Photophysis 2011/1 GR

Photophysis e-περιοδικό για την Ελληνική Φύση

2011/1

ΑΡΓΥΡΟΠΕΛΕΚΑΝΟΣ ένα πουλί σύμβολo της προστασίας της φύσης στην Ελλάδα ΑΓΡΙΟΓΙΔΟ ένα ζώο ξεχασμένο στα βουνά του ΣΠΑΝΙΑ ΕΙΔΗ ΠΟΥΛΙΩΝΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΒΥΘΟΥ ΔΕΛΦΟΙ παρατηρώντας πουλιά στον αρχαιολογικό χώρο Hi Key Φωτογραφίες Άγριας Ζωής

ΕΚΔΟΤΙΚΌ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Μ

ε την “έκδοση” αυτού του τεύχους του Photophysis ξεκινάει μια προσπάθεια ανάδειξης της Ελληνικής Φύσης αλλά και των ανθρώπων που τη μελετούν και τη φωτογραφίζουν.

Σ’ αυτή την πρώτη ερασιτεχνική απόπειρα δημιουργίας ενός περιοδικού, σίγουρα θα εντοπιστούν λάθη και ατέλειες, αλλά στο μέλλον, τεύχος το τεύχος, θα επιδιώξουμε τη βελτίωση τόσο στο περιεχόμενο, με πιο πλούσια άρθρα, όσο και στο αισθητικό κομμάτι. Σ’ αυτό το τεύχος θα διαβάσετε για τον σπάνιο Αργυροπελεκάνο (σελ 4) και το άγνωστο στο ευρύ κοινό Αγριόγιδο (σελ 18), την αντιλόπη των ελληνικών βουνών. Αν έχετε παρατηρήσεις σπάνιων για την Ελλάδα πουλιών, σας συστήνουμε την Επιτροπή αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων (σελ 32). Ο βυθός και ο άγνωστος κόσμος του πάντα γοητεύει, οπότε επιχειρούμε μια βουτιά στον βυθό της Κρήτης (σελ 42). Η Ελλάδα είναι γεμάτη αρχαιότητες, χώροι οι οποίοι αποτελούν ιδανικά καταφύγια για την άγρια ζωή, όπως οι Δελφοί, που αποτελούν ιδανικό μέρος για παρατήρηση πουλιών (σελ 56). Τέλος το τεύχος κλείνει με ένα καθαρά φωτογραφικό θέμα, την hi key φωτογράφηση της άγριας ζωής (σελ 79). Ελπίζουμε να το απολαύσετε και δίνουμε την υπόσχεση ότι τα επόμενα τεύχη θα είναι ακόμα καλύτερα. Αναστάσιος Σακούλης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΡΓΥΡΟΠΕΛΕΚΑΝΟΣ

ΑΓΡΙΟΓΙΔΟ

κείμενο - φωτογραφίες των Τάσου Μπούνα, Δημήτρη Βαβύλη και Μπάμπη Τσιλιανίδη σελίδα 4

κείμενο - φωτογραφίες του Χαρητάκη Παπαϊωάννου σελίδα 18

ΣΠΑΝΙΑ ΕΙΔΗ ΠΟΥΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ κείμενο των Γιώργου Χανδρινού και Νίκου Προμπονά σελίδα 32

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΒΥΘΟΥ κείμενο - φωτογραφίες του Ιούλιου Γλαμπεδάκη σελίδα 42

ΔΕΛΦΟΙ

κείμενο - φωτογραφίες του Γιώργου Αλεξανδρή σελίδα 56

HI KEY ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

κείμενο - φωτογραφίες των Αναστάσιου Σακούλη και Μάνου Παπαδομανωλάκη σελίδα 79

3

ΑΡΓΥΡΟΠΕ ένα πουλί σύμβολo της προστ

κείμενο - φωτογραφίες των Τάσου Μπούνα, Δημήτρη Β

4

Φωτογράφος: Τάσος Μπούνας

ΕΛΕΚΑΝΟΣ

ασίας της φύσης στην Ελλάδα

Βαβύλη και Μπάμπη Τσιλιανίδη (www.wildmoments.gr)

5

Φωτογράφος: Τάσος Μπούνας / Ροδοπελεκάνος

6

Ο

ποιοσδήποτε κάνει μια βόλτα στους υγροτόπους της βόρειας Ελλάδας είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα συναντήσει τον Αργυροπελεκάνο (Pelecanus crispus). Θα τον παρατηρήσει με χάρη να κρατά το μεγάλο του σώμα λίγα εκατοστά πάνω από την επιφάνεια του νερού σαν υδροπλάνο πριν προσθαλασσωθεί, να ψαρεύει σε μεγάλες ομάδες με συνεργάτες τους κορμοράνους, ή ακόμα και να τρώει από τα χέρια των ντόπιων ψαράδων. Μαζί του συχνά βρίσκεται και ο «ξάδερφος» του Ροδοπελεκάνος (Pelecanus onocrotalus). Κατά την αναπαραγωγική περίοδο, που ξεκινά κατά τον Φλεβάρη- Μάρτη, είναι πολύ εύκολο να ξεχωρίσουμε τα δυο είδη μιας και ο Ροδοπελεκάνος όπως φανερώνει και το όνομα του, έχει έντονο ροζ πτέρωμα ενώ ο Αργυροπελεκάνος έχει λευκό πτέρωμα και έντονα πορτοκαλί σάκο κάτω από το ράμφος.

Ό

σον αφορά τα νεαρά πουλιά και πουλιά εκτός αναπαραγωγικής περιόδου ο καλύτερος διαγνωστικός χαρακτήρας είναι τα έντονα ατημέλητα φτερά της κεφαλής του Αργυροπελεκάνου σε αντίθεση με το στρογγυλευμένο κεφάλι του άλλου είδους.

7

Φωτογράφος: Μπάμπης Τσιλιανίδης

Τ

ο είδος όμως αυτό που τόσο κοινό φαίνεται να είναι στην Ελλάδα, αντιμετωπίζει προβλήματα. Τις δεκαετίες ’60 και ’70, το κράτος επικήρυξε τον πελεκάνο ως επιβλαβές είδος με αποτέλεσμα να κυνηγηθεί και σχεδόν να εξαφανιστεί. Σήμερα, ο ευρωπαϊκός πληθυσμός εντοπίζεται σε τέσσερεις μόλις αποικίες από τις οποίες οι τρεις στην Ελλάδα με αποτέλεσμα να έχει καταχω-

8

ρηθεί στην Red List για τα είδη που κινδυνεύουν ως «τρωτό», χαρακτηρισμός καθόλου ευοίωνος. Η μεγαλύτερη από αυτές (και μάλιστα η μεγαλύτερη στον κόσμο με περισσότερα από 1100 ζευγάρια!) βρίσκεται στην λίμνη μικρή Πρέσπα οπού μοιράζεται τα αναπαραγωγικά εδάφη με τον Ροδοπελεκάνο.

9

Φωτογράφος: Δημήτρης Βαβύλης

Τ

α ζευγάρια σχηματίζονται νωρίς τον Φλεβάρη και σύντομα γεννούν μέχρι και 4 αβγά .Μετά από 31 μέρες εκκολάπτονται να νέα πουλιά που όμως πρέπει να περάσουν 11-12 βδομάδες μέχρι να εγκαταλείψουν τη φωλιά. Η εν λόγω αποικία τα τελευταία χρόνια πάει πολύ καλά και ο πληθυσμός στην περιοχή αυξάνεται.

Δ

εν ήταν πάντα όμως έτσι τα πράγματα και παλιότερα τα πουλιά αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα. Σημαντικότερες απειλές ήταν, η μείωση των υγρολίβαδων (περιοχών τροφοληψίας) από την επέκταση των καλαμώνων, η όχληση από βάρκες μέσα στις αποικίες, η λαθροθηρία και τέλος η πρό-

10

σκρουση στα ηλεκτροφόρα καλώδια της ΔΕΗ που βρίσκονται στη στενή λωρίδα γης ανάμεσα στη μικρή και τη μεγάλη Πρέσπα.

Ο

πληθυσμός άρχισε να επανακάμπτει χάρη στη συντονισμένη προσπάθεια των ανθρώπων της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών και με την εφαρμογή καταλλήλων μέτρων διαχείρισης. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι η ενημέρωση του κοινού και των ντόπιων, η μείωση των καλαμώνων με την εισαγωγή νεροβούβαλων που τρώνε τα νεαρά καλάμια, η αντικατάσταση των καλωδίων της ΔΕΗ με άλλα μονωμένα και η προσέλκυση εναλλακτικού τουρισμού στην περιοχή.

11

Φωτογράφος: Δημήτρης Βαβύλης

12

Η

λίμνη Κερκίνη αποτελεί το δεύτερο σημείο αναπαραγωγής του Αρυροπελεκάνου. Οι φωλιές που έφτιαχνε σε νησίδες, κατακλυζόταν από την εποχιακή άνοδο της στάθμης της λίμνης (λόγω κλεισίματος των θυροφραγμών) και έτσι όλες οι προσπάθειες αναπαραγωγής του ήταν αποτυχημένες. Το 2002 και το 2003 όμως κατασκευάστηκαν υπερυψωμένες πλατφόρμες πάνω στις νησίδες ώστε να μην κατακλύζονται από το νερό, μια προσπάθεια του Κέντρου Πληροφόρησης Υγροτόπου Κερκίνης, με εθελοντές του WWF Ελλάς και με την επιστημονική συνεργασία του Ιδρύματος Tour du Valat, Γαλλία. Αυτό το μέτρο είχε σημαντική επιτυχία και από το 2003 ο Αργυροπελεκάνος φωλιάζει κάθε χρόνο εκεί και ο πληθυσμός του συνεχώς αυξάνεται. Πέρυσι γύρω στα 100 ζευγάρια φώλιασαν πάνω στα ξύλα των πλατφορμών .

Η

τρίτη αποικία του είδους στην Ελλάδα βρίσκεται στον Αμβρακικό κόλπο και αριθμεί γύρω στα 50 ζευγάρια. Δηλαδή συνολικά η Ελλάδα φιλοξενεί γύρω στα 1300 ζευγάρια, περίπου το ¼ του παγκόσμιου πληθυσμού. Η μοναδική άλλη αποικία επί Ευρωπαϊκού εδάφους βρίσκεται στο Δέλτα του Δούναβη και αριθμεί περί τα 450 ζευγάρια.

13

Φωτογράφος: Δημήτρης Βαβύλης 14

Τ

έλος αξίζει να σημειωθεί η σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στους πελεκάνους και τους ψαράδες. Παρόλο που παλαιότερα οι ψαράδες θεωρούσαν τον πελεκάνο ανταγωνιστή τους και πολλές φορές τον κυνηγούσαν, βρέθηκε ότι προτιμά πιο άφθονα είδη ψαριών πολλά από τα οποία δεν έχουν εμπορική αξία, και έτσι σήμερα ψαράδες και πελεκάνοι ζουν αρμονικά. Μάλιστα, όταν οι ψαράδες καθαρίζουν τα ψάρια οι πελεκάνοι δε διστάζουν να πλησιάσουν για να επωφεληθούν από ένα εύκολο γεύμα!

15

Φωτογράφος: Τάσος Μπούνας

16

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΓΥΡΟΠΕΛΕΚΑΝΟ Εταιρία Προστασίας Πρεσπών Κέντρο Πληροφόρησης Υγροτόπου Κερκίνης Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία «Κόκκινη Λίστα» των απειλούμενων οργανισμών του πλανήτη

17

ΑΓΡΙΟΓΙΔΟ ένα ζώο ξεχασμένο στα βουνά του κείμενο- φωτογραφίες του Χαρητάκη Παπαϊωάννου

19

20

21

Τ

ο αγριόγιδο ανήκει στα οπληφόρα και πιο συγκεκριμένα στα αρτιοδάκτυλα μηρυκαστικά θηλαστικά. Ταξινομικά ανήκει στο γένος Rupicpara της υποοικογένειας των Caprinae και πιο συγκεκριμένα στην ομάδα των Rupicaprini. Συγγενικά του είδη βρίσκονται στη Νοτιοανατολική Ασία (οροσειρά Ιμαλαίων και γύρω περιοχή), Ινδονησία, Ιαπωνικές νήσους και Βόρειο Αμερική.

Σ

την Ευρώπη και στη Μικρά Ασία υπάρχουν δύο είδη αγριόγιδου. Το αγριόγιδο των Πυρηναίων (Rupicapra pyrenaica), που διακρίνεται σε τρία υποείδη και το αγριόγιδο των Αλπεων (Rupicapra rupicapra), που διακρίνεται σε επτά υποείδη. Ένα από τα επτά υποείδη του αγριόγιδου των Άλπεων είναι και το αγριόγιδο των Βαλκανίων (Rupicapra rupicapra balcanica), το οποίο απαντάται και στη χώρα μας..

22

Τ

ο κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του αγριόγιδου είναι τα όρθια, με κυρτές προς τα πίσω απολήξεις, κέρατα που φέρουν τα άτομα και των δύο φύλων. Το χρώμα του σώματός του τους καλοκαιρινούς μήνες είναι καφέ ανοιχτό ενώ τους χειμερινούς μήνες γίνεται σκούρο καφέ, σχεδόν μαύρο. Στο λευκό κεφάλι φέρει δύο σκούρες πλευρικές λουρίδες, οι οποίες εκτείνονται από τη βάση των κεράτων έως τα ρουθούνια. Το βάρος του ενήλικου κυμαίνεται από 25 έως 45 το πολύ κιλά. Βαρύτερα ασφαλώς είναι τα αρσενικά.

Τ Ζ

ρέφεται κυρίως με διάφορα ποώδη φυτά. Συμπληρώνει τη δίαιτά του, ιδιαίτερα το χειμώνα που η διαθεσιμότητα της τροφής είναι περιορισμένη και με φύλλα, κλαδάκια δέντρων, μπουμπούκια, ακόμα και λειχήνες. ευγαρώνει του φθινοπωρινούς μήνες (Οκτώβριο-Νοέμβριο) και γεννά συνήθως ένα μικρό, έπειτα από 170 περίπου ημέρες κυοφορίας, δηλαδή το Μάιο. Τα νεαρά θηλυκά παραμένουν με το κοπάδι της μητέρας τους, ενδ

23

Ζ

ευγαρώνει του φθινοπωρινούς μήνες (ΟκτώβριοΝοέμβριο) και γεννά συνήθως ένα μικρό, έπειτα από 170 περίπου ημέρες κυοφορίας, δηλαδή το Μάιο. Τα νεαρά θηλυκά παραμένουν με το κοπάδι της μητέρας τους, ενδεχομένως για ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής τους. Είναι πάρα πολύ προσκολλημένα με τον τόπο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, ώστε πολύ σπάνια απομακρύνονται από εκεί.

Τ

α αρσενικά από την άλλη μεριά εγκαταλείπουν το μητρικό κοπάδι σε ηλικία δύο περίπου χρόνων και περιπλανώνται έως ότου εγκατασταθούν σε μια δικιά τους περιοχή (επικράτεια), πράγμα που μπορεί να συμβεί στην ηλικία ακόμα και των επτά-οκτώ χρονών. Τα ενήλικα αρσενικά ζουν μεμονωμένα αν και σε ορισμένες περιπτώσεις τα νεαρά αρσενικά σχηματίζουν μικρές ομάδες των 2-4 ζώων. Την περίοδο ζευγαρώματος αναλαμβάνουν –ή προσπαθούν να αναλάβουν- το ρόλο του «αρχηγού» σε ένα κοπάδι θηλυκών.

Τ

α θηλυκά με τα μικρά σχηματίζουν κοπάδια, τα οποία στην Ελλάδα συνήθως αποτελούνται από πέντε έως δεκαπέντε άτομα, ενώ σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις ενδέχεται να φτάσουν το πολύ τα τριάντα ζώα -εφόσον βέβαια υπάρχουν τόσα πολλά ζώα σε ένα βουνό, πράγμα σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα.

25

Ι

δανικός βιότοπός του αγριόγιδου είναι οι επικλινείς και σκεπασμένες με δάση πλαγιές, οι οποίες καταλήγουν προς τα πάνω σε απόκρημνες κορυφές με σάρες, λούκια, χιονούρες και αρκετά, σχεδόν οριζόντια, διαζώματα, τα οποία στην καθομιλουμένη οι κάτοικοι των βουνών αποκαλούν ζωνάρια. Εκεί συνήθως υπάρχει αρκετή ποώδης βλάστηση, δροσιά το καλοκαίρι κα προστασία από τους θηρευτές. Επίσης στα μεγάλα υψόμετρα των περισσοτέρων βουνών σχηματίζονται εκτεταμένα υποαλπικά λιβάδια, τα οποία τα αγριόγιδα επισκέπτονται 26

κατά τη διάρκεια της ημέρας προκειμένου να βοσκήσουν στην άφθονη ποώδη βλάστηση. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο τα αγριόγιδα απαντώνται στα υψηλότερα σημεία του βιότοπού τους ενώ το χειμώνα και το μεγαλύτερο μέρος της άνοιξης στα χαμηλότερα σημεία, συνήθως σε δασωμένες απόκρημνες πλαγιές. Το καλοκαίρι προτιμούν τα πιο σκιερά και δροσερά μέρη, ενώ το χειμώνα τα πιο ζεστά όπου το χιόνι λειώνει το συντομότερο δυνατό.

27

Ο

ρόλος του αγριόγιδου στα οικοσυστήματα των μεγάλων βουνών της Ελλάδας είναι θεμελιώδης. Στις περιπτώσεις εκείνες που βρίσκεται σε μεγάλους αριθμούς –πράγμα αναμενόμενο για έναν καταναλωτή πρώτης τάξης- μπορεί να στηρίξει τροφικά ανώτερους θηρευτές, όπως είναι ο λύκος ή ακόμα και ο λύγκας- αν υπάρχει βέβαια ακόμα στην Ελλάδα- συνεισφέροντας με αυτόν τον έμμεσο τρόπο ακόμα και στη μείωση των ζημιών στο ζωικό κεφάλαιο που υφίστανται τα κοπάδια των κτηνοτρόφων από τα άγρια ζώα. Ένας ακόμα δυνάμενος φυσικός θηρευτής του αγριόγιδου είναι ο χρυσαετός, που μπορεί να πιάσει τα μικρά κατά τους δυο πρώτους μήνες της ζωής τους.

Σ

ε ορισμένα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα του εξωτερικού, που υπάρχουν πολυπληθείς πληθυσμοί αγριόγιδων, αρκετά ζώα πεθαίνουν εξαιτίας των δυσμενών συνθηκών κατά τη διάρκεια του χειμώνα, χρησιμεύοντας έτσι για τροφή των όρνεων, των γυπαετών και των χρυσαετών, οι οποίοι στη χώρα μας και αυτοί κοντεύουν πλέον να εξαφανιστούν είτε από την έλλειψη τροφής είτε από την κατανάλωση δηλητηριασμένων δολωμάτων που τοποθετούνται παράνομα, μερικές φορές, για την καταπολέμηση άγριων σαρκοφάγων ζώων.

Ο

συνολικός αριθμός αγριόγιδων στην Ελλάδα δεν φαίνεται να ξεπερνά τα 700 ζώα. Υπάρχουν 20 περίπου μικροί πληθυσμοί στα πιο απόκρημνα και δύσβατα ορεινά συγκροτήματα της ηπειρωτικής Ελλάδας: Στον Όλυμπο, στη Ροδόπη (Παρθένο δάσος Φρακτού κά), στη Βόρεια Πίνδο (Γράμμος, Σμόλικας, Τύμφη, Βασιλίτσα κά), στην Κεντρική Πίνδο, στα βουνά της Ρούμελης (Γκιώνα, Βαρδούσια, Οίτη κά) και σε ορισμένα βουνά ακόμα, τα οποία βρίσκονται κατά μήκος της συνοριακής γραμμής της Ελλάδας με τα γειτονικά κράτη των Βαλκανίων (Νεμέρτσικα, Τζένα- Πίνοβο).

Τ

ο κυνήγι του αγριόγιδου στη χώρα μας απαγορεύεται εδώ και πολλά χρόνια (ΝΔ 86/69 περί Δασ. Κωδ. Αρθ. 258,παρ.1Δ). Η προστασία του αγριόγιδου βέβαια είναι μόνο στα χαρτιά. Στο βιότοπο του αγριόγιδου τις τελευταίες δεκαετίες δε γίνεται καμία συστηματική περιπολία από κατάλληλα εκπαιδευμένους και εξοπλισμένος κρατικούς θηροφύλακες, με αποτέλεσμα η λαθροθηρία του είδους να γίνεται σε ανησυχητικό βαθμό. Τελευταία μάλιστα οι πιο «φανατικοί» λαθροθήρες έχουν εξοπλιστεί με πολεμικά όπλα προερχόμενα από τη γειτονική Αλβανία. Ορισμένοι λαθροκυνηγοί θεωρούν πως δικαιούνται να κυνηγούν δυο- τρεις φορές το χρόνο από «παράδοση», ενώ κάποιοι λαθροκυνηγούν συστηματικά και «με επαγγελματικό τρόπο». Λέγεται μάλιστα πως πωλούν 29

το κρέας των παράνομα σκοτωμένων ζώων σε μια αρκετά υψηλή τιμή, πράγμα που σημαίνει πως με ένα και μόνο κυνήγι «εξασφαλίζουν τα προς το ζην» για έναν ολόκληρο μήνα.

Τ

ο Δασαρχείο και γενικά η Δασική Υπηρεσία είναι η κατεξοχήν υπεύθυνη υπηρεσία για την επίλυση του προβλήματος της λαθροθηρίας. Δυστυχώς όμως αδυνατεί πλήρως να αντεπεξέλθει σε αυτό το καθήκον της. Γι αυτό το λόγο όμως πρέπει κάποτε να επανδρωθεί και εξοπλιστεί κατάλληλα. Εννοείται πως θα πρέπει να υπάρχει επαρκής αριθμός θηροφυλάκων σε όλη την επικράτεια καθώς επίσης και μόνιμοι και σωστά εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι φύλακες των Προστατευόμενων Περιοχών (Εθνικοί Δρυμοί, Εθνικά Πάρκα, Καταφύγια Άγριας Ζωής κλπ).

30

Ε Ι

πιπλέον άλλες δομές που υπάρχουν και λειτουργούν στο χώρο και κυρίως η θηροφυλακή των κυνηγετικών ομοσπονδιών και συλλόγων μπορούν να οργανωθούν ακόμα καλύτερα και να είναι ακόμα περισσότερο αποτελεσματικές. διαίτερα θετικό πάντως είναι το γεγονός ότι οι τοπικές κοινωνίες έχουν αρχίσει να ευαισθητοποιούνται στην ανάγκη προστασίας του αγριόγιδου. Μάλιστα τελευταία υπάρχουν ορισμένα περιστατικά λαθροθηρίας αγριόγιδου, όπου άνθρωποι οι οποίοι αγαπούν το βουνό, όπως ορειβάτες και κυνηγοί, έχουν καλέσει τη θηροφυλακή να επέμβει και σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό έγινε με επιτυχία. Αν και τελικά οι ελάχιστες περιπτώσεις που έφτασαν στο δικαστήριο, κατέληξαν στην επιβράβευση των λαθροθηρών με αστείες ποινές…

Ό

πως φαίνεται πάντως οι διάσπαρτοι μικροί πληθυσμοί του αγριόγιδου ακολουθούν ο καθένας τη δική του πορεία. Άλλοι δείχνουν μια σταθερότητα ή έστω μικρή αύξηση και άλλοι φαίνονται ότι σιγά σιγά εξαλείφονται από το χάρτη. Ας ελπίσουμε ότι με τη βοήθεια όλων μας και κυρίως της «ανύπαρκτης» πολιτείας το αγριόγιδο θα συνεχίσει να ομορφαίνει τα βουνά μας, συμμετέχοντας με το δικό του τρόπο στην οικολογική ισορροπία των σπάνιων και ευαίσθητων ορεινών οικοσυστημάτων.

O Σύλλογος «Αγριόγιδο στα βουνά» ιδρύθηκε το 2007 και έχει έδρα το Πάπιγκο Ζαγορίου Ιωαννίνων. Σκοπός του Συλλόγου «Αγριόγιδο στα βουνά» είναι η μελέτη, η προστασία και η ορθολογική διαχείριση των πληθυσμών και των βιοτόπων κατά κύριο λόγο του αγριόγιδου και κατά δεύτερο λόγο όλων των οπληφόρων θηλαστικών της Ελλάδας. Ο Σύλλογος συμβάλλει με κάθε νόμιμο μέσο και στο πλαίσιο του δυνατού στην εξασφάλιση της ύπαρξης βιώσιμων και υγιών πληθυσμών του αγριόγιδου και όλων των ειδών των προαναφερόμενων οικογενειών, ώστε αυτά να βρίσκονται σε συνεχή αρμονία με το φυσικό τους περιβάλλον.

Θωρακωτή Σκαλίδρα (Calidris melanotos) Φωτογράφος: Μάνος Παπαδομανωλάκης

ΣΠΑΝΙΑ ΕΙΔΗ ΠΟΥΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ κείμενο των Γιώργου Χανδρινού και Νίκου Προμπονά

Ο

ορνιθολογικός πλούτος της Ελλάδας είναι γνωστός από δεκαετίες σε όλους όσους ασχολούνται ή παρακολουθούν τα δρώμενα στην ελληνική φύση. Δε θα μπορούσε να είναι και διαφορετικά καθώς η χώρα μας βρίσκεται στην άκρη μιας ηπείρου, συνορεύει με άλλες δύο και περιβάλλεται από θάλασσα, ενώ διατηρεί – ακόμα- ένα πολυποίκιλο μωσαϊκό βιοτόπων. Έτσι λοιπόν θα ήταν σχεδόν αδύνατο να μην μπορούσε να «συντηρήσει» έναν μεγάλο αριθμό ειδών πουλιών.

33

Διπλοκεφαλάς της Μεσογείου (Lanius meridionalis) Φωτογράφος: Α. Σακούλης

34

Ό

λα αυτά τα είδη είναι περισσότερα από 440, για την ακρίβεια είναι 443. Οι περισσότεροι έχουν ακούσει κάποτε για το πόσο σημαντική είναι η χώρα παγκοσμίως για τον Αργυροπελεκάνο, το Κιρκινέζι, τον Αιγαιόγλαρο, την Λεπτομύτα ή τον Μαυροπετρίτη αλλά είναι μάλλον απίθανο να γνωρίζει τον Ερημοσφυριχτή, την Λευκόφρυδη Ποταμίδα ή το Ασιατικό Μαυροκιρκίνεζο. Μα είναι αναγκαίο, θα αναρωτηθεί κάποιος; Όχι, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι, αλλά υπάρχουν κάποια πουλιά που μας επισκέπτονται σπάνια και αν θέλουμε να έχουμε μια ακριβής και συνολική εικόνα της κατανομής τους στον κόσμο μας, θα πρέπει πρώτα να τα έχουμε αναγνωρίσει.

Χ

ρειάζεται λοιπόν ένας άνθρωπος ή μια ομάδα ανθρώπων που να έχει τις απαιτούμενες γνώσεις και την απαιτούμενη εμπειρία, ώστε να μας βοηθήσει να είμαστε σίγουροι ότι το άλμπατρος που είδαμε πρόσφατα να αναπαύεται στη γειτονική μας παραλία ήταν όντως τέτοιο και όχι ένας συνηθισμένος Ασημόγλαρος, άλλος ένας από τους χιλιάδες που ζουν στα παράλια μας. Ή που θα μπορούσε να μας αναγνωρίσει με σιγουριά ένα μικρό πουλάκι που φωτογραφίσαμε σε μια εξόρμηση μας και δεν καταφέραμε μόνοι μας να ανακαλύψουμε το είδος του, παρόλο που ψάξαμε όσο μπορούσαμε στις πηγές μας. Και μετά να δημοσιοποιήσει την καταγραφή μας για να μάθουν περισσότεροι άνθρωποι ότι τελικά ένας Κιτρινόφρυδος Φυλλοσκόπος περιπλανήθηκε από την μακρινή σιβηρική τάιγκα μέχρι να βρεθεί απέναντι από εμάς και τον φακό μας και ακόμα μακρύτερα…

Τ

η δουλειά αυτή, δηλαδή την συγκέντρωση, αξιολόγηση και δημοσίευση όλων των παρατηρήσεων σπάνιων ειδών στην ελληνική επικράτεια είχε αναλάβει για σχεδόν 2 δεκαετίες ο πρώτος εκ των συντακτών του κειμένου.

35

Ασημόγλαρος της Αρμενίας (Larus armenicus) Φωτογράφος: Α. Σακούλης

36

Τ

α τελευταία χρόνια όμως, δημιουργήθηκαν σιγά-σιγά κάποιες «ανάγκες» που σχεδόν επέβαλαν την δημιουργία μιας επιτροπής που θα ασχολείται αποκλειστικά με τις εμφανίσεις σπάνιων ειδών στην Ελλάδα. Ποιες ήταν αυτές οι ανάγκες; Η μικρή αλλά σταθερή αύξηση των παρατηρητών πουλιών, η ανάπτυξη του διαδικτύου και η ευκολία (αν μπορεί να ονομαστεί έτσι) στην λήψη καλών φωτογραφιών λόγω της εμφάνισης και εξάπλωσης φωτογραφικών μηχανών τελευταίας τεχνολογίας σε σχετικά προσιτές τιμές. Όπως ήταν φυσικό επακόλουθο, ο όγκος της πληροφορίας που «απαιτούσε» αξιολόγηση μεγάλωνε διαρκώς, μέρα με τη μέρα, και ήταν αδύνατο να ικανοποιηθεί γρήγορα από έναν μόνο άνθρωπο, όσες ώρες και αν προσπαθούσε εθελοντικά.

37

Α

ρκετοί είναι πλέον οι ερασιτέχνες φωτογράφοι που με ένα απλό ηλεκτρονικό μήνυμα ενημερώνουν την επιτροπή για κάποιο σπάνιο πουλί που ήταν τυχεροί να συναντήσουν και να αποθανατίσουν ή οι παρατηρητές πουλιών που δεν φωτογραφίζουν ή δεν πρόλαβαν το καρέ αλλά στέλνουν την επιτόπια περιγραφή του πουλιού ή το σκίτσο που σχεδίασαν. Ακόμα και άνθρωποι που δε γνωρίζουν πολλά για τον φτερωτό κόσμο, έρχονται εύκολα σε επικοινωνία με την επιτροπή για συμβουλές, οδηγίες και -φυσικάαξιολόγηση των παρατηρήσεων τους. Όλες αυτές οι πληροφορίες που αφορούν στην Επιτροπή τις βρίσκουμε στην ιστοσελίδα της.

Η

Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων (Ε.Α.Ο.Π.) ιδρύθηκε τον Δεκέμβρη του έτους 2004. Αποτελεί κοινή δραστηριότητα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (Ε.Ο.Ε.) και του Ελληνικού Κέντρου Δακτυλίωσης Πουλιών (Ε.Κ.Δ.Π.), αλλά λειτουργεί ανεξάρτητα από τους 2 αυτούς φορείς.

Τ

α πρώτα 5 χρόνια της λειτουργίας της, η Επιτροπή παρέλαβε 901 έντυπα αξιολόγησης. Από αυτά, εγκρίθηκαν 794 έντυπα, δεν εγκρίθηκαν 107 και προέκυψαν (όπως γράψαμε) 21 νέα είδη για τον Ελλαδικό χώρο. Το 2007 ήταν η χρονιά με τα περισσότερα έντυπα (235).

Κιτροσουσουράδα (Motacilla citreola) Φωτογράφος: Α. Σακούλης

39

Bartamia longicauda. Αμερικάνικο είδος για το οποίο υπάρχει μία παρατήρηση στην Ελλάδα - το άτομο της φωτο- στις 2311-2004, στην Λίμνη Αγιάς, Κρήτη. Η συγκεκριμένη παρατήρηση, υπήρξε η αφορμή για τη σύσταση της Επιτροπής Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων. Φωτογράφος:Α. Σακούληςς

Σ Α Γ

υμμετείχε σε 2 διεθνή συνέδρια Ζωογεωγραφίας και Οικολογίας και ίδρυσε την Lesvos Bird Records Committee, ουσιαστικά μια υποεπιτροπή που ασχολείται με την ορνιθοπανίδα της Λέσβου.

ν έχετε λοιπόν κάποιες παρατηρήσεις σπάνιων ειδών (πρόσφατες ή και παλιότερες), μη διστάσετε να ενημερώσετε την Επιτροπή. Είναι κρίμα να μην είστε σίγουροι ή να μη μαθευτεί η παρατήρηση σας. κάτω ο τρόπος). ια περισσότερες πληρφορίες σχετικά με την Επιτροπή και το έργο της, για να βρείτε τις ετήσιες αναφορές της, άρθρα, το Έντυπο Καταγραφής Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων, όπως επίσης για να θαυμάσετε φωτογραφίες σπάνιων, για την Ελλάδα, ειδών, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της.

40

Θωρακωτή Σκαλίδρα (Calidris melanotos) Φωτογράφος: Μάνος Παπαδομανωλάκης

41

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΒΥΘΟΥ κείμενο- φωτογραφίες του Ιούλιου Γλαμπεδάκη

42

Κ

ατά τη διάρκεια της νύκτας η Αθερίνα (Atherina spp.) αλλάζει χρώμα και αποκτά μια γαλάζια, σχεδόν φωσφορίζουσα απόχρωση. Κοιμάται σε αραιές ομάδες που όμως αποδεκατίζονται από τους νυκτόβιους θηρευτές.

43

Σ

αν έργο ζωγραφικής το πορτραίτο της Μπουκανάρας (Serranus scriba). Ζει σε βραχώδεις βυθούς ή γύρω από λιβάδια ποσειδωνίας, υπερασπίζει τον χώρο της και γεμάτη περιέργεια ελέγχει κάθε εισβολέα.

45

Τ

α γυμνοβράγχια στη θάλασσα, όπως η Φλαμπελινα (Flabbelina affinis) είναι το ανάλογο των σαλιγκαριών στη ξηρά. Αντίθετα όμως με τα μάλλον 'βαρετά', αισθητικά, ξαδερφάκια τους, έχουν εξαιρετικά χρώματα αλλά και εντυπωσιακές αποφύσεις. Έτσι τραβούν την προσοχή και προειδοποιούν ότι προστατεύονται από δηλητήριο, αποθαρρύνοντας πιθανούς θηρευτές και προσελκύοντας υποβρύχιους φωτογράφους.

46

Η

μαλακή επιφάνεια των σπόγγων δεν περνάει απαρατήρητη, κυρίως από ψάρια που ενεδρεύουν όπως το Σκορπιδακι (Scorpaena notata) της φωτογραφιας. Χωρις το τεχνητό φως από το φλας, το έντονο κόκκινο χρώμα του μετατρέπεται σε καφέ, λόγω της απορρόφησης του από το νερό

49

Α

νθίες (Anthias anthias)

50

Τ

ο Κίτρινο Κοράλλι (Leptosammia pruvoti) βρίσκεται συνήθως στην οροφή σπηλαίων όπου πολλά άτομα μπορούν να καλύψουν αρκετά μεγάλη επιφάνεια. Το έντονο χαρακτηριστικό χρώμα και το μεγάλο σχετικά μέγεθος βοηθούν στην ταυτοποίηση.

52

53

Π

ολλες φορες η, γεματη εππιροες απο τη στερια, οπτικη μας μπερδευεται, με τις εικονες κατω απ' το νερο και ψαχνουμε κοινα χαρακτηριστικα εκει που δεν υπαρχουν. Λιγοι θα διαφωνησουν οτι το θεμα της φωτογραφιας μοιαζει με δεντρο, εστω με μικρογραφια ενος, τουλαχιστον. Τι ειναι ομως στη πραγματικοτητα? Ειναι ενα υδροζωο (Endendrium spp.) που αποτελειται απο μια αποικια κυταρων με διαφορετικη εξειδικευση πχ., στην ευρεση τροφης,στην αναπαραγωγη, στην αμυνα κοκ.

54

ΔΕΛΦΟΙ

παρατηρώντας πουλιά στον αρχαιολογικό χώρο κείμενο- φωτογραφίες του Γιώργου Αλεξανδρή

56

Ο

ναός του Απόλλωνα

Ο

ι Βραχοτσοπανάκοι (Sitta neumyer) είναι από τα χαρακτηριστικά πουλιά των αρχαιολογικών χώρων, καθώς και πλαγιών με πολλά βράχια

Τ

ο τελευταίο που θα σκεφτόταν κανείς ότι μπορεί να κάνει σε έναν αρχαιολογικό χώρο, είναι να παρατηρήσει πουλιά. Ή να φωτογραφήσει πουλιά. Όλοι σχεδόν όσοι επισκέπτονται έναν τέτοιο χώρο έχουν βέβαια στο χέρι τους φωτογραφική, αλλά για τις αρχαιότητες και όχι για πουλιά. Τι πιο ωραίο όμως να συνδυάσει κανείς και τα 2: παρατήρηση ή/και φωτογράφηση των αρχαιοτήτων και πουλιών συγχρόνως!

Γ

ια του λόγου το αληθές, δείτε στις φωτογραφίες που ακολουθούν πόσα διαφορετικά όμορφα πουλιά μπορεί κανείς να παρατηρήσει μια ημέρα του Μαρτίου σε έναν από τους διασημότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, τους Δελφούς, παρά το πλήθος τουριστών που τον επισκέπτονται. Η ποικιλία και το πλήθος των πουλιών που συναντά κανείς εκεί καθιστούν τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών ένα σημαντικό σημείο παρατήρησης πουλιών.

Ό

μορφα πουλιά σε έναν όμορφο χώρο, μέσα σε ένα όμορφο τοπίο, και κάτω από τον όμορφο Ελληνικό ηλιόλουστο ουρανό, τι άλλο να ζητήσει κανείς!

59

Ο

ι Σπίνοι(Fringilla coelebs) είναι κοινά πουλιά, με τους αρσενικούς όμως να έχουν όμορφα (και έντονα κάποιες φορές) χρώματα

Ο

ι Γαλαζοκότσυφες (Monticola solitarius) προτιμούν κι αυτοί περιοχές με βράχια και πέτρες, και γιαυτό συναντούνται συχνά σε αρχαιολογικούς χώρους. Εδώ ένας αρσενικός Γαλαζοκότσυφας με θαυμάσιο γαλάζιο χρώμα, από το οποίο πήρε εξάλλου το όνομά του

63

Ο

Θησαυρός των Αθηναίων

64

65

Ε

δώ ένας Βραχοτσοπανάκος στη φωλιά του, την οποία έχτισε στον τοίχο του Θησαυρού των Αθηναίων

66

67

Ο

Αιγαιοτσιροβάκος (Sylvia rueppelli) είναι ένα πουλί που στον Ευρωπαϊκό χώρο συναντάται μόνο στη Νότια Ελλάδα και την Κύπρο την άνοιξη και το καλοκαίρι. Εδώ με έναν Βραχοτσοπανάκο στον φόντο

Ο

ι Καρβουνιάρηδες (Phoenicurus ochruros), αν και απαντώνται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, δείχνουν μια προτίμηση κι αυτοί σε πέτρες και βράχια. Εδώ ένας αρσενικός

72

Ο

θηλυκός Γαλαζοκότσυφας δεν έχει το ίδιο γαλάζιο χρώμα. Εδώ στη χαρακτηριστική του στάση

73

Ο

Θόλος, στο ιερό

74

ό της Αθηνάς Προναίας 75

Κ

αι ένας Μαυροσκούφης (Sylvia atricapilla), ο οποίος παίρνει το όνομα του από το μαύρο ή καφέ «σκουφί» στο κεφάλι του

76

Μαυροκιρκίνεζο (Falco vespertinus) Φωτογράφος: Αναστάσιος Σακούλης

NIKON D300 Sigma 300mm f/2.8 + Sigma TC 2X, !/500, f 6.3 iso 400

Hi Key Φωτογραφίες Άγριας Ζωής κείμενα- φωτογραφίες των Μάνου Παπαδομανωλάκη & Αναστάσιου Σακούλη

Π

άντα με συναρπάζουν οι υπερ-εκθετημένες φωτογραφίες. Έχουν κάτι το ελκυστικό και ατμοσφαιρικό. Έτσι, κάτω από προϋποθέσεις, εάν σκοπίμως υπερ-εκθέσεις μία λήψη, μπορείς να δημιουργήσεις μια μοναδική και πανέμορφη εικόνα. Η ομορφιά των υπερ-εκτεθειμένων φωτογραφιών έγκειται στην ελευθερία πειραματισμού, συνήθως κάτω από δύσκολες συνθήκες φωτισμού και δεν είναι λίγες οι φορές που ανταμείβεσαι με μια διαφορετική, υψηλής αισθητικής εικόνα. Κάτι το οποίο τελικά είναι και το ζητούμενο στη φωτογραφία φύσης.

79

CANON EOS 40D CANON EF 500mm f/4L IS USM,1/1600 f 6.3 iso 200 Φωτογράφος: Μάνος Παπαδομανωλάκης

Η Ο

hi key φωτογραφία μπορεί να επιτευχθεί είτε με τη ρύθμιση της φωτογραφικής μηχανής, είτε με την επεξεργασία της φωτογραφίας. Βέβαια τα καλύτερα και πιο φυσικά αποτελέσματα επιτυγχάνονται με τις κατάλληλες ρυθμίσεις κατά τη λήψη, το οποίο και συνιστάται.

ι καλύτερες περίοδοι στη διάρκεια της ημέρας για φωτογράφηση της άγριας ζωής είναι οι πρώτες ώρες μετά την ανατολή του ήλιου και οι λίγες ώρες πριν τη δύση του. Υπερ-εκτεθειμένες φωτογραφίες μπορούν να ληφθούν και τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας, αρκεί το αντικείμενο να φωτίζεται από πίσω. Για να επιτευχθεί μια hi key φωτογραφία, όπως περιγράφεται από την αγγλική ονομασία, θα πρέπει ο βασικός τόνος της εικόνας να έχει υψηλή τιμή. Συνήθως βασικοί τόνοι μιας εικόνας είναι οι μεσαίοι τόνοι και συνεπώς, ανεβάζοντας τις τιμές αυτών στην κλίμακα έκθεσης, γίνονται πολύ φωτεινοί.

Π Γ

ροκειμένου να υπάρξει καλό αποτέλεσμα απαιτείται η εξισορρόπηση – εδώ είναι η πρόκληση- των φωτεινών μεσαίων τόνων και των σκοτεινών περιοχών της εικόνας, οι οποίοι με την υπερ-έκθεση γίνονται φωτεινότεροι. Ουσιαστικά η hi key φωτογράφηση είναι ο έλεγχος των σκοτεινών τόνων. ια να διαπρέψει λοιπόν κάποιος σε αυτό το είδος φωτογράφησης θα πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα την έκθεση. Ο πειραματισμός θα συμβάλλει στην επίτευξη των καλύτερων αποτελεσμάτων και στην ικανοποίηση των προσωπικών επιδιώξεων. Επειδή πολύ φως θα εισέρχεται, κατά τη λήψη τέτοιων εικόνων, στο φακό, το φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής θα υπο-εκθέσει και έτσι είναι αναγκαίο να αλλάξεις τις ρυθμίσεις προκειμένου να υπερ-εκθέσεις, για τουλάχιστον ένα στοπ και στις περισσότερες των περιπτώσεων 2, ακόμα και 3 στοπ.Όπως προαναφέρθηκε, ο έλεγχος της έκθεσης είναι το κλειδί, γι’ αυτό τράβα πολλές λήψεις, αλλάζοντας το βαθμό υπε-έκθεσης και καλή τύχη!

Σ

τη συνέχεια, Ο Μάνος Παπαδομανωλάκης μας μεταφέρει την εμπειρία του απ’ αυτό το είδος φωτογράφησης.

81

Ο

ι συγκεκριμένες λήψεις του Αργυροτσικνιά (Casmerodius albus) έχουν γίνει στην εκβολή του ποταμού Μορώνη (Σούδα Χανίων), στο πρωινό φως, γύρω στις 8:00 π.μ., όχι στο πρώτο πρωινό φως (στο χάραμα), γιατί το χρώμα του φωτός θα είχε την πορτοκαλί χροιά. Ιδανική βέβαια για σιλουέτες όχι όμως για hi key λήψεις.

Ο

ύτε όμως πολύ μετά τις 8:00, όπου το φως γίνεται σκληρό και ακατάλληλο πλέον για φωτογράφηση. Ο πρώτος ήλιος είναι ακριβώς πίσω από το πουλί και ο φωτογράφος ακριβώς απέναντι. Το βασικό στοιχείο είναι η υπερ-έκθεση είτε αυτή γίνει κατά τη διάρκεια της λήψης είτε κατά την επεξεργασία του raw αρχείου (στις συγκεκριμένες φωτογραφίες υπάρχει υπερ-έκθεση περίπου στα 3 stop). Τέλος εκτός από τη χαμηλή γωνία λήψης που είναι και αυτή απαραίτητη πρέπει το φόντο να είναι τελείως καθαρό (στις συγκεκριμένες λήψεις το φόντο είναι η θάλασσα....ένα κλασικό καθαρό φόντο).

82

CANON EOS 40D CANON EF 500mm f/4L IS USM,1/1600 f 6.3 iso 200 Φωτογράφος: Μάνος Παπαδομανωλάκης

ΓΑΛΑΙΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙΔΗ http://www.galaiosphoto.gr/www.galaiosphoto.gr/

Αριστείδου 10-12 Πλ. Κλαυθμώνος, Αθήνα Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 3225809, 210 3244530 email: info@galaiosphoto.gr

Ωράριο καταστήματος: Δευτέρα & Τετάρτη 9:00πμ-16:00μμ Τρίτη,Πέμπτη, Παρασκευή 9:00πμ-20:30μμ Σάββατο 9:00πμ-15:00