Photophysis 2012/1 GR

t

Photophysis e-περιοδικό για την Ελληνική Φύση

2012/1

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ αποτελέσματα διαγωνισμού 2011 ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΣΣΑΡΗΣ portofolio ΓΛΑΡΟΙ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Ο ΕΡΗΜΟΣΦΥΡΙΧΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LIFE ΦΙΑ ΤΗ ΝΑΝΟΧΗΝΑ

Ερημοσφυριχτής Φωτογράφος: Colin Turvey

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΡΙΑΣ ΦΥΣΗΣ Αποτελέσματα 2011 σελίδα 4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΓΛΑΡΟΙ - ΛΙΜΑΝΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

σελίδα 18

σελίδα 45

του Γιάννη Ίσσαρη

Ο ΕΡΗΜΟΣΦΥΡΙΧΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ κείμενο του Νίκου Προμπονά σελίδα 72

του Μιχάλη Δρετάκη

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LIFE ΓΙΑ ΝΑΝΟΧΗΝΑ Ορνιθολογική Εταιρεία σελίδα 86

3

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΡΙΑΣ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦ

http://wildlifephotograp 4

ΦΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΦΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ 2011

phygreece.blogspot.com

O

Χρήστος Βλάχος είναι ο νικητής του διαγωνισμού για τη Φωτογραφία της Χρονιάς 2011, με την εκπληκτική λήψη ενός Ξεφτεριού στο έδαφοςι!

Δ

εύτερη καλύτερη ψηφίστηκε η δύσκολη λήψη μιας Αλκυόνης σε πτήση, του Πέτρου Πέτρου!

Η

τρίτη θέση ανήκει στον Νίκο Σαμαριτάκη, για τη μαγευτική φωτό ενός Μεσογειακού Μάντη (Iris oratoria)

Τ

έταρτη θέση ο Νίκος Φωκάς

, με τον χορευτή Σταχτομυγοχάφτη

Ο

Μάνος Παπαδομανωλακης με την εκπληκτική λήψη ενός Ξεφτεριού εν δράσει απέσπασε την πέμπτη θέση

Δ

εύτερη επιτυχία για τον Νίκο Φωκα με την έ

16

έκτη θέση για αυτή τη δυναμική λήψη Σταχτάρων

ΥΔΑΤΙΝΕΣ

κείμενο - φωτογραφίε

18

ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ες του Γιάννη Ίσσαρη

19

Μ

εγαλώνοντας στη Θήβα, ήταν μάλλον αναμενόμενο να βρεθώ πιο κοντά στους αγρούς και τα βουνά παρά στη θάλασσα. Από μικρός μέσα στη φύση, τα παιδικά μου χρόνια ήταν συνυφασμένα μ’ εκδρομές και διακοπές στο βουνό, περπατήματα στο δάσος, βόλτες με ποδήλατο, ορειβασίες, χειμερινό σκι και λίγες αγροτικές εργασίες... γνήσιες «στεριανές» δραστηριότητες! Ομολογουμένως, οι παραλίες και τα καλοκαιρινά μπάνια δε με συγκινούσαν τόσο και για μεγάλο χρονικό διάστημα η θάλασσα μου φαινόταν απόμακρη κι εν τέλει βαρετή σαν μια απέραντη πισίνα.

Α Ό

υτό που ακολούθησε ωστόσο επιβεβαίωσε περίτρανα τα λόγια του Ζ.Υ. Κουστώ και ιδιαίτερα το δεύτερο και σημαντικότερο τμήμα της διάσημης του πρότασης, που στις συνήθεις αναφορές παραλείπεται: «Οι άνθρωποι προστατεύουν αυτό που αγαπούν κι αγαπούν αυτό που καταλαβαίνουν».

λα άλλαξαν λοιπόν όταν ξεκίνησα να σπουδάζω Θαλάσσιες Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, όπου μου πρωτοδόθηκε η ευκαιρία να ρίξω μια πιο κοντινή ματιά υπό την επιφάνεια, στον Κόσμο της Σιωπής. Η μυστήρια και άγρια φύση της θάλασσας και των κατοίκων της με συνάρπασε και η ζωή μου από τότε πήρε άλλη πορεία.

Ο

πλισμένος με γνώση αλλά κυρίως με απορίες, ξεκίνησα τις καταδύσεις και την υποβρύχια φωτογραφία για να δείξω κι εγώ με τη σειρά μου στο κόσμο γύρω μου το θαύμα της υποθαλάσσιας ζωής στις οικείες μας θάλασσες. Η έλξη του συνδυασμού της εξερεύνησης, της περιπέτειας, της επιστήμης και της δημιουργίας παραήταν δυνατή για να την αγνοήσω: η σύλληψη της υποβρύχιας εικόνας έγινε το πάθος μου!

Σ

ήμερα πλέον μπορείτε να με συναντήσετε υποβρυχίως, στ’ αχαρτογράφητα νερά της Ανατολικής Μεσογείου, να διερευνώ την κατάσταση του πληθυσμού απειλούμενων θαλάσσιων ειδών, να καταγράφω και να χαρτογραφώ την κατανομή ειδών και βιοτόπων, να κινηματογραφώ και να φωτογραφίζω τις έντονες προσωπικές επαφές μου με την υποθαλάσσια ζωή, σε μόνιμη αναζήτηση πλούσιων και ανέγγιχτων ακόμη θυλάκων άγριας ζωής σ’ αυτή την αρχαία, πολύπαθη θάλασσα...

20

Ο Γιάννης Ίσσαρης είναι Ωκεανογράφος και υποψήφιος διδάκτορας Θαλάσσιας Οικολογίας στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ασχολείται επαγγελματικά με την υποβρύχια εικόνα, τόσο με τη φωτογραφία, όσο και με το βίντεο. Η φωτογραφική του δουλειά έχει εκδοθεί στον ημερήσιο, περιοδικό και επιστημονικό τύπο καθώς και σε επετειακή συλλογή γραμματοσήμων (2008, Διεθνές Έτος του Πλανήτη Γη). Έχει λάβει σημαντικές διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς φωτογραφίας φύσης (EWPY 2009, 2011) κι έχει συμμετάσχει με έργα του σε ομαδικές εκθέσεις φωτογραφίας άγριας ζωής σε Ελλάδα, Γερμανία και Γαλλία. Συχνά ως φωτογράφος συνεργάζεται με ελληνικές και διεθνείς περιβαλλοντικές οργανώσεις στην προσπάθεια ανάδειξης και προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Στον τομέα της κινούμενης εικόνας, έχει συμμετάσχει με την ιδιότητα του υποβρύχιου κινηματογραφιστή στην παραγωγή 6 τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ κι ενημερωτικών εκπομπών που προβλήθηκαν σε Ελλάδα και Γερμανία. Τέλος, εισηγείται σεμιναρίων υποβρύχιας φωτογραφίας γι’ αυτόνομους δύτες σε συνεργασία με καταδυτικά κέντρα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το site του www.yissaris.com βρίσκεται υπό κατασκευή.

21

Σπιράλ Σπειρογράφος Sabella spallanzanii Αλυκή, Κορινθιακός κόλπος Ο ανυποψίαστος επισκέπτης του βυθού θα πρέπει ν’ αφήσει τις αισθητικές του προκαταλήψεις πίσω στην ξηρά, μιας και η θάλασσα κρύβει εκπλήξεις πέρα από κάθε στεριανή φαντασία. Στην προκειμένη περίπτωση, η φωτογραφία απεικονίζει ένα είδος θαλάσσιου σκουληκιού κι όχι φανταχτερού λουλουδιού. Ο σπειρογράφος τρέφεται με οργανικά σωματίδια που αιωρούνται στο νερό και χρησιμοποιεί αυτή την περίτεχνη βιολογική κατασκευή του που 22

23

Αλίκη η Θαυμάσια Ανεμώνη Alicia mirabilis Καλαμάκι, Κορινθιακός κόλπος Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ζώα του Μεσογειακού βυθού, η συγκεκριμένη ανεμώνη είναι αυστηρά νυκτόβιο είδος. Κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι συρρικνωμένη σε σχήμα μικρής μπάλας στο βυθό και μόνο κατά τύχη την αναγνωρίζει κανείς στην υποβρύχια βόλτα του. Το βράδυ ωστόσο, φουσκώνει με νερό και ανορθώνει το ανάστημά της, που πολλές φορές μπορεί να φτάσει και τα 40 εκατοστά σε ύψος, ενώ απλώνει παράλληλα τα θανατηφόρα για το πλαγκτό αλλά και τα μικρόψαρα πλοκάμια της που μπορεί να ξεπερνούν και τα 60 εκατοστά σε μήκος. Πρόκειται για μια καλοστημένη παγίδα και η προσέγγισή της απαιτεί προσοχή, γιατί το τσίμπημά της είναι από τα πιο επώδυνα στις θάλασσές μας.

Στενές επαφές τρίτου τύπου Καλαμάρι Sepioteuthis sp. Στον υποθαλάσσιο κόσμο, φωτογράφος και θέμα γινόμαστε ένα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, το νερό απορροφά πολύ έντονα το φως και οι φωτογραφίες από απόσταση δεν είναι δυνατές. Έτσι, εξοπλισμένοι με υπερευρυγώνιους φακούς, εξασκούμαστε άλλοτε στην προσέγγιση της θαλάσσιας πανίδας κι άλλοτε στην προσέλκυσή της με περίεργες συμπεριφορές και φανταχτερές κινήσεις! Εδώ, μετά από μερικά λεπτά αμοιβαίου “ζυγίσματος”, το καλαμάρι κι εγώ βρεθήκαμε σε απόσταση αναπνοής, να παρατηρούμε εγώ εκείνο κι εκείνο την αντανάκλασή του στο φωτογραφικό φακό

Κάψουλες ζωής. Κορδέλα αβγών με ατελή ιχθίδια του γένους Scorpaenidae Βουλιαγμένη, Σαρωνικός κόλπος Από μακριά θύμιζε σελοφάν περιτυλίγματος με προστατευτικές φυσαλίδες, μια προσεκτική ματιά ωστόσο μου αποκάλυψε το εξής θέαμα: χιλιάδες μικροσκοπικά ψαράκια σε προνυμφικό στάδιο εκκολάπτονταν μέσα στο αβγό τους, περιμένοντας καρτερικά τη στιγμή που θα απελευθερωθούν από τη στρόγγυλη προστατευτική κοιτίδα τους. Ζωή εν τη γενέσει!

Αλογάκι στο λιβάδι. Ιππόκαμπος Hippocampus guttulatus σε λιβάδι θαλάσσιου γρασιδιού Cymodocea nodosa Καλαμάκι, Κορινθιακός κόλπος Γνωστός για την ικανότητα παραλλαγής του που προσεγγίζει αυτή του χαμαιλέοντα, ο ιππόκαμπος κοιτά με καχυποψία και αναρωτιέται αν τελικά πετυχαίνει το τρικ της απόκρυψης ή αν έχει γεράσει πια για τέτοια κόλπα! Πάντως, με την σχετικά πρόσφατη απαγόρευση της αλιείας με συρόμενα δίχτυα στα θαλάσσια λιβάδια, οι περιορισμένοι πληθυσμοί τους αναμένεται να παρουσιάσουν ανάκαμψη και ίσως η συνάντηση με κάποιον εκπρόσωπο του είδους να μην αποτελεί πια τόσο σπάνιο φαινόμενο στο μέλλονt

Τρέχει κάτι; Σαλιάρα Blennius ocellaris σε κέλυφος νεκρού αχινού Λιβαδόστρα, Κορινθιακός κόλπος Οι σαλιάρες είναι πραγματικά πολύ θαρραλέα και τσαμπουκαλεμένα ψάρια, ειδικά όταν πρόκειται για την προστασία του σπιτιού τους. Υπάρχει μια νοητή σφαίρα εκτός της οποίας οι χωροκρατικές τους ανησυχίες είναι ανύπαρκτες, όταν όμως πλησιάσεις περισσότερο, σημαίνει συναγερμός και ξεσπάει πόλεμος ηθικού. Στραβά βλέμματα, απότομες αποκρύψεις και αποκαλύψεις, στο τέλος ο νοικοκύρης βγαίνει από το σπίτι του για να καταδιώξει τον εισβολέα, προσπαθώντας να επιβληθεί πλέον με ανασηκωμένο το ραχιαίο του πτερύγιο… περιττό να αναφέρω πως ήταν μια από τις πιο επικίνδυνες φωτογραφίσεις που έχω κάνει μέχρι στιγμής, καθότι παραλίγο να πνιγώ από τα γέλια!

Διαδική ομορφιά Αχινός Sphaerechinus granularis Βουλιαγμένη, Σαρωνικός κόλπος Θα μπορούσε να είναι φωτιστικό ιδιοφυούς σύλληψης, ωστόσο η πραγματικότητα στη φύση πολλές φορές ξεπερνάει τη σχεδιαστική ικανότητα του ανθρώπου. Οι λευκές απολήξεις των σκουρόχρωμων στη βάση τους αγκαθιών του συγκεκριμένου είδους αχινού μας επιτρέπει να θαυμάσουμε την λεπτομέρεια που συνιστά η περίτεχνη και συνάμα μινιμαλιστική κατασκευή τους από ανθρακικό ασβέστιο

Ένας άλλος κόσμος Φύκη του γένους Cystoseira Κάλαμος Εύβοιας, Αιγαίο Πέλαγος Οι δύο κόσμοι βρίσκονται τόσο κοντά μεταξύ τους, τους χωρίζει μόλις ένα λεπτός υδάτινος υμένας. Κι όμως, η ζωή πάνω και κάτω από το νερό σε μεγάλο βαθμό συνεχίζεται εν αγνοία του τι συμβαίνει πέρα από το όριο. Εδώ, ένα φύκος κάνει ένα ακούσιο βήμα εξερεύνησης σ’ ένα κόσμο θολό κι αφιλόξενο, καθώς το κύμα στην ακτή αποτραβά το νερό και το εκθέτει στιγμιαία στον αέρα

Περιέργεια Νεαρό χταπόδι Octopus vulgaris Καλαμάκι, Κορινθιακός Κόλπος Αν υπάρχει κάτι για το οποίο είμαι σίγουρος ότι χαρακτηρίζει όλα τα χταπόδια και ειδικά τα νεαρά άτομα, αυτό είναι η περιέργεια περισσότερο μάλιστα και από τη γάτα! Πρόκειται για ένα έμφυτο χαρακτηριστικό αυτών των πανέξυπνων μαλάκιων που πολλές φορές υπερνικάει το αίσθημα του φόβου και τους χρησιμεύει στο ν’ αντιλαμβάνονται, να μαθαίνουν και να προσαρμόζονται καλύτερα στο περιβάλλον τους. Εδώ ένα μικροσκοπικό χταποδάκι μεγέθους μερικών εκατοστών έχει κρυφτεί στο εσωτερικό ενός μπουκαλιού μπύρας που χρησιμοποιεί για θαλάμι και με περιεργάζεται με το ένα του μάτι. Με το που βγαίνω από το οπτικό του πεδίο, εμφανίζεται στο χείλος και με ψάχνει, όταν επιστρέφω, ξανακρύβεται στο βάθος! Το κορεσμένο πορτοκαλί χρώμα έχει προκύψει από το φως που έριξα με τα φλας επάνω στο γυάλινο καφέ μπουκάλι για να φωτίσω το εσωτερικό του

Αιώρηση σε υγρό διάστημα Υδρομέδουσα Aequorea forskalea Τρίκερι, Αιγαίο Πέλαγος Με σύσταση αποτελούμενη τουλάχιστον κατά 95% από νερό, η υδρομέδουσα κυριολεκτικά αποτελεί ένα υδάτινο πνεύμα που πλανάται παρασυρόμενό από τα θαλάσσια ρεύματα. Εδώ, ανάμεσα σε φωτισμένα αιωρούμενα σωματίδια, θυμίζει ουράνιο σώμα ή και γαλαξία χιλιάδες έτη φωτός μακριά. Ένας άλλος κόσμος εκεί κάτω!

Ηλιοθεραπεία Μέδουσα Cotylorhiza tuberculata Κόρφος, Σαρωνικός κόλπος Μια παρασυρόμενη βιολογική καλλιέργεια. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια ακριβής περιγραφή της εικονιζόμενης μέδουσας που με τις κινήσεις της ομπρέλας της προσπαθεί να βρίσκεται συνέχεια στα καλοφωτισμένα επιφανειακά νερά. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζει το πολυπόθητο ηλιακό φως στα συμβιωτικά μονοκύτταρα φύκη που φιλοξενεί στους ιστούς της και αυτά φωτοσυνθέτοντας, φροντίζουν για τη διατροφή της!

ΓΛΑΡΟΙ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝ

κείμενο - φωτογραφίες

ΝΙ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ς του Μιχάλη Δρετάκη

45

Μ

ια αξιοσημείωτη ποικιλία από γλάρους συναντάμε στην Ελλάδα κυρίως το χειμώνα. Οι γλάροι δεν είναι όλοι ψαροφάγα πουλιά και δεν συναντώνται μόνο σε θάλασσα και ακτές! Στην Κρήτη αναπαράγονται δύο είδη, ο ασημόγλαρος της Μεσογείου και ο Αιγαιόγλαρος αλλά πολύ περισσότερα απαντώνται το χειμώνα. Το λιμάνι στο Ηράκλειο παρουσιάζει αξιοσημείωτη ποικιλία και ιδανικές ευκαιρίες για φωτογράφιση το χειμώνα.

Τα είδη των γλάρων της Κρήτης Τριδάκτυλος γλάρος Rissa tridactyla Ο τριδάκτυλος γλάρος είναι ένας σπάνιος στα ελληνικά νερά γλάρος που συνήθως απαντάται μόνο στο ανοιχτό πέλαγος το χειμώνα. Αραιά και που, και ειδικά σε περιπτώσεις ισχυρών κακοκαιριών συχνάζουν σε ακτές και σε λιμάνια, έτσι έχει καταγραφεί τρεις φορές στο λιμάνι του Ηρακλείου.t Λεπτόραμφος γλάρος Chroicocephalus genei Ο Λεπτόραμφος γλάρος i είναι σχετικά σπάνιος αλλά σχεδόν κάθε χρόνο απαντώνται μερικά άτομα σε ακτές της Κρήτης, κυρίως σε υγροτόπους αλλά και λιμάνια. Καστανοκέφαλος γλάρος Chroicocephalus ridibundus Ο Καστανοκέφαλος γλάρος αντίθετα είναι τοπικά κοινός το χειμώνα επισκεπτόμενος παραλίες, λιμάνια, υγροτόπους, χωράφια και σκουπιδότοπους. Νανόγλαρος Hydrocoloeus minutus Ο Νανόγλαρος είναι ένας πολύ όμορφος μικρός γλάρος που έρχεται το χειμώνα. Οι περισσότεροι διαχειμάζουν στα ανοιχτα της θάλασσας όπου τρέφονται με πλαγκτονικά ζώα αλλά μπορούν επίσης να εμφανιστούν σε λιμάνια, παραλίες και υγροτόπους, συχνά σε μικρά κοπάδια. Πάντως είναι «ακριβοθώρητο» είδος. Αζτεκόγλαρος Leucophaeus atricilla Μια παρατήρηση στην Κρήτη υπάρχει για αυτό το αμερικάνικο είδος που παραπλανημένο έφθασε ως την εκβολή του Αλμυρού Ηρακλείου το 1993. Μαυροκέφαλος γλάρος Ichthyaetus melanocephalus Τακτικός χειμωνιάτικος επισκέπτης στην Κρήτη. Κυρίως ανοιχτά στη θάλασσα αλλά και σε λιμάνια υγροτόπους και παραλίες και σπανιότερα εσωτερικά σε χωράφια και λιμνοδεξαμενές. Αιγαιόγλαρος Ichthyaetus audouinii Γλάρος σύμβολο για την προστασία των πουλιών του Αιγαίου. Ο Αιγαιόγλαρος φωλιάζει σε λίγες βραχονησίδες της ανατολικής Κρήτης τον Απρίλιο-Μάιο. Την άνοιξη, το φθινόπωρο και το χειμώνα μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλα σημεία του νησιού 46

αλλά πολύ σπάνια. Αετόγλαρος Ichthyaetus ichthyaetus Ο Αετόγλαρος είναι από τους πλέον σπάνιους επισκέπτες στην Ελλάδα αλλά έχει καταγραφεί να διαχειμάζει στο λιμάνι του Ηρακλείου. Πολύ μεγάλος και εντυπωσιακός! Θυελλόγλαρος Larus canus Ο Θυελλόγλαρος δεν φέρνει αναγκαστικά θύελλες, απλά είναι ελάχιστα τα άτομα που φθάνουν στην Κρήτη κάθε χειμώνα από τη ΒΑ Ευρώπη σε περιόδους βαρυχειμωνιάς. Γιγαντόγλαρος Larus marinus Υπάρχουν κάποιες καταγραφές του μεγαλύτερου παγκοσμίως είδους γλάρου στην Κρήτη παλιότερα αλλά δεν έχουν τεκμηριωθεί, έτσι το είδος παραμένει εκτός του επίσημου καταλόγου.

Μ

ια τυπική συνάθροιση στο λιμάνι του Ηρακλείου, 25 Νοεμβρίου 2011. Με την πρώτη ματιά διακρίνει κανείς ανοιχτόχρωμους και σκουρόχρωμους γλάρους.

48

Γλάρος της Αρμενίας Larus armenicus Αν και μόνο λίγα άτομα έχουν καταγραφεί ως τώρα, ο γλάρος της Αρμενίας είναι μάλλον τακτικός χειμερινός ή και περαστικός επισκέπτης στην Κρήτη. Ασημόγλαρος της Μεσογείου Larus michahellis Ο Ασημόγλαρος της Μεσογείου είναι ο πολύ κοινός γλάρος στην Ελλάδα. Αυξάνεται εκμεταλλευόμενος την ανθρώπινη επίδραση τρεφόμενος κυρίως σε καλλιέργειες και σκουπιδότοπους και λιγότερο στη θάλασσα και τις ακτές! Ασημόγλαρος της Κασπίας Larus cachinnans Ο ασημόγλαρος της Κασπίας διαφέρει από τον κοινό ασημόγλαρο σε μικρές αλλά ουσιαστικές λεπτομέρειες στο σώμα και στο πτέρωμα. Διαχειμάζει τακτικά στην Κρήτη και ακολουθεί του κοινούς ασημόγλαρους σε διατροφικές συνήθειες. Ασημόγλαρος του βορά Larus argentatus Πολύ σπάνιος επισκέπτης από το βορά ο σημόγλαρος αυτός με τα ροζ πόδια. Μελανόγλαρος της Βαλτικής Larus fuscus (L. fuscus fuscus) Ο μελανόγλαρος της Βαλτικής είναι ο πιο σκούρος γλάρος που απαντάται στη μετανάστευση και ως διαχειμάζον στην Κρήτη. Οι πληθυσμοί του έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Ρωσικός Μελανόγλαρος Larus heuglini (Larus fuscus heuglini) Ο Ρωσικός (Σιβηρικός) μελανόγλαρος είναι τακτικός αν και ολιγάριθμος περαστικός μετανάστης αλλά επίσης διαχειμάζει στην Κρήτη. Συχνάζει κυρίως στα λιμάνια. Στεπόγλαρος Larus barabensis (Larus heuglini barabensis / L. fuscus barabensis) Ο στεπόγλαρος αναπαράγεται σε λίμνες στεπών του Καζακστάν και της νότιας Σιβηρίας και διαχειμάζει κυρίως στον Περσικό κόλπο. Έχει αδιευκρίνιστο ταξινομικό καθεστώς και μεγάλη δυσκολία στην αναγνώρισή του στο πεδίο, έτσι δεν έχει ακόμη επισήμως κατοχυρωθεί η παρουσία του στην Ελλάδα. Αλλά υπάρχουν περίπου 7 καταγραφές του στο λιμάνι του Ηρακλείου που προδίδουν την παρουσία του. Δυτικός μελανόγλαρος Larus graelsii graelsii (L. fuscus graelsii) Ο δυτικός μελανόγλαρος είναι πολύ δύσκολο να ξεχωριστεί από τον ρωσικό στο πεδίο και έτσι δεν έχει ακόμη κατοχυρωθεί. Όμως υπάρχει και για αυτό καταγραφή στο λιμάνι του Ηρακλείου που αναμένει τυχόν έγκριση. Σκανδιναβικός μελανόγλαρος Larus graelsii intermedius - (L. fuscus intermedius) Τακτικός, αν και τοπικός χειμερινός επισκέπτης στα λιμάνια και στις ακτές της Κρήτης, ενδιάμεσα σκούρος σε σχέση με αυτόν της Βαλτικής και τον ρωσικό.

49

Ο

Αιγαιόγλαρος (Icthyaetus audouinii), σπάνιο και απειλούμενο είδος, ακόμα πιο σπάνια εμφανίζεται μακριά από τις αποικίες του και ειδικά τα ανώριμα άτομα, σαν αυτόν που βρίσκεται στο δεύτερο χειμώνα της ζωής του μπορούν να περάσουν απαρατήρητα. Το χρώμα των ποδιών του και το μικρό σχετικά μέγεθος τον ξεχωρίζει από τους ασημόγλαρους, από τους οποίους είναι και λίγο πιο ανοιχτόχρωμος.

Ο

Ασημόγλαος της Μεσογείου (Larus michahellis) κυρίαρχος γλάρος στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα όμορφο πουλί!

Π

ροσεκτική ματιά δείχνει ότι ακόμα και άτομα του ασημόγλαρου της Κασπίας (Larus cachinnans) που δεν έχουν ενηλικιωθεί πλήρως, διαφέρουν από τον κοινό ασημόγλαρο στο σχήμα του κεφαλιού (μικρό και από πάνω πεπιεσμένο), στο ιδιαίτερα σκοτεινό μάτι και στο ευθύ και μακρύ ράμφος.

Τ

ο κοντόχοντρο ράμφος του Αρμενικού γλάρου (Larus armenicus αριστερά), το σκοτεινό του μάτι, το πιο στρογγυλό κεφάλι και άλλες λεπτομέρειες τον ξεχωρίζουν στο έμπειρο μάτι από τους Ασημόγλαρους (δεξιά)

Ο

συγκεκριμένος Μελανόγλαρος της Βαλτικής (Larus fusus fuscus) γεννήθηκε στη Φινλανδία και δακτυλιώθηκε ως νεοσσός τον Ιούλιο του 1995 από την ομάδα του Risto Juvaste, έχασε όμως στην πορεία το πλαστικό δακτυλίδι. Είναι αρσενικό. Τον πρωτοείδα το φθινόπωρο του 2006 στο λιμάνι του Ηρακλείου και τον Φεβρουάριο του 2007 πρωτοδιάβασα τον αριθμό του. Έκτοτε είναι πάντα εδώ κάθε χειμώνα. Είναι πλέον 16,5 ετών. Με ξέρει ή μάλλον ξέρει το αυτοκίνητο μου και με αφήνει να τον πλησιάσω αρκετά! Σε αυτή τη φωτογραφία, Μάρτιο 2010 έχει πάρει τα αναπαραγωγικά του αστραφτερά χρώματα. Στην επόμενη, Νοέμβριο 2011 βλέπουμε τον ίδιο γλάρο με πολλά σχέδια σε κεφάλι και σβέρκο.

Γ

ια να διακρίνουμε το σκανδιναβικό (Larus fuscus intermedius) από το μελανόγλαρο της Βαλτικής με σιγουριά είναι σχεδόν αδύνατο, γιατί υπάρχουν ενδιάμεσοι χρωματισμοί. Όμως όταν το χρώμα του μανδύα είναι αρκετά πιο ανοιχτό από τα άκρα της φτερούγας, θεωρούμε ότι έχουμε σκανδιναβικό, που είναι άλλωστε ο πιο κοινός από τους μελανόγλαρους που διαχειμάζουν στην Ελλάδα. Αυτός είναι άτομο στον τέταρτο χειμώνα της ζωής του.

62

63

Π

ολύ εντυπωσιακός γλάρος ο Ρωσικός Μελανόγλαρος [Larus (fuscus) heuglini] καθώς είναι σχετικά σκούρος και μεγάλος σαν ασημόγλαρος με μακρύτερα πόδια. Ο μανδύας του γκριζάρει πολύ λιγότερο από τους άλλους μελανόγλαρους που απαντώνται τακτικά στα μέρη μας, και ουσιαστικά μπορεί χωρίς μεγάλη δυσκολία να ταυτοποιηθεί.

Η

φωτογραφία αυτή έχει υποβληθεί στην Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων σαν την πλέον αντιπροσωπευτική της παρουσίας του Στεπόγλαρου [Larus (fuscus/heuglini) barabensis]. Τα χαρακτηριστικά του δείχνουν αυτό το είδος/υποείδος αίνιγμα όπως το ευθύ ράμφος σαν του ασημόγλαρου της Κασπίας και ο πιο σκούρος μανδύας από τους ασημόγλαρους.

Η

αναγνώριση δοκιμάζεται στα όρια του αδύνατου πολλές φορές όταν παρατηρείς τους ανώριμους γλάρους. Και όμως μερικές λεπτομέρειες βοηθούν. Εδώ ο δακτυλιωμένος αριστερά νεαρός έχει μακρύ ράμφος και μάλλον μακριά λεπτά πόδια σε σχέση με τον άλλο δεξιά που έχει και πιο στρογγυλό κεφάλι. Παρακινδυνευμένα θα έδινα πολλές πιθανότητες να έχουμε ασημόγλαρο Κασπίας αριστερά και Γλάρο της Αρμενίας δεξιά.

Α

ν και ο συγκεκριμένος φωτογραφήθηκε στον Κόκκινο Πύργο της Μεσαράς λεπτόραμφοι (Chroicocephalus genei) εμφανίζονται στο λιμάνι του Ηρακλείου παρέα με άλλους μικρούς γλάρους, όπως τον συγγενικό του καστανοκέφαλο. Στον πρώτο χειμώνα ξεχωρίζει από τους νεαρούς καστανοκέφαλους χάρις στο λεπτό μακρύ ράμφος, τα μακριά πόδια και τα λιγότερα ως καθόλου σκούρα σχέδια στο κεφάλι.

Σημείωση Στα κείμενα και στις λεζάντες έχουν χρησιμοποιηθεί οι τελευταίες ευρύτατα αποδεκτές επιστημονικές ονομασίες. Αυτές μπορεί να διαφέρουν από τυχόν οδηγούς ή τον πιο πρόσφατο επίσημο ελληνικό κατάλογο ειδών: http://www.ornithologiki.gr/page_in.php?tID=1962&sID=81 . Ο λόγος είναι καθαρά ενημερωτικός καθώς η έρευνα στο γενετικό επίπεδο προχωράει ταχύτατα. Επίσης χρησιμοποιήθηκε η ονομασία «Αρμενικός γλάρος» αντί του «Ασημόγλαρος της Αρμενίας» απλά για να μη δημιουργείται σύγχυση μεταξύ των τεσσάρων ειδών ασημόγλαρου. Για περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες για του γλάρους στο λιμάνι του Ηρακλείου και όχι μόνο, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μου GULLS OF CRETE (http://gullsofcrete.blogspot.com)

Ο ΕΡΗΜΟΣΦΥΡΙΧΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ κείμενο του Νίκου Προμπονά φωτογραφίες του Colin Turvey

72

73

Ο

Ερημοσφυριχτής είναι ένα μεσαίου μεγέθους παρυδάτιο πουλί που φωλιάζει σε στεππικές και ημιστεππικές εκτάσεις, από τα υψίπεδα της ανατολικής Τουρκίας μέχρι την κεντρική Ασία. Αμέσως μετά την αναπαραγωγή μεταναστεύει σε μεγάλες αποστάσεις και ξεχειμωνιάζει κυρίως στις ακτές της ανατολικής Αφρικής, του Ινδικού Ωκεανού και της Αυστραλασίας. Λίγα δε άτομα ξεχειμωνιάζουν στην ανατολική Μεσόγειο. Ο παγκόσμιος πληθυσμός του είναι δύσκολο να εκτιμηθεί λόγω της τεράστιας και ακανόνιστης γεωγραφικής κατανομής του. Υπολογίζεται σε 180.000360.000 άτομα (κατηγορία Least Concern στην IUCN Red List)1.

Σ

τη δυτική Παλαιαρκτική αναγνωρίζονται 2 υποείδη: το C.l.columbinus (από κεντρική Μικρά Ασία, Συρία, Καυκάσια και Ιράν ως το δυτικό Αφγανιστάν) και το C.l.crassirostris (από τη λίμνη Κασπία ως τη λίμνη Ζαϊσάν).

75

Η

πρώτη επιβεβαιωμένη καταγραφή του για την Ελλάδα είναι πιθανόν να μην είχε γίνει ποτέ ή να καθυστερούσε για περισσότερο από μισό αιώνα. Στις 23 Δεκεμβρίου 1900, ο κύριος Merlin ο νεώτερος, συνέλεξε ένα «ηλικιωμένο θηλυκό άτομο με πλήρες χειμερινό πτέρωμα» κάπου…κοντά στη Λαμία. Το αναγνώρισε σαν Αμμοσφυριχτή (Charadrius hiaticula ή -καλύτερα- Aegialitis hiaticula όπως ήταν τότε η επιστημονική του ονομασία) και το έστειλε μαζί με άλλα δείγματα στον W.Schlüter, ιδιοκτήτη του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της γερμανικής πόλης Halle.

Ο

τελευταίος διέκρινε ότι η ανοιχτόχρωμη γκριζοκαστανή ταινία στο στήθος δε διακόπτονταν και υπέθεσε ότι ίσως επρόκειτο για κάποιο ασιατικό είδος σφυριχτή, που εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό έδαφος. Λίγο αργότερα ο Dr Otmar Reiser επιβεβαίωσε την υποψία του: το πουλί άνηκε στο είδος Eudromias geoffroyi, η επιστημονική ονομασία της εποχής εκείνης για τον Charadrius leschenaultii. Δυστυχώς μέχρι σήμερα και παρόλες τις προσπάθειες, δε γνωρίζουμε την τύχη αυτού του δείγματος.

76

Έ

πρεπε ωστόσο να περάσουν 54 ολόκληρα χρόνια για να καταγραφεί και πάλι το είδος στην Ελλάδα. Στα τέλη του καλοκαιριού του 1954, ο Αμερικανός ορνιθολόγος George Elder Watson επισκέφτηκε τους υγροτόπους του Μεσολογγίου. Εκεί το διήμερο 30 και 31 Αυγούστου παρατήρησε 2 άτομα του είδους. Λίγες μέρες αργότερα, στις 16 Σεπτεμβρίου, βρέθηκε στην ίδια σχεδόν περιοχή με τον Merlin, στην Αγία Τριάδα Φθιώτιδας, ένα χωριό κοντά στις εκβολές του Σπερχειού ποταμού, λίγα χιλιόμετρα μακριά από τη Λαμία. Τότε εντόπισε ένα μικρό σμήνος από 6 Ερημοσφυριχτές και συνέλεξε 1 ενήλικο αρσενικό άτομο. Μετά από εξέταση, το καταχώρησε σαν Charadrius leschenaultii columbinus, το υποείδος που απαντάται και στην Ελλάδα4. Το δείγμα βρίσκεται σήμερα στο Yale Peabody Museum (αριθμός 32524) και το σμήνος των 6 ατόμων παραμένει το μεγαλύτερο που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα μας. Ακολουθούν 2 καταγραφές 5 ατόμων, το 1990 στον Αποσελέμη της Κρήτης και το 2009 στην Κλείσοβα του Μεσολογγίου.

Ο

ι επόμενες 2 καταγραφές έγιναν στο νησί της Κω, στα Δωδεκάνησα, τον Απρίλιο του 1966 και τον Σεπτέμβριο του 1967, από τους H.Pieper και R.Koch αντίστοιχα, χωρίς όμως να δίνονται περισσότερα στοιχεία για τον αριθμό των ατόμων, τις τοποθεσίες και τις ημερομηνίες των παρατηρήσεων5. Κατοπινά προστέθηκαν άλλες 6 καταγραφές, όλες από την δυτική Ελλάδα: 5 στην Αλυκή Αιγίου και 1 στο Μεσολόγγι, το χρονικό διάστημα 1989-1994. Όλες μαζί αυτές -11 συνολικά- αναγράφονται στο βιβλίο «The Birds of Greece»6.

Τ

α επόμενα χρόνια η αύξηση (έστω και μικρή) των παρατηρητών πουλιών, η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών (με έμφαση στην ευρύτερη διάδοση του διαδικτύου) και ειδικά η ίδρυση της Επιτροπής Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων (το 2004) συνετέλεσαν στην συλλογή, αξιολόγηση και τελικά έγκριση άλλων 39 καταγραφών του είδους στην Ελλάδα, φτάνοντας στον αριθμό των 50 επιβεβαιωμένων παρατηρήσεων7. Ως εκ τούτου, το είδος δεν θεωρείται πλέον σπάνιο για την Ελλάδα και δεν θα περιλαμβάνεται στον Κατάλογο των Σπάνιων Πουλιών της Ελλάδας (http://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/rare_bird_list.htm).

79

Ο

ι περισσότερες παρατηρήσεις έχουν πραγματοποιηθεί σε υγροτόπους της νοτιοδυτικής Νάξου (15), του Μεσολογγίου και της Κρήτης (από 9), και στην Αλυκή Αιγίου (7). Αντίθετα, δεν έχει εντοπιστεί ακόμα στη βόρεια Ελλάδα και υπάρχουν μόνο λίγες ανεπιβεβαίωτες εμφανίσεις στη Λέσβο8. Ο Αύγουστος και ο Σεπτέμβριος είναι οι καλύτεροι μήνες για να παρατηρήσετε το είδος, όταν ενήλικα και νεαρά άτομα έρχονται για να ξεχειμωνιάσουν. Μάλιστα δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ατόμων που πέρασαν όλο τον χειμώνα στην Κρήτη ή στη Νάξο. Οι ελάχιστες καταγραφές των ανοιξιάτικων μηνών αφορούν μάλλον περιπλανώμενα άτομα.

Γ

ια την ασφαλή αναγνώριση πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο σχετικά μεγάλο μέγεθος, στα ψηλά και όχι σκουρόχρωμα πόδια και στη ταινία στο στήθος. Ακόμα μπορούμε να πούμε ότι δεν είναι τόσο κινητικός όσο οι άλλοι σφυριχτές και δείχνει πιο άφοβος από αυτούς στην ανθρώπινη παρουσία. Τέλος, θα μπορούσε να μπερδευτεί μόνο με τον Μικρό Ερημοσφυριχτή (Charadrius mongolus), άλλο ένα ασιατικό είδος σφυριχτή, το οποίο όμως δεν έχει καταγραφεί ακόμα στην ελληνική επικράτεια.

Αναλυτικά οι καταγραφές αυτές είναι: 01. Στερεά Ελλάδα, Φθιώτιδα, Λαμία, 23 Ιανουαρίου 1900, 1 ενήλικο θηλυκό 02. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Μεσολόγγι, 30-31 Αυγούστου 1954, 2 άτομα 03. Στερεά Ελλάδα, Φθιώτιδα, Αγία Τριάδα, 16 Σεπτεμβρίου 1954, 6 άτομα, συλλέχθηκε 1 ενήλικο αρσενικό C.l.columbinus 04. Δωδεκάνησα, Κως, Απρίλιος 1966 05. Δωδεκάνησα, Κως, Σεπτέμβριος 1967 06. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 22-23 Ιουνίου 1989, 1 ενήλικο θηλυκό 07. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Τουρλίδα, 2-3 Αυγούστου 1989, 1 ενήλικο 08. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 9 Αυγούστου 1990, 1 νεαρό 09. Κρήτη, Ηράκλειο, Εκβολή Αποσελέμη, 4 Σεπτεμβρίου 1990, 5 άτομα 10. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 4 Αυγούστου 1991, 1 νεαρό 11. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 26 Ιουλίου 1994, 1 νεαρό 12. Στερεά Ελλάδα, Αττική, Λιμνοθάλασσα Σκάλας Ωρωπού, 8 Αυγούστου 1994, 1 ενήλικο 13. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 9 Αυγούστου 1994, 1 νεαρό 14. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 26 Αυγούστου 1995, 1 νεαρό 15. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 7 Οκτωβρίου 1995, 1 άτομο 81

16. Κρήτη, Λασίθι, Μακρύγιαλος, 23 Μαρτίου 1997, 3 ενήλικα 17. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Εκβολές Εύηνου, 3 Απριλίου 1997, 1 ενήλικο αρσενικό 18. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 12 Αυγούστου 1997, 1 άτομο 19. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Γλυφάδα, 15 Αυγούστου 1997, 1 νεαρό 20. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Εκβολές Εύηνου, 15 Σεπτεμβρίου 1997, 1 άτομο 21. Κρήτη, Χανιά, Ελαφονήσι, 16 Ιανουαρίου 1998, 1 πρώτου χειμώνα C.l.columbinus 22. Στερεά Ελλάδα, Αττική, Λιμνοθάλασσα Σκάλας Ωρωπού, 11 Ιουνίου 1998, 1 ενήλικο αρσενικό 23. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Εκβολές Εύηνου, 24 Αυγούστου 1998, 1 άτομο 24. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Κλείσοβα, 9 Σεπτεμβρίου 1999, 1 ενήλικο θηλυκό 25. Λήμνος, Μούδρος, Κέρος, 17 Αυγούστου 1999, 1 νεαρό 26. Κυκλάδες, Νάξος, Έλος Ποταμίδες, 16 Ιουνίου 2001, 1 άτομο 27. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αγίου Προκοπίου, 11 Αυγούστου 2001, 1 ενήλικο θηλυκό 28. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αγίου Προκοπίου, 16 Σεπτεμβρίου 2001, 1 πρώτου χρόνου 29. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 4 Σεπτεμβρίου - 3 Δεκεμβρίου 2002, 1 ενήλικο αρσενικό 30. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 25 Σεπτεμβρίου - 26 Νοεμβρίου 2002, 1 ενήλικο θηλυκό 31. Κρήτη, Χανιά, Ελαφονήσι, 10 Νοεμβρίου 2004 και 9 Ιανουαρίου 2005, 1 ενήλικο 32. Κρήτη, Χανιά, Φραγκοκάστελλο, 16 Οκτωβρίου 2005, 1 ενήλικο 33. Ήπειρος, Άρτα, Λιμνοθάλασσα Κόφτρα, 9 Ιουλίου 2006, 1 νεαρό 34. Επτάνησα, Κέρκυρα, Αλυκές Λευκίμμης, 15 Ιουλίου 2006, 1 νεαρό 35. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αγίου Προκοπίου, 30-31 Αυγούστου 2006, 1 νεαρό 36. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 4-5 Οκτωβρίου 2006, 1 ενήλικο 37. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 8 Νοεμβρίου 2006, 1 ενήλικο 38. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 17 Δεκεμβρίου 2006 – 6 Σεπτεμβρίου 2007, 2 ενήλικα 39. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Κλείσοβα, 29 Σεπτεμβρίου 2007, 1 ενήλικο C.l.columbinus 40. Κρήτη, Χανιά, Βιγλιά, 12-13 Νοεμβρίου 2007, 1 ενήλικο 41. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Κλείσοβα, 1 Δεκεμβρίου 2007 και 13 Ιανουαρίου 2008, 3 ενήλικα C.l.columbinus 42. Κρήτη, Χανιά, Βιγλιά, 4 Ιανουαρίου και 3-5 Μαρτίου 2008, 1 ενήλικο αρσενικό C.l.columbinus 43. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 29 Φεβρουαρίου - 1 Μαρτίου 2008, 1 πρώτου χειμώνα 82

44. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Γλυφάδα, 17 και 19 Αυγούστου 2008, 1 ενήλικο C.l.columbinus 45. Δωδεκάνησα, Κως, Λιμνοθάλασσα Τιγκάκι, 7 και 12 Σεπτεμβρίου και 5 Οκτωβρίου 2008, 1 ενήλικο 46. Κρήτη, Χανιά, Ελαφονήσι, 12 Σεπτεμβρίου 2008, 1 ενήλικο 47. Κρήτη, Χανιά, Βιγλιά, 2 Νοεμβρίου – 11 Δεκεμβρίου 2008, 1 ενήλικο C.l.columbinus 48. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 28 Μαρτίου 2009, 1 ενήλικο 49. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 26 Σεπτεμβρίου 2009, 1 ενήλικο 50.Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Κλείσοβα, 15 Νοεμβρίου 2009, 5 ενήλικα

83

Βιβλιογραφία – Αναφορές 1.BirdLife International (2010). Species factsheet: Charadrius leschenaultii.

2.AERC TAC (2003b) - AERC TAC Checklist of bird taxa occurring in Western Palearctic region, with distributional notes on subspecies - 15th Draft.

3.Reiser, O. (1905) – Materialien zu einer Ornis Balcanica. Griechenland und die Griechischen Inseln (Mit Ausnahme von Kreta). Wien.

4.Watson, G.E. (1961) - Aegean bird notes including two breeding records new to Europe.

Journal of Ornithology 102: 301-307 5.Bauer, W., Helversen, O.V., Hodge, M., & Martens, J. (1969) – Catalogus Faunae Graeciae. Pars II. Aves. Thessaloniki.

6.Handrinos, G., & Akriotis, T. (1987) – The Birds of Greece. Christopher Helm 7.Επιτροπή Aξιολόγησης Oρνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2006: Ετήσια Αναφορά 2005. http://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/annual_reports.htm Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2007: Ετήσια Αναφορά - 2006. http://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/annual_reports.htm Επιτροπή Αξιολόγησης Oρνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2008: Ετήσια Αναφορά - 2007. http://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/annual_reports.htm Επιτροπή Αξιολόγησης Oρνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2009: Ετήσια Αναφορά - 2008. http://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/annual_reports.htm Επιτροπή Αξιολόγησης Oρνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2010: Ετήσια Αναφορά - 2009. http://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/annual_reports.htm 8.Dudley, S. (2009) - A birdwatching guide to Lesvos. Arlequin Press.

Ευχαριστίες Πολλοί άνθρωποι με βοήθησαν με τον τρόπο τους στο παρόν κείμενο. Ειδικά ευχαριστώ για τα χρήσιμα τους σχόλια τους Κώστα Παπακωνσταντίνου, Γιώργο Χανδρινό και Μιχάλη Δρετάκη, για τις φωτογραφίες τον Colin Turvey, για τον χάρτη τον Άρη Μανωλόπουλο, για την σωστή απόδοση στα αγγλικά τους Λευτέρη Σταύρακα και Steve P. Dudley.

85

Φωτογράφος: Ben Hall (rspb-images.com)

Νέο Πρόγραμμα LIFE για την προστασία της Νανόχηνας Δελτίο Τύπου της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας

87

Π

ερισσότεροι από τριάντα συμμετέχοντες από πέντε διαφορετικές χώρες συγκεντρώθηκαν το Νοέμβριο στη Λίμνη Κερκίνη στο πλαίσιο της πρώτης συνάντησης εργασίας του νέου Προγράμματος LIFE+ για την προστασία της Νανόχηνας Anser erythropus που υλοποιείται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.

Τ

ο πενταετούς διάρκειας πρόγραμμα, έχει ως στόχο να σταματήσει τη μείωση του Ευρωπαϊκού πληθυσμού της Νανόχηνας, επικεντρώνοντας τις δράσεις του τόσο στις περιοχές διαχείμασης του είδους, όσο και κατά μήκος της Ευρωπαϊκής μεταναστευτικής του διαδρομής. Για το σκοπό αυτό ενώνουν τις δυνάμεις τους οκτώ φορείς εκπροσωπώντας τέσσερις χώρες (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ουγγαρία και Φινλανδία) που σε συνεργασία με φορείς από τη Νορβηγία θα παρακολουθούν τις Νανόχηνες και θα υλοποιήσουν τις απαραίτητες δράσεις για την προστασία τους.

88

Η

Ελλάδα αποτελεί την πιο σημαντική χώρα στην Ευρωπαϊκή μεταναστευτική διαδρομή για τη Νανόχηνα, καθώς από παρατηρήσεις των τελευταίων 15 ετών και με εργαλείο την παρακολούθηση δακτυλιωμένων ατόμων, γνωρίζουμε ότι εδώ διαχειμάζει και περνά κατά τη μετανάστευση το σύνολο σχεδόν του Ευρωπαϊκού πληθυσμού της, από τα τέλη Οκτωβρίου ως τις αρχές Μαρτίου κάθε χρόνο. Στην Ελλάδα, το Πρόγραμμα LIFE περιλαμβάνει δράσεις σε όλες τις περιοχές όπου εμφανίζεται η Νανόχηνα, δηλαδή στο Δέλτα του Έβρου, τη Λίμνη Κερκίνη, τη Λίμνη Ισμαρίδα και το Δέλτα του Νέστου.

Κ

ατά τη διάρκεια της συνάντησης, η οποία διοργανώθηκε από την Ορνιθολογική σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Κερκίνης, καταμετρήθηκαν 69 Νανόχηνες, από τις 74 που είχαν καταμετρηθεί μετά τη φετινή αναπαραγωγική περίοδο στη Νορβηγία, παρατήρηση που αποτελεί ρεκόρ των τελευταίων δύο δεκαετιών για τα ελληνικά δεδομένα και τον μεγαλύτερο αριθμό που έχει ποτέ παρατηρηθεί στην Κερκίνη! Αρχείο ΕΟΕ

89

Φωτογράφος: Petteri Tolvanen

Η

Νανόχηνα αποτελεί ένα από τα πιο απειλούμενα είδη πουλιών στην Ευρώπη και γι' αυτό πλέον αποτελεί είδος-σύμβολο για τη διατήρηση της κοινής φυσικής μας κληρονομιάς. Ο Ευρωπαϊκός της πληθυσμός, που φωλιάζει στις βόρειες περιοχές της σκανδιναβικής χερσονήσου, έχει υποστεί δραματική μείωση ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '50, με αποτέλεσμα να αριθμεί σήμερα μόλις 20-30 ζευγάρια. Χάρη στις συντονισμένες προσπάθειες όλων των ανθρώπων που έχουν αφοσιωθεί στη διάσωση της Νανόχηνας, φέτος είναι η πρώτη χρονιά μετά από περισσότερα από 20 χρόνια που καταγράφηκε σημαντική αναπαραγωγική επιτυχία του μικρού και απομονωμένου αυτού πλη-

90

θυσμού. 13 οικογένειες με τα νεαρά τους ξεκίνησαν τον Ιούλιο το μακρύ τους ταξίδι κι έφτασαν στα τέλη Οκτωβρίου στην Ελλάδα για να περάσουν το χειμώνα έως ότου έρθει η ώρα να επιστρέψουν και πάλι στην τούνδρα της βόρειας Σκανδιναβίας.

Τ

ο νέο Πρόγραμμα LIFE+ αποτελεί φυσική συνέχεια όλων των προσπαθειών που γίνονται εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια για τη διάσωση της Νανόχηνας τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη. «Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για όλους μας είναι να ξαναδώσουμε στις Νανόχηνες το ζωτικό τους χώρο και να επαναπροσδιορίσουμε και τη δική μας θέση μέσα σε αυτόν, προς όφελος και των δύο» υπογραμμίζει η Μανόλια Βουγιούκαλου, Συντονίστρια του Προγράμματος LIFE για τη Νανόχηνα.

Φωτογράφος: Ingar Jostein Oien