MD2207_vitaminen bij artrose en jeugdreuma

ALTERNATIEVEN

De vergeten behandeling Tientallen jaren geleden gebruikten honderden patiĂŤnten een vitamine tegen artrose. Die vitamine staat nu weer in de belangstelling door nieuw onderzoek.

Celeste McGovern zocht het uit.

46

ALTERNATIEVEN

D

vooruitgaan. Een klein jaar nadat was begonnen met vitamine B3 had ze geen zwellingen meer in haar gewrichten en kon ze eindelijk weer normaal traplopen.

Ze had helemaal geen pijn meer in haar botten en gewrichten, en ze had al acht maanden geen aspirine meer gebruikt.

De bezinkingssnelheid van haar bloed was verbeterd tot 0,56 mm/min. De kracht van de spieren in haar hand (handknijpkracht), die in het begin sterk verminderd was, was zowel links als rechts verbeterd tot normale waarden voor vrouwen van haar leeftijd. Er was ook geen vergrote of gezwollen lever meer voelbaar.

‘Naast de objectieve verbetering in al haar gewrichten en in haar algehele gezondheid, was er ook een opvallende daling van haar schijnbare leeftijd,’ zag haar arts. ‘Ze vertelde heel tevreden dat ze weer zin had om andere mensen op te zoeken en om zelf bezoek te ontvangen. Ze zag er jonger uit dan toen ik haar voor het eerst zag: ze leek eerder 60 dan 80.’

Het geval van Alice is er een van honderden in het artikel van William Kaufman uit 1949, The common form of joint dysfunction. In dat artikel beschrijft hij, soms tot in de kleinste details, zijn ervaring met het gebruik van nicotinamide (een vorm van vitamine B3) voor de behandeling van artrose.

Kaufman was een Amerikaanse arts en fysiologisch onderzoeker in de jaren 40 en 50 van de vorige eeuw.

e patiënte, laten we haar Alice noemen, was 78 jaar oud en had altijd een uitstekende gezondheid gehad. Maar zes maanden daarvoor, toen haar jongere zus een beroerte kreeg, was dat veranderd. Ze wilde niet dat vreemden in een ziekenhuis haar zus zouden verzorgen. Daarom besloot ze om haar zus thuis te verplegen. Dat betekende dat ze de hele dag moest traplopen, want de slaapkamer van haar zus was op de eerste verdieping. Ze had het zo druk dat ze vaak gemakkelijke, koolhydraatrijke maaltijden at in plaats van de eiwitrijke voeding die ze normaal gesproken nam.

Nadat Alice dat ongeveer een maand had gedaan, kreeg ze pijnlijke en opgezwollen gewrichten. Ze begon acht tot tien aspirientjes per dag in te nemen, maar dat hielp maar een beetje.

Toen haar zus weer wat opknapte, ging Alice weer minder koolhydraten eten. Toch hield ze constant hevige pijn in haar nek, lage rug en gezwollen knieën, enkels, polsen, handen, ellebogen en schoudergewrichten. Ze had, zei ze, altijd een verdoofd of ‘tintelend’ gevoel in haar handen. Haar handen waren ook gezwollen en toen de arts dat vroeg, kon ze geen vuist maken.

De eerste uren van de dag, voordat de aspirine begon te werken, voelde ze zich altijd stijf. ‘s Avonds kwam de stijfheid terug, de medicatie hielp dan niet meer.

Ze kon niet goed slapen door de pijn. Koud en vochtig weer maakte het erger, merkte ze. Daarnaast was ze in drie maanden tijd acht kilo afgevallen en voelde ze zich steeds zwakker worden. En bijna altijd uitgeput.

De arts die Alice onderzocht, merkte dat haar polsen en enkels warm aanvoelden. In een uitgebreid lichamelijk onderzoek mat hij het bewegingsbereik (hoe ver ze kon buigen en strekken) van twintig gewrichten. Hij stelde vast dat de werking van de gewrichten ‘ernstig verstoord’ was. Alice stond en liep voorovergebogen. Haar gewrichten waren gezwollen zoals bij klassieke reuma. Bovendien merkte hij op dat haar huid er wat geelbruin uitzag, terwijl haar lever iets vergroot was en gevoelig bij betasting. Ook haar tong en tandvlees waren licht gezwollen.

Een klein jaar nadat was begonnen met vitamine B3 had ze geen zwellingen meer in haar gewrichten en kon ze eindelijk weer normaal traplopen Hij had speciale belangstelling voor behandelingen met vitaminen. Hij vond het fascinerend dat je een zo eenvoudig middel als vitamine B3 kunt inzetten voor de behandeling van artrose, een aandoening die veel schade veroorzaakt. Voor moderne artsen lijkt dat misschien wat erg simpel, maar in zijn tijd was dat volkomen logisch.

De remedie Alice kreeg vitamine B3, in de vorm van nicotinamide, voorgeschreven in een zeer hoge dosering.

Drie weken later, bij het vervolgonderzoek, waren de zwellingen in haar gewrichten grotendeels verdwenen.

Ze had nog wel last van wat pijn en stijfheid. Haar evenwicht bij het lopen was beter en ze zat rechterop.

Het bewegingsbereik van haar gewrichten was ook meetbaar verbeterd.

Een kleine drie maanden nadat ze was begonnen met de vitaminekuur was het bewegingsbereik in haar gewrichten nog verder verbeterd. Haar enkels waren nog wel gezwollen. De bezinkingssnelheid van haar bloed – waaraan je ziet of je ontstekingen hebt – was afgenomen van 1,80 mm/min tot 1,00 mm/min. Ze nam nog maar één aspirientje per dag tegen de pijn. Haar arts zei: ‘Ze leek mentaal alerter en lichamelijk sterker.’

Bij de volgende controlebezoeken bleef Alice

De vergeten plaag Kaufman was opgegroeid in tijden van een inmiddels vergeten dodelijke plaag: pellagra. Die wordt gezien als de grootste epidemie van tekorten aan voedingsstoffen in de Amerikaanse geschiedenis. Pellagra was in die tijd een angstwekkende nieuwe ziekte, die tweemaal zoveel vrouwen als mannen trof.

De diagnose van de ziekte werd bepaald door de ‘vier d’s’: 1) dermatitis (ontsteking van de huid): huiduitslag met schilfers, vaak als een soort kraag om de hals, armen en benen; 2) dementie, met beangstigende emotionele uitbarstingen en onredelijkheid; 3) diarree en andere maag-darmproblemen; en 4) dood.

Later kwamen daar andere symptomen bij, die op röntgenfoto’s te zien zijn: botontkalking, mineralentekort en tandbederf bij meer dan de helft van de onderzochte patiënten, en ook een gezwollen 47

ALTERNATIEVEN

tong. In de meeste gevallen gezwollen armen en benen tot ging het tandbederf samen met hartfalen en verwardheid. Ook sterk teruggetrokken tandvlees, deze ziekte werd spectaculair bloedvergiftiging, blootliggen van genezen door een infuus met één tandcement (de stof die om de vitamine. tandwortel zit), en uitvallen van Kaufman vroeg zich af of veel tanden en kiezen.1 symptomen van de patiënten Pellagra verspreidde zich in het die hij zag, niet gewoon lichtere begin van de 20e eeuw zo snel in de vormen waren van soortgelijke VS, dat veel artsen dachten dat het tekorten. Misschien hadden een soort besmettelijke epidemie sommige mensen veel meer Het verband tussen B3 en was. Tussen 1906 en 1940 kregen vitaminen nodig dan anderen, artrose: William Kaufman meer dan 3 miljoen Amerikanen door een aangeboren afwijking of Kaufman was een vroege pionier de ziekte. Minstens 100.000 andere oorzaak. in het gebruik van hoge doses vitamensen overleden eraan.2 In 1941 begon hij zijn minen om ziekten te behandelen.

In de jaren 40 van de vorige eeuw Joseph Goldberger, die was particuliere patiënten met hoge ontdekte hij dat vitamine B3, in de aangesteld door de Amerikaanse doses nicotinamide te behandelen. vorm van nicotinamide, artrose en Gezondheidsdienst (Public Health Pas twee jaar later, in 1943, werd reuma kan tegengaan. Zijn ontdekhet in Amerika verplicht om Service), toonde in 1926 aan dat king was in de vergetelheid geraakt, vitaminen en ijzer toe te voegen de ziekte vooral voorkwam bij een maar krijgt nu weer aandacht omaan geraffineerde graanproducten. dieet van voornamelijk granen, dat nieuw onderzoek zijn resultaten heeft bevestigd en aangevuld.

In een speciaal artikel zonder vlees, vis, eieren en melk. over nicotinamide uit 1943 De manieren waarop vroeger beschreef hij dat hij nicotinamide had gegeven aan granen werden bereid, waren ingeruild voor nieuwe dertig patiënten met duidelijke artrose. De patiënten methoden. Daardoor gingen veel voedingsstoffen namen het middel meermalen per dag in, tot een totale verloren, waardoor de gebreksziekte zo plotseling dosering die tegenwoordig nog net als niet schadelijk optrad. Door vers vlees, melk en zelfs biergist aan het wordt beschouwd, of zelfs nog iets meer. Hij stelde dieet toe te voegen, liet Goldberger zien dat je de ziekte dat het middel een aantal gunstige uitwerkingen had: kon voorkomen en genezen. meer beweging in de gewrichten en minder stijfheid, zwelling, misvorming en pijn.

Spectaculaire genezing Kaufman was niet de enige die experimenteerde met Conrad Elvehjem, professor in de biochemie aan de Universiteit van Wisconsin-Madison, ontdekte in 1937 vitaminen als geneesmiddel. Ook andere artsen hebben dat de vitamine niacine (ook wel vitamine B3 genoemd) patiënten met allerlei aandoeningen behandeld met niacine en hebben vergelijkbare successen beschreven. de ziekte black tongue bij honden kon genezen. Dat In Canada vermoedde psychiater Abram Hoffer dat is de hondenvorm van pellagra. Het jaar daarna de dementie die bij pellagra voorkomt, dezelfde oorzaak werden de artsen Tom Spies, Marion Blankenhorn had als de schizofrenie die hij tegenkwam. Hij beschreef en Clark Cooper door het tijdschrift TIME Magazine dat 80 procent van de schizofreniepatiënten die hij met uitgeroepen tot ‘Man van het jaar’, vanwege het hoge doses vitamine B3 (niacine) behandelde, daar onderzoek waarin zij vaststelden dat niacine ook duidelijk baat bij had.3 pellagra bij mensen kon genezen.

In datzelfde jaar studeerde Kaufman af aan de Internist William Parsons en anderen in de Medische opleiding van de Universiteit van Michigan.

Amerikaanse Mayo Clinic volgden in 1955 Hoffers Kaufman maakte in de jaren daarop een spectaculair aanwijzingen met een aantal onderzoeken. Ze lieten initiatief in de gezondheidszorg mee. De gevreesde zien dat niacine de vetsamenstelling bij hartpatiënten pellagra werd zo goed als volledig van de Amerikaanse duidelijk verbetert: het verlaagt de hoeveelheid ‘slecht’ kaart geveegd.

LDL-cholesterol en TG (triglyceriden) in het bloed In 1942 werd niacine toegevoegd aan meel en steeg de en verhoogt het ‘goede’ HDL-cholesterol.4 Niacine gemiddelde consumptie van 11 mg naar 17 mg per dag. kan als bijwerking blozen (opvliegers) veroorzaken Sindsdien wordt de ziekte als uitgeroeid beschouwd en en wordt daarom wel ‘blozende niacine’ genoemd: behoort pellagra tot de medische geschiedenis. door verwijding van de bloedvaten kan de huid rood Toch lag de ziekte nog vers in het geheugen bij en warm worden en gaan jeuken (zie kader p50). Het Kaufman, in een periode waarin artsen tekorten aan is tientallen jaren veel gebruikt, omdat het de enige voedingsstoffen als een oorzaak van ziekten zagen. beschikbare cholesterolverlager was.

Behandelingen met vitaminen kwamen in aanmerking In 1959 bracht Hoffer Kaufmans werk opnieuw voor prijzen en waren heel gewoon; ze werden niet als onder de aandacht. Hij publiceerde een artikel over randverschijnsel of kwakzalverij gezien. zijn eigen ervaring met zes patiënten die na het Nog geen tien jaar daarvoor hadden de Nederlandse innemen van vitamine B3 (niacine/nicotinezuur of arts Christiaan Eijkman en de Engelse biochemicus niacinamide) opmerkelijke verbeteringen hadden in de Frederick Hopkins de Nobelprijs voor de fysiologie beweeglijkheid van hun gewrichten.5 of geneeskunde gekregen. Ze hadden ontdekt dat de Een vrouw van 68 had langdurige stress gehad ziekte beriberi wordt veroorzaakt door een tekort aan door de ernstige, langdurige ziekte van haar man. Ze vitamine B1, ook wel thiamine genoemd. Beriberi is werd snel ouder en klaagde over hevige pijn in beide ook een ziekte met uiteenlopende symptomen, van armen, slecht zicht in één oog, slapeloosheid, en pijn en 48

ALTERNATIEVEN

minder beweeglijkheid in haar handen. Ze kreeg ook artroseknobbels op alle vingers.

Ze begon met hoge doses niacine. Na een maand of drie merkte ze een duidelijke verbetering, zowel geestelijk als lichamelijk. De pijn in haar armen verdween, net als de misvormingen in haar polsen en de knobbels op haar vingers. ‘Ze kon haar handen weer normaal bewegen’, zag Hoffer. Hij merkte ook op dat haar huid er jonger uitzag. ‘De rest van dat jaar en nog twee jaar daarna bleef ze gebukt gaan onder veel stress. In die tijd overleed haar man en had ze allerlei problemen, bijvoorbeeld met haar huis. Ondanks die zware druk bleef ze geestelijk en lichamelijk in orde.’

Een andere patiënt van Hoffer was een jongen die tot zijn veertiende jaar gezond was en toen last kreeg van pijnlijke en stijve knieën. Dat was in 1952. In 1953 werd hij in het ziekenhuis opgenomen, waar hij fysiotherapie en aspirine kreeg. Eerst knapte hij flink op, maar in de herfst van dat jaar ging zijn toestand weer achteruit. In de herfst van 1954 lag hij vijf weken in bed met hevige pijn in zijn heupen, zijn rug en de gewrichten in zijn voeten.

In december van dat jaar kreeg hij naast aspirine hoge doses niacine (nicotinezuur), samen met vitamine C. Vijf dagen later ging het iets beter en ging hij naar school. ‘Vanaf dat moment ging het steeds beter met hem’, zegt Hoffer. Binnen zes maanden hadden zijn voeten, die gezwollen waren tot een breedtemaat E, weer een maat C. Ook zijn vingers waren minder gezwollen en beweeglijker. In 1956 had hij nog maar een kwart van zijn aspirine nodig.

In 1957 ging hij nog verder vooruit, al had hij nog wel rugpijn. Zijn rug was ook nog wat stijf. Hij probeerde om minder niacine te nemen, maar elke keer als hij dat deed, voelde hij zijn gewrichten weer stijf worden. De bezinkingssnelheid van zijn bloed was weer normaal.

‘Zijn schoolloopbaan blijft gewoon doorlopen, maar hij

Killermedicijnen Patiënten met artrose worden nog steeds behandeld met medicijnen waarvan we weten dat ze de symptomen maar gedeeltelijk tegengaan. We weten ook dat ze ernstige bijwerkingen kunnen hebben. Artsen schrijven bij artrose meestal NSAID’s (nietsteroïdale ontstekingsremmers) voor. De helft van alle oudere patiënten met artrose krijgt zo’n middel.

De Amerikaanse gezondheidsautoriteit FDA stelde in 2015 zijn waarschuwingen over deze middelen bij. Het was al bekend dat NSAID’s het risico op een hartaanval of beroerte verhogen.

De FDA stelde dat het risico al twee weken na het eerste gebruik van de middelen aanwezig is, zelfs bij patiënten die nog geen hart- en vaatziekten hadden.

Hoe hoger de dosis en hoe langer iemand NSAID’s gebruikt, hoe groter de risico’s.1 NSAID’s kunnen ook maagdarmzweren en acute nierbeschadiging veroorzaken.2 Artsen schrijven bij artrose ook opioïde pijnstillers voor. Maar die geven risico op verslaving en problemen door een overdosis. Bovendien hebben ze minder bekende risico’s, zoals verergering van pijn, leverbeschadiging, onvruchtbaarheid, slapeloosheid, obstipatie en misselijkheid.3 Mensen met artrose krijgen ook vaak corticosteroïden. Dat is een snelle en effectieve manier om ontstekingen tegen te gaan, maar wel tegen een hoge prijs: de bijwerkingen variëren van enorme onderdrukking van de bijnieren, waardoor die trager werken en niet goed meer kunnen reageren op ziekte of schade, tot gevaarlijke pieken in de bloedsuiker, botverlies, BRONNEN 1 US FDA, Drug Safety gewichtstoename Communication, July 9, 2015. www.fda.gov en aandoeningen 2 Drugs Aging, 2019; 36(Suppl 1): als diabetes en 15–24 3 Health Canada, About Opioids. oogbeschadiging, die www.canada.ca blijvend kunnen zijn.4 4 Arthritis Foundation,

Ze begon met hoge doses niacine.

Na drie maanden merkte ze een duidelijke verbetering, zowel geestelijk als lichamelijk

Corticosteroids. www.arthritis.org

kan niet stoppen met de vitamine B3’, schreef Hoffer.

Hij voegde hieraan toe dat Kaufman honderden vergelijkbare gevallen heeft gezien. ‘Deze patiënten namen voortdurend genoeg nicotinamide in. Zonder uitzondering konden ze hun gewrichten weer veel beter bewegen en gebruiken. Vaak ervoeren ze daarnaast allerlei gunstige uitwerkingen, zoals sterkere spieren, meer kunnen werken, minder vermoeidheid, een beter evenwicht en minder psychische klachten als depressie.’

Volgens Kaufmans beschrijvingen werden misvormingen van gewrichten vaak minder ernstig of ze verdwenen als patiënten, die tegenwoordig de diagnose artrose of reuma zouden krijgen, met nicotinamide werden behandeld. Een verhoogde bezinkingssnelheid werd vaak weer normaal, maar de gunstige uitwerking van de behandeling bleef alleen bestaan zolang mensen de vitamine innamen.

‘Misschien forceren deze gigantische hoeveelheden

vitamine enige verbetering in de reacties met zuurstof in de cellen,’ speculeerde Hoffer. Als psychiater met ervaring in het gebruik van vitamine B3, zei hij, wilde hij alleen de resultaten van Kaufman bevestigen; reumatologen moeten hun eigen onderzoek doen.

Het zou nog tientallen jaren duren voordat dat onderzoek werd uitgevoerd. In 1996 testten onderzoekers van de Amerikaanse gezondheidsinstituten (NIH) de vitamine bij 72 patiënten die ten minste vijf jaar artrose hadden en dagelijks NSAID’s (niet-steroïdale ontstekingsremmers) gebruikten tegen de pijn. De patiënten werden willekeurig in twee groepen verdeeld.

De ene groep kreeg zeer hoge doses nicotinamide, de andere groep kreeg een placebo (neppillen). De patiënten en artsen die de pillen gaven, wisten niet wie de echte behandeling en wie de placebo kreeg.

49

ALTERNATIEVEN

De relatieve gevaren van B3

De resultaten bevestigden de eerdere rapporten van Kaufman en Hoffer. In het 12 weken durende onderzoek verbeterde de algehele toestand van de artrosepatiënten die nicotinamide kregen met 29 procent, terwijl die van de patiënten die de placebo kregen juist 10 procent verslechterde. De pijn veranderde niet, maar de patiënten die nicotinamide kregen, namen 13 procent minder NSAID’s in. Met nicotinamide was de bezinkingssnelheid 22 procent lager en de beweeglijkheid van de gewrichten 4,5 graad beter dan met de placebo.

In de groep die nicotinamide kreeg, kwamen meer bijwerkingen voor (40 procent tegen 27 procent), al waren die meestal licht. Maag-darmproblemen kwamen het meest voor. Die konden meestal worden voorkomen door de vitamine samen met voedsel in te nemen. Eén patiënte werd in het ziekenhuis opgenomen vanwege een maagbloeding, maar ze bleek de placebo te hebben gekregen. De maagzweer kreeg ze waarschijnlijk door haar NSAID-gebruik.

De bloedwaarden voor glucose (bloedsuiker), urinezuur, cholesterol en andere markers van de patiënten die nicotinamide kregen, veranderden niet opvallend tijdens het onderzoek. Eén marker (SGOT), die aangeeft of de lever goed werkt, was iets hoger bij de patiënten die nicotinamide kregen, maar was bij geen enkele patiënt reden tot zorgen.

De onderzoekers, onder leiding van W.B. Jonas, waarschuwden dat je de SGOT-waarden regelmatig moet controleren bij patiënten die nicotinamide gebruiken. Ze concludeerden wel dat nicotinamide een rol kan spelen bij de behandeling van artrose, omdat het de algehele impact van artrose kan verbeteren evenals de beweeglijkheid van de gewrichten, de hoeveelheid ontstekingen en de hoeveelheid gebruikte ontstekingsremmers. Verder gaven ze aan dat meer onderzoek naar het gebruik van nicotinamide bij artrose nodig is.6 In zijn publicatie veronderstelde Jonas dat nicotinamide in grote hoeveelheden zou kunnen werken doordat het de hoeveelheid NAD in de cellen verhoogt. NAD is een belangrijk co-enzym dat een rol speelt bij meer dan tweehonderd reacties in het lichaam, waaronder de energieproductie in de mitochondriën (dat zijn de energiecentrales van de cellen, die minder goed gaan werken als we ouder worden). Doordat nicotinamide voor meer NAD zorgt, kan het de energie

Het gebruik van vitamine B3 is niet helemaal zonder risico’s. In 2017 nam een 22-jarige atleet in één keer 20 gram niacine in. Dat is zelfs volgens de normen van Kaufman en Hoffer een extreem hoge dosis. Hij kreeg acute leverbeschadiging en had met spoed een levertransplantatie nodig.1 In een literatuuroverzicht over leverbeschadiging door niacine uit 1992 staan bijwerkingen genoemd van hoge doses nicotinezuur (ongewijzigd niacine, de ‘blozende’ vorm van vitamine B3, waardoor de huid warm en rood wordt) bij zes patiënten.

Van preparaten met verlengde afgifte (die het middel langzaam aan het bloed afgeven) staan bijwerkingen vermeld bij twee patiënten. De patiënten gebruikten geen andere medicijnen.

Nog eens tien patiënten kregen bijwerkingen aan de lever, nadat ze ineens waren overgeschakeld van ‘blozende’ preparaten naar preparaten met verlengde afgifte. Vier van deze patiënten kregen binnen zeven dagen tekenen van leverbeschadiging.

In al die gevallen trad herstel op toen ze stopten met niacine.2 In een nieuwer onderzoek schakelde een vrouw van 74 plotseling over van ‘blozende’ niacine op een vorm met verlengde afgifte. Voor zover we weten, was dat de eerste keer dat iemand overleed door de leverbeschadiging die daarvan het gevolg was.3 De kans op leverbeschadiging is bij niacinamide kleiner dan bij niacine. Kaufman schreef in 1955 dat niacinamide (alleen of in combinatie met andere vitaminen), in de ‘duizend patiëntjaren dat hij het gebruikt had’ nooit bijwerkingen had veroorzaakt.4 Het onderzoek van de NIH uit 1996 wijst erop dat je moet uitkijken voor leverbeschadiging. Hoe hoger de dosis, hoe groter het risico.5 Beschadiging komt uiterst zelden voor, vooral in vergelijking met de medicijnen die veel gebruikt worden bij artrose. Toch is het belangrijk om hoge dosis vitamine B3 alleen onder toezicht van een arts te gebruiken en goed te letten op tekenen van leverbeschadiging: misselijkheid en braken, gelige huid en ogen BRONNEN (geelzucht), buikpijn 1 Am J Gastroenterol, 2017; 112: en opgezette buik, 1345–6 2 Am J Med, 1992; 92: 77–81 benen en enkels, Commun, 2018; 2: donkergekleurde urine 3 Hepatol 1293–8 en verminderde eetlust. 4 J Am Geriatr Soc, 1955; 3: 927–36

Patiënten die B3 kregen:

algehele verbetering van 29%

5 Inflamm Res, 1996; 45: 330–4

en stoffen leveren die belangrijk zijn voor om kraakbeen te herstellen, dacht hij.

Nieuw onderzoek Een hele reeks verdere onderzoeken lijkt het idee van Jonas te bevestigen. Onderzoek richt zich nu meer op hoe supplementen met voorlopers van vitamine B3 en een nieuwe interessante stof, nicotinamide-riboside (NR), de vorming van NAD kunnen verhogen en op cellulair niveau voor een scala aan gunstige effecten kunnen zorgen.

Patiënten die een placebo kregen:

toestand verslechterde met 10%

50

ALTERNATIEVEN

Vitamine B3 uitgelicht

In een artikel uit 2018 in het tijdschrift Nature staat beschreven dat een supplement met NR veilig was en de hoeveelheid NAD bij gezonde mensen van middelbare leeftijd met 60 procent verhoogde.7 NR is daardoor een trendy supplement geworden.

Maar de ontdekking heeft ook gezorgd voor hernieuwde belangstelling voor een veel goedkopere en gemakkelijk te gebruiken voorloper van NAD: nicotinamide. Een overzichtsartikel uit 2019 over de diverse functies van nicotinamide beschrijft het middel als een ontstekingsremmer die ook tegen depressie en angst werkt.

Het is aangetoond dat nicotinamide de huid beschermt tegen UV-licht en huidkanker. Het verbetert ook acne en andere huidaandoeningen en gaat verlies van gezichtsvermogen en gehoor tegen.

Verder beschermt het de hersenen, onder andere tegen de afbraak van zenuwcellen zoals bij alzheimer en parkinson.8

Vitamine B3 maakt onderdeel uit van het vitamine B-complex. B-vitamines zijn wateroplosbaar. Vitamine B3 speelt een belangrijke rol bij de stofwisseling van onze voeding, energievoorziening van cellen en bij de werking van het zenuwstelsel.

Vitamine B3 komt voor in onder andere: vlees en vis, gevogelte, noten, peulvruchten, zaden en graanproducten. Daarnaast kan het lichaam vitamine B3 deels maken uit het aminozuur tryptofaan (bouwsteen van eiwitten). Hierdoor dragen ook eiwitrijke producten zoals zuivel en eieren bij aan de aanmaak van vitamine B3 (via de omzetting van tryptofaan).

De behoefte aan vitamine B3 is afhankelijk van de hoeveelheid energie die iemand nodig heeft.

Gemiddeld heeft een volwassen man met een inactieve leefstijl ongeveer 18 mg vitamine B3 per dag nodig. Voor vrouwen is dit gemiddeld 14 mg.

Soms is de behoefte hoger, dan kan een vitamine B3-supplement gecombineerd worden met een vitamine B-complex. Begeleiding door een arts is hierbij van belang.

Vitamine B3 komt in twee vormen voor: nicotinezuur (of niacine) en nicotinamide (of niacinamide). Van het gebruik van grote hoeveelheden nicotinamide zijn geen nadelige effecten bekend. Nicotinezuur kan zorgen voor bloedvatverwijding in de huid. Dit ‘blozen’ ontstaat door een plotselinge bloedtoevoer naar hoofd en ledematen en geeft een warme, branderige en/of prikkelende sensatie. Deze reactie is van voorbijgaande aard en heeft geen ernstige gevolgen. De bovengrens voor nicotinamide is gesteld op 900 mg. Voor nicotinezuur/niacine is dit 10 mg LITERATUUR 1 www.vitamine-info.nl per dag.

Geen vervolg Verrassend genoeg hebben de Amerikaanse gezondheidsdiensten (NIH) en anderen verder niets gedaan met de veelbelovende resultaten van Jonas. In de bijna 25 jaar die inmiddels verstreken zijn, was artrose de belangrijkste oorzaak van arbeidsongeschiktheid in de VS. De Amerikaanse CDC (Centers for Disease Control and Prevention) rapporteert dat 54,4 miljoen Amerikanen in 2015 artrose hadden, en dat aantal neem naar verwachting alleen maar toe.

De CDC schat dat over twintig jaar 78 miljoen volwassenen (meer dan een kwart van de volwassen bevolking van de VS) de diagnose artrose heeft.9 Net als bij pellagra hebben vrouwen onevenredig vaak artrose: bijna twee derde van de patiënten met artrose is vrouw.

In Nederland hebben 1,5 miljoen mensen artrose.

Verwacht wordt dat ook dat aantal de komende twintig jaar zal stijgen met ongeveer 40 procent naar 2,1 miljoen.10 Hoe en waarom hebben onderzoekers wereldwijd een studie genegeerd die aantoont dat een relatief 2 www.orthokennis.nl veilige vitamine na slechts drie maanden gebruik een aanzienlijke verbetering kan geven in de symptomen van artrose?

(Basic Health Publications, 2015), zijn er twee redenen.

Volgens Andrew Saul, naast Abram Hoffer Ten eerste is de geschiedenis van niacine-tekort niet medeauteur van het boek: ‘Niacine: The real story alleen door het publiek vergeten. ‘De meeste artsen hebben alleen oppervlakkig de aspecten van voeding bestudeerd,’ legt hij uit.

‘Ten tweede valt er geen geld te verdienen met een behandeling met voedingsstoffen. Het is goedkoper om een patiënt een maand lang te behandelen met 1,5 miljoen nicotinamide dan hem één dag een medicijn te geven waar een octrooi op zit. Geen enkel farmaceutisch Nederlanders bedrijf zal het gebruik van een goedkoop, vrij met artrose verkrijgbaar BRONNEN middel aan1 J Natl Med Assoc, 1952; 44: 241–2 moedigen als het 2 Yale J Biol Med, 1992; 65: 211–21 3 Psychosomatics, 1970; 11:522–5 met een ander Naar verwachting 4 AMA Arch Intern Med, 1959; 103: 783–90 middel veel geld 5 Can Med Assoc J, 1959; 81: 235–8 zal dat aantal de 6 Inflamm Res, 1996; 45: 330–4 kan verdienen.’

komende 20 jaar met ongeveer 40% stijgen naar 2,1 miljoen

7 8 9 10

51

Nat Commun, 2018; 9: 1286 Metabolomics, 2019; 15: 137 US CDC, Arthritis-Related Statistics. www.cdc.gov www.volksgezondheidenzorg.info

ALTERNATIEVEN

J

eugdreuma is een auto-immuunziekte die een enorme invloed heeft op het dagelijks functioneren en leven van patiënten. Door de gewrichtsontstekingen hebben kinderen met jeugdreuma pijn en zijn ze beperkt in hun bewegingen. Kinderen met jeugdreuma missen vaker school, ze kunnen minder goed sporten en vrienden maken is lastiger.

De ziekte is van grote invloed op hun hele welzijn en beïnvloedt ook het leven van hun ouders en de eventuele andere kinderen in het gezin.

Het kinderreumacentrum van het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) in Utrecht is met zes kinderreumatologen het grootste van Nederland. Al tientallen jaren biedt het centrum zorg aan kinderen met reumatische ziekten en koortssyndromen en het heeft landelijk gezien een topreferente (zeer specialistische) functie in het onderzoek naar en behandeling van kinderen met deze aandoeningen.

Onderzoek naar de rol van vitamine B3 als onderdeel van de behandeling van jeugdreuma

Jeugdreuma Jeugdreuma, ook wel Juveniele Idiopathische Artritis (JIA) genoemd, is een ziekte die ongeveer 1 op de 1000 kinderen treft en een grote impact heeft op de kwaliteit van leven van patiënten. JIA is een autoimmuunziekte waarbij het afweersysteem uit balans is, met als gevolg dat het eigen lichaam (de gewrichten) wordt ‘aangevallen’.

Het is nog niet duidelijk waarom een kind jeugdreuma krijgt. Wel is bekend dat het afweersysteem ontregeld is, net als bij andere autoimmuunziektes. Het afweersysteem heeft de taak om in het lichaam alles op te sporen wat niet ‘eigen’ is en dat te bestrijden. Op die manier zorgt het ervoor dat iemand niet ziek wordt als bijvoorbeeld bacteriën en virussen het lichaam binnendringen.

Bij een auto-immuunziekte is de afstelling van het afweersysteem niet goed. De cellen die vechten tegen indringers gaan ook de strijd aan met cellen uit het eigen lichaam. Daardoor ontstaan ontstekingen in de gewrichten en soms ook in de organen.

De cellen die het gewricht aanvallen (de effectorcellen) worden bij kinderen met jeugdreuma niet meer in toom gehouden door regulatiemechanismen van het immuunsysteem, zoals de regulatoire T-cellen (Treg).

Tegenwoordig zijn er (steeds betere) medicijnen die de symptomen van jeugdreuma kunnen verminderen, maar er bestaat nog geen genezing. Eigenlijk hebben de huidige middelen met name een effect op de effectorcel van het ontregelde afweersysteem: ze remmen de reactie in het gewricht die wordt veroorzaakt door de effectorcellen. Omdat de beschikbare medicijnen best vaak bijwerkingen hebben en erg kostbaar kunnen zijn, is er, ook vanuit de patiëntenvereniging, een grote vraag naar een veilig alternatief. Gezocht wordt daarom naar een middel dat de immuunontregeling bij deze ziekte verbetert en/of een middel dat kan worden gebruikt om de huidige medicatie sneller en efficiënter af te bouwen.

Het versterken van de regulatoire kant van het immuunsysteem bij kinderen met jeugdreuma lijkt veelbelovend. Dat kan bijvoorbeeld door het verbeteren van de functie en het vergroten van de aantallen Treg bij deze kinderen. Het is aannemelijk dat zo’n behandeling ook minder bijwerkingen geeft dan 52

ALTERNATIEVEN

het remmen van effectorcellen. Deze heb je immers ook nodig voor bijvoorbeeld afweer tegen infecties door bacteriën en virussen.

In het laboratorium Translationele Immunologie is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan om te leren begrijpen hoe Treg werken. Een van bevindingen was dat het aantal Treg kan worden verhoogd én de functie ervan verbeterd als de cellen grote hoeveelheden vitamine B3 toegediend krijgen. Dit was niet alleen het geval in ‘gezonde’ afweercellen van muizen en mensen, maar ook in cellen verkregen uit ontstoken knieën van JIA-patiënten.

Aannemelijk is daarom dat vitamine B3 het ontstekingsproces bij JIA kan helpen controleren.

Nederlands onderzoek

Vitamine B3 Uit de gesprekken met patiëntenorganisaties blijkt dat een beter begrip van de impact van voeding en voedingssupplementen op het verloop van JIA voor veel kinderen en hun ouders een belangrijk onderwerp is.

Vitamine B3 is al vijftig jaar bekend en langdurig gebruik is veilig gebleken in klinische trials (onderzoeken onder mensen) voor andere ziektes waaraan ook kinderen deelnamen. Bovendien wordt vitamine B3 beschouwd als voedingssupplement.

Ook in het laboratorium wordt al jarenlang onderzoek gedaan naar vitamine B3. Bij patiënten met jeugdreuma is eerst de functie van regulatoire T-cellen (Treg) onderzocht. Voor deze Treg is het eiwit FOXP3 cruciaal; hoe meer FOXP3 hoe beter de Treg werkt en dus hoe beter het afweersysteem wordt onderdrukt. De aanwezige hoeveelheden FOXP3 blijkt erg nauwkeurig door de cellen te worden gereguleerd.

Daarnaast is ook onderzocht hoe deze regulatie werkt. Vitamine B3 (ook wel nicotinamide/NAM genoemd) doet de hoeveelheden FOXP3 per cel toenemen en zorgt ook voor meer FOXP3 positieve

Het onderzoek naar jeugdreuma en de rol van vitamine B3 wordt geleid door dr. Jorg van Loosdregt (rechts) en dr. Bas Vastert van UMC Utrecht/Wilhelmina Kinderziekenhuis. Zij kregen in 2017 van Vrienden WKZ en in 2018 van ReumaNederland financiering voor onderzoek naar de mogelijke oorzaken voor het ontstaan van jeugdreuma en voor een onderzoeksproject om de potentiele rol van vitamine B3 bij de behandeling van jeugdreuma te bestuderen. van ziektes als jeugdreuma. Er is nog wel een probleem: de doses vitamine B3 die nodig zijn om de spiegels te halen die effecten sorteren in het verrichte laboratorium onderzoek zijn zo hoog dat het niet zomaar kan worden geadviseerd. Er is verder onderzoek nodig naar de werking en mogelijke bijwerkingen.

De voorbereidingen om het effect van hoge concentraties vitamine B3 te testen voor de behandeling van jeugdreumapatiënten zijn nu gaande. De eerste tests zijn nog niet gericht op vermindering van klachten van patiënten met actieve ziekte, maar op de afbouw van medicatie bij patiënten zonder klachten en op het langer klachtenvrij houden van deze patiënten met minder reguliere medicatie.

In de geplande testen zullen jeugdreumapatiënten met hele hoge concentraties vitamine B3 behandeld worden. Deze hoeveelheden zijn tot wel honderd keer hoger dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid bij gebruik van vitamine B3 als voedingssupplement.

Dit zijn dus ook geen concentraties die behaald kunnen worden met het eten van bepaalde voeding. Omdat het nog steeds onduidelijk is of het consumeren van (hoge) concentraties vitamine B3 echt helpt bij reumatische klachten is er meer onderzoek nodig LITERATUUR om te weten of 1 Lancet. 2011 Jun 18;377(9783):2138-49 vitamine B3 2 J Immunol. 2004 May 15;172(10):6435-43.

3 Cell. 2008 May 30;133(5):775-87. kan helpen bij 4 Blood (2010) 115 (5): 965–974. jeugdreuma en of 5 Immunity. 2013 Aug 22;39(2):259-71. het gebruik veilig 6 Trends Immunol. 2014 Aug;35(8):368-78. is. Ga dus vooral 7 PLoS One. 2011; 6(4): e19047.

8 Diabetologia. 2000 Nov;43(11):1337-45.

NIET thuis grote 9 Eur J Endocrinol. 2004 May;150(5):719-24.

10 Lancet. 2004 Mar 20;363(9413):925-31. hoeveelheden 11 Diabetologia. 1995 Jul;38(7):848-52. vitamine B3 12 Conn State Med J. 1953 Jul;17(7):584-9. slikken.

13 Radiother Oncol. 1997 Apr;43(1):67-73.

De voorbereidingen om het effect van hoge concentraties vitamine B3 te testen voor de behandeling van jeugdreumapatiënten zijn nu gaande afweercellen. Zoals verwacht, resulteerden testen hiermee in meer Treg-cellen en in een verbeterde functie van deze cellen. Dit is ook getest in afweercellen verkregen uit de ontstoken knieën van jeugdreumapatiënten. Ook hier was te zien dat verhoogde concentraties vitamine B3 in deze cellen leidden tot meer Treg.

Deze resultaten zijn inmiddels gepubliceerd in verschillende wetenschappelijke tijdschriften, onder andere in Blood (2010), PLoS One (2011), Immunity (2013) en Trends in immunology (2014).

Samengevat laten de bevindingen uit het laboratorium zien dat vitamine B3 het aantal Treg en de Treg-functie doet toenemen, wat resulteert in meer tolerantie. Dit zou dus een uitstekende en veilige strategie kunnen zijn voor de behandeling

Jorg van Loosdregt

53

14 Acta Oncol. 1996;35(2):213-9.

Dit artikel verscheen in

Medisch Dossier Jaargang 22 Nummer 7 - September 2020

Medisch Dossier is een kennisplatform over gezondheid. We bieden onafhankelijke en wetenschappelijk onderbouwde informatie over ziekten en behandelingen vanuit reguliere en complementaire zorg.

Ons doel is mensen te helpen bij het maken van betere gezondheidskeuzes. We zijn kritisch, onafhankelijk en bieden toegankelijke en toepasbare informatie, zodat mensen hun gezondheid in eigen hand kunnen nemen.

www.medischdossier.org medischdossiermagazine

In Nederland werken wij samen met toonaangevende deskundigen zodat alle informatie onderbouwd is. Het blad bevat ook vertalingen van relevante artikelen gepubliceerd in het Britse blad What Doctors Don’t Tell You.

medischdossier

shop >>>

Uw hulp bij het maken van betere gezondheidskeuzes

MEDISCH

DOSSIER

Sterke botten Darmgezondheid bij osteoperose

Suiker en kanker Onlosmakelijk verbonden

PLUS De arts die stopte met medicijnen voorschrijven

• De werking van cellen en afweer uitgelegd • Meer eenzaamheid, wat nu?

• Leef in je lijf, niet in je hoofd • De pandemie van de angst

Vergeten behandelingen

Jaargang 22 Editie 7 September 2020 Los nummer € 7,75

BP

Vitaminen bij artrose en jeugdreuma