη σύγκρουση ώστε να εμπλέκονται άμεσα οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ, με τρόπο που μέχρι στιγμής έχουν αντισταθεί και όχι μόνο λόγω του πυρηνικού κινδύνου που ενέχει μια τέτοια αντιπαράθεση. Ένας φόβος είναι ότι η Ρωσία θα μπορούσε να επιτεθεί άμεσα σε αποθήκες ή αποστολές όπλων στο έδαφος ενός κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ, όπως η Ρουμανία ή η Πολωνία.Ρώσοι κατάσκοποι έχουν επιτεθεί κρυφά σε τέτοιες αποθήκες στη Βουλγαρία και την Τσεχική Δημοκρατία τα τελευταία χρόνια. Στις 12 Μαρτίου ο Σεργκέι Ριάμπκοβ, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, δήλωσε ότι οι αυτοκινητοπομπές όπλων είναι «νόμιμοι στόχοι». Εάν η χώρα που θα δεχθεί την επίθεση αυτή καλούσε τους συμμάχους της να αντιμετωπίσουν την επίθεση πυροδοτώντας την εφαρμογή του άρθρου 5, της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας της συμμαχίας, το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αποφασίσει να απαντήσει με αντίποινα κατά των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία, αν όχι κατά των δυνάμεων στην ίδια τη Ρωσία.

Ο χειρότερος φόβος

πολύ μικρότερη ζημιά από τα καταστροφικά για πόλεις όπλα που είναι τοποθετημένα σε διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους. Αυτά τα στρατηγικά πυρηνικά όπλα έχουν συνήθως απόδοση που μετριέται σε εκατοντάδες χιλιοτόνους: οι εκρήξεις τους ισοδυναμούν με την εκτόξευση εκατοντάδων χιλιάδων τόνων εκρηκτικών. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα μπορούν να ζυγίζουν μερικούς χιλιοτόνους ή και λιγότερο. Η απόδοση του Β61, ενός αμερικανικού όπλου με μεταβλητή απόδοση, μπορεί να «μειωθεί» έως και 0,3 χιλιοτόνους εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί ως τακτικό όπλο. Η έκρηξη μερικών χιλιάδων τόνων κακώς αποθηκευμένου νιτρικού αμμωνίου στη Βηρυτό τον Αύγουστο του 2020 έδειξε πόσο τρομερές μπορεί να είναι τέτοιες εκρήξεις. Αλλά είναι πολύ λιγότερο καταστροφικές από εκείνες των όπλων που χρησιμοποιούνται σε ολοκληρωτικούς πολέμους. Η Ρωσία πιστεύεται ότι διαθέτει χιλιάδες μη στρατηγικά πυρηνικά όπλα. Τα βλέπει ως τρόπο αντιστάθμισης της δύναμης του ΝΑΤΟ σε προηγμένα συμβατικά υλικά, όπως τα όπλα ακριβείας. Υπάρχουν 100-200 Β61 σε αεροπορικές βάσεις του ΝΑΤΟ στο Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ολλανδία και την Τουρκία, παρά το γεγονός ότι οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις θεωρούν γενικά ότι τέτοια πράγματα έχουν μικρή αξία στο πεδίο της μάχης. Η παρουσία τους θεωρείται ότι δίνει στους εν λόγω Ευρωπαίους συμμάχους ένα άμεσο μερίδιο στην πυρηνική ομπρέλα της Αμερικής, καθιστώντας την έτσι πιο αξιόπιστη. Η διαθεσιμότητα αυτών των όπλων είναι μέρος αυτού που κάνει τη δεύτερη, έμμεση οδό προς τη χρήση πυρηνικών

Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι οι δυτικές χώρες μπορεί να δράσουν κατόπιν εσωτερικής πίεσης προσπαθώντας να σταματήσουν την αιματοχυσία, ιδίως εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία κλιμακωθεί - για παράδειγμα με τη χρήση χημικών όπλων. Οι ψευδείς ρωσικοί ισχυρισμοί ότι η Ουκρανία διαθέτει τέτοια όπλα μπορεί να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για μια συγκεκαλυμμένη επιχείρηση που η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει για να δικαιολογήσει ακόμα πιο σκληρά αντίποινα. Τέτοιες τακτικές θα σκόρπιζαν τον τρόμο στους Ουκρανούς πολίτες και θα έδιναν σήμα στο ΝΑΤΟ ότι η Ρωσία δεν σκοπεύει να σταματήσει μπροστά σε τίποτα. Ταυτόχρονα θα ασκούσαν «τεράστια πίεση στο ΝΑΤΟ να υποχρεώσει τη Ρωσία με τη χρήση βίας να σταματήσει τέτοιες επιθέσεις» δηλώνει ο Όλιβερ Mάιερ του Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη και την Πολιτική Ασφάλειας στο Αμβούργο. Ο κ. Μάιερ βλέπει την «ανεξέλεγκτη κλιμάκωση ως αποτέλεσμα ατυχημάτων, συγκεκαλυμμένων επιχειρήσεων ή παρεξηγημένων σημάτων» ως τις πιο πιθανές οδούς προς την καταστροφή. Τα ατυχήματα είναι, άλλωστε, γεγονός της ζωής και οι άνθρωποι που βρίσκονται σε πόλεμο ή στα πρόθυρα ενός πολέμου γίνονται νευρικοί. Στις 9 Μαρτίου, για να έχουμε κατά νου ένα απτό παράδειγμα, ένα λάθος κατά τη διάρκεια της συνήθους συντήρησης οδήγησε σε εκτόξευση έναν πυρηνοκίνητο (αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση μη οπλισμένο) ινδικό πύραυλο εναντίον του Πακιστάν, τον πυρηνικά εξοπλισμένο γείτονά της. Η αμήχανη «συγγνώμη» της Ινδίας στις 11 του μηνός θα ήταν πολύ μικρή και πολύ αργά αν υπήρχε μεγάλη ένταση. Όποια και αν είναι η αλυσίδα των γεγονότων που μπορεί να την επιφέρει, η ακτινοβόληση έστω και ενός κομματιού της Ουκρανίας θα ήταν

21

22 αρθρο

μια συγκλονιστική στιγμή για την Ευρώπη και τον κόσμο. Οι δυτικές κυβερνήσεις θα αντιμετώπιζαν τεράστια πίεση να αντιδράσουν. Ωστόσο, η επίθεση κατά της Ρωσίας με τον ίδιο τρόπο (βαθμίδα 27: «Παραδειγματική επίθεση κατά του στρατού») θα ήταν σαν να προσκαλούσε περαιτέρω πυρηνική χρήση κατά αμερικανικών και ευρωπαϊκών πόλεων (βαθμίδα 29: «Παραδειγματικές επιθέσεις κατά του πληθυσμού»). Ο Καν είχε 15 ακόμη βαθμίδες στις οποίες οι αντίπαλοι αντάλλασσαν δυνάμεις και πόλεις με όλο και μεγαλύτερη εγκατάλειψη. Το δόγμα της αμοιβαία εξασφαλισμένης καταστροφής υποδηλώνει ότι, μόλις χαθούν πόλεις, τα πράγματα θα φτάσουν γρήγορα κοντά στη βαθμίδα 44: «Παροξυσμός ή ανεξέλεγκτος πόλεμος». Ωστόσο, η εναλλακτική λύση της προσπάθειας να πέσει ο Βλ. Πούτιν χρησιμοποιώντας μόνο συμβατικά όπλα δεν θα τον έκανε απαραίτητα να τηρήσει τον ίδιο περιορισμό, ειδικά αν η προσπάθεια εκτόπισής του φαινόταν ότι θα είχε αίσιο τέλος: πίσω στις υψηλότερες βαθμίδες. Αλλά το να μην κάνουμε τίποτα θα μπορούσε κάλλιστα να αποδειχθεί αβάσταχτο. Η ανάγκη να δείξουμε ότι τα πυρηνικά όπλα δεν επιτρέπουν την ατιμωρησία θα μπορούσε να αποδειχθεί σαρωτική. Μια σειρά πολεμικών παιγνίων που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα υποδηλώνουν το εύρος των πιθανών αντιδράσεων. Στο «The Bomb: Presidents, Generals, and the Secret History of Nuclear War», ο Φρεντ Κάπλαν, δημοσιογράφος, περιγράφει την αντίδραση των παικτών σε ένα σενάριο πολέμου στο οποίο η Ρωσία εισέβαλε σε ένα κράτος της Βαλτικής και πυροδότησε ένα τακτικό πυρηνικό όπλο εναντίον γερμανικής βάσης για να σταματήσει την αντεπίθεση του ΝΑΤΟ.

Έως το τέλος Όταν μια ομάδα στρατηγών και ανώτερων συμβούλων έπαιξε αυτό το σενάριο, ο Κόλιν Καλ, τότε σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν, υποστήριξε ότι ήταν καλύτερα να συνεχίσουμε να πολεμάμε συμβατικά και να απομονώσουμε τη Ρωσία διπλωματικά. Η συμβουλή του ακολουθήθηκε. Όταν το υπουργικό συμβούλιο και οι αρχηγοί των ενόπλων δυνάμενων έπαιξαν το ίδιο παιχνίδι έναν μήνα αργότερα, αποφάσισαν να ρίξουν πυρηνικά στη Λευκορωσία, παρόλο που δεν είχε καμία ανάμειξη στον πόλεμο. Σε όλα αυτά είναι σημαντικό να διακρίνουμε τον σχετικό από τον απόλυτο κίνδυνο. Οι πιθανότητες μιας κλιμακούμενης αντιπαράθεσης που θα οδηγήσει στη χρήση πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη είναι υψηλότερες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από το 1962. Αυτό δεν σημαίνει ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι πιθανή. Για τον Βλ. Πούτιν η κλιμάκωση του πολέμου με τρόπο που θα εμπλέξει το ΝΑΤΟ θα ήταν σαν να «βλέπει» μια αποφασιστική ήττα στην Ουκρανία. Το να σχεδιάζει να αποτρέψει αυτή την ήττα με πυρηνικά μέσα θα ήταν σαν να διακινδυνεύει μαζικά αντίποινα.

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Αλλά το διακύβευμα είναι υψηλότερο -ίσως υπαρξιακό- για τον Βλ. Πούτιν από ό,τι για τους δυτικούς αντιπάλους του. «Η άμεση αντιπαράθεση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας σημαίνει τρίτος παγκόσμιος πόλεμος» προειδοποίησε ο Τζο Μπάιντεν, ο πρόεδρος της Αμερικής, στις 11 Μαρτίου, γεγονός που την καθιστά «κάτι που πρέπει να προσπαθήσουμε να αποτρέψουμε». Ο Βλ. Πούτιν μπορεί να πιστεύει ότι μπορεί να κερδίσει ανταλλάγματα αν φανεί λιγότερο αφοσιωμένος σε αυτή την αποτροπή. Ο Τόμας Σκέλινγκ, οικονομολόγος και πυρηνικός στρατηγιστής, παρατήρησε κάποτε ότι οι αποτρεπτικές απειλές είναι «θέμα αποφασιστικότητας, ορμητικότητας, απλού πείσματος». Όπως σημείωσε, αυτές δεν είναι ιδιότητες που εύκολα κάποιος μπορεί να προσποιηθεί: «Δεν είναι εύκολο να αλλάξουμε τον χαρακτήρα μας - και το να γίνουμε φανατικοί ή ορμητικοί θα ήταν ένα υψηλό τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για να κάνουμε τις απειλές μας πειστικές». Ένας άνθρωπος που εισβάλλει στην Ουκρανία χωρίς να πει στους περισσότερους υπουργούς του ή στα στρατεύματά του ότι πρόκειται να το κάνει, έχει ήδη διαμορφώσει τον χαρακτήρα του. Για ορισμένους δυτικούς αξιωματούχους, αυτή η ασυμμετρία στον χαρακτήρα και την ανταμοιβή υπογραμμίζει την ανάγκη για μια γρήγορη διευθέτηση, ακόμη και αν αυτή ευνοεί το Κρεμλίνο. Άλλοι σημειώνουν ότι και μόνο το να λέει τέτοια πράγματα δίνει στον Βλ. Πούτιν ένα πλεονέκτημα που θα το προχωρήσει μέχρι να βρει σθεναρή αντίσταση. «Ο φόβος του ΝΑΤΟ για μια πυρηνική σύρραξη ως κάτι το αναπόφευκτο [τέλος της γραμμής]… έχει αξιοποιηθεί αδίστακτα από τον Πούτιν» δηλώνει με λύπη ο Τζον Ρέιν, πρώην Βρετανός διπλωμάτης. «Έχει χρησιμοποιήσει αυτόν τον φόβο για να δημιουργήσει έναν πολύ μεγάλο χώρο, στον οποίο μπορεί να διεξαγάγει συμβατικό πόλεμο στην Ευρώπη χωρίς στρατιωτική απάντηση από το ΝΑΤΟ». Ο κίνδυνος είναι ο Βλ. Πούτιν να προσπαθήσει να διευρύνει περαιτέρω αυτόν τον χώρο - ή να μην εκτιμήσει σωστά τα όριά του. *Από τον ECONOMIST

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Περίπου 1,8 δισ. ευρώ θα μας στοιχίσει η εισβολή Πούτιν στην Ουκρανία

■ Προς αναθεώρηση του ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας ■ Προβλέπεται μείωση κατά μία ποσοστιαία, δηλαδή στο 3,5%

Π

τώση της ανάπτυξης, σε συνδυασμό με εκτόξευση του πληθωρισμού, «βλέπει» η Εθνική Τράπεζα, ως αποτέλεσμα των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία για την ελληνική οικονομία. Αυξανόμενη αβεβαιότητα και υψηλό κόστος ενέργειας και βασικών πρώτων υλών επιβραδύνουν προσωρινά τον ρυθμό ανάπτυξης στο 3,0% το 2022 και οδηγούν τον πληθωρισμό σε υψηλό 25 ετών, με προοπτική ανάκτησης, ωστόσο, των απωλειών στο ΑΕΠ έως το 2023. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα σχετικής έκθεσης της Εθνικής Τράπεζας. Η κλιμάκωση της κρίσης στην Ουκρανία, πέραν των τραγικών συνεπειών της, αποτελεί μία νέα εστία οξείας οικονομικής αβεβαιότητας, η οποία επιτείνει τις πληθωριστικές προκλήσεις -οδηγώντας τις τιμές ενέργειας και βασικών πρώτων υλών σε νέα ιστορικά υψηλά- και αναπόφευκτα επιβαρύνει τις οικονομικές επιδόσεις του 2022.

Πιέσεις Η τράπεζα σημειώνει ότι θα υπάρξουν πιέσεις στην παγκό-

Πόλεμος

23

24

Πόλεμος

σμια προσφορά ενέργειας και πρώτων υλών χωρίς, ωστόσο, να εγείρονται θέματα επάρκειας για την ελληνική αγορά. Το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας αλλά και της επαρκούς προσφοράς μιας σειράς αγαθών και πρώτων υλών, των οποίων Ρωσία και Ουκρανία είναι βασικοί εξαγωγείς (κυρίως σιτηρά, λιπάσματα, συγκεκριμένα μέταλλα και πρώτες ύλες για τη χημική βιομηχανία και την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή), αποτελεί παράγοντα που θα μπορούσε να έχει, τουλάχιστον βραχυπροθέσμα, σημαντικές αρνητικές επιδράσεις στην παραγωγική διαδικασία. Συγκεκριμένα θα μπορούσε να επιτείνει τις δυσλειτουργίες της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, οι οποίες είχαν ήδη εκδηλωθεί, ως συνέπεια της υπερβάλλουσας ζήτησης, το 2021, όταν η οικονομία ανέκαμπτε ταχύτατα από την ύφεση που προκάλεσε η πανδημία. Η κρίση στην Ουκρανία εντείνει τις προκλήσεις, καθώς η εφαρμογή κυρώσεων κατά της Ρωσίας και τα σχετικά αντίμετρα δημιουργούν πιέσεις στη διεθνή προσφορά συγκεκριμένων ενεργειακών αγαθών και πρώτων υλών, με πιθανές δευτερογενείς επιδράσεις στην παραγωγή και στον πληθωρισμό. Αναφορικά με την Ελλάδα, ο κίνδυνος ενεργειακής επάρκειας, ακόμη και σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, είναι περιορισμένος, κυρίως λόγω: α) των συγκριτικά μικρών εγχώριων αναγκών, σε σύγκριση με τις ανάγκες της Ε.Ε., σε φυσικό αέριο (το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 20% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην οικονομία, με το 7% να προέρχεται από τη Ρωσία), β) της επιλογής για περαιτέρω αξιοποίηση φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG -που προσεγγίζει πλέον το 1/2 των συνολικών εισαγωγών αερίου στη χώρα στις αρχές του 2022-, με την τρέχουσα δυνατότητα υποδοχής και αποθήκευσης να είναι πολλαπλάσια από αυτή που διασφαλίζουν οι υφιστάμενες ροές, γ) της εντατικότερης χρήσης και των νέων επενδύσεων σε ΑΠΕ, με βελτιούμενες και τις καιρικές συνθήκες όσο πλησιάζουμε την άνοιξη, και δ) της δυνατότητας, σε ακραίο ενδεχόμενο, αύξησης της χρήσης λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής.

Μείωση διαθέσιμου εισοδήματος Εντούτοις είναι αναπόφευκτο ότι η ελληνική οικονομία θα

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

επηρεαστεί από τις εντεινόμενες πληθωριστικές πιέσεις και τον αρνητικό τους αντίκτυπο στο διαθέσιμο εισόδημα και το κόστος παραγωγής. Πράγματι, οι πληθωριστικές επιδράσεις εντείνονται -με τον εγχώριο πληθωρισμό να ανέρχεται σε υψηλό 25ετίας, στο 7,2% τον Φεβρουάριο-, με τη διάχυση των εισαγόμενων πληθωριστικών επιδράσεων να αποδυναμώνει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και να αυξάνει το κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων, με αρνητικές επιπτώσεις και στην κερδοφορία του εταιρικού τομέα (ο οποίος προφανώς προσπαθεί να απορροφήσει τμήμα του αυξημένου κόστους εισροών, ώστε μην το μετακυλίσει σε μεγάλο βαθμό στον τελικό καταναλωτή). Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, οι τρέχουσες τιμές του φυσικού αερίου ανήλθαν σε ιστορικό υψηλό, περίπου 150 €/MWh κατά μ.ο. στο πρώτο μισό του Μαρτίου, με την τιμή του αργού πετρελαίου να ανέρχεται και αυτή σε υψηλό 10 ετών (115 USD/βαρέλι) με τάσεις αποκλιμάκωσης προς τα τέλη του συγκεκριμένου μήνα. Παράλληλα, οι τιμές συγκεκριμένων εμπορευμάτων όπως σιτηρά, μέταλλα/ορυκτά (π.χ. αλουμίνιο, νικέλιο, κασσίτερος, χαλκός, παλλάδιο), καθώς και λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ζωοτροφές και αγροτικές πρώτες ύλες, των οποίων Ρωσία και Ουκρανία είναι σημαντικοί εξαγωγείς, σημειώνουν πρωτοφανείς αυξήσεις. Υπό αυτές τις συνθήκες, στο βασικό μας σενάριο για τον πληθωρισμό λαμβάνουμε υπόψη τις πρόσφατες εκτιμήσεις των αγορών για την πορεία των τιμών πετρελαίου, φυσικού αερίου και πρώτων υλών μετά την ανακοίνωση των κυρώσεων, εξομαλύνοντας την υπερβολική ημερήσια μεταβλητότητα των τιμών στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures). Σύμφωνα με τις υποθέσεις για το βασικό μας σενάριο, ο πληθωρισμός (βάσει ΔΤΚ) θα κυμανθεί στο 7,0% κατά μ.ο. το 1ο τρίμηνο του 2022 και θα κορυφωθεί περίπου στο 8,08,5% την περίοδο Μαρτίου-Απριλίου. Εξαιρώντας τις επιδράσεις από καύσιμα, ηλεκτρισμό και τρόφιμα με υψηλή εποχική μεταβλητότητα (νωπά φρούτα και λαχανικά), ο πληθωρισμός θα διαμορφωθεί στο 2,5% το 1ο εξάμηνο του 2022 και στο 2,7% το 2ο εξάμηνο, εξαιτίας και των αυξανόμενων δευτερογενών πληθωριστικών επιδράσεων. Η ανακοίνωση

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Πόλεμος

πρόσθετων μέτρων για αυξημένη επιδότηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και των τιμών καυσίμων για συγκεκριμένες εισοδηματικές κατηγορίες, ενδεχομένως να οδηγήσει τον πληθωρισμό οριακά χαμηλότερα από την προαναφερόμενη εκτίμησή μας κατά το 2ο τρίμηνο του 2022. Το 2023 προβλέπεται σημαντική επιβράδυνση του πληθωρισμού στο 1,4%.

Χρειάζεται πρόσθετη στήριξη στα ευαίσθητα κοινωνικά στρώματα για να αποφευχθεί διψήφιος πληθωρισμός Η άμεση δημοσιονομική στήριξη που παρέχεται για τον μετριασμό των επιδράσεων των ενεργειακών ανατιμήσεων -συνεκτιμώντας τις ανακοινώσεις στις 17 Μαρτίου για ενεργοποίηση πρόσθετης δέσμης ενεργειακών μέτρων 1,1 δισ. ευρώ κυρίως για το δίμηνο Μαρτίου - Απριλίου, προσεγγίζει έως σήμερα τα 2 δισ. ευρώ για το 2022. Βάσει των προβλέψεων για την πορεία της ενέργειας που ενσωματώνονται στο βασικό μας σενάριο και θεωρώντας ότι θα επιχειρηθεί να διατηρηθεί στο σύνολο του έτους ένα πλέγμα προστασίας αντίστοιχο με το μ.ο. του 1ου τετραμήνου, θεωρούμε ότι η αξία της άμεσης στήριξης θα αγγίξει σε ετήσια βάση τα 4,0-4,5 δισ. ευρώ. Ο καθαρός δημοσιονομικός αντίκτυπος εκτιμάται σε περίπου 2,0-2,5 δισ. ευρώ (1,3% του ΑΕΠ), βασιζόμενοι στην υπόθεση ότι τα έσοδα από τη διάθεση των δικαιωμάτων ρύπων, που συνιστούν βασική πηγή χρηματοδότησης των επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου μέσω πόρων του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης, καθώς και οι λοιποί σχετικοί χρηματοδοτικοί πόροι, θα κινηθούν ανοδικά σε συνάρτηση με τις αυξημένες τιμές, περίπου στα 1,5-2 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, το πρωτογενές έλλειμμα θα διαμορφωθεί στο 1,5-1,8% του ΑΕΠ -πολύ κοντά στον στόχο του προϋπολογισμού (1,2%)- ή και ακόμη χαμηλότερα, αν ληφθούν υπόψη: α) η μετακύλιση (carry-over effect) τμήματος της αναμενόμενης δημοσιονομικής υπεραπόδοσης κατά το 2021, και β) οι ενθαρρυντικές ενδείξεις για την πορεία των φορολογικών εσόδων

κατά το 1ο δίμηνο του 2022, τα οποία υπερβαίνουν κατά τουλάχιστον 0,3 δισ. ευρώ τον στόχο του προϋπολογισμού, εξαιρώντας την επίδραση των εσόδων που εισπράχθηκαν μεν τους δύο πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους, αλλά αφορούν έσοδα του 2021. Χωρίς τις ανωτέρω δημοσιονομικές παρεμβάσεις και εκπτώσεις, εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός θα είχε ήδη υπερβεί το 8% κατά μ.ο. τους δύο πρώτους μήνες του 2022, ενώ θα ήταν διψήφιος τον Μάρτιο - Απρίλιο. Αναφορικά με τη γενικότερη πορεία των φορολογικών εσόδων, οι κίνδυνοι από ενδεχόμενη μικρή επιβράδυνση της «πραγματικής» οικονομικής δραστηριότητας είναι περιορισμένοι. Οι πληθωριστικές επιδράσεις θα στηρίξουν το μέγεθος της φορολογικής βάσης σε τρέχουσες τιμές, αντισταθμίζοντας την εκτιμώμενη επιβράδυνση στον ρυθμό αύξησης

25

26

Πόλεμος

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

της οικονομικής δραστηριότητας σε σταθερές τιμές, εξασφαλίζοντας εξέλιξη των εσόδων περίπου αντίστοιχη με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού για το 2022. Η ίδια διαπίστωση αναφορικά με την επίδραση του πληθωρισμού αφορά και άλλα ονομαστικά μεγέθη της οικονομίας, όπως ο κύκλος εργασιών του επιχειρηματικού τομέα και το ονομαστικό ΑΕΠ, τα επίπεδα των οποίων σε τρέχουσες τιμές αναμένεται να παραμείνουν ανεπηρέαστα ή και να κινηθούν τελικά σε υψηλότερο επίπεδο από τις αρχικές εκτιμήσεις, καθώς η μεγαλύτερη αύξηση του πληθωρισμού εκτιμάται ότι θα υπεραντισταθμίσει την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας σε πραγματικούς όρους.

Πολύ μικρές άμεσες επιδράσεις σε εμπόριο και τουρισμό Σε μακροοικονομικό επίπεδο, οι δυνητικές άμεσες επιδράσεις από μια ενδεχόμενη διακοπή στο εμπόριο με τη Ρωσική Ομοσπονδία, εξαιρουμένου του τομέα της ενέργειας, είναι αμελητέες, καθώς οι συνολικές εξαγωγές προς Ρωσία ακολουθούν σταθερά πτωτική τροχιά την τελευταία δεκαετία και έχουν περιοριστεί στο 0,5% των συνολικών ελληνικών εμπορευματικών εξαγωγών το 2021, ανερχόμενες σε 0,2 δισ. ευρώ. Αυτό, ωστόσο, δεν αποκλείει πιέσεις και δευτερογενείς επιδράσεις, λόγω των διεθνών ανατιμήσεων σε πρώτες ύλες για συγκεκριμένες επιχειρήσεις και κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Οι εισαγωγές από τη Ρωσία, εκτός ενέργειας, που αποτελούνται κυρίως από αλουμίνιο, σιτηρά, σίδερο και χαλκό, αλλά και αγροτικές/κτηνοτροφικές πρώτες ύλες, θα μπορούσαν να υποκατασταθούν από άλλους προμηθευτές, προφανώς, όμως, με αυξημένο κόστος. Η συνολική έκθεση της Ελλάδας όσον αφορά το εμπόριο με την Ουκρανία -η παραγωγική βάση της οποίας υφίσταται μεγάλες καταστροφές, ενώ και η εμπορευσιμότητα της αγροτικής

παραγωγής της είναι αμφίβολη- παραμένει περιορισμένη, παρά την αυξητική τάση.Αντίστοιχα, η επίδραση στον τουρισμό αναμένεται να είναι επίσης μικρή, καθώς το μερίδιο της ρωσικής αγοράς βαίνει σταθερά μειούμενο τα τελευταία 8 έτη, αντιστοιχώντας στο 0,8% των τουριστικών εισπράξεων. Σημειώνεται ότι το μερίδιο της ρωσικής αγοράς είχε ανέλθει στο 11,4% των συνολικών εισπράξεων (1, δισ. ευρώ) το 2013, στο υψηλότερό τους σημείο διαχρονικά. Συγκριτικά χαμηλές, παρότι με ανοδική τάση είναι και οι τουριστικές ροές από την Ουκρανία, καθώς, σύμφωνα με τα ετήσια στοιχεία του 2019, ο τουρισμός ανερχόταν μόλις στο 0,4% του συνόλου των τουριστικών αφίξεων για το συγκεκριμένο έτος.

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης στο 3% το 2022 Οι σημαντικότερες δυνητικές επιπτώσεις στις αναπτυξιακές επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας αναμένεται να προέλθουν, κυρίως, μέσω της επιβάρυνσης από τον αυξημένο πληθωρισμό στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα και κατ’ επέκταση τη δαπάνη των νοικοκυριών, καθώς και στο κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων. Πρόσθετη αρνητική επίδραση, σε περιορισμένο βαθμό ωστόσο, αναμένεται να προέλθει από την επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών στην ευρωζώνη, που συνιστά τη βασική αγορά για τα ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες, με την ευρωπαϊκή οικονομία, ωστόσο, να εκτιμάται ότι θα παραμείνει σε ανοδική τροχιά. Συνδυάζοντας τις ανωτέρω διαπιστώσεις (βλ. πίνακα με υποθέσεις βασικού σεναρίου που ενσωματώνουν τιμές ενέργειας για το υπόλοιπο του έτους, οι οποίες είναι σημαντικά υψηλότερες από αυτές που δημοσίευσε πρόσφατα η ΕΚΤ στο βασικό της σενάριο για την οικονομία της ευρωζώνης, μετά την κλιμάκωση της κρίσης) με εκτιμήσεις από το οικονομετρικό υπόδειγμα της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της ΕΤΕ για τη μετάδοση των επιδράσεων εξωγενών διαταραχών στην οικονομική δραστηριότητα, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ θα επιβραδυνθεί κατά σχεδόν 1,4 ποσοστιαίες μονάδες στο 3,0% από 4,4% που εκτιμούσαμε τον Δεκέμβριο του 2021, ενώ θα επιταχυνθεί στο 4,1% το 2023

Πόλεμος

(έναντι 3,8% που εκτιμούσαμε αρχικά). Η ανωτέρω εξέλιξη υποθέτει περιορισμένο και αναστρέψιμο αντίκτυπο στο οικονομικό κλίμα και περιορισμένη μετάθεση ορισμένων δαπανών του ιδιωτικού τομέα, η οποία τελικά θα ενδυναμώσει την ανάπτυξη το επόμενο έτος, σε συνδυασμό με τη χαμηλότερη βάση σύγκρισης σε ετήσια βάση. Επιπροσθέτως, στο βασικό σενάριο, η ανοδική τάση του τουρισμού παραμένει ισχυρή, με τις εισπράξεις να αυξάνουν στο 85% του αντίστοιχου επιπέδου τους το 2019, από 0% το 2021, που αντιστοιχεί σε ετήσια αύξηση 4,5 δισ. ευρώ ή 4%. Οι επιδόσεις του τουρισμού είναι κρίσιμες, καθώς μια εντονότερη αύξηση των τουριστικών εσόδων, λ.χ. κατά 10% σε σχέση με το βασικό σενάριο, θα ωθούσε την ανάπτυξη εγγύτερα στο 4%, ενώ μια σημαντική υπο-απόδοση λόγω αβεβαιότητας και μεγάλων τιμολογιακών αυξήσεων θα την επιβράδυνε περαιτέρω. Εξετάζονται, επίσης, δύο ακόμη σενάρια, εκ των οποίων το χαρακτηριζόμενο ως ευνοϊκό -το οποίο υποθέτει ταχύτερη αποκλιμάκωση της κρίσης και εξομάλυνση των ενεργειακών πιέσεων- φαίνεται, όπως και το βασικό που προαναφέραμε, να προσεγγίζει καλύτερα την τρέχουσα δομή κινδύνων. Συγκεκριμένα, στο ευνοϊκό σενάριο το ΑΕΠ αυξάνεται κατά 4,0% ετησίως το 2022, και κατά 4,5% ετησίως το 2023. Εντούτοις, παρουσιάζουμε και ένα σενάριο παρατεταμένης κρίσης το 2022, καθώς και σε ένα τμήμα του 2023, όπου η ενεργοποίηση πρόσθετων μέτρων και αντιμέτρων προκαλεί σοβαρές διαταραχές στη ροή φυσικού αερίου και παρατεταμένες ανατιμήσεις στο πετρέλαιο. Παράλληλα, το πλήγμα στο οικονομικό κλίμα και τις επιδόσεις της ευρωζώνης εξασθενεί τόσο τις εξαγωγές και όσο και τον τουρισμό. Στο δυσμενές σενάριο, ο πληθωρισμός ανέρχεται στο 8% φέτος και στο 2,2% το 2023, λόγω υψηλότερων τιμών ενέργειας και ισχυρών δευτερογενών επιδράσεων. Το ΑΕΠ σημειώνει οριακή μόνο αύξηση 0,2% το 2022, με ταυτόχρονη υποχώρηση της κατανάλωσης και συρρίκνωση των ιδιωτικών επενδύσεων. Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το νέο σοκ συνεπάγεται περιορισμένες απώλειες για την οικονομική δραστηριότητα το 2022 στην Ελλάδα, οι οποίες αναμένεται να αναστραφούν. Το Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο όσον αφορά την ανταπόκριση στις κλιμακούμενες οικονομικές, ενεργειακές και γεωπολιτικές προκλήσεις, με περαιτέρω ενίσχυση του ενεργειακού πυλώνα του Ταμείου, των θεμάτων που άπτονται ψηφιοποίησης, ενεργειακής διαφοροποίησης και ασφάλειας, καθώς και οικονομικής ανθεκτικότητας, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης εξωστρέφειας και υποκατάστασης εισαγωγών. Ειδικότερα, οι νέες επενδύσεις στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας -με τις ΑΠΕ να αντιστοιχούν ήδη στο 15% περίπου της εγχώριας ενεργειακής παραγωγής- γίνονται ακόμη πιο ελκυστικές, καθώς μειώνεται το συγκριτικό κόστος επιδίωξης μιας πιο φιλόδοξης ενεργειακής μετάβασης προς τις ΑΠΕ, τώρα που έχει πλέον παρέλθει η παρατεταμένη περίοδος των πολύ χαμηλών τιμών ορυκτών καυσίμων (2015-2020). Επιπροσθέτως, τουλάχιστον 7 δισ. ευρώ πόροι από το ΤΑΑ προορίζονται την επόμενη πενταετία για έργα με κλιματικό περιεχόμενο, με έμμεσες και άμεσες επιδράσεις στην ενεργειακή στρατηγική της χώρας.

27

28 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Τα SOS των φετινών δηλώσεων Ανάλυση: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Κ

ατάργηση των εκπτώσεων για τις e-αποδείξεις, επαναφορά των τεκμηρίων για όσους πέρσι είχαν λάβει απαλλαγή λόγω της πανδημίας, «παγωμένη» εισφορά αλληλεγγύης για τον ιδιωτικό τομέα, αλλά και μια σειρά από νέους κωδικούς προβλέπουν τα έντυπα για τις φετινές φορολογικές δηλώσεις. Σχεδόν 9 εκατομμύρια φορολογούμενοι θα κληθούν να υποβάλουν τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος για το 2021. Η υποβολή των δηλώσεων μέσω της ΑΑΔΕ θα ολοκληρωθεί στις 30 Ιουνίου 2022. Μάλιστα, φέτος ο φόρος εισοδήματος θα καταβληθεί σε 8 μηνιαίες δόσεις. Με τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή, λοιπόν, το υπουργείο Οικονομικών επεκτείνει και φέτος το έκτακτο μέτρο της έκπτωσης 3% σε όσους επιθυμούν να καταβάλουν εφάπαξ τον φόρο εισοδήματος.

Ποιους «καίνε» τα τεκμήρια Από φέτος επιστρέφουν τα τεκμήρια διαβίωσης για όλους τους φορολογούμενους, καθώς πέρσι απαλλάσσονταν όσοι θεωρούνταν πληττόμενοι από την πανδημία. Η φορολόγηση των εισοδημάτων του 2021 θα πραγματοποιηθεί βάσει του τεκμαρτού εισοδήματος, δηλαδή του ποσού του φορολογητέου εισοδήματος που προκύπτει με βάση τα τεκμήρια της Εφορίας, και συγκρίνεται με το συνολικό ετήσιο πραγματικό δηλωθέν εισόδημα του φορολογουμένου από όλες τις πηγές (με το άθροισμα των επιμέρους εισοδημάτων από μισθούς, συντάξεις, επιδόματα, ακίνητα, επιχειρήσεις, αγροτικές εκμεταλλεύσεις κ. λπ.). Τεκμήρια διαβίωσης αποτελούν σήμερα για τους φορολογουμένους: - Κατοικίες (με βάση τα τετραγωνικά μέτρα της ιδιοκατοικούμενης ή μισθωμένης ή της δωρεάν παραχωρούμενης κύριας κατοικίας), - Αυτοκίνητα (ανάλογα με τα κυβικά εκατοστά).

- Δίδακτρα (ιδιωτικά σχολεία και εκπαιδευτήρια).

- Λοιπές δαπάνες (οικιακές βοηθοί, οδηγοί αυτοκινήτων, δάσκαλοι και λοιπό προσωπικό), - Σκάφη αναψυχής (με βάση τα μέτρα του σκάφους), - Πισίνες (με βάση την επιφάνειά τους και διαμορφώνεται ανάλογα με το αν είναι εξωτερική ή εσωτερική). Η ελάχιστη ετήσια αντικειμενική δαπάνη του φορολογουμένου ορίζεται σε 3.000 ευρώ για τον άγαμο και σε 5.000 ευρώ για τους συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση.

Πώς υπολογίζεται ο φόρος Ο φόρος εισοδήματος θα υπολογιστεί με βάση τα εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις, επιχειρηματική και αγροτική δραστηριότητα, και γίνεται με βάση τη φορολογική κλίμακα που ίσχυσε από το περσινό έτος. Ο κατώτατος συντελεστής φόρου ανέρχεται σε 9% και επιβάλλεται μέχρι τα 10.000 ευρώ. Έως τα εισοδήματα των 20.000 ευρώ ο συντελεστής είναι 22%, έως τα 30.000 ευρώ 28%, για εισοδήματα έως 40.000 ευρώ εφαρμόζεται συντελεστής φόρου 36%, ενώ για εισοδήματα άνω των 40.000 ευρώ ο συντελεστής φόρου ανέρχεται σε 44%. Για όσους από τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους και τους κατ’ επάγγελμα αγρότες έχουν ετήσιο εισόδημα μέχρι 12.000 ευρώ, το ισχύον κατά περίπτωση ποσό έκπτωσης φόρου (των 777 ευρώ, των 810 ευρώ κ.ο.κ.) αφαιρείται από τον φόρο, ο οποίος προκύπτει από την εφαρμογή του συντελεστή φόρου 9% στις

πρώτες 10.000 ευρώ του ετήσιου εισοδήματος και του συντελεστή 22% στο τμήμα του εισοδήματος πάνω από τις 10.000 ευρώ και μέχρι τις 12.000 ευρώ.

Εισφορά αλληλεγγύης για Δημόσιο και συνταξιούχους Οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα δεν θα καταβάλουν ούτε και φέτος εισφορά αλληλεγγύης, η οποία όμως διατηρείται για τα εισοδήματα που αποκτούν εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα, αλλά και οι συνταξιούχοι άνω των 12.000 ευρώ. Μάλιστα, οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι θα καταβάλουν εισφορά (η οποία διατηρείται και για τα εισοδήματα του 2022) με τους εξής συντελεστές: - 2,2% στο τμήμα ετήσιου εισοδήματος από 12.001 έως 20.000 ευρώ.

- 5% στο τμήμα ετήσιου εισοδήματος από 20.001 έως 30.000 ευρώ.

- 6,5% στο τμήμα ετήσιου εισοδήματος από 30.001 έως 40.000 ευρώ.

- 7,5% στο τμήμα ετήσιου εισοδήματος από 40.001 έως και 65.000 ευρώ.

- 9% στο τμήμα ετήσιου εισοδήματος από 65.001 έως και 220.000 ευρώ.

- 10% στο τμήμα ετήσιου εισοδήματος πάνω από 220.000 ευρώ.

Πως φορολογούνται τα ακίνητα Για τα εισοδήματα από την εκμετάλλευση ακίνητης περιουσίας προβλέπεται αυτοτελής φορολόγηση με κλίμακα στην οποία ισχύουν συντελεστές φόρου: α) 15% μέχρι το επίπεδο ετήσιου εισο-

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

δήματος 12.000 ευρώ. β) 35% στο τμήμα ετήσιου εισοδήματος από τις 12.001 έως τις 35.000 ευρώ. γ) 45% στο τμήμα ετήσιου εισοδήματος πάνω από τις 35.000 ευρώ.

e-αποδείξεις Κάθε φορολογούμενος με ετήσιο ατομικό πραγματικό εισόδημα έτους 2021 από μισθούς, συντάξεις, επιχειρηματική δραστηριότητα, αγροτικές εκμεταλλεύσεις και ενοίκια ακινήτων, πρέπει να έχει πραγματοποιήσει κατά το χρονικό διάστημα από την 1η-1-2021 έως την 31η12-2021 δαπάνες για αγορές αγαθών και παροχή υπηρεσιών συνολικού ύψους ίσου με το 30% του εισοδήματός του. Για να αναγνωριστούν οι δαπάνες αγοράς αγαθών και παροχής υπηρεσιών θα πρέπει να έχουν εξοφληθεί με πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες ή με άλλα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής (προπληρωμένες κάρτες, πληρωμές μέσω e-banking κ.λπ.). Σε περίπτωση που δεν έχει δαπανηθεί το 30% του εισοδήματος με ηλεκτρικά μέσα, θα επιβληθεί πρόστιμο 22% για κάθε ευρώ που υπολείπεται. Δηλαδή, σε περίπτωση που ένας φορολογούμενος δηλώσει εισόδημα 20.000 ευρώ θα πρέπει να έχει συλλέξει e-αποδείξεις ύψους 6.000 ευρώ. Αν τελικά δαπάνησε με ηλεκτρονικά μέσα 5.000 ευρώ, τότε θα πληρώσει πρόστιμο 22% για τα 1.000 των e-αποδείξεων που του λείπουν, δηλαδή 220 ευρώ.

Νέοι κωδικοί Στο νέο έντυπο Ε1 που δόθηκε στη δημοσιότητα από την ΑΑΔΕ παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές που αφορούν κυρίως όσους νοικιάζουν σπίτι για τα παιδιά

τους που σπουδάζουν, όσους είχαν παρουσιάσει ζημίες το περασμένο έτος, τα εξαρτώμενα μέλη, αλλά και τους εργαζόμενους που επιστρέφουν στην Ελλάδα και αποκτούν εισόδημα από μισθωτή εργασία. Στον Πίνακα 6 έχουν προστεθεί οι εξής νέοι κωδικοί: Στην περίπτωση 11: Ενοίκιο που πληρώσατε για κύρια κατοικία της οικογένειας. Έχουν προστεθεί οι κωδικοί 081, 082, 083 στους οποίους οι φορολογούμενοι θα πρέπει να συμπληρώσουν τον αριθμό δήλωσης μίσθωσης. Στην περίπτωση 12: Ενοίκιο που πληρώσατε για κατοικία παιδιών της οικογένειας που σπουδάζουν στο εξωτερικό, έχουν προστεθεί οι κωδικοί 084, 085, 086 στους οποίους οι φορολογούμενοι θα πρέπει να συμπληρώσουν τον αριθμό δήλωσης μίσθωσης. Επίσης, καταργείται ο διαχωρισμός των κωδικών 817, 819 και 821 σε πρώτο και δεύτερο παιδί για το ενοίκιο παιδιών που σπουδάζουν και προστίθενται οι κωδικοί 818, 820, 822. Στην περίπτωση 13: Ενοίκιο ακινήτων εκτός από κύρια κατοικία και κατοικία παιδιών που σπουδάζουν, προστέθηκε ο κωδικός 087 που αφορά τον αριθμός δήλωσης μίσθωσης. Στις νέες στήλες των πινάκων των περιπτώσεων 11, 12 και 13 με τίτλο «Αριθμός Δήλωσης Μίσθωσης» συμπληρώνεται ο αριθμός της Δήλωσης Πληροφοριακών Στοιχείων Μίσθωσης Ακίνητης Περιουσίας της αντίστοιχης σύμβασης μίσθωσης. Οι νέοι κωδικοί 818, 820, και 822 συμπληρώνονται από τον/τη σύζυγο σε περίπτωση που έχει συμβληθεί στη συγκεκριμένη μίσθωση ή αυτή αφορά σε κατοικία εξαρτώμενου τέκνου που δεν έχει αποκτήσει από κοινού με τον/την

υπόχρεο. Στην περίπτωση 5 του κωδικού 5 για ζημιές προηγούμενων φορολογικών ετών από μεταβίβαση τίτλων ημεδαπής ή αλλοδαπής έχουν προστεθεί οι Κωδικοί 873, 874. Πιο συγκεκριμένα: α) στους κωδικούς 871, 872 συμπληρώνεται η ζημία από την πώληση τίτλων του άρθρου 42 ΚΦΕ του ίδιου φορολογικού έτους, η οποία δύναται να μεταφέρεται για πέντε (5) έτη προκειμένου να συμψηφιστεί με κέρδη από την ίδια αιτία και γίνεται διάκριση της ζημιάς σε ημεδαπή/ αλλοδαπή. Ως ζημιά νοείται μόνο αυτή που προκύπτει αποκλειστικά από τίτλους που κατονομάζονται στην παρ. 1 του άρθρου 42 ΚΦΕ και όχι από τους τίτλους των οποίων η υπεραξία από τη μεταβίβασή τους απαλλάσσεται της φορολογίας, και β) το κέρδος του φορολογικού έτους 2021 από την πώληση τίτλων του άρθρου 42 ΚΦΕ, όταν οι τίτλοι έχουν εκδοθεί από ημεδαπή επιχείρηση και η υπεραξία τους φορολογείται, αναγράφεται στους κωδικούς 829-, 30. Κατά τη συμπλήρωση των ανωτέρω κωδικών δεν αφαιρείται από τον φορολογούμενο η μεταφερόμενη ζημία προηγουμένων ετών, καθώς αυτή αναγράφεται, από το φορολογικό έτος 2021 και έπειτα, στους νέους κωδικούς 873, 874 και αφαιρείται από το κέρδος του τρέχοντος έτους κατά την εκκαθάριση. Στους νέους κωδικούς 873, 874 αναγράφονται οι μεταφερόμενες ζημίες από την πώληση τίτλων του άρθρου 42 ΚΦΕ των προηγούμενων φορολογικών ετών, οι οποίες δεν έχουν συμψηφιστεί με κέρδη από την ίδια αιτία και γίνεται διάκρισή τους σε ημεδαπή/αλλοδαπή.

Ποιοι επαγγελματίες θα πληρώσουν μικρότερο φόρο Τη δυνατότητα να φορολογηθούν με συντελεστή 4,5% θα έχουν φέτος οι νέοι επαγγελματίες και οι νέες ατομικές επιχειρήσεις αρκεί τα εισοδήματά τους για το 2021 να περιορίστηκαν κάτω από τις 10.000 ευρώ. Το μέτρο αφορά νέες (κυρίως μικρές) επιχειρήσεις, οι οποίες έκαναν έναρξη εργασιών από το 2019 και μετά και οι οποίες για τα πρώτα τρία χρόνια της επιχειρηματικής δραστηριότητάς τους θα μπορούν να φορολογούνται με συντελεστή 4,5% έναντι 9% που εφαρμόζεται για όλες τις υπόλοιπες επιχειρήσεις, με προϋπόθεση τα ετήσια ακαθάριστα έσοδα να μην υπερβαίνουν τα 10.000 ευρώ. Πιο αναλυτικά, θα ισχύσουν τα εξής:  Για όσους επιχειρηματίες και ελεύθερους επαγγελματίες

προέβησαν σε έναρξη επαγγέλματος το 2019, η εφαρμογή του πολύ χαμηλού συντελεστή 4,5% θα ισχύσει μόνο για το φορολογικό έτος 2021, που είναι το τρίτο έτος λειτουργίας τους.  Για όσους επιχειρηματίες και ελεύθερους επαγγελματίες προέβησαν σε έναρξη επαγγέλματος το 2020, η εφαρμογή του πολύ χαμηλού συντελεστή 4,5% θα ισχύσει για το φορολογικό έτος 2021 και για το φορολογικό έτος 2022.  Για όσους προέβησαν σε έναρξη επαγγέλματος το 2021 η εφαρμογή του πολύ χαμηλού συντελεστή 4,5% θα ισχύσει για το φορολογικό έτος 2021, για το φορολογικό έτος 2022 και για το φορολογικό έτος 2023.

29

30 ΕΝΕΡΓΕΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Τα παζάρια να αλλάξει η διαδρομή του EastMed

■ Η αναβίωση του αγωγού σηματοδοτεί πέρασμα όχι μέσω Κρήτης, αλλά σύνδεσής του με τον ΤΑP ■ Ετοιμάζεται σκληρή απάντηση από Μητσοτάκη

Της ΜΑΝΤΑΛΕΝΑΣ ΠΙΟΥ

H

εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η πλήρης ανατροπή του γεωπολιτικού σκηνικού έφερε ξανά στο προσκήνιο το πολυσυζητημένο πρότζεκτ για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed, καθώς η Ε.Ε. αναζητά επιτακτικά εναλλακτικές πηγές προμήθειας αερίου για να αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο. Η πρόσφατη συνάντηση που πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι γενικότερες ανακατατάξεις δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή φαίνεται πως μπορούν να φέρουν νέα δεδομένα στις σχέσεις Αθήνας - Άγκυρας και ενδεχομένως μία κατανόηση τουλάχιστον για τη διέλευση των ενεργειακών πόρων. Για ποια διαδρομή, όμως, του αγωγού EastMed μιλάμε σήμερα, αν υποθέσουμε ότι όντως αναβιώνει το σχέδιο; Το γεγονός είναι ένα. Η Ευρώπη βιάζεται να αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο. Iδανικά επιδιώκει να μειώσει κατά τα 2/3 τις ευρωπαϊκές εισαγωγές αερίου από τη Ρωσία ως το τέλος του 2022 και τα επόμενα χρόνια να απεξαρτηθεί πλήρως από το

ρωσικό αέριο. Ο πρώτος στόχος είναι ανέφικτος, όπως δηλώνουν αναλυτές, ωστόσο οι προσπάθειες για εξεύρεση αερίου από τρίτες πηγές έχουν ξεκινήσει. Τόσο για τις άμεσες προμήθειες υγροποιημένου αερίου (LNG), που αποτελεί πρακτικά τη μόνη δυνατότητα βραχυπρόθεσμα, όσο και για εναλλακτικές πηγές και διαδρομές αερίου μέσω αγωγών, σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα. Πληροφορίες αναφέρουν ότι σε αυτή τη φάση στο τραπέζι δεν βρίσκεται η κλασική διαδρομή του EastMed, δηλαδή ένας αγωγός από τα offshore κοιτάσματα της Κύπρου και του Ισραήλ ως την Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα με προοπτική σύνδεσης με την Ιταλία. Βρίσκεται, όμως, μία παραλλαγή αυτής της διαδρομής, πιο οικονομική, πιο γρήγορη, αλλά και πιο «τουρκική». Το σχέδιο είναι το αέριο να περάσει στην Τουρκία και από εκεί μέσω του αγωγού TANAP να διοχετευθεί στον αγωγό ΤΑΡ με προορισμό την Ιταλία. Ο ΤΑΝΑΡ και ο ΤΑΡ είναι δύο αγωγοί που ανήκουν στο ίδιο σύστημα μεταφοράς αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη. Ο πρώτος διασχίζει την Τουρκία ως τα σύνορα με την

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Ελλάδα, απ’ όπου αναλαμβάνει ο ΤΑΡ για να μεταφέρει το αζέρικο αέριο ως την Ιταλία, μέσω Ελλάδας και Αλβανίας. Πέρα από τις αθρόες εισαγωγές υγροποιημένου αερίου, μία από τις πρώτες λύσεις που εξέτασε η Ευρώπη, όταν αποφάσισε να μειώσει τις ρωσικές εισαγωγές αερίου, ήταν η αύξηση της τροφοδοσίας από το Αζερμπαϊτζάν. Ο ΤΑΡ έχει τη δυνατότητα, έπειτα από αναβάθμιση των συστημάτων του, να διπλασιάσει το μεταφορικό δυναμικό από τα 10 bcm αερίου ετησίως στα 20 bcm. Όμως οι επαφές με την αζέρικη Socar έδειξαν ότι το κοίτασμα Σαχ Ντενίζ ΙΙ, που τροφοδοτεί τον αγωγό, δεν μπορεί να αυξήσει τις ποσότητες που παραδίδει, τουλάχιστον στο σύντομο χρονικό διάστημα που θα ήθελε η Ευρώπη. Τα κοιτάσματα αερίου της ΝΑ Μεσογείου ήταν το επόμενο βήμα. Μέχρι σήμερα ούτε το Ισραήλ ούτε η Κύπρος πραγματοποιούν εξαγωγές από τα θαλάσσια κοιτάσματα που έχουν ανακαλύψει. Μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, τα σχέδια επικεντρώνονταν κυρίως στις εξαγωγές μέσω Αιγύπτου. Το Ισραήλ προέκρινε τις εξαγωγές αερίου μέσω αγωγού στην Ιορδανία και από εκεί στην Αίγυπτο, διαδρομή που θα μπορούσε να ακολουθήσει και το κυπριακό αέριο, πέρα από τη μεταφορά του ως LNG. O EastMed ήταν πάντα ένα πρότζεκτ υπό συζήτηση, το οποίο συναντούσε αρκετές επιφυλάξεις λόγω κόστους και βιωσιμότητας… αλλά όχι μόνον, καθώς προσέκρουε και στις αντιδράσεις της Τουρκίας. Ο πόλεμος τα άλλαξε όλα. Οι σχέσεις Ισραήλ - Τουρκίας, που είχαν περάσει από μεγάλη κρίση τα προηγούμενα χρόνια, άρχισαν να ξεπαγώνουν μετά τις δύο διπλωματικές πρωτοβουλίες για την Ουκρανία που ανέλαβαν ξεχωριστά ο νέος πρωθυπουργός του Ισραήλ Ναφτάλι Μπένετ και ο πρόεδρος της Τουρκίας. Οι προσπάθειες αυτές μπορεί να μην απέδωσαν καρπούς στο πολεμικό μέτωπο, αλλά ίσως να άνοιξαν τον δρόμο για την επανασυμφιλίωση Άγκυρας - Τελ Αβίβ. Τα τελευταία χρόνια το Ισραήλ φαινόταν να στηρίζει τον αγωγό EastMed -χωρίς ποτέ να δεσμευτεί σε αυτόν-, ενώ συμμετείχε ενεργά στο EastMed Gas Forum, μία πρωτοβουλία των χωρών της περιοχής (εκτός Τουρκίας) για την ενεργειακή συνεργασία με τη στήριξη των ΗΠΑ.

Τουρκία Μέχρι σήμερα η Τουρκία αντιτίθεται στην κλασική διαδρομή του αγωγού EastMed, επιδιώκοντας το αέριο της ανατολικής Μεσογείου να μεταφερθεί στην Ευρώπη μέσω τουρκικού εδάφους. Ας σημειωθεί ότι αρχικά αυτή ήταν η διαδρομή που είχαν στηρίξει οι ΗΠΑ και η Ευρώπη, εν μέρει λόγω της οικονομικότητάς της, αλλά δεν προχώρησε αφού προσέκρουε στις θέσεις της Λευκωσίας και της Αθήνας και κατόπιν και του Ισραήλ, όταν διερράγησαν οι σχέσεις Τελ Αβίβ - Άγκυρας. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο EastMed κέρδισε την πολιτική στήριξη ΗΠΑ και Ευρώπης, χωρίς ποτέ όμως η στήριξη αυτή να μεταφραστεί σε κάτι πιο απτό, αφού οι αντιδράσεις της Τουρκίας, το υψηλό κόστος και η εμπορική βιωσιμότητα του έργου λειτουργούσαν πάντα ανασταλτικά. Άλλωστε η Ευρώπη έχει θέσει ως στόχο την πλήρη κατάργηση του φυσικού αερίου από το ενεργειακό της μείγμα ως το 2050,

στόχο στον οποίο εμμένει και σήμερα, πράγμα που καθιστά πολύ δύσκολη την επενδυτική απόφαση για ένα έργο σαν τον EastMed.

Η Κύπρος και η θέση της Αθήνας Από την άλλη πλευρά, η πρόταση της Άγκυρας να περάσει ο αγωγός από την Τουρκία και μέσω TANAP και ΤΑΡ το αέριο της ανατολικής Μεσογείου να φθάνει στην Ευρώπη συναντά την αντίδραση της Κύπρου. Η Λευκωσία μπορεί να μην έχει επανατοποθετηθεί επί του θέματος μετά τις πολεμικές εξελίξεις στην Ουκρανία -όπως ούτε και η Αθήνα-, θεωρείται όμως μάλλον απίθανο να δώσει το ΟΚ για να περάσει ο αγωγός από τα κατεχόμενα εδάφη της βόρειας Κύπρου και κατόπιν με υποθαλάσσια διασύνδεση στην Τουρκία, όπως είναι η συντομότερη διαδρομή του έργου. Βέβαια, τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί μέσα στις ραγδαίες γεωπολιτικές ανακατατάξεις που δημιούργησαν ο πόλεμος και οι καταιγιστικές κυρώσεις ΗΠΑ και Ευρώπης κατά της Ρωσίας.

LNG Σε πρώτη φάση, πάντως, η Ευρώπη σπεύδει να εξασφαλίσει προμήθειες φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου, προωθώντας μάλιστα ένα σχήμα κοινών προμηθειών LNG για όλες τις χώρες-μέλη, με σκοπό να επιτύχει καλές τιμές για επαρκείς ποσότητες. Στο πλαίσιο αυτό δρομολογεί ενεργειακές συνεργασίες με βασικούς προμηθευτές LNG, αερίου και υδρογόνου στην περιοχή της Μεσογείου, στην Αφρική, αλλά και στη Μέση Ανατολή και στις ΗΠΑ. Άμεσος στόχος των κινήσεων αυτών είναι να γεμίσουν οι αποθήκες αερίου της Ε.Ε. στο 80% της χωρητικότητάς τους ως το φθινόπωρο. Σήμερα η πληρότητα των ευρωπαϊκών αποθηκών αερίου κυμαίνεται στο 27%. «Καθώς η περίοδος ανεφοδιασμού ξεκινά τώρα, είναι επείγον να συμφωνήσουμε σε μια κοινή στρατηγική. Το τρέχον πλαίσιο των υψηλών τιμών και της στενότητας στις αγορές φυσικού αερίου καθιστά την αναπλήρωση των αποθηκευτικών χώρων για τον επόμενο χειμώνα πιο δύσκολη απ’ ό,τι τα προηγούμενα χρόνια. Η χρήση της συλλογικής μόχλευσης της Ένωσης για τη διασφάλιση των εισαγωγών φυσικού αερίου με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες είναι απαραίτητη για να αποφευχθεί ένας διαγκωνισμός υποβολής προσφορών μεταξύ των κρατών-μελών για τις ίδιες προμήθειες» ανέφερε χαρακτηριστικά η Επιτροπή όταν ανακοίνωσε τη στρατηγική των κοινών προμηθειών. «Η Ε.Ε. είναι ισχυρότερη όταν ενεργεί από κοινού, και πρέπει να ενεργήσει από κοινού για να αξιοποιήσει την ισχύ της στην αγορά μέσω διαπραγματεύσεων εταιρικών σχέσεων με προμηθευτές αερίου» δήλωσε η Κομισιόν. Η Επιτροπή σχεδιάζει να δημιουργήσει μια Task Force για τις κοινές αγορές φυσικού αερίου. Στο διοικητικό συμβούλιο της Ομάδα Δράσης θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των κρατών-μελών, ενώ θα υπάρχει κοινή ομάδα διαπραγμάτευσης με επικεφαλής την Επιτροπή για τις συναλλαγές με τους προμηθευτές φυσικού αερίου. Η όλη πρωτοβουλία είναι εμπνευσμένη από την εμπειρία της Ευρώπης στον Covid-19 και τις προμήθειες των εμβολίων.

31

32

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Eν τω μεταξύ και μέχρι να τεθούν σε εφαρμογή τα μεσομακροπρόθεσμα σχέδια για τον εφοδιασμό της Ευρώπης με φυσικό αέριο, από τις 7 Μαρτίου και μετά στις εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας καταφθάνουν σχεδόν καθημερινά πλοία με LNG. H Eλλάδα, όπως και οι άλλες χώρες της Ε.Ε., βρίσκεται σε μία συνεχή κινητοποίηση για τη διασφάλιση επαρκών ποσοτήτων αερίου, λόγω της αβεβαιότητας που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία και της ανησυχίας μήπως σταματήσουν οι ροές από τη Ρωσία. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία, στις 18 Μαρτίου στις εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας υπήρχαν 165.417.288 κ.μ LNG. Oι αφίξεις φορτίων μετά τις 7 Μαρτίου ήταν συνεχείς: Την ίδια ημέρα κατέφθασαν ένα φορτίο 26.388 κ.μ. της ΔΕΠΑ και δύο φορτία των 73.855 κ.μ. το καθένα για τη Μυτιληναίος και την Elpedison. Στις 11/3 παρελήφθη από τη ΔΕΠΑ φορτίο 73.855 κ.μ., στις 13/3 ήλθε το φορτίο 39.882 κ.μ. της

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Elpedison, ενώ στις 15/3 η Μυτιληναίος παρέλαβε 7.407 κ.μ. και η ΔΕΠΑ επιπλέον 40.741 κ.μ. Στις 23/3 η ΔΕΠΑ ανέμενε την άφιξη δύο φορτίων, 66.470 κ.μ. LNG και 7.386 κ.μ. LNG, ενώ για την Παρασκευή 25 Μαρτίου είχε προγραμματιστεί η παραλαβή φορτίου 37.313 κ.μ. LNG από τη Μυτιληναίος. Οι εξαγωγές αερίου της Gazprom προς την Ελλάδα το πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου αυξήθηκαν κατά 34,6%, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2021, σύμφωνα με ανακοίνωση του ρωσικού ομίλου, ο οποίος τον Μάρτιο συνέχισε κανονικά τις εξαγωγές αερίου προς την Ευρώπη, ακόμα και μέσω του ουκρανικού συστήματος. Ας σημειωθεί ότι η Ρωσία προμηθεύει περίπου το 40% του αερίου που καταναλώνεται στην Ευρώπη και πάνω από 30-35% στη χώρα μας. Στο πλαίσιο του στόχου που έθεσε η Ε.Ε. για τη δραστική μείωση των εισαγωγών ρωσικού αερίου, η Ελλάδα έχει ξεκινήσει επαφές με προμηθευτές LNG από τις ΗΠΑ, την Αλγερία (Sonatrach), την Αίγυπτο, το Κατάρ κ.λπ.

Οι κερδισμένοι Οι εξαγωγείς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) των ΗΠΑ αναδεικνύονται μεγάλοι νικητές της κρίσης εφοδιασμού της Ευρώπης, καθώς εξάγουν όγκους ρεκόρ στην Ε.Ε. για τρίτο συνεχόμενο μήνα σε πολύ υψηλές τιμές, έγραφε χαρακτηριστικά το Reuters σε σχετικό του άρθρο. Εταιρίες, όπως η Cheniere Energy Inc, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG των ΗΠΑ, συγκαταλέγονται στους κερδισμένους, αφού υπέγραψαν πολυάριθμες μακροπρόθεσμες συμφωνίες για την πώληση υγροποιημένου αερίου τους τελευταίους μήνες. Μεγάλοι traders, όπως η Trafigura και η Gunvor, καθώς και ορισμένοι ιαπωνικοί εμπορικοί οίκοι που έχουν θέσεις στα τερματικά υγροποίησης των ΗΠΑ, θεωρούνται επίσης από τους κερδισμένους, αφού κατάφεραν να εκτρέψουν φορτία που προορίζονταν αρχικά για τρίτες χώρες, σε ευρωπαϊκές αγορές, έναντι υψηλότερης αμοιβής. «Οι ΗΠΑ και οι παραγωγοί LNG επωφελούνται από την έλλειψη φυσικού αερίου στην Ευρώπη και θα επωφεληθούν περαιτέρω εάν επιβληθούν κυρώσεις στις ποσότητες αερίου από τη Ρωσία, ή αν διακοπούν οι ροές μέσω αγωγού» δήλωσε στο Reuters Ευρωπαίος έμπορος. Σύμφωνα με τις αρμόδιες Αρχές των ΗΠΑ, οι εξαγωγές αμερικανικού LNG θα φτάσουν στα 11,4 δισ. κυβικά πόδια την ημέρα (bcfd) το 2022. Πρόκειται για μία ποσότητα ίση με περίπου το 22% της αναμενόμενης παγκόσμιας ζήτησης LNG ύψους 53,3 bcfd για το επόμενο έτος, σύμφωνα με αναλυτές της Goldman Sachs. Αν υλοποιηθεί η πρόβλεψη της Goldman Sacks, τότε οι ΗΠΑ θα ξεπεράσουν τόσο την Αυστραλία όσο και το Κατάρ, που είναι σήμερα οι δύο μεγαλύτεροι εξαγωγείς υγροποιημένου αερίου στον κόσμο. Τους τρεις τελευταίους μήνες αρκετές δεκάδες φορτίων LNG από τις ΗΠΑ έχουν εκτραπεί από τους αρχικούς ασιατικούς προορισμούς τους για να καταλήξουν στην Ευρώπη, όπου οι τιμές είναι κατά πολύ υψηλότερες. Πολλοί έμποροι

μάλιστα προτιμούν να πληρώνουν το πρόστιμο μη παράδοσης στον αρχικό πελάτη τους, για να κερδίσουν από τη διαφορά τιμής. Ο συνολικός αριθμός των αμερικανικών φορτίων που μεταφέρθηκε στην Ευρώπη και την Τουρκία τους πρώτους δύο μήνες του 2022 έφτασε στο ρεκόρ των 164, σύμφωνα με αναλυτή του οίκου ICIS. Ένα τυπικό φορτίο περιέχει περίπου 3 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου. Το προηγούμενο ρεκόρ ήταν 125 φορτία το πρώτο τρίμηνο του 2020. Οι 6,4 εκατομμύρια τόνοι LNG που εξήχθησαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες τον Φεβρουάριο, θα είχαν αξία περίπου 17,2 δισ. δολαρίων στην Ευρώπη με μία μέση τιμή 56 δολάρια ανά mmBtu ή 13,5 δισεκατομμύρια δολάρια στην Ασία με 44 δολάρια ανά mmBtu, σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters. Η αξία της ίδιας ποσότητας εισαγωγών θα είναι σημαντικά μεγαλύτερη τον Μάρτιο στην Ευρώπη, καθώς οι τιμές ανέβηκαν σημαντικά μετά την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία και παρότι υποχώρησαν από τα εντυπωσιακά ρεκόρ των πρώτων ημερών του πολέμου, εξακολουθούν να βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Άρθρo

Πληρώνουμε το μοιραίο λάθος ενός ακραίου ηγέτη…

Α

πό την ημέρα που ξεκίνησε η εισβολή των ρωσικών ναμη. Ωστόσο, με την απόφασή του να εισβάλει στη γειτονιδυνάμεων στην Ουκρανία, ο κόσμος άλλαξε και κή Ουκρανία, οι αναλυτές λένε ότι ο Πούτιν έκανε το μεγαπάλι, δύο δεκαετίες μετά το κτύπημα στους Δίδυμους λύτερο λάθος της πολιτικής του καριέρας και έχει αποδυναΠύργους στη Νέα Υόρκη. Όποιος δεν το κατανοεί μώσει τη Ρωσία για τα επόμενα χρόνια. «Ό,τι έχει κάνει μέχρι αυτό το σημείο προκάλεσε ζημιά στη φήμη της Ρωσίας, αλλά αυτό είναι, μάλλον, αδαής. Και είναι αδήριτη ανάγκη, μέχρι ενίσχυσε επίσης την ισχύ. Και, απλώς, συνέχισε και συνέχισε να ξεπεραστεί (…αν) η παρούσα κρίση, να μείνουμε στη βασική παραδοχή ότι η συμπεριφορά του Πούτιν συνιστά έγκληκαι συνέχισε» είπε στο δίκτυο CNBC ο Κουρτ Βόλκερ, πρώην μα στη σύγχρονη εποχή. Έγκλημα πολέμου, έγκλημα κατά Του Γιάννη πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ. «Αλλά τώρα έχει πραγματιτης κοινωνίας, έγκλημα κατά της δημοκρατίας, με όρους Κανουπάκη κά αποδυναμώσει δραματικά τη Ρωσία, από κάθε άποψη» διεθνούς δικαίου. Όλα τα άλλα πάνε πίσω, δεν προέχουν, είπε, προσθέτοντας ότι δεν μπορούσε να σκεφτεί τίποτα που να έχει κάνει ο Πούτιν στην πολιτική του καριέρα και να είναι γιατί τώρα καλούμαστε όλοι να αντιμετωπίσουμε με βάση τα πραγματικά περιστατικά και τα νέα δεδομένα μια τεράστια οικονομική συγκρίσιμο. Μα και αυτός ο συχνά γραφικός Βρετανός πρωθυπουργός αναστάτωση που δεν αποκλείεται να εξελιχθεί σε καταστροφή για χώ- Μπόρις Τζόνσον δήλωσε, απολύτως σωστά, ότι ο Ρώσος πρόεδρος έχει ρες και λαούς… Συμβολικά και ουσιαστικά -και αυτό έχει σημασία για περάσει την κόκκινη γραμμή στη βαρβαρότητα με την εισβολή του στην εμάς τους Έλληνες, ιστορικά-, η πτώση της Μαριούπολης ήταν γροθιά Ουκρανία. Τα σχόλιά του ήρθαν, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλε στο στομάχι έναν μήνα αφότου έπεσε το πρώτο βόλι, ειδικά αν συνδυ- περισσότερες κυρώσεις σε βασικούς τομείς, που, όπως είπε, «τροφοαστεί με τα επινίκεια εκ μέρους (ήμαρτον, ποιων;) των Τσετσένων, των δοτούσαν την πολεμική μηχανή του Πούτιν», πρόσθεσε, δε, πως απαιπιστοποιημένων φονιάδων της ευρύτερης περιοχής. Την ίδια ακριβώς τούνται περισσότερες κυρώσεις σε στρατηγικές βιομηχανίες, τράπεζες στιγμή που «η πόλις εάλω», ο συνολικός απολογισμός της ανθρωπι- και επιχειρηματικές ελίτ. «Είναι πολύ σημαντικό να εργαστούμε μαζί στικής καταστροφής στη βαλλόμενη χώρα ήταν τραγικός, ενώ όλες οι για να γίνει αυτό το πράγμα» σημείωσε ο Τζόνσον. Όσο πιο σκληρές διεθνείς αναλύσεις προέβαλαν, πλέον, ξεκάθαρα την επερχόμενη δι- είναι οι κυρώσεις και όσο περισσότερα γίνονται για να βοηθηθεί η εθνή επισιτιστική κρίση και κυρίως της καλοζωισμένης Ευρώπης, που Ουκρανία τόσο πιο γρήγορα μπορεί να τελειώσει η σύγκρουση…

-ναι-, όπως ορθώς εγράφη, θα πει το ψωμί… ψωμάκι. Τα τρόφιμα είναι Αν δούμε, στο μεταξύ, ξανά τα περί ανατροπής του Πούτιν, που υποπιο ακριβά απ’ ό,τι ήταν τα τελευταία 50 χρόνια και δυστυχώς θα πα- νόησε ο Μπάιντεν και όλοι έσπευσαν να τον αποδοκιμάσουν, οπότε ραμείνουν πανάκριβα για μεγάλο διάστημα και θα τροφοδοτούν τον αναγκάστηκε να τα «μαζέψει», επρόκειτο για μια πικρή αλήθεια που πληθωρισμό, σύμφωνα με την εκτίμηση κορυφαίων αγροτικών οικο- σε άλλες εποχές θα ήταν αυτονόητη. Δηλαδή, ο φόβος μας έναντι ενός νομολόγων. Μιλάμε για το φαΐ των παιδιών μας, δεν πρόκειται για αυταρχικού -έως παρανοϊκού- δικτάτορα, ο οποίος εγκληματεί σε όλα πλάκα! τα πεδία και απειλεί την παγκόσμια κοινότητα με πυρηνικά, πώς μποΕίναι γεγονός, για να επιστρέψουμε στον κυρίως υπεύθυνο της μεγά- ρεί να υπερνικηθεί; Με… συνομιλίες, με συνθηκολογήσεις, βάσει ποιων λη αναταραχής και διόλου ωραίας κατάστασης -αντιστρέφοντας την κανόνων, ποιων αρχών; Ποιες διασφαλίσεις για το μέλλον; Δεν μας ιστορική φράση του Μάο-, ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν βρί- αρέσουν οι αλήθειες γιατί ενέχουν κινδύνους και θυσίες, όμως υπάρσκεται στην εξουσία για περισσότερες από δύο δεκαετίες και κατά τη χει άλλη οδός με όσα γνωρίζουμε ως τώρα; Το λάθος του Ρώσου ήταν διάρκεια αυτής της περιόδου καλλιέργησε προσεκτικά την εικόνα του ολέθριο και μοιραίο, το πληρώνουμε ήδη και ίσως ακόμη πιο ακριβά ως σκληρού, ισχυρού ηγέτη, που μάχεται για τα συμφέροντα της Ρω- στην πορεία. Δυστυχώς, δεν διορθώνεται, ενώ είναι σαφές πως το σίας και επαναφέρει τη χώρα ως γεωπολιτική και οικονομική υπερδύ- έγκλημα έχει και τιμωρία…

34

ΕΝΕΡΓΕΙΑ Της Μανταλένας Πίου

Τ

ο τελευταίο διάστημα βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας στον ενεργειακό τομέα, το θέμα των περίφημων ουρανοκατέβατων κερδών στην αγορά ηλεκτρισμού, δηλαδή των κερδών που προέκυψαν για τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας εξαιτίας των υψηλών τιμών που επικρατούν στη χονδρεμπορική αγορά. Η υπόθεση είναι σχετικά απλή: Kαθώς οι χονδρικές τιμές του ρεύματος διαμορφώνονται από τις μονάδες φυσικού αερίου σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα, οι λοιπές τεχνολογίες απολαμβάνουν υψηλά υπερκέρδη, αφού οι τιμές υπερκαλύπτουν τα μεταβλητά κόστη. Στην περίπτωση της ελληνικής αγοράς, τα περίφημα ουρανοκατέβατα κέρδη αφορούν τις μονάδες λιγνίτη και τα υδροηλεκτρικά. Πράγματι στα αποτελέσματα της ΔΕΗ καταγράφεται σημαντική αύξηση της κερδοφορίας EBITDA στον τομέα της παραγωγής, που από ζημιές 145 εκατ. ευρώ το 2020, εμφανίζει κέρδη 643 εκατ. ευρώ το 2021. Ωστόσο, τα κέρδη αυτά υποσκελίζονται από τον κλάδο της εμπορίας, ο οποίος από κέρδη 576 εκατ. ευρώ, το 2021 εμφανίζει ζημίες 202 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με πηγές της ΔΕΗ, οι συνολικές εκπτώσεις που προσέφερε η εταιρεία προς τους πελάτες της στο δεύτερο εξάμηνο του 2021, προκειμένου να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις από την ενεργειακή κρίση, φτάνουν στα 800 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, οι παροχές της ΔΕΗ προς τους πελάτες της υπερκαλύπτουν τα κέρδη των 643 εκατ. ευρώ που εμφάνισε η εταιρεία στην παραγωγή κατά το 2021. Την ίδια στιγμή, πάντως, η Επιχείρηση κατάφερε να εμφανίσει επαναλαμβανόμενη λειτουργική κερδοφορία EBITDA στο πλαίσιο των στόχων που είχε θέσει ενώπιον της επενδυτικής κοινότητας. Έτσι η επαναλαμβανόμενη λειτουργική κερδοφορία του ομίλου ΔΕΗ έφτασε στα 871,7 εκατ. ευρώ διασφαλίζοντας τη συνέχιση των επενδύσεων της εταιρείας. Σημειώνεται ότι το 2021 οι επενδύσεις της ΔΕΗ ανήλθαν σε 438 εκατ. ευρώ από 376 εκατ. ευρώ το 2020, με το μεγαλύτερο κομμάτι (222 εκατ.) να αφορά σε επενδύσεις στη διανομή, ενώ 170 εκατ. ευρώ αφορούσαν τη συμβατική ηλεκτρο-

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

ΔΕΗ

Και με τον επενδυτή, και μ

■ Στο μικροσκόπιο τα αποτελέσματα της Επιχείρησης, που έβγαλε EBITD παραγωγή και τα ορυχεία. Στα 32 εκατ. ευρώ (από 18 εκατ.) διαμορφώθηκαν και οι επενδύσεις στις ΑΠΕ. Σε ό,τι αφορά το καθαρό χρέος της Επιχείρησης αυτό εμφανίζει σημαντική μείωση από τα 3,284 δισ. ευρώ το 2020, στα 1,89 δισ. ευρώ το 2021. Αξίζει να αναφερθεί τέλος ότι, σύμφωνα με την πρόβλεψη που έκανε η διοίκηση της εταιρείας ενώπιον των αναλυτών, κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων, για το 2022, τα επαναλαμβανόμενα EBITDA στόχος είναι να κινηθούν στα ίδια επίπεδα με το 2021, δηλαδή στα 900 εκατ. ευρώ. Η ΔΕΗ προστατεύεται σε μεγάλο βαθμό από την καθετοποιημένη φύση των δραστηριοτήτων της, λόγω της παρουσίας της τόσο στην παραγωγή όσο και στην εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό και εκμεταλλευόμενη και τις εναλλακτικές τεχνολογίες παραγωγής που διαθέτει (λιγνίτης, υδροηλεκτρικά), η εταιρεία φαίνεται ότι το τελευταίο τρίμηνο του έτους κατάφερε να αποκομίσει κέρδη με τη μεγάλη αύξηση στις τιμές χονδρικής, παρά την έκπτωση 30% στην τιμή του ρεύματος που δίνει στους πελάτες της, η οποία της κόστισε 800 εκατ. ευρώ, όπως αναφέρει. Πάντως, οι προ φόρων ζημίες ύψους 149,8 εκατ. ευρώ για το 2021 έχουν διαμορφωθεί έπειτα από αντιστροφή των προβλέψεων για επισφαλείς απαιτήσεις πελατών ύψους 59,7 εκατ. ευρώ έναντι αύξησης των προβλέψεων ύψους 61,9 εκατ. ευρώ το 2020, λόγω των δράσεων που έχει αναλάβει η εταιρεία για τη βελτίωση των εισπράξεων. Ωστόσο, η ανησυχία για νέο κύμα κόκκινων λογαριασμών εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης είναι εμφανής στην ανακοίνωση της ΔΕΗ, καθώς τονίζεται ότι εξαιτίας της κρίσης «έμμεσες επιπτώσεις ενδέχεται να προκύψουν λόγω της συνεπακόλουθης μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των πελατών, ως αποτέλεσμα του αυξημένου ενεργειακού κόστους και της ενίσχυσης

των πληθωριστικών πιέσεων». Το 2021 οι ζημίες της ΔΕΗ μετά τους φόρους διαμορφώθηκαν σε 18,4 εκατ. ευρώ, έναντι κερδών 19,5 εκατ. ευρώ. Το τέταρτο τρίμηνο πάντως η ΔΕΗ είχε κέρδη μετά τους φόρους 23,8 εκατ. ευρώ, έναντι 6,7 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020. Ο κύκλος εργασιών της εταιρείας το τέταρτο τρίμηνο αυξήθηκε κατά 77,9% και οι λειτουργικές της δαπάνες κατά 83,7%, ενώ σε επίπεδο έτους η αύξηση του τζίρου ήταν 22,7%, στα 5,706.6 δισ. ευρώ, ενώ οι λειτουργικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 27,8%, στα 4,834.9 δισ. ευρώ. Τα κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) σε επαναλαμβανόμενη βάση διαμορφώθηκαν στα 871,7 εκατ. ευρώ το 2021 έναντι 865,1 εκατ. ευρώ το 2020, με το αντίστοιχο περιθώριο να διαμορφώνεται στο 15,3% από 18,6% λόγω της αύξησης του κύκλου εργασιών. Το μερίδιο της ΔΕΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

με τον καταναλωτή

DA πάνω από τις προβλέψεις και στήριξε τα νοικοκυριά με 800 εκατ. ευρώ

στην προμήθεια μειώθηκε σε 64,3% το 2021 από 68,7% το 2020. Είδε το μερίδιο αγοράς στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα να περιορίζεται στο 64,2% τον Δεκέμβριο, από 66,8% τον Δεκέμβριο του 2020. Αυξήθηκε, όμως, σημαντικά το μερίδιο της ΔΕΗ στη Μέση Τάση, στο 44% από 35,7% το 2020, λόγω της επιστροφής πολλών επιχειρηματικών πελατών στην εταιρία, εξαιτίας των καλύτερων τιμών σε σχέση με τους ανταγωνιστές της. Στην Υψηλή Τάση (ενεργοβόρες βιομηχανίες) το μερίδιό της μειώθηκε στο 87,8% (από 94,4%) και στη Χαμηλή Τάση (νοικοκυριά και μικρότερες επιχειρήσεις) υποχώρησε στο 65% από 69%. Οι δαπάνες για υγρά καύσιμα, φυσικό αέριο, στερεά καύσιμα ΔΕΗ & τρίτων, CO2 και αγορές ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν κατά 1.152,8 εκατ. ευρώ (49,7%) σε σχέση με το 2020. Ειδικά για το φυσικό αέριο η δαπάνη έτους αυξή-

θηκε κατά 205,5% σε 910,1 εκατ. ευρώ έναντι 297,9 εκατ. ευρώ το 2020, λόγω της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου κατά 134,5%, αλλά και λόγω της αυξημένης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κατά 28,9%. Κατά το δ’ τρίμηνο 2021 η δαπάνη για φυσικό αέριο πενταπλασιάστηκε φτάνοντας τα 457,4 εκατ. ευρώ από 91,9 εκατ. ευρώ το δ’ τρίμηνο 2020. Παρά την τεράστια αύξηση η εταιρεία έκλεισε κερδοφόρα το τέταρτο τρίμηνο, εκμεταλλευόμενη προφανώς την καθετοποίησή της και τις διαφορετικές τεχνολογίες παραγωγής (λιγνίτης και υδροηλεκτρικά), που φαίνεται ότι αντιστάθμισαν ακόμα και την έκπτωση 30% στους λογαριασμούς ρεύματος που δίνει η ΔΕΗ. Όσον αφορά τη δαπάνη για υγρά καύσιμα αυτή αυξήθηκε το 2021 κατά 16,1% σε σχέση με το 2020 στα 537 εκατ. ευρώ, λόγω της αύξησης των τιμών του μαζούτ (κατά 18,1%) και του diesel (κατά 11,9%), αλλά και της αυξημένης παραγωγής από υγρά καύσιμα. Ειδικότερα το δ’ τρίμηνο του 2021 η δαπάνη για υγρά καύσιμα αυξήθηκε κατά 20,8%, ως αποτέλεσμα της ακόμα μεγαλύτερης αύξησης των αντίστοιχων τιμών. Η δαπάνη για αγορές ενέργειας αυξήθηκε κατά 168,9 εκατ. ευρώ (15,1%) λόγω της αύξησης της Τιμής Εκκαθάρισης Αγοράς (ΤΕΑ) από €45,1/MWh το 2020 σε €116,4/MWh το 2021, παρά τον μικρότερο όγκο των αγορών ενέργειας. Ειδικότερα όμως το δ’ τρίμηνο η δαπάνη για αγορές ενέργειας σημείωσε σημαντική αύξηση κατά 77,3 εκατ. ευρώ (29,9%), καθώς η ΤΕΑ αυξήθηκε από €53/MWh το δ’ τρίμηνο του 2020 σε €220,8/MWh το δ’ τρίμηνο του 2021. Για τα δικαιώματα εκπομπών CO2 η δαπάνη αυξήθηκε σε 699,2 εκατ. εκατ. το 2021 από 393,5 εκατ. ευρώ το 2020, κυρίως λόγω της αύξησης της μέσης τιμής προμήθειας δικαιωμάτων εκπομπών CO2 από τη ΔΕΗ σε €44,9/τόνο από €25,6/τόνο και σε λιγότερο βαθμό λόγω

της αύξησης των ποσοτήτων CO2 κατά 2,1% σε 15,8 εκατ. τόνους. Ειδικά το δ’ τρίμηνο 2021 η δαπάνη για δικαιώματα εκπομπών CO2 αυξήθηκε κατά 22,5% σε 159,8 εκατ. ευρώ από 130,4 εκατ. ευρώ το δ’ τρίμηνο 2020. Στις δαπάνες για φυσικό αέριο και αγορές ενέργειας έχει συνυπολογιστεί και η θετική επίπτωση από τη διενέργεια πράξεων για την αντιστάθμιση του κινδύνου της διακύμανσης των τιμών. Η δαπάνη μισθοδοσίας χωρίς τις εφάπαξ επιπτώσεις παρέμεινε ουσιαστικά στα ίδια με πέρυσι επίπεδα, στα 679,7 εκατ. ευρώ το 2021 (από 677,8 εκατ. ευρώ το 2020) λόγω της άρσης του πλαφόν στη μισθοδοσία του προσωπικού του Ομίλου, καθώς και της επαναχορήγησης δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα. Οι αποχωρήσεις τακτικού προσωπικού λόγω συνταξιοδότησης ανήλθαν σε 890 εργαζομένους, με τον συνολικό αριθμό του προσωπικού να περιορίζεται στους 12.909 από 13.799. Η αβεβαιότητα για τις εξελίξεις το 2022 είναι έκδηλη στην ανακοίνωση της ΔΕΗ. «Η όποια συνολική τελική οικονομική επίδραση από τη σύρραξη Ρωσίας - Ουκρανίας στην παγκόσμια και την ελληνική οικονομία και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες δεν μπορεί επί του παρόντος να εκτιμηθεί, λόγω του υψηλού βαθμού αβεβαιότητας που προκύπτει από την αδυναμία πρόβλεψης της τελικής κατάληξης, αλλά και λόγω των δευτερογενών επιπτώσεών της» αναφέρει χαρακτηριστικά, τονίζοντας ότι σε κάθε περίπτωση, η διοίκηση του ομίλου παρακολουθεί συνεχώς τις εξελίξεις και αξιολογεί τις πιθανές περαιτέρω επιπτώσεις στη λειτουργία, την οικονομική θέση και τα αποτελέσματα του ομίλου, παραμένοντας σε ετοιμότητα για τη λήψη κατάλληλων προληπτικών μέτρων προκειμένου να διαφυλαχτούν η ρευστότητα και η επιχειρηματική δραστηριότητα του ομίλου. Ειδικά για τα επιχειρηματικά σχέδια της ΔΕΗ ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Γιώργος Στάσσης τόνισε ότι η εταιρεία, παρά την κρίση και την αβεβαιότητα, οφείλει να συνεχίσει τις απαραίτητες επενδύσεις σε ΑΠΕ και δίκτυα που θα βοηθήσουν την ενεργειακή μετάβαση της χώρας, στηρίζοντας παράλληλα τους πελάτες της, αξιοποιώντας την καθετοποιημένη της θέση.

35

36 θεμα

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Ασκήσεις πολέμου από τις εισηγμένες ■ Πώς διαβάζει η αγορά το Ουκρανικό μέσα από τις σελίδες των οικονομικών εκθέσεων Του ΣΤ. Κ. ΧΑΡΙΤΟΥ

Σ

τα τυφλά πορεύονται οι εισηγμένες, με αφορμή τις επιπτώσεις από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Σε διεθνές επίπεδο η επιχειρηματική ζωή φαίνεται να έχει πληγεί, ενώ στις οικονομικές εκθέσεις τους εντοπίζεται η διάχυτη ανησυχία τους για μία ακόμα δύσκολη χρονιά, φτάνοντας στο σημείο να κάνουν λόγο για υφεσιακό περιβάλλον. Μετρούν ήδη τυχόν απώλειες και προετοιμάζονται για τις συνέπειες της ενεργειακής κρίσης, είτε μετακυλίοντας τις τελικές τιμές στον

καταναλωτή είτε, αν πρόκειται για εταιρείες ακινήτων, ανεβάζοντας τα ενοίκια, ή μειώνοντας άλλα κόστη. Μέσα από τις οικονομικές εκθέσεις παρατηρεί κανείς την έκταση, αλλά και την αντιμετώπιση των νέων δεδομένων που επέφερε στην παγκόσμια αλλά και την ελληνική οικονομία η άφρων κίνηση του Ρώσου προέδρου να ταράξει τα ήδη ταραγμένα νερά που αφήνει η διετής πανδημία στο διάβα της. Ήδη η Autohellas, συμφερόντων Βασιλάκη, έχει δουλειές στην Ουκρανία από το 2015, έχοντας το δικαί-

ωμα χρήσης του σήματος Hertz. Η δραστηριότητα στη χώρα έχει κύκλο εργασιών μόλις 686.000 ευρώ, δηλαδή 0,1% του ενοποιημένου κύκλου εργασιών. Αντίστοιχα είναι και τα ποσοστά στο σύνολο ενεργητικού του Ομίλου. Με βάση τα ανωτέρω μεγέθη, η οποιαδήποτε εξέλιξη δεν θα επηρεάσει τα οικονομικά μεγέθη του Ομίλου. Από την πλευρά της Παπουτσάνης, μία εταιρεία που έχει κάνει δυναμικό cameback από το 2017 κι έπειτα, ανησυχεί για τις επιπτώσεις στον τουρισμό.

θεμα

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Όπως γράφει στην οικονομική της έκθεση, για το έτος 2022 εκτιμάται περιορισμός των επιπτώσεων της πανδημίας και συνεπώς αύξηση της τουριστικής κίνησης τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Αντιθέτως, οι τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία είναι πιθανό να επηρεάσουν αρνητικά τον τουρισμό αλλά και την τιμή της ενέργειας, ιδιαίτερα αν παραταθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επιπλέον ήδη από τα μέσα του προηγούμενου έτους το επίπεδο των τιμών των υλών κινείται σε ιδιαίτερα αυξημένα επίπεδα σε σχέση με το 2020. Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι η έκβαση των εξελίξεων αυτών και οι πιθανές επιπτώσεις δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθούν. Παρακολουθούνται στενά οι εξελίξεις και η εταιρεία πράττει αναλόγως. Πάντως, με τις παρούσες χρηματοοικονομικές καταστάσεις εμφανίζει θετικό κεφάλαιο κίνησης, θετικές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες και συνεπώς δεν έχει σημαντικό κίνδυνο ρευστότητας. Ο καθαρός δανεισμός της στο τέλος του 2021 ανήλθε σε 10,3 εκατ. ευρώ έναντι 8,2 εκατ. ευρώ την 31.12.2020, που αντιπροσωπεύει το 19% του κύκλου εργασιών. Η Mermeren Κοmbinat ανησυχεί για την παράταση του πολέμου. Το 2022, όπως τονίζεται στην οικονομική έκθεση, αναμένεται να είναι μια περίοδος θετικών λειτουργικών και οικονομικών επιδόσεων, υπό την προϋπόθεση ότι ο

αντίκτυπος της πανδημίας Covid-19 στην παγκόσμια οικονομία δεν θα γίνει πιο έντονος. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η εταιρεία δεν έχει καμία απολύτως άμεση έκθεση στις αγορές της Ρωσίας ή της Ουκρανίας. Ωστόσο, ένας παρατεταμένος πόλεμος θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία της εταιρείας λόγω πιθανής παγκόσμιας οικονομικής και ενεργειακής κρίσης. Η διοίκηση της εταιρείας δεν είναι ακόμη σε θέση να ποσοτικοποιήσει με εύλογη βεβαιότητα το ενδεχόμενο αποτέλεσμα μιας κρίσης, όμως εκτιμά ότι μέχρι την ημερομηνία έγκρισης των οικονομικών καταστάσεων η λειτουργία και χρηματοοικονομική κατάσταση τής εταιρείας δεν έχει ουσιαστικά μεταβληθεί ως αποτέλεσμα τής κρίσης.

Prodea Ο πόλεμος μπορεί να αγγίξει και την αγορά των ακινήτων στην Ελλάδα. Στην οικονομική της έκθεση η εταιρεία διαχείρισης ακινήτων σχολιάζει αναφορικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την τρέχουσα ενεργειακή κρίση, ότι παρακολουθεί στενά και αξιολογεί τις εξελίξεις προκειμένου να λάβει τα απαραίτητα μέτρα και να αναπροσαρμόσει τα επιχειρηματικά της σχέδια (αν αυτό απαιτηθεί) με στόχο τη διασφάλιση της επιχειρηματικής συνέχειας και τον περιορισμό τυχόν αρνητικών επιπτώσεων.

Ως κυριότερο σημείο που χρήζει προσοχής η εταιρεία αναγνωρίζει την αύξηση του κατασκευαστικού κόστους ακινήτων. Ωστόσο ο Όμιλος έχει περιορισμένη έκθεση σε έργα ανάπτυξης ακινήτων σε σχέση με το σύνολο του επενδυτικού χαρτοφυλακίου, με την πλειονότητα αυτών να βρίσκεται σε προχωρημένη φάση ολοκλήρωσης. Παράλληλα έχει καταγραφεί αυξητική τάση στα επίπεδα των μισθωμάτων στους κλάδους της ελληνικής αγοράς ακινήτων στους οποίους δραστηριοποιείται η εταιρεία και ο Όμιλος, με αποτέλεσμα η όποια αύξηση του κατασκευαστικού κόστους να αναμένεται να εξισορροπηθεί ως έναν βαθμό από τα αυξημένα έσοδα από μισθώματα. Συνεπώς δεν αναμένεται να είναι ουσιώδης η επίπτωση στα συνολικά αποτελέσματα του Ομίλου. Αναφορικά με την έναρξη νέων έργων ανάπτυξης, η εταιρεία είναι σε φάση αναμονής και αξιολόγησης πριν προβεί στην έναρξη εργασιών. Αναφορικά με την πληθωριστική πίεση, τα έσοδα της εταιρείας από μισθώματα είναι στην πλειονότητά τους συνδεδεμένα με ρήτρα αναπροσαρμογής σε σχέση με μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή. Σε αυτή τη φάση δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί η γενικότερη επίπτωση που μπορεί να έχει στην οικονομική κατάσταση των πελατών του Ομίλου μια παρατεταμένη ενεργειακή κρίση και αύξηση των τιμών εν γένει.

Profile Η εισηγμένη εταιρεία πληροφορικής αναγνωρίζει ως σημαντικό τον κίνδυνο από τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην ανατολική Ευρώπη και σπεύδει να απευθυνθεί σε νέες αγορές περιορίζοντας τους κραδασμούς. Όπως αναφέρεται, μολονότι ο συγκεκριμένος κίνδυνος (σ.σ.: Ουκρανία) είναι περιορισμένης έκτασης λόγω των ειδικών κατηγοριών λογισμικού που αναπτύσσει και εμπορεύεται ο Όμιλος, εν τούτοις για την αποφυγή της μείωσης της ζήτησης λόγω της γενικότερης χρηματοοικονομικής κατάστασης που επικρατεί στην ελληνική αγορά αλλά και του υφεσιακού περιβάλλοντος που διαμορφώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, συνέπεια της πανδημίας και της γεωπολιτικής και ενεργειακής κρίσης, ο Όμιλος αναπτύσσει μεγάλη και ευρεία γκάμα προϊόντων σε διαφορετικές κατηγορίες απευθυνόμενη στη διεθνή αγορά, προκειμένου να αντισταθμίσει πιθανές

απώλειες σε συγκεκριμένους κλάδους της αγοράς. Η ανάπτυξη και εξέλιξη των προϊόντων λογισμικού βασίζεται στην αδιάλειπτη και καθημερινή παρακολούθηση και έρευνα της αγοράς και των νέων τεχνολογιών, ώστε με την είσοδο σε νέες αγορές να ισοσταθμίσει πιθανές απώλειες. Πλην όμως, εν όψει των τελευταίων αρνητικών γεωπολιτικών και ενεργειακών συνθηκών, καθώς και λόγω της πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης που επηρεάζει αναπόδραστα την παγκόσμια οικονομία και αγορά, ο εν λόγω κίνδυνος κρίνεται υπαρκτός και αρκετά σημαντικός. Γι’ αυτόν τον λόγο δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στην περαιτέρω ενίσχυση της εξωστρέφειας της εταιρείας και στη διεύρυνση της διεθνούς παρουσίας του Ομίλου, καθώς η γεωγραφική διασπορά της δράσης του αποτελεί ουσιαστικό αντισταθμιστικό παράγοντα στο διαμορφούμενο υφεσιακό περιβάλλον.

37

38 ENEΡΓΕΙΑ

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΕ ΑΠΟΓΝΩΣΗ

Η ενεργειακή κρίση αποκτά μόνιμα χαρακτηριστικά

■ Το «Ιβηρικό» βέτο στη Σύνοδο Κορυφής και γιατί η Ελλάδα δεν ακολούθησε

Της ΜΑΝΤΑΛΕΝΑΣ ΠΙΟΥ

Σ

ε ένα επίπεδο άνω των 220 ευρώ/MWh κινούνται πλέον οι τιμές του ηλεκτρισμού μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχοντας ουσιαστικά περάσει σε ανώτερη κλίμακα σε σχέση με τα προ του πολέμου -ήδη υψηλά- επίπεδα. Παρότι είναι φανερό πλέον ότι η ενεργειακή κρίση αποκτά μόνιμα χαρακτηριστικά, τουλάχιστον για το ορατό μέλλον, οι Βρυξέλλες καθυστερούν να λάβουν αποφάσεις για την ουσιαστική αντιμετώπισή της. Ταυτόχρονα, η νέα πολιτική

που υιοθετούν για την ταχεία απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο προοιωνίζεται από μόνη της τη διατήρηση της ακρίβειας. Kαι τούτο, γιατί το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), με τη χρηματιστηριακή διαμόρφωση της τιμής του στο ολλανδικό hub -όπως αποτυπώνεται καθημερινά στα συμβόλαια TTF-, είναι σημαντικά ακριβότερο από το ρωσικό αέριο μέσω αγωγών, το οποίο καλείται να υποκαταστήσει. Δεδομένου δε ότι η χονδρική τιμή ηλεκτρισμού διαμορφώνεται με βάση την τιμή αερίου TTF, επειδή οι οριακές μονάδες που εισάγονται στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας είναι μονάδες καύσης φυσικού αερίου, είναι προφανές ότι οι

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

υψηλές τιμές θα συνεχιστούν επί μακρόν. Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που οι χώρες του Νότου, με προεξάρχουσες την Ισπανία και την Πορτογαλία, ζητούν επίμονα την αποσύνδεση της τιμής αερίου TTF από τη διαμόρφωση της χονδρικής τιμής ηλεκτρισμού. Ας σημειωθεί ότι η οριακή μονάδα, δηλαδή η τελευταία και ακριβότερη μονάδα παραγωγής που εισάγεται στο σύστημα προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση, είναι αυτή που προσδιορίζει την τιμή χονδρικής για όλες τις προσφορές ενέργειας, ανεξαρτήτως της τεχνολογίας ή του καυσίμου που χρησιμοποιούν οι υπόλοιπες μονάδες, συμπεριλαμβανομένων των ΑΠΕ. Έως περίπου τα μέσα του 2021 οι ακριβότερες μονάδες στην Ελλάδα ήταν οι λιγνιτικές, λόγω του υψηλού κόστους ρύπων και της χαμηλής απόδοσης του εγχώριου λιγνίτη. Η αλματώδης αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου όμως ανέτρεψε τα μέχρι τότε δεδομένα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Γερμανία, από το περασμένο καλοκαίρι, άρχισαν να επανέρχονται στο σύστημα μονάδες άνθρακα (αποδοτικότερος του εγχώριου λιγνίτη) γιατί ήταν φθηνότερες από τις μονάδες φυσικού αερίου. Η ΔΕΗ μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία αύξησε τη συμμετοχή του λιγνίτη στο ενεργειακό της μείγμα. Ωστόσο επειδή η αυξανόμενη διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα απαιτεί τις ευέλικτες μονάδες φυσικού αερίου για να δώσουν αμέσως ρεύμα όταν δεν φυσά, έχει συννεφιά και όταν βραδιάζει, δηλαδή τις ώρες που τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά δεν παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, και πάλι η οριακή μονάδα αερίου είναι εκείνη που θα δώσει το στίγμα τιμών. Την υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ στο σύστημα, άνω του ευρωπαϊκού μέσου όρου, χρησιμοποίησε η Ε.Ε. στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής του Μαρτίου ως μία από τις δικαιολογίες για να δώσει στις χώρες της Ιβηρικής εξαίρεση από τους ευρωπαϊκούς κανόνες διαμόρφωσης των τιμών ηλεκτρισμού. Η δεύτερη δικαιολογία ήταν η έλλειψη επαρκών διασυνδέσεων με την υπόλοιπη Ευρώπη, λόγω του ιδιόμορφου γεωγραφικού χαρακτήρα, εξαιτίας του ορεινού όγκου των Πυρηναίων. Ωστόσο και διασυνδέσεις να υπήρχαν, οι τιμές χονδρικής που διαμορφώνονται στη Γαλλία ή την Ιταλία δεν διαφέρουν και τόσο πολύ από την τιμή στην Ισπανία. Μάλιστα, τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία επί πολλές ημέρες κάθε μήνα, όπως και η Ελλάδα κατά καιρούς, είναι πρωταθλήτριες Ευρώπης στην ακρίβεια. Οι Βρυξέλλες έχουν παραπέμψει για την επόμενη Σύνοδο Κορυφής του Μαΐου τις όποιες αποφάσεις για την αποσύνδεση της τιμής TTF από την τιμή ηλεκτρισμού ή τις όποιες άλλες παρεμβάσεις, όπως επιβολή ανώτατης τιμής κ.λπ., στην αγορά ηλεκτρισμού. Ούτε τότε όμως είναι βέβαιο ότι θα ληφθεί η όποια απόφαση, καθώς οι χώρες του Βορρά με επικεφαλής τη Γερμανία και την Ολλανδία αντιτίθενται σε μεταρρυθμίσεις, έστω και προσωρινού χαρακτήρα, στη χονδρική αγορά ηλεκτρισμού, μέχρι στιγμής τουλάχιστον. Ένα χαρακτηριστικό των χωρών του Βορρά είναι ότι μεγάλοι όγκοι ηλεκτρικής ενέργειας πωλούνται μέσω διμερών συμφωνιών εκτός Χρηματιστηρίου, οπότε η επίπτωση της υψη-

ENEΡΓΕΙΑ λής τιμής TTF δεν είναι τόσο ισχυρή. Επίσης, η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στις χώρες αυτές είναι σημαντικά υψηλότερη σε σχέση με τις χώρες του Νότου, οπότε η δαπάνη π.χ. για το ρεύμα είναι μικρότερη ως ποσοστό επί του διαθέσιμου εισοδήματος. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το υψηλό ενεργειακό κόστος. Τον Μάιο η Κομισιόν θα παρουσιάσει τις προτάσεις για την αποσύνδεση της τιμής του φυσικού αερίου από την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας (θέση που έχουν διατυπώσει μετ’ επιτάσεως η Ισπανία και η Πορτογαλία) και θα τοποθετηθεί για την επιβολή πλαφόν στην χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου, που ήταν και η πρόταση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου. Υπέρ της αποσύνδεσης τάσσεται και η Αθήνα, μαζί με τις υπόλοιπες κυβερνήσεις της λεγόμενης συμμαχίας του Νότου, στην οποία μετέχουν επίσης η Γαλλία η Ιταλία, η Πορτογαλία και το Βέλγιο. Στο μεσοδιάστημα έως τον Μάιο οι χώρες θα πορευτούν με όσα μέτρα έχουν ήδη σχεδιάσει και εφαρμόζουν, προσπαθώντας να περιορίσουν τις επιπτώσεις της βαθιάς ενεργειακής κρίσης στους πολίτες και στις οικονομίες τους. Πρόκειται για μέτρα επιδοματικού χαρακτήρα, μείωσης φόρων στα καύσιμα/ηλεκτρική ενέργεια ή έκτακτης φορολόγησης των «ουρανοκατέβατων κερδών», αυτών που αποκόμισαν ορισμένες ενεργειακές εταιρίες εξαιτίας της εκτόξευσης των τιμών του αερίου και του ηλεκτρισμού. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα το βέβαιο είναι ότι θα συνεχιστούν οι αυξημένες επιδοτήσεις των λογαριασμών ρεύματος και φυσικού αερίου τον Απρίλιο, τον Μάιο και ενδεχομένως και τους επόμενους μήνες. Το κόστος των επιδοτήσεων καλύπτεται από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, στο οποίο εισρέουν πόροι από τα «ουρανοκατέβατα» κέρδη του ΔΑΠΕΕΠ, δηλαδή τα έσοδα από τις δημοπρασίες ρύπων- των οποίων η τιμή πολλαπλασιάστηκε το 2021-, τη διαφορά που του απομένει, καθώς εισπράττει για την πράσινη ενέργεια την οριακή τιμή π.χ. των 250 ευρώ/MWH και δαπανά για τις ΑΠΕ τη συμβολαιοποιημένη τους αμοιβή, γύρω στα 120 ευρώ/MWh κατά μέσο όρο, από το πλεόνασμα των ΥΚΩ κ.λπ. Επιπλέον η ΡΑΕ ανέλαβε να εκπονήσει μελέτη για να προσδιορίσει τα απροσδόκητα κέρδη των εγχώριων εταιρειών ηλεκτρισμού, εφόσον υπάρχουν. Όταν αυτά διαπιστωθούν, τότε θα φορολογηθούν σε ποσοστό 90%, όπως έχει δεσμευθεί ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Τα όποια έσοδα της έκτακτης αυτής φορολόγησης θα κατευθυνθούν για τον μετριασμό των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης στους καταναλωτές. Τέλος, όσον αφορά την ευρωπαϊκή στρατηγική περί κοινής προμήθειας φυσικού αερίου, τελικά, αν πραγματοποιηθεί, θα είναι σε εθελοντική και όχι υποχρεωτική βάση, δηλαδή στο πρόγραμμα θα συμμετέχουν μόνον όσες χώρες το επιθυμούν, πράγμα που αποδυναμώνει τη διαπραγματευτική θέση των Βρυξελλών, στον βαθμό που δεν θα συμμετάσχουν οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες με τις υψηλές καταναλώσεις, όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία.

39

40

AUTO

BUSINESSENERGY ENERGYI IΑΠΡΙΛΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ2022 2021 BUSINESS

Επιμέλεια: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

Lamborghini Aventador Ultimate

Μοναδική…

■ Ξανά στην παραγωγή η συλλεκτική Aventador Ultimate μόνο για 15 τυχερούς!

Δ

εκαπέντε Lamborghini Aventador Ultimate βρίσκονται στον βυθό του Ατλαντικού Ωκεανού μεταξύ των 4.000 αυτοκινήτων του ομίλου Volkswagen (Audi, Porsche, Bentley), από τη βύθιση του πλοίου «Felicity Ace» στο αρχιπέλαγος των Αζορών. Οι 15 συλλεκτικές Lamborghini Aventador Ultimate είναι μια ειδική έκδοση, με τιμή 630.000 ευρώ. Όμως, όπως δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Lamborghini, Στέφαν Γουίνκελμαν, πάρθηκε η απόφαση το εργοστάσιο της Sant’Agata να «ξαναρχίσει» την παραγωγή για 15 μονάδες, όσες δηλαδή χάθηκαν στα βάθη του ωκεανού, καθώς η Aventador Ultimate είναι μια πολύ ιδιαίτερη έκδοση, που ακό-

μα και η επιστροφή των χρημάτων στους ιδιοκτήτες δεν θα μπορούσε να «αντικαταστήσει» το συλλεκτικό αυτό μοντέλο-ωδή στον V12 κινητήρα. Ο κινητήρας είναι 6.5 λίτρων, απόδοσης 780 ίππων, που συνδυάζεται με κιβώτιο 7 σχέσεων διπλού συμπλέκτη, με την κίνηση να μεταδίδεται σε όλους τους τροχούς μέσω του συστήματος Haldex 4ης γενιάς. Το ιταλικό super car ταξιδεύει με τελική 355 χλμ./ώρα, ενώ για την επιτάχυνση 0-100 τα χρονόμετρα σταματούν στα 2.8 δευτ. Έτσι, λοιπόν, 15 ακόμα Lamborghini Aventador Ultimate θα εξέλθουν του εργοστασίου με προορισμό αποκλειστικά την αγορά των ΗΠΑ.

motori.gr όλος ο κόσμος του

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

DS 9

Έκφραση κομψότητας

■ Τα sedan εξακολουθούν να έχουν τους πιστούς τους και η νέα DS 9 συνδυάζει, εκτός από το design, πολυτέλεια και τεχνολογία!

Η

DS 9 «γεννήθηκε» στην Πόλη του Φωτός, εκεί όπου διαχρονικά η κομψότητα και η πολυτέλεια αποτελούν παράδοση. Από αυτό το πλαίσιο δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η DS 9, που συνεχίζει την παράδοση. Πλούσια σε διαστάσεις, η DS 9 έρχεται να φωτίσει την premium κατηγορία. Οι αριθμοί σε μήκος/ πλάτος/ ύψος είναι 4.934 χλστ./1.932 χλστ./1.460 χλστ., με 510 λίτρα χώρο αποσκευών, αναδεικνύουν μια σιλουέτα με ξεχωριστή σχεδίαση. Και μία λεπτομέρεια: Στις πίσω κολόνες, στο πιο ψηλό σημείο βρίσκονται τα φλας, μια ιδέα που γυρίζει τον χρόνο πίσω στην εποχή του ’50 και του ’60, όταν η επαναστατική Citroen DS έφερε τα φλας σε εκείνο το σημείο. Στο εσωτερικό η πολυτέλεια συναντά την τεχνολογία, με ψηφιακό καντράν 12,3 ιντσών, μεγάλη οθόνη αφής, δερμάτινες επιφάνειες που συνδυάζονται με αλκαντάρα, φαρδιά, άνετα καθίσματα ηλεκτρικά ρυθμιζόμενα, θερμαινόμενα με λειτουργία μασάζ και με μνήμες, υψηλής απόδοσης Hi-Fi, περιστρεφόμενο χρονογράφο B.R.M. R180, ο οποίος αποτελεί μια ξεχωριστή νότα στο εσωτερικό. Η DS 9 διατίθεται με μεγάλη γκάμα κινητήρων, από 1.600 κ.εκ. με 225 ίππους μέχρι εξηλεκτρισμένες εκδόσεις E-Tense 4X4 Plug-in Hybrid με 360 ίππους και αυτόματο κιβώτιο 8 σχέσεων για όλες τις εκδόσεις. Να προσθέσουμε ότι τα προηγμένα συστήματα φωτισμού με τους προβολείς DS Active Led Vision κάνουν τα ταξίδια πιο ασφαλή, αυξάνοντας την εμβέλειας δέσμης από τα 110 χλμ./ώρα και πάνω. Οι τιμές αρχίζουν από τα 53.350 ευρώ, και αν επιλέξετε μία από τις εκδόσεις Rivoli ή Opera θα είναι σαν «οδηγείτε» στο Παρίσι.

αυτοκινήτου στην οθόνη σας

AUTO 41

42

σελιδεσ ιστοριασ

BUSINESS ENERGYI I ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2021 BUSINESS ENERGY BUSINESS ENERGY 2022

Χιροσίμα - Ναγκασάκι

Η τραγική πραγματικότητα της χρήσης

Τoυ K.A. φραγκουλη

Τ

ο καλοκαίρι του 1945, με τον πόλεμο να έχει τελειώσει στην Ευρώπη, οι σύμμαχοι συνεχίζουν την προέλασή τους στον Ειρηνικό, και η Ιαπωνία αρνείται να παραδοθεί. Την ώρα που ο Αμερικανός πρόεδρος Χάρι Τρούμαν είναι ανήσυχος για τις μεγάλες αμερικανικές απώλειες, ο στρατηγός Καρλ Σποτς, αρχηγός της αεροπορίας του Ειρηνικού, πρότεινε τη ρίψη ατομικής βόμβας πάνω από μία πυκνοκατοικημένη ιαπωνική πόλη. Με την πρόταση Σποτς συμφώνησε και

ο στρατηγός Ντάγκλας ΜακΆρθουρ, που είχε το γενικό πρόσταγμα στις επιχειρήσεις του Ειρηνικού. Αφού πήραν το «πράσινο φως» από την πολιτική ηγεσία, οι στρατιωτικοί επέλεξαν την πόλη της Χιροσίμα (στο νότιο άκρο του Χόνσου, του μεγαλύτερου νησιού της μητροπολιτικής Ιαπωνίας) για τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Την επιχείρηση ανέλαβε ο σμήναρχος Πολ Τίμπετς, ο οποίος είχε εκπαιδευτεί ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό. Οδήγησε ένα στρατηγικό βομβαρδιστικό τύπου B29, το οποίο έφερε την ονομασία Enola Gay (το όνομα της μητέ-

ρας του) και ακριβώς στις 8:15 το πρωί απελευθέρωσε πάνω από την πόλη τη βόμβα ουρανίου, που είχε την κωδική ονομασία Little Boy («Αγοράκι»). 45 δευτερόλεπτα αργότερα, η βόμβα εξερράγη 600 μέτρα πάνω από τη Χιροσίμα. Μία φωτεινή λάμψη τύφλωσε το πλήρωμα του βομβαρδιστικού και κατόπιν σχηματίστηκε πάνω από το σημείο της έκρηξης ένα κόκκινο νεφέλωμα σε σχήμα μανιταριού. Το ωστικό κύμα της έκρηξης, σε συνδυασμό με τη θερμότητα που εκλύθηκε, κονιορτοποίησε τα πάντα σε μία περιοχή 11 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Ποτέ άλλοτε στην παγκόσμια

σελιδεσ ιστοριασ 43

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

της ατομικής βόμβας

Ιστορία μία και μόνη βόμβα δεν προκάλεσε τόσο πολλούς θανάτους. Επιτόπου σκοτώθηκαν πάνω από 20.000 στρατιώτες και 78.000 άμαχοι. Οι αγνοούμενοι ξεπέρασαν τους 13.000 και οι βαριά τραυματίες τους 10.000. Για πολλούς από τους επιζήσαντες η ζωή θα είναι μαρτυρική τα επόμενα χρόνια και αρκετές χιλιάδες θα πεθάνουν από καρκίνους. Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Ιαπωνίας δεν συνειδητοποίησε πλήρως τη σημασία του γεγονότος και συνέχισε τις πολεμικές επιχειρήσεις. Στο διπλωματικό πεδίο, το Τόκιο ζήτησε τη μεσολάβηση της Μόσχας, αλλά στις 8 Αυγούστου, ο Στάλιν, ενήμερος για τις

κινήσεις των Αμερικανών, της κήρυξε τον πόλεμο και ο «Κόκκινος Στρατός» προέλασε στη Μαντζουρία. Οι Αμερικανοί ανυπομονούσαν να τελειώσουν τον πόλεμο και στις 12 το μεσημέρι της 9ης Αυγούστου έριξαν και δεύτερη ατομική βόμβα, αυτή τη φορά στην πόλη Ναγκασάκι. Οι νεκροί έφθασαν τους 36.000 και οι τραυματίες τους 40.000. Το ωστικό κύμα κατέστρεψε εντελώς τα κτίρια της πόλης σε μία ζώνη 5 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μόνο μετά και την καταστροφή του Ναγκασάκι οι Ιάπωνες κατανόησαν την ισχύ του νέου όπλου και τη δική τους αδυναμία να

συνεχίσουν τον πόλεμο. Στις 10 Αυγούστου ξεκίνησε η διαδικασία παράδοσης της Ιαπωνίας, η οποία ολοκληρώθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1945, με την επίσημη τελετή επί του αμερικανικού πολεμικού «Μιζούρι», που ναυλοχούσε στον κόλπο του Τόκιο. Οι δύο βόμβες είχαν κατασκευαστεί στο πλαίσιο του Σχεδίου Μανχάταν, του αμερικανικού προγράμματος για την κατασκευή ατομικής βόμβας. Το πρόγραμμα ήταν σε λειτουργία, όταν έπεσαν οι βόμβες, και είχε και άλλες σχεδόν έτοιμες, στα τελευταία στάδια συναρμολόγησης.

44

press button

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ2022 2021 BUSINESS ENERGY ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ BUSINESS ENERGY II ΑΠΡΙΛΙΟΣ

Αττική Οδός Πολλές οι διαρροές, όπως μαθαίνουμε, από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές που πρόκειται να συμμετάσχουν στον διαγωνισμό της Αττικής Οδού. Κι ακόμα δεν έχουμε δει τίποτα μέχρι τις 20 Απριλίου που εκκινεί η διαδικασία. Ειδικά από τον Παράδεισο Αμαρουσίου…

Οι μετοχές των τραπεζών Eίναι σαφές. Διότι όλα τα άλλα που βλέπαμε δεξιά κι αριστερά ήταν φιοριτούρες. Η Wood αφήνει αμετάβλητη την τιμή στόχο για την Eurobank στο 1,3 ευρώ. Αυξάνει την τιμή στόχο για την Εθνική στα 4,3 ευρώ από 4,1 ευρώ και μειώνει σε Alpha και Πειραιώς σε 1,5 ευρώ από 1,7 ευρώ και σε 1,8 ευρώ από 2 ευρώ αντίστοιχα. Για όλες, η σύσταση είναι αγορά. Συγκρατημένη η αισιοδοξία από την πλευρά του Μιχάλη Σάλλα ότι ο Γιάννης Στουρνάρας, ο επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος, θα συναινέσει στο να αποκτήσει την HSBC Ελλάδος. Είπαμε, συγκρατημένη…

Μάρμαρα Σε λίγο η κερδοφορία της Mermeren θα πλησιάσει την κεφαλαιοποίηση. Με τα καθαρά κέρδη στα 15 εκατ. ευρώ, η κεφαλαιοποίηση διαμορφώνεται στα 23 εκατ. ευρώ. Οι δε πωλήσεις ξεπερνούν την κεφαλαιοποίηση, στα 30,12 εκατ. ευρώ. Τα συμπεράσματα δικά σας…

Χρηματιστήριο Όποιος πιστεύει ότι ο Σωκράτης Λαζαρίδης αποχωρεί από την ΕΧΑΕ, πλανάται. Όπως είναι γνωστό, παραμένει σύμβουλος διοίκησης. Με CEO τον Γιάννο Κοντόπουλο. Ή το μαγαζί στη Λεωφόρο Αθηνών δεν μπορεί να δουλέψει χωρίς την παρουσία του Σωκράτη ή ο Γιάννος κινδυνεύει να βρεθεί υπό ομηρία. Άλλη εξήγηση δεν υπάρχει.

Οι «κιμπάρηδες» Τσέχοι Πάνω από 200 εκατ. ευρώ θα βάλουν στα ταμεία τους οι Τσέχοι (Sazka) του ΟΠΑΠ μετά το πέραν πάσης προσδοκίας συνολικό μέρισμα που αποφάσισε να εισηγηθεί στην ετήσια τακτική Γενική Συνέλευση του ερχόμενου Ιουνίου η διοίκηση της εταιρείας, συνολικού ύψους 1,40 ευρώ! Για την ιστορία, ο ΟΠΑΠ ανακοίνωσε μέρισμα 50 λεπτά και 90 λεπτά επιστροφή κεφαλαίου. Που σημαίνει ότι οι επενδυτές θα εισπράξουν καθαρά 47,5 λεπτά και καθαρότατη την επιστροφή κεφαλαίου. Σύνολο 1,375 ευρώ. Αυτό, όταν οι αναλυτές περίμεναν συνολικά 1,20 ευρώ. Γενικότερα, πάντως, αποτελεί

τάση τις τελευταίες ημέρες οι επενδυτές να βρίσκουν καταφύγιο στις εταιρείες με καλά μερίσματα και υγιή οικονομικά στοιχεία. Το μέρισμα, όπως ήταν αναμενόμενο, έτυχε διθυραμβικών σχολίων από την αγορά.

Πρόκειται για μία ιστορική μερισματική απόδοση που ανέρχεται στο 12,5%, χωρίς να παρατηρείται εύκολα ιστορικά τέτοιο μέγεθος. Ακολουθούν τα ΕΛΠΕ, για παράδειγμα, με 9,5%. Ο ΟΠΑΠ αποτελεί μία μηχανή παραγωγής κερδών για τους μετόχους του, και με βάση τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν εμφάνισε αύξηση στα καθαρά κέρδη 26,4%, στα 259,4 εκατ. ευρώ, ή κατά 151,3% σε επαναλαμβανόμενη βάση, αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, του χαμηλότερου εταιρικού φορολογικού συντελεστή. Στη Wall Street όταν μία μετοχή εμφανίζει τέτοια μερισματική απόδοση συνήθως ανεβαίνει αναλόγως. Οι δε αναλυτές περίμεναν μέχρι 1,20 ευρώ συνολικό μέρισμα.

press button 45

BUSINESS ENERGY I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Τα ουρανοκατέβατα κέρδη Η φορολόγηση των ενδεχόμενων υπερκερδών σε επίπεδο εταιρειών με έκτακτη εισφορά είναι η επιλογή που συνδυάζει δύο πλεονεκτήματα. Σύμφωνα με πληροφορίες: 1) Δεν αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας της ενεργειακής αγοράς ώστε τα «ουρανοκατέβατα κέρδη» να συνεχίσουν να τροφοδοτούν τον ΕΛΑΠΕ και να επιστρέφουν στους καταναλωτές με επιδοτήσεις όχι οριζόντιες, αλλά με κοινωνικά κριτήρια. Αν ο πρωθυπουργός επέλεγε να εφαρμόσει μια δομική αλλαγή, κάτι σαν clowback και επέστρεφαν τα ουρανοκατέβατα κέρδη οριζόντια στην αγορά, δεν θα ήταν δίκαιο για τους πιο αδύναμους.

2) Αν υπάρχουν υπερκέρδη στους ισολογισμούς των εταιρειών παραγωγής ενέργειας, αφού εντοπιστούν με σοβαρότητα και ακρίβεια από τους αρμόδιους να το κάνουν (ΡΑΕ και ορκωτούς ελεγκτές), θα επιστρέψουν στην κοινωνία με την εισφορά 90%.

Η διαδικασία Η διαδικασία που πρότεινε είναι να ληφθούν υπόψη τα δεδομένα της ΡΑΕ, που από τον Οκτώβριο ζητά από τους παραγωγούς επίσημα στοιχεία (τιμολόγια) κόστους φυσικού αερίου, ώστε να υπολογίζει κάθε μήνα το κόστος παραγωγής τους και το κέρδος τους από τη δραστηριότητά τους στην ενέργεια συνολικά όχι μόνο από την παραγωγή. Τα δεδομένα αυτά θα συνυπολογιστούν με την απόδοση της αγοράς προμήθειας, ώστε να υπολογιστεί το συνολικό κέρδος της δραστηριότητάς τους στην ενέργεια, για τον κάθε όμιλο ξεχωριστά και το περιθώριο κέρδους του ανά MWh ενέργειας στο σύνολο του 2021. Ακολούθως, θα συγκριθεί το περιθώριο κέρδους του 2021 με το αντίστοιχο τον προηγούμενο χρόνο, ανά MWH, δηλαδή, αφού σταθμιστεί η ενδεχόμενη αύξηση των μεριδίων τους, λόγω της αύξησης της συμμετοχής του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μείγμα… Η διαφορά θα είναι τα υπερκέρδη του 2021 και, εφόσον πράγματι εντοπιστούν, θα μπει η έκτακτη εισφορά 90%.

Μητσοτάκης Ο πρωθυπουργός έχει ήδη δώσει εντολή στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, που είναι ο μόνος αρμόδιος φορέας, να αρχίσει να αναλύει τα στοιχεία όλων των εταιρειών ενέργειας από τον περασμένο Οκτώβριο έως σήμερα. Και με βάση το πόρισμα της ΡΑΕ θα κινηθεί η κυβέρνηση. Τόνισε ότι είναι μια πολύ δύσκολη τεχνικά άσκηση, «διότι η τοπική αγορά συνδέεται με την παγκόσμια, με την ευρωπαϊκή αγορά μέσα από πολυδαίδαλες διαδρομές. Δεν προσφέρεται συνεπώς ούτε για εύκολα συνθήματα, απαιτείται τεκμηριωμένη δουλειά. Ένα όμως είναι σίγουρο. Εκεί που θα διαπιστωθούν υπερκέρδη, οι εταιρείες θα κληθούν να συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση των απωλειών που είχαν οι πολίτες».

Τι δείχνουν οι ισολογισμοί ΕΛΠΕ και Μυτιληναίου Σημειώνεται ότι από τους τέσσερις καθετοποιημένους ομίλους, οι δύο (ΕΛΠΕ και Mytilineos) έχουν ήδη ανακοινώσει τα αποτελέσματά τους για το 2021. Στα ΕΛΠΕ η παραγωγή και προμήθεια ενέργειας γίνεται από την Elpedison (στην οποία τα ΕΛΠΕ συμμετέχουν με 50%), που το 2021 είχε τα εξής οικονομικά στοιχεία: Παρουσίασε έσοδα 1,34 δισ. ευρώ από 643 εκατ. ευρώ το 2020 και EBITDA 94 εκατ. ευρώ από 44 εκατ. ευρώ το 2020. Στο τέταρτο τρίμηνο του 2021 είχε υπερτριπλάσια έσοδα 580 εκατ. ευρώ από 174 εκατ. ευρώ του τετραμήνου του 2020 και EBITDA 29 εκατ. ευρώ από 1 εκατ. ευρώ του 2020. Αντίστοιχα η Mytilineos στον τομέα Power and Gas (ενέργεια και φυσικό αέριο) είχε το 2021 συνολικά έσοδα 1,26 δισ. ευρώ από 926 εκατ. ευρώ το 2020 συμπεριλαμβανομένης της δραστηριότητας του φυσικού αερίου. Μόνο από την προμήθεια και παραγωγή ενέργειας τα έσοδα του 2021 ήταν 1,050 δισ. ευρώ και τα EBITDA συνολικά του 2021 ήταν μειωμένα σε σχέση με το 2020 σε 94, 913 εκατ. ευρώ από 110,531 εκατ. ευρώ. Ο λόγος μείωσης, όπως εξηγεί η εταιρεία, είναι ότι μια από τις μονάδες του ομίλου, η Κόρινθος Power, δεν λειτούργησε για τρεις μήνες το 2021. Έτσι, παρά το πολύ καλό τέταρτο τρίμηνο του 2021 τα συνολικά κέρδη του έτους εμφανίζονται μειωμένα. Ειδικότερα, στο τέταρτο τρίμηνο του 2021 ο όμιλος εμφάνισε 118 εκατ. ευρώ EBITDA, από τα οποία τα 65 εκατ. ευρώ προήλθαν από τον τομέα της ενέργειας έναντι 34 εκατ. ευρώ των EBITDA του τομέα ενέργειας την αντίστοιχη περσινή περίοδο του 2020.

Tελευταία λέξη BUSINESS ENERGYI ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ I ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2021 BUSINESS ENERGY

Η απόφαση της ΡΑΕ για την έκτακτη φορολογία στα υπερκέρδη των εταιρειών ενέργειας ■ Θα ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα του 2021 ή μόνο του τελευταίου 3μήνου;

Π

Του Στ. Κ. Χαρίτου

ερισσότερα ερωτηματικά παρά απαντήσεις δημιούργησε η πρόσφατη ανακοίνωση της ΡΑΕ σχετικά με τη μεθοδολογία προσδιορισμού της έκτακτης εισφοράς επί των συγκυριακών υπερκερδών των μονάδων παραγωγής ενέργειας. Καθώς όλο το εγχείρημα δεν έχει ξεκάθαρα διευκρινιστεί πώς θα λειτουργήσει, σημαντικές παράμετροι παραμένουν άγνωστες στην αγορά ενέργειας και επικρατεί θολό τοπίο ως προς το τι θα ισχύσει τελικά. Η ανακοίνωση της ΡΑΕ δημιούργησε πρόσθετα ερωτηματικά ως προς τα εξής: 1) Περίοδος υπολογισμού των υπερκερδών: Η ΡΑΕ αναφέρει ότι η περίοδος εξέτασης για την ύπαρξη συγκυριακών «ουρανοκατέβατων» κερδών (windfall profits) άρχεται από τον Οκτώβριο 2021. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός είχε αναφέρει ότι θα συγκριθούν οι ισολογισμοί του 2021 με τους ισολογισμούς του 2020. Επομένως, θα συγκριθούν τα κέρδη όλης της χρονιάς 2021 με το προηγούμενο έτος, ή μόνο η περίοδος υπό εξέταση με την αντίστοιχη περσινή, επομένως το τελευταίο τρίμηνο του έτους; Από την άλλη, σημειώνεται ότι το ανακοινωθέν της Κομισιόν για το Repower αφορά την άνοδο των τιμών λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, δηλαδή το 2022, χωρίς να επιτρέπει αναδρομική ισχύ, κάτι που σημαίνει ότι ενδεχομένως οι παραγωγοί ενέργειας θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την όλη τη διαδικασία.

2) Στον προσδιορισμό της έκτακτης εισφοράς η ΡΑΕ σημειώνει ότι θα λάβει υπόψη το τελικό ποσό που λαμβάνουν, το κόστος λειτουργίας και τα παρελθόντα μεγέθη ανά μονάδα παραγωγής. Η εισφορά θα είναι ανά μονάδα και όχι ανά εταιρεία; 3) Δεν αναφέρεται αν θα συμπεριληφθούν στον υπολογισμό τα κόστη των εκπτώσεων από τη δραστηριότητα της προμήθειας.

4) Η Ρυθμιστική Αρχή ανακοίνωσε ότι εξετάζει τη διαμόρφωση πρότασης προς τον ACER για ex-ante ρύθμιση για δυναμικό τρόπο επιστροφής «ουρανοκατέβατων» κερδών και εισαγωγής ex-ante ρύθμισης για power mitigation, στα πρότυπα των ώριμων αμερικανικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας. Πληροφορίες από την αγορά αναφέρουν ότι ένας μόνιμος μηχανισμός ρύθμισης στα υπερ-

κέρδη αντιβαίνει με το σκεπτικό της Κομισιόν για έκτακτα μέτρα λόγω έκτακτων συνθηκών. Επίσης, τονίζεται ότι στην Ευρώπη τον ρόλο του ελέγχου για τη δεσπόζουσα θέση έχει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, που ενεργοποιείται κατά περίπτωση και όχι εκ των προτέρων από τον Ρυθμιστή. Άλλοι, πάλι, ισχυρίζονται ότι ο τρόπος να ρυθμιστεί μόνιμα ο κίνδυνος αύξησης τιμής στην αγορά ενέργειας είναι η θέσπιση του CRM, του Μηχανισμού Αποζημίωσης Ισχύος. Ο Μηχανισμός, λειτουργώντας σαν ασφαλιστήριο, μπορεί να εξασφαλίζει στους καταναλωτές ότι θα πληρώνει τη διαφορά προς τα πάνω του κόστους ενέργειας, όταν αυξάνεται, εφόσον καταβάλλεται ένα ποσό της τάξης των 2,5 ευρώ/MWh. Από πηγές των εταιρειών παραγωγής ενέργειας τονίζεται ότι οι επενδύσεις μονάδων φυσικού αερίου είναι τεράστιες και απαραίτητες, και είναι σημαντικό να εξασφαλίζεται η αποδοτικότητά τους για να μην εμποδιστεί η δυνατότητα να γίνονται και να αποσβένονται οι επενδύσεις αυτές.