UIT DE TIJD

10

Tekst: Jos Laporte

BANNELING KARL MARX

(TRIER 1818 – LONDEN 1883) FILOSOOF EN ECONOMIST

Karl Marx was een Duits denker die de (politieke) filosofie, de economie, de sociologie en de journalistiek sterk heeft beïnvloed. Hij was één van de grondleggers van de arbeidersbeweging en een centraal figuur in de geschiedenis van het socialisme en het communisme. Marx woonde en werkte in Duitsland, Frankrijk, België en in Engeland. Zijn bewogen leven deelde hij met zijn vrouw Jenny von Westphalen en zijn vriend Friedrich Engels, die hem zijn hele leven steunde en die na Marx’ dood zijn werken persklaar maakte.

Trier

Karl Marx werd geboren in Trier, Duitsland, op 5 mei 1818. Zijn vader, Heinrich Marx, was er advocaat en een notabele van de stad. Hij was oorspronkelijk jood uit een voorgeslacht van rabbijnen, maar bekeerde zich tot het Luthers protestantisme. Zijn moeder Helena Presburg was de dochter van een rabbijn uit Nijmegen. Haar zuster was gehuwd met bankier Lion Philips uit Zaltbommel en stichter van de Philipsfabrieken (gloeilampen). Karl Marx trok naar de universiteiten van Bonn en Berlijn en studeerde er rechten, geschiedenis, literatuur en filosofie. Karl Marx was steeds in financiële problemen. Steeds ging hij aankloppen bij zijn moeder in Trier, die wel geregeld wat geld bezorgde. Meerdere malen ging Marx voor centen aankloppen bij zijn oom Lion Philips uit Zaltbommel.

Schrijver Brussel (1845-1848)

Op 1 februari 1845 had Pruisen een aanhoudingsbevel afgekondigd tegen Karl Marx. Hij was niet meer welkom in Pruisen noch in Frankrijk. Daarom week Marx uit naar Brussel. Ook het jonge België stond niet te springen om Marx te ontvangen. Net als Frankrijk wilde België een goede verstandhouding met de Pruisen. Op 1 februari 1845 komt Marx toe in het Brusselse Noordstation, op het Natiënplein (Rogierplein) te SintJoost-ten-Node. Hij gaat logeren in hotels in de Nieuwstraat: "Hôtel de la Gare" en het "Hôtel du Saxe", om nadien zijn intrek te nemen in het "Pension du Bois Sauvage" op het SintGoedeleplein. Ook zal hij in dit pension logeren in 1848 als hij België moest verlaten. Hij huurde enige maanden (maart-mei 1845) een huisje in de Pachecostraat 35, niet ver van de Brusselse SintGoedelekerk.

Karl Marx had steeds een scherpe pen. In maart 1843 verliet hij de Naar Sint-Joost-ten-Node redactie van de krant "Rheinische Op 3 mei 1845 verhuisde hij naar SintZeitung", omwille van de politieke censuur Karl Marx Joost-ten-Node en huurde er een huis en hij verhuisde naar Parijs. In september 1844 in de Verbondsstraat nummer 5 (hoek met de bezocht Friedrich Engels gedurende tien dagen Karl Scailquinstraat). Marx in zijn woonplaats te Parijs. Hiermede begon Een jaar voordien, in april 1845, had Friedrich Engels een levenslange vriendschap en samenwerking. zich in de Verbondsstraat nummer 7 gevestigd. De Ook hier werd Marx medewerker aan het tijdschrift huisjes waren vrij nieuw, gezien de straat in 1844 "Vorwärts". Begin 1845 verscheen van hem een artikel werd aangelegd. De beide buren brachten uren en over de mislukte aanslag op de Pruisische koning, dagen samen door. Zij werden vrienden voor het dat werd toegejuicht. Voor de Franse regeringsleider leven. Na de dood van Marx (+ 1883) publiceerde was de maat vol en hij werd onder druk gezet door de Engels niet uitgegeven werken van Marx. Een jaar Pruisen. Het blad werd verboden en alle medewerkers later, In mei 1846 verliet Marx uit armoede dit pand. werden uitgewezen. Opnieuw nam hij zijn intrek in het "Hôtel du Bois

Sauvage" en dit voor waar geen wapens een vijftal maanden. werden gevonden. Vanaf 19 oktober 1846 Een bijzonder ijverige huurde hij een nieuwe adjunct-politiecommiswoning in Elsene in de saris Gommaire Daxrue d'Orléans 42 (nu beek liet Marx en zijn Jean d'Ardennestraat vrouw aanhouden en 50), niet ver van de ze werden in de gevanNaamse poort. Elsene genis opgesloten. Het werd zijn laatste officiële grote punt van deze woning in Brussel. Een aanhouding was dat gedenkplaat werd door zijn echtgenote niets de Geschiedkundige kring Rue de l’Alliance / Verbondstraat in Sint-Joost vlak voor de afbraak in de jaren 1960. Naast het hoekhuis achtereenvolgens de nrs. 3, 5 en 7, waarin 1845-1846 resp. Mozes Hess, Karl misdaan had, barones op de gevel aangebracht. Marx en Friedrich Engels woonden (Sint-Joost, Hotel Charlier). was en achter de traMaar vanaf 26 februari 1848 tot 3 maart verbleef hij lies gezet werd, samen met prostituees. Een onschulopnieuw in het "Hôtel du Bois Sauvage" en moest dige barones achter de tralies bij prostituees was een noodgedwongen het land verlaten. Marx was brug te ver. Marx’ gesignaleerd bij de veiligheidsdiensten en werd in het vrienden bliezen het Zijn krachtigste oog gehouden. incident op en het teksten zijn kwam ter sprake in geschreven hier in Brussel werd zijn meest vruchtbare periode het parlement. Voor Sint-Joost-te-Node, en op zijn zolderkamer België was een "neutraal" land. Het had liberale de onterechte arres- in Elsene werd 'Het vrijheden, waaronder vrijheid van pers en vrijheid van tatie vond men een Communistisch vereniging. Marx nam vrij contacten op met Duitsers slachtoffer, Daxbeek Manifest' geschreven in Brussel, een kleine gemeenschap, geschat op 3 tot kreeg zijn ontslag en 4000. Zijn krachtigste teksten zijn geschreven hier in het echtpaar Marx kon meteen België verlaten. Marx Sint-Joost-te-Node, en op zijn zolderkamer in Elsene overleed in Londen op 14 maart 1883. werd 'Het Communistisch Manifest' geschreven. Dat was in feite het programma van de "Bond der Das Kapital Communisten", waarin de basis werd gelegd van een "Het Kapitaal, kritiek der politieke economie" is het wereldrevolutie. Het werd in Londen voorgesteld en hoofdwerk van Karl Marx geworden, waarvan het is vandaag voor arbeiders en eerste deel verscheen in 1867. miljoenen mensen een bijbel Het tweede deel verscheen geworden. Zijn belangrijkste in 1885, twee jaar na Marx boodschap werd "Proletariërs dood; en een derde deel in aller landen, verenigt U"; 1894. Beiden verzorgd door Friedrich Engels. De ironie Uitzetting uit België wil dat zijn oom Lion Philips, Eind februari 1848 brak in bankier en industrieel uit Parijs een volksrevolutie uit. Zaltbommel, hem het nodige Marx was van plan om uit te geld heeft gegeven voor de wijken naar Parijs. Hij had eerste uitgave. juist een pak geld ontvangen van zijn moeder, op het erfenisdeel van zijn vader. Dit was aan de oren gekomen van de veiligheidsdiensten, die dachten dat Marx hiermee wapens wou kopen voor een Jos LAPORTE analoge revolutie. De politie Voordracht uitgesproken op de Algemene deed een huiszoeking in het Vergadering van het Davidsfonds Sint-Joostten-Node / Brussel Leopoldswijk op vrijdag 20 "Pension du Bois-Sauvage" september 2019, in het “G.C. Ten Noey”.