M&A October 2012

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity # 4 oktober 2012 MenA.nl

M&A Legal: overnamecontracten TIIN Capital

Thema: financiering

BENT U BETROKKEN BIJ EEN SANERING OF DOORSTART?

alexvangroningen.nl

CORPORATE RECOVERY TW E E D A A GSE C U RSU S VO O R D I R EC T I E, MAN AG EMEN T & AD VI S EU R S

U krijgt antwoord op vragen als: Hoe koopt u een bedrijf uit een faillissement?

Wanneer gebruikt u een sterfhuisconstructie?

Hoe krijgt u de fiscus mee bij een bedrijfssanering?

Wat zijn de faal- en slaagfactoren bij turnarounds?

Hoe krijgt u als adviseur uw adviezen (door de curator) betaald?

alexvangroningen.nl

NH Hotel Jan Tabak Bussum 21 en 22 november 2012 20 en 21 maart 2013 5 en 6 juni 2013

15 PE PUNTEN

Inhoudsopgave

oktober 2012

28 Trends in M&A Financiering 28

Met de almaar aanhoudende economische crisis in het achterhoofd, is het de vraag welke financieringsmogelijkheden er de komende tijd populair zullen zijn. Welke trends zien leveraged finance specialisten in de markt? M&A vroeg het Rafael Gómez Núñez (ABN AMRO) en Marin Boon (Rabobank).

M&A Legal: overnamecontracten Met regelmaat wordt er geprocedeerd over de uitleg van bepalingen in

overnamecontracten. Vaak vormt de kern van het dispuut de vraag of de

strikt letterlijke tekst van een contractsbepaling wel de correcte weergave is

19

van wat overeengekomen is. Rob Elgers bespreekt hoe een rechter in zulke gevallen oordeelt.

PE Portret: TIIN Capital

Private equity investeerder TIIN Capital richt zich primair op bedrijven in de ICT en high-tech sector. Volgens Michael Lucassen, één van de managing partners, is er in deze sectoren een grote drang tot vernieuwing. “Als investeerder lever

24

je niet alleen de benodigde fondsen, maar ook gespecialiseerde kennis en kunde aan.”

04 Voorwoord 05 Nieuws 12 Movers & Shakers 14 Partners M&A Community 26 Transactie Top 10 Annelies van der Pauw, Allen & Overy

30 Forum

“Assessment van zittend

management is essentieel”

32 MenA.nl blogs 33 Agenda M&A Community 34 Colofon 3

Voorwoord

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Financiering, of het gebrek daaraan

M

et de almaar aanhoudende economische crisis in het achterhoofd, is het de vraag welke financieringsmogelijkheden er de komende tijd in zwang zullen zijn. Mezzanine leningen lijken langzaam terug te komen en de high yield bond markt wordt genoemd als alternatief voor de ooit zeer liquide CLO (Collateralized Loan Obligation) markt in Europa.

De high-yield bond markt is echter ook niet altijd beschikbaar.

Dit M&A Magazine staat in het teken van overnamefinanciering, of het gebrek daaraan. Specialisten Rafael Gómez Núñez (ABN AMRO) en Marin Boon (Rabobank) geven hun visie op de huidige markt en de trends voor de komende tijd.

Banken zijn niet de enige financieringsbron: zo wil investeerder TIIN Capital een deel van den 150 miljoen euro binnenhalen die het ministerie van Economische Zaken beschikbaar stelt voor investeringen in nieuwe technologie. Met Michael Lucassen, één van de managing partners bij TIIN, gingen we in gesprek over de plannen van TIIN en de manieren om aan geld te komen.

In de forumrubriek stellen we de vraag of private equity, bij de huidige terughoudende rol van banken en de toegenomen wet- en regelgeving uit Brussel, nog steeds de strategen kan verslaan op het gebied van deal speed en – certainty. De meningen zijn verdeeld: wel lijkt er consensus te zijn over het toegenomen voordeel van strategen ten opzichte van investeerders waar het de snelheid van handelen betreft.

Advocaat Rob Elgers gaat in een artikel over overnamecontracten in op de uitleg van bepalingen in overnamecontracten. Vaak vormt de kern van het dispuut de vraag of de strikt letterlijke tekst van een contractsbepaling wel de correcte weergave is van wat overeengekomen was. Was de bedoeling van partijen dus anders dan de letterlijke tekst?

Naast de papieren informatiebron die voor u ligt kunt u zich sinds een paar maanden inschrijven voor onze wekelijkse e-mail nieuwsbrief via www.MenA.nl. De M&A Community biedt daarnaast een uitgebreide deal databank en league tables, eveneens te vinden op www.MenA.nl. Leden van de M&A Community zijn welkom op alle events; zo zijn er in het najaar nog twee M&A Cafés op 31 oktober en 21 november (en natuurlijk de M&A Awards op 13 december). Ik kijk ernaar uit u te ontmoeten tijdens één van de bijeenkomsten.

M&A is altijd op zoek naar professionals die zich met overnames bezig houden en het leuk vinden om hun ervaringen met anderen te delen. U kunt me bereiken via mrohlof@alexvangroningen.nl, 020 5788906 of 0646352657.

Ik wens u veel plezier met deze editie!

Michiel Rohlof Hoofdredacteur M&A Magazine M&A Community Manager MenA.nl Reageren? mrohlof@alexvangroningen.nl

4

Nieuws

oktober 2012

ING, Allen & Overy, ABN AMRO en Freshfields adviseren bij miljardendeal Mediq ING is de lead M&A advisor van de Utrechtse farmaceutische groothandel Mediq bij het miljardenbod door private equity bedrijf Advent International.

Advocatenkantoor Allen & Overy verzorgt het juridisch advies. De deal heeft een enterprise value van â‚Ź1 miljard.

A

BN AMRO is de financieel adviseur van de raad van commissarissen (RvC) van Mediq. Deutsche Bank en advocatenkantoor Freshfields Bruckhaus Deringer adviseren investment managers Bram Grimmelt en Tom Allen van Advent International.

Het team van ING staat onder leiding van hoofd Corporate Clients en Corporate Finance Maurits Duynstee en managing director Robert Specken.

Duynstee adviseert het management van CEO Marc van Gelder en CFO Hans Janssen. Daarnaast verzorgt het team van Duynstee een fairness opinion voor het management.

De commissarissen van Mediq, waaronder Sjoerd van Keulen en Wim van den Goorbergh, hebben ABN AMRO ingeschakeld als financieel adviseur.

Daarnaast verzorgt ABN AMRO een fairness opinion voor de RvC. Hoofd Large Corporates & Merchant Banking Rutger van Nouhuijs geeft leiding aan het team van ABN AMRO. Hij werkt

samen met onder andere managing director en hoofd M&A advisory Corporate Finance & Capital Markets (CFCM) Martijn Arlman en managing directors CFCM Diny de Jong en Dennis van Zijl.

M&A partner Jan Louis Burggraaf heeft de lead in het team van Allen & Overy. Hij werkt samen met Marianne Drijgers, Olivier Valk, Joyce Leemrijse, Mark Jan Arends, Femke Bierman, Eva Meeuwis, Ferdinand Grapperhaus en Suzanne Kampijon.

Dealmakers Advent

Investment managers Bram Grimmelt en Tom Allen zijn namens het Londense private equity bedrijf Advent International verantwoordelijk voor de deal.

Hoofdkantoor Mediq Grimmelt is een Nederlandse private equity specialist. Hij werkte eerder voor Waterland Private Equity. Tom Allen heeft lang gewerkt voor KPMG’s private equity groep. De investment managers hebben Deutsche Bank en Freshfields Bruckhaus Deringer ingeschakeld voor M&A advies bij de investering inMediq.

Voor het communicatieadvies heeft Mediq het bureau Citigate First Financial ingeschakeld en Advent International adviseurs van FTI Consulting. n

5

Nieuws

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Jefferies, ABN AMRO en UBS adviseren bij LBi deal van 416 miljoen euro Zakenbankiers van Jefferies International en ABN AMRO adviseren digitaal reclamebureau Lost Boys International (LBi) bij de overname door de Franse communicatiereus Publicis Groupe voor € 416 miljoen. Jefferies adviseert het management van LBi. ABN AMRO verzorgt de fairness opinion voor de raad van comissarissen. UBS adviseert de koper.

H

et team van ABN AMRO staat onder leiding van Head of M&A Advisory Martijn Arlman. Hij werk samen met Managing Director Corporate Finance Diny de Jong, executive Director Mark Zuidema, Associate Director Hugo Feis en Associates Joris Schuit en Sanne Blom.

Voor ABN AMRO is het de vierde M&A deal van meer dan € 100 miljoen dit jaar. Eerder adviseerde het bij de overname van de Philips Campus door een consortium van Marcel Boekhoorn voor € 373 miljoen en adviseerde het M&A team TKH bij de overname van Augusta Technologie. In mei adviseerden Hugo Peek, Diny de Jong en Dennis van Zijl KPN bij de miljardendeal met America Movil.

Concurrentiestrijd LBi was tot voor kort één van de laatste grote onafhankelijke digitale reclamebureau’s. Op de digitale reclamemarkt wordt hard gestreden om marktaandeel. Eerder dit jaar kocht reclame- en communicatiegigant WPP het digitale bureau AKQA voor $540 miljoen. WPP heeft ook naar een overname van LBi gekeken. Volgens de Financial Times

6

zijn er meerdere potentiële kopers bij LBi op bezoek geweest. Ook Aegis en Omnicom toonden interesse.

Publicis betaalt tien keer EBITDA voor LBi. Volgens Publicis CEO Maurice Levy ligt deze multiple lager dan bij de overname van AKQA door concurrent WPP. Dat meldt de Financial Times. Analisten van de Deutsche Bank hebben berekend dat WPP 12,8 keer de EBITDA van AKQA heeft betaald. n

Nieuws

oktober 2012

Rob Faasen: “Nederland blijft de duurzaamheidsboot missen” Een nieuw kabinet zal hard moeten werken om de achterstand die in Nederland op het gebied van duurzaamheid is opgebouwd, te laten inlopen. Volgens Rob Faasen, tot eind 2011 managing partner van Eversheds Faasen dat traditioneel veel adviseert rondom Renewable Energy, laten investeerders de sector in Nederland links liggen. “De risico’s worden te groot geacht.”

S

of een rechts kabinet aan de macht is.

We missen de duurzaamheidsboot.”

Internationale component Over de M&A markt in het algemeen is Faasen gematigd positief. “Er zijn redelijk wat deals die uit een distressed situatie zijn ontstaan: dat kan voor verkopers pijnlijk zijn maar als er geen financiering voorhanden is vaak wel het laatste redmiddel. Ik zie ook veel strategische bedrijven uit andere landen die genoeg geld hebben en (klei-

inds de oprichting van Eversheds Faasen in 2002 heeft Rob Faasen zich al op advisering rondom duurzame energie gericht. “Nog voor het een hype werd, en nu de hype weg is nog steeds”, aldus Faasen. “De duurzame energiesector is volwassen geworden, alle dromers zijn weg. In andere landen, zoals Engeland en Duitsland, is er ontzettend veel activiteit en consolidatie. In Nederland zien we eigenlijk het tegenovergestelde: innovatie en kennis wordt hier ontwikkeld, maar alle whizzkids worden naar landen als China en Amerika gehaald om hun kennis daar in te zetten. De know how vliegt het land uit.”

Dat komt volgens Faasen door de constante onzekerheid op politiek vlak.

“Investeerders laten de sector links liggen omdat de rendementen niet zeker genoeg zijn. In Duitsland hebben ze al jaren een feed-in tarief: goed voor de economie en goed voor duurzaamheid. Het aantal windmolen- en zonneenergieparken is daar gigantisch.

Vooruitgang van de economie op een duurzame manier is prima mogelijk.

In Nederland blijven we steken op minieme vooruitgang, of er nu een links

7

Nieuws

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

nere) bedrijven in Nederland overnemen. Dealactiviteit heeft nog steeds in de meeste gevallen een internationale component, ook daarom zijn we blij om samen met Eversheds in de UK intensief te kunnen schakelen.”

Health care

Een andere focus sector van Eversheds Faasen is health care; een sector die midden in een consolidatieslag verkeert. Die consolidatie zal naar verwachting in rap tempo stijgen zodra er echt sprake is van marktwerking in de zorg.

Eerder deze week oordeelde de Raad van State al het niet nodig te vinden om een wet in het leven te roepen die overnames van ziekenhuizen door zorgverzekeraars of andere zorgaanbieders moet verbieden.

Claudine Maeijer, advocaat / partner Eversheds Faasen: “Niet onterecht krijgt de zorgsector veel belangstelling vanuit private equity: er is veel cashflow en er valt door overnames en integratie veel geld te besparen – en dus ook te verdienen. Je ziet ook steeds vaker specifieke zorgfondsen ontstaan vanuit Private Equity. Ook zoeken besturen van ziekenhuizen toenadering tot elkaar om over een samenwerking te praten. Een zeer dynamische sector en advisering aan deze sector vereist specifieke kennis van de branche, vandaar dat er bij ons een team is dat zich meer specifiek toelegt op health care, waaronder ik.” n

Rob Faasen

The heat is on: M&A Café brengt 200 dealmakers bijeen De zomer voorbij, kwamen 200 leden van de M&A Community op 19 september weer bijeen op jacht naar nieuwe deals en contacten.

Het 5e M&A Café betekende borrelen en netwerken, maar bood ook een inhoudelijk programma een een insight in naderende overnames. The heat is on!

M&A Lawyers na afloop van de roundtable.

8

Nieuws

oktober 2012

Joyce Leemrijse (rechts) in gesprek na afloop van haar Masterclass Flex-BV

I

n het prachtig gerenoveerde pand van Allen & Overy, platinum partner van de M&A Community, werden de leden en gasten van de M&A Community getrakteerd op heerlijke spijzen en dranken.

Voorafgaand was er een inhoudelijk programma.

Joyce Leemrijse, notaris bij Allen & Overy, bood de gasten uit verschillende disciplines handige do’s en don’ts met betrekking tot de nieuwe Flex-BV. “Het is flexibeler geworden, maar niet per definitie makkelijker”, aldus Leemrijse.

“Er zijn minder formaliteiten voor de oprichting van een BV gekomen; een BV oprichten gaat nu veel sneller. Op het gebied van dividenduitkering is er een aantal interessante ontwikkelingen, de aansprakelijkheid van bestuurders is daar bijvoorbeeld van belang. 1 Oktober is snel en de overgangswetgeving is niet altijd even duidelijk. Mijn motto: be prepared.”

Roundtables

Een twintigtal M&A Lawyers en een aantal General Counsels ging tegelijkertijd in discussie bij de Roundtables Legal M&A. Zijn M&A advocaten intussen niet generalisten geworden? Waar valt de meeste activiteit te verwachten, vanuit private equity of strategische kopers? Welke sectoren zijnhot? Wat wil de bedrijfsjurist? Deze vragen kwamen tijdens de discussie op tafel en werden beantwoord in boeiende - en besloten - gesprekken. Eén ding is duidelijk: voor de ondernemende M&A professional die open staat voor verbreding van het

vakgebied valt er ook in economisch mindere tijden veel werk te doen.

Het M&A Café dat om 18:00 startte en bijna 200 mensen naar de Apollolaan trok was een weerzien van insiders uit M&A en private equity. Joyce Leemrijse van Allen & Overy heette iedereen namens haar kantoor welkom.

Namens de M&A Community spraken Michiel Rohlof en Willem van Oosten de aanwezigen vanaf een bescheiden podium toe. “Binnen de community is nu echt sprake van een clubgevoel”, aldus Rohlof. “Ik zie veel deal sourcing hier. We zijn heel trots dat steeds meer leden en partners zich aansluiten bij de M&A Community. Ik blijf - ook uit eigen interesse - charmante dames rondsturen om nieuwe leden in te schrijven, maar het succes van deze bijeenkomsten verkoopt zichzelf inmiddels wel.

Met dank aan alle partners groeit de M&A Community als kool.”

Deals

Willem van Oosten: “Een lidmaatschap of partnership is natuurlijk ook peanuts als je het vergelijkt met de deals die er door de aanwezigen hier worden gesloten. Bij de overname van een deel van KPN door America Movil - 3,1 miljard euro - scoorden ABN AMRO, Allen & Overy en Clifford Chance fors.”

De aanwezige Tim Stevens (A&O) en Diny de Jong (ABN AMRO) bleven echter bescheiden en wezen direct in de richting van Gaike Dalenoord (NautaDutilh). “NautaDutilh heeft inderdaad ook een mooie deal binnengehaald als adviseur van Intel bij de ASML-deal”,

wist Van Oosten. “De Brauw deed goede zaken als adviseur van ASML. Verder viel op dat KPMG de meeste deals sloot in 2012; vanuit de advocatuur was dat Loyens & Loeff. Merryl Lynch en Allen & Overy zijn echter de koningen waar het de dealwaarde betreft: respectievelijk 8 en 10,5 miljard euro.”

Het M&A Community team is inmiddels uitgebreid met Janneke Vissers, zodat dealmakend Nederland nog beter in de gaten gehouden kan worden. In de aanloop naar de M&A Awards groeit de spanning wie er met de prijzen vandoor gaat en is de deal database op MenA. nl verworden tot een betrouwbaar naslagwerk. Vissers: “Jullie input is daarbij essentieel: stuur al je deals op of voer ze in via de site.”

Na deze korte onderbreking kregen de aanwezigen weer waar ze voor kwamen: het uitwisselen van kennis, informatie, te koop staande assets, vakantieverhalen, dealanekdotes en tips over de beste adviseurs en cliënten. Dat alles dankzij de uitstekende hosting van partner Allen & Overy.

Tot de volgende M&A Cafés, op 31 oktober bij ABN AMRO en op 21 november bij Allen & Overy! n Zie de foto’s op mena.nl/fotos

9

Nieuws

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Nielen Schuman 10 jaar: “Wij gingen het anders doen” “Wij gingen het anders doen”, zegt Paul Nielen. Medeoprichter en partner van M&A en Debt Advisory kantoor Nielen Schuman. Op 27 september vierde Nielen Schuman haar 10 jarig bestaan met een feest in restaurant Het Bosch aan de Nieuwe Meer in Amsterdam. Paul Nielen en - ex partner -Robert Schuman zijn kort na het knappen van de internetbubble van start gegaan met hun kantoor.

“Adviseurs deden deal na deal, verdienden uitbundig en de bomen leken de bomen de hemel in te groeien. Wij dachten dat die groei niet duurzaam was.”

V

oor de oprichting van Nielen Schuman werkten Nielen en Schuman voor NIBC. In de aanloop van de internetbubble was ook de adviseursmarkt op hol geslagen. “Iedereen deed alles voor het eerst”, zegt Nielen.

Partijen die nooit bij een deal hadden geadviseerd gingen M&A doen, onervaren bankiers brachten bedrijven naar de beurs en meerdere partijen stortten zich op aandelenemissies. Ook Nielen en Schuman leerden als bankiers bij NIBC in die tijd veel bij, maar kwamen we tot de conclusie dat de financiële markt zich niet gezond ontwikkelde.

Nielen en Schuman zagen de gekte in de markt en wilden het anders aanpakken. De partners wilden zich met hun kantoor gewoon simpel op de klant richten. “Voor ons staat de relatie met de klant centraal en niet een eventuele transactie”, zegt Nielen. Van groot belang is de positionering van Nielen Schuman als onafhankelijk adviseur.

Door de onafhankelijkheid te benadukken presenteert Nielen Schuman zich als matchmaker bij het opzetten van club-deals, waar meerdere banken bijvoorbeeld samen M&A financiering bij elkaar brengen. “Wij merken dat niet

10

Paul Nielen alleen de klanten, maar ook de banken onze rol waarderen”, zegt Nielen.

Een ander belangrijk onderscheid is het verdienmodel van Nielen Schuman.

De partners wilden niet meegaan in de hype van adviseurs die op fee-basis grote sommen geld binnen halen. “Wij gingen van start door te werken op uur basis.” Volgens Nielen is het belangrijk dat een adviseur niet financieel geprikkeld is om een deal koste wat kost te sluiten en zo vrij is om een klant van

eerlijk advies te voorzien. Een succes fee-structuur staat hier haaks op.

Private equity In de loop der jaren is het business model van Nielen Schuman toch iets veranderd. “Bepaalde klanten verlangen nu eenmaal dat er een resultaatsafhankelijke beloningscomponent wordt ingebouwd. Zeker waar gewerkt wordt voor private equity investeerders is dit doorgaans de norm. Sinds 2005 hebben we veel vaker op fee-basis gewerkt”, zegt Nielen. Toen in 2008 het economisch tij keerde is Nielen Schuman toch weer grotendeels teruggegaan naar de grondbeginselen van het kantoor.

“We werken weer met defensievere verdienmodellen en vermijden deals die te speculatief zijn.”

De veranderingen hebben Nielen Schuman geen windeieren gelegd. “Het jaar 2008 was voor ons fantastisch. Maar in 2009 hadden we een verdubbeling van het aantal opdrachten. Tijdens ons bestaan, en zo ook sinds de crisis hebben we geen enkele maand een negatieve cashflow gehad.” In de tussentijd is het bedrijf van twee partners verdubbeld tot een bedrijf van vier partners en zeven medewerkers. Robert Schuman verkocht in 2011 zijn aandeel en werd CFO bij G-Star. Paul Nielen verdeelt nu de winst met partners Jan de Wilde, Moussa F´Touh en Daan Bouwman.

Ook in het jubileumjaar 2012 doet Nielen Schuman goede zaken op de M&A markt. De dealmakers waren recent betrokken bij een aantal M&A deals,waaronder de overname van Johma door AAC Capital Partners, de management buy-out van Yaya, de verkoop van Company.Info aan het FD en de buy-out van Rituals. Als het aan Nielen ligt blijft het daar niet bij. “We krijgen het steeds drukker!” n

Nieuws

oktober 2012

M&A activiteit emerging markets sterk gedaald H1 2012 De fusie- en overnameactiviteit in opkomende en snel groeiende markten is gedaald in de eerste helft van 2012 vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder.

De onzekere toekomst van de Europese economie is de oorzaak. Dat blijkt uit een studie van accountancy, belasting en consultancy kantoor KPMG. Het totaal aantal deals tussen ontwikkelde en opkomende markten is met 15,8% gedaald ten opzichte van het eerste halfjaar van 2011.

de Cariben en 14 bedrijven in Zuid- en Oost-Azië.

Andersom waren bedrijven in de Verenigde Staten ook favoriete doelwitten voor kopers in de opkomende markten.

In totaal kochten zij 47 bedrijven in de Verenigde Staten. In 2011 waren dat nog 48 bedrijven. Duitsland is na de Verenigde Staten de grootste koper van bedrijven in opkomende markten.

Duitse bedrijven sloten 18 deals in opkomende markten.

D

e aanhoudende crisis in de eurozone heeft wereldwijd tot de afname van de M&A activiteit geleidt. Dat zegt Mark Barnes tegen persbureau Reutsers. Barnes is hoofd van KPMG’s ‘High-Growth Markets’ afdeling. Deze neerwaartse trend ziet Barnes ook terug in deals in opkomende en snel groeiende markten.

In het onderzoek zijn deals van 15 ontwikkelde en 13 opkomende markten of marktgroepen meegenomen. In het onderzoek zijn deals onderzocht waarbij bedrijven uit ontwikkelde markten bedrijven kopen in opkomende en snel groeiende markten en vice versa.

Daarbij zijn M&A deals onderzocht tussen bedrijven in opkomende en snel groeiende markten.

Het aantal deals tussen bedrijven uit opkomende en snel groeiende markten is met 30,72% gedaald vergeleken met het eerste halfjaar van 2011. Ondanks de daling verwachten de onderzoekers van KPMG op termijn een groei in het aantal deals tussen de opkomende market als gevolg van de stijgende consumptie en een groeiende middenklasse.

Bedrijven uit de Verenigde Staten hebben van alle ontwikkelde markten de meeste overnames gedaan in de opkomende markten. In totaal 108 deals in het eerste half jaar van 2012.

Dit komt overeen met een daling van 33% vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder. Braziliaanse bedrijven waren de favoriete overnamedoelwitten. Amerikaanse bedrijven kochten 25 Braziliaanse bedrijven, 15 bedrijven in

Alles bij elkaar sloten bedrijven in opkomende markten 203 deals in ontwikkelde markten vergeleken met 219 deals een jaar eerder. Zuid- en Oost-Azië en China zijn met respectievelijk 41 en 39 deals de topkopers van de opkomende markten. Rusland is van de opkomende markten met 23 deals de grootste koper van bedrijven in andere opkomende markten. n

11

Movers & Shakers

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Movers & Shakers

Rob van der Laan

R

eorganisatieadviseur Rob Schuyt werkt sinds kort als Managing Director op het Amsterdamse kantoor van de Amerikaanse herstructureringsspecialist Alvarez & Marsal; tevens silver partner van de M&A Community. Voor zijn overstap werkte Schuyt als Chief Risk Officer (CRO) en CFO van autobedrijf Saab Automobile.

Rob Vroom is partner geworden bij FTC Corporate Finance.

Vroom werkte voorheen als CFO bij Bouwinvest. Hij gaat samen met partners Rob Zwager en Frank Maertens adviseren bij fusies en overnames, fundraising, schuldvraagstukken en financiële herstructureringen. Voor zijn periode bij Bouwinvest werkte Vroom als CFO bij KFN, het kantorenfonds van pensioensfonds ABP. Bedrijfskundige Janneke Vissers versterkt de redactie van MenA.nl, hét online platform voor professionals werkzaam in M&A, Private Equity en Corporate Finance. Vissers is een bedrijfskundige met een ruime kennis van bedrijfsprocessen, strategische besluitvorming en corporate finance. Zij zal zich voornamelijk richten op een verbetering van de M&A

12

Janneke Vissers

Database. In de M&A Database staan alle deals, dealmakers en league tables van professionals in M&A, corporate finance en private equity. Dankzij de komst van Janneke wordt de M&A Database nog vollediger en is het sneller up to date.

Houthoff Buruma heeft zes senior-medewerkers benoemd tot counsel. Deze benoemingen passen in de strategische koers van Houthoff Buruma – silver partner van de M&A Community - om in de praktijkontwikkeling te focussen op Corporate / M&A, Litigation, Financial Markets en Real Estate. De volgende medewerkers zijn tot counsel benoemd: Jean Paul Dresen (Financial Markets Group), Jan Willem de Groot (Dispute Resolution), Gerard ’t Hart (Real Estate), Kyoko Kuijers-Tollenaar (Corporate / M&A), Lucas Louwerier (Real Estate) en per 1 januari 2013 Tjarko Otten (Financial Markets Group) Pim Rank, partner bij NautaDutilh, is per 1 september jl. benoemd tot hoogleraar Financieel Recht bij de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden. Hij ruilt daarmee zijn hoogleraarschap aan de Radboud Universiteit Nijmegen in voor een hoogleraarschap aan de Leidse Univer-

oktober 2012

siteit. Pim Rank zal zijn werkzaamheden verrichten binnen het vorig jaar opgerichte Hazelhoff Centre for Financial Law van de Universiteit Leiden.

Aravind Ramanna is per 1 september toegetreden als ‘shareholder’ bij de Amsterdamse vestiging van advocatenkantoor Greenberg Traurig, sectie Corporate/ M&A. Ramanna werkte voorheen als M&A advocaat bij Boekel de Nerée en associate corporate restructuring bij CMS Derks Star Busmann.

daarnaast ook een achtergrond als bedrijfsjurist en universitair docent. Naast zijn verbondenheid als of counsel aan het kantoor, zal Joosen tevens actief blijven in de academische wereld.

Nikola Curak is in september 2012 als Investment Manager gestart bij NEON Private Equity. Daarvoor was Curak M&A adviseur bij Nielen Schuman en PwC Corporate Finance.

Freek Roelofs, partner bij ConQuaestor is per 1 september 2012 aan de slag gegaan bij Boer& Croon. Roelofs gaat zicht richten op de verdere uitbouw van de adviesdiensten voor de financiële sector, met een focus op de Banking en Insurance.

Roelofs heeft meer dan twaalf jaar gewerkt bij meerdere consultancybedrijven. Hij begon zijn carrière als belastingadviseur bij PwC, daarna werkte hij achtereenvolgens voor SNS, KPMG, Atos en ConQuaestor.

Pim Rank

Ben Baldwin

Gedurende zijn carrière heeft Curak geadviseerd bij meerdere Nederlandse mid-market transacties, veelal private equity gerelateerd, waaronder de verkoop van Raet aan CVC Capital Partners en BGN Selexyz aan Van Dijk Educatie. Verder heeft hij via zijn werk bij Nielen Schumanervaring opgedaan op het gebied van corporate restructuring en debt advisory.

José Tijssen heeft officieel afscheid genomen als managing director van financieel communicatiebureau Citigate First Financial (Citigate). Tijdens de viering van het twintig jarig jubileum van Citigate werd aandacht besteed aan het vertrek van Tijssen. In juli maakte MenA.nl bekend dat Uneke Dekkers de opvolger wordt van Tijssen. Dekkers werkt ruim 12 jaar voor Citigate. Dekkers, in 2011 en 2010 genomineerd voor Best PR Advisor bij de M&A Awards, heeft een indrukwekkend trackrecord: zo was zij de afgelopen jaren onder meer betrokken bij de dealsMexichem/Wavin, Draka/Prysmian, Cargill/ Provimi en Crucell/Johnson & Johnson. Onder leiding van Dekkers wil Citigate First Financial verder groeien. n

Per 1 september 2012 is Berto Janssen toegetreden tot KroeseWevers als directeur Corporate Finance. Janssen is één van de oprichters van de afdeling Corporate Clients bij de Rabobank in de regio Twente, hij was directeur bij de Friesland Bank en werkte sinds 2008 als zelfstandig trainer, coach en interim manager.

CMS Derks Star Busmann breidt de Financial Services praktijk uit met Ben Baldwin en Bart Joosen. Baldwin wordt het hoofd van de Financial Services praktijk binnen de praktijkgroep Banking & Finance. Hij heeft meer dan 20 jaar ervaring als senior bedrijfsjurist bij diverse gereputeerde Nederlandse en buitenlandse financiële instellingen, laatst als General Counsel van GE Artesia Bank. Joosen is reeds meer dan 20 jaar als advocaat in de financiële markten werkzaam en heeft

Ook een overstap melden? MenA.nl/contact

13

M&A Community

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Partners M&A Community De partners van de M&A Community zijn leidende spelers in de M&A, Corporate Finance en Private Equity markt.

Samen met de M&A Community dragen de partners bij aan kennisdeling en kansen voor dealsourcing in de fusie- en overnamemarkt.

A

lex van Groningen BV brengt sinds 1999 Nederlandse fusie- en overname professionals bij elkaar. Onder het label M&A Community worden fusie- en overnameprofessionals actief betrokken via live events, online diensten en print-uitgaven. In 2012 worden een tiental evenementen georganiseerd waaronder besloten Executive Roundtables, een Private Equity Summit en diverse M&A Cafés. Daarnaast komt Tijdschrift M&A zes keer uit, verschijnt er een wekelijkse nieuwsbrief en vindt op 13 december 2012 de M&A Awards plaats.

De M&A Community, voorheen F&O Community, belooft haar leden meer kennis en meer deals. 8 keer per jaar borrelen professionals in M&A, private equity en corporate finance op de M&A Cafés. Industry leaders wisselen op besloten

14

roundtables kennis uit. In maart en mei brengt de M&A Community de top van private equity bij elkaar, tijdens de lenteborrel en het Private Equity Summit. De toonaangevende partijen, naast deze tekst vermeld, zagen dat ook in en sloten zich reeds aan als partner.

Hugo Peek, Head of Corporate Finance & Capital Markets ABN AMRO zegt over de community: “De community biedt een platform dat adviseurs, kopers en verkopers bij elkaar brengt. Ons partnership is een logische keuze.” Wouter van de Bunt, Head of KPMG Corporate Finance zegt: “Wij willen graag proactief kennis delen. Deze community is een mooi platform om de kennis in de markt te vergroten.” Annelies van der Pauw, voorzitter praktijkgroep Ondernemingsrecht van Allen & Overy: “Wij denken graag samen met de community leden mee over actuele onderwerpen. We verheugen ons op een groot aantal interessante sessies” n Zie ook mena.nl/partners

oktober 2012

M&A Community-partner Stibbe:

internationale scope en topcliënten

Met een core M&A-team van zo’n 30 advocaten is Stibbe kleiner dan de directe ‘concurrenten’ in Nederland. Toch weet het advocatenkantoor keer op keer aansprekende cliënten bij complexe overnames te adviseren. Volgens Allard Metzelaar, één van de zes Amsterdamse M&A-partners, komt dat onder meer door de wendbaarheid en pragmatische houding van de medewerkers.

“We zijn onafhankelijk en kunnen daardoor heel snel schakelen.

Wendbaarheid is belangrijk voor cliënten.”

R

ecente zaken waarbij Stibbe als adviseur optrad waren de voorgenomen fusie tussen NYSE Euronext en Deutsche Börse, het openbare bod op Wavin door Mexichem, de overname van TNT Express door UPS en de fusie tussen Friesland Bank en Rabobank.

Metzelaar: “We zijn bijzonder internationaal georiënteerd en voelen ons als een vis in het water bij cross-border transacties. Vaak treden we op voor buitenlandse kopers die in Nederland zaken willen doen. Uiteraard bedienen we ook grotere Nederlandse bedrijven maar we zijn geen kantoor dat hele lange relaties heeft met Nederlandse beursfondsen en behoren niet tot het Nederlandse establishment. Uiteraard hebben wij ook een aantal grote vaste cliënten maar onze M&A praktijk is historisch gezien vooral een zakenpraktijk, wat ons juist flexibel maakt. Daardoor hoeven we ook nooit lang na te denken of we een cliënt kunnen bijstaan; we zijn wendbaar en stippelen onze eigen weg wel uit. Vaak zijn het zaken op de grens van M&A en litigation.”

De internationale scope van Stibbe werd onlangs onderstreept met de opening van een kantoor in Hong Kong.

Volgens Metzelaar komt deze stap voort uit een toename van business in de Aziatische regio. “Onze advocaten van de China praktijk hebben veel ervaring opgedaan in het adviseren van Chinese en Aziatische cliënten. Dit is een logische volgende stap voor het kantoor. In Hong Kong willen we Chinese klanten bijstaan bij investeringen in Europa en klanten vanuit de Benelux bij hun

daar valt of staat het succes ook mee.

Daar haal je uiteindelijk ook nieuwe business en contacten uit. Borrelen met concullega’s is heel gezellig, maar iets minder nuttig. Dat doen we op de vrijdagmiddagen rond de Zuidas al genoeg.”

Hoe ziet Metzelaar de M&A-markt in de nabije toekomst? “Veel zal afhangen van de eurocrisis, maar dat de hoogtij-

Boven v.l.n.r. Egbert Vroom, Frederik de Hosson, Niels Douma, Jana van der Pennen, Eva Das, Harold Marquenie, Michaël Rijnja, Pauline Bottema-Sanders, Jeroen Sombezki, Marthe Schönau, Charlotte van Yperen, Wouter Brugma, Björn van der Klip, Roos Veerman.

Onder v.l.n.r. Sophie Bakker, Allard Metzelaar, Heleen Kersten, Reinier Henneman

activiteiten in China. Het typeert onze cross-border voorkeur.”

Stibbe is sinds kort partner van de M&A Community. Metzelaar: “Een leuk initiatief dat sinds de start hard gegroeid is.

Ik verwacht dat met name onze jongere groep daar veel uit kan halen omdat je bij de bijeenkomsten in contact komt met professionals uit verschillende disciplines en je je netwerk sterk kunt uitbouwen. De aanwezigheid van zowel bankiers, adviseurs, advocaten, M&A directors, investeerders als bedrijfsjuristen is de kracht van zo’n platform en

dagen van rond 2008 niet snel zullen terugkeren lijkt me evident. Toch bestaat er nog steeds een gezonde belangstelling voor het doen van overnames, met name doordat ondernemingen vrij laag geprijsd zijn. Het belangrijkste is dat je je als adviseur kunt aanpassen aan de marktontwikkelingen, je mensen aan het werkt kunt blijven houden en je fair share van werk uit de markt blijft krijgen. Wat dat betreft hebben wij niets te klagen. Onze portefeuille is goed gevuld.” n

15

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

M&A Community-partner Houthoff Buruma:

sterk in M&A, litigation en herstructurering Advocatenkantoor Houthoff Buruma is een vaste waarde in de Nederlandse M&A league tables en heeft ondanks de rustige markt in H1 2012 bij achttien M&A deals geadviseerd. Om scherper op M&A te adviseren werkt het kantoor met advocaten met een goed cijferbegrip en de nodige financieel-economische kennis.

Als Silver Partner van de M&A Community is Houthoff Buruma een spin in het web van CEO’s, CFO’s en professionals in M&A, corporate finance en private equity.

D

e partners van Houthoff Buruma hechten veel waarde aan veel ervaring en gespecialiseerde kennis. Ook als het economisch tij tegen zit blijven de grote dealmakers aan boord.

“Wij hebben bewust gekozen om de topspecialisten te behouden”, zegt M&A partner Michiel Pannekoek. Het kantoor wil op ieder rechtsgebied specialisten hebben. Dit geldt voor de succesvolle litigation en herstructureringspraktijk, maar zeker ook voor de M&A praktijk.

Headhunters voor de M&A praktijk van Houthoff Buruma krijgen de opdracht om op zoek te gaan naar ‘advocaten die kunnen rekenen’. Er wordt een grote waarde gehecht aan juristen met financieel-economische kennis.

“In onze praktijk werken advocaten met een goed cijferbegrip. Veel van onze jongere medewerkers hebben kennis van corporate finance”, zegt M&A partner Jan-Paul van der Hoek.

Ook de partners zelf hebben de nodige financieel-economische bagage. Zo is Eddie Meijer zijn loopbaan begonnen als belastinginspecteur en is Michiel Pannekoek geschoold in belastingrecht en bedrijfseconomie.

16

V.l.n.r. Jan-Paul van der Hoek, Willem de Nijs Bik, Michiel Pannekoek, Casper Banz, Eddie Meijer, Michiel Wesseling en Alexander Kaarls

Spin in het web

Mede door een actieve rol als Silver Partner van de M&A Community is Houthoff Buruma een spin in het web van CEO’s, CFO’s en professionals in M&A, corporate finance en private equity. “We vinden het heel leuk om te participeren in de round table gesprekken tijdens de M&A Cafés”, zegt Van der Hoek. Naast de activiteiten binnen de M&A Community ontplooit Houthoff Buruma haar eigen initiatieven. “We komen regelmatig samen met investment bankers om kennis uit te wisselen”, zegt M&A partner Casper Banz. Hierbij spreken ze onder andere bankiers van ING, ABN AMRO en Lazard. Twee keer per jaar laat Houthoff Buruma zich van haar culturele kant zien. Dan gaan de partners met de executives van Nederland een avondje naar het Concertgebouw.

Veel M&A deals van Houthoff Buruma komen van buitenlandse partijen.

“We hebben een mooi internationaal netwerk”, zegt M&A partner Willem de Nijs Bik. Het kantoor werkt veel

samen met internationale partijen en heeft onder andere een kantoor in New York en een China-team in Rotterdam.

Chinese bedrijven zijn in opkomst in de Nederlandse en internationale M&A markt en worden belangrijker voor Houthoff Buruma. “Wij doen steeds meer deals voor Chinese partijen”, zegt M&A partner Michiel Wesseling.

Ondanks een rustige M&A markt hebben de dealmakers van Houthoff Buruma dit jaar nog voldoende deals in de wacht kunnen slepen. Zo adviseerde het kantoor Doughty Hanson en Euroland Investments bij de miljardenverkoop van Norit en de C1000 franchisers bij de verkoop van meer dan 130 winkels aan Ahold en Coop. De advocaten adviseerden Brastec Technologies bij de overname van SAS. Ze waren betrokken bij de fusie tussen DHV en Royal Haskoning. Ook adviseerde Houthoff Buruma MerweOord bij de verkoop van een aandeel in Van Oord aan BAM. De volledige deallist is terug te vinden in de online M&A Database van MenA.nl. n

oktober 2012

M&A Community-partner Loyens & Loeff:

topper in league tables en sterk in private equity Loyens & Loeff is één van de meest actieve partijen in de Nederlandse M&A markt.

Jaarlijks staat het kantoor in de top van de M&A league tables gezien het totale aantal deals.

Ook in 2012 staat het kantoor in de top 3 van overnameadviseurs in de league tables van MenA. nl. Als partner van de M&A Community levert het kantoor een bijdrage aan verdere professionalisering van de Nederlandse M&A markt.

L

oyens & Loeff onderscheidt zich in de markt met een breed aanbod van diensten, zowel op fiscaal, civiel als ook notarieel gebied. Hiermee heeft Loyens & Loeff een groot aandeel in de Nederlandse fusie- en overnamemarkt. Private equity partijen nemen een belangrijke plaats in binnen de M&A praktijk van Loyens & Loeff. “We adviseren relatief veel private equity partijen”, zegt Bas Vletter, M&A partner en voorzitter van de praktijkgroep ondernemingsrecht van Loyens & Loeff.

Het aandeel private equity gerelateerde deals in het totaal van deals van Loyens & Loeff ligt doorgaans rond de 50 procent. Momenteel zijn private equity partijen iets minder actief, waardoor het aandeel van private equity deals van Loyens & Loeff circa 35 procent van het totaal beslaat.

Ondanks de economische malaise is er nog volop M&A activiteit, met name in bepaalde sectoren. Volgens M&A partner Frank Leijdesdorff vinden er veel fusies plaats in de zorgsector. Hier heeft het advocatenkantoor op ingespeeld door in een vroeg stadium de zorgpraktijk uit te breiden. In deze sector is Loyens & Loeff met circa tien man goed vertegenwoordigd. Ook vermogende particulieren blijven actief in de overnamemarkt en zijn daarmee een interessante doelgroep

v.l.n.r. Ewout Stumphius, Frank Leijdesdorff, Pieter van Druten, Herman Kaemingk , -op de bank- Bas Vletter, -op de bank- Harmen Holtrop, Marc Klerks en Guido Derckx. voor Loyens & Loeff. “HNWI’s [High Net Worth Individuals] zijn minder afhankelijk van bankfinanciering. De financiële slagkracht van de vermogende particulier vergroot de slagingskans van een deal in de huidige markt aanzienlijk.

Bovendien komt de unieke positie van Loyens & Loeff met haar geïntegreerd fiscale, civiele en notariële advisering juist in dit marktsegment goed tot zijn recht, legt M&A tax partner Guido Derckx uit.

een transactie als je goede relaties met betrokken adviseurs en collega advocaten onderhoudt. “Door andere M&A professionals te spreken vergroot je het wederzijds begrip en lopen deals soepeler. Hier profiteert de cliënt ook van”, aldus Kaemingk. Daarnaast kan het voor advocaten handig zijn goede relaties met bankiers te onderhouden, omdat die regelmatig deals doorspelen.

De advocaten, fiscalisten en notarissen van Loyens & Loeff zijn ook steeds actiever over de grens. De dealmakers verwachten meer M&A activiteit van Aziatische partijen op de Nederlandse markt, aldus Ewout Stumphius. Recent heeft het kantoor een kantoor in Hong Kong geopend. Daarnaast heeft Loyens & Loeff onder andere kantoren in Londen, New York, Dubai en Tokio.

De M&A partners van Loyens & Loeff vinden het belangrijk om een bijdrage te leveren aan verdere professionalisering van de M&A markt. “Door zelf goede opleidingen aan te bieden maken we het vak professioneler”, aldus M&A partner Harmen Holtrop. Ook is hij van mening dat een goede samenwerking met andere kantoren belangrijk is voor de verdere ontwikkeling van de markt. Om deze reden doet Loyens & Loeff jaarlijks mee aan een internationaal onderzoek naar de implicaties van nieuwe wetgeving.

Loyens & Loeff is Silver partner van de M&A Community. “De M&A Community biedt een goede mogelijkheid om relaties in het M&A veld te onderhouden”, zegt M&A partner Herman Kaemingk.

Volgens de advocaat sluit je makkelijker

Loyens & Loeff heeft een M&A team dat bestaat uit meer dan honderd mensen die zich vanuit verschillende disciplines bezig houden met M&A transacties. Op onderstaande foto ziet u een selectie van een aantal van hen. n

M&A Azië in de lift

17

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Laat jouw deals en dealmakers zien aan de M&A Community Alle deals van professionals in M&A, private equity en corporate finance komen samen in de league tables van de M&A Database op MenA.nl, het online platform van de M&A Community. Om een actueel beeld van de Nederlandse M&A markt te presenteren werkt MenA.nl samen met de professional in M&A, Corporate Finance en Private Equity. Heb je zelf een deal gedaan? Je kunt jouw de deal binnen 5 minuten uploaden op MenA.nl. Na controle door de redactie staat de deal online. Ontdek hoe je jouw deals en dealmakers optimaal kunt presenteren op MenA.nl en hoe je meer kennis krijgt over trends in M&A, private equity en corporate finance.

Met het handige online dealformulier (zie afbeelding) kan iedereen binnen vijf minuten een deal online zetten. Om de kwaliteit te garanderen moet de redactie van MenA.nl weten wie de deal heeft aangeleverd. Om deze reden kan je een eenvoudig een (gratis) online account aanmaken via MenA.nl. Met de inloggegevens op zak kan je al jouw deals en dealmakers in vijf eenvoudige stappen toevoegen aan de M&A Database.

1 2 3 4 5

Geef jouw deal een naam en beschrijving Bepaal type en datum van de deal Bepaal de dealwaarde Voeg de kopers, verkopers en targets toe aan de deal Voeg de adviseurs toe aan de deal

Ontdek de leading dealmakers

Wil je weten wie de leading dealmakers zijn in de Nederlandse M&A markt? Bekijk dan de league tables van de M&A Database.

Leden van de M&A Community kunnen 24/7 zien wie welke deals heeft gedaan, welke dealmaker de meeste deals heeft gedaan en wie bij de grootste deals heeft geadviseerd via mena.nl/dealmakers/ league-tables. Daarnaast kan je league tables maken voor ieder marktsegment. Ben je geïnteresseerd in de mid-market? Maak een mid-market league table. Wil je weten welke private equity manager bij de meeste deals betrokken was? Maak een league table van private equity managers. Als je jouw gewenste categorie, periode en marktsegment hebt gekozen kan je de league tables makkelijk exporteren en gebruiken voor een pitch, een nieuwsbericht of als benchmarkonderzoek.

Ontdek jezelf in de M&A Database

Wil je weten hoe jouw profiel en jouw deals zichtbaar zijn voor de M&A Community? Ga naar de dealmakerspagina (MenA.nl/dealmakers) en check jouw eigen pagina. Op deze pagina zijn al jouw deals, specialiteiten en artikelen waarin je bent genoemd verzameld. Jouw

18

werk is zichtbaar voor alle professionals in M&A, private equity en corporate finance.

Meer deals door versterking redactie

In hoog tempo wordt de M&A Database uitgebreid met meer deals en dealmakers. Dit proces is versneld dankzij de komst van Janneke Vissers. Zij zal zich voornamelijk richten op een verbetering van de M&A Database. Dankzij de komst van Janneke wordt de M&A Database nog vollediger en is het sneller up to date. “Met Janneke in ons team spelen we nog sneller in op de ontwikkelingen van de M&A markt en spelen we beter in op de wensen van de M&A professional”, zegt Willem van Oosten, Community Manager M&A. Wil je meer weten? Michiel Rohlof, Willem van Oosten en Janneke Vissers helpen je graag in de zoektocht naar meer kennis en meer deals. Heb je vragen over de M&A Community, de M&A Cafés, de M&A Masterclasses, de M&A Awards, het M&A Magazine of de M&A Database? Wij staan je graag te woord.

M&A Legal

oktober 2012

Let op je woorden

De tekst of de bedoeling: wat telt in overnamecontracten?

Met regelmaat wordt er geprocedeerd over de uitleg van bepalingen in overnamecontracten. Vaak vormt de kern van het dispuut de vraag of de strikt letterlijke tekst van een contractsbepaling wel de correcte weergave is van wat overeengekomen was. Was de bedoeling van partijen dus anders dan de letterlijke tekst? Die gestelde bedoeling kan veel logischer zijn dan de letterlijke tekst.

Deze bijdrage bespreekt hoe een rechter in zulke gevallen oordeelt, met vermijding van al te juridisch taalgebruik.

I

n de overnamepraktijk in Nederland wordt sinds geruime tijd gewerkt met uitvoerige en gedetailleerde overnamecontracten.

Dit is vanuit de Angelsaksische praktijk overgenomen. Naast advocaten zijn bij de ontwikkeling van teksten en de beoordeling van voorgestelde teksten vaak ook andere gespecialiseerde dienstverleners betrokken, zoals accountants, fiscalisten, de deal-intermediair (bijvoorbeeld M&A kantoor, bankier, etc.). Ook kijken de “principals” zelf (betrokken management en inhouse specialisten) naar de teksten.

Hoeveel betrokkenen er ook zijn en hoe professioneel de betrokkenen ook zijn, het blijft mensenwerk. Immers, met enige regelmaat komt in de praktijk, ook bij zeer uitvoerige en zeer gedetailleerde overnamecontracten, meningsverschil op over de uitleg van enig aspect. Vaak betreft het meningsverschil een naar de letterlijke tekst onlogisch voorkomende clausule: de ene partij stelt dat logischerwijs anders was overeengekomen dan de strikt letterlijke tekst; de andere partij stelt dat de letterlijke tekst de juiste weergave is van hetgeen was overeengekomen.

Een dergelijk meningsverschil leidt niet zelden tot procederen.

Rob Elgers is advocaat, verbonden aan BANNING, ’s-Hertogenbosch, en werkzaam in de M&A en corporate litigation-praktijk.

In deze bijdrage wordt besproken welke benadering en welk oordeel van de rechter partijen in zulke gevallen kunnen verwachten. Daartoe worden vier gerechtelijke uitspraken besproken: twee uit 2007 welke als “standaardarresten” worden beschouwd: Meyer Europe / PontMeyer en Derksen / Homburg; en twee recente uitspraken: IPG Nederland / MyPoint (februari 2012) en Wagram / Melfund (juni 2012). Er lijkt een duidelijke conclusie te kunnen worden getrokken.

19

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Een dergelijk meningsverschil leidt niet zelden tot procederen.

Meyer Europe / PontMeyer

In januari 2007 oordeelde de Hoge Raad over het volgende: Meyer Europe had in 1999 de PontMeyer groep verkocht aan WPH. Geruime tijd na de overname voldoet de verkoper een aanslag vennootschapsbelasting van NLG 3,4 miljoen. De aanslag betrof de voorheen bestaande fiscale eenheid, betrof de activitiet/winst van PontMeyer en had betrekking op een periode vóór 1 april 1988. De verkoper vordert dit bedrag dan ook van PontMeyer terug.

Het overnamecontract bevatte de volgende bepaling: (…) the Seller [is: Meyer Europe] hereby agrees that it shall indemnify the Purchaser – n or at the Purchaser’s sole discretion any of the companies of the Group [is: n PontMeyer] – and hold Purchaser – or at the Purchaser’s sole discretion any of the n companies of the Group – harmless from and against and fully reimburse the n Purchaser – or at the Purchaser’s sole discretion any of the companies of the Group – n for: (…) b. any corporate income tax (vennootschapsbelasting) (…) due by the n Group (…) in connection with any transaction performed by the Group up to and n including the Economic Transfer Date [is: 30 september 1998] to the extent not paid prior n to the Economic Transfer Date or included in the provision in the Interim Accounts for n corporate income tax covering the period as of April 1, 1998 up to and including the n Economic Transfer Date. (…).

Deze belasting was voorzien in de tussentijdse overnamebalans (“provision in the Interim Accounts for corporate income tax”) en de koopprijs leek mede op die balans te zijn gebaseerd. Dat laatste doet logischerwijs denken dat partijen bedoeld moeten hebben dat deze belasting voor rekening van PontMeyer c.q. koper zou zijn. Immers, in de overnamepraktijk is het alleszins gebruikelijk dat lasten welke in een overnamebalans zijn voorzien

20

voor rekening van de target c.q. koper zijn. Bovendien betrof de belasting de activiteit/winst van PontMeyer.

PontMeyer wees echter op de letterlijke tekst van de bepaling: verkoper Meyer Europe vrijwaart PontMeyer voor alle vennootschapsbelasting van voor 30 september 1998 “to the extent not ….. included in the …. Interim Accounts for corporate income tax covering the period as of April 1, 1998”.

Deze overnamebalans bevatte vennootschapsbelasting over de periode vóór 1 april 1998 èn over de periode van 1 april 1998 tot en met 30 september 1998. De bewuste belasting in dispuut (was van voor 1 april 1998) was dus letterlijk: “not ….. included in the …. Interim Accounts for corporate income tax covering the period as of April 1, 1998. Het betrof immers belasting van voor 1 april 1988 en daarbij betekent, taalkundig, “…. the period as of April 1, 1998” “de periode vanaf 1 april 1998” (en niet “de balans/ periode per/op 1 april 1998”).

Hoe benadert de rechter dit? Het oordeel van de Rechtbank wordt in deze bijdrage niet besproken. In hoger beroep baseert het Hof zich vooral op de taalkundige uitleg, dus op de letterlijke tekst van de clausule: zie hierboven.

De belasting is dus door Meyer Europe te dragen. Daarbij overweegt het Hof overigens ook dat het overnamecontract een bepaling bevatte dat bij levering van de aandelen alles zou worden afgerekend. En, met enige nadruk, wijst het Hof op het bestaan van een zgn. “entire agreement clause” in het overnamecontract. Meyer Europe werd nog wel in de gelegenheid gesteld om te bewijzen dat partijen toch iets anders overeengekomen waren, maar in dat bewijs kon Meyer Europe niet slagen.

Meyer Europe klaagt in cassatie bij de Hoge Raad dat het Hof niet van PontMeyer’s uitleg had mogen uitgaan want die is onlogisch en ongebruikelijk en dus had niet Meyer Europe met bewijs van het tegendeel moeten worden belast.

De Hoge Raad wijst Meyer Europe’s klachten af: het Hof heeft mogen oordelen zoals het heeft gedaan. Het Hof mocht voor uitleg als uitgangspunt

beslissend gewicht toekennen aan de meest voor de hand liggende taalkundige betekenis van de tekst van de clausule.

Dus, terwijl de uitkomst nogal een anomalie lijkt in de overnamepraktijk een verkoper draagt een in een overnamebalans voorziene last welke mede bepalend was voor de koopprijs - houdt de rechter de partijen aan de letterlijke tekst van het overnamecontract.

Derksen / Homburg In juni 2007 oordeelde de Hoge Raad over het volgende: Als reddingsoperatie van Uni-invest NV in 1991 verwierf (i) Homburg gewone aandelen in Uni-invest, verwierf een andere Homburg groepsmaatschapppij - Homburg International - de prioriteitsaandelen en (ii) verwierf “Derksen” gewone aandelen in Uni-invest, dit laatste overigens mede door veel hypothecaire leningen om te zetten in kapitaal. (Derksen, de destijdse man achter CenterParcs, investeerde via Stichting Levend Water; maar in deze bijdrage wordt gemakshalve van Derksen gesproken.) Homburg en Derksen werkten in deze vorm - op “samen uit samen thuis” basis - samen in belegging in onroerend goed. De belangen in het kapitaal in Uni-invest van de twee stemden materieel met elkaar overeen, want elk hield 50% van de gewone aandelen en betreffende de prioriteitsaandelen was overeengekomen: n Homburg International heeft in eigendom de rechten op de prioriteitsaandelen in het n kapitaal van Uni Invest. Homburg International verplicht zich jegens [ Derksen ] n en garandeert zulks, dat de rechten uit hoofde van een prioriteitsaandelen niet zullen n worden uitgeoefend dan nadat met [ Derksen ] overeenstemming is bereikt.

In 1992 verkreeg Derksen een recht op levering van 50% van de aandelen in indirect - Homburg International, welke laatste dus alle prioriteitsaandelen in Uni-invest hield. Dit laatste is door Homburg erkend. Aldus de materiële 50%-50% verdeling.

Echter, naar het leek zonder betrokkenheid van Derksen, vervreemde twee jaar daarna een directeur in een holding het “indirecte belang” in de prioriteitsaandelen - dat dus aan Derksen zou

oktober 2012

toekomen - en uiteindelijk kwamen de prioriteitsaandelen, indirect, ook in de Homburg groep. Die directeur werd daarvoor aansprakelijk gehouden door Derksen.

Vanaf 1994 ontstonden geschillen tussen de Derksen-groep en de Homburggroep en in april 1996 vroeg Derksen het faillissement aan van Uni-invest.

Die dreiging is echter afgewend door schikkingsonderhandelingen en een daarop gesloten vaststellingsovereenkomst. De kwestie van Derksen’s (recht op een) indirect belang in de prioriteitsaandelen waren daarbij ook besproken.

In de vaststellingsovereenkomst was onder meer bepaald: n Indien de prioriteitsaandelen UniInvest NV de Homburg-groep zullen verlaten, zal de n Homburg-groep ten behoeve van de Derksen-groep bedingen dat de verkrijger een bod n doet op alle aandelen Uni-Invest NV die de Derksen-groep op dat moment direkt of n indirekt in haar bezit heeft voor een prijs die gelijk is aan de prijs waarvoor de verkrijger n gewone aandelen Uni-Invest NV van de Homburg-groep verwerft. De Derksen-groep doet n afstand van haar recht op levering van 49% van de aandelen in Homburg International BV. Een jaar daarna, dus in 1997, vindt een briefwisseling plaats tussen de advocaten van beide partijen. Derksen’s advocaat stelt daarin dat de vaststellingsovereenkomst er toe strekte te bepalen dat in geval van vervreemding van de aandelen in Uni-invest de helft van de meerwaarde - de “control premium” welke aan het zeggenschapsrecht dat de prioriteitsaandelen vertegenwoordigden te verbinden was, aan Derksen zou toekomen; dat hing samen met de bepaalde afstand van levering. De advocaat van Homburg stelt dat in 1996 een delen in een meerwaarde nooit is overeengekomen. Partijen verbleven toen in 1997 door zich op dat moment alle rechten voor te behouden. In 2000 wil Homburg de prioriteitsaandelen vervreemden. Derksen dagvaardt Homburg betreffende het delen van de vorenbedoelde meerwaarde.

Hoewel in 1996 in de vaststellingsovereenkomst niet met zoveel woorden uitgeschreven, lijkt logisch dat bedoeld was dat aldoor aan Derksen materieel 50% van de prioriteitsaandelen toekwam. In de procedure lijkt Homburg dat ook te erkennen als de positie tot en met 1992.

(De positie daarna - met diverse verwikkelingen - wordt schimmiger, maar enige aanleiding dat Derksen plots niet meer recht had om “er voor materieel 50% in te zitten” lijkt er niet te zijn geweest.) Uit de achtergrond van een en ander zou logischerwijs aangenomen kunnen worden dat Derksen inderdaad voor de helft zou behoren te delen in de lusten van de prioriteitsaandelen. Hoe benadert de rechter dit?

Het Hof oordeelt dat in de vaststellingsovereenkomst slechts een “tag along” recht is vastgelegd dat beoogt dat Derksen haar gewone aandelen in Uniinvest tegen dezelfde prijs zal kunnen verkopen als dat Homburg voor haar gewone aandelen realiseert. Het Hof legt de vaststellingsovereenkomst niet zo uit als dat overeengekomen is dat Derksen op welke wijze dan ook recht zou hebben op (de helft van) de (meer) waarde van de prioriteitsaandelen.

Het Hof stelt dus een taalkundige uitleg voorop, wat er ook zij van het betoog van Derksen dat logischerwijs aangenomen kon worden dat partijen iets anders / meer waren overeengekomen.

Derksen klaagt bij de Hoge Raad, maar deze klacht wordt verworpen: het Hof mocht zijn taalkundige uitleg voorop stellen en aan de letterlijke tekst veel betekenis toekennen. ( Op een ander punt slaagt Derksen’s klacht bij de Hoge Raad wel: het Hof had geoordeeld dat Derksen niet nog in de gelegenheid wordt gesteld om bewijs van haar stellingen te leveren; de Hoge Raad acht de motivering van het Hof daarbij te onbegrijpelijk. Echter, dit punt heeft tot niets geleid, want Derksen’s poging alsnog bewijs te leveren voor zijn standpunt slaagde niet. Bij uiteindelijk arrest van de Hoge Raad op 8 juni 2012 heeft Derksen definitief zijn verlies moeten incasseren. )

De rechter houdt de partijen aan de letterlijke tekst van het overnamecontract

IPG Nederland / MyPoint

In februari 2012 oordeelde het Hof te Amsterdam over het volgende: In 2008 verkocht IPG Nederland haar belang in PlusPoint B.V. aan MyPoint. Er was sprake van een geruime tijd na de uitvoering van de overname te betalen koopprijs; deze beliep € 325.000. Deze vorderde IPG, maar MyPoint stelde dat inmiddels een tegenvordering was opgekomen ad € 426.259; dat betrof een vennootschapsbelastingaanslag van na de overname welke PlusPoint na de overname had voldaan. Deze belasting betrof een periode uit het verleden toen verkoper IPG en PlusPoint nog een fiscale eenheid vormden; de belasting betrof de activiteit/winst van IPG, dus er was in beginsel sprake van een harde “regres”vordering van PlusPoint - welke de belasting had voldaan - op IPG. PlusPoint had die regresvordering gecedeerd aan MyPoint, dus daarom kon MyPoint dit als tegenvordering opwerpen tegen IPG’s vordering op MyPoint voor de uitgestelde koopprijs.

Het dispuut tussen de partijen betrof de vraag of er al dan niet sprake was van de gestelde regresvordering. Met een te verwachten belasting ad € 426.259 en met een transactiewaarde van € 325.000 had het uiteraard logisch geweest dat de partijen in het overnamecontract zeer duidelijk zouden hebben bepaald wèlke partij dat substantiële bedrag aan belasting zou dragen. Maar, het overnamecontract benoemde deze post niet met name. Logisch zou zijn dat de partij aan wie de belasting toe te rekenen is (a.h.v. waar de belastbare winst lag), deze belasting draagt; dat is immers ook normaliter (dus als er geen sprake van een overname is) het geval.

Het overnamecontract bevatte wèl de volgende bepalingen: n (…) Prior and as a condition precedent to Completion: n (..) Parties shall cause the Company and any member of the IPG Group to have settled n all outstanding inter-company balances (…) n (…) Dissolvement and annulment: n Each of the parties hereby waives the right (…) to amend the consequences of this n Agreement, all as from the moment of its execution and accepts such waiver by the n other Parties.

Het Hof oordeelt dat MyPoint geen regresvordering heeft. Tot dat oordeel

21

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Het Hof mocht zijn taalkundige uitleg voorop stellen en aan de letterlijke tekst veel betekenis toekennen. komt het Hof met de overweging dat in het onderhavige geval beslissende betekenis dient te worden toegekend aan de meest voor de hand liggende taalkundige betekenis van de contractuele bepalingen. Het Hof had vastgesteld dat in de visie van MyPoint reeds ten tijde van de Completion de bewuste regresvordering bestond als intercompany vordering (hoewel de aanslag nog moest komen; maar, partijen hadden dit al wel gesignaleerd als een inter-company vordering); de hierboven geciteerde contractsbepalingen bepalen dat, als voorwaarde voor de uitvoering van de overname, alle inter-company vorderingen uiterlijk op de Completion dienden te zijn afgewikkeld en dat na Completion niets meer zou zijn af te rekenen.

Het Hof wees daarbij ook op het feit dat het contract een “entire agreement clause” (hierboven niet afgedrukt) bevat. Hoewel niet logisch lijkend, wordt dus geoordeeld dat IPG niet de belasting draagt voor haar eigen winst. In deze procedure is geen cassatie ingesteld bij de Hoge Raad, dus een en ander is definitief.

Wagram / Melfund

In juni 2012 oordeelde de Hoge Raad over het volgende: Wagram (een financieringsmaatschappij) verkocht in 1998 aan Melfund (een vermogensbeheerder) de aandelen in Rostland B.V. (later genaamd: Melfin B.V.). Melfin had voor Melfund waarde omdat Melfin liquidatieverliezen van haar Amerikaanse dochtermaatschappij zou kunnen compenseren bij de Nederlandse fiscus. De koopprijs voor de aandelen was dan ook uitgedrukt in een percentage van het beloop van deze liquidatieverliezen. De clausules luidden als volgt: n “(…2) An amount in NLG equal to X percent of the part of the losses that the Company n will incur upon liquidation of its subsidiary and tax losses previously incurred which n are to be offset against taxable income for corporate income tax purposes (The Loss)” en: 4. n “The Loss or part thereof can be

22

included in an agreement with the Netherlands tax n authorities .... under the condition that prior to such agreement written approval has been n obtained from The Seller. If such approval has not been obtained, article 2 and 3 applies n for that part of The Loss …… in the sense that such part of The Loss will be deemed to n be offset.” en 7. n “The Purchaser is aware of the interest of the Seller in the utilization of the Loss and will n do whatever may be necessary to protect the interest of the Seller.”

De factor “X” is nader uitgewerkt voor de respectievelijke belastingjaren 19982003 en verder.

In 2007 bereikte Melfund een akkoord met de Nederlandse fiscus. Dit akkoord betrof ettelijke andere kwesties en betreffende de liquidatieverliezen bepaalde het akkoord het volgende: Melfin/Melfund zal daarover bij de belastingrechter moeten procederen, maar bij voor Melfin gunstige afloop zal er fiscaal geen verrekening plaatsvinden maar in plaats daarvan zal de belastingdienst 50% dragen van de door Melfund aan Wagram verschuldigde koopprijs. Melfund vroeg Wagram’s instemming met dit fiscaal compromis, maar Wagram gaf die instemming niet.

Melfund sloot wel het fiscaal compromis met de belastingdienst. Tot in hoogste instantie in de fiscale procedure verloor Melfund het vervolgens betreffende de liquidatieverliezen: deze konden niet verrekend worden.

Wagram vorderde bij de civiele rechter “het volle pond” van Melfund: er was sprake van een regeling met de fiscus zonder Wagram’s instemming en naar de letter van de contractsbepalingen - zie boven - betekende “The Loss” de gestelde liquidatieverliezen (“which are to be offset”) en niet de uiteindelijk fiscaal geaccepteerde liquidatieverliezen (tenzij in een fiscaal compromis mèt instemming van Wagram). Logischerwijs kan men zich afvragen of partijen daadwerkelijk “The Loss” zó in abstracto hadden bedoeld.

Rechtbank en Hof gaven Wagram echter gelijk: artikel 2 en 4 - mede in samenhang - lezend is beslissend gewicht toe te kennen aan de meest voor de hand liggende taalkundige betekenis van die contractsteksten: “The Loss” is de gestelde liquidatieverliezen. Melfund klaagt bij de Hoge Raad over deze (wijze van) uitleg, maar die klachten worden afgewezen: de Hoge Raad oordeelt dat het Hof zijn uitleg heeft gebaseerd op de meest voor de hand liggende taalkundige uitleg en ook op de aard en strekking van de artikelen 2 en 4 - zie hierboven - en de context daarvan.

Wèl honoreert de Hoge Raad een andere klacht van Melfund: het overnamecontract bevatte een garantie van Wagram dat er bij Melfin geen sprake is geweest van andere activiteiten dan die van holding en financiering. Er was echter wèl gebleken van ondernemingsactiviteiten en dàt had, naar fiscale regels, het argument voor verrekenbaarheid van de liquidatieverliezen onderuit gehaald, zo stelde Wagram. Het Hof was op dat punt niet inhoudelijk ingegaan. De Hoge raad achtte dat, kortweg, onbegrijpelijk gemotiveerd door het Hof. En, de Hoge Raad overweegt daarbij dat in een geval als het onderhavige waarbij de rechter tot een uitleg is gekomen op basis van een meest voor de hand liggende taalkundige betekenis van teksten en de verweren van de andere partij vooralsnog niet inhoudelijk zijn beoordeeld, die uitleg door de rechter vatbaar is voor tegenbewijs. Aan het aanbod van dat tegenbewijs “mogen in beginsel geen bijzondere eisen worden gesteld.”

Dus: De Hoge Raad geeft wederom haar zegen aan uitleg op basis van beslissend gewicht toekennen aan de meest voor de hand liggende taalkundige betekenis. Daarbij bepaalt de Hoge Raad wel dat in zo’n situatie een bewijsaanbod van de andere partij niet snel gepasseerd mag worden.

Nadere overwegingen van de rechter In alle vier besproken procedures heeft de rechter bij de vaststelling van hetgeen wordt geacht te zijn overeengekomen de taalkundige betekenis van de contractsbepalingen beslissend geacht.

Wáárom zulks beslissend moet zijn is in de onderscheiden procedures telkens nader gemotiveerd door de rechter met verwijzing naar, grosso modo, de volgende aspecten:

oktober 2012

Zakelijke en professionele partijen Het betrof een contract tussen commerciële partijen welke als professioneel kunnen worden geduid. Dit veronderstelt de gedachte van de rechter dat het aan een ondernemer zelf is om goed op zijn woorden te letten.

Lang onderhandeld en uitgebreid contract Over het betreffende overnamecontract was lang onderhandeld en het was een uitgebreid en gedetailleerd contract.

Dit veronderstelt dat er door de betrokkenen dus goed is nagedacht over de bewoordingen en dat de bewoordingen de bewuste resultaten zijn van debat.

Deskundige adviseurs Bij de transacties waren ervaren adviseurs betrokken. De betreffende ondernemers behoeven dus minder bescherming van de rechter tegen valkuilen in contractsteksten. Alleen MyPoint had geen advocaat ingeschakeld maar alleen een fiscaal adviseur; de rechter maakt daar van: “dat deze keuze van MyPoint voor haar risico komt”. Inzake IPG / MyPoint betrof de overname overigens een management buy-out; de rechter lijkt dàt mede van belang te hebben geacht voor deze laatste visie èn voor het oordeel dat MyPoint zeer wel van de aanstaande belastingaanslag wist (en het derhalve op haar weg gelegen had daaromtrent duidelijker te contracteren).

In de onderscheiden procedures is tevens door de rechter op de volgende aspecten gewezen(telkens in een aantal van de vier procedures): Afrekeningsclausule Naar de letterlijke tekst van het overnamecontract was een en ander af te rekenen per een zekere datum. Dit was mede een overweging voor de rechter om op basis van de taalkundige uitleg van de contractsbepalingen te oordelen dat er geen vordering was.

Kwijtingclausule Het contract bevatte de bepaling dat partijen verklaarden verder geen vorderingen over en weer te hebben en dat partijen elkaar derhalve finale kwijting verleenden, etc.. Ook dit vormde voor de rechter een nadere overweging voor diens oordeel dat er geen vordering was.

Entire agreeement clause Een “entire agreement clause” - welhaast standaard opgenomen in naar Angelsaksische traditie opgestelde

overnamecontracten - bepaalt dat het contract àlle afspraken tussen partijen bevatten en dat enige eerdere mondelinge gemaakte of eerder schriftelijk vastgelegde afspraken worden geacht te zijn vervallen. De rechter heeft naar het bestaan van een dergelijke clausule gewezen ter ondersteuning van diens oordeel dat er naast - of in plaats van - de strikt taalkundig uitgelegde contractsbepaling in kwestie niets ànders gold.

Conclusies en devies

De rechtsprekende raadsheren bij de Hoven zien hun arresten uiteraard liever niet vernietigd worden door de Hoge Raad. De Hoge Raad heeft in de twee arresten van 2007 (Meyer Europe / PontMeyer en Derksen / Homburg haar zegen gegeven aan de werkwijze voor uitleg van contractsbepalingen waarbij beslissende betekenis wordt toegekend aan de letterlijke teksten. Derhalve is het niet verbazingwekkend dat raadsheren “op veilig spelen” door primair zó te werk te blijven gaan. De recente arresten IPG Nederland / MyPoint en Wagram / Melfund laten dat zien. Het moet dan wel gaan om commerciële contracten, veelal met professionele partijen, doorwrochten/onderhandelde contracten, met betrokkenheid van adviseurs. Overnamecontracten vallen veelal wel in deze categorie. De conclusie kan worden getrokken dat bij disputen over uitleg van contractsbepalingen de partij welke stelt dat een bepaling naar de letterlijke tekst is uit te leggen vaker mag rekenen op succes bij de rechter. Dat behelst dan een bewijsvoordeel: niet deze partij maar de wederpartij zal bewijs moeten leveren van het tegendeel. Op basis van de meest recente uitspraak Wagram/ Melfund geldt dat de wederpartij niet snel de mogelijkheid ontnomen mag worden om tegenbewijs te leveren.

Het devies om in overnamecontracten meer dan scherp de teksten te redigeren lijkt een dooddoener. Maar, de praktijk laat zien dat, hoe logisch een aspect ook wordt beschouwd, men er niet op moet vertrouwen dat de logica het wel zal winnen. Dus: het devies is om meer dan scherp te zijn en om ook alle voorshands logisch gedachte aspecten in niet voor meer dan één uitleg vatbare teksten uit te schrijven, hoe onnodig men dit wellicht ook zou vinden. Dit heeft uiteraard ook het voordeel dat de wederpartij ook uitgeschreven voorstellen van wat voorshands erg logisch

leek leest; zodoende worden eventuele onuitgesproken verschillen in perceptie aan de oppervlakte komen vóór de ondertekening van het overnamecontract; dat is beter dan er achteraf over te moeten procederen.

Let in afrekeningsclausules op de mogelijkheid dat achteraf wel eens kan blijken dat enige post over het hoofd is gezien of gewoonweg om andere redenen eerst later zou kunnen worden afgerekend. De afrekeningsclausule behoort dus scherp geredigeerd te worden met voorop stellen van het beginsel dat alles zàl moeten worden afgerekend; dus, verduidelijk dat een onverhoopt feitelijk aanvankelijk niet-afrekenen van enige post niet afdoet aan het beginsel dat die post nog steeds af te rekenen zal zijn. Voor een kwijtingclausule geldt hetzelfde: enige finale kwijting - dus enige bevestiging dat partijen over en weer niets meer van elkaar te vorderen zullen hebben - moet meer dan scherp geredigeerd worden; hoe logisch en onnodig het ook lijkt, schrijf in niet mis te verstane bewoordingen uit voor welke posten precies de kwijting geldt; en, schrijf uit dat enige kwijting alléén geldt mits àlle krachtens het contract te verrichte betalingen zijn uitgevoerd.

Betreffende een “entire agreement” clausule geldt ook een devies. In een latere publicatie in dit blad zal die besproken worden.

Is de dictatuur - in ieder geval: het bewijsvoordeel - van de letterlijke contractstekst nu toe te juichen of te betreuren? Men zou kunnen denken dat de rechter oog zou moeten blijven houden voor “de eigenlijke bedoeling”, zeker waar een contractstekst onlogisch lijkt, etc.. Maar, daar tegenover staat de wenselijkheid dat partijen ontmoedigd worden om, met lang onderhandelde en uitgebreide contracten, procedures te starten met de stelling dat iets anders was bedoeld dan hetgeen letterlijk in enige contractsbepaling staat. Dat laatste zou men dan maar al te gratuit kunnen opbrengen. Ik neig naar het toejuichen van het voorop stelllen van de letterlijke contractsteksten. Het dient de rechtszekerheid. En, niet voor niets onderhandelen partijen doorgaans lang over de teksten in overnamecontracten: van partijen mag dan wel verwacht worden dat die teksten dan ook zó luiden dat deze in voor maar één uitleg vatbare bewoordingen de overeenkomst en de bedoeling van partijen weergeven. n

23

pe-portret

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Michael Lucassen, TIIN Capital:

“Steeds meer investeringsvoorstellen door behoefte aan innovatie” Private equity investeerder TIIN Capital richt zich primair op bedrijven in de ICT en high tech-sector. Volgens Michael Lucassen, één van de managing partners van TIIN, is er in deze sectoren een grote drang tot vernieuwing. “Bij steeds meer producten en diensten is de technologische component van doorslaggevend belang. Als investeerder in ICT en high tech lever je niet alleen de benodigde fondsen, maar ook gespecialiseerde kennis en kunde aan.”

O

nlangs startte TIIN (The Informal Investors Network) een nieuw fonds voor overnames van ICT- en hightechbedrijven, dat 30 miljoen euro groot moet worden. TIIN wil daarbij een deel van de 150 miljoen euro binnenhalen die het ministerie van Economische Zaken (EL&I) in samenwerking met het Europese Investeringsfonds (EIF) beschikbaar stelt voor technologieinvesteringen. Naast reguliere informal investors haalt TIIN dus ook geld op bij de overheid, die de komende jaren fors wil investeren in ICT innovaties. Lucassen: “ Aan de investeringskant ligt onze focus op ICT en innovatieve maakindustrie (high tech). Deze investeringen worden gedaan via onze zogenaamde TechFunds en via het Buy-out & Growth Fund. Het TIIN TechFunds investeert in jonge, innovatieve bedrijven die jonger zijn dan 5 jaar, waarbij gebruik wordt gemaakt van de Technostarters

24

regeling van de overheid. Het Buy-out & Growth Fund investeert in bedrijven waar de ontwikkelingsfase achter de rug is, technologisch en commercieel het bewijs is geleverd en bij voorkeur de onderneming cash flow positief is, maar groeikapitaal nodig is om de onderneming naar een volgend plan te brengen; veelal bedrijven ouder dan 5 jaar. Hier maken wij gebruik van de Regeling Groeigarantie van de overheid. Er zijn twee TechFunds operationeel en een derde zal starten wanneer het tweede fonds vol geïnvesteerd is. Er is één Buyout & Growth Fund operationeel, hier is nog beperkte investeringsruimte, en de funding voor het nieuwe Buy-out & Growth Fonds start in het 4e kwartaal van dit jaar.”

Een actieve private equity partij kortom, die naast managing partners Lucassen, Maarten Derks en Willem van den Berg plaats biedt aan zeven medewerkers en zeven commissarissen. Lucassen: “In beide fondsen hebben wij een ondernemende aanpak en actief beheer van de participaties, hetgeen ook het karakter van TIIN Capital is. Onze achterban, de investeerders, bestaat uit een netwerk van 500 ondernemende informals waarvan een groot deel de fondsen van kapitaal, kennis en kunde voorziet. De participaties bij de fondsen dienen zich te onderscheiden door zich in een sector te bevinden waar een drang bestaat tot vernieuwing. Bedrijven met een technologische component van doorslaggevend belang, die bijvoorbeeld actief

oktober 2012

Naam TIIN Capital Geïnterviewde Michael Lucassen, managing partner Vestigingsplaats Bosch en Duin

zijn in speciaalmachines, maar ook medische applicaties. Binnen industriële bedrijven is eveneens aandacht voor vernieuwing en efficiency, met name om concurrentie uit het buitenland het hoofd te kunnen bieden.”

Gevraagd naar een aantal bijzondere participaties is Lucassen geneigd om alle participaties af te gaan. “In feite hebben we natuurlijk alleen maar bijzondere participaties. Wanneer ik er dan toch een paar moet noemen, is One2May bijvoorbeeld is een bedrijf dat met de cell-broadcasting technologie onder andere burgeralarmering heeft ontwikkeld. Vanuit een mobile telefonie zendmast kan aan alle mobiele telefoons binnen het bereik van deze mast een bericht gestuurd worden; handig bij bijvoorbeeld gifwolken en raketaanvallen. Een andere participatie is The Saints, dat mobiele applicaties ontwikkelt voor bijvoorbeeld Android smartphones en tablets. Dit bedrijf is verkocht aan Consolidated Media

Industries. CWR Mobility is een bedrijf dat CRM software van Micorosoft ontsluit op mobiele apparatuur door middel van een eigen softwareplatorm; Type22 heeft een innovatief bagage afhandelingssyteem ontwikkeld voor de luchtvaartindustrie; Sweebr heeft een online kassa platform ontwikkeld en SecondFloor levert complianceoplossingen voor diverse grote financiële instellingen. Als laatste noem ik Chess iX, gespecialiseerd in het ontwikkelen van systemen op mobiel en internet platformen zoals epayments, eticketing, ecommerce en loyalty. Onze portefeuille zit vol innovatieve, jonge bedrijven die we naar een volgend plan brengen door waardecreatie of door ze te verkopen aan strategische investeerders. Wij verwachten kwalitatief en kwantitatief groei in investeringsvoorstellen, door de continu aanwezige behoefte aan innovatie. Door het deels wegvallen van financiering door banken zal de vraag naar kapitaal toenemen bij jonge bedrijven, waarvoor ze ook bij ons komen.”

Hoe ziet Lucassen de toegenomen wet-en regelgeving voor Private Equity investeerders? “Zolang het werkbaar blijft en geen onnodige kosten met zich brengt vanwege een hoger, al dan niet Europees doel dat ver van ons weg staat beschouw ik het als een onderdeel van de verdere professionalisering van de sector. Hierbij is er een groot verschil in onze sector tussen de fondsen die gebruikmaken van het ‘grote’ institutionele geld en de partijen die beperkter van omvang zijn en gebruik maken van middelen van ‘informal investors’, zoals in ons geval. Daarnaast maken wij ook nog gebruik van overheidsinstrumenten waardoor een zekere controle aanwezig is. Uiteindelijk gaat het erom dat we onder meer goed georganiseerd zijn, transparant ten opzichte van alle stakeholders en op de juiste wijze met risico’s omgaan. Ik heb het idee dat ook dat voor de toezichthouders AFM en DNB een uitgangspunt is en dat de ‘grenzen’ van de regelgeving zo getrokken worden dat het werkbaar blijft.”

TIIN streeft naar een substantieel minderheidsbelang: bij de TechFunds ligt dat tussen de €600.000 en €1.000.000, bij het huidige Buy-out Growth Fund tussen de €1.000.000 en €2.500.000.

Bij het nieuwe fonds zal de ondergrens zelfs nog iets hoger komen te liggen.

Lucassen: “Vooralsnog zien wij een toenemende belangstelling van informal investors en family offices om met ons te werken en via ons te investeren.

We hebben dan ook de verwachting onze doelstelling een nieuw Buy-out & Growth Fonds te zullen realiseren en te starten in 2013.” n

25

Transactie Top 10

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Annelies van der Pauw, Allen & Overy:

“M&A lijkt in de meeste sectoren weer te leven” De top 10 van deze editie laat activiteit zien uit verschillende landen en sectoren, door strategen en private equity. Volgens Annelies van der Pauw, advocaat/ partner bij Allen & Overy, laat het zien dat M&A weer op de agenda staat. “M&A leeft weer in meerdere sectoren.”

Van der Pauw was zelf als adviseur van Fox International Channels betrokken bij de overname van een 51% aandeel in Eredivisie. “Fox is een sterk internationaal georiënteerde speler, die met de toevoeging van de Nederlandse eredivisie de portfolio in Europa nu goed versterkt. Bij deze deal gingen alle betrokken partijen vanaf het begin erg positief en enthousiast met elkaar aan de slag; een mooi begin van een goede samenwerking.”

De derde deal in het lijstje, ASML, typeert Van der Pauw als een voorbeeld

26

van Hollands Glorie. “Prachtig om het succes van zo’n bedrijf zo te zien groeien. Het feit dat relaties van ASML het vertrouwen in het bedrijf op zo’n manier tonen, zegt mijns inziens al genoeg over ASML zelf. De overnames van DSM en Wolters Kluwer laten daarnaast zien dat Nederlandse bedrijven weer actief zijn in het buitenland. Dat stemt hoopvol. Ook private equity lijkt terug te zijn, getuige ook de twee deals in dit lijstje.”

Annelies van der Pauw

Al met al is Van der Pauw positief over de M&A markt de komende periode. “Ik doe veel conflict checks en er vinden, zoals gezegd, deals plaats over de gehele breedte van de markt. Natuurlijk bevinden we ons nog in koud weer maar ik heb het gevoel dat veel bedrijven nu toch weer de stap naar koop of verkoop willen zetten. Of dat zich ook vertaalt in

De M&A Awards is het jaarlijkse hoogtepunt van de branche met presti-

Genomineerd

H

et diverse beeld kan als voorbode van toenemende M&A activiteit gezien worden, zo stelt Van der Pauw. “Er zijn veel verschillende sectoren te zien en kopers uit binnen- en buitenland, zowel strategen als private equity. ICT, media en high tech lijken sowieso sectoren te zijn waar veel te gebeuren staat. De financiële sector staat wereldwijd op het punt van verdere consolidatie; ook in Nederland kunnen we op dat punt vermoedelijk veel verwachten de komende tijd. ING is, in lijn met de strategie, al langer bezig met de verkoop van buitenlandse dochters zoals kennelijk ook de mogelijke verkoop van de Aziatische verzekeringsactiviteiten waarover in de media wordt gesproken.”

afronding van de deals is de vraag, want de prijsverwachting verschilt soms nogal tussen kopers en verkopers. Zodra die verschillen zijn overbrugd, kom je echter op mooie deals zoals die in dit overzicht uit.’” n

gieuze prijzen voor de beste deals, adviseurs en financiers. Dit jaar vindt het evenement plaats op 13 december in Amsterdam. Welke deals uit deze lijst ziet Van der Pauw als kanshebbers voor een Award? “De strategische herijking van ING en de verkopen die zij in het buitenland doen, lijken succesvol te zijn. Mijn eigen deal voor Fox zal ik niet noemen, dat lijkt me niet chique. Ik ben met name benieuwd wat er nog gaat komen.”

oktober 2012

In de Transactie Top 10 de belangrijkste deals en de daarbij betrokken partijen (zover bekend). Deze Top 10 wordt samengesteld op basis van de gegevens op MenA.nl, de deal database van de M&A Community. Deals inzenden? www.MenA.nl

1

Dealomschrijving

Scotiabank koopt ING Direct Canada van ING Groep

Value

2,5 miljard euro

Betrokken adviseurs

ING Groep: JP Morgan, ING Groep, Norton Rose, Sullivan & Cromwell

Dealomschrijving

Fox International Channels koopt 51% aandeel in Eredivisie Media & Marketing

Valuerange

> 500 miljoen euro

Betrokken adviseurs

Fox International Channels: Allen & Overy, Eredivisie Media & Marketing: Stibbe

Dealomschrijving

TSMC koopt 5%-belang in ASML (ASML sluit ook deals met Intel en Samsung)

Value

838 miljoen euro

Betrokken adviseurs

ASML: De Brauw Blackstone Westbroek, Skadden, Arps, Meagher & Flom, TSMC: Boekel de Nerée, Jones Day, Intel: NautaDutilh, Morrison & Foerster, Samsung: Linklaters

4

Dealomschrijving

DSM koopt Tortuga

Value

465 miljoen euro

5

Dealomschrijving

Dätwyler neemt hifi-specialist Nedis over

Valuerange

100 - 250 miljoen euro

Betrokken adviseurs

Dätwyler: Baker & McKenzie, Houthoff Buruma

Dealomschrijving

McCain koopt Celavita van Bieze Food Groep

Valuerange

50 - 100 miljoen euro

Betrokken adviseurs

Bieze Food Group: Rabobank, Meeuwsen Ten Hoopen, Van Doorne, McCain: Atlas Strategic Advisors, KPMG, De Brauw Blackstone Westbroek

Dealomschrijving

H2 Equity Partners koopt Parenco en Reparco van Norske Skog

Value

60 miljoen euro

Betrokken adviseurs

H2 Equity Partners: Houthoff Buruma, Hill & Knowlton, Norske Skog: Holland Corporate Finance, Loyens & Loeff

Dealomschrijving

Prodware koopt Qurius

Value

11 miljoen euro

Betrokken adviseurs

Prodware: Loyens & Loeff

Dealomschrijving

Wolters Kluwer neemt FinArch over

Valuerange

5 – 50 miljoen euro

Betrokken adviseurs

Wolters Kluwer: Allen & Overy, ABN AMRO

Dealomschrijving

Gimv koopt 25% aandeel in ARS T&TT

Valuerange

5 – 50 miljoen euro

Betrokken adviseurs

GIMV: Houthoff Buruma, Deloitte, ARS T&TT, KPMG, PwC, DLA Piper

2 3

6 7 8 9 10

27

Wisselartikel

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Trends in M&A Financiering

Door Willem van Oosten

Met de almaar aanhoudende economische crisis in het achterhoofd, is het de vraag welke financieringsmogelijkheden er de komende tijd populair zullen zijn. Welke trends zien leveraged finance specialisten in de markt? M&A vroeg het Rafael Gómez Núñez (ABN AMRO) en Marin Boon (Rabobank).

“I

k verwacht meer aandacht voor publicto-private deals”, zegt Rafael Gómez Núñez, Head of Acquisition and Leveraged Finance ABN AMRO. Door het beperkte aantal nieuwe verkoopprocessen, de grote hoeveelheden te investeren vermogen bij private equity en de relatief aantrekkelijke waarderingen van sommige beursgenoteerde bedrijven hebben private equity investeerders mogelijkheden om hun fondsen aan het werk te zetten om rendement te maken.

Financierende banken spelen hier op in door private equity partijen van overnamekrediet te voorzien.

De groeiende aandacht voor public-toprivate deals is één van de vier trends in de markt voor M&A financiering. De trends die Gómez Núñez signaleert zijn stuk voor stuk gerelateerd aan de moeilijke economische omstandigheden.

De tweede trend is de voortdurende onvoorspelbaarheid van de liquiditeit voor grotere LBO’s (Leverage Buy Out) in de Europese LBO markt die in de huidige

28

economische omgeving erg moeilijk in te schatten is. De high yield bond markt wordt genoemd als alternatief voor de ooit zeer liquide CLO (Collateralized Loan Obligation) markt in Europa, maar ook die is niet altijd beschikbaar.

Hierdoor zal het verenigen van banken in club deals voor middelgrote en grote LBO’s alsook het opzoeken van financiering in Amerikaanse markten belangrijk blijven. In ieder geval totdat de Europese high yield bond markt of de CLO markt terugkeert.

Club deals

Bij club deals (deals met meerdere banken) heeft de private equity investeerder minder de mogelijkheid om verschillende banken tegen elkaar uit te spelen. Als de investeerder een deal van

Rafael Gómez Núñez, ABN AMRO meer dan € 100 miljoen wil sluiten, dan kan dat vaak niet zonder ABN AMRO, ING én Rabobank.Dit effect wordt versterkt omdat veel buitenlandse banken zich hebben teruggetrokken op hun thuismarkt. Voor kleinere kredieten is het spel anders. “Daar is de concurrentie groter en zie je dat er agressiever op prijs en schuldniveau wordt geconcurreerd”, aldus Gómez Núñez.

Een derde trend heeft betrekking de structurering van kredieten. De strengere kapitaaleisen van Basel III en het hoge kapitaalsbeslag bij ´Leveraged Loans´ zullen leiden tot meer asset backed kredieten. Volgens Gómez Núñez zullen de asset backed structuren en kortere looptijden een belangrijker onderdeel

oktober 2012

worden van de financiering van kleine en middelgrote deals. Voor grotere deals worden ‘high yield’ obligaties belangrijker.

Ook de vierde trend is sterk gekoppeld aan het beperken van risico´s. Gómez Núñez ziet dat financieringsbankiers meer onderscheid maken tussen bedrijven en industrieën bij het opzetten van kredieten met leveraged structuren naar hun afhankelijkheid van de economische situatie. Zo hebben bedrijven in de bouw of bouwgerelateerde sector, non-food retail of transport over het

de onderkant van de midmarket nog genoeg dealactiviteit.

“De onderkant van de midmarket is de sweet spot van de M&A markt voor financing”, zegt Boon. Tot dit deel van de markt behoren deals met een enterprise value van maximaal € 200 miljoen.

De meeste Nederlandse banken zijn zeer actief in dit deel van de markt. De dealflow blijft op een behoorlijk niveau.

Op basis van creativiteit, maatwerk en snelheid zijn de banken in staat een verschil te maken. Bij grotere deals zijn

om bestaande relaties te verdedigen”, zegt Boon. Hierdoor is het bijvoorbeeld mogelijk dat een bedrijf een scherper geprijsde lening krijgt van zijn huisbank dan van een andere bank.

De tweede factor is het onderscheid in risicoperceptie tussen banken als gevolg van eerdere ervaringen met bedrijven.

“Banken hebben verschillende positieve en negatieve ervaringen opgedaan met verschillende bedrijven, dit beïnvloed de risk appetite”, aldus Boon. Dit verschil in risicoperceptie wordt versterkt door de derde factor: Binnen de risicomodellen van banken wordt scherper gekeken naar de assets op basis waarvan een krediet wordt verstrekt. De assets waren er altijd al, maar de zekerheid die hier aan kan worden ontleent verschilt van bank tot bank. Dit leidt tot verdere differentiatie van de proposities. Hierdoor spelen de onderliggende assets een belangrijker rol voor de financiering.

Een spade dieper

Marin Boon, Rabobank algemeen meer last van de economische situatie en zijn ze daarom minder geschikt voor overnamefinanciering.

Banken knokken voor M&A deals in onderkant midmarket “De concurrentie in de onderkant van de midmarket M&A markt is nog steeds fors”, zegt Marin Boon, Manager Corporate Finance van de Rabobank.

Financiering is één van de succesfactoren van M&A deals. Door strengere kapitaaleisen en meer regelgeving moeten banken steeds beter op hun tellen passen. Zeker bij relatief risicovolle kredieten als bij M&A deals. Boon ziet ondanks het zware economische tijd in

kredieten van meer dan € 150 miljoen nodig om van een transactie een succes te maken. Hierdoor worden banken gedwongen om in ‘club deals’ samen te werken en gelden doorgaans dezelfde voorwaarden voor de banken. Hierdoor kunnen banken minder een individueel verschil maken. Bij kleinere deals kan een bank met een goede propositie nog het verschil maken.

En dat verschil wordt gemaakt. “Je ziet op specifieke proposities grote verschillen tussen banken”, constateert Boon.

Hij onderscheidt drie factoren die er toe leiden dat een krediet propositie van de ene bank verschilt met die van de concurrent. De eerste factor is de relatie van de bank met een corporate bedrijf of private equity investeerder.

“Vaak zie je dat banken verder gaan

Twee van de drie genoemde factoren hebben te maken met een groeiend risicobewustzijn van banken. Toch ziet Boon niet dat banken de financieringskraan hebben dichtgedraaid: “Wij zijn niet minder gaan financieren en blijven onverminderd gecommitteerd om bedrijven te ondersteunen bij het verwezenlijken van hun strategie. Het groeiende risicobewustzijn betekent wel dat we mogelijk op bepaalde sectoren conservatiever zijn.” Voorafgaand aan het verstrekken van een nieuw overnamekrediet nemen de bankiers van de Rabobank meer tijd voor de beoordeling van de onderneming.

“We gaan net één spade dieper met de analyse dan enkele jaren terug”, zegt Boon. Hij geeft hierbij aan dat het voor de financieringsbankier nog belangrijker is geworden om te werken aan een goede band met het management van het kredietbehoevende bedrijf. “En daar steken we veel tijd in”, aldus Boon.

De tucht van de markt heeft in de ogen van Marin Boon een positief effect op het bankwezen: “Er is minder opportunisme en de financieringen zijn realistischer”. Hij constateert dat als gevolg van de crisis bankiers minder opportunistisch te werk gaan en dat financieringen beter zijn gestructureerd. “Dit is beter voor alle stakeholders in de industrie en leidt tot een betere kapitalisatie van het Nederlandse bedrijfsleven”, aldus Boon. n

29

Forum

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Stelling: “Door de toenemende wet- en regelgeving voor private equity vanuit Brussel zullen private equity partijen, in biedingsstrijd met strategische bieders, vaker het onderspit delven.”

Onno Sloterdijk

Lester Fontijn

Onno Sloterdijk, Head of Private Equity KPMG: “Bij het vergelijken van strategische en financiële partijen moet je allereerst kijken naar hun kwaliteiten in het dealproces.

Strategische partijen blijven bijzonder onvoorspelbaar. Wanneer zij een bedrijf willen kopen omdat er goede synergiën te behalen zijn, zullen ze op prijs meestal de financiële partijen verslaan. Wanneer een verkopende onderneming denkt, ik zoek een veilige haven voor mijn eigen business en wil graag aansluiten bij een grotere branchegenoot, dan heeft een strateeg natuurlijk ook een streep voor op een financiële partij. De besluitvormingsprocessen bij strategen blijven echter moeilijk voorspelbaar. Met name buitenlandse partijen brengen een bepaalde mate van deal uncertainty met zich mee. Private equity is beter voorspelbaar en schakelt sneller.

Op dealzekerheid zullen zij daarom strategen blijven verslaan.

Een factor die eveneens van invloed is op de deal certainty, is het hele financieringstraject. Grote bedrijven hebben vaak korte lijntjes met banken: die drukken op een knop en maken het geld over. Voor financiële partijen is dat hele bankentraject een stuk lastiger; banken zijn extreem voorzichtig en er is geen bankier meer die een bonus krijgt omdat hij meer zaken heeft gedaan dan gebruikelijk. De invloed van wet- en regelgeving vanuit Brussel in een biedingsstrijd is kleiner dan het hiervoor geschetste financieringsaspect. Natuurlijk hebben meer regels ook invloed op de complexiteit van een deal, maar wij hebben dat al lang geïntegreerd in de processen en de meest optimale transactiestructuren. Ik zie dat niet als een grote belemmering, zoals het gebrek aan financiering dat wel is. Daarnaast verwacht ik op termijn een afname van het aanbod van en het aantal private equity spelers in Europa, terwijl de vraag alleen maar verder toeneemt. Kortom: wie geld heeft kan goede zaken doen de komende tijd.”

Lester Fontijn, M&A Director Eneco: “Met name op financieringsgebied hebben strategen een steeds groter voordeel in dealprocessen, dat merk ik op allerlei niveaus. Die Europese regels zullen niet zo heel veel effect hebben verwacht ik; het gaat meer om het financieringsvoorbehoud dat private equity moet maken, en strategen niet of in ieder geval in mindere mate. Doordat investeerders niet goedkoop meer kunnen lenen, gaan ook de prijzen van assets naar beneden en hebben we te maken met meer reële waarderingen. Je kunt ook langer de tijd nemen om een beslissing te nemen: er zijn maar weinig echt competitieve verkoopprocessen. Een shake out onder private equity fondsen zie ik niet snel gebeuren; het is een lastige markt maar in feite hebben ze door de bank genomen niet een enorm probleem. Private equity partijen zullen wel tegen hun zin in bedrijven langer in bezit houden en het duurt langer voordat er nieuwe bedrijven gekocht kunnen worden. De portfolio’s zijn echter goed gevuld en tenzij die portfoliobedrijven in zwaar weer verkeren, hoeft er geen paniek uit te breken. Investeerders, zoals bijvoorbeeld H2 Equity partners, die echt hun nek uitsteken en iets toevoegen door bijvoorbeeld distressed assets te kopen of actief kralen te rijgen, hebben nu de beste kaarten in handen. Elk fonds zal roepen dat hun aanpak onderscheidend is maar ik heb daar zo mijn vraagtekens bij. Regelgeving vanuit Brussel zal mijns inziens dus weinig impact hebben: of een verkoper aan PE wil verkopen hangt af van de prijs, de executiesnelheid en natuurlijk ook de marktreputatie van die private equity partij.

Tenslotte kan voor een strateeg die een bedrijfsonderdeel verkoopt ook nog een rol spelen of de strateeg er vertrouwen in heeft dat de PE –koper het beste met dat bedrijfsonderdeel voro heeft en dat (voormalige) bedrijfsonderdeel dus in goede handen wordt gegeven.”

30

oktober 2012

Rolf Metz

Gaike Dalenoord

Rolf Metz, director Écart Invest: “Private Equity (PE) heeft van oudsher een competitief voordeel in haar snelheid van handelen. Bij PE worden de relevante stakeholders gekend in de besluitvorming. Door de beperkte groep stakeholders en de kwaliteit die van hen wordt verwacht, kan dit proces efficiënt en snel plaatsvinden. De nieuwe regelgeving, in het bijzonder de AIFM richtlijn, verhoogt de eisen waaraan PE moet voldoen ten aanzien van rapportage, transparantie en controle. Grote fondsen die niet voldoen aan de richtlijn, mogen geen nieuwe middelen ophalen. Met name de regel dat alle transacties nogmaals door een onafhankelijke partij moeten worden gevalideerd, hindert de snelheid van opereren. Om achteraf onafhankelijk te kunnen valideren, moet in het besluitvormingsproces namelijk meer werk worden verzet. Doordat strategen - beursgenoteerd en niet beursgenoteerd – de extra validatie veelal niet hoeven uitvoeren, hebben zij een competitief voordeel. De AIFM richtlijn betekent daarnaast dat de beheerskosten van PE zullen stijgen. Kortom: de toegenomen regelgeving vanuit Brussel heeft tot gevolg dat de gebruikelijke snelheid van handelen van de PE enigszins wordt afgeremd. Daarnaast wordt PE geconfronteerd met een sterke stijging van de beheerskosten. Het is zaak dat de regelgeving zo eenduidig mogelijk wordt geimplementeerd binnen Europa zodat PE haar wendbaarheid kan behouden en goede rendementen kan blijven leveren.”

Gaike Dalenoord, advocaat / partner NautaDutilh: “De toenemende wet- en regelgeving vanuit Brussel is slechts een van de aspecten die van invloed kunnen zijn op de dynamiek in competatieve veilingprocessen. Waar in het verleden strategische kopers geregeld achter het net visten doordat private equity vaak doortastender en in een relatieve luwte konden opereren is dat aan verandering onderhevig. Vanaf medio volgend jaar gaan regels gelden waarmee we al bekend zijn bij publieke transacties. Zo komt er ook in niet-publieke transacties met een bepaalde omvang een verplichting voor private equity om tot melding van zeggenschap bij de AFM over te gaan. Daar bovenop dient private equity het er toe te leiden dat bij het verkrijgen van controle in een onderneming werknemers op de hoogte worden gesteld van de te verwachten gevolgen van een overname. Gedurende 24 maanden na de overname is een fonds daarnaast beperkt in gedragingen die als ‘asset stripping’ kwalificeren. Welliswaar zijn veel van deze regels al in meer of mindere mate gewaarborgd in bestaande regels, nieuw zal zijn dat een toezichthouder zich over de naleving van de regels gaat bekommeren.

Interessant aspect voor de dynamiek in veiling processen is dat bepaalde fondsen, zoals ‘familie fondsen’, kleinere fondsen en (tijdelijk) ook niet-EU fondsen buiten dit toezicht vallen. Tel bij dit alles op: de ‘uitkeringstest’ op basis van het nieuwe BV-recht, het recente wetsvoorstel om de fiscale ‘thin-cap’ regeling af te schaffen en het aanhoudend minder beschikbaar zijn van bank financiering en het is duidelijk dat we met een andere dynamiek enlevel playing field te maken krijgen.” n

31

MenA.nl Blogs

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

Op MenA.nl verschijnen regelmatig blogs M&A professionals uit verschillende disciplines.

In M&A Magazine zullen wij de meest gelezen blogs herplaatsen. http://www.mena.nl

Maarten Vijverberg: It’s the price, stupid

H

et gaat niet goed met de fusieen overnamemarkt. De markt ligt op z’n gat, zo kunnen we de laatste tijd lezen in de kranten en vakpers. Toch is het aardig om eens te kijken wat het dan precies is waardoor de markt hapert. En één ding wordt dan al snel duidelijk. Financiering is niet echt het probleem. Er zijn bij zowel veel bedrijven als Private Equity partijen vaak meer dan voldoende middelen aanwezig.

Geïnteresseerde kopers zijn er eveneens, en er zijn voldoende ‘pareltjes’ op de markt om overgenomen te worden.

Het feit dat partijen die acquisities begeleiden in deze tijd bepaald niet stil zitten, bevestigt dit laatste nog maar eens. Er is voor hen voldoende werk en bedrijvigheid. Het probleem is echter dat de daadwerkelijke transacties maar mondjesmaat tot stand komen. Dat is dus niet het gevolg van te weinig financiering of te weinig interesse. Dat gaat over de prijs. Waar tot voor enkele jaren geleden de vraag- en aanbodprijs bij de aanvang van een traject gemiddeld zo’n vijftien procent uit elkaar lagen en men elkaar uiteindelijk in het midden ergens trof, is dat nu anders.

Men begint niet met vijftien procent verschil, men eindigt ermee. De kloof is dan ook vaak te groot om te overbruggen, waardoor de deal niet doorgaat.

De reden dat koper en verkoper elkaar maar moeilijk kunnen vinden in de prijs, heeft alles te maken hun termijnvisie en risicoperceptie. Verkopers zijn wat de prijs betreft meer gericht op resultaten in het heden en de nabije toekomst. “Mijn bedrijf is toch winstgevend en is de prijs dubbel en dwars waard”, zo wordt vaak gezegd. Kopers kijken echter verder vooruit en zien de economische bui al hangen. “Wie zegt mij dat dit bedrijf over een paar jaar ook nog winst maakt? Wie weet wat de

32

economie gaat doen?” Kortom: transacties lopen stuk op prijsverschil omdat kopers niet bereid zijn hoge prijzen te betalen en verkopers vasthouden aan hun prijs.

En dit mechanisme gaat niet alleen op voor strategische kopers die ook voorheen vaak niet bereid waren de hoofdprijs te betalen. Dat geldt inmiddels ook voor Private Equity.

Ook zij zien veel meer risico en zijn voorzichtiger geworden met hun geld.

Wie wil verkopen, zal eenvoudigweg water bij de wijn moeten doen. Het feit dat de koers-winstverhoudingen van bedrijven in de afgelopen jaren – met een korte opleving in 2011 - alleen maar lager zijn geworden, illustreert dat dit

Door Maarten Vijverberg, partner bij Boer & Croon Corporate Finance en lid van het bestuur van Boer & Croon

de nieuwe realiteit is. Hiermee is er nu echt sprake van een kopersmarkt. En de prijsontwikkeling is navenant. n

Angelique van Hassel: Altijd equity value

I

mtech doet haar transacties altijd op basis van equity value. Deze aanpak levert regelmatig discussies op met adviseurs, die nu eenmaal gewend zijn om in enterprise value te denken en te werken, maar Imtech is ervan overtuigd dat equity value meer transparantie geeft naar de verkopende partij en daarmee een betere basis is voor een lange en succesvolle samenwerking na de overname. Dat is voor Imtech een van de key punten voor succesvolle overnames.

Veel transacties vinden plaats op basis van enterprise value. Hierbij moet dan de cashpositie worden opgeteld en de schulden worden afgetrokken om te komen tot de equity value, de waarde van de aandelen die daadwerkelijk

betaald zal gaan worden. Het klinkt heel simpel, maar in de praktijk blijkt het bepalen van deze ‘netto schuldpositie’ nogal wat voeten in de aarde te hebben.

Het vaststellen van de netto schuldpositie is een belangrijk punt in de onderhandelingen. In het juni nummer van M&A Magazine werd, in een artikel over financial due diligence, uitgebreid aandacht besteed aan de analyse van de netto schuldpositie en de complexiteit hiervan. Het probleem is dat de netto schuldpositie pas laat in het acquisitieproces wordt bepaald.

Dit betekent dat de daadwerkelijke koopprijs pas vlak voor de daadwerkelijke transactie bekend is. In het geval van professionele kopers en verkopers

oktober 2012

(zoals bijvoorbeeld private equity partijen) is dit geen probleem en hoort dit bij het te spelen spel. Voor mensen die het spel niet goed kennen, bijvoorbeeld

Door Angelique van Hassel, director Mergers & Acquisitions Royal Imtech

een verkopende DGA, kan het rekenen met een enterprise value leiden tot veel onduidelijkheden.

Alle deals op basis van equity value Om onduidelijkheden te voorkomen doet Imtech haar transacties altijd op basis van equity value. Dat betekent dat al bij een indicatieve bieding alleen over de uiteindelijke prijs voor de aandelen gesproken wordt. Uiteraard is in deze prijs rekening gehouden met de verschillende balansposten en financieringsstructuur van de onderneming.

Hierbij speelt voor een transactie op basis van equity value de eigen vermogenspositie een cruciale rol. Als de due diligence geen significante verrassingen oplevert, komt de oorspronkelijk afgesproken prijs ook in het contract.

Imtech doet jaarlijks gemiddeld 10 tot 15 transacties. Hierbij gaat het vaak om familiebedrijven of om DGA’s die hun bedrijven verkopen. We hebben dus in de regel te maken met verkopers met

beperkte tot geen ervaring in M&A transacties. Natuurlijk kunnen zij zich laten adviseren door professionals, dit is alleen maar aan te raden, maar het is belangrijker dat de verkoper snel zelf overzicht krijgt in de belangrijkste punten van een eventuele transactie.

Zo kan de verkoper zelf zijn beslissingen nemen. Het pas op het laatste moment vaststellen van de koopsom past volgens ons niet in het snel duidelijkheid geven aan een verkoper en helpt ook niet bij het opbouwen van het vertrouwen.

Imtech vindt het belangrijk dat het management niet alleen tevreden is over het verkoopresultaat, maar ook dat het enthousiast is over de toekomst van het nieuwe bedrijf binnen onze onderneming. In het geval van een directeur eigenaar zullen we altijd een minimum aantal jaar management continuïteit afspreken. Als je nog lang met elkaar door wilt, kun je maar beter vanaf het begin transparant en duidelijk zijn. n

Agenda

www.MenA.nl

Agenda M&A Community M&A Café: meer kennis en meer deals

In de wereld van M&A, Private Equity en Corporate Finance valt of staat succes voor een groot deel met wie u kent en wat u hoort. Indien u eerder geïnformeerd bent dan is de kans groter dat u de deal doet en niet de concurrent.

31 oktober 2012

M&A Café en sector driven roundtables, kantoor ABN AMRO Amsterdam

21 november 2012

M&A Café en roundtables Leveraged Finance / M&A Directors, kantoor Allen & Overy Amsterdam

13 december 2012

M&A Awards, Krasnapolsky Amsterdam Black Tie - 500 dealmakers

M&A Databank & League tables

Wie deed welke deal? Wie hebben geadviseerd? Wie hebben gefinancierd? M&A Leden hebben toegang tot het online overzicht van alle deals, de betrokken adviseurs plus alle achtergronden. Het aanleveren van deals voor de databank kan via het online formulier op MenA.nl of per e-mail naar deals@alexvangroningen.nl.

33

Colofon

Vakblad voor professionals in M&A, Corporate Finance & Private Equity

De M&A Community brengt professionals in M&A,Corporate Finance en Private Equity bij elkaar middels live events, het M&A Magazine en de website MenA.nl met nieuws en een M&A databank. M&A Magazine informeert over actuele ontwikkelingen op het gebied van fusie, overname, participatie, bedrijfsexpansie en financiële bedrijfsinformatie.

Hoofdredacteur Michiel Rohlof (mrohlof@alexvangroningen.nl)

Drukker Bal Media, Schiedam

Redactie M&A / MenA.nl Michiel Rohlof, Willem van Oosten, Janneke Vissers Burgemeester Haspelslaan 63 1181 NB Amstelveen Tel. 020 5788906 Fax 020 63 91 025 Email mrohlof@alexvangroningen.nl, wvanoosten@alexvangroningen.nl, jvissers@alexvangroningen.nl Website www.MenA.nl

Vormgeving Nederlof, Cruquius

Aan deze editie werkten mee: Casper Banz, Marin Boon, Gaike Dalenoord, Guido Derckx, Rob Elgers, Rob Faasen, Lester Fontijn, Rafael Gómez Núñez, Angelique van Hassel, Jan-Paul van der Hoek, Harmen Holtrop, Herman Kaemingk, Frank Leijdesdorff, Michael Lucassen, Allard Metzelaar, Rolf Metz, Willem de Nijs Bik, Willem van Oosten, Michiel Pannekoek, Annelies van der Pauw, Onno Sloterdijk, Ewout Stumphius, Maarten Vijverberg Fotografie: Geert Snoeijer, Chris van Houts Uitgever Alex van Groningen BV (info@alexvangroningen.nl) Burgemeester Haspelslaan 63 1181 NB Amstelveen Tel. 020 57 88 900 Fax 020 63 91 025 Marketing Paul van Beckum (pvanbeckum@alexvangroningen.nl) Tel. 020 57 88 919 Sales / Account Manager Ezri Blaauw (eblaauw@alexvangroningen.nl) Tel. 020 5788909 Lidmaatschap M&A Community Naast uitnodigingen voor 8 M&A Cafés en het Private Equity Summit in het voorjaar ontvangen leden het M&A Magazine.

Daarnaast biedt het lidmaatschap onder meer gratis toegang tot de unieke M&A Databank & League tables. Het is ook mogelijk om een bedrijfslidmaatschap af te sluiten.

Zie www.MenA.nl voor informatie over de M&A Community en alle partnerships.

Opgave en vragen over M&A Magazine Abonnementenland Postbus 20 1910 AA Uitgeest Tel. 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 € 0,10 per minuut Fax 0251-31 04 05 Website: www.aboland.nl voor abonneren, bestellen, adreswijzigingen en opzeggen

34

© Alex van Groningen BV Amstelveen 2012 Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om integraal artikelen over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen in welke vorm dan ook. Nota bene: geen toestemming is nodig om de titel en inleiding van artikelen over te nemen op (eigen) websites, mits met bronvermelding. wet bescherming persoonsgegevens De abonneegegevens zijn opgenomen in een database van Alex van Groningen B.V. Deze is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens. Wij gebruiken deze gegevens om u op de hoogte te houden van aanbiedingen. Indien u hier bezwaar tegen heeft, maakt u dit kenbaar door bericht te zenden naar info@alexvangroningen.nl.

Aanlevering van Artikelen Inzending van een artikel naar de redactie ter publicatie houdt in dat de auteur akkoord gaat met de volgende voorwaarden ter plaatsing: - de auteur heeft het volledige auteursrecht op het artikel; - het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; - met publicatie wordt geen geheimhouding geschonden; - de auteur zal niet zonder schriftelijke toestemming van de uitgever het artikel elders publiceren; - de auteur verleent de uitgever het gebruiksrecht op het artikel om dit in al haar media te (her)publiceren in print, online of in welke vorm dan ook en waar gewenst eventueel aan te kunnen passen.

alexvangroningen.nl

Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in uw vakgebied?

Vindt u het cruciaal dat uw kennis en vaardigheden op peil zijn?

Vergroot nu uw kennis met opleidingen van topniveau. Schrijf vandaag nog in en verzeker u van een plaats via alexvangroningen.nl

VERBLUFFENDE INZICHTEN EN INSPIRERENDE ONTMOETINGEN

PERMANENTE EDUCATIE Oktober 2012 2 en 3 oktober 3 oktober 4 oktober 9 en 10 oktober 10 oktober 11 oktober 11 oktober 30 oktober, 6, 13, 20 en 27 november 30 oktober November 2012 1 en 2 november 1, 15, 29 november en 13 december 1, 8, 15, 22 en 29 november 1, 8, 15, 22 en 29 november 1 november 6 november 6 november 6 en 7 november 7 en 8 november 7, 14, 21, 27 november en 6 december 7, 14 en 21 november 8 november 8, 15, 22, 29 november en 6 december 8 november 12, 13 november, 13 en 14 december 13 november 14, 15 en 16 november 14, 15 en 16 november 14 en 15 november 15 november 15 november 20 november 21 en 22 november 21 en 22 november 21, 22 en 23 november 22 november 22 november 26, 27, 28 november en 7 december 27 november

Titel opleiding

Investering

PE Punten

Programma

Effectief Forecasten Informal Investor Grip op Compliance / Corporate Governance Enterprise Risk Management / COSO II Balanced Scorecard - de spirit keert terug Financial Excel Update 2010 Voorkom ERP drama’s Finance & IT IT Governance

€ 1895 € 895 € 895 € 1895 € 895 € 895 € 895 € 3995 € 895

14 6 7 14 7 6 7 35 7

2 dagen 1 dag 1 dag 2 dagen 1 dag 1 dag 1 dag 5 dagen 1 dag

Business Valuation Project Support Risicomanagement Fiscaal Management Betaal minder vennootschapsbelasting Implementeren onderhouden en upgraden van ERP Controle Grootboek De Controller als Businesspartner Excel 2007 voor financieel managers Strategisch Werkkapitaal Management Vastgoedrekenen; creëer zekerheid in uw projecten De Excel Gebruikersdag; hét Excel event voor Finance, HR en Management Controller in een Week Fiscaal voordeel van fusies, overnames en reorganisaties Presenteren met Overtuiging en Resultaat Business & IT Alignment Beïnvloeden en Adviseren Financiele Analyse SAP voor Financials Post Acquisitie Management Optimale winstbepaling Investeren in IT: Is er een maximum en een minimum?

Integraal Performance Management Corporate Recovery Onderhandelen Investeringsanalyses met Excel Voorkom onnodige BTW afdrachten Effectief Leiderschap voor financieel managers De financiële gevolgen van IT (Out)sourcen

€ 1895 € 995 € 2995 € 2995 € 695 € 895 € 695 € 1895 € 1595 € 2995 € 2795 € 495 € 4295 € 695 € 3995 € 895 € 2295 € 2295 € 1695 € 1195 € 695 € 895 € 1895 € 1895 € 2395 € 895 € 695 € 3995 € 895

15 14 35 35 7 7 6 14 14 35 19 5 35 7 27 7 21 19 14 7 7 7 14 15 25 7 7 36 7

2 dagen 2 dagen 5 dagen 5 dagen 1 dag 1 dag 1 dag 2 dagen 2 dagen 5 dagen 3 dagen 1 dag 5 dagen 1 dag 4 dagen 1 dag 3 dagen 3 dagen 2 dagen 1 dag 1 dag 1 dag 2 dagen 2 dagen 3 dagen 1 dag 1 dag 4 dagen 1 dag

Bovenstaand overzicht betreft een selectie. Voor het complete overzicht gaat u naar alexvangroningen.nl/pe. Alle programma's worden ook in-company aangeboden.

Burgemeester Haspelslaan 63 • 1181 NB • Amstelveen • Tel 020 6390008 • Fax 020 6391025 • info@alexvangroningen.nl • alexvangroningen.nl

LEGADEX VOOR AL UW DATAROOMS

De beste voorbereiding bij herfinanciering, herstructurering en transacties, zie www.legadex.com of bel Hans-Martijn Roos of Luc van Daele voor nadere informatie

Teleportboulevard 110 | 1043 EJ Amsterdam +31 (0)20 - 82 08 396 | info@legadex.com www.legadex.com

dataroom en transactiediensten