Medisch Dossier 1909 - november 2017

JAARGANG 19 N O 9 NOVEMBER 2017

Los nummer E 7,50

Overwin trauma’s Goede bacteriën Drinkwater Bevrijd uw lichaam

Voor een mooie huid

Is het veilig?

EXTRA DIKKE HERFSTSPECIAL

Diabetes terugdraaien Wetenschappelijk bewezen manieren om de epidemie een halt toe te roepen

Pure Manuka Honing uit de ongerepte natuur van Nieuw-Zeeland Given by Nature, Proven by science

Benelux Importeur & Distributeur Star Remedies B.V. T. +31 (0) 20 659 3228 E. info@starremedies.nl

www.manukahoning.nl

|Medisch|dossier|

VAN DE HOOFDREDACTIE

Lynne McTaggart en Bryan Hubbard

Hoofdredactie

Genezen van een ongeneeslijke ziekte D

microscopische populatie van goede bacteriën, die steeds vaker e behandeling van diabetes type 1 wordt een groot medisch een belangrijke factor bij allerlei biologische processen blijkt te zijn succesverhaal genoemd. De gangbare opvatting is dat de – ook een centrale rol speelt bij de ontwikkeling van diabetes. ziekte niet te genezen is, maar goed te behandelen met De aanwezigheid van bepaalde typen bacteriën in uw darmen is dieetvoorschriften en medicijnen. Natuurlijk was de ontdekking te vergelijken met het dragen van een kogelwerend vest. Het herstel van insuline baanbrekend. Frederick Banting en zijn collega’s van een gezonde darmflora kan zelfs helpen om een verstoorde van de Universiteit van Toronto slaagden er in 1921 voor het eerst glucosestofwisseling, de onderliggende oorzaak van diabetes, weer in om insuline uit de alvleesklier van kalveren te gebruiken om te herstellen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek, dat echter vooral bij mensen met diabetes te behandelen. Sindsdien kunnen mensen dieren is gedaan. Het is nog niet duidelijk of deze bevindingen ook met de ziekte een relatief normaal leven leiden. voor mensen kunnen gaan gelden.

Dat neemt niet weg dat het nog steeds een ziekte is die veel leed Vaak speelt beschadiging van de darmflora aan het begin van ons veroorzaakt: wereldwijd zijn minstens 1,5 miljoen sterfgevallen leven – als de darmflora gevormd wordt – een rol bij het ontstaan per jaar direct toe te schrijven aan diabetes. In Nederland waren van diabetes. Die schade ontstaat door omgevingsfactoren. De dat er in 2015 ruim 2800. Mensen met diabetes type 1 krijgen na Australische chemicus dr. Lisa Landymore-Lim onderzocht voor een aantal jaren te maken met hart- en vaatproblemen. Ze hebben 2 tot 4 keer zo vaak als anderen te maken met de gevolgen daarvan: haar promotieonderzoek een groep kinderen met diabetes, en daarbij ontdekte ze een aantal verbanden. Ze begon te vermoeden een hartinfarct, beroerte, of pijn in of zelfs amputatie van de dat medicijngebruik de oorsprong vormde van onderste ledematen. Ook de kleine bloedvaatjes diabetes bij kinderen. De ziekte kwam namelijk lopen schade op, wat leidt tot allerlei andere Vaak speelt aandoeningen: slecht zien, blindheid, nierschade, beschadiging van de niet in elk land even vaak voor, en de kinderen kregen op steeds jongere leeftijd diabetes. erectiestoornissen, depressie en zenuwschade. darmflora aan het Toen ze verder keek, ontdekte ze een mogelijk Daarnaast kennen we diabetes type 2, de begin van ons leven verband tussen jeugddiabetes en een hoge epidemie van de 21e eeuw. Er zijn naar schatting blootstelling aan receptgeneesmiddelen, zowel 86 miljoen Amerikanen, met een veel te hoge – als de darmflora zwangere vrouwen als bij kinderen op jonge bloedsuikerspiegel, die op het punt staan deze gevormd wordt – een bij leeftijd. Het ging om uiteenlopende medicijnen: ziekte te krijgen. rol bij het ontstaan van van kalmerende middelen (benzodiazepinen) Tot nu toe is er geen simpele, eenduidige tot middelen tegen een miskraam of verklaring voor beide vormen van diabetes. diabetes ochtendmisselijkheid. Maar de medicijnen Diabetes type 1 is vooral een auto-immuunziekte, die ze het meest tegenkwam, waren antibiotica waarbij het lichaam de eigen alvleesklier aanvalt.

De ziekte wordt beschouwd als een ongelukkige genetische speling die de moeder tijdens haar zwangerschap had gekregen om een infectie te bestrijden. van het lot en is niet te genezen. Als uw alvleesklier het eenmaal Omdat Landymore-Lim scheikunde had gestudeerd, wist ze begeeft, dan is dat onomkeerbaar. dat sommige van die medicijnen qua structuur overeenkomsten Diabetes type 2 wordt volledig toegeschreven aan ongezond vertoonden met bepaalde medicijnen waarvan bekend is dat ze eten en te weinig beweging. Daarom is deze aandoening beter te behandelen. Maar het feit blijft dat die behandeling vaak niet meer diabetes veroorzaken. De belangrijkste overeenkomst was dat ze zich allemaal konden binden aan zink. Aangezien de alvleesklier is dan wat voedingsadviezen en medicijnen: een doekje tegen het een orgaan is met een enorme zinkvoorraad, zegt ze, binden bloeden. de stoffen uit het medicijn zich aan het zink in de bètacellen In ons hoofdartikel deze maand kijkt Celeste McGovern naar van de alvleesklier. Daardoor verdrijven ze sommige of alle grensverleggend nieuw onderzoek, waaruit blijkt dat beide insulinemoleculen die daar aanwezig zijn. vormen van diabetes wel degelijk te behandelen zijn, en mogelijk Dat leidt tot schade aan de alvleesklier en het ‘activeert het zelfs te genezen. Er is voor het eerst bewijs gevonden dat een afweersysteem van ons lichaam, dat vervormde cellen waarneemt niet werkende alvleesklier misschien toch weer wakker kan en die als lichaamsvreemd beschouwt,’ schreef ze. worden geschud. Dat zou kunnen door veel lichaamsbeweging, Dit alles wijst erop dat schade aan de darmen een cruciale rol aangepaste voeding, bepaalde supplementen, zoals vitamine D, of speelt bij deze onbegrijpelijke aandoening. En als diabetes in de met probiotica.

Nieuw onderzoek toont aan dat een gebrekkig microbioom – de darmen begint, dan ligt daar misschien ook de oplossing.

❝

❞

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 3

9

INHOUD NOVEMBER 2017

Diabetes genezen 24

Celeste McGovern onderzoekt bewezen methodes om de grootste epidemie van onze eeuw terug te draaien

10

Flessenwater niet veilig 44

Dit moet u weten over het water dat u drinkt, uit flessen, de kraan en gefilterd

‘Zo kwam ik van psoriasis af’ 52

52

Hanna Sillitoe leed jaren aan pijnlijke psoriasis, tot zij de helende kracht van voeding ontdekte

Beweging tegen trauma 32

Bevrijd je van trauma’s met deze oefeningen van Charlotte Watts

Kalmeer uw huisdier op natuurlijke wijze 42

42

Holistisch dierenarts Rohini Sathish deelt haar beste tips om de vrede tussen de katten te bewaren

Wij waarderen uw mening, u kunt ons bereiken: Telefoon: 010 798 8010 (maandag t/m vrijdag: 09:00 – 17:00) E-mail: info@medischdossier.org Website : www.medischdossier.org 4 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

FEITEN IN |Medisch|dossier| HOOFDSTUK DEZE EDITIE:

Slechts 7

landen hebben een levens­

verwachting boven de

80JAAR

38 GEZOND LEVEN

NIEUWS

Bessensmaak 30

Nieuws 8

Max. VASTE RUBRIEKEN Wat u zegt 7

Kirsten Hartvig deelt een heerlijk recept Gezondheidspolitiek 21 Venkel als natuurlijke hormoontherapie; Chondroïtine vol met gezonde bessen We kunnen veel leren van blauwe tegen pijn bij artrose zone-gemeenschappen

Medicijnnieuws 14

Stop met aspirine tegen harten vaatziekten; Beleid met bètablokker moet op de schop

UITGELICHT

Geen gebak, geen zoetigheden 18

Een dieet waarbij het aantal koolhydraten drastisch wordt teruggeschroefd, kan kanker een halt toe te roepen

Hoe oud wordt u? 22

De levensverwachting stijgt binnenkort boven de honderd, zegt Bryan Hubbard

GEZOND GEZIN

Het recept voor een gezonde huid 38

Goede bacteriën spelen een grote rol voor een stralende huid

De integratieve huisarts 37

Hoe warmte, een dieet en supplementen een patiënt hielpen om te herstellen van een pesticidevergiftiging

In de praktijk 49

GEZOND SHOPPEN

Klassiek homeopaat Ton Jansen deelt zijn kennis

Een mild verzorgingsritueel vereist de beste natuurlijke producten

Handige adressen 64

Puur en simpel 58

Een overzicht met relevante brancheverenigingen, voor meer Raw snacks 60 informatie of het vinden van een Raw en biologische tussendoortjes voor een verantwoord snackmoment goede therapeut

Het laatste woord 66

Waarom blijven we medicijnen op muizen testen?

€2.500

boete als Duitse ouders hun kind

niet laten vaccineren

800 mg/dag chondroïtine

is net zo effectief als een bij

NSAID

ARTROSE

Er zijn wereldwijd

meer dan

420 miljoen

diabetici

18 Abonneren:0172476085 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

In het VK zijn tussen

2010 en 2014 bij geneesmiddelen-

ONDERZOEK 761 mensen

overleden NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 5

|Medisch|dossier| REDACTIERAAD

Redactieraad

Medisch Dossier wordt terzijde gestaan door een aantal van de meest toonaangevende pioniers ter wereld op het gebied van alternatieve en voedings­ geneeskunde, en medische milieukunde. Ieder van hen is een autoriteit op zijn of haar vakgebied: velen hebben grens­ verleggend werk verricht en zijn de grondleggers van nieuwe methodes in de geneeskunde.

Jean Monro, medisch directeur van het Breakspear Hospital, is een internationaal erkende specialist op het gebied van de medische milieukunde, waaronder het Chronisch Vermoeidheidssyndroom, de ziekte van Lyme, en meervoudige chemische overgevoeligheid. Ze is lid van de American Academy of Environmental Medicine en een gecerti­ficeerde examinator in de VS.

Michel Odent, een in Frankrijk opgeleide chirurg en gynaecoloog, is de grote baanbreker op het gebied van natuurlijke geboortes, die zich heeft ingezet voor thuis- en waterbevallingen. Hij heeft in het Verenigd Koninkrijk het Primal Health Research Centre opgericht en is auteur van ongeveer 50 weten­ schappelijke publicaties en 11 boeken, die inmiddels in 21 talen zijn vertaald.

Damien Downing heeft een praktijk gespecialiseerd in allergieën, milieu en voeding. Hij is de huidige voorzitter van de British Society for Ecological Medicine en lid van de redactieraad van Orthomolecular Medicine News Service. Hij is medisch hoofdadviseur van de kankerstichting Yes to Life en heeft talrijke boeken geschreven, waaronder The Vitamin Cure for Allergies.

Melvyn Werbach is psychiater en expert op het gebied van de invloed van voeding en planten op ziektes en psychische aandoeningen.

Hij heeft gewerkt aan de psychiatrische faculteit van de geneeskundeopleiding van de Universiteit van Californië.

In 1977 was hij voorzitter van de Biofeedback Society van Californië. Er is een groot aantal boeken van zijn hand verschenen, waaronder het bekroonde Nutritional Influences on Mental Illness.

Harald Gaier, waarschijnlijk de meest ervaren beoefenaar van de grote alternatieve medische disciplines in het Verenigd Koninkrijk, is geregistreerd osteopaat, homeopaat, acupunc­turist, natuurgenees­ kundige en medisch kruidentherapeut. Hij is voormalig medisch onderzoeksdirecteur van The Hale Clinic en de Diagnostic Clinic, bestuurs­lid van de Prince of Wales’ Foundation for Integrated Health, en de auteur van vele weten­ schappelijke publicaties en The Encyclopedia of Homoeopathy.

6 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Jonathan Wright vervult in de VS een voortrekkersrol op het terrein van de voedings­geneeskunde.

Hij is medisch directeur van de Tahoma Clinic in Renton en bestuurslid van de American Preventive Medical Association (APMA) en de Interna­tional College of Advanced Longevity Medicine. Hij heeft elf boeken op zijn naam staan.

Sarah Myhill studeerde in 1981 af aan de opleiding geneeskunde van het Middlesex Hospital.

Sindsdien werkt ze zowel voor de Britse nationale gezondheidsdienst NHS als in haar privépraktijk.

Gedu­rende zeventien jaar was ze eresecretaris van de British Society for Ecological Medicine (vroeger de British Society for Allergy, Envi­ ron­mental and Nu­tritional Medicine), een medische vereniging die zich toelegt op milieu­oorzaken van ziektes en niet-medica­ menteuze behandelingen.

Ze geeft samen met anderen de trainingscursussen van de vereniging en geeft regel­matig lezingen over onder­werpen zoals het chronischevermoeidheids­syndroom.

Janet Balaskas, die in de jaren zeventig aan de wieg stond van de Active Birth Movement, heeft wereldwijd veel veranderingen teweeg gebracht op het gebied van geboorte en kraamzorg. Ze is de oprichtster en directrice van het Active Birth Centre in Noord-Londen en heeft negen boeken op haar conto, waaronder Active Birth, Preparing for Birth with Yoga and Easy Exercises for Pregnancy.

Craig Sams is medeoprichter van Whole Earth Foods, een toon­ aangevend bedrijf in biologische voeding, en ook de oprichter en voorzitter van Green & Blacks Organic Chocolate. Momenteel is hij voorzitter van de Soil Association, uitvoerend voorzitter van Carbon Gold Ltd., een onderneming in koolstofvastlegging door het gebruik van biochar als bodemverbeteraar, en een trustee van de Slow Food Trust UK. Hij is de auteur van vier boeken, waaronder The Little Food Book.

Sally Bunday heeft de Hyperactive Children’s Support Group opgericht, de eerste organisatie die de aandacht vestigde op de rol van dieet en voeding bij probleemgedrag bij kinderen, in het bijzonder het effect van levensmiddelenadditieven en het tekort aan essentiële vetzuren. Sinds de oprichting ruim dertig jaar geleden heeft de stichting duizenden gezinnen geholpen met kinderen die last hebben van aandachtstekort en hyperactiviteit.

teveel tekst Wat u zegt:

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| LEZERSBRIEVEN

WAT U ZEGT We zien uw lezersbrieven graag tegemoet. Bereik ons via de mail redactie@medischdossier.org, op facebook.com/medischdossier­ gezondheidsmagazine of stuur een brief naar Postbus 105, 2400 AC Alphen aan den Rijn

WIN EEN E-BOOK

T.W.V. € 14,95!

Stuur ons uw tip, vraag of reactie en maak kans ons nieuwe e-book Voeding als we uw brief publiceren. Het e-book staat vol waardevolle informatie over de beste ziekte bestrijdende voeding die u zou moeten eten.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Beste redactie, Fantastisch, dat MMT-dieet van Joseph Mercola. Ik heb het boek en een receptenboekje erover direct besteld. Fijne en belangrijke artikelen verder ook.

Maar het artikel Een korreltje zout... sprak me niet aan, omdat het puur kwantitatief van aard is. Nog steeds is zout te dikwijls slechts natriumchloride. Op wettelijk voorschrift is er wat jodium (en soms fluor) aan toegevoegd, wat de agressiviteit van keukenzout verhoogt. Dit keukenzout komt voort uit een industrieel bewerkingsproces van steenzout een goedkope bron van chloor.

Zout is vergif voor ons lichaam en de bodem. De industriële chemische reiniging van natuurlijk zout tot puur NaCl heeft met een natuurproduct niets meer van doen, maar alles met wetenschappelijkindustriële vereisten voor productzuiverheid. Goed zeezout en Himalayazout bevatten ongeveer honderd mineralen en sporenelementen, die de industrie als verontreiniging ziet en verwijdert. net als de vroegere oerzee.

Het oorspronkelijke, niet gedenatureerde mineraalrijke zout wordt door velen als het witte goud gezien. Als natriumchloride is het gereduceerd tot een molecuul dat slechts kan worden aangeduid als het witte vergif.

Met Himalayazout en gelijkwaardig zeezout kunnen

uitgeputte akkers worden bemest. Die soorten zijn een weldaad voor ons lichaam en niet alleen in zoutwaterspa’s.

Mogelijk kan dit aspect van zout eens in een artikel worden belicht.

(Lit.: Wasser und Salz, de.

Barbara Hendel, Peter Ferreira; I-Verlag 2001) Hans Claessens Beste Hans, Fijn dat het artikel van Joseph Mercola u heeft geïnspireerd. We zijn erg benieuwd hoe de recepten u bevallen. Het is inderdaad een goed idee om ook de positieve kant van zout te laten zien. Wist u bijvoorbeeld dat zwart Hawaiiaans zout ontgiftende eigenschappen bevat?

Beste redactie, Als abonnee van het Medisch Dossier en als therapeut lees ik uiteraard het tijdschrift nauwkeurig door. Graag wil ik reageren op het artikel over de ziekte van Lyme. Wat er staat geschreven is niet onwaar, zeker als je kijkt naar de gangbare visie in de medische wereld, inclusief de angst voor teken die mensen wordt aangepraat. Volgens het artikel wordt Lyme veroorzaakt door een bacterie.

Vervolgens krijgen mensen antibiotica en als dat niet werkt een sterkere kuur maar de praktijk wijst uit dat veel mensen daar niet echt van opknappen.

Antibiotica is namelijk effectief bij bacteriën en ik geloof dat Lyme een virale ziekte is. Borrelia, een bacterie, zou de oorzaak van Lyme zijn.

Ook zouden wellicht Bertonella en Babesia een mogelijke oorzaak zijn. Maar deze twee bacteriën zijn onschuldig. Veel mensen dragen deze gewoon met zich mee zonder er ooit last van te krijgen.

Virussen houden zich schuil totdat het immuunsysteem verzwakt en een virus actief kan worden. Een steek van een teek kan dat virus bevatten. In het artikel staat dat een rode vlek een aanwijzing is voor een teek. Het is echter een normale reactie van het immuunsysteem om de plek te isoleren en aan te vallen.

Ook kunnen antibiotica een schitterende voedingsbodem vormen voor virussen, waardoor deze alleen maar sterker worden. Bovendien doden antibiotica alle bacteriën, ook de goede en dat levert schade op aan zowel het immuunsysteem als het spijsverteringssysteem. Mensen kunnen veel baat hebben bij goede voeding, kruiden en bepaalde supplementen.

Dit staat haaks op de gangbare visie maar het is van groot belang dat men niet jaren met de symptomen van Lyme blijft rondlopen. In het boek Medical Medium van Anthony William staat precies aangegeven hoe het zit met de kwestie Lyme.

Rein Engels

REACTIE AUTEUR Ik (Drs. Huib Kraaijeveld) ben blij om te merken dat therapeuten zoals u steeds meer buiten de lijntjes durven te denken, met daarbij het welzijn van hun patiënten voorop.

Het heeft de wetenschap vijfhonderd jaar gekost om bijvoorbeeld syfilis te kunnen begrijpen en te kunnen genezen, terwijl kennis en behandeling van de huidige epidemie van een vergelijkbare en verwante ziekte nog slechts in de kinder- of wellicht peuterschoenen staat.

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 7

NIEUWS

NIEUWS

|Medisch|dossier|

Rustigaan: taichitegen depressie In de behandeling van depressie wordt vaak tai chi, de trage Chinese lichaamsbeweging, toegepast, als aanvulling op medicatie. Maar uit nieuw onderzoek blijkt dat deze sport de ziekte ook zonder medicatie ingrijpend kan verbeteren.

Als u twaalf weken lang tweemaal per week de oefeningen doet, kan dat zelfs de sympto­ men van een zware depressie verminderen, ontdekten onderzoekers van het Massachu­ setts General Hospital.

De onderzoekers vroegen deskundigen om de tai chi-bewegingen en adem­ halingsoefeningen aan te leren aan 25 mensen met een matige tot zware depres­ sie die daar geen medicijnen voor slikten.

Een tweede groep van 25 mensen die op de wachtlijst voor het tai chi-programma stonden, werd als controlegroep gebruikt om de verbeteringen in de eerste groep te meten.

Aan het eind van de twaalf weken rapporteerde de tai chi-groep aanmerke­ lijke verbeteringen in hun depressie en angst ver­ geleken met degenen die de oefeningen niet deden.

J

Clin Psychiatry, 2017; 78: e522

57% minder kans op overlijden 42% minder kans dat kanker terugkeert

Noten kunnen terugkeer kanker voorkomen Noten zouden bij iedereen die kanker heeft gehad op het menu moeten staan. Noten – met name de soorten die aan bomen groeien, zoals hazelnoten, kastanjes en walnoten – verminderen de kans dat kanker terugkomt.

Mensen met dikkedarmkanker stadium III die wekelijks 60 gram noten of meer aten, hadden 42 procent minder kans dat de kanker terugkeerde. De kans om aan kanker te overlijden daalde door de noten met 57 procent.

Onderzoekers van het Amerikaanse Dana Farber Kankerinstituut keken naar de overlevingskansen en de voeding van 826 patiënten die waren behandeld voor dikkedarmkanker.

De gemiddelde overleving na drie jaar van deze soort kanker is ongeveer 70 procent, maar dit verbeterde aanzienlijk bij patiënten die regelmatig noten aten.

Dit voordeel werd niet gezien bij degenen die pinda’s aten. Pinda’s worden in de VS het meest gegeten, ook door de consumptie van pindakaas. Alleen boomnoten hadden het beschermende effect, mogelijk ook omdat een pinda feitelijk een peulvrucht is, vermoe­ den de onderzoekers. Maar ze geven ook toe dat ze niet weten hoe het komt dat noten bijdragen aan de overlevingskans.

Noten helpen tegen allerlei gezondheids­ problemen, waaronder obesitas, diabetes type 2 en insulineresistentie (een verminderde gevoeligheid voor insuline). Ze verlagen bo­ vendien sowieso de kans dat u kanker krijgt. En nu blijkt dus dat ze ook de kans verlagen dat kanker terugkomt.

Proceedings of the American Society of Clinical Oncology, Chicago, 18 mei 2017

8 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| NIEUWS

Venkel als natuurlijke hormoon­ therapie

Venkel is de hormoonvervangende therapie (HRT) van moeder natuur voor vrouwen in de overgang. Uit nieuw onder­ zoek blijkt dat het kruid in de behandeling van symptomen van de overgang net zo effectief is als medicijnen, maar zonder de bijwerkingen daarvan.

Venkel helpt tegen opvliegers, slape­ loosheid, vaginale droogheid en tegen angst, en daarom zou het weleens een goed alternatief kunnen zijn voor HRT, dat in verband is gebracht met een hele reeks ernstige bijwerkingen, waaronder hartproblemen en kanker.

Onderzoekers in de Iraanse hoofdstad Teheran gaven 90 vrouwen in de over­ gang acht weken lang een capsule met 100 mg venkel of een placebo. Ze stelden de klachten van de vrouwen vast aan de hand van een standaard vragenlijst.

De vrouwen die venkel kregen, rappor­ teerden na vier weken aanmerkelijke verbeteringen in hun overgangsklach­ ten. Hun klachten kwamen niet terug, zelfs niet twee weken na afloop van de behandeling.

Menopause, 2017; 1: doi:10.1097/GME.000000000000881

Oudere moeder net zoveel kans op gezonde baby Het blijkt een fabel: dat vrouwen die op latere leeftijd kinderen krijgen, extra risico lopen op een kind met afwijkingen, een te vroeg geboren kind of een baby met een te laag geboortegewicht.

Vrouwen van 35 jaar of ouder hebben evenveel kans op een gezonde baby als jongere vrouwen, hoewel dat op het eerste gezicht niet zo lijkt.

Artsen – en ook onderzoekers – gingen er tot nog toe van uit dat oudere vrouwen een hoger risico hebben op een te vroeg geboren kind (van nog geen 37 weken) of een kind met een geboortegewicht onder de 2500 gram.

In beide gevallen is er een gezondheidsrisico: een te vroeg geboren baby heeft meer kans op een hartafwijking, problemen met de longen, hersenschade of een vertraagde ontwikkeling; en baby’s met een laag geboortegewicht hebben vaker ademhalings-, verstandelijke en neurolo­ gische problemen.

Maar toen onderzoekers van de London School of Economics wat dieper gingen graven, ontdekten ze dat de leeftijd van de moeder op zich niet de oorzaak is. Het gezinsinkomen, de gezondheid van de moeder en haar leefomstandigheden hebben veel meer gevolgen voor het welzijn van de baby.

Dat werd duidelijk toen de wetenschappers naar de gezondheid keken van kinderen van dezelfde moeder, inclusief de kinderen die geboren waren toen de vrouw 35 of ouder was.

Am J Epidemiol, 2017; doi: 10.1093/aje/kwx177

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 9

|Medisch|dossier| NIEUWS

Chocola tegen hartritmestoornis Als u minstens één keer per week chocola eet, hebt u minder kans op boezemfi­ brilleren: een hartritmestoornis waar een op de vier mensen op enig moment in zijn leven mee te maken krijgt.

Bij mensen die 1 tot 3 porties per maand aten was de kans op boezemfibril­ leren 10 procent lager dan bij mensen die minder dan eens per maand chocola aten; bij mensen die 1 portie per week aten was dat 17 procent lager, bij mensen die 2 tot 6 porties per week aten 20 procent lager. Bij nog meer chocola ging de kans weer omhoog: bij mensen die 1 of meer porties per dag aten was het 16 procent lager. Een portie is 30 gram, dus ongeveer een derde van een reep van 100 gram.

Dit is ontdekt door een team van onderzoekers uit de VS en Denemarken, die de gegevens uit de grote Deense Studie naar Dieet, Kanker en Gezond­ heid hebben geanalyseerd. Het merendeel van de 55.502 deelnemers aan de studie aten melkchocola, die maar 30 procent cacaobestanddelen bevat. De onderzoekers adviseren de, gezondere, extra pure chocola te eten, die voor 70 procent uit cacao bestaat, en waar minder vetten en suikers in zitten.

Andere factoren zoals leeftijd en voeding kunnen ook een rol spelen, maar tot nu toe is er geen effectieve manier gevonden om boezemfibrilleren te voorkomen.

Heart, 2017; doi: 10.1136/heartjnl-2016-310357

Magere melk kan kans op parkinson vergroten Het gebruik van halfvolle of magere melk zou de kans op de ziekte van Parkinson weleens kunnen verhogen. Het gebruik van volle melk heeft dat risico niet.

Parkinson is een neurologische ziekte die zich kenmerkt door trillen en trager bewegen. Onderzoekers ontdekten dat het consumeren van drie porties magere melk per dag of meer de kans op parkinson met ongeveer 34 procent verhoogt.

Maar mensen die volle melk gebruiken, lopen geen extra risico, en dat geldt ook bij andere volvette zuivelproducten – room, kaas, yoghurt, boter en ijs – zeggen onderzoekers van de Harvard T.H. Chan-faculteit voor Volksgezondheid.

Ze analyseerden het eetgedrag en de gezondheid van 80.736 vrouwen en 48.610 mannen over een periode van 25 jaar. In die tijd kregen 1036 deelnemers de ziekte van Parkinson.

Hoewel ze niet met zekerheid kunnen zeggen dat magere producten parkinson veroorzaken, denken de onderzoekers wel dat het een ‘beïn­ vloedbare risicofactor voor de ziekte’ is. Met andere woorden: het is een risicofactor waar u iets aan kunt doen.

Het risico is wel klein, zeggen de onderzoekers. Van de 5830 mensen die drie of meer porties magere melk per dag nuttigden, kregen er 60 parkin­ son. Dat is ongeveer 1 procent. En van de 77.864 mensen die minder dan één portie per dag consumeerden, ontwikkelden slechts 483 de ziekte: dat is 0,6 procent.

Chondroïtine tegen pijn bij artrose Als u artrose hebt, kunt u het beste chondroïtine gebruik­ en, blijkt uit een nieuwe studie. Het supplement werkt net zo goed tegen pijn en verbetert de beweeglijkheid even goed als het receptgeneesmiddel celecoxib (Celebrex®), maar het heeft niet dezelfde gevaarlijke bijwerkingen.

De onderzoekers zeggen dat u om de beste resultaten te bereiken, chondroïtine van goede kwaliteit moet gebrui­ ken. En een halfjaar lang 800 mg per dag is net zo effectief als de NSAID (niet-steroïdale ontstekingsremmer) en pijn­ stiller celecoxib, die vaak bij artrose wordt voorgeschreven.

Toen chondroïtine aan 604 mensen met knie-artrose gegeven werd werkte het supple­ ment net zo goed als het medicijn.

Deelnemers kregen een halfjaar lang ofwel het supplement, of 200 mg ce­ lecoxib of een placebo. De pijnverminde­ ring bleek aanzienlijk groter bij degenen die het supplement kregen dan bij de placebo­ groep, en was even groot als bij de deelnemers die het medicijn kregen, zeggen onderzoekers van de Universiteit van Luik in België.

Chondroïtine heeft bovendien niet de bijwer­ kingen van celecoxib, zoals buikpijn, oedeem (ophoping van vocht), misselijkheid en huiduit­ slag.

Ann Rheum Dis, online gepubliceerd op 22 mei 2017; http://dx.doi. org/10.1136/annrheumdis-2016-210860

Neurology, 2017; doi: 10.1212/WNL.0000000000004057

10 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| NIEUWS

Late eters worden dikker (en hebben meer kans op diabetes) We weten eigenlijk best dat we niet moeten eten voordat we naar bed gaan, en daar zijn goede argumenten voor. Als u om 23 uur een maaltijd of snack eet, neemt niet alleen uw gewicht toe, maar ook de hoeveelheid hormonale markers (merk­ stoffen in het lichaam) die met hartziekte en diabetes samenhangen.

Als u acht weken lang kort voordat u naar bed gaat iets eet, kan dat invloed hebben op uw slaappatroon. Bovendien verhoogt laat eten de hoeveelheid glucose en insuline in uw bloed: de voorboden van ziekten als diabetes type 2 en hartproble­ men. Het wordt ook moeilijker voor ons lichaam om vet te verbranden en dat zorgt er samen met een verhoogd insulinege­ halte voor dat we in gewicht aankomen.

Onderzoekers van de Universiteit van Pennsylvania verbaasden zich over de veranderingen in de stofwisseling bij twee groepen vrijwilligers. De ene groep kreeg om 19 uur zijn laatste maaltijd en at niets meer tot de volgende ochtend 8 uur. De an­ dere groep ging door met eten tot 23 uur.

Het slaappatroon van de late eters was verstoord en ook dat had gevolgen voor hun gezondheid, zeggen de onderzoekers.

Eerder eten zorgt ook voor positieve sig­ nalen aan de stofwisseling: het beïnvloedt de afgifte van ghreline (een hormoon dat de eetlust stimuleert) en leptine (dat zorgt voor een ‘vol’ gevoel). Deze hormonen werden eerder op de dag afgegeven als de vrijwilligers na 19 uur niets meer aten.

Proceedings of the 31st annual meeting of the Associated Professional Sleep Societies, 4 juni 2017 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Door de operatie of door het placebo-effect?

Veel chirurgische ingrepen zijn riskant en overbodig, en de verbetering die de patiënt achteraf ervaart, lijkt te danken te zijn aan zijn verwachtingen. Dat zegt een vooraanstaand chirurg.

Er zijn maar heel weinig vergelij­ kingsonderzoeken gedaan tussen chirurgische ingrepen en schijn­ operaties of niet opereren, meestal uit ethische overwegingen. Toch kan zonder zo’n wetenschappelijk onderzoek niemand zeker weten of een operatie veilig, effectief of nodig is, zegt Andy Carr, orthope­ disch chirurg in het ziekenhuis van de Oxford Universiteit.

Misschien zitten de voordelen van de operatie vooral in het hoofd van de patiënt: een verschijnsel dat we kennen als het placeboeffect. En die kans is nog groter bij electieve chirurgie: een operatie die geen haast heeft en vooraf gepland wordt. Daarbij zouden de voordelen weleens volledig te danken kunnen zijn aan het placebo-effect.

Er zijn een paar klinische trials gedaan waaruit bleek dat patiën­ ten na een daadwerkelijke chirur­ gische ingreep dezelfde voordelen meldden als na een schijnoperatie bij electieve chirurgie, zoals een

knie-operatie bij artrose, het injec­ teren van botcement in ruggen­ wervels (vertebroplastiek) en het plaatsen van een maagballon.

‘Het beste is… om geen opera­ ties te blijven uitvoeren waarvan we niet weten of er een sterk place­ bo-effect of volledig placebo-effect meespeelt, want dat betekent dat tientallen, honderden of duizenden patiënten onnodig een operatie ondergaan,’ zegt orthopedisch chirurg Andy Carr.

The Guardian, 11 juni 2017

Er zijn een paar klinische trials gedaan waaruit bleek dat patiënten na een daadwerkelijke chirurgische ingreep dezelfde voordelen meldden als na een schijnoperatie NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 11

|Medisch|dossier| NIEUWS

Rode uien zijn dodelijk voor kanker Als het gaat om voeding tegen kanker, moet u weten wat voor vlees of eigenlijk wat voor uien u in de kuip hebt. Rode uien, hopelijk. Die werken het beste tegen kanker, want ze bevatten twee stoffen die kankercellen doden.

Alle uien bevatten veel quercetine, een flavonoïde. Maar rode uien bevatten daarnaast bovendien het meeste anthocyaan: de kleurstof die de ui zijn kleur geeft. Uit laboratorium­ tests blijkt dat deze twee stoffen samen

een krachtige ‘killer’ van dikkedarm­ kankercellen vormen. De kleurstof lijkt volgens onderzoekers van de Universiteit van Guelph in Canada de quercetine te versterken en de ‘aasetende’ eigen­ schappen ervan te vergroten.

Ze probeerden vijf verschillende uien­ soorten uit op de kankercellen. Alle uien bevatten quercetine en dus hebben ze in theorie allemaal kankerbestrijdende eigenschappen. Maar de rode soort viel extra op.

Voor hun experiment kozen de onder­ zoekers vijf uienrassen die in Ontario

geteeld worden, waaronder het ras Ruby Ring.

‘Uien activeren methoden waarmee het lichaam kankercellen aanzet tot celdood. Ze bevorderen een ongun­ stige omgeving voor kankercellen en ze verstoren de communicatie tussen kankercellen onderling, waardoor hun groei belemmerd wordt,’ legt onderzoe­ ker Abdulmonem Murayyan uit.

Food Res Int, 2017; 96: 12

Boete voor ouders die kinderen niet laten vaccineren Duitse ouders kunnen een boete van maximaal € 2500, – tegemoetzien als ze hun kinderen niet laten vaccineren. Kinderdagverblijven en peuterspeelzalen worden door nieuwe wetgeving gedwongen ouders aan te geven die geen vac­ cinatiepapieren kunnen tonen.

De strengere controlemaatregelen werden genomen na recente uitbraken van mazelen door heel Duitsland. In april van dit jaar werden al meer dan 400 gevallen gemeld. Ter vergelijking: in heel 2016 waren er 325 gevallen. Bij de laatste uitbraak overleed een moeder uit Essen.

Onder de nieuwe wet krijgen kinderdagverblij­ ven, peuterspeelzalen en kleuterscholen een con­ trolerende rol. Ouders die niet kunnen aantonen dat hun kind gevaccineerd is, kunnen dus deze boete tot € 2500, – krijgen en moeten bovendien hun kind weer mee naar huis nemen.

De Duitse gezondheidsautoriteiten willen ook alle volwassenen die in 1970 of later geboren zijn en die niet tegen mazelen ingeënt zijn, of die maar één vaccinatie hebben gehad, alsnog inenten.

Ook in Italië worden de maatregelen strenger.

De regering daar heeft vaccinatie tegen twaalf veel voorkomende kinderziekten verplicht gesteld. Zonder vaccinatie kunnen kinderen niet bij een openbare school worden ingeschreven.

Die ziekten zijn bijvoorbeeld mazelen, polio, kinkhoest en hepatitis B. Toen Italiaanse politici het verplichte program­ ma aankondigden, vielen ze de volgens hen ‘anti-wetenschappelijke’ theo­ rieën aan, die ervoor gezorgd hebben dat de vaccinatiegraad te laag werd om een mazelenuit­ braak te voorkomen BBC, 26 mei 2017

12 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Het ultieme antikankerdieet Wetenschappers hebben het ultieme antikankerdieet bedacht, dat de ziekte zou kun­ nen voorkomen en misschien zelfs genezen.

Een dieet dat bestaat uit ap­ pels – met name de schil – rode druiven, kurkuma en groene thee voorziet ons lichaam van alle stoffen waarvan bewezen is dat ze kanker tegengaan.

De stofjes kunnen ervoor zorgen dat prostaattumo­ ren slinken, maar ze helpen waarschijnlijk ook tegen andere soorten kanker, zeggen onder­ zoekers van de Universiteit van Texas in Austin.

De onderzoekers keken niet

naar de stoffen afzonderlijk, maar wilden weten hoe ef­ fectief deze stoffen waren als ze werden gecombineerd. En zo kwamen de onderzoekers uit op het dieet.

De stoffen werken samen tegen ontsteking, waarvan bekend is dat die een belang­ rijke rol speelt bij de groei van kankercellen. Ontsteking – veroorzaakt door chronische infecties, auto-immuunziekte en ook obesitas – beschadigt gezonde cellen en maakt ze gevoeliger voor kanker.

In totaal testten de onder­ zoekers in het laboratorium 142 verschillende chemische ver­

bindingen op menselijke cellen, totdat ze de beste combinatie hadden gevonden. Daaronder waren: ursolsuur, een wasach­ tige stof die in rozemarijn en de schil van appels zit; curcumine, de felgele plantaardige stof in kurkuma, en resveratrol, dat in bessen en rode druiven zit.

De onderzoekers ontdekten dat de combinatie van die stoffen voorkomt dat kankercel­ len glutamine opnemen: een aminozuur dat ze helpt om te groeien en zich te verspreiden.

NPJ Precis Oncol, 2017; 1: doi: 10.1038/s41698017-0024-z WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| NIEUWS

De antioxidant methyleenblauw heeft een langdurige uitwerking, zelfs op de huidcellen van een 80-jarige

Zo kunt u er jonger uitzien Wilt u er jonger uitzien? Weten­ schappers hebben ontdekt dat een bekende antioxidant in staat is om de gebruikelijke tekenen van verou­ dering in huidcellen te vertragen en zelfs terug te draaien.

Het gaat om methyleenblauw, een blauwe kleurstof met verschil­ lende medische toepassingen. Nu blijkt deze antioxidant ook een langdurige uitwerking op de huid te hebben, zelfs op de huidcellen van een 80-jarige. Het helpt de huid om meer vocht vast te houden en maakt de huid dikker, waardoor rimpels en lijntjes minder worden.

De effecten konden volgens wetenschappers van de Universiteit van Maryland bovendien weleens blijvend zijn.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

‘De effecten die we zien zijn niet tijdelijk. Methyleenblauw lijkt fundamentele, langdurige veranderingen aan huidcellen toe te brengen,’ zegt Kan Cao, een van de onderzoekers.

Bij de eerste experimenten test­ ten de onderzoekers de antioxidant op huidcellen die we fibroblasten noemen, afkomstig van donoren van middelbare leeftijd en van pati­ ënten met progeria, een zeldzame genetische ziekte die het veroude­ ringsproces versnelt.

Ze brachten de antioxidant vier weken lang op de huidcellen aan, en zagen dat de cellen daarna minder beschadigende moleculen (namelijk reactieve zuurstofdelen) bevatten, en de celdood verliep

minder snel. Bovendien vond er een snellere celdeling plaats.

Bij de tweede test brachten de onderzoekers methyleenblauw aan op de huidcellen van 80-jarigen, opnieuw vier weken lang. Aan het eind van de maand lieten de cellen een aantal verbeteringen zien, waaronder een verminderde expressie van twee genen die verband houden met huidverou­ dering. Verminderde genexpressie wil zeggen dat er minder genen ‘aanstaan’.

Ten slotte testten ze de antioxi­ dant op een driedimensionaal model van de menselijke huid, gemaakt van levende huidcellen.

Ze ontdekten dat methyleenblauw de huid hielp meer vocht vast

te houden en dikker te worden.

De huidcellen produceerden bovendien meer collageen- en elastine-eiwitten, die een gezonde huid haar stevigheid en elasticiteit geven.

De antioxidant is veilig en niet duur, en hij veroorzaakt volgens de onderzoekers geen irritatie.

Hij kan aan cosmetica worden toegevoegd, en er zijn ook nu al producten met methyleenblauw verkrijgbaar.

Sci Rep, 2017; 7: 10,103810.1038/s41598-01702419-3

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 13

|Medisch|dossier|

Stop met aspirine tegen hart- en vaatziekten Aspirine is de meest gebruikte voorhet-geval-dat-pil. Aspirine wordt ook gebruikt om hart- en-vaatziekten te voorkomen, maar dat zal niet helpen, behalve als u al een hartinfarct hebt gehad. Dat blijkt uit nieuw onderzoek.

Zelfs mensen met atherosclerose – bij wie de bloedvaten al vernauwd of verkalkt zijn – hebben geen baat bij het slikken van aspirine, zeggen onderzoe­ kers van de Universiteit van Florida.

Het innemen van aspirine is alleen de moeite waard als u al een hartinfarct of beroerte hebt gehad, maar zelfs dan is het voordeel ‘marginaal’, aldus de onderzoekers.

De ontdekking plaatst vraagtekens bij het advies om elke dag een aspirientje te nemen om een hartkwaal of beroerte te voorkomen Door dat advies is aspirine de meest populaire pil ter wereld geworden, en het middel wordt inmiddels veel vaker gebruikt om hart- en vaatziekten te voorkomen dan waar het eigenlijk voor bedoeld was: als pijnstiller.

Maar toen de onderzoekers de gezondheid van meer dan 33.000 patiënten met atherosclerose in kaart brachten, ontdekten ze dat aspirine geen verschil maakt: de patiënten kregen even vaak een hartinfarct of beroerte, met of zonder aspirine.

Zelfs de ongeveer 21.000 van hen die al een hartinfarct hadden gehad, hadden maar weinig voordeel van het medicijn: de kans op een hartaandoe­ ning, hartinfarct of beroerte was 10,7 procent voor aspirineslikkers en 10,5 procent voor degenen die geen aspirine gebruikten.

De enige mensen die beter kun­ nen doorgaan met aspirine zijn patiënten die in het verleden al een coronaire bypass of stent (kunststof buisje dat een bloedvat open houdt) hebben gekregen. Daar­ naast is het een effectieve behandeling voor iemand die een hartinfarct of beroerte doormaakt.

Maar omdat aspirine de kans op een maagbloeding en zelfs die op een hersenbloe­ ding verhoogt, concluderen de onderzoekers dat mensen aspirine niet routinematig moeten slikken.

Clin Cardiol, 2017; doi: 10.1002/clc.22724

14 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

... en er overlijden meer 75-plussers aan aspirine dan gedacht Ouderen die voor alle zekerheid aspirine slikken, om hart- en vaatziekten te voorkomen, moeten daar misschien nog eens over nadenken, nu uit nieuw onderzoek is gebleken dat het medicijn een veel hogere kans op een dodelijke bloeding geeft dan werd gedacht.

Mensen boven de 75 hebben door het gebruik van aspirine vier keer zoveel kans op een ernstige bloeding in maag, slokdarm of dunne darm, waarvoor ze naar het ziekenhuis moeten, en tien keer zoveel kans om aan die bloeding te over­ lijden. Die kans is volgens onderzoekers van de Universiteit van Oxford veel hoger dan uit eerder onderzoek was gebleken.

Om het risico te verminderen zouden ouderen die willen doorgaan met aspirine, er een medicijn naast moeten slikken, namelijk een maagzuurremmer (protonpompremmer), zegt hoofdon­ derzoeker Peter Rothwell. Maar dat medicijn brengt ook weer risico’s met zich mee, zoals een verhoogde kans op maaginfecties.

Mensen die al een hartinfarct of beroerte hebben gehad, moeten doorgaan met aspirine, omdat het als bloedverdunner fungeert, adviseren de onderzoekers.

Deze studie is een van de eerste waarin de gevolgen van aspirine voor 75-plussers wordt onderzocht. De onder­ zoekers volgden 3166 patiënten, van wie de helft 75 of ouder was. Er waren 405 mensen die een bloeding kregen terwijl ze aspirine slikten.

Hoewel het probleem op alle leef­ tijden voorkwam, hadden de mensen boven de 75 drie keer zoveel kans op een ernstige bloeding

Mensen boven de 75 hebben vier keer zoveel kans op een ernstige bloeding in maag, slokdarm of dunne darm en tien keer zoveel kans om aan die bloeding te overlijden.

ergens in het lichaam, en vijf keer zoveel kans op een fatale bloeding.

Onder de 65-plussers werd 0,5 procent van de mensen door een dode­ lijke bloeding getroffen: 1 op de 200.

Dat cijfer steeg naar 3 per 200 onder mensen boven de 75 jaar. En de kans wordt steeds groter naarmate de patiënt ouder is.

Als mensen willen stoppen met aspi­ rine, moeten ze de dosering langzaam afbouwen. De onderzoekers waarschu­ wen ervoor dat plotseling stoppen het risico op een hartinfarct of beroerte kan vergroten.

Lancet, 2017; online gepubliceerd op 13 juni: doi: 10.1016/ S00140-6736(17)30770-5

Elke patiënt na hartinfarct een bètablokker? Een slecht idee Het is gangbaar om een bètablokker voor te schrijven aan iemand die een hartinfarct heeft gehad. Maar dat beleid moet op de schop, want dat medicijn is niet altijd nodig en het kan ernstige bijwerkingen geven.

De gedachte achter bètablokkers is dat ze de overlevingskansen vergroten bij mensen die een hartinfarct hebben gehad en daarna hartfalen krijgen. Bij hartfalen neemt door beschadiging van het hart de pompfunctie langzaam af. Maar uit nieuw onderzoek blijkt dat dit niet geldt voor patiënten die na een hartinfarct geen hartfalen hebben. Toch krijgt momenteel ongeveer 95 procent van hen bètablokkers voorgeschre­ ven.

De medicijnen helpen deze patiënten niet om langer te leven, maar veroorzaken wel vaak bijwerkingen, zoals ver­ moeidheid en duizeligheid.

Bètablokkers zijn krachtige me­ dicijnen die de hartslag vertragen en de bloeddruk verlagen. Maar volgens onderzoekers van de Universiteit van Leeds zijn ze geldverspilling en helpen ze niet, behalve als het hart beschadigd is. Ze keken naar de behandeling van 179.000 patiënten die een hartinfarct hadden gehad, maar geen hartfalen hadden.

Na een jaar leefden er nog evenveel patiënten zowel van degenen die wel als van degenen die geen bètablokker hadden gekregen.

J Am Coll Cardiol, 2017; doi: 10.1016/j.acc.2017.03.578

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

VAKANTIE IS...

VAKANTIE IS...

...SAMENDOEN DOEN ...SAMEN WAARHIJ HIJALTIJD ALTIJDAL AL WAAR

GRATIS ADVERTENTIE

VANDROOMDE DROOMDE VAN

VAKANTIE VAKANTIE IS IS WIELEWAAL WIELEWAAL Stichting StichtingWielewaal Wielewaalzoekt zoektvrijwilligers vrijwilligersom omkinderen, kinderen,jongeren jongerenenenvolwassenen volwassenen met meteen eenbeperking beperkingeen eenonvergetelijke onvergetelijkevakantietijd vakantietijdtetebezorgen. bezorgen.

Maak Maakjijjijhet hetmogelijk? mogelijk? www.wielewaal.nl/vrijwilligers www.wielewaal.nl/vrijwilligers

Maak betere keuzes Neem een abonnement op Medisch Dossier!

Interessant & informatief

Onafhankelijke artikelen weten­schappelijk onderbouwd

Laagdrempelig & toepasbaar JAArGANG 18 N O9 NOVeMber 2016 Los num

Jaar

gan

g 18

ove

Alle

No2

apri

l 20 16

O

rgan

s ov er h

orm

JAA

N rGANG 18

g

oon

ther

Gez

apie

Dé

o uitd nd

de g ezon

Ho

Jaargang

est

dhe

idsz

org

18 N o 3 losmei 2016 num mer E

oru K orid suen Natu Bij hor urmo eiz me lijknal e op proeble nn lo ssin

gen

ezen

on Van ge ee ne n esl ijk e

ziek

7,50

o

18 N

te

V die erha hu len n Va te auto n pa t bo Ven -immu iënte kw unz n am en iekte

us 2016

6 august

e Mtecashnsiekavogor uw kwaal Dé onredgels oud z e G re 7 tips om ss Gezon en uw kind te 5 goud helpen d gewichSchimm elinfectie Genees middelen Afvallen?

Appels, per t tips ter voorkoming Acht en, bessen Wat te doen als ze niet genezen Probeer eens yoga Jaargang

Examenst

Los nummer

Jaargang 18 N o 4 Juni 2016 E 7,50

pijN wEG

Pijn ku nt verlicht u snel en. ho e? stel de ju en begi iste vragen n met kl oPPen

GeeN prik voor mij

mer E 7,5 Los numAc

0

serernen Oooogkla de geva

Zout

Meer of minder?

Kankercellen

Dieet hongert ze uit

Slaapp

Pillen vs. ac

JAArGANG 1

Zie

Pij

0

Tikk

orts Hooikkrouidenmiddel n

Neem ee

Los nummer E 7,50

Noeoeirt m oe m

Zo klo u uw Pt

Gen

ktemednies Lohtnnagtuzurie lijke re

Boudrzesgetezonnd

e ge g in

agin

6 ber 201

7 septeM

mer E 7,5

Baarmoederhalskanker komt maar zelden voor. het hPv-vaccin heeft intussen veel, heel veel Bijwerkingen

rm Beschhaert uw

NEGEN DEZE SDOENERSR BOO EN VOO ZORGZIEKTEN U RT HA KUNT EN ZOERTEGEN ZICH HERMEN. SC BE

Pijnstilling op zakformaat

H a

GEWOON IN JE BROEKZAK

Hoe ikniscHe cHrooeidHeid verm on overw uiden met kreding en vo

Speciale editie extra dikke uitgave

Een goede gezondheid gaat iede

voor uw gezondheid En profiteer van de volgende voordelen:

Ontvang gratis • 10x per jaar Medisch Dossier het boek voor slechts € 68,25 (los € 75,-) ‘Het intentie• Exclusieve toegang tot het experiment’ online archief (winkelwaarde Gratis het boek ‘Het intentie• € 29,99) cadeau!

experiment’ (winkelwaarde € 29,99) cadeau!

• Lees Medisch Dossier overal met de gratis app

JaarGaNG 19 N O

3 Maart 2017

Jaargang 19 No

De e-sigaret GM -gewa n Het geva Een nieuwe knie ar van vapen Genetisch gemodifisse ceerd geflopt Anticonceptiepil Proefkoofnijn Doe toch maar niet muis

Los nummer E 7,50

in kaart gebracht De risico’s Los nummer E 7,50

problemen

cupunctuuer 2016 18 NO 10 deceMbr

jnstillers

kende tijdbom

Los nummer E 7,50

2 februari 2017

e ogen Goedvan supplementen Het nut

Testen op mens

Los nummer E 7,50

Gezonder eten

Jaarga

Eet de regenboo

g

ng 19

N o1 Ja

nuari

2017

Endom

g als etrios w e

Voedi n

kheid Misseoflij medicijnen Gember

apen

Griep

seizoe en

Voork om

en ge

10 MAGA PER JAAZIRNES WAARVA 4 EXTRAN DIKKE SP ECIALS Plus exc ine K

Hap, slik,g astma we S VOEDINGSTIP HE BIJ CHRONISCEN HT AC LONGKL

Diabetes 3.0

Alzheimers Zo voorkom je zoete geheim borstkanker Slech t

ereen aan

extra dik

ke ge nde ALternAt wZo inte r- ke ieven en nA sptu ecur iaLiJ l kAnkerBestriJders

Los nu

n B ot Vitam ontka

nezen

vs. bi

mmer

E 7,50

lking

sfosfo n

aten

lus tot het o ieve toegang nline arc hief

gesla p

en?

Miss pro chien l blee M in igt het uw buik

Meld u nu aan via

• Website www.medischdossier.org/abonnee • Telefoon 0172 476085 (tijdens kantooruren) • Antwoordkaart in het hart van het magazine

Uitgelicht Geen gebak, geen zoetigheden Recent wetenschappelijk onderzoek laat zien dat een dieet waarbij het aantal koolhydraten drastisch wordt teruggeschroefd een effectieve manier kan zijn om kanker een halt toe te roepen.

R

ecent wetenschappelijk onderzoek laat zien dat een dieet waarbij het aantal koolhydraten drastisch wordt teruggeschroefd een effectieve manier kan zijn om kanker een halt toe te roepen.

Als het over kanker gaat, en de oorzaken en behandeling ervan, lijken er twee werelden te bestaan. De eerste is de traditionele geneeskunde met chemotherapie en radiotherapie als behandeling. Daarbij worden zacht gebak en zoetigheden aanbevolen om een energieboost te krijgen aan het eind van een slopende behandeling – vaak om een levensbedreigende zwakte en gewichtsverlies na chemotherapie te voorkomen.

In de tweede wereld ziet men een duidelijk verband tussen de ziekte en de suikers die we uit koolhydraten halen. Dat zijn de suikers die in het zachte gebak zitten dat kankercentra de patiënt voorschotelen, maar die ook in zetmeelrijke voedingsmiddelen, zoals brood, pasta en aardappelen aanwezig zijn. Dit verband werd meer dan 150 jaar geleden voor het eerst opgemerkt, en deze theorie won aan overtuigingskracht toen de Duitse wetenschapper Otto Warburg in 1924 de hypothese formuleerde dat suiker kankercellen voedt.

Hoewel oncologen het zogenaamde Warburg-effect erkennen als een indicatie voor kankercellen, blijft de standaardvisie dat alle cellen suiker nodig hebben om te kunnen overleven, en dat een kankerpatiënt geen suikerarm dieet hoeft te volgen omdat dit de gezonde cellen kan beschadigen. Dit bevestigt het advies dat aan kankerpatiënten wordt gegeven: het Britse MacMillan Cancer Support – een organisatie die vergelijkbaar is met het

18 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Nederlandse KWF Kankerbestrijding – komt met recepten voor zoetigheden, zoals in Amaretto gedrenkte perziken als opkikkertje, terwijl folders voor kankerpatiënten aanraden om zacht gebak te eten om het gewichtsverlies ten gevolge van chemotherapie te compenseren.

Een brochure stelt: Het is goed om zacht gebak te eten … het bevat veel calorieën, iets wat u nodig heeft als u chemotherapie krijgt. Dat voorkomt dat u te veel gewicht verliest. Chocoladepudding met een saus bijvoorbeeld is een heerlijke traktatie.’ Er is zelfs een Facebookpagina Cakes Against Cancer met meer dan 52.000 volgers.

Ook al werd stilzwijgend aangenomen dat Warburg weleens gelijk kon hebben, de manier waarop de westerse geneeskunde kanker behandelt veranderde niet, vooral omdat de focus gericht blijft op het ontwikkelen van nieuwe medicijnen voor iedere ziekte. De steun voor Warburgs theorie hield ook op nadat duidelijk werd dat de Duitse wetenschapper niet helemaal gelijk had: verschillende suikers lijken verschillende kankers te voeden, terwijl andere dat niet doen. Het hele

Hoewel oncologen het zogenaamde Warburgeffect erkennen als een teken van de aanwezigheid van kankercellen, blijft de standaardvisie dat alle cellen suiker nodig hebben om te kunnen overleven

proces heeft misschien eerder te maken met ontstekingen dan met de manier waarop cellen ademen’’, zoals Warburg stelde.

In een recente baanbrekende studie hebben wetenschappers van het Trinity College Dublin de tekortkomingen ontrafeld van de hypotheses van Warburg en die van anderen die tot enigszins vergelijkbare conclusies kwamen. Het onderzoeksteam uit Dublin ontdekte dat sommige cellen, met name immuuncellen die kanker bestrijden, geactiveerd worden als ze geen suiker krijgen.

Dit suggereert dat een dieet dat het aantal koolhydraten drastisch terugbrengt – zoals een ketogeen dieet of het Atkins dieet – een effectieve manier kan zijn om de groei van kanker te stoppen. Alleen artsen moeten hier nog van overtuigd worden.

Suiker, suiker We weten uit eerder onderzoek dat de cellen van ons immuunsysteem niet meer goed functioneren als ze te weinig glucose krijgen.

Maar in hun nieuwe studie ontdekten de Ierse onderzoekers dat het omgekeerde geldt voor de immuuncellen die ons lichaam gebruikt om gevaar te signaleren: de dendritische cellen. Als onze dendritische cellen niet gevoed worden met glucose, gaan ze juist onze belangrijkste immuuncellen activeren: de zogeheten T-lymfocyten.1 ‘We ontdekten dat dendritische cellen juist beter zijn in het stimuleren van immuunreacties als ze te weinig glucose krijgen, en dat was niet het geval bij andere immuuncellen die we bestudeerden,’ aldus hoofdonderzoeker David Finlay. Die andere immuuncellen hebben extra behoefte aan glucose om een infectie te bestrijden, waardoor er voor de dendritische cellen minder glucose overblijft. Maar dan wordt ons immuunsysteem dus gestimuleerd.

Finlay concludeert: ‘De ontdekking dat T-cellen en dendritische cellen met elkaar strijden om glucose, biedt een nieuw en interessant inzicht in de manier waarop glucose de functie van dendritische cellen beïnvloedt.’

Warburg zag nog een ander mechanisme bij glucose, dat direct van invloed was op de kankercellen. Kankercellen ademen niet op dezelfde manier als gezonde cellen. In plaats daarvan fermenteren ze glucose voor hun energie.

Warburg bleef schaven aan zijn theorie – waarmee hij in 1931 de Nobelprijs voor de Geneeskunde won – en verzamelde steeds meer gegevens die zijn theorie onderbouwden. In een toespraak voor medelaureaten voor de Nobelprijs in 1966, concludeerde hij: ‘De belangrijkste oorzaak van kanker is de vervanging van WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| UITGELICHT

GI score

Langzame koolhydraten (lage GI)

Ken je GI’s

geroosterde/ gezouten pinda’s kersen grapefruit rode linzen volle melk gedroogde abrikozen volkoren spaghetti appels/peren perziken erwtjes worteltjes, gekookt kiwi’s

aardappelpuree witbrood koolraap frites rijstwafels gepofte aardappelen pastinaak, gekookt witte rijst, gestoomd of gekookt

Snelle koolhydraten (hoge GI)

Sommige diëten zijn koolhydraatvrij, andere koolhydraatarm, maar vooral belangrijk is het suikergehalte van de koolhydraten. Wat de hoeveelheid suiker betreft zijn niet alle koolhydraten hetzelfde. Sommige koolhydraten worden snel en andere langzaam opgenomen, zoals gemeten wordt met de Glycemische Index (GI).

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

14 22 25 26 27 31 37 38 42 48 49 52 70 72 75 82 85 97 98

100 NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 19

|Medisch|dossier| UITGELICHT

De helft van de muizen die extra suiker aten, ontwikkelden borstkanker in vergelijking met dertig procent van de muizen in de controlegroep de ademhaling van zuurstof in normale cellen door de fermentatie van suiker.’

Ja, maar …

Niet alle wetenschappers zijn het eens met Warburg, of in ieder geval niet helemaal. In 2009 stelden onderzoekers van de Thomas Jefferson Universiteit in Pennsylvania dat het Warburg-effect optreedt in bindweefselcellen, maar niet in de kankercellen zelf. In wezen is kanker geen glucosefermentatieproces, maar een verstoorde energiebalans. De kanker kan groeien en zich uitzaaien, omdat kankercellen disfunctionele mitochondriën (de energiefabriekjes binnen cellen) bevatten, een fenomeen dat het omgekeerde Warburg-effect wordt genoemd.2 Andere onderzoekers beweerden dat fructose (vruchtensuiker) de ware boosdoener is, in het bijzonder voor het bevorderen van de groei van borstkanker. Een onderzoeksteam van MD Anderson Kanker Centrum van de Universiteit van Texas ontdekte door middel van experimenten met laboratoriummuizen dat fructose van invloed was op een metabole regulator, bekend als 12-LOX (lipoxygenase), die hielp om borst- en longkankercellen te verspreiden.

De helft van de muizen die extra suiker aten ontwikkelden borstkanker in vergelijking met 30 procent van de muizen in de controlegroep, en er was een direct verband tussen de hoeveelheid suiker die geconsumeerd werd en de omvang en de uitzaaiingen van de tumoren. Hoewel alle typen suikers die de muizen kregen de groei van de tumor versnelden, was fructose het meest schadelijk en slechter dan glucose. 3 Maar de onderzoekers beweren niet dat fruit eten het ontwikkelen van kankerstimuleert. Mensen halen het grootste deel van de fructose uit bewerkte voedingsmiddelen en frisdranken, die gezoet worden met glucose-fructosestroop (ook bekend als High-Fructose Corn Syrup, HFCS). De jaarlijkse consumptie van glucose-fructosestroop in bewerkte voedingsmiddelen en frisdranken steeg 20 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

in de Verenigde Staten van ongeveer een kwart kg (220 g) in 1970 tot 28 kg in 1997.

Behalve borstkanker zijn er nog meer kankersoorten die meer suiker nodig hebben dan andere.

Plaveiselcelcarcinoom (een vorm van longkanker), is voor de groei sterk afhankelijk van sucrose. Plaveiselcellen bevatten uitzonderlijk veel van het eiwit Glucose Transporter 1 (GLUT1), dat zoals de naam al zegt, glucose vanuit het bloed naar de cel brengt, waar het als energiebron gebruikt kan worden. Een ander type longkanker – adenocarcinoom – produceert tien keer minder GLUT1 dan plaveicelcarcinoom en was veel minder afhankelijk van suiker voor de groei.4 De algemene opvatting dat suiker kanker voedt is niet nieuw. In 1885 beschreef de arts Ernst Freund dat de zeventig kankerpatiënten die hij behandelde allemaal aan hyperglycemie leden, oftewel een te hoog bloedsuikergehalte. Sinds die tijd hebben artsen bevestigd dat kankerpatiënten lijden aan een lagere glucosetolerantie en een hogere insulinegevoeligheid, een toestand die vergelijkbaar is met die van patiënten met diabetes.

In 1924 toonden twee wetenschappers, Handel en Tadenuma, met dierproeven aan dat insuline de groei van kankercellen bevorderde – en andersom dat de hoeveelheid insuline minder wordt als we minder koolhydraten eten, en dat dit de tumorgroei kan vertragen of stoppen.

Toen kwam Warburg met zijn theorie, waarmee hij weliswaar de Nobelprijs won, maar verrassend weinig bijval kreeg vanuit de medische wereld. Ieder jaar komt er nieuw onderzoek dat zijn theorie verder verfijnt, maar die details doen er niet toe. Laat gebak en zoetigheid maar liever staan.

Herken de suikers Ons lichaam heeft suiker nodig om te overleven en haalt die uit koolhydraten, ook wel sachariden genoemd, dat zijn suikers of zetmeel. Zetmeel is te vinden in brood, pasta, bonen, aardappelen, rijst, zemelen en andere graanproducten.

De enkelvoudige suikers of monosachariden zijn: Glucose: dit is de belangrijkste monosacharide, omdat deze in het lichaam gebruikt wordt voor energie. Andere voedingssuikers en koolhydraten worden omgezet in glucose, die als het vrijgegeven wordt in de bloedbaan, bekendstaat als bloedsuiker.

Een toename van het bloedsuikergehalte zorgt ervoor dat de alvleesklier insuline aanmaakt. De enige uitzondering is fructose, die gemetaboliseerd wordt in de lever, waardoor dit de enige suiker is die diabetici kunnen verdragen.

Fructose (vruchtensuiker) zit in fruit en groenten en wordt toegevoegd aan frisdrank en dranken met fruitsmaak. Het is ook te vinden in glucosefructosestroop, die vaak toegevoegd wordt aan bewerkte levensmiddelen. Fructose wordt omgezet in de lever, en zodoende komt er geen insuline vrij om het af te breken. Maar het werkt meer als een vet dan als een suiker en dat leidt tot andere gezondheidsproblemen.

Sucrose, ook wel tafelsuiker genoemd, zit in suikerriet en suikerbieten. Fruit en groenten bevatten ook sucrose.

Lactose zit in melk.

Bryan Hubbard LITERATUUR

1 2 3 4

Nature Communications, 2017; 8: 15620 Cell Cycle, 2009; 8: 3984-4001 Kanker Onderzoek, 2017; doi: 10.1158/00085472.CAN-14-3432 Nature Communications, 2017; 8: 15503 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| OPINIE

Rob Verkerk GEZONDHEIDSPOLITIEK

Het creëren van een blauwe zone

Op het gebied van gezondheid kunnen we veel leren van blauwe zone-gemeenschappen.

Robert Verkerk PhD is (wetenschappelijk) directeur van de Alliance for Natural Health International, een consumentenbeweging die zich inzet voor ons recht op natuurlijke gezondheidszorg en voeding.

Indien u meer wilt weten of wilt meehelpen kunt u kijken op de site van de ANH (www.anheurope.org), of op Facebook of Twitter (www.facebook. com/ANHInternational, www.twitter. com/anhcampaign).

LITERATUUR

1

World Health Statistics, 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

I

Ik had het genoegen om de Belgische antropoloog Michel Poulain te ontmoeten op Guernsey, een van de Kanaaleilanden voor de kust van Noord-Frankrijk. Poulain, die zijn carrière begon als astrofysicus, en later demograaf (onderzoeker van bevolkingsregisters) werd, gaf er een lezing over zijn baanbrekend onderzoek dat hij samen met Dan Buettner, onderzoeker van National Geographic en bestsellerauteur, uitvoerde. Gedurende de laatste decennia, hebben zij vijf gemeenschappen ontdekt over de hele wereld waar mensen buitengewoon lang leven en tegelijkertijd gezond en gelukkig zijn. Poulain en Buettner noemen deze gemeenschappen ‘blauwe zones’, waarbij de naam verwijst naar de kleur van de markeerpen die Poulain toevallig gebruikte om honderdjarigen in de eerste blauwe zone in de jaren ’90 in Sardinië te lokaliseren.

Toen ik hem ontmoette was Poulain nog steeds bezig met het verzamelen van de gegevens uit het bevolkingsregister van Guernsey.

Zijn voorlopige bevindingen wezen erop dat het onwaarschijnlijk was dat Guernsey erin zou slagen om een blauwe zone te worden. Maar het eiland zou zich op termijn kunnen aansluiten bij de vijf bestaande blauwe zones in Sardinië, Okinawa, Ikaria (Griekenland), Nicoya (Costa Rica) en de Zevende Dag Adventistengemeenschap van Loma Linda in Californië. Deze missie kan gerealiseerd worden door de hechte 63.000 man sterke bevolking van Guernsey en door de nationaal onderschreven wens om deze status te bereiken na de lancering eerder dit jaar van het idealistische project Journey to 100, dat Poulain als eerste op het eiland introduceerde.

Poulain en Buettner identificeerden negen kenmerken die alle blauwe zones gemeen hebben. Een dieet met veel fruit en groenten en weinig of geen bewerkt voedsel, en een consistent matige lichaamsbeweging zijn hier slechts twee van. Misschien zijn er meer belangrijke factoren,

langer leven als dat geen gelukkig leven is. De meesten van ons willen het laatste derde deel van ons leven niet geplaagd worden door chronische of degeneratieve aandoeningen of dementie. Bij meer dan vijftig procent van de westerse bevolking is sprake van polyfarmacie (het gebruik van vier of meer geneesmiddelen op voorschrift van een arts). Deze middelen worden gebruikt voor de behandeling van specifieke aandoeningen zonder dat de patiënt geneest; ze bestrijden slechts symptomen. De toestand van de patiënt gaat achteruit, en hoe meer medicijnen hij of zij krijgt voorgeschreven, hoe meer er nodig zijn om bijwerkingen te verlichten.

Een neerwaartse gezondheidsspiraal wordt dan onvermijdelijk.

Het creëren van gemeenschappen waar mensen in staat zijn om zichzelf op een natuurlijke manier Kijk om u heen en kijk wat u te handhaven zou een prioriteit kunt leren van hen die erin moeten zijn, gezien de schade die in slagen om gezond te blijven de komende jaren ontstaat wanneer wij de stijgende kosten van de gezondheidszorg en het lijden door Volgens de cijfers van de WHO uit chronische aandoeningen niet kunnen 20161 hebben 22 Europese landen tegenhouden. Mensen hebben, net een gemiddelde levensverwachting als alle levende wezens, een uitstekend bij geboorte van tachtig jaar of ouder. vermogen om zelf te herstellen. Wat Nederland staat in deze landenlijst daarvoor nodig is, zoals Poulain en op de achtste plaats met 81,9 jaar.

Buettner ontdekten in de blauwe Maar in de VS, waar meer geld wordt zones, is de juiste omgeving om dit uitgegeven aan de gezondheidszorg mogelijk te maken. dan waar dan ook, is de gemiddelde Kijk om u heen en kijk wat u levensverwachting bij geboorte 78,3 kunt leren van hen die erin slagen jaar. om gezond te blijven. Kijk wat hen In afwijking van de gemiddelde werkelijk beweegt, naar hun houding, levensverwachting of gezondheidsstatus kennen de meesten hun sociale verbintenissen, wat zij als prioriteiten zien in hun leven – en van ons mensen die veel kwieker oud hoe, wat en wanneer ze eten, en hoe ze worden dan gemiddeld. Dan gaat het slapen en bewegen. om mensen in de leeftijd van tachtig De kans is groot dat het toepassen tot negentig jaar die geen medicijnen van de kennis die u van deze mensen gebruiken, een volledig zelfstandig kunt opdoen binnen uw eigen leven leiden, vaak actief zijn, nog steeds wandelen of fietsen en bovenal gemeenschap – van hen die deel uitmaken van uw lokale ‘blauwe blijven genieten van het leven en deel uitmaken van de huidige samenleving. microzone’ – beter is voor uw gezondheid en welbevinden dan welke In de meest extreme gevallen gaat maatregelen ook die uw drukbezette het om uitschieters – mensen die huisarts of medisch specialist alle, of bijna alle, kenmerken hebben waarschijnlijk zal voorstellen. van de vijf erkende blauwe zonegemeenschappen.

Slechts weinig mensen willen een zoals een doel hebben in het leven, gemeenschapszin en gezinswaarden, die belangrijker gevonden worden dan andere dingen. Dit zijn opvattingen die steeds minder vaak voorkomen bij westerse stedelingen.

De sociale cohesie van de blauwe zone-gemeenschappen is bijzonder interessant. Juist door het met elkaar delen van belangrijke informatie over gezond leven doen de leden van deze gemeenschappen het beter dan de meesten van ons, ook al worden wij omringd door alle mogelijke informatietechnologie, gezondheidsexperts en -goeroes.

Betekent dit dat mensen buiten de blauwe zone-gemeenschappen geen toegang hebben tot het menselijk potentieel dat deze groepen wel bieden?

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 21

|Medisch|dossier| IN BEELD

Eeuwig leven?

Wetenschappers zien geen reden waarom we niet eeuwig zouden kunnen leven, althans in theorie. Maar zelfs als we nog niet klaar zijn voor de onsterfelijkheid is het mogelijk dat onze levensverwachting binnenkort de honderd jaar overschrijdt.

H

oe lang hoopt u te leven? In Nederland is de gemiddelde levensverwachting ongeveer 79 jaar voor mannen en 83 jaar voor vrouwen. De tot nu toe oudste Nederlandse vrouw is 115 jaar geworden.

In april 2017 stierf de Italiaanse Emma Morano op 117-jarige leeftijd, en in 1997 overleed de Française Jeanne Calmen op 122-jarige leeftijd.

Maar recent onderzoek wijst uit dat er geen duidelijke bovengrens is. Met andere woorden: u zou ooit eeuwig kunnen leven, althans in theorie. Onderzoekers van de Canadese McGill Universiteit registreerden elk jaar de levensduur van de oudste mensen in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Japan sinds 1968.

Zij beweren dat niemand weet hoe lang een mens zou kunnen leven.1 Als er al een leeftijd is die geen mens zou kunnen overschrijden, heeft niemand die tot nu toe bereikt, veronderstellen de onderzoekers.

‘We weten gewoonweg niet wat de langste levensduur zou kunnen zijn. Op basis van de huidige trends kunnen we alleen voorspellen dat de maximale en de gemiddelde levensduur kunnen blijven stijgen in de verre toekomst,’ aldus Siegfried Hekimi, een van de onderzoekers.

De drie belangrijkste factoren die de levensverwachting beïnvloeden zijn kindersterfte, sociale hygiëne en voeding. Als dit allemaal goed geregeld is, is de sky the limit, tenminste volgens de onderzoekers van McGill.

LITERATUUR

1 Nature, 2017;546 (7660):E8;doi:10.1038/ nature22786

22 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| IN BEELD

Steeds langer De levensverwachting neemt iedere generatie toe. In 1861 was de gemiddelde levensverwachting voor een Nederlandse man 37 jaar. Maar cijfers zeggen niet alles: het gemiddelde was heel laag, omdat veel kinderen overleden voor hun vijfde levensjaar. In 1841 haalde ongeveer 15 procent van de baby’s hun eerste verjaardag niet, terwijl nu slechts 0,4 procent van de baby’s overlijdt in de eerste twaalf maanden van hun leven. Als u toen zestig jaar werd, had u waarschijnlijk nog twaalf jaar te gaan, terwijl nu verwacht kan worden dat u de tachtig zal passeren.

Periode 1861 tot 1870 1871 tot 1880 1881 tot 1890 1891 tot 1900 1901 tot 1910 1911 tot 1920 1921 tot 1930 1931 tot 1940 1941 tot 1950 1951 tot 1960 1961 tot 1970 1971 tot 1980 1981 tot 1990 1991 tot 2000 2001 tot 2010 2011 tot 2016

Man 36,5 38,1 42,0 45,8 51,0 54,3 61,6 65,5 64,2 71,0 71,1 71,7 73,2 74,7 77,3 79,5

Vrouw 38,4 40,6 44,7 48,7 53,6 56,4 63,1 67,2 68,2 74,1 76,1 77,9 79,8 80,4 81,7 83,0

Cijfers afkomstig van het CBS

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 23

|Medisch|dossier| REPORTAGE

De stijging van het aantal mensen met diabetes heeft ernstige gevolgen: de ziekte veroorzaakt niet alleen een slechte gezondheid en hoge zorgkosten, maar is ook invaliderend en kost levens.

Celeste McGovern kijkt naar wetenschappelijk bewezen manieren om de epidemie een halt toe te roepen

24 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| REPORTAGE

H

et wordt wel de grootste epidemie van de 21e eeuw genoemd.1 Het aantal mensen met diabetes is in de afgelopen twintig jaar wereldwijd verviervoudigd en blijft stijgen.2 Er zijn inmiddels meer dan 420 miljoen diabetici. De verwachting is dat in 2040 een op de tien mensen de diagnose heeft: dat zijn er wereldwijd 642 miljoen.3 Uw lichaam en hersenen werken normaal gesproken op suiker. Dat is de brandstof voor hun functioneren. Maar te veel suiker in het bloed kan schadelijk en zelfs fataal zijn.

Bij beide vormen van diabetes, type 1 en type 2, komt het lichaam insuline tekort. Dat zorgt voor symptomen als dorst, veel plassen, gewichtsverandering, vermoeidheid en slecht zien.

Maar mensen die de diagnose hebben, hoeven de hoop niet te verliezen. De 1,1 miljoen Nederlanders met diabetes en de circa 750.000 mensen die een voorstadium van de ziekte hebben, kunnen het heft in eigen handen nemen. Er zijn inmiddels heel veel mensen die diabetes type 2 hadden, maar de ziekte te boven zijn gekomen, soms al binnen een maand. En mensen met diabetes type 1 kunnen hun insuline-afhankelijkheid en het risico op complicaties drastisch verlagen. Er kunnen bovendien vraagtekens worden gezet bij de traditionele opvatting dat iemand met diabetes type 1 de rest van zijn leven insuline moet gebruiken (zie kadertekst p. 28).

Wilt u uw bloedsuiker in de hand houden en uw diabetes een halt toeroepen? Besteed dan aandacht aan de volgende vijf factoren.

Uw gewicht Er zijn allerlei diëten voor diabetici, maar de adviezen spreken elkaar vaak tegen: eet koolhydraten, eet geen koolhydraten, eet vetten, eet helemaal geen vetten, ga vasten. Maar de meeste patiënten moesten aanzienlijk afvallen om van diabetes type 2 te genezen, welk dieet ze ook volgden.

De allergrootste risicofactor voor diabetes is obesitas. Zelfs als iemand met diabetes type 2 geen overgewicht lijkt te hebben, kan het zijn dat hij een gevaarlijke hoeveelheid orgaanvet heeft, vet dat opgeslagen zit rond het hart, de maag en de longen Dat was ook het geval bij Michael Mosley, een Britse arts en tv-presentator, die in 2012 ontdekte dat hij diabetes type 2 had. In plaats van medicatie te gaan slikken om zijn bloedsuiker te reguleren, besloot hij te experimenteren met ‘intermitterend vasten’. Hij viel 9 kg af door zijn calorie-inname gedurende twee dagen per week te beperken tot 600 cal per dag. De rest van de week at hij normaal. Met dit zelfbedachte 5:2 vastendieet genas hij binnen de kortste keren, in nog geen twaalf weken, van diabetes.

Mosley geeft in zijn boek Het vastendieet (2013) de wetenschappelijke uitleg achter intermitterend vasten en heeft daarmee inmiddels duizenden mensen van hun diabetes afgeholpen.

De Britse Cassie Greensmith volgde Mosley’s dieet tien weken lang.

Al na twee weken kreeg ze te horen dat haar bloedsuiker weer normaal was en dat ze kon stoppen met insuline. Daarnaast viel ze in die tien weken meer 40 kg af.

‘In de derde week menstrueerde ik voor het eerst na vijf jaar weer,’ vertelde ze aan dagblad Daily Mail. ‘Na tien weken woog ik 136 kg en tot mijn verbazing werd ik zwanger van een tweeling. Ik weet 100 procent zeker dat ik die meisjes heb gekregen dankzij het dieet.’

Een ander dieet met calorierestrictie (800 cal per dag) werd door diabetesonderzoekers van de Universiteit van Newcastle onderzocht.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Er zijn inmiddels heel veel mensen die diabetes type 2 hadden, maar de ziekte te boven zijn gekomen, soms al binnen een maand

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 25

|Medisch|dossier| REPORTAGE

Ze deden experimenten die aantonen waarom het op korte termijn tot aanzienlijk gewichtsverlies kan leiden.

Zon caloriearm dieet zorgt voor vetafname, en ook het vet dat rond de lever en alvleesklier is opgeslagen, wordt afgevoerd. Daardoor verbetert meteen de insulineproductie en dus het bloedsuikergehalte, waardoor diabetici geen medicatie meer nodig hebben.

Onderzoekers verzamelden voor een recente studie dertig mensen met diabetes type 2 die de ziekte al 8 tot 23 jaar hadden. Zij kregen allemaal hetzelfde caloriearme dieet: slechts 700 calorieën per dag. Ze vielen in acht weken gemiddeld 14 kg af en geen van hen kwam in de zes maanden daarna weer aan.

Twaalf van de dertig deelnemers, die allemaal nog geen tien jaar diabetes hadden, slaagden er in de acht weken dat ze het dieet volgden zelfs in om van de ziekte te genezen. Ook zij waren zes maanden later nog steeds zonder diabetes. In die zes maanden genas nog een deelnemer van zijn diabetes.

De deelnemers vielen af, maar ze bleven wel te zwaar.

‘Dit ondersteunt onze theorie van een persoonlijke vetdrempel,’ zegt hoofdonderzoeker Taylor.‘Als iemand meer aankomt dan zijn lichaam aankan, dan kan dat tot diabetes leiden. Maar als hij dat gewicht weer verliest functioneert zijn lichaam weer normaal.’4 Minder suiker, minder koolhydraten Als we beter kijken, blijken de meest spectaculaire en blijvende succesverhalen samen te hangen met grote veranderingen in de voeding, bedoeld om het aantal calorieën te verminderen.

Het dieet van Mosley kiest voor de ‘mediterrane’ aanpak. Dat dieet bevatweinig koolhydraten (brood en pasta), en veel groenten, eiwitten en gezonde vetten (noten), levende yoghurtculturen, avocado’s en olijfolie.

Snacks zijn hierbij uit den boze.

Sarah Hallberg, die geneeskunde doceert aan de Universiteit van Indiana en alles van obesitas weet, is een groot voorstander van een caloriearm dieet met veel vet.

Ze adviseert diabetici het achterhaalde advies te negeren dat gezondheidsinstanties en veel artsen nog steeds geven, namelijk om bij elke maaltijd koolhydraten te eten in de vorm van pasta, rijst, brood of aardappels.

‘In feite raden we hun aan precies datgene te eten wat hun probleem veroorzaakt,’ zegt Hallberg.

‘Want uiteindelijk is diabetes een toestand van koolhydraatvergiftiging. De bloedsuiker kan niet in de cellen opgenomen worden en dat veroorzaakt op korte termijn problemen, maar de gevolgen op de lange termijn zijn nog veel groter. Insulineresistentie is in feite een toestand van koolhydraat-intolerantie.’

Vetten zijn de enige macronutriënt (voedingsstof die in grote hoeveelheden in ons eten zit) waarvan onze bloedsuiker niet stijgt, zegt ze. En eigenlijk hoeven we geen koolhydraten te eten, want ons lichaam kan die zelf maken als dat nodig is. Dat proces heet gluconeogenese: ons lichaam maakt glucose uit eiwitten en vetten. Hallberg is medisch directeur van een speciaal programma van haar universiteit om mensen onder medisch toezicht af te laten vallen. Daar heeft ze honderden diabetici gezien die van hun medicatie 26 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Type 1 versus type 2 Bij zowel diabetes type 1 als 2 is er sprake van ongecontroleerde bloedsuikerwaarden.

Onze bloedsuiker wordt gereguleerd door het hormoon insuline, dat geproduceerd wordt in de alvleesklier: een klein orgaan dat achter de maag weggestopt zit.

Onderzoekers ont­ dekten dat de bron van vet in onze voeding belangrijker is dan de totale hoeveelheid vet

Diabetes type 1 is een autoimmuunziekte: door een fout in het afweersysteem wordt het eigen lichaam aangevallen, in dit geval de bètacellen in de alvleesklier, die insuline afgeven als reactie op de hoeveelheid suiker in het

bloed. Net als bij de meeste auto-immuunziekten kunnen mensen een genetische aanleg hebben voor diabetes. Maar de ziekte houdt ook verband met omgevingsfactoren zoals infectie, een vroege blootstelling aan koemelk,1 geboorte via een keizersnede2 en andere oorzaken.

Diabetes type 2 is een stofwisselingsziekte die ontstaat door leefstijlfactoren zoals voeding en stress. Daardoor raken insulinereceptoren ‘uitgeput’ en ontstaat er een toestand van insulineresistentie (het lichaam wordt minder gevoelig voor insuline) en een toename van ontstekingen.

LITERATUUR

1 Am J Med Genet, 2002; 115: 18–29 2 Diabetologia, 2008; 51: 726–35

afkwamen. Hier volgen haar belangrijkste adviezen die veel verder gaan dan andere caloriearme diëten: • Als er light of vetarm op een product staat, eet het dan niet.

• Geen granen. Geen aardappels. Geen suiker.

• Kies voor echt eten. Echt eten is meestal niet verpakt.

Onderzoekers van de Lund Universiteit in het Zweedse Malmö onderzochten veertien jaar lang het dieet van bijna 27.000 mensen tussen de 45 en 74 jaar.

Ze ontdekten dat de bron van vet in onze voeding belangrijker is dan de totale hoeveelheid vet. De hoeveelheid vet die deze groep binnenkreeg, bleek geen verband te houden met de kans op diabetes. Maar van de deelnemers hadden degenen die de meeste vetrijke zuivelproducten gebruikten (namelijk acht of meer porties per dag) 23 procent minder kans om diabetes type 2 te krijgen dan degenen die de minste vetrijke zuivel aten.

In hetzelfde onderzoek bleek dat veel vlees eten verband hield met een hoger algeheel risico op diabetes.

Maar het vet in vlees leek niet de boosdoener. Het was juist andersom: bij mensen die vetrijke vleessoorten aten, steeg het diabetesrisico naar 9 procent, maar dat risico steeg naar 24 procent bij degenen die mager vlees aten.5 Dat kan het succes van een rauw en veganistisch dieet bij sommige diabetici verklaren. Hoewel zo’n dieet geen vlees en zuivel bevat, staan er wel veel noten, zaden en avocado’s op het menu, en de meeste koolhydraten in de vorm van pasta, brood, rijst en aardappels worden weggelaten. De documentaire Simply Raw uit 2009 gaat over zes diabetici die een maand lang een rauw en veganistisch dieet volgen. Bij alle zes daalt de bloedsuikerspiegel sterk en ze hebben veel minder WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| REPORTAGE

medicatie nodig. Een van hen, Kirt Taylor, geneest volledig van zijn diabetes type 1, de ziekte waarbij je de rest van je leven insuline-afhankelijk ‘hoort’ te zijn.

Pak ontstekingen aan Van beide typen diabetes wordt gedacht dat ze samenhangen met een storing in het immuunsysteem dat te sterk reageert. Honderden studies hebben diabetes in verband gebracht met een verhoogde productie van cytokinen: eiwitten die het afweersysteem reguleren. 6 Het kan zinvol zijn om een voedingsdagboek bij te houden om te kijken hoe het lichaam reageert op bepaalde voeding. Hier volgen een paar voedingsmiddelen die u beter kunt schrappen, omdat ze vaak ontstekingsreacties veroorzaken: Geraffineerde suiker. Witte suiker, bruine suiker, glucosestroop, fructosestroop, zelfs sappen, rauwe honing en ahornsiroop kunnen een piek in uw bloedsuiker veroorzaken. Daardoor komt uw lichaam insuline tekort. Als uw bloedsuiker hoog is, maakt het lichaam vrije radicalen aan: kleine, gevaarlijke deeltjes die door het lichaam trekken, cellen beschadigen en een ontstekingsreactie op gang brengen.

Transvetten. Deze gedeeltelijk geharde vetten zitten vooral in bewerkte voedingsmiddelen. Ze worden geproduceerd om de houdbaarheid te vergroten en de smaak te stabiliseren van voedingsmiddelen als brood, koekjes, margarine en sauzen. Uit onderzoek blijkt dat ze ontsteking in het lichaam bevorderen en de suikerhuishouding verstoren.7, 8 Gluten en caseïne. Gluten zit in tarwe en andere granen, en caseïne in gewone koemelk. Ze kunnen allebei ontstekingen in de darmen veroorzaken, en veel mensen merken dat ze snel afvallen of dat hun klachten verdwijnen als ze deze twee ingrediënten van het menu schrappen. Overgevoeligheid voor een van deze stoffen kan systemische ontsteking veroorzaken (dat wil zeggen in het hele lichaam), die allerlei verschijnselen kan geven, van vermoeidheid tot huiduitslag. William Davis, cardioloog en auteur van Broodbuik (2013) beschrijft in zijn boek hoe een moeder van een jongen van twaalf met diabetes type 1 haar zoon van de insuline af heeft geholpen. Dat gebeurde toen hij overstapte op een caloriearm dieet en alle producten met gluten liet staan.

Aspartaam (E951). Diabetici krijgen vaak het advies ‘dieetproducten’ te kopen, met kunstmatige zoetstoffen zoals aspartaam. Maar studies hebben herhaaldelijk aangetoond dat deze stoffen verband houden met gewichtstoename, insulineresistentie, en WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Diabetes is ook weer een ziekte die misschien voorkomen kan worden met voldoende ‘goede’ bacteriën in onze darmen, blijkt uit onderzoek

hart- en vaatziekten.9 In experimenten met dieren (die misschien niet voor mensen gelden) blijkt deze door aspartaam veroorzaakte insulineresistentie zelfs tot geheugen- en leerstoornissen te leiden.10 Uw microbioom Diabetes is ook weer een ziekte die misschien voorkomen kan worden met voldoende ‘goede’ bacteriën in onze darmen, blijkt uit onderzoek.

Onderzoekers van de Universiteit van Oost-Finland ontdekten dat een grote hoeveelheid tryptofaan (indol3-yl-propaanzuur) in de darmen – dat geproduceerd wordt door darmbacteriën –bescherming lijkt te bieden tegen het ontstaan van diabetes type 2. Het zuur helpt bovendien de alvleesklier meer insuline te produceren, die nodig is om de suikers in het bloed af te breken.

Ze volgden vijftien jaar lang patiënten met overgewicht die de suiker in hun bloed niet goed konden verwerken. De helft van hen ontwikkelde in die periode diabetes. Degenen die geen diabetes kregen, hadden meer indol-3-proprionzuur in hun darmen.

De onderzoekers ontdekten ook dat de deelnemers met het hoogste gehalte aan dat zuur meer volkorengranen en vezels aten, en minder verzadigde vetten.11 Antibiotica, die een vernietigende uitwerking hebben op ons microbioom, blijken verband te houden met een anderhalf keer zo grote kans op diabetes. Dat zeggen onderzoekers van de Universiteit van Kopenhagen die de medische dossiers van bijna alle diabetici type 2 in Denemarken analyseerden.

Smalspectrumantibiotica (antibiotica die alleen tegen specifieke soorten bacteriën helpen) lijken de kans iets meer te vergroten dan die met een breed spectrum, maar de laatste soort had wel een cumulatief effect.

Mensen die in de loop der jaren slechts één of twee antibioticakuren hebben gehad, hebben waarschijnlijk geen verhoogd risico, zeggen de onderzoekers.12 Deze bevindingen zijn onvoldoende om te stellen dat antibiotica de ziekte niet veroorzaken. Wel blijkt eruit dat mensen met een voorstadium van diabetes vaker antibiotica nodig hebben.

Ook andere studies hebben het mogelijke verband tussen diabetes en het microbioom versterkt. Zo hebben kinderen met diabetes type 1 een darmpopulatie die 25 procent minder divers is, en ze hebben een overvloed aan bepaalde ziekteverwekkende bacteriën (zoals Ruminococcus- and Streptococcus-soorten).13 Dit alles wijst erop dat de microscopische bewoners van onze darmen een cruciale rol spelen bij diabetes.

Het betekent ook dat probiotica een veelbelovende NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 27

|Medisch|dossier| REPORTAGE

Het is verbazing­ wekkend dat een ernstige ziekte zoals diabetes type 1 misschien voorkomen kan worden door een eenvoudige en veilige interventie

Hoe Daniel zijn diabetes type 1 de baas werd

Dit intrigeerde zijn artsen, en ze stuurden Darkes door naar het Diabetes Onderzoekscentrum van de Washington Universiteit in Missouri. Daar bleek hij insulineproducerende cellen te hebben en hij kreeg onderzoeken om te achterhalen waarom ze weer werkten.

‘Ik mocht zes uur lang niet eten en moest dan 30 minuten in een constant tempo hardlopen om te kijken of mijn hersenen in een soort shock- of hongertoestand terechtkwamen, en dan signalen Daniel Darkes (30) kreeg de naar mijn alvleesklier diagnose diabetes type en dat deden ze,’ 1, toen hij in november Ze denken dat het hardlopen stuurden, vertelt hij.

2010 terugkeerde uit mijn immuunsysteem heeft ‘Ze denken dat Afghanistan, waar het hardlopen mijn hij als militair was wakker geschud immuunsysteem heeft uitgezonden. Hij moest wakker geschud,’ zegt hij. Of (en onconventionele) medische zichzelf met insuline injecteren: misschien had het te maken kennis: zijn bloedsuikerniveau driemaal daags 20-30 eenheden met zijn vitamine D-consumptie. begon te kelderen. kortwerkende insuline en 10 Darkes zegt dat hij dagelijks 250 ‘Ik werd midden in de nacht eenheden langwerkende insuline microgram vitamine D3 slikte, voor de nacht. Artsen bevestigden wakker met een hypoglykemie en daarnaast 1 levertraantablet, (een te lage bloedsuiker), soms dat zijn lichaam het soort 1 gram vitamine C en een paar autoantilichamen produceerde die wel drie of vier keer per nacht,’ keer per week eiwitpoeder in een vertelt hij. Dan was hij aan het de insulineproducerende cellen smoothie of shake. aanvallen, wat kenmerkend is voor zweten en had hartkloppingen.

Het team van onderzoekers uit Toen hij naar de huisarts ging, diabetes type 1. Daardoor werd zijn Missouri gaat de casus van Darkes verwees die hem door naar een bloedsuiker gevaarlijk hoog. waarschijnlijk publiceren als de Verder was Darkes fit en gezond; specialist. Die begon zijn insuline ‘allereerste keer’ dat iemand van als militair had hij ook wedstrijden af te bouwen. In januari 2017 was diabetes type 1 is genezen. hij helemaal van de insuline af. gelopen. Hij bleef hardlopen en

behandeling kunnen vormen bij diabetes. Toen Chinese onderzoekers zeventien gerandomiseerde gecontroleerde studies (RCT’s: beschouwd als de beste vorm van onderzoek) bekeken, ontdekten ze dat het gebruik van probiotica verband hield met een lichte verbetering in de insulineresistentie.14 Technologische vooruitgang kan de therapeutische mogelijkheden van probiotica misschien nog verder uitbreiden. Onderzoekers van de Amerikaanse Cornell Universiteit ontdekten dat bepaalde darmcellen van ratten met diabetes veranderden in cellen die zich gedroegen als alvleeskliercellen. Dat gebeurde nadat de beestjes probiotische bacteriën te eten hadden gekregen die waren ontwikkeld om een menselijk eiwit te produceren. Deze nieuwe insulineproducerende cellen bleken in staat de insulinecapaciteit van de ratten te herstellen en hun bloedsuikerspiegel tot 30 procent te verlagen.15 Speciaal ontwikkelde probiotica die zulke veranderingen teweegbrengen, zijn waarschijnlijk voorlopig nog niet voor menselijke consumptie geschikt. Misschien dat de resultaten zelfs helemaal niet voor mensen gelden. Maar er zijn nog steeds genoeg redenen voor diabetici om goede, natuurlijke probiotica te gebruiken, zoals yoghurt, kefir, zuurkool, kimchi en andere gefermenteerde voedingsmiddelen die grote hoeveelheden ‘vriendelijke’ microben bevatten.

De zonnevitamine Nieuw onderzoek wijst uit dat vitamine D – de vitamine die onze huid uit zonlicht maakt – een rol speelt bij zowel diabetes type 1 als 2. Uit een onderzoek uit 2016 onder 141 kinderen met diabetes type 1 bleek dat ze een vitamine D-tekort hadden: hoe lager het gehalte aan vitamine D, hoe slechter hun bloedsuikergehalte en hoe groter hun insulinebehoefte. Al deze verschijnselen verbeterden toen ze vitamine D-supplementen kregen.

‘Vitamine D-supplementatie verbetert de glykemische controle (het reguleren van de bloedsuiker) en moet worden beschouwd als een aanvullende therapie,’ concludeerden de Italiaanse onderzoekers.16 28 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

was zich aan het voorbereiden op een ultramarathon: hij liep 150250 kilometer per week.

Om aan de suikerbehoefte van zijn lichaam te voldoen at hij ondanks zijn diabetes veel koolhydraten.

‘Ik nam een groot bord pasta voordat ik naar bed ging,’ zegt hij.

‘Aardappels of pasta als lunch.

Koolhydraten bij het ontbijt. Ik was voortdurend aan het eten.’

Niet echt de beste manier voor een diabeet om beter te worden.

Maar Darkes’ bloedsuiker trok zich niets aan van de conventionele

❝

❞

LITERATUUR

1 2

3

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Int J Health Sci (Qassim), 2007 Jul; 1: V–VII World Health Organization, Diabetes Fact Sheet, 2016. http:// www.who.int/mediacentre/ factsheets/fs312/en/ Diabetes UK Facts and Stats, Oct. 2016. Https://www.diabetes. org.uk/documents/position%20 statements/diabetesuk_facts_ stats_oct16.pdf Diabetes Care, 2016; 39: 808–15 Am J Clin Nutr, 2015; 101: 1065–80 Arch Immunol Ther Exp (Warsz), 2013;61:119–25 J Lipid Res, 2011; 52: 1821–8 Am J Clin Nutr, 2012; 96: 1093–9 Trends Endocrinol Metab, 2013; 24: 431–41 PLoS One, 2012; 7: e31570 Sci Rep, 2017; 7: 46337 J Clin Endocrinol Metab, 2015; 100: 3633–40 Cell Host Microbe, 2015; 17: 260–73 PLoS One, 2015; 10: e0132121.

Diabetes, 2015; 64: 1794–803 PLoS One, 2016; 11: e0162554 Am J Epidemiol, 2013; 177: 411–9 J Clin Diagn Res, 2015; 9: SC05– SC07

Uit een andere recente studie door onderzoekers van Harvard bleek dat mensen met de meeste vitamine D in hun bloed de helft minder kans hadden op diabetes type 1 dan de mensen met de laagste vitamine D-spiegel.

Dat wijst erop dat we veel gevallen van diabetes kunnen voorkomen als we voldoende vitamine D in ons lichaam hebben.

Hoewel zonlicht de belangrijkste bron van vitamine D is, krijgen we het ook binnen via vlees en zuivel.

‘Het is verbazingwekkend dat een ernstige ziekte zoals diabetes type 1 misschien voorkomen kan worden door een eenvoudige en veilige interventie,’ zegt hoofdonderzoeker Kassandra Munger. 17 In een andere studie uit 2015 onder kinderen met diabetes type 1 werd hun gehalte aan vitamine D en HbA1c bepaald. Het HbA1c weerspiegelt het gemiddelde van de bloedsuikerwaarden over een langere periode. Patiënten die een tekort hadden aan vitamine D (< 50 nmol/liter) werden behandeld met een eenmalige injectie met 7500 microgram vitamine D3. Daarnaast kregen ze drie maanden lang calcium (2 maal 20 mg/kg per dag).

Na drie maanden was de bloedsuikerwaarde van de kinderen die het supplement slikten aanzienlijk gedaald.

Daarom concludeerden de onderzoekers dat het ‘vitamine D3-supplement het HbA1c bij kinderen met diabetes type 1 en een vitamine D-tekort verbetert.’18 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| REPORTAGE

Supplementen die diabetes een halt toeroepen Behalve een koolhydraatarm dieet, hebben de volgende supplementen bewezen de bloedsuiker en insulinegevoeligheid weer op orde te kunnen brengen.

insulineresistentie, dat gezien wordt als een voorbode van diabetes type 2 en ook in verband wordt gebracht met hartziekte.

Hoewel sommige deelnemers aan het onderzoek wel 100 gram chocola per dag aten (een grote reep), aten de meesten slechts ongeveer één blokje.4

Nigella sativa

Magnesium

Speelt een belangrijke rol bij het op peil houden van de insulinegevoeligheid en bij het reguleren van de glucose.

Een magnesiumtekort houdt verband met diabetes type 2 en diabetische complicaties (zoals hart- en vaatziekten).1,2 Uit een overzicht van gepubliceerd onderzoek bleek dat bij elke 100 mg magnesium die iemand per dag binnenkrijgt, de kans op diabetes met 15 procent afneemt.3 In voeding: magnesium zit in volkorengranen, bonen, noten en groene bladgroenten. Die voedingsmiddelen kunnen de kans op diabetes type 2 dus verlagen.

Als supplement: 250-600 mg magnesiumoxide/dag.

Chocola

Het ligt niet voor de hand, maar chocola beschermt tegen insulineresistentie. Onderzoekers in Luxemburg ontdekten dat mensen die meer chocola aten, minder insuline en leverenzymen in hun bloed hadden. Dat wijst erop dat chocola beschermt tegen

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Het zaad van de zwarte komijn (Nigella sativa) is een traditioneel middel tegen diabetes. Uit een recente studie uit Saudi-Arabië blijkt dat het de regulatie van de bloedglucose bij mensen met diabetes type 2 aanzienlijk verbetert.

Zij gebruikten vijf jaar lang 2000 mg nigellazaad (een supplement genaamd

Chroom

Bio-extract) per dag, verdeeld over vier doses.5 Voorgestelde dosering: 4 maal daags 500 mg

Kaneel

De schors van de kaneelboom is al vaak in verband gebracht met het reguleren van diabetes. Nieuw onderzoek laat zien dat kaneel ook helpt bij patiënten die prediabetes (de voorfase van diabetes type 2) hebben, mensen met het zogeheten metaboolsyndroom.

Het heeft een positief effect op de bloedsuikerspiegel, het cholesterol, de bloeddruk en overgewicht.6 In voeding: strooi het royaal over toetjes, koffie en andere voedingsmiddelen.

Als supplement: Tot 3000 mg per dag, verspreid over de dag.

Chroom is een onmisbaar spoorelement, nodig om koolhydraten en vetten te verwerken. Het helpt de bloedsuiker te reguleren doordat het een rol speelt bij de werking van insuline.

De conclusie uit een literatuurstudie uit 2017, waarin 28 onderzoeken onder de loep werden genomen, is dat chroomsupplementen bij diabetici type 2 de bloedsuiker verlagen en het cholesterolprofiel verbeteren.7 In voeding: broccoli, pruimen, noten, zeevruchten en volkoren granen.

Als supplement: Chroom is te koop als glucosetolerantiefactor (GTF) of chroompicolinaat.

Voorgestelde dosering: Gebruik niet meer dan 1 mg (of 1000 microgram) chroom per dag. Meer kan schadelijk zijn.8

LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7 8

Clin J Am Soc Nephrol, 2007; 2:366–73 Diabetes 2016; 65: 3–13 J Intern Med, 2007; 262:208–14 Br J Nutr, 2016; 115: 1661–8 PLoS One, 2015; 10: e0113486 Iran J Basic Med Sci, 2016; 19: 1258–70 Mol Nutr Food Res, 2017 Jul 5 Ann Pharmacother, 1998;32: 428–31

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 29

GEZONDE VOEDING Bessensmaak Kirsten Hartvig’s nieuwste recept zit barstensvol gezondheid en smaak

B

essen behoren tot het gezondste voedsel ter wereld. Aboriginals gebruiken ze al eeuwenlang als voedsel en als geneesmiddel. En ook nu nog eten mensen die dicht bij de natuur staan veel wilde bessen, zowel om hun geweldige smaak als om hun gezonde eigenschappen.

Blauwe bessen De blauwe bes is haar reputatie als ‘superbes’ meer dan waard. Ze bevat een grote hoeveelheid krachtige antioxidanten en tannine, die kunnen helpen om de lichaamscellen te beschermen door de vrije radicalen in het bloed te neutraliseren.

Een vergelijking van 25 vaak gegeten vruchten liet zien dat blauwe bessen de hoogste antioxidantwerking hadden 1 en verschillende studies wijzen erop dat ze de ontwikkeling van kankercellen kunnen afremmen en ontstekingen tegengaan. 2 Regelmatig blauwe bessen eten zou ook het geheugen en het leervermogen van ouderen kunnen verbeteren. 3 Bovendien kan het eten van blauwe bessen helpen bij hart- en vaatziekten.

Uit een onderzoek is gebleken dat ze de functie van de endotheelcellen, die de binnenwand van bloedvaten bedekken, verbeteren bij patiënten met een stofwisselingsprobleem.4 En dierproeven suggereren dat bessen het cholesterolgehalte in het bloed verlagen. 5 De tonische en antibacteriële eigenschappen van blauwe bessen zitten vooral in gedroogde bessen, die een eenvoudig en effectief middel zijn om diarree te bestrijden.

Blauwe bessen kunnen ook het nachtzicht en het gezichtsvermogen in het algemeen verbeteren en vermoeidheid van de ogen verzachten, omdat ze rijk zijn aan antioxidante pigmenten die zorgen voor een scherp zicht, de zogenaamde anthocyanen. 6

30 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Blauwe bes

(Vaccinium cyanococcus) Blauwe bessen zijn eerst lichtgroen van kleur, daarna rood, vervolgens paars en uiteindelijk donkerblauw naarmate ze verder rijpen. Ze hebben een karakteristieke zoete en lichtzure smaak, en hun populariteit maakt dat ze over de hele wereld geteeld worden voor de verkoop. Daardoor kunt u ze bijna het hele jaar door vers kopen.

Blauwe bessen behoren tot de heidefamilie (Ericaceae) en groeien in Europa, Noord-Amerika en Azië in het wild. Ze worden vaak aangezien voor een andere blauwe bes, de bosbes, die ook veel geplukt en gegeten wordt in Europa. Maar het is makkelijk om beide soorten te onderscheiden door de bessen doormidden te snijden: rijpe blauwe bessen hebben wit of groen vruchtvlees, terwijl bosbessen paars zijn vanbinnen. De struiken kunnen zowel bladverliezend als groenblijvend zijn, met of zonder scherpgetande bladranden. De bloemen zijn klokvormig, wit, zachtroze of rood en bloeien van de late lente tot in de zomer, terwijl de bessen op verschillende tijdstippen rijpen, van de vroege zomer tot in de herfst.

Nieuwe cultivars groeien makkelijk in tuinen en gedijen het best in lichtzure humusrijke grond.

Blauwe bessen zijn een smakelijk tussendoortje met weinig calorieën en zijn vers, gedroogd en bevroren verkrijgbaar. Ze vormen een uitstekend natuurlijk voedingssupplement, omdat ze vol voedingsstoffen zitten en tegelijkertijd suiker- en vetarm zijn.

Fytonutriënten: blauwe bessen bevatten vitamine A, C, E, K, B1, B2, B3 en B6, folaat, kalium, magnesium, koper, antioxidanten (anthocyanen en flavonoïden) en tannine.

Bewaren van blauwe bessen Verse ongekneusde bessen kunt u ongeveer een week bewaren in de koelkast. Of bewaar ze in de vriezer in een luchtdicht hersluitbaar zakje of bakje, maar pas op dat ze niet gekneusd worden.

Spoel ze schoon voor u ze gebruikt.

Blauwe ❝ bessen worden over de hele wereld geteeld voor de verkoop.

Daardoor kunt u ze bijna het hele jaar door vers kopen❞

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

In rozenbottel gemarineerde kip met blauwe bessensalade Bereidingstijd: 30 minuten, plus 30 minuten voor het marineren Voor 4 personen

300 g kipfilet of stevige tofu, in blokjes 1 eetlepel olijfolie Voor de marinade: 4 eetlepels rode wijnazijn 2 eetlepels Franse mosterd 4 teentjes knoflook 3 eetlepels olijfolie 2 eetlepels sinaasappelsap 100 g gezeefde rozenbottels zonder zaden 1 eetlepel kerriepoeder Zeezout en versgemalen zwarte peper Voor de salade: 100 g slabladeren, in reepjes 200 g geblancheerde groene erwten 200 g blauwe bessen 50 g pecannoten

1 Meng alle in­ grediënten voor de marinade. Bewaar de helft om later als dress­ ing voor de salade te gebruiken.

2 Leg de blokjes kipfilet in een niet met­ alen kom en giet er de resterende marinade overheen.

3 Bedek de kom en laat minstens 30 minuten in de koelkast marineren.

4 Verwarm de oven voor op 160° C. Bak de kipblokjes een paar minuten aan in de olie tot ze aan beide zijden bruin zijn. Leg ze dan in een ovenschaal en braad ze in de oven ge­ durende tien minuten of tot ze goed gaar zijn.

5 Meng ondertussen de ingrediënten voor de salade in een grote kom. Verdeel de kip erover en besprenkel met de resterende marinadedressing.

Serveer met ciabatta­ brood.

Tip: Jujubebessen of kakivruchten zijn goede vervangers voor rozenbottels.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Rozenbottel (Rosa canina, Rosa rugosa en Rosa spp) Wilde rozensoorten, waaronder de hondsroos en de rimpelroos, behoren tot de familie van de rozen (Rosaceae). Ze zijn vaak te vinden langs rivieren, in hagen en bossen in Europa, Amerika, Noord-Afrika en Zuidwest-Azië. Er zijn meer dan honderd verschillende soorten, van bodembedekkers tot grote heesters, maar ze hebben allemaal één ding gemeen: kleine scherpe doornen die het mogelijk maken om op hagen, muren en bomen te klimmen. De bladeren van de wilde roos bestaan uit vijf of zeven kleinere blaadjes en de delicate bloemen variëren van bijna wit en lichtroze tot dieprood en paars. De bloemen rijpen tot ovale, oranje of rode bottels vanaf de late zomer tot in de herfst.

Fytonutriënten: rozenbottels zijn rijk aan vitamine C. Ze bevatten ook carotenoïden, tannine, pectine en vitamine A, B1 en B2.

Supertip De makkelijkste manier om de zaden van de rozenbottel te verwijderen is ze te halveren en ze leeg te scheppen met een theelepeltje. Spoel daarna goed schoon.

WAARSCHUWING: de haren van de zaden kunnen irritaties veroorzaken en mogen niet gegeten worden. Verwijder de zaden en spoel de rozenbottels goed schoon als u ze rauw wil eten. Gebruik hele bottels voor thee.

Rozenbottels Rozenbottels bevatten veel zaden, en hoewel we ze beschouwen als bessen, kunnen we ze beter omschrijven als vlezige pseudovruchten. Ze worden al eeuwen gezien als bron van voeding en geneeskracht. Wilde rozenbottels zijn makkelijk te vinden en kunnen gekookt worden om er een heerlijke siroop, gelei of jam van te maken, of om er een verfrissende kruidenthee van te trekken – filter wel altijd de harige zaden eruit.

Van rozenbottelsap wordt beweerd dat het twintig keer meer vitamine C bevat dan sinaasappelsap en dat het een sterk tonicum is (een middel dat het hele lichaam of specifieke organen versterkt). Als rozenbottels rauw gegeten worden, bijvoorbeeld als snack of in salades, hebben ze een intense appelsmaak. De plant wordt ook wel ‘hondsroos’ genoemd, omdat hij eeuwenlang gebruikt werd om beten van honden met rabiës (hondsdolheid) te behandelen.

Verder kunnen rozenbottels bogen op een lange traditie als middel om luchtwegaandoeningen en maagdarmklachten te verlichten.

Al met al kunnen rozenbottels helpen bij het verbeteren van de weerstand tegen infecties, het geven van een energieboost, het behouden van gezonde slijmvliezen, het versnellen van de wondgenezing, het voorkomen

van hartkwalen en het ontstaan van kankercellen. 7 Recente studies laten zien dat rozenbottels gebruikt kunnen worden bij de behandeling van artritis om de pijn te verlichten van zere en ontstoken gewrichten. 8 Het regelmatig eten van rozenbottels verlaagt ook de systolische bloeddruk en het niveau van ‘slechte’ cholesterol bij mensen met obesitas, wat het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk kan doen afnemen. 9 LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7 8 9

J Agric Food Chem, 2008;56:8418–26 Anticancer Agents Med Chem, 2013;13:1142–8 Appl Physiol Nutr Metab, 2017;42:773-77–9 Nutrients, 2015;7:4107–23 Br J Nutr, 2014;111:194–200 BMC Complement Altern Med, 2016;16:296 Int J Mol Sci, 2017;18. pii: E1137 Pharmacol Res, 2016;114:219–34 Eur J Clin Nutr, 2012;66:585–90

Afkomstig uit het boek Healing Berries van Kirsten Hartvig (Nourish, een onderdeel van Watkins Publishing, 2016) NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 31

|Medisch|dossier| GEZOND LEVEN

Bevrijd van uw trauma Een traumatische ervaring blijft vaak niet alleen vastzitten in uw geest, maar ook in uw lichaam.

Charlotte Watts laat zien hoe u uw gevoel van veiligheid terugkrijgt.

E

en trauma ontstaat als iemand een schokkende of beangstigende gebeurtenis meemaakt, of langdurig is blootgesteld geweest aan gevaar. Na de Golfoorlog wist iedereen ineens wat een trauma was, toen oorlogsveteranen die uit oorlogsgebied terugkeerden problemen kregen. Dat verschijnsel werd al snel bekend PTSS: posttraumatisch stresssyndroom.

Psychologen weten echter al veel langer dat trauma’s niet alleen voortkomen uit grote, traumatische gebeurtenissen. Ze kunnen ook het gevolg zijn van zogeheten Adverse Childhood Experiences (ACE’s): gebeurtenissen of ervaringen in onze jeugd die zo overweldigend waren dat we er niet tegen opgewassen waren en zijn.

Hoewel de medische wereld een trauma lange tijd heeft beschouwd als een puur psychische aandoening, blijkt uit nieuw onderzoek dat het slachtoffer ook vaak een lichamelijke reactie vertoont: een herbeleving in het hier en nu van de vroegere gebeurtenis en van hoe iemand zich daaronder voelde. Deze primitieve, instinctieve lichamelijke reactie is heel begrijpelijk bij mensen met een trauma.

Trauma’s zijn grofweg in twee categorieën in te delen: een op zichzelf staand trauma, bijvoorbeeld een

ongeluk, lichamelijke mishandeling, of het overlijden van een vriend of familielid. Zo’n trauma is meestal omgeven door levendige en duidelijke herinneringen. PTSS wordt meestal onder deze categorie geschaard.

De andere categorie is een ontwikkelingstrauma of ACE: dat lopen we op in onze kinderjaren, meestal in de relatie met degene die voor ons zorgt.

Een dergelijk trauma kan ontstaan door steeds terugkerende pijnlijke ervaringen, zoals kritiek van ouders, verwaarlozing, pesten, verslaving van (een van de) ouders zoals alcoholisme, of een

LITERATUUR

1

Front Hum Neurosci, 2014; 8: 205

32 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| GEZOND LEVEN

De getraumatiseerde lichaamsweefsels kunnen losgemaakt worden met langzame, voorzichtige en bewuste bewegingen. Zo kan iemand beginnen de gevolgen van het trauma op te lossen zonder nog meer schade te veroorzaken

psychiatrische of lichamelijke ziekte in het gezin.

Wat de oorzaak ook is, de gevolgen voor lichaam en geest zijn dezelfde: iemand trekt zich in zichzelf terug en is voortdurend alert.

Vaak veroorzaakt trauma een aantal tegenstrijdige strategieën, die allemaal tegelijk worden ingezet. Daardoor worden slachtoffers heen en weer geslingerd tussen verschillende emoties: de ene keer is iemand teruggetrokken of depressief; de andere keer juist angstig en prikkelbaar.

Het constante gevoel van alertheid kan zich fysiek uiten als een reumatische aandoening zoals fibromyalgie, chronische

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

vermoeidheid, het prikkelbaredarm­ syndroom, overgevoeligheid voor chemische stoffen, myofasciale pijn (pijn van het bewegingsapparaat), klachten in het kaakgewricht, chronische lagerugpijn en chronische hoofdpijn of migraine.

We ervaren een gevoel alsof we verstijfd of versuft zijn, verpletterd worden of vervreemd zijn van de realiteit. Dat komt doordat de frontale kwabben van onze hersenen zijn uitgeschakeld en niet in staat zijn normaal te functioneren. Ze activeren een soort instinctieve overlevingsreactie.

Maryanne Eckberg zegt het in haar boek Victims of Cruelty (2000) zo: ‘Trauma [...] kan zich in ons lichaam manifesteren als een chronische beperking van bepaalde weefsels, het samentrekken of vastzitten van alle weefsels, een aangespannen middenrif en oppervlakkige ademhaling [...] en een enorme spanning bij de schedelbasis en onder aan de ruggengraat.’

Het bewegingspatroon wordt beperkt; iemand zit vast. Niet bewegen betekent opgesloten zitten in het lichaam, vaak met een gedissocieerde geest: dat

wil zeggen in een soort trance, waarbij iemand zich onttrekt aan de realiteit.

De getraumatiseerde lichaamsweefsels kunnen losgemaakt worden met langzame, voorzichtige en bewuste bewegingen. Zo kan iemand beginnen de gevolgen van het trauma op te lossen zonder nog meer schade te veroorzaken.

Een artikel over mindful bewegen uit 2014 belicht de moderne theorie dat ‘psychische functies zoals waarneming, begrip en redeneren niet volledig verklaard kunnen worden zonder het fysieke lichaam en de omgeving waarin we deze functies ervaren erbij te betrekken.’ 1 Bessel van der Kolk zegt in zijn toonaangevende boek Traumasporen (2015): ‘Je kunt alleen de volledige zeggenschap over je leven hebben als je de werkelijkheid van je lichaam met al zijn dieper gelegen dimensies erkent.’

Veel van de volgende oefeningen zijn bedoeld om te aarden. Geaard zijn betekent dat u zich volledig bewust bent van uw fysieke lichaam in het hier en nu. Als we dat niet zijn, doordat we vastzitten of vervreemd zijn van dit bewustzijn, zorgt aarden voor een koord waarlangs we naar de werkelijkheid terug kunnen keren.

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 33

|Medisch|dossier| GEZOND LEVEN

De foetushouding Constructieve rustpositie Een trauma is een voortdurende toestand van stress, waarbij de hartslag versneld is, de darmen verkrampt en de spieren aangespannen: klaar om te vechten of te vluchten. De psoas is een belangrijke spiergroep die onze benen met onze ruggengraat verbindt.

We gebruiken hem als we ‘opkrullen’: onze knieën naar onze borst trekken om onze kwetsbare delen (kruis, buik en keel) te beschermen. Bij trauma of chronische stress kan de psoas strak, kort en droog worden omdat hij constant is aangespannen.

Bij de constructieve rustpositie komt de psoas in een neutrale positie. Als we die positie een kwartier lang aanhouden geven we ons lichaam het signaal dat het veilig is om dit diepgelegen deel van ons lichaam los te laten. Loslaten betekent hier: een eind maken aan het voortdurende signaal ‘Onveilig!’ dat naar de hersenen gestuurd wordt. Het beste is de oefening langzaam op te bouwen tot 15 minuten.

Want als u langer doorgaat dan wat veilig voelt, kan dat averechts werken.

Ga op een comfortabele ondergrond liggen en leg iets onder uw hoofd als dat te ver achteroverligt.

Zet uw voeten op heupwijdte uit elkaar en buig uw benen 90 graden. Als u druk voelt op uw onderrug, leg dan een kussen onder de bal van uw voeten of een steuntje onder uw rug.

Zoek een houding waarbij uw beenspieren niet aangespannen zijn en er niet aan uw rug ‘getrokken’ wordt.

Trek eventueel een deken over u heen als dat een beter beschermd en veiliger gevoel geeft.

Concentreer u op het gevoel van steun dat de grond u biedt en op het gewicht van uw voeten daar. Dit is een goede houding om naar een meditatie, een luisterboek of de radio te luisteren.

Aandacht voor de ademhaling Bij mindfulnessoefeningen wordt aandacht voor de ademhaling gebruikt om in het hier en nu te komen.

De ademhaling is een voortdurend innerlijk ritme dat (meestal) een neutrale ervaring is en ons daarom terug kan leiden als onze aandacht afdwaalt naar de angst die we in het verleden hebben opgedaan, of als de angst gericht op overleven in de toekomst, ons onbewust gaat beheersen. Mensen met een trauma hebben de neiging steeds terug te vallen op een stressreactie in hun ademhaling, waardoor ze te veel nadruk leggen op de inademing. Dat leidt tot een oppervlakkige ademhaling (en zelfs hyperventilatie) en zorgt ervoor dat uw middenrif te sterk is aangespannen.

De constructieve rustpositie is een perfect uitgangspunt om bewust adem te halen, waarbij uw buik en uw middenrif zich goed kunnen ontspannen en de ademhalingsbeweging terug kunnen vinden, wat moeilijker is als u rechtop staat. Een ontspannen kaak helpt hierbij ook omdat die de gespannen spieren van het hoofd, die de stress vaak in stand houden, ontlast.

34 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Na de constructieve rustpositie trekt u uw knieën op naar uw borst.

Dit kan een gevoel van koestering geven, omdat we in de foetushouding komen, waarbij we onze zachte voorkant beschermen. Deze houding kan de spieren in de onderrug, als u daar druk ervaart, langer maken.

U kunt in deze houding ook op uw zij gaan liggen, of u kunt, wanneer u maar wilt, in de foetushouding op de grond gaan zitten door uw armen om uw benen te slaan.

Aarden op handen en voeten Als u op uw handen en voeten (zie links) staat, kan uw ruggengraat zich vrij bewegen, terwijl u het veilige gevoel hebt stevig op de grond te staan.

Deze houding ondersteunt ook de bewegingen in schouders en heupen, en ze biedt de mogelijkheid het ‘vloeibare lichaam’ in uw buik en ingewanden te verkennen, waar een trauma zich verankert.

Tussen alle onderstaande bewegingen door kunt u ervoor kiezen even in de foetushouding te zakken (zie links) voor veiligheid en herstel.

Draai met uw bekken alsof u aan het buikdansen bent; stelt u zich het puntje van uw staartbeen voor als een potlood waarmee u cirkels tekent.

Concentreer u op uw bekken totdat de beweeglijkheid daarvan zich via uw ruggengraat verplaatst naar uw schouders, nek en hoofd. Draai dan in tegengestelde richting.

Adem uit vanuit dezelfde positie (zie links) en trek uw linkerknie naar uw hoofd. Op een inademing strekt u het linkerbeen naar achteren en maakt u uw nek lang.

Herhaal deze beweging 5 tot 10 keer en voel hoe de achterkant van uw lichaam zich opent als u uitademt, en de voorkant als u inademt.

Herhaal deze beweging met het andere been.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| GEZOND LEVEN

Vooroverbuigen om lichaam en geest te kalmeren

Staande houdingen voor sterke benen Staande bewegingen worden vaak geadviseerd aan mensen met een trauma, omdat ze een natuurlijke manier bieden om de aarding via uw voeten naar omhoog te verplaatsen. Uw benen worden er ook sterker door. Dat helpt om een gevoel van veiligheid te creëren, in de wetenschap dat we kunnen standhouden of onszelf uit de voeten kunnen maken als we bescherming nodig hebben.

De eerste beweging die hier is afgebeeld, is bedoeld om elasticiteit te creëren in de psoas, en het omhoogkomen vanaf de grond is om meer openheid te creëren aan de voorkant van ons lichaam, dat bij een trauma de neiging heeftop slot te gaan.

Ga met uw voeten op heupbreedte en parallel aan elkaar staan; doe een grote stap naar voren, waarbij ook de knie van uw achterste been gebogen blijft. De arm aan de kant van het achterste been steekt u omhoog; de arm aan de kant van het voorste been hangt naar beneden. Veer een beetje op en neer om een gevoel van beweging te krijgen, waarbij u uw buik aanspant om uw onderrug steun te bieden.

Trek in één vloeiende beweging uw achterste been naar uw borst, en ondersteun die beweging met uw armen door nu de arm aan de kant van het opgetrokken been te laten hangen en de andere arm omhoog te steken. Herhaal deze beweging in een ritme dat niet vermoeiend of gehaast voelt. Doe de beweging vijf keer aan elke kant, of meer als u daar energie voor hebt.

Bij yoga is de Warrior 2-houding een klassieke ‘krachthouding’, waarbij we ons volledig bewust zijn van ons lichaam en ons sterk voelen in onze persoonlijke ruimte. Ga met uw voeten naast elkaar staan en zet een grote stap naar achteren, zodat de achterste voet en heup 45 graden gedraaid zijn ten opzichte van de voorste voet. Uw romp blijft recht: schouders boven de heupen.

Adem in terwijl u uw armen boven uw hoofd brengt (uw benen blijven in dezelfde positie); adem vervolgens uit terwijl u uw armen in een rechte lijn brengt met uw borst (de ene arm naar voren, de andere naar achteren) en buig uw voorste knie richting uw voet.

Herhaal dit adempatroon – inademing omhoog, uitademing omlaag – totdat u voelt dat u deze houding zonder veel spanning kunt vasthouden. Herhaal deze beweging met het andere been.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Vooroverbuigen brengt, net als de foetushouding, de aandacht naar binnen en kalmeert een overprikkeld zenuwstelsel.

Het gebruik van een stoel – of u nou met gekruiste of gespreide benen zit – zorgt voor een verhoging die ons hoofd kan ondersteunen en waardoor we ruimte creëren in de onderrug, waar we vaak veel spanning voelen. Een lichte druk op het voorhoofd (dat op de zitting of op onze gevouwen armen rust) activeert de drielingzenuw die daar loopt, en die in verbinding staat met de zwervende zenuw (de tiende hersenzenuw): dit kunt u ervaren als een kalmerende massage.

Omgekeerd rusten Het is voor uw zenuwstelsel heel rustgevend om uw benen hoger te leggen dan uw hoofd en heupen. Het hart hoeft dan het bloed niet naar boven te pompen, maar kan gebruikmaken van de zwaartekracht. Bij lagerugproblemen die samenhangen met een trauma kan deze houding met uw benen op een stoel, de eventuele pijn verlichten die door de druk ontstaat; u kunt de houding gebruiken als alternatief voor de constructieve rustpositie.

Misschien moet u een opgevouwen deken onder uw hoofd leggen om te voorkomen dat u te veel achteroverligt: zo creëert u de ruimte die nodig is aan de schedelbasis . Maar til uw hoofd niet meer dan 4 cm op, want dan kan er juist meer spanning in uw nek ontstaan door overmatig rekken.

Daarnaast kunt u uw handen op uw buik leggen om rustig te worden, en om u bewust te worden van uw lichaam op de grond, dat helemaal ondersteund wordt en veilig is.

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 35

Dr Sarah Myhill DE INTEGRALE HUISARTS

Schone schapen

Hoe warmte, een dieet en supplementen een patiënt hielpen om te herstellen van een pesticidevergiftiging.

Sarah Myhill werkt sinds 1981 als arts in de Britse nationale en particuliere gezondheidszorg.

Ze zat zeventien jaar lang in het bestuur van de Britse Vereniging voor Ecologische Geneeskunde, die zich bezighoudt met ziekten door milieuoorzaken, en met niet-farmacologische behandelingen.

Myhill geeft daar trainingen en houdt lezingen over onderwerpen als het chronischevermoeidheidssyndroom.

LITERATUUR

1

Hammersmith Health Books, 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

I

n 1998 consulteerde Robert (54) mij voor het eerst met een klassiek verhaal van een organofosfaatvergiftiging. Als NHShuisarts (National Health Service, het Engels openbaar zorgsysteem) had ik eerder ongeveer 150 dergelijke gevallen gezien. Robert was echter een bijzonder geval. Hij was landbouwer en iedere keer nadat hij zijn schapen een dompelbad gaf, met pesticiden om parasieten in hun vacht te doden, kreeg hij acute klachten.

Giftige pesticiden De pesticiden die hij gebruikte – en die op dat moment door alle boeren op last van de overheid gebruikt werden – waren zeer giftige organofosfaten. Oorspronkelijk waren dat grondstoffen voor de ontwikkeling van zenuwgas in de Tweede Wereldoorlog.

Blootstelling aan en opname van deze chemicaliën waren onvermijdelijk tijdens de dompelbaden voor de schapen, ook omdat de overheidsadviezen over beschermende kleding volledig ontoereikend waren. Eigenlijk werden alle boeren die hun schapen dompelbaden gaven systematisch vergiftigd.

Bij Robert openbaarde die vergiftiging zich met griepachtige verschijnselen: vermoeidheid, koude rillingen, zweten en algemene malaise die meerdere dagen aanhielden.

Roberts collie, die de schapen dreef, werd tegelijkertijd ziek.

Robert had steeds meer tijd nodig om te herstellen na de periodes met dompelbaden, en hij reageerde ook steeds sterker op een geringere blootstelling aan de chemische middelen. Dit verschijnsel staat bekend als sensitisatie, ofwel het gevoeliger worden voor verschillende chemische stoffen, waarbij iemand zelfs al na blootstelling aan een kleine hoeveelheid van deze chemische middelen, die in het dagelijks leven frequent gebruikt worden, nadelige gevolgen daarvan ondervindt .

Uiteindelijk vertoonde Robert alle symptomen van vergiftiging na de minste of geringste blootstelling aan een dompelbad. Dit gebeurde bijvoorbeeld telkens wanneer hij zijn schapen naar de markt bracht. Vaak geven boeren hun schapen vlak voor de markt een dompelbad om hun wol schoner en zachter te maken en ze zo aantrekkelijker te maken voor potentiële kopers.

Een chronische organofosfaatvergiftiging leidt tot chronische klachten. Uiteindelijk ontwikkelde Robert het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS).

Bekend is dat organofosfaten doordringen tot in het zenuwstelsel,

Eigenlijk werden alle boeren die hun schapen dompelbaden gaven systematisch vergiftigd

want dat is de manier waarop ze insecten en parasieten doden. Ze blokkeren cholinesterase, een enzym dat normaal gesproken de neurotransmitter acetylcholine afbreekt. Als acetylcholine niet afgebroken wordt, kan dit de hersenchemie grondig verstoren.

Veel patiënten met een organofosfaatvergiftiging melden zich ook met neurologische en psychische klachten, waaronder acute suïcidale gedachten. Dit was ook het geval bij Robert op het moment hij mijn hulp inriep. Hij ontstak soms in blinde woede terwijl hij met 130 km per uur over de snelweg racete en hij moest huilen wanneer hij probeerde te bedenken welke brug hij zou willen nemen.

Behandeling van een pesticidevergiftiging Er zijn verschillende manieren om een organofosfaatvergiftiging te behandelen, maar ik gebruik bijna altijd langgolvige infrarood (FIR – Far Infra Red) sauna’s. Het idee daarachter

is dat in vet oplosbare chemische stoffen in het onderhuidse vet door de hitte gemobiliseerd worden en via de opperhuid verdampen.

Ik ontdekte dat gewone FIRsauna’s van tien minuten, gevolgd door een douche om de giftige stoffen na het zweten weg te spoelen, een betrouwbare manier is om het gifgehalte te verminderen. Maar traditionele sauna’s, hete baden en zonnebaden werken net zo goed.

Om de chronische vermoeidheid aan te pakken schreef ik mijn ‘basispakket’ voor. Dit bestaat uit het oerdieet (het eten dat onze vroege voorvaderen waarschijnlijk aten, zoals vlees, vis, groenten, noten en zaden. Daarnaast is het zaak voedingsmiddelen zoals zuivel, granen, alles wat veel suiker bevat, en bewerkte producten te vermijden).

Het dieet wordt aangevuld met voedingssupplementen (multivitaminen/mineralen plus extra vitamine D en C). Meer informatie hierover vindt u in mijn boek Diagnosis en Treatment of Chronic Fatigue Syndrome and Myalgic Encephalitis.1 Robert reageerde goed op dit dieet en was geleidelijk aan weer in staat om te gaan werken en een actief sociaal leven op te bouwen.

Kankerpreventie Maar omdat organofosfaten kankerverwekkende middelen zijn, wilde ik enkele voorzorgsmaatregelen treffen om ervoor te zorgen dat Robert ook in de komende jaren gezond zou blijven.

Naast het basisdieet adviseerde ik hem om ook het antikankerdieet te volgen dat ontwikkeld werd door Ben Pfeifer. Dit dieet bevat zaagbladpalm, gember, Chinees glidkruid, shiitake en reishi-paddenstoelen, kurkuma en Ginkgo Biloba.

Zo’n dieet is duur, maar Robert hield zich eraan, samen met het basisdieet en de supplementen. Hij maakt het nog steeds goed.

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 37

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN

Wij mensen hebben niet alleen een microbioom in onze darmen, maar ook op onze huid. Shann Nix Jones heeft een paar smakelijke ideeën om goed voor dit microbioom te zorgen.

O

Hetrecept vooreen gezonde huid

p het 23e Wereldcongres Dermatologie in 2015 was het huidmicrobioom, ofwel alle microorganismen op de huid, een belangrijk onderwerp. Tot voor kort was de heersende opvatting dat de huid vooral een barrière is, bedoeld om zaken buiten de deur te houden. Maar uit nieuwe inzichten in de biologie van de huid blijkt dat de huid een dynamisch orgaan is dat wemelt van de goedaardige microben, die nuttig voor ons zijn... als we ze tenminste hun werk laten doen.

Een van de belangrijkste uitkomsten van het HMP (het Amerikaanse humanemicrobioomproject) was dat bijna iedereen ziekteverwekkende bacteriën in zijn darmen heeft. Maar bij gezonde mensen veroorzaken die geen ziekten; ze ‘wonen’ gewoon vreedzaam bij hun gastheer, te midden van de rest van het microbioom. Pas als het hele systeem uit zijn evenwicht raakt, beginnen die slechte microben op te spelen en veroorzaken ze problemen.

Hetzelfde geldt voor het huidmicrobioom. Als we de goede bacteriën die daar wonen uitschakelen – bijvoorbeeld door ‘antibacteriële’ producten (zeep, shampoo, douchegel) te gebruiken – ontstaat er ruimte

❝ Het immuunsysteem, de darmen en de huid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, en moeten met elkaar samenwerken om uw huid gezond te houden ❞ 38 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

waarin de ziekteverwekkers zich kunnen verspreiden, die problemen kunnen geven.

Antibacteriële producten verstoren het delicate evenwicht tussen goede en slechte bacteriën, en gooien het immuunsysteem overhoop. Daardoor stijgt de kans op allergieën, vooral bij kinderen.1 De huid maakt net als de darmen deel uit van ons immuunsysteem. Eigenlijk is het immuunsysteem overal aanwezig waar het lichaam schade zou kunnen oplopen door contact met de buitenwereld. De huid is het grootste orgaan van ons lichaam, en als zodanig vormt het een groot terrein waar interactie plaatsvindt met microben uit onze omgeving. Onze huid en darmen zijn twee van de voornaamste plekken waar we bescherming nodig hebben, en ze zijn nauw met elkaar verbonden.

Uw huidmicrobioom wordt deels gereguleerd door een evolutionair gezien zeer oude tak van het immuunsysteem: het complementsysteem. Dit slimme complementsysteem werkt als een soort moleculair alarm en is als eerste ter plaatse; het leidt de tegenaanval bij overlast door slechte bacteriën. Het werkt ook ontstekingsremmend en zorgt voor een gevarieerde verzameling microben op uw huid, die daardoor gezond blijft.2 Het lijkt misschien vreemd om de aandacht te vestigen op het feit dat uw huid wemelt van de onzichtbare bacteriën. Maar vergeet niet dat de meeste daarvan goede bacteriën zijn: nuttige ‘commensalen’, die niet pathogeen zijn. Anders gezegd: bacteriën die op onze huid leven zonder ons ziek te maken. Ze leveren niet alleen belangrijke diensten, maar zorgen er vooral voor dat de slechte bacteriën niet te veel voet aan de grond krijgen.

Wetenschappers hebben ontdekt dat de bacteriën die normaal gesproken op onze huid wonen, de huid beschermen tegen infecties. De gezondheid van onze huid is dus afhankelijk van de samenwerking tussen de commensalen en de afweercellen van onze huid.3 Dat betekent dat uw immuunsysteem, uw darmen en uw huid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, en met elkaar moeten samenwerken om uw huid gezond te houden.

Als het om de toestand van uw huid gaat, is het dus van belang uw darmen en uw huid (opnieuw) te bevolken met goede bacteriën.

Dat antibiotica schadelijk is voor het microbioom weten we allemaal. Maar er is meer wat schade kan toebrengen aan het microbioom.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN Inname van levende organismen uit probiotica bevordert ❝ de spijsvertering en de afweer. En nu blijkt uit studies dat een

product als kefir, dat probiotische culturen bevat, helpt bij veel huidaandoeningen, zoals eczeem en acne ❞

Is uw microbioom beschadigd?

Hoe weet u of u of een gezinslid schade heeft aan het microbioom?

• Op de huid uit schade zich als eczeem, psoriasis, rosacea of acne.1 • In de gewrichten kan schade zich voordoen als reumatoïde artritis.2 • In de darmen kan een beschadigd microbioom zich manifesteren als een voedselallergie3 en als het prikkelbaredarmsyndroom.4 • In het zenuwstelsel kan schade opduiken als chronische vermoeidheid5 of als een neurologische aandoening zoals multiple sclerose (MS).6 • In de longen kan schade zich openbaren als astma.7 • In de neus en ogen kan schade zich uiten als hooikoorts.8 • In de hersenen kan schade zich presenteren als angst en depressie.9 LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7 8 9

BMC Microbiol, 2013; 13: 12 eLife, 2013; 2: e01202 J Invest Dermatol, 2016; 136 (Suppl 2): S201 Dig Dis Sci, 2012; 57: 3213-8 Sci Adv, 2015; 1: e1400121 Proc Natl Acad Sci U S A, 2011; 108 (Suppl 1): 4615-22 Science, 2015; 349: 989-93 Proc Natl Acad Sci U S A, 2012; 109: 8334-9 Nat Commun, 2015; 6: 7735

Suiker Suiker dient als voedsel voor slechte bacteriën, zoals de ziekteverwekkende Escherichia coli. Als uw voeding weinig vezels en veel suiker bevat, grijpen de slechte bacteriën hun kans en stelen het ijzer van uw lichaamscellen. Uw lichaam reageert hierop door de afweer op te voeren, meestal door een microbiële ‘oorlog’ te beginnen. Die kan uitmonden in obesitas, diabetes en aandoeningen die met ontsteking samenhangen, zoals eczeem, psoriasis, acne en rosacea (aandoening met rode verkleuringen in het gezicht).

Stress In een baanbrekende studie uit 2016 bleek dat eekhoorns met minder stresshormonen in hun bloed, een gevarieerder microbioom hadden. Als hun stresshormoonspiegel steeg, nam de diversiteit van hun microben af. Tegelijk WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

nam het aantal bacteriën die schadelijk kunnen zijn, in aantal toe.

Deze studie was de eerste in zijn soort die in een natuurlijke omgeving werd uitgevoerd. En daarin werd voor het eerst aangetoond dat er in de natuur een verband bestaat tussen stress en microbiële diversiteit.

De onderzoekers concludeerden: ‘Bacteriële diversiteit blijkt bij mens en dier een essentieel onderdeel van de gezondheid, en deze studie levert gegevens die het verband aantonen tussen weinig stress en een gezond microbioom.’5 Antibacteriële producten Uit nieuw onderzoek blijkt dat het bacteriedodende en schimmelwerende middel triclosan, dat in veel consumentenartikelen zit, de bacteriepopulaties in de darmen in rap tempo kan verstoren.6 Triclosan werd in de jaren zeventig voor het eerst gebruikt als ontsmettingsmiddel in het ziekenhuis. Nu is het een van de meest gebruikte bacteriedodende middelen ter wereld. Het zit in shampoo, deodorant, tandpasta, mondwater, keukengerei, snijplanken, speelgoed, beddengoed, sokken en vuilniszakken. Het wordt ook nog steeds in de medische praktijk gebruikt, en wordt makkelijk door de huid opgenomen.

Maar triclosan is bij dieren in verband gebracht met kanker en botafwijkingen.7 Het hoort thuis in een categorie toxische stoffen die we hormoonontregelende chemische stoffen noemen. Die heten zo omdat ze hormonen nabootsen en beïnvloeden, en zo een negatieve impact hebben op onze gezondheid.

Onderzoekers en consumenten maken zich steeds meer zorgen over deze hormoonontregelaars, omdat ze al bij een lagere spiegel dan we aanvankelijk dachten gevaarlijk blijken voor mensen.8 Dus als u last hebt van eczeem, voedselallergie, hooikoorts of astma, kan dat verergeren als u in contact komt met triclosan.7

jaar. Uit een onderzoek uit 2015 bij 92 huidklinieken bleek het aantal mensen dat vanwege acne een specialist bezocht met maar liefst 200 procent te zijn gestegen.

In recent onderzoek is een verband ontdekt tussen acne en de toestand van uw microbioom. De conclusie uit een Poolse studie uit 2015 is dat ‘onevenwichtigheid in de microbiële gemeenschap ziekelijke omstandigheden kan veroorzaken [...] van de huid zoals [...] acne’.9 Het slikken van probiotica blijkt de hoeveelheid stressgerelateerde hormonen in het lichaam te verlagen, en zo de omstandigheden te voorkomen die acne veroorzaken. Probiotica hebben als bijkomend voordeel dat ze angstklachten en depressie kunnen verminderen.10 Nieuw onderzoek wijst ook uit dat er een verband is tussen voeding met een lage glykemische index (dus zonder ‘snelle’ suikers) en een verbetering van de acne.11 Het is al heel lang bekend dat de inname van levende organismen uit probiotica de spijsvertering en de afweer bevorderen. En nu blijkt uit studies dat een product als kefir, dat probiotische culturen bevat, helpt bij veel

Supersmoothie met bosbessen 170 ml kefir een handvol verse of bevroren bosbessen 1 eetl. macapoeder 1 eetl. koudgeperste of virgine lijnzaadolie stevia naar smaak toevoegen Doe alle ingrediënten in de blender en pureer tot een gladde mix.

De moutsmaak van het macapoeder maakt van deze heerlijke paarse smoothie een echte opkikker.

Een levende oplossing Bij acne denken we meestal aan de puberteit, maar dermatologen (huidartsen) zien dat acne steeds vaker bij volwassenen voorkomt, met name bij vrouwen in de leeftijd tussen 20 en 60 NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 39

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN Vloeibare probiotica bevatten bacteriën ❝ die leven en gedijen in hun eigen kweekvloeistof, ze zijn krachtiger dan probiotica in gedroogde of gedehydreerde vorm ❞ huidaandoeningen, zoals eczeem, acne en allerlei allergische huidproblemen.

Kefir is een effectieve drank die zelf te maken is door melk te fermenteren met een levende kefircultuur, die verschillende stammen van heilzame bacteriën en gist bevat. Kefir beïnvloedt op de volgende drie manieren het immuunsysteem: (1) het onderdrukt de productie van de zogeheten allergeenspecifieke IgEantistoffen: antistoffen die duiden op een allergische reactie.12 (2) het voorkomt dat allergenen (stoffen die allergie veroorzaken) de darmwand passeren,12 en (3) het versterkt de werking van regulerende T-cellen (Treg-cellen), die ons tegen auto-immuunziekten beschermen.13 In de afgelopen jaren zijn onderzoekers steeds meer te weten gekomen over de rol van probiotica in het menselijk microbioom, en is de belangstelling voor probiotica enorm gegroeid. Maar probiotica worden op verschillende manieren gemaakt. Vloeibare probiotica bevatten bacteriën die leven en gedijen in hun eigen kweekvloeistof, waardoor ze na verloop van tijd sterker worden en in aantal toenemen. Daardoor is zo’n

Recept voor een gezonde huid Drink kefir gemaakt van zuivel (liefst geitenmelk) Overweeg het gebruik van huidproducten die natuurlijke probiotica bevatten Drink bouillon van botten: die is rijk aan collageen, dat de oppervlakte van de huid helpt herstellen Vermijd geraffineerde suiker Eet voedingsmiddelen die weinig koolhydraten bevatten en langzaam verteren Zorg voor inname van goede omega 3-vetzuren 40 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

product krachtiger dan probiotica in gedroogde of gedehydreerde vorm, waarin de bacteriën na een tijdje doodgaan.

Als u lijdt aan eczeem, psoriasis, rosacea of acne, dan is het effectiever om een product zoals kefir te gebruiken.

Dat is veel krachtiger dan een capsule met probiotica, en bevat een groot aantal heilzame bacteriën en gisten, die samenwerken als één geheel. Bovendien bevat kefir veel meer verschillende bacteriestammen dan pillen of poeders.

Ook belangrijk: de meeste bacteriën in kefir zijn in staat het spijsverteringsproces te overleven, zodat ze de dikke darm bereiken, waar ze blijvend hun goede werk kunnen doen.

Dat is anders bij ‘levende’ yoghurt: die bevat zogeheten ‘transiënte’ bacteriën, die door het maagzuur gedood kunnen worden.

Kefir wordt gemaakt van koe-, geiten-, haver- of amandelmelk. U kunt ook waterkefir maken met waterkefirkorrels, maar die is veel minder krachtig dan melkkefir, waardoor u er dagelijks meer van nodig heeft.

Als u een huidaandoening hebt die wordt veroorzaakt door een autoimmuunziekte, zoals psoriasis of haaruitval, kunt u beter kefir gebruiken op basis van melk. Uit onderzoek blijkt namelijk dat zuivelproducten de werkzaamheid van probiotica vergroten.4 Bovendien blijkt kefir van geitenmelk zelfs nog beter voor onze gezondheid en veel minder allergeen in vergelijking met koemelk.14 Kefir van geitenmelk met levende, actieve bacteriën brengt alle goede bacteriën terug waar ze in uw lichaam nodig zijn. Daar kunnen ze de schade aan uw microbioom en uw gezondheid herstellen, die in de loop der tijd zou kunnen zijn aangericht door antibiotica, suiker, stress en antimicrobiële producten.15 Maar de smaak van geitenmelkkefir is even wennen. Het is zuur en prikt. U kunt kefir zoeter maken door er fruit aan toe te voegen (zie recepten op p. 39 en 40). Maar als u dat doet, moet u hem wel meteen opdrinken. Laat hem geen nacht staan, want de kracht van de probiotica neemt af door de fructose.

Groen en gezond 170 ml kefir 1 banaan 1/2 avocado 1 eetl. koudgeperste of virgine lijnzaadolie stevia naar smaak toevoegen Doe alle ingrediënten in de blender en pureer tot een gladde mix.

Let op: u kunt het beste met heel weinig stevia beginnen en daarna zo nodig langzaam meer toevoegen. Stevia is namelijk veel zoeter dan gewone suiker; hoeveel zoeter is afhankelijk van de soort stevia die u gebruikt.

LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

J Allergy Clin Immunol, 2012; 130: 453-60.e7 Proc Natl Acad Sci U S A, 2013; 110: 15061-6 Semin Immunol, 2013; 25: 370-7 Ann N Y Acad Sci, 2016; 1372: 20-8 Biol Lett, 2016; 12: 20150875 PLoS One, 2016; 11: e0154632 Environ Health Perspect, 2011; 119: 390-6 Endocr Rev, 2012; 33: 378-455 Arch Immunol Ther Exp (Warsz), 2015; 63: 287-98 Proc Natl Acad Sci U S A, 2011; 108: 16050-5 www.sciencedaily.com/ releases/2007/11/071109201438. htm www.sciencedaily.com/ releases/2006/10/061015213714. htm J Food Sci, 2010; 75: H244-53 Appl Environ Microbiol, 2015; 81: 6425-35 Am Fam Physician, 2008; 78: 1073-8

Afkomstig uit het boek The Good Skin Solution: Natural Healing for Eczema, Psoriasis, Rosacea and Acne van Shann Nix Jones (Hay House, 2017)

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Word nu lid van Medisch Dossier dan ontvangt u dit boek gratis!

U kunt ook iemand het lidmaatschap als cadeau-abonnement aanbieden dan ontvangt zowel u als de ontvanger het boek (t.w.v. € 29,99) gratis.

Het cadeau-abonnement eindigt automatisch.

De prijs voor het lidmaatschap is € 68,25 per jaar. Het cadeau-abonnement eindigt automatisch.

Aanmelden kan op www.medischdossier.org of telefonisch via 0172 476 085

Het Intentieexperiment Lynne McTaggart

Kunnen je gedachten de wereld veranderen?

Wetenschappers uit de gehele wereld hebben uitgebreid onderzoek gedaan naar het fenomeen dat gedach­ ten en intenties een tastbare energie zijn met het verbazingwekkende vermogen onze wereld te beïnvloeden.

We kunnen er ons leven mee focussen, ziekten genezen, steden reinigen en de aarde vernieuwen. Dit is het eerste boek dat niet alleen het wetenschappelijk bewijs van menselijke intentie naar voren brengt, maar ook het eerste dat uitlegt hoe je deze kracht kunt gebruiken, op individueel en op collectief niveau. Het intentie-experiment is revolutionair: het is het eerste ´levende´ driedimensionale boek, waarbij de lezers onderdeel zijn van het experiment en waarbij een boek en een website onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het boek vormt zo het middelpunt van een levend en permanent onderzoek.

Bekend van Dan Browns bestseller: Het verloren symbool

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN

DE HOLISTISCHE DIERENARTS Staak de strijd Preventie

De holistische dierenarts Rohini Sathish geeft adviezen om af te rekenen met kattengevechten

Q

Ik heb een (niet-gecastreerde) kater van een jaar oud, Bruiser genaamd, en we zijn net verhuisd naar een nieuwe buurt. Bruiser is een buitenkat en dus lieten we hem na een maand naar buiten. Maar in de afgelopen twee weken was hij betrokken bij minstens twee kattengevechten en moesten we naar de dierenarts om zijn wonden te laten verzorgen.

Wat is uw advies om te voorkomen dat hij in gevechten met andere katten verwikkeld raakt? En wat zijn natuurlijke remedies om zijn wonden te behandelen (en zo hoge rekeningen van de dierenarts te voorkomen)?

D.S., via e-mail

A

Vooraanstaande gedragsdes­ kundigen beschouwen agressie onder katten als een uiting van hun interne emotionele toestand. Zij denken dat katten agressief op mensen kunnen reageren uit vrees, angst, frustratie of vanwege een misplaatste uiting van hun jachtinstinct.

Agressie tussen katten onderling is daarentegen meestal te wijten aan rivaliteit om voedsel, water, een andere kat of om ruimte.

Gevechten met katten uit de buurt hangen meestal samen met sociale stress die veroorzaakt kan worden door: • de komst van een nieuwkomer; • de aanwezigheid van een tiran (een kat die op agressieve wijze haar territorium uitbreidt door andere katten te verjagen); • de aanwezigheid van een of meer nietgecastreerde katers; • de aanwezigheid van een krolse kat.

Het kattenterritorium is meestal verdeeld in drie zones: de kern (meestal het huis), het gebied rond het huis (uw tuin of die van een van uw buren, gebieden waar ze plassen en poepen, en gebieden die gedeeld worden door alle katten uit de nabije omgeving) en tot slot hun jachtgebied, dat gedeeld wordt met alle katten die in de buurt rondzwerven.

Het verdedigen van hun

42 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

territorium is de normaalste zaak van de wereld voor de meeste katten.

Tekenen dat uw kat gevochten heeft Katten zie je zelden vechten. Vaak zijn de vreselijke geluiden die de meeste katten maken het enige wat u merkt van hun gevechten. Of u komt erachter dat uw kat in een gevecht verwikkeld is geweest omdat het dier bijtwonden of een abces heeft.

Een abces is een ingekapselde hoeveelheid pus die zich opgehoopt in een holte van het lichaamsweefsel. De tanden van katten en honden kunnen diepe wonden toebrengen aan de huid en de onderliggende spieren. Deze kleine wondjes genezen snel, maar tijdens een beet kunnen bacteriën via de tanden in het weefsel terechtkomen en dit kan twee of drie dagen later uitgroeien tot een abces.

Kattenbeten komen voor op de staart, het hoofd, de poten en de rug. Iedere plotseling optredende kreupelheid, het zwellen van de kop, sissen als ze geaaid worden, de staart laag houden of niet eten na een nacht buiten te zijn geweest, kunnen symptomen zijn van een beet of abces, en meestal geeft dit aanleiding tot een bezoek aan de dierenarts.

Pus uit een gezwel op de huid is een duidelijke indicatie dat er een abces zit.

In dat geval kan een waakzaam baasje de diagnose makkelijk zelf stellen. Echter, abcessen zitten bij katten vaak goed verstopt in hun vacht. Onderzoek uw kat daarom grondig, of neem hem mee naar een dierenarts om hem te laten onderzoeken, als u vermoedt dat hij tijdens een gevecht gewond is geraakt.

❝ Gevechten tussen katten in de buurt hangen meestal samen met sociale stress ❞

Er zijn verschillende dingen die u kunt doen om te voorkomen dat uw kat in gevechten verwikkeld raakt.’

‘Tijdschema’ In de ochtend- en avondschemering is het risico op agressie onder katten het grootst. Overweeg daarom om Bruiser binnen te houden tussen zeven uur ’s avonds en zeven uur ’s ochtends. Als u merkt dat Bruiser altijd vecht met een specifieke kat uit de buurt, zou u een regeling kunnen treffen met de eigenaar om de katten op verschillende tijden naar buiten te laten en zo een gevecht te vermijden.

Castreren Bruiser laten castreren kan ervoor zorgen dat hij stopt met vechten. Uit onderzoek is gebleken dat agressie tussen katers onderling vooral een kwestie is van hormonen en veel minder van aangeleerd gedrag. Castreren kan de gevechten doen afnemen met ongeveer 90 procent. 1,2 Vang de tiran Als een niet-gecastreerde zwerfkater de tamme katten uit de buurt tiranniseert, is het misschien mogelijk om hem te vangen en naar de dierenarts te brengen om hem te laten castreren. Maar pas op, het vangen van een zwerfkat kan gevaarlijk zijn. Het makkelijkste is om hem met eten in een kooi te lokken.

Probeer kruiden Als uw kat degene is die andere katten aanvalt, kunt u proberen om zijn gedrag te veranderen door potentiële bronnen van stress in het huis te verminderen.

Geef hem voldoende ruimte om zich te verstoppen, te ontsnappen, te spelen en te krabben. U kunt ook kalmerende kruiden gebruiken om de agressie en angst te verminderen.

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN

Goede middelen zijn: Kattenkruidspeeltjes.

Kattenkruidspeeltjes helpen vooral als katten van de geur houden en uren met het speeltje willen spelen.

Kattenkruidspeeltjes die in de winkel te koop zijn hebben soms weinig geur, omdat de geur is verflauwd toen ze in de schappen lagen. Katten laten die meestal links liggen. Probeer zelf een speeltje met een krachtigere geur te maken (zie kader Kruidenmiddelen).

Kamille-en-lavendelkussen. Dit kan helpen om angst te verminderen, om vlooien en luizen weg te houden en om kattenluchtjes te elimineren (zie kader Kruidenmiddelen).

Valeriaan. Dit kruid heeft ook een ontspannende werking en kan een gunstig effect hebben op agressieve of angstige katten. Veel middelen voor huisdieren op basis van valeriaan zijn ook online te krijgen.

Traditionele Chinese kruiden. Als TCG-arts (Traditionele Chinese Geneeskunde) gebruik ik de kruiden shou wu pian en xiao yao om vijandigheid en agressie te verminderen.

Meestal is een consult bij een TCG-arts nodig om de dosis en de duur van de kuur te bepalen.

Bachbloesemremedies. Bach produceert een huisdierenvariant van de populaire Rescue-remedie, die kan helpen om uw kat kalmeren. Voeg vier druppels van de remedie toe aan 30 ml bronwater, bewaar het in een bruin flesje en geef uw kat drie tot vier keer per dag drie tot vier druppels hiervan. U kunt dit toevoegen aan het water of voedsel.

Het kan vier tot zes weken duren voor u een duidelijke verandering ziet bij uw huisdier, maar sommige katten worden al na een paar doses meer ontspannen.

Feromonentherapie. Als de agressie van uw kat voortkomt uit angst, kan feromonentherapie helpen. Het ‘kopjesferomoon’ in producten, zoals de Feliway-verdamper of -spray, kan effectief zijn om te ontspannen en angst te verlichten die het gevolg is van sociale spanningen tussen katten onderling.

Acupressuur en massage.

Een verstoring van de energiebalans bij de kat kan leiden tot agressieve neigingen.

Als u dit corrigeert met massage of acupressuur, kan dit helpen om agressie te verminderen.

U kunt het acupressuurpunt WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Kruidenmiddelen Kattenkruidspeeltje • Naai twee lapjes van 100 procent katoen van 15 bij 15 cm aan elkaar en laat een smal stukje open; • Vul met gedroogd kattenkruid en naai de opening dicht; • Of neem een schone sok van 100 procent wol en vul die met gedroogd kattenkruid voordat u hem dichtnaait; Kamille-en-lavendelkussen • Neem bijvoorbeeld een oud laken van 100 procent katoen en snij het in twee stukken van 25 bij 25 cm; • Naai de twee stukken aan elkaar, draai ze binnenste buiten en laat een zijde open; • Vul met 100 g gedroogde kamille en 100 g gedroogde lavendel; • Naai de laatste zijde dicht; • Leg het kussentje in de mand van uw huisdier, zodat hij of zij kan kiezen om eraan te snuffelen, erop te gaan liggen – of het te negeren.

LI-4 in de holte van de huid van de Hubertusklauw (de vijfde nagel die iets hoger zit dan de andere nagels) en van de eerste teen van de voorpoot eenmaal daags gedurende 30 tot 60 seconden in een neerwaartse richting masseren.

U kunt ook het LIV-2 punt op de achterpoot stimuleren op de plek waar de grote teen overgaat in het beentje van de voet. Ook dit punt streelt u met een zachte druk in een neerwaartse beweging gedurende 30 tot 60 seconden per dag (meer informatie over acupressuur vindt u in mijn boek: You Can Heal Your Pet).

Behandelen van wonden De meeste dierenartsen hebben de neiging om een 7- tot 14-daagse antibioticakuur voor te schrijven voor een bijtwond, samen met een kuur van pijnstillers of ontstekingsremmers. Als het abces erg groot is of als uw kat te dwars of agressief is, zal de dierenarts hem onder narcose brengen of een kalmeermiddel toedienen om het abces te openen en het vocht te verwijderen.

Grotere bijtwonden moeten soms gehecht worden.

In de meeste gevallen kunt u een klein abces of een kleine bijtwond thuis verzorgen. De behandeling zal afhangen van het stadium waarin u de wond voor het eerst opmerkt. Meestal ontstaan er eerst twee kleine puntige wondjes door de beet, die – als ze onbehandeld blijven – zich kunnen ontwikkelen tot een abces dat open kan barsten en uiteindelijk een geïnfecteerde open wond kan worden.

Voor beten en andere wonden: knip of trim de vacht in het wondgebied

weg met een botte schaar waarvan u de punten even in een minerale olie dipt (om te voorkomen dat er haren in de wond terechtkomen) en maak de wond schoon met een gaasje. Spoel het gebied schoon met warm zout water of water met een beetje kurkuma (een natuurlijk ontstekingsremmend middel). Breng tweemaal daags gedurende de eerste twee tot drie dagen calendulazalf aan op de wond om deze vochtig te houden.

Na twee tot drie dagen, als de wond schoon en niet geïnfecteerd is, brengt u wat manukahoning aan. Die heeft een antibacteriële werking en bespoedigt de wondheling.

Voor abcessen: geef een korrel homeopathische Hepar Sulph 30c vanaf het moment dat u het abces opmerkt, Dit zorgt ervoor dat het abces opengaat en de pus eruit komt. U kunt ook een warm vochtig kompres twee tot drie keer per dag gedurende 10 tot 15 minuten aanbrengen. Dit zal ook helpen om het abces te doen opengaan.

Katten kunnen gemeen uithalen als ze pijn hebben. Doe dit daarom alleen als uw kat zachtaardig is en het toestaat.

Het is het beste om het abces open te laten en iedere dag te spoelen met een zoutoplossing. Geef gedurende de eerste drie dagen tweemaal daags een korrel homeopathisch Silica 30c om de pus te verwijderen en de vorming van littekenweefsel te voorkomen.

Geef gedurende twee dagen tweemaal daags een korrel Arnica 30c om de pijn te verlichten en de kneuzing te verminderen.

Bezoek als u geen verbetering ziet een dierenarts en laat uw huisdier niet onnodig pijn lijden.

LITERATUUR

1 J Am Vet Med Assoc, 1984; 184: 1255–8 2 J Am Vet Med Assoc, 1973; 163: 290–2

Rohini Sathish is een

vooraanstaand holistisch dierenarts met 22 jaar ervaring. Na opleidingen gevolgd te hebben op het gebied van acupunctuur, drukpuntmassage, energetisch helen, Emotional Freedom Technique (EFT), dierencommunicatie en kruidengeneeskunde, combineert ze in haar dierenartspraktijk reguliere en complementaire therapieën. Sathish is co-auteur van You Can Heal Your Pet (Hay House UK, 2015). www.rohinisholisticvetcare.com NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 43

van 437 miljoen liter. 3 oewel water van cruciaal belang is om te overleven, is het vaak niet geschikt om te drinken. Het meeste water uit Nederlandse rivieren en meren, zeewater en grondwater voldoet niet aan de normen voor watervervuiling.

En de watervervuiling wordt naar verwachting alleen maar erger. De kwaliteit van het Nederlandse oppervlaktewater voldoet voor slecht 40 procent aan de chemische eisen en op ecologisch gebied is zelfs 97 procent van het water van matige tot slechte kwaliteit.

Bij het vorige meetpunt, in 2009, zagen deze cijfers er nog veel mooier uit.1 Afgelopen jaar werd er in meerdere Zuid-Hollandse gemeenten nog de kankerverwekkende stof GenX in het kraanwater aangetroffen. GenX zit in het water doordat chemiebedrijf Chemours het als afvalstof loost in de Merwede. Hier was door de overheid een vergunning voor afgegeven. ‘Ik weet niet hoe het mogelijk is’, zegt toxicoloog Atie Verschoor van ECE-Med, een centrum dat de gezondheidseffecten van gevaarlijke stoffen onderzoekt. ‘Ik heb ook nog opgezocht hoe een bedrijf als Chemours hiervoor een vergunning kan hebben, maar ik kon niks vinden. Sterker nog, ik heb nog nooit zo weinig informatie kunnen vinden over een onderwerp,’ zegt Verschoor.

Volgens Verschoor lijkt het alsof de vergunning is gebaseerd op aannames.‘Het is nu niet direct schadelijk en ze gaan er voor het gemak ook maar vanuit dat het op lange termijn wel goed komt, zonder dat het is onderzocht.’

De situatie is even alarmerend als in de Verenigde Staten. Volgens een onderzoek uit 2008 van de Associated Press (een Amerikaans persbureau met vestigingen in 121 landen) bevatten 24 grootstedelijke drinkwatervoorzieningen, waaronder die in Los Angeles, Washington D.C. en Philadelphia, farmaceutische producten en veelvoorkomende verontreinigende stoffen, zoals natriumchloride, kaliumchloride en chloordioxide, die in de zuiveringsinstallaties zelf worden gebruikt.

Een Amerikaanse studie uit 2003 van de nonprofit organisatie Natural Resources Defense Council (NRDC) vond dat meerdere stedelijke watervoorzieningen vervuild waren met stoffen, zoals arseen, lood, fecaliën, chemische bijproducten van waterverwerking en zelfs raketbrandstof.

Antidepressiva, antibiotica, de anticonceptiepil en andere hormonen, medicijnen, producten voor het haar en de huid, industriële afval, nitraten, landbouwafval, gazonmest, onkruidverdelgers en pesticides vinden allemaal hun weg naar onze watervoorzieningen. Na de zuivering komt dit water bij mensen thuis uit de kraan met een lage concentratie van deze chemische stoffen.2 Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de verkoop van flessenwater ondanks de kosten toeneemt. In Nederland drinken mensen nog steeds meer koffie dan flessenwater, maar het verschil wordt kleiner. Water is de derde best verkochte drank in Nederland, na frisdranken en siropen, met een piek in de productie 44 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Uit een fles is niet hetzelfde als veilig Fabrikanten van flessenwater doen er alles aan om hun producten te verkopen alsof ze sprankelend zuiver zijn en recht uit een bron in de bergen of oeroude gletsjers komen. Maar tests van de Amerikaanse Environmental Working Group (EWG) uit 2008 laten een minder ongerept plaatje zien. Ieder merk flessenwater dat geanalyseerd werd bevatte minstens acht verontreinigde stoffen, waaronder zware metalen, radioactieve isotopen, cafeïne, chlorine, geneesmiddelen, kunstmest, desinfecterende producten, verfverdunners, weekmakers en drijfgas.

Onderzoekers van de Universiteit van Missouri testten de waterkwaliteit van flessenwater en ontdekten dat een merk in verband kon worden gebracht met borstkanker. De kans op het ontwikkelen van borstkankercellen was met 78 procent verhoogd in vergelijking met een controlegroep.

Hoewel ze niet onderzochten welke specifieke chemische stoffen verantwoordelijk waren voor de ontwikkeling van kankercellen, bleek dat het toevoegen van oestrogeen-blokkerende stoffen aan het water het effect verminderde. Dit wijst erop dat de hormoonhuishouding van de cel veranderd was, een proces dat endocriene verstoring of hormoonverstoring genoemd wordt.

Tot op heden heeft het Amerikaanse Milieubeschermingsagentschap (Environmental Protection Agency - EPA) berekend dat er 87.000 (voor het merendeel door de mens geproduceerde) stoffen zijn die een hormoonverstorend effect kunnen hebben. Deze kunnen de borstontwikkeling beïnvloeden,4 de kans op kanker doen toenemen en de manier waarop bepaalde genen gereguleerd worden wijzigen.5 In Nederland gelden voor natuurlijk mineraalwater en bronwater specifieke wetgeving, waarbij strenge eisen worden gesteld aan de bron en aan het water.

Mineraal- en bronwater moet namelijk direct drinkbaar zijn bij de bron en mag niet chemisch worden behandeld. Hierdoor wordt de natuurlijke zuiverheid en de natuurlijke samenstelling van het water gewaarborgd, die gekenmerkt wordt door het gehalte aan mineralen en sporenelementen. Alleen uit door de overheid erkende bronnen mag natuurlijk mineraalwater en bronwater gewonnen worden en de bron moet op het etiket staan. Al het andere voorverpakte water in Nederland moet voldoen aan het Waterleidingsbesluit. Dit zijn dezelfde eisen die gelden voor kraanwater.

Ook al zijn veel fabrikanten van flessenwater afgestapt van het gebruik van Bisfenol A (BPA) plastic – een hormoonverstorende stof waarvan bekend is dat ze in verband kan worden gebracht met kanker6 – verhoogt ook polyethyleentereftalaat (PET of PETE) plastic in flessen voor eenmalig gebruik ook het risico op kanker.7 Als deze flessen opnieuw gebruikt worden kunnen chemische stoffen vrijkomen die ook potentieel hormoonverstorende stoffen zijn, zoals DEHA (di-2-ethylhexyladipaat) en benzylbutylftalaat (BBP).8 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN

Om verzekerd te zijn van schoon water spenderen veel mensen meer geld aan flessenwater dan aan benzine.

Maar, zoals Cate Montana ontdekte, worden veel merken flessenwater in verband gebracht met kanker

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 45

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN

Het testen van uw water­ voorziening

Een studie van de Universiteit van Texas leidde tot de conclusie dat veel producten, die bedoeld zijn Als u in een stedelijk om BPA en gebied woont met polycarbonaat een gemeentelijke te vervangen, watervoorziening, chemische stoffen neem dan contact doen vrijkomen die op met uw lokale 9 een oestrogene activiteit hebben. Veel waterbedrijf en vraag naar het van de geteste flessen en bakjes waren jaarlijks verslag over de kwaliteit babyflesjes en andere producten voor van het water. baby’s, wat uitermate verontrustend Dit rapport geeft u is omdat onderzoek aantoont dat een informatie over de oorsprong vroege blootstelling aan chemicaliën van uw drinkwater, welke die oestrogenen nabootsen de kans verontreinigende stoffen erin zijn op genetische schade kunnen doen gevonden en hoe het niveau van toenemen.10 verontreiniging zich verhoudt tot De prijs voor het milieu is ook hoog de nationale normen. U kunt ook als het gaat over flessenwater. Het Amerikaanse Pacific Instituut – een organisatie die wereldwijd een duurzaam waterbeleid nastreeft – schat dat de energie voor het produceren van plastic waterflessen alleen al in de Verenigde Staten goed is voor meer dan 17 miljoen vaten olie (los van de energie die nodig is voor het transport). Gemiddeld genomen is drie liter water nodig om een liter flessenwater te produceren. Nederlands kraanwater is, zelfs als de productie van de leidingen en dergelijke wordt meegenomen, 30 keer minder belastend voor het milieu dan het meest milieuvriendelijk verpakte water. Water in glazen flessen belast het milieu zelfs 1300 keer zo veel.11 Wereldwijd kopen en lozen mensen jaarlijks ongeveer 200 miljard plastic flessen, waarvan de meesten naar stortplaatsen en oceanen gaan, daar geleidelijk afbreken en zo de watervoorzieningen nog meer vervuilen.

Niet zo slim Hoewel een groeiend percentage van de consumenten geïnteresseerd is in flessenwater met toegevoegde vitamines, mineralen en ‘energie’, zijn de ‘smart waters’ met exotisch klinkende namen en toegevoegde elektrolyten van vitamines en mineralen evenmin gezond. Veel vitaminewaters bevatten kunstmatige zoetstoffen, zoals aspartaam, die in verband worden gebracht met neurologische afwijkingen. 12 Bovendien zijn veel van deze producten gewoon gefilterd kraanwater. ‘Deze designer waters zijn een grote farce,’ aldus Kristin McGary, een Amerikaanse holistische geneeskundige die gespecialiseerd is in acupunctuur en oosterse geneeskunde. ‘Meestal gaat het om water op basis van omgekeerde osmose waar ze dingen aan toevoegen waarvan ik zelfs niet weet of ze biologisch beschikbaar zijn.’

Als flessenwater en designer water veel nadelen hebben, wat zijn dan de alternatieven?

Alkalinewater De zuurtegraad van water varieert. Kraanwater heeft meestal een neutrale zuurtegraad, rond de 7 op de logaritmische pH-schaal die gaat van zuur (lager dan 46 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

uw waterbedrijf bellen om een kopie te vragen. Op de websites van de waterbedrijven, als Evides en Vitens kunt u de jaarverslagen vinden.

Ongeacht waar u woont is het goed om uw water te laten testen. Afhankelijk van het bouwjaar en de staat van uw woning kan uw water extra verontreinigende stoffen bevatten.

De meeste gemeentelijke watersystemen bevatten dingen die u liever niet wil binnenkrijgen, zoals chlorine, chloramine en fluoride. Veel systemen bevatten nitraten uit landbouwafval, geneesmiddelen, trihalomethanen (THM, nevenproducten van het

❝ De meeste gemeentelijke watersystemen bevatten dingen die u liever niet wil binnenkrijgen, zoals chlorine, chloramine en fluoride ❞

desinfectieproces), giftige metalen (lood, kwik, aluminium, cadmium, chromium en koper) en Vluchtige Organische Componenten (VOCs), zoals gasoline, formaldehyde, benzeen en andere oplosmiddelen (veelal uit stomerijen).

Bronnen in een woongebied zijn gevoelig voor microorganismes, zoals Giardia lamblia, nitraten uit de landbouw, pesticides en radioactief radongas.

Als u eenmaal exact weet wat uw water bevat, kunt u actie ondernemen en de waterfiltermethode(s) kiezen die het best passen bij uw situatie en budget.

7) tot basisch (boven de 7). In de natuur voorkomend ‘hard’ water is meer basisch en bevat calciumcarbonaat, magnesiumcarbonaat en andere mineralen.

Veel alternatieve genezers raden het gebruik van basisch water, ook wel alkalinewater genoemd, aan om te drinken en zuur water om schoon te maken (zowel de keukenvloer als uw huid). Het belangrijkste argument om alkalinewater te drinken is dat het tegenwicht biedt tegen de zeer zure westerse voeding met veel vlees en granen, waarvan verondersteld wordt dat ze bijdraagt aan het ontstaan van kanker en slijtage van de botten.

Ionisatie apparaten voor in de woning, die het water meer basisch maken, worden steeds populairder.

Deze ionisatie apparaten scheiden negatief geladen carbonaationen van positief geladen zure ionen in hard water, waardoor twee stromen water voor persoonlijk gebruik ontstaan: basisch en zuur.

Kankercellen kunnen goed gedijen in een omgeving met een lagere pH-waarde (zuur) dan normale cellen, en tumoren hebben in het algemeen een zure pH. 13 Maar er zijn tot nu toe geen studies die aantonen dat het mogelijk zou zijn, laat staan aan te bevelen, om de zuurtegraad van het menselijk lichaam te veranderen.

‘Het testen van de alkaliteit van uw urine of speeksel betekent niet automatisch dat uw lichaam basisch is,’ zegt McGary. ‘U moet niet vergeten dat ons speeksel een pH-waarde van 7.1 tot 7.0 heeft, maar onze maag heeft een pH-waarde van 1.5 tot 3.5, onze urine een andere pH-waarde, de vagina heeft een eigen pH-waarde, ons bloed heeft een pH-waarde en onze spieren hebben een pH-waarde. Als ik een urinetest laat uitvoeren en iemand heeft een pH-waarde van 5.5, weet ik dat ik erop kan vertrouwen dat ik de batterij van mijn auto kan schoonmaken met zijn urine. Maar dat betekent niet dat de rest van zijn lichaam ook zuur is.’

In een overzichtsstudie van 8.278 citaten en 252 abstracts, waarbij gezocht werd naar evidentie voor een verband met de zuur/base balans van de voeding, werd geen causaal verband aangetoond tussen basisch water en kanker.14 Er is ook geen sluitend bewijs WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN

dat een basisch dieet de gezondheid van de botten beïnvloedt. Hoewel een dergelijk dieet wel andere indirecte voordelen kan hebben voor het lichaam,15 en sommige patiënten beweren dat ze veel voordelen ervan ervaarden. Maar een fundamenteel probleem waar voorstanders van alkalinewater mee te maken hebben is het feit dat het water dat u drinkt, hoe basisch het ook is, terechtkomt in de zeer zure omgeving van de maag en dan is het einde verhaal. ‘Gaat het basisch blijven?’, vraagt McGary zich af. ‘Ik betwijfel dat.’

Veel alternatieve genezers, die soms zelf alkaliserende apparaten verkopen, zweren erbij dat het basisch maken van het lichaam helpt. Anderen, zoals McGary, denken dat alkaliseren een verkooptrucje is. Weer anderen, zoals de Amerikaanse arts Michael Greger, geloven in de helende kracht van alkalinewater, maar bevelen de veel goedkopere DIY (Do It Yourself) methode aan.

‘Alkalinewater kan helpen,’ stelt Greger. ‘Maar de machines zijn afzetterij. U kunt hetzelfde doen door driekwart theelepel baksoda (natriumbicarbonaat) toe te voegen aan twee liter water.’

Zelfs genezers die alkalinewater gebruiken in hun praktijk, doen er beter aan om het nut ervan in twijfel te trekken. Sherry A. Rogers, arts en auteur van de bestseller Detoxify or Die, gebruikt alkalinewater in haar praktijk, omdat zij ervan uitgaat dat de gezondheid van haar patiënten verbetert als zij dit drinken. Zij zegt ook: ‘om een of andere reden hebben ‘natriumbicarbonaat en andere alkaliserende chemische stoffen niet hetzelfde effect hebben als een alkaliserende ionisator.’

Desalniettemin zegt zij dat de kwaliteit van het water niet heel veel betekent als het om onze gezondheid gaat. ‘Er zijn veel meer factoren die bijdragen aan de totale toxische belasting en onze gezondheid waar we rekening mee moeten houden,’ zegt zij. ‘Bovendien gaat u nergens zuiver water vinden, zelfs als u het destilleert, omdat er altijd hoe dan ook iets inzit, zoals aluminium of iets anders van de machine zelf … Doe wat je kan wat water betreft.’

Omgekeerd osmosewater Als flessenwater vervuild is en het nut van alkalinewater dubieus is, wat kunt u dan het beste doen? Omgekeerde osmose (reverse osmosis RO) is een van meest effectieve filterprocessen die gebruikt worden door waterbedrijven, en een van de meest voorkomende manieren om flessenwater te produceren. RO-water is ook verkrijgbaar uit filterinstallaties in sommige winkels en de verkoop van RO-apparaten voor woningen neemt snel toe. Ze gebruiken niet alleen koolstoffilters (carbonfilters), maar persen ook water onder druk door een halfdoorlaatbaar plastic membraan met poriën ten grootte van ongeveer 0.0001 micrometer. Dit proces elimineert verontreinigende stoffen, zoals parasieten (cryptosporidium en Giardia lamblia), bacteriën (salmonella, E. coli), virussen, natriumchloride (zout), zware metalen (zoals lood) en giftige stoffen, zoals arseen, fluoride en radium. Maar ze verwijderen ook mineralen die uw lichaam nodig heeft, zoals magnesium en kalium.

Hoewel er geen onderzoek gedaan is naar RO-water en de invloed daarvan op het lichaam, is er anekdotisch WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

bewijs dat het misschien niet de beste keuze is voor onze gezondheid. ‘Ik zie patiënten die zeggen dat ze veel vocht binnenkrijgen, omdat ze vier liter RO-water per dag drinken,’ zegt McGary. ‘En dan volgen hun laboratoriumuitslagen en vind ik bijna altijd drie tot vier markers van klinische uitdroging.’

LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

17

CBS, PBL, Wageningen UR (2016).

Waterkwaliteit KRW, 2015 RIVM (7 februari 2017).

Drinkwaterkwaliteit FWS (2016). Consumptiecijfers J Mammary Gland Biol Neoplasia, 2013; 18: 43–61 Endocr Relat Cancer. 2014; 21: T33–T55.

PLoS One, 2014; 9: e90332 Ecotoxicol Environ Saf 2017; 141: 298–305 Aquat Toxicol, 2011; 105: 62–70 Environ Health, 2014; 13: 41 Endocr Relat Cancer, 2014; 21: T1–12 Consumentengids (juni 2005) Kraan wint van de fles Environ Health Perspect, 1987; 75: 53–7 Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci, 2014; 369: 20130099 BMJ Open, 2016; 6: e010438.

J Environ Public Health, 2012; 2012: 727630 Rosborg I., Kozisek F., Ferrrante M. (2015) Health Effects of Demineralization Drinking Water.

In: Rosborg I. (eds) Drinking Water Minerals and Mineral Balance.

Springer, Cham J Epidemiol Community Health, 2004; 58: 136–9

Gedestilleerd water Gedestilleerd water is ook een bron van controverses.

Destilleren – waarbij water verwarmd wordt tot het in stoom verandert en dan terug condenseert naar een vloeistof – is zonder twijfel een van de makkelijkste en meest kosteneffectieve methodes om water te zuiveren.

Destilleerapparaten filteren mineralen die voor de hardheid van het water zorgen evenals onzuiverheden eruit, waaronder bacteriën, virussen, cysten, zware metalen en andere verontreinigende stoffen. Als het destilleerapparaat een stoomventiel heeft, kan het zelfs vluchtige organische bestanddelen verwijderen die anders terug in het water kunnen condenseren nadat ze verwijderd werden.

Het verwijderen van alle mineralen en andere verontreinigende stoffen heeft voor- en nadelen.

Veel alternatieve genezers zweren bij het gebruik van gedestilleerd water als een effectieve methode om het lichaam te ontdoen van ongewenste afvalproducten, pathogenen, anorganische bestanddelen en mineralen die onze cellen niet kunnen opnemen. Zij zeggen dat gedestilleerd water zich makkelijk bindt aan afvalproducten, waardoor ze sneller afgevoerd kunnen worden.

Anderen geloven echter dat dit water ook vitamines en mineralen wegspoelt uit het lichaam, wat kan leiden tot catastrofale tekorten.16 Bovendien toont onderzoek aan dat drinkwater dat wel mineralen bevat, zoals calcium en magnesium, de bloeddruk en de kans op een hartinfarct kan verlagen.17 Hoe moeten we dat allemaal interpreteren?

Flessenwater drinken als alternatief voor kraanwater is niet hét antwoord, omdat de grote variëteit aan verontreinigende stoffen in flessenwater bijdraagt aan de toxische belasting van het lichaam. Als het noodzakelijk is om flessenwater te drinken, bijvoorbeeld onderweg, leg de flessen dan niet in de zon of in een hete auto, omdat warmte en UV- stralen ervoor kunnen zorgen dat er nog meer schadelijke stoffen in het water terechtkomen. Hetzelfde gebeurt als plastic flesjes in de vaatwasser gereinigd worden en ze opnieuw gebruikt worden.6 Bronwater dat opgevangen wordt in een glazen of een roestvrijstalen container is verreweg de beste keuze voor drinkwater – op voorwaarde dat de bron getest is om er zeker van te zijn dat die niet verontreinigd is. ‘Wild water is het beste water op onze planeet,’ aldus McGary.

‘Het water dat recht van een bron in de hoge bergen komt, is niet te evenaren.’

Als het zoeken van een bron van zuiver bronwater geen optie is, zijn filtersystemen voor kraanwater de op een na beste keuze. Overweeg het combineren van verschillende filtersystemen voor de beste resultaten, zoals het gebruik van koolstoffilters met een omgekeerde osmose unit.

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 47

|Medisch|dossier| GEZOND GEZIN

Water zuiveren

Filterkannen

Hoe werken ze?

Granulaire actieve koolstofen harsfilters verwijderen verontreinigende stoffen.

Waar zijn ze goed voor?

Er zijn veel verschillende modellen, maar de meesten verwijderen organische chemische stoffen, zoals pesticides, kunstmest, chlorine en VOCs. Lees de specificaties om te kijken wat de filter precies doet.

Nadelen De meesten verwijderen geen fluoride, nitraten, natrium, anorganische bestanddelen, zoals lood en kwik, en microbiologische verontreinigende stoffen, zoals Giardia en cryptosporidium. Ook moeten de filters regelmatig vervangen worden.

Kosten: € 15 - 50 Tips U krijgt wat u ervoor betaalt. Filters met een hoge koolstofdichtheid met poriën van een halve micrometer (zoals die van de Multipure) en modellen met meerdere opeenvolgende filterstadia zijn de beste. Ze zijn allebei even effectief tegen bepaalde microbiologische verontreinigende stoffen en soms ook tegen lood.

Op de kraan gemonteerde filters Hoe werken ze?

De meesten zijn actieve koolstoffilters.

Waar zijn ze goed voor?

Ze verbeteren de smaak van het water en verwijderen chlorine, sediment en VOCs. Welke specifieke verontreinigende stoffen verwijderd worden hangt af van het model.

Nadelen Ze filteren geen mineralen,

48 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

zouten of opgeloste anorganische bestanddelen eruit. De filters moeten regelmatig vervangen worden. Filters met kleine poriën verminderen de watertoevoer.

Kosten: € 15 - 100 Tips Controleer de grootte van de poriën van de filter: hoe kleiner, hoe effectiever.

Koelkastfilters Hoe werken ze en waar zijn ze goed voor?

Ze werken op dezelfde manier als de op de kraan gemonteerde filters.

Nadelen Ze filteren geen mineralen, zouten of opgeloste anorganische bestanddelen eruit. De filters moeten regelmatig vervangen worden.

Kosten: € 18 - 40 Tips Check online informatie van consumentenorganisaties om te bepalen wat de meest efficiënte modellen zijn. Als uw koelkast geen filter heeft, kunt u er een online bestellen bij een winkel voor witgoedaccessoires.

Omgekeerde osmose-apparaten Hoe werken ze?

De apparaten persen water onder druk door een halfdoorlaatbaar plastic membraan.

Waar zijn ze goed voor?

Ze zijn effectief voor het elimineren van alle ziekteverwekkende organismes en de meeste verontreinigende stoffen.

Nadelen RO-apparaten verwijderen geen organische verontreinigende stoffen, zoals formaldehyde,

methanol, acetonitrile en methylethylketon (butanon) of gassen in opgeloste vorm, zoals radongas. De apparaten gebruiken tijdens het filteren ongeveer drie keer meer water.

Kosten: € 50 - 1600

UV- filters Hoe werken ze?

Water gaat door uv-licht.

Waar zijn ze goed voor?

UV-filters verwijderen 99.9 procent van alle micro-organismes, waaronder chlorine-resistente micro-organismes, zoals Giardia en cryptosporidium. De filters hoeven niet vervangen te worden.

Nadelen UV-filters verbruiken elektriciteit en verwijderen geen andere verontreinigende stoffen uit het water dan micro-organismes, zoals zware metalen, chlorine, fluoride, geneesmiddelen en andere door de mens geproduceerde verontreinigende stoffen. Ze moeten ook jaarlijks geïnspecteerd worden om er zeker van te zijn dat ze goed functioneren.

Kosten: € 100 - 650

‘harde’ mineralen. Sommige apparaten verwijderen bepaalde soorten ijzer.

Nadelen Ze verwijderen geen chlorine, nitraten, door de mens geproduceerde verontreinigende stoffen, geneesmiddelen of microorganismes. Ze zijn ook groot en duur.

Kosten: € 130 – 1.000

Speciaal ontworpen filtersystemen Hoe werken ze?

Watertechnici testen het water en ontwerpen een speciaal systeem dat aangepast is aan uw woning om alle verontreinigende stoffen te verwijderen.

Waar zijn ze goed voor?

Alles.

Nadelen Het is duur

Waterontharders voor de hele woning Hoe werken ze?

Waterontharders filteren het water van de hele woning door middel van een kation uitwisselende harsfilter die met natriumchloride (zout) aangevuld wordt.

Waar zijn ze goed voor?

Ze verminderen de hoeveelheid calcium, magnesium en andere

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Het gif je lijf uit met homeopathie In Medisch Dossier stellen patiënten­ verenigingen, behandelaars of opleiders zich voor en delen hun kennis met ons. In deze editie The International School for Human Chemistry and Homeopathic Detox Therapy van Ton Jansen, klassiek homeopaat te Den Hoorn (Z.-H.).

aya deed een paar maanden geleden een oproep in Medisch Dossier (juli 2017). Na een tandartsbezoek, waarbij de tandarts het verdovingsmiddel Septanest heeft gebruikt, kreeg zij last van allerlei nare verschijnselen. Ze kreeg duizelingen, was chronisch vermoeid, had chronische diarree, wazig zicht, spierkrampen, slikproblemen en vorig jaar bovendien een tijdje hartritmestoornissen.

Daar kwam bij dat Maya met haar hyperthyreoïdie (een schildklieraandoening) het bewuste verdovingsmiddel eigenlijk helemaal niet had mogen krijgen. Deze informatie was in de bijsluiter te vinden.

Helaas hebben de tandarts en de geraadpleegde apotheker deze informatie niet serieus genomen, en moet Maya nu met de gevolgen leven van de toediening van een middel dat bij haar averechts werkte. Vandaar haar oproep, of iemand haar klachten herkende en hoe ze er vanaf kon komen.

Aan deze oproep heeft u massaal gehoor gegeven.

We hebben alle berichten aan Maya doorgegeven en ze is nu onder behandeling van een acupuncturist en neemt verschillende supplementen. De klachten zijn nog niet verdwenen maar dankzij u heeft zij de keuze uit een scala aan therapieën en organisaties die haar kunnen bijstaan.

‘De klachten na lokale anesthesie zijn zeker herkenbaar,’ aldus Ton Jansen, klassiek homeopaat en oprichter en directeur van The International School for Human Chemistry and Homeopathic Detox Therapy. ‘Dagelijks komen er patiënten in mijn praktijk met verschijnselen die zijn veroorzaakt WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

door gifstoffen en veelgebruikte geneesmiddelen.

Een homeopathische behandeling kan patiënten in een situatie als deze vaak goed helpen, dat is een feit dat vandaag de dag extra benadrukt mag worden.

Er gaan in Europa immers steeds meer stemmen op om homeopathie te verbieden. ‘Er is geen enkel bewijs dat homeopathische middelen werken “tegen welke bekende ziekte ook”, en dus mogen ze op geen enkele manier die indruk wekken,’ schrijft de koepel van de Europese wetenschapsacademies EASAC in een advies aan de Europese Commissie. Volgens de Vereniging Homeopathie is het advies van de wetenschapsraad eenzijdig en doet het geen recht aan de wetenschappelijke onderzoeken naar homeopathie die de goede werking van homeopathie bewezen achten en aan het feit dat miljoenen Nederlanders naar volle tevredenheid gebruikmaken van homeopathie. Een bezoek aan een alternatief genezer wordt volgens het CBS zelfs beter gewaardeerd dan een bezoek aan een regulier arts.

Homeopathische Detox Therapie Homeopathische Detox Therapie (HDT) is een revolutionaire manier om gezondheidsproblemen aan te pakken. De therapie is gericht op het opheffen van blokkades. Hierdoor komt het herstelproces tot op celniveau op gang. Met homeopathische middelen, voedingssupplementen en een voedingsadvies worden in het lichaam opgeslagen stoffen die belastend zijn voor lijf en leden beter afgevoerd. Orgaanfuncties worden hersteld, zodat gezondheidsproblemen verminderen of uiteindelijk zelfs helemaal verdwijnen.

Vage klachten en symptomen van ernstige chronische ziekten zoals AD(H)D, epilepsie, astma, NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 49

|Medisch|dossier| IN DE PRAKTIJK

eczeem, PMS, depressie, migraine, fibromyalgie, autisme, Lyme, diabetes type I en II kunnen met HDT behandeld worden en sterk verbeteren. Ook acute en chronische gevolgen van vaccinaties zijn goed behandelbaar.

‘Tijdens een eerste consult maak ik altijd een tijdlijn,’ vertelt homeopaat Ton Jansen. ‘Van hoe verliep de zwangerschap van de moeder en hoe was de geboorte tot hoe het nu gaat.’ Al voor de geboorte komt een mens in aanraking met stoffen die schadelijk zijn voor het lichaam en dat proces gaat het hele leven door.

Meestal kan het lichaam dit zelf oplossen, maar soms kan het lichaam deze stoffen niet meer zelf afvoeren.

‘Vaak zie je, zoals waarschijnlijk bij Maya het geval is, dat de verdovingsinjectie de zogenaamde druppel is die de emmer doet overlopen.’

‘Bij het behandelen van mijn patiënten kan ik zes tools inzetten (zie kader). Afhankelijk van de hulpvraag van de patiënt zet ik een of meerdere van deze middelen in.

Isopathie HDT heeft als doel ons lichaam te ontgiften, balanceren en herstellen. Bij de juiste toepassing is

De zes tools van homeopaat Ton Jansen Homeopathisch voorschrift op de totaliteit. Dit betekent dat alle symptomen die iemand op een bepaald moment vertoont, optreden door een basisverstoring. Die verstoring is de ziekte waaraan diegene lijdt. In de praktijk is dit echter niet altijd zo duidelijk, omdat we symptomen van verschillende verstoringen met hun eigen onderliggende oorzaak door elkaar kunnen aantreffen.

Isopathisch oplopende potenties van de toxinen. Bereidingen gekozen op grond van de oorzaak van de klachten. Hierbij wordt niet zoals bij de homeopathie een vergelijkbaar middel, maar een iso-middel (hetzelfde) gebruikt.

Miasmatische behandeling. De overerfde energetische blau­ wdrukken vanuit het voorgeslacht van de patiënt, oftewel de erfelijke belasting.

Balansmaatregelen. Homeopathische middelen kunnen het lichaam weer in balans brengen en kunnen het natuurlijk zelf­ genezend vermogen (de weerstand), stimuleren wat leidt naar herstel. Er wordt gebruikgemaakt van twee groepen homeopa­ thische middelen. Dat zijn middelen die bepaalde orgaansyste­ men ondersteunen bijvoorbeeld chelidonium voor onderste­ uning van de lever, plus lichaamseigen substanties zoals het hormoon progesteron om de hormoonbalans te ondersteunen.

Voedingssupplementen. Dit zijn producten die dienen als aanvulling op de dagelijkse voeding. Ze bevatten vitamines, mineralen of bioactieve stoffen.

Dieet en levensstijl. Niet alleen voeding heeft een groot effect op onze gezondheid, onze gemoedstoestand draagt ook voor een groot deel bij aan onze geestelijke gesteldheid. Veel mensen kunnen baat hebben bij stress verlagende activiteiten zoals meditatie en yoga.

50 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

de behandeling extreem zacht en biedt deze een snel en blijvend herstel. ‘Bij een Septanest-vergiftiging zou ik naast een zogenaamd constitutiemiddel (een middel dat op het persoonlijke levensverhaal wordt voorgeschreven) ook een balancerende kuur voorschrijven,’ zegt Jansen. ‘Septanest bevat articaïne (hydrochloride) en epinefrine (als hydrochloride). We verwijderen deze schadelijke stoffen uit het lichaam, met dezelfde stoffen, verwerkt in een homeopathisch middel.

Homeopathie is gebaseerd op het similia-principe Dat komt van similia similibus curentur ofwel: men geneze het gelijkende door het gelijkende. Ook binnen de reguliere geneeskunde wordt het similia-principe toegepast: de zogenaamde paradoxale reacties op geneesmiddelen en het reboundeffect. Een voorbeeld hiervan is de werking van methylfenidaat, een middel dat bij de meeste mensen onrust opwekt, maar bij mensen met ADHD juist rustgevend werkt. Ook in het dagelijks leven kennen we voorbeelden van het similia-principe: koffie maakt je voor korte tijd energiek en helder, maar na verloop van tijd wordt je juist slaperiger en is er een nieuwe koffiepauze nodig.

Vanuit een homeopathische benadering kan dan bij mensen met inslaapproblemen het middel Coffea worden voorgeschreven. Een ander voorbeeld is het snijden van een ui. Vaak krijgt men dan brandende en tranende ogen. Bij een allergie waarbij brandende en tranende ogen opspelen, kan de ui (Allium cepa) juist weer de oplossing zijn. De methode gaat dan uit van het zelfherstellende vermogen van het lichaam.

In het geval van Septanest wordt niet een vergelijkbaar middel gebruikt als datgene wat de klachten veroorzaakt, maar juist een een dosis van hetzelfde middel, ook wel potentie genoemd, maar dan sterk verdund. Dit heet isopathie. Iso betekent ‘hetzelfde’ in tegenstelling tot homeo dat ‘het gelijkende’ betekent.

Homeopathische potenties Potenties worden volgens een speciaal trapsgewijs verdunningsproces met behulp van een potentiërende kracht (schudden of wrijven) bereid. De Franse onderzoekers Boiron en Cier hebben in 1977 baanbrekend onderzoek hiernaar verricht. Proefdieren WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| IN DE PRAKTIJK

Moderne ziekten

werden subacuut geïntoxeerd met arsenicum.

Subacuut houdt in dat de stof, die bij een éénmalig contact geen schade veroorzaakt, gedurende enkele uren of enkele dagen wordt toegediend. Vervolgens gingen de onderzoekers na in hoeverre de arsenicum uit het lichaam verdween. Dit heet ook wel spontane eliminatie. Toen er geen spontane eliminatie meer plaatsvond, dienden de onderzoekers de potenties van dezelfde stof toe om de ontgifting (een meetbare vermindering van symptomen of een versnelde eliminatie van de giftige stof) opnieuw te stimuleren.

Het onderzoek laat duidelijk zien dat bij het toedienen van oplopende potenties (sterktes) ratten arsenicum bleven uitscheiden.

Het lichaam ondersteunen Een goede ondersteuning met orthomoleculaire supplementen vermindert de ernst van de ontgiftingsreacties die de patiënt tijdens de behandeling kan ervaren. Daarom is het essentieel om het lichaam de juiste suppletie te bieden bij dit proces. De meest gangbare supplementen zijn zink, calcium, magnesium en vitamine C (ook de in vet oplosbare vorm, ascorbyl palmitaat). Uiteraard is dit aangevuld met advies over dieet, beweging en rust in de vorm van meditatie of yoga en andere leefstijladviezen. Zo kunnen veel moderne ziekten met behulp van HDT goed behandeld worden.

Ton Jansen is klassiek homeopaat en heeft zich gespecialiseerd in de behandeling van moderne ziekten, vaak veroorzaakt door de vervuiling van het milieu en het veelvuldig gebruik van medicatie. Hij is de grondlegger van Human Chemistry, waar HDT een onderdeel van is. Hij is auteur van het Boek Fighting fire with fire en directeur van de International School for Human Chemistry and HDT en het Centrum voor Homeopathie in Den Hoorn.

Meer informatie Over Septanest: Bosscher stichting www.bosscherstichting.org Homeopathic Detox Therapy www.humanchemistry.eu WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Niet alleen lokale verdovingen kunnen, zoals Maya heeft ervaren, vervelende bijwerkingen geven. Ook andere veelgebruikte ge­ neesmiddelen kunnen ‘moderne ziekten’ veroorzaken. Ton Jansen komt in zijn praktijk vaak bijwerkingen tegen van de de volgende medicijnen: Corticosteroïden (o.a. Prednison). Patiënten herstellen nooit meer echt en zijn altijd vermoeid omdat de bijnieren te veel zijn beschadigd door de medicatie.1 Het hele immuunsysteem werkt niet meer goed en naast vermoeidheid krijgt men ook vaak last van ontstekingen.2 Omeprazol. Dit medicijn zorgt ervoor dat de maag minder zuur aanmaakt, maar het heeft als bijwerking dat de lever ontstoken kan raken3 en bij langdurig gebruik kan het middel zelfs dementie veroorzaken.4 Bij bijvoorbeeld een middenrifbreuk (de afsluiting tussen de slokdarm en de maag werkt dan niet goed meer) wordt vaak onnodig omeprazol voorgeschreven. Een osteopaat, chiroprac­ tor of manueel therapeut kan de klachten vaak ook goed verhelpen.

Homeopathisch behandelen kan natuurlijk ook.

Statines. Cholesterolverlagers kunnen veel klachten van het be­ wegingsapparaat veroorzaken. ‘Ik zie fitte mensen die na een paar maanden gebruik al last krijgen van botten en spieren. Niemand denkt dan aan statines,’ zegt Ton Jansen. Cholesterol hebben we ook heel hard nodig, het is de brandstof voor ons energiesysteem, voornamelijk voor het hart en de hersenen, zeker als we ouder worden. Een te hoog cholesterol kan veroorzaakt worden door een teveel aan koolhydraten en tekort aan goede vetten in het dieet. Het aanpassen van het dieet werkt vaak ook al om het cholesterol beter te reguleren.

NSAID’s (o.a. Ibrufen, Naproxen, Dyclofenac). Niet-steroïde anti-inflammatoire pijnstillers kunnen maagklachten,5 artritis, fibromyalgie en reuma veroorzaken. Het trieste is dat NSAID’s daar ook juist voor worden voorgeschreven. Volgens Jansen helpt meer water drinken vaak beter bij maag- of hoofdpijn; dat heeft in ieder geval minder bijwerkingen.

Amalgaamvullingen. Ouderwetse amalgaamvullingen kunnen problemen geven in de lever, maar ook in het zenuwstelsel en de nieren.6 Methylfenidaat (o.a. Ritalin en Concerta). Deze medicijnen geven een verandering in de receptoren in de hersenen, het maakt dat we anders reageren. Zo kunnen er angststoornissen, verwarring en tics ontstaan, mede doordat we signalen anders ontvangen.7 Chemokuren. Chemo is zeer giftig en beschadigt de gezonde cellen.

Als bestraling goed uitgevoerd wordt en tijdens en er homeopathis­ LITERATUUR che begeleiding op volgt, kan de 1 Rev Prat. 1990 Feb 21;40(6):544-8 belasting door de bestraling soms 2 http://www.apotheek. beter verdragen worden.8 nl/medicijnen/ omeprazol#belangrijk-om-teBenzodiazepines (slaap- en kalmweten-over-omeprazol eringsmiddelen). Oorspronkelijk 3 Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. dacht men dat benzodiazepines 2015 Aug;265(5):419-28. doi: 10.1007/s00406-014-0554-0. veilig waren en dat er weinig na­ Epub 2014 Oct 24 delen aan kleefden. Sinds de jaren 4 http://www.apotheek.nl/ medicijnen/ibuprofen#wat-zijn’80 is daar verandering in gekomen. mogelijke-bijwerkingen Toen werd bekend dat benzodiaz­ 5 J Occup Med Toxicol. 2011 Jan epines verslavend zijn en dat ze 13;6(1):2. doi: 10.1186/17456673-6-2 wel degelijk bijwerkingen hebben.

6 http://www.apotheek.

Ze veroorzaken onder andere nl/medicijnen/ methylfenidaat#belangrijk-om-tenarcolepsie, een slaapwaakstoornis. weten-over-methylfenidaat.

Uiteindelijk raken mensen er veel 7 J Stem Cells. 2013;8(2):115-29. doi: jsc.2014.8.2.115 van hun spierspanning (tonus) door 8 http://www.apotheek.nl/ kwijt.9 medicijnen/diazepam#wat-zijnmogelijke-bijwerkingen

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 51

|Medisch|dossier| ALTERNATIEVEN

Hanna Sillitoe (38) leed jarenlang aan pijnlijke en jeukende psoriasis, totdat ze de helende kracht van gezonde voeding ontdekte.

Deredding vanmijnhuid

52 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| ALTERNATIEVEN vochtinbrengende middelen waren vettig en de medicinale shampoo was eigenlijk bestemd om ernstige roos te bestrijden.

Sommige behandelingen verschroeiden mijn huid en sommige middelen roken naar teer. Ik herinner me nog dat mijn vriend destijds vertelde dat hij langs wegwerkzaamheden reed en dat de geur daar hem aan mij deed denken!

ls mensen mij vroegen ‘Hoe gaat het?’ antwoordde ik automatisch “Goed, dank u”, net als de meesten van ons doen.

Maar in feite ging het helemaal niet goed met mij. Ik voelde me ellendig en ik had last van pijn en allerlei ongemakken.

Ik was vijftien toen ik voor het eerst een groepje jeukende, rode stippen op mijn buik ontdekte. In de loop van de week leken ze zich te vermenigvuldigen en verder uit te breiden. Mijn huisarts stelde de diagnose schurft – een besmettelijke huidziekte die veroorzaakt wordt door kleine mijten die gangetjes graven in de huid – en schreef een crème en een antibioticakuur voor om een verdere verspreiding van de infectie tegen te gaan. Maar dit was de verkeerde diagnose. De crème had geen enkel effect en de antibiotica maakte mijn huidproblemen erger.

Het kostte me meerdere bezoeken aan de huisarts, en een consult met een dermatoloog, om de juiste diagnose te krijgen: psoriasis, een chronische niet-besmettelijke aandoening die ervoor zorgt dat de huid sneller dan normaal cellen aanmaakt aan de oppervlakte van de huid.

Lokale behandelingen Ik herinner me nog hoe ik hulpeloos in de spreekkamer van de huisarts zat toen ik te horen kreeg: ‘Er bestaat geen behandeling voor.’ In het beste geval waren er perioden waarin ik minder last van de aandoening had door het gebruik van steroïde crèmes. Steroïden kunnen ontstekingen verhelpen, jeuk verlichten en de ontwikkeling van nieuwe psoriasisvlekken vertragen.

Maar hoewel ze op korte termijn effectief kunnen zijn, kan het langdurig gebruik van steroïden de huid dunner maken en uiteindelijk leiden tot striae (strepen op de huid).

Toch gebruikte ik deze crèmes. Ik gebruikte daarnaast ook nog speciale verzachtende en vochtinbrengende middelen, badolie, shampoos en douchegel. De WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Allesoverheersend De psoriasis beheerste mijn leven: fysiek, mentaal en emotioneel. Ik kon me niet kleden zoals iedereen.

Topjes en jurken lagen onderop in mijn kledingkast en werden allengs vervangen door truien, broeken en vesten met lange mouwen. Ik was me constant bewust van mijn uiterlijk en voelde me onaantrekkelijk. De aandoening zorgde ervoor dat ik niet kon slapen en studeren. Ik gebruikte make-up om de rode, schilferige plakken (plaques) te camoufleren, en probeerde blarenpleisters uit om de jeuk te verlichten, maar niets hielp.

Tegen de tijd dat ik naar de universiteit ging, zag mijn huid er verschrikkelijk uit. Tienerdrama’s in combinatie met de stress van de examens werkten niet mee, en het junkfood dat ik at maakte alles alleen maar erger. Uiteindelijk had ik zowel acne, eczeem als psoriasis. Sporten deed ik niet en wandelen zelden. Mijn huidproblemen maakten dat ik zelfs moeite had met de meest basale activiteiten. Ik voelde me uitgeput en kwam in een vicieuze cirkel terecht.

Naast mijn toch al slechte voedingsgewoonten ontdekte ik sigaretten en alcohol. In de beginjaren van mijn carrière werkte ik als dj in bars waar binnen roken nog was toegestaan. Toen ik halverwege de twintig was rookte ik met gemak twintig tot veertig sigaretten per dag. Rode wijn was mijn favoriete drank. Daar kon ik iedere avond wel een fles van op.

Het keerpunt Toen ik 35 was voelde ik me ziek, vreselijk ziek.

Naast mijn huidproblemen leed ik ook aan terugkerende urineweginfecties, een gevaarlijk hoge bloeddruk, overgewicht en een constant gevoel van uitputting. Eczeem bedekte mijn oogleden, en de plaques en guttata van de psoriasis verspreidden zich over mijn armen, benen, borstkas en hoofdhuid.

Plaquepsoriasis is de meest voorkomende vorm van de aandoening en komt tot uiting in rode dikke plaques die bedekt zijn met zilverachtige schubben.

Guttatapsoriasis wordt gekenmerkt door kleine

Zo’n groot gedeelte van mijn huid was aangetast dat mijn arts voorstelde om methotrexaat te slikken, een medicijn dat gebruikt wordt voor chemotherapie NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 53

|Medisch|dossier| ALTERNATIEVEN druppelvormige stippen. Eerst ontdekte ik een paar van die kleine stipjes, daarna begonnen ze zich te vermenigvuldigen en uiteindelijk zouden het grote rode vlekken worden. De jeuk hield me ‘s nachts wakker en het schuren van mijn kleding op mijn rode ruwe huid deed me huilen van de pijn.

In dit stadium was zo’n groot gedeelte van mijn huid aangetast dat mijn arts voorstelde om methotrexaat te slikken, een medicijn dat gebruikt wordt voor chemotherapie. De bedoeling was om mijn immuunsysteem zodanig te onderdrukken dat het niet meer overmatig actief zou zijn (zie kader).

In theorie was dat een goed idee, maar mogelijke bijwerkingen waren onder meer acne, weinig energie, jeuk, haaruitval, maagzweren, epileptische aanvallen, hepatitis, infecties, nierziekten en long- of leverfalen.

Bovendien was het mogelijk dat het helemaal geen effect zou hebben op mijn psoriasis. Het was in ieder geval geen goede behandeling op de langere termijn.

Toen kwam het keerpunt. Na twintig jaar had ik er eindelijk genoeg van. Ik weigerde de medicatie en ging zelf op onderzoek uit.

Dieper dan de huid Gedurende al die jaren, waarin ik behandeld werd voor mijn verschillende huidaandoeningen, is me niet een keer verteld dat voeding van invloed kan zijn. Er was zelfs een arts die mij op een botte manier liet weten dat een dieet geen enkel effect zou hebben.

Maar zodra ik op internet begon te zoeken naar alternatieve manieren om psoriasis te behandelen, kwam ik steeds weer op hetzelfde punt uit: voeding.

Het idee dat wat er zich aan het oppervlak van de huid afspeelt een uiting is van een intern probleem klonk logisch. En ik was vastbesloten om dit probleem te leren kennen en het op te lossen.

Het lezen van The Juice Master, het verhaal van Jason Vale, en het kijken naar Joe Cross’ film Fat, Sick and Nearly Dead, gaf me hoop. Deze voorstanders van sappen genazen beiden van hun chronische huidaandoeningen enkel en alleen door een dieet.

Mijn belangrijkste hindernis was mijn liefde voor eten.

Ik wist dat ik de wilskracht had voor een korte sap- en vastenkuur, maar ik moest ook een gedegen plan voor de langere termijn opstellen.

Voor mij werd dit een ontstekingsremmend alkalisch (basisch) dieet met veel huidvriendelijke voedingsmiddelen en sappen, en het vermijden van voedsel waarvan ik had gemerkt dat het slecht was voor mijn huid.

Zuur versus basisch Van alle dingen die ik geleerd heb over voeding is het belangrijkste dat een basisch dieet misschien wel het eenvoudigste en meest effectieve dieet is.

Groenten, de meeste soorten fruit, noten, zaden, peulvruchten en koolzuurvrij water zijn basisch.

Aan de andere kant van het spectrum staan zure voedingsmiddelen als suiker, junkfood, bewerkt of geraffineerd voedsel, waaronder witbrood en pasta, snoep, koolzuurhoudende dranken, alcohol en drugs (zie tabel).

Na het overschakelen op een basisch dieet werden het branderige gevoel, de roodheid en de ondraaglijke jeuk 54 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Psoriasis: een autoimmuunziekte Van psoriasis wordt gezegd dat een overactief immuunsysteem de oorzaak is. Als het immuunsysteem goed functioneert, werkt een complex geheel van processen samen. Dit vormt

de eerste verdedigingslinie tegen ziekten. Maar als het afweersysteem niet goed werkt, kan dit auto-immuunziekten veroorzaken.

Het lichaam signaleert dat er iets mis is, waarna het immuunsysteem in de aanval gaat om het probleem op te lossen. Alleen is er geen

probleem. Daardoor valt het immuunsysteem gezond weefsel aan en maakt het nieuwe cellen aan, in een veel te hoog tempo en op de verkeerde manier. Voor mensen die lijden aan psoriasis resulteert deze overbodige reactie in rode schilferachtige vlekken op het lichaam die vaak jeuk en pijn veroorzaken.

De foto’s in de bovenste rij tonen Hanna’s huid met psoriasis, voor ze haar dieet en levensstijl aanpaste. De foto’s in de onderste rij laten zien hoe haar huid zuiverder werd na deze aanpassingen.

Om zo snel resultaat te zien – nadat ik jarenlang mijn gezondheid had verwaarloosd – was verbazingwekkend

aan mijn huid al na een paar dagen minder, en na enkele weken zette de genezing in.

Ik ben van nature ongeduldig, maar om zo snel resultaat te zien – nadat ik jarenlang mijn gezondheid had verwaarloosd – was verbazingwekkend. Na minder dan een maand ging ik voor het eerst in jaren met korte mouwen naar buiten.

Gezond eten maakte al snel deel uit van mijn dagelijkse routine. Ik koos als vanzelf voor salades, verse groenten en fruit, omdat ik wist hoe goed ik me daardoor zou voelen en wat het effect op mijn huid zou zijn. Verder vermeed ik cafeïne, alcohol, suiker, bewerkt voedsel en junkfood, zuivel, tarwe, aardbeien, pinda’s, groenten uit de familie van de nachtschade (tomaten, aubergines en aardappelen) en sinaasappelen, omdat mijn huid daar slecht op bleek te reageren.

Zuivel was een van de allerlaatste dingen die ik voorgoed uit mijn dieet schrapte. Eerst at en dronk ik drastisch minder zuivel en koos ik voor meer basische varianten ervan, zoals geitenkaas en yoghurt. Maar nadat ik twee weken in Thailand was geweest, waar zuivel nauwelijks te krijgen was, verbeterde de conditie van mijn huid dusdanig dat ik besloot om zuivel helemaal achterwege te laten.

Sociaal leven in bars Waar ik het meest tegen opzag, toen ik besloot om mijn dieet te veranderen, was stoppen met het drinken van alcohol. Een groot deel van mijn sociaal leven speelde zich af in cafés, bars en restaurants. Maar mijn huid was er zo slecht aan toe dat ik moeilijke keuzes moest maken. Ik stopte met roken, maar ik wist dat ik ook de drank moest opgeven.

Ik herinner me de eerste keer dat ik met vrienden WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| ALTERNATIEVEN

Ramen: een recept voor een betere afweer Deze ramen, of soep, zit barstensvol verse seizoensgroenten, shiitake paddenstoelen, die de afweer regelen, en heerlijk geurende geneeskrachtige kruiden. De combinatie van vitaminen, antioxidanten en kruiden zorgen voor een krachtige bouillon die het immuunsysteem verbetert.

Voor 2 personen Ingrediënten:

2 eetlepels biologisch glutenvrij bouillonpoeder opgelost in 1 l water (of 700 ml zelfgemaakte groentefond) 2 porties boekweitnoedels (meestal verpakt per portie) 200 g bimi (een soort broccoli met fijne, dunne stelen) 2 baby paksoi 4 sjalotjes 3 lente- of bosuien 6 shiitake paddenstoelen 2 teentjes knoflook Een klein stukje gember, geschild Sap van 1 limoen 4 steranijs Zout en peper

Serveren met: Sesamzaad Een handvol verse koriander Bereiding:

1 Verwarm bouillon of 700 ml huisgemaakte fond plus 300 ml extra water in een grote pan (u kunt deze verhouding aanpassen, afhankelijk van de gewenste sterkte van de bouillon). Als u bouillonpoeder gebruikt, is geen extra water nodig.

Laat de bouillon zachtjes pruttelen.

2 Voeg de boekweitnoedels toe aan de bouillon en laat 1 tot 2 minuten pruttelen.

3 Voeg de groenten en alle andere ingrediënten toe en laat weer 5 tot 7 minuten pruttelen. Als het goed is, zijn de noedels dan zacht en de groenten nog heldergroen en beetgaar, zodat alle vitaminen bewaard blijven.

4 Breng op smaak met peper en zout en dien de soep op in twee grote soepkommen, en bestrooi ze met wat sesamzaad en koriander.

Als mensen mij nu vragen hoe het met mij gaat, kan ik eerlijk antwoorden dat het heel goed gaat. Ik barst van de energie, ik voel me fit en gezond en ik heb een mooie stralende huid uitging nadat ik met deze nieuwe levensstijl begon. Ik zag er een beetje tegenop om water te bestellen. Maar om me niet het gevoel te geven dat ik buitengesloten werd, bestelden mijn vrienden een rondje shotjes en water in een shotglaasje voor mij. Ik realiseerde me toen heel sterk dat het tijdens een avondje uit veel meer gaat om het gezelschap van goede vrienden dan om wat ik achteroversloeg.

Naarmate weken en maanden verstreken, werden mijn nieuwe dieet en de geheelonthouding mijn persoonlijke levensstijl. Ik denk tegenwoordig nog maar zelden aan alcohol, en nooit meer een kater hebben is een groot geluk. Wat betreft het uit eten gaan, was het wel iets moeilijker. Maar restaurants houden steeds meer rekening met de toenemende vraag naar gezond eten. De meesten zien hoe belangrijk het is om vers voedsel te bereiden en om tegemoet te komen aan specifieke dieetwensen. Vele bieden glutenvrije alternatieven, en kruidenthee en sappen. Het betekent zeker niet dat u nooit meer uit eten kunt gaan, maar wel dat u verandering kunt aanbrengen in wat u bestelt. Ik hield van grote borden pasta en lekker knoflookbrood in Italiaanse restaurants, terwijl ik het nu bij soepen en superfoodsalades houd.

Meer bewegen Wat ook veranderde in mijn levensstijl was dat ik meer ging bewegen. Ik begon elke ochtend en avond met twintig minuten wandelen, en uiteindelijk werd dat een half uur hardlopen. Binnen een jaar deed ik mee aan triatlons. Nu doe ik aan thaiboksen, wakeboarden, gewichtheffen, rennen, zwemmen en fietsen, en dat voelt helemaal niet alsof het een opgave is. Ik hou echt van deze sporten, dat is het belangrijkste.

Goed gevoel Sinds ik de positieve en negatieve effecten van voeding en levensstijl op mijn gezondheid en welzijn heb ervaren, is mijn leven totaal veranderd. Mijn psoriasis, eczeem en acne verdwenen, mijn terugkerende urineweginfecties bleven uit, mijn bloedend tandvlees is genezen, ik viel 32 kg af zonder er iets voor hoeven te doen, en ik kreeg energie in overvloed.

De uitdrukkingen ‘schoonheid komt van binnen’ en ‘je bent wat je eet’ zijn in alle opzichten waar.

Als mensen mij nu vragen hoe het met mij gaat, kan ik eerlijk antwoorden dat het heel goed gaat. Ik barst van de energie, ik voel me fit en gezond en ik heb een mooie stralende huid.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 55

|Medisch|dossier| ALTERNATIEVEN

Hanna’s huidvriendelijke dieet

mijn huid diep gereinigd werd,’ zegt zij.

De tabel laat zien welke voedingsmiddelen, volgens de Volgens Hanna speelde voorstanders van een basisch een dieet met veel basische dieet, een zuur of basisch effect voedingsmiddelen een belangrijke rol bij het verhelpen hebben op het lichaam als ze worden verteerd. ‘Ik probeer van de symptomen van haar een 80-20 verhouding aan te psoriasis, acne en eczeem. houden met het grootste aantal ‘Het herstellen van mijn zuurbasische voedingsmiddelen,’ basebalans zorgde ervoor dat aldus Hanna.

VOEDSEL CATEGORIE Fruit

ZUURSTE

ZUUR

MINST ZUUR

MINST BASISCH BASISCH

Fruit uit blik, bewerkt fruit, vruchtensap

Blauwe bessen, cranberry’s, bananen, (gedroogde) pruimen, rabarber, granaatappel, frambozen, aardbeien Gekookte spinazie, sperziebonen, boterbonen, kikkererwten

Kersen, toma­ ten, sinaasap­ pelen, ananas, perziken, avocado’s, rozij­ nen, limoenen

Dadels, vijgen, Citroenen, zwarte bes­ watermeloen sen, druiven, papaja’s, kiwi’s, appels, peren, meloenen, mango’s, grapefruit

Asperges, pad­ denstoelen, kool, erwten, bloemkool, knolraap, olijven, zoete maïs, waterkers

Okra, selderij, rode biet, squash pompoen, wortelen, groene bonen, sla, courgettes, zoete aardappelen, pastinaak, rucola, uien Amandelen, kastanjes

Versgeperste groene sappen, rauwe spinazie, broccoli, peterselie, komkommer

Olijfolie, raapzaadolie Amarant (glu­ tenvrij graan), wilde rijst, quinoa, gierst

Lijnzaadolie

Kokosolie, avocado-olie

Geitenmelk, geitenkaas, karnemelk, melkwei

Borstvoeding, geklaarde boter

Bonen Groenten Peulvruchten Wortel- en knolgewassen

Groenten uit blik of pot, aardappelen

Noten en zaden Pinda’s, walnoten

Pecannoten, pistaches

Oliën

Spek

Granen en Witbrood, Witte rijst, graanproducten gebak, koekjes, maïs, deegwaren havermout Vlees en vis

Eieren en melkproducten

Dranken

Zoetstoffen

Overige

Rund-, varkensen kalfsvlees, schaal- en schelpdieren, tonijn uit blik, sardienen, fazant Smeltkaas, margarine

Kalkoen, kip, lam

Eieren, rauwe melk, harde kazen, roomijs, volle melk, boter, room Bier, Wijn, sterkedrank, frisdranken, energydranken water met een (fruit)smaakje, koffie Aspartaam Witte suiker, bruine suiker, ketchup, mayonaise, mosterd Geconserveer­ de producten, zoetigheden, tabak

56 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

Hoewel de meningen verschillen over de theorie achter het basische dieet, zijn de meeste voedingsdeskundigen het erover eens dat een dergelijk dieet met veel groene groenten en vers fruit in het algemeen gezonder is dan een dieet met zuur voedsel.

Pompoenzaad, sesamzaad, zonnebloempit­ ten, cashewno­ ten, macadami­ anoten Maïsolie, zon­ nebloemolie Rogge-, volko­ ren- en meer­ granenbrood, bruine rijst, boekweit, spelt Lever, herten­ vlees, oesters, vis

Yoghurt, cottage cheese

Paranoten, kokosnoot, hazelnoten Almonds, chestnuts

MEEST BASISCH

Thee, koolzuur­ Groene thee houdend water

Gemberthee

Kruidenthee, citroenwater, koolzuurvrij mineraal-water

Geconser­ veerde honing, melasse

Ahornsiroop, rijstsiroop, agavesiroop

Stevia

Natuurlijke honing

Tofu

Het herstellen van mijn zuurbasebalans zorgde ervoor dat mijn huid diep gereinigd werd

Bron: Radiant: Recipes to Heal Your Skin From Within van Hanna Sillitoe (Kyle Books, 2017) Foto: Joanna Henderson WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Puur en simpel

Een mild verzorgingsritueel vereist de beste natuurlijke producten

Raw snacks

Raw en biologische tussendoortjes voor een verantwoord snackmoment

Alles biologisch WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 57

Doo r La ura Boe ters

Puur en simpel

Ohm The Ohm Collection

NoSweatDeoDorant,€11,95(60g) O.a. online verkrijgbaar bij nieuwetijdshop.nl en lightstylecreations.nl

De deodoranten van The Ohm Collection bestaan uit de beste ingrediënten uit de natuur en gaan op een veilige manier zweetgeurtjes tegen.

100 procent natuurlijke ingrediënten zorgen ervoor dat de lymfeklieren niet afsluiten of vervuilen. De No Sweat Deo Dorant is de nieuwste lijn van het merk en is verkrijgbaar in de geuren Blossom, Mandarin, Nojito, Lovender en Coconuts. De deodorant is dierproefvrij en geschikt voor veganisten.

Tijdens de dagelijkse verzorging verdient uw huid alleen het beste.

Met deze 100 procent natuurlijke verzorgingsproducten wordt het verzorgingsritueel een feestje.

W

anneer we ons lichaam verzorgen willen we dat graag doen op een zachte manier. We willen dat het goed is voor ons en alles om ons heen. En wie zegt dat we dan niet uit kunnen pakken met een goede nagellak? Alle producten zijn gemaakt van alleen de beste ingrediënten uit de natuur. Zacht voor uw huid en voor het milieu.

Dagdromen Self

AllDayDreamerDagcrème,€57,66 (50ml) www.naturalself.eu

Deze luxe dagcrème werkt herstellend en kalmerend voor het gezicht en is speciaal ontwikkeld voor de gevoelige, allergische huid. De gezichtscrème is werkzaam bij huidaandoeningen als eczeem en zelfs geschikt voor de dunne babyhuid.

100 procent natuurlijke ingrediënten voeden de gewone, gevoelige en droge huid. De crème is hypoallergeen en parabeenvrij en bevat geen chemische of synthetische additieven.

58 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

(bio)logische tampons Yoni

Mediumtampons,€4,09(16stuks)

www.yoni.nl

De meeste tampons, maandverband of inlegkruisjes zitten vol met chemicaliën of plastic zonder dat dit wordt vermeld op het doosje.

Yoni geeft alle ingrediënten bloot: 100 procent biologisch katoenen tampons, maandverband en inlegkruisjes. Gemaakt van biologisch, onbespoten katoen. De verpakking van het maandverband is biologisch afbreekbaar. Aan een afbreekbaar materiaal voor de individuele wikkel van tampons wordt nog gewerkt.

Veilig lakken OZN

NagellakGreta,€14,90(12ml)

Online verkrijgbaar bij www.kenkoshop.nl

De nagellak van het Duitse merk OZN is toegewijd aan een veganistische leefstijl. De lakjes zijn ontwikkeld zonder schadelijke ingrediënten. OZN gebruikt alternatieve oplosmiddelen en verbindingen die biologisch afbreekbaar zijn, de gezondheid niet beschadigen en het milieu niet vervuilen.

Natuurlijk glad Lavera

Mildscheerschuimvoormannen,€6,95 (150ml) Online verkrijgbaar bij www.biggreensmile.nl

De verzorgende formule van Lavera’s scheerschuim voor mannen bevat huidkalmerende, biologische extracten uit groene thee en hamamelis. Biologische bamboe voorkomt roodheid en irritatie van de huid.

Lavera gebruikt voor al haar producten 100 procent natuurlijke ingrediënten die zoveel mogelijk van biologische herkomst zijn.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 59

Voor de zoetekauw Beond Raw

AçaíBerryBar,€1,59(35g) o.a. verkrijgbaar bij Albert Heijn en Holland & Barrett

Deze fruitige snack is een 100 procent biologische en rauwe fruit- en notenreep. De reep is gevuld met de beste ingrediënten als açaíbessen en frambozen en is rijk aan het mineraal mangaan. Cashewnoten zorgen voor de bite en dadels voor de zoete smaak. Alle ingrediënten zijn afkomstig van gecertificeerde biologische landbouw. Dit tussendoortje is GMO-, soja- en glutenvrij en geschikt voor veganisten.

Raw snacks Deze biologische en raw snacks voeden het lichaam en leveren een gezonde dosis energie.

V

oor een gezond en voedzaam tussendoortje hoeven we tegenwoordig niet meer in de keuken te staan. Op dagen dat u geen zelfgemaakte snacks achter de hand hebt, kunt u zonder schuldgevoel terugvallen op de voorverpakte raw snack. Bent u onderweg, of heeft u het druk en bent u toe aan wat extra energie?

Deze biologische en raw snacks zijn daarop het antwoord.

Uitdelen en vrienden maken Raw Organic Food

Minisnackerhennep,€3,69(100g)

www.raworganicfood.bio

Een zakje van deze mini snacks is handig om mee te nemen en uit te delen. De snacks zijn gemaakt met gekiemde boekweit, gekiemd sesamzaad, golden yellow lijnzaad, hennepzaadmeel en zeezout. Alle ingrediënten zijn afkomstig van biologische landbouw. Het product heeft het EKO-keurmerk. Dit tussendoortje is geschikt voor veganisten. Kan sporen van noten en sojabonen bevatten.

Chocoholic MadeGood

Chocolamueslimini’s,€7,95(10zakjesá24g) www.gezondenotenkopen.nl

Deze snackballetjes van MadeGood zijn perfect voor chocoladeliefhebbers. De chocola muesli mini’s zijn gemaakt van glutenvrije havervlokken, kleine stukjes chocolade en bevatten voedingsstoffen uit zes verschillende groenten: bietjes, tomaten, wortelen, spinazie, shiitake paddenstoelen en broccoli. Alle ingrediënten zijn afkomstig van biologische landbouw. Daarbij zijn de mini’s allergeenvrij.

60 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| GOEDE VOEDING

Gids voor een volwaardig dieet

Artsen gaan er vaak van uit dat we voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen als we gezond en gevarieerd eten. Maar de meeste mensen eten lang niet altijd gezond en gevarieerd. En wie dat wel doet, krijgt nog steeds niet evenveel voedingsstoffen binnen als onze voorvaderen uit hun oerdieet haalden. Het gevolg is dat veel mensen lijden aan voedingstekorten. Uit

onderstaande tabel valt af te lezen hoeveel vitaminen, mineralen en zuren noodzakelijk zijn voor een gezond lichaam én een gezonde geest. De tabel geeft ook aan wat de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid is, welke symptomen wijzen op een tekort, en uit welke voedingsmiddelen we deze stoffen kunnen halen.

AFKORTINGEN mcg: microgram (1 miljoen mcg = 1 gram) mg: milligram (1000 mg = 1 gram) nb: gegevens zijn niet beschikbaar ADH: aanbevolen dagelijkse hoeveelheid volgens De Gezondheidsraad ADH V/M: als er twee cijfers staan, geldt de laagste waarde voor vrouwen en de hoogste waarde voor mannen VK: aanbevolen dagelijkse hoeveelheid volgens de Britse gezondheidsinstanties VS: aanbevolen dagelijkse hoeveelheid volgens de Amerikaanse gezondheidsinstanties ADH-EC: aanbevolen dagelijkse hoeveelheid volgens de Amerikaanse voedingsgeneeskundige Emanuel Cheraskin

VITAMINEN

Vetoplosbare vitaminen ADH V/M

VK

VS

A (retinol) / (bèta-caroteen = provitamine A)

Reguleert het immuunsysteem en beschermt tegen bacteriën en virussen

WAT DOEN ZE?

700/900 mcg

800 mcg

900 mcg

3750 mcg*

Mazelen, slecht zien, nachtblindheid, droge ogen, huidproblemen

D (calciferol)

Helpt om de juiste hoeveelheid calcium en fosfor in het bloed te behouden Alfa-tocoferol is een belangrijke antioxidant die mogelijk beschermt tegen verschillende vormen van kanker, en ook tegen hooikoorts en astma

10 mcg

5 mcg

10 mcg

500 mcg*

8/9 mg 8/10 mg

12 mg

15 mg

60 mg

Engelse ziekte, pijn aan de botten, spierzwakte, hart- en vaatziekten, kanker, astma Verminderde coördinatie van de spieren, een verstoord immuunsysteem, retinopathie (acute oogbeschadiging)

Helpt tegen bloedklonters, draagt bij aan het gezond functioneren van de nieren, bevordert botgroei en botherstel

90/120 mcg

75 mcg

80 mcg

nb

E (tocoferol)

K (fylochinon)

ADH-EC

ZO HERKEN JE EEN TEKORT

VOEDINGSBRONNEN

WAT WEINIG MENSEN WETEN

Retinol, een vorm van vitamine A in lever, vis,vlees(waren), boter en eieren. Betacaroteen in wortelen, zoete aardappelen, spinazie, broccoli en asperges, Zonlicht, levertraan en vette vis

Zink helpt bij het absorberen van vitamine A

Plantaardige oliën, noten, zaden, granen, brood, groene bladgroenten en fruit

Zorg ervoor dat u de natuurlijke vorm van alfatocoferol of tocotrienol gebruikt

Osteoporose, hevig bloedverlies tijdens de menstruatie, bloedend tandvlees, snel blauwe plekken

Donkergroene bladgroenten, fruit, groene thee, kaas, plantaardige oliën, zuivel en brood

Bij patiënten die een lage dosis warfarine (50-150 mcg/dag) gebruiken kunnen vitamine K- supplementen gebruikt worden voor een goede bloedstollingsfactor

ADH-EC

ZO HERKEN JE EEN TEKORT

VOEDINGSBRONNEN

WAT WEINIG MENSEN WETEN

750 mg

Spontane bloedingen, droge schrale huid, bloedend tandvlees, tandvleesaandoenin­ gen, frequente verkoud­ heden, aanhoudende infecties

Citrusvruchten, bessen, broccoli, spruiten, kool, pepers

Een beetje vitamine C toevoegen aan uw dieet kan helpen om langer te leven. Zo belangrijk is het

Zou kunnen helpen bij gehoorverlies

Wateroplosbare vitaminen WAT DOEN ZE?

C (ascorbinezuur)

Is een antioxidant die van cruciaal belang is voor het goed functioneren van het immuunsysteem; beschermt tegen hartziekten, helpt bij de weefselgroei en wondgenezing en is effectief tegen stress. Een zeer hoge dosis (intraveneus toegediend) kan helpen om kanker te bestrijden

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ADH V/M

75 mg

VK

80 mg

VS

60 mg

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 61

|Medisch|dossier| GOEDE VOEDING Wateroplosbare vitaminen WAT DOEN ZE?

ADH V/M

VK

VS

ADH-EC

ZO HERKEN JE EEN TEKORT

VOEDINGSBRONNEN

WAT WEINIG MENSEN WETEN

B1 (thiamine)

Verbetert de bloedsomloop, de spijsvertering en de hersenfuncties. Het is een antioxidant die beschermt tegen de gevolgen van overmatig alcoholgebruik en roken

1.1 mg

1.1 mg

1.5 mg

12.5 mg*

Sensorische informatieverwerkingsproblemen, trillende handen

Zilvervliesrijst, eierdooiers, vis, mager (varkens)vlees, melk(producten), volle granen, noten, aardappelen, groente/broccoli, rozijnen

Wordt belangrijker met het ouder worden

B2 (riboflavine)

Helpt om een gezonde huid, nagels en haar te behouden. Essentieel voor de aanmaak van rode bloedcellen.

Kan migraine helpen verlichten

1.1/1.5 mg

1.4 mg

1.7 mg

12.5 mg*

Pijnlijke tong en lippen, gebarsten lippen en velletjes, een vette, rode, schilferige huid in het gezicht en op de zijkant van de neus

Orgaanvlees, vleeswaren, kaas, eierdooiers, yoghurt, melk, gevogelte, bladgroenten, broccoli en graanproducten

In combinatie met vitamine A verbetert het de spijsvertering en helpt het om vitamine B3, B6 en ijzer in het lichaam op te nemen

B3 (niacine)

Reguleert het bloedsuikergehalte, verlaagt het cholesterolgehalte en verbetert de bloedsomloop

13/17 mg

16 mg

20 mg

50 mg

Branderige en pijnlijke tong

(Orgaan)vlees, gevogelte, noten, zaden, volle granen, groente, aardappelen (geen maïs), vis, melk

Mensen die depressief of angstig zijn en mensen die aan dementie lijden, hebben vaak een tekort aan vitamine B3

B6 (pyridoxine)

Is goed tegen ochtendmisselijkheid en braken tijdens de zwangerschap. Houdt het immuunsysteem en het zenuwstelsel gezond

1.5/1.8 mg

1.4 mg

2 mg

12.5 mg

Onvermogen om zich dromen te herinneren, cervicale dysplasie (abnormale cellen in de baarmoederhals), carpaal tunnel syndroom, dermatitis, pijnlijke tong, depressie

Granen/brood, bonen, vlees, vis, eieren, peulvruchten, noten, bananen, groente, aardappelen

Belangrijk als u weinig calorieën eet

B12 (cobalamine)

Helpt het behouden van gezonde zenuwcellen en rode bloedcellen

2.8 mcg

2.5 mcg

6 mcg

12.5 mcg

Vroegtijdig grijs worden van de haren, tintelingen en een verdoofd gevoel in handen en voeten, pernicieuze anemie (bloedarmoede), vermoeidheid, constipatie, gewichtsverlies

Vis, melk, zuivel, vlees, tempeh, miso

Een tekort is zeldzaam, zelfs bij vegetariërs.

Kinderen en baby’s lopen het grootste risico

B11 (Foliumzuur)

Helpt bij de aanmaak en het behouden van nieuwe cellen; is vooral van belang tijdens de zwangerschap en voor zuigelingen

300 mcg (400 mcg bij zwan­ geren)

200 mcg

400 mcg

400 mcg

Branderige of pijnlijke tong, tandvleesaandoeningen, cervicale dysplasie (abnormale cellen in de baarmoederhals)

Bladgroenten zoals spinazie, fruit, gedroogde bonen en erwten, granen , vlees en zuivel

Het is aan te bevelen om vitamine B11 aan te vullen met vitamine B6, B12 en C

B8 (Biotine)

Is essentieel voor het verwerken van vetten en aminozuren; helpt om de huid, de nagels en het haar gezond te houden

40 mcg = AI, geen ADH bepaald

50 mcg

30 mcg

75 mcg

Haarverlies, een slechte conditie van de huid en de nagels

Kaas, orgaanvlees, eieren, noten, broccoli, zoete aardappelen, havermout, melk

Langdurig gebruik van antibiotica vermindert het biotineniveau

Mineralen MINERALEN MINERALEN

WAT DOEN ZE?

ADH

VK

VS

ADH-EC

SYMPTOMEN VAN EEN TEKORT

VOEDINGSBRONNEN

WAT WEINIG MENSEN WETEN

Calcium

Speelt een vitale rol in de groei van sterke botten, tandvlees en tanden; houdt het hart gezond

1000 mg

800 mg

1000 mg

700 mg

Verdoofd gevoel in de vingers, stuiptrekkingen, een onregelmatige hartslag, osteoporose, botten breken snel

Melk(producten), kaas, tofu, donkergroene bladgroenten, sardines, zalm, amandelen/noten, peulvruchten

In het algemeen bevat onze voeding te weinig calcium

Fosfor

Essentieel mineraal dat nodig is voor iedere cel in het lichaam.

Ongeveer 85 procent wordt gebruikt door de botten

600 mg

1250 mg

1000 mg

200 mg

Geen opvallende symptomen

Vlees, vis, zuivel, peulvruchten, bonen, amandelen, eieren

Als uw dieet rijk is aan eiwitten en calcium, krijgt u waarschijnlijk genoeg fosfor binnen

Magnesium

Bevordert een regelmatig hartritme en het functioneren van de spieren en het zenuwstelsel; zorgt voor sterke botten

250-350 mg

420 mg

400 mg

350 mg

Broze nagels, hyperactiviteit bij kinderen, slappe kuitspieren, PMS (premenstrueel syndroom), aanhoudende diarree, trillende handen, hoge bloeddruk, overgevoeligheid voor licht

Groene groenten (in het bijzonder spinazie), noten, zaden, graanproducten/ brood, melk(producten)

U kunt de aanbevolen hoeveelheid uit om het even welk voedsel halen

62 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| GOEDE VOEDING WAT DOEN ZE?

ADH

VK

VS

ADH-EC

SYMPTOMEN VAN EEN TEKORT

VOEDINGSBRONNEN

WAT WEINIG MENSEN WETEN

Kalium

Zorgt voor een gezonde bloeddruk

3000 mg ADH niet bepaald Referentie inname 2000 mg

nb

nb

180 mg

Spierpijn, krampen, constipatie, hartkloppingen

Gedroogde vruchten, fruit, groenten, aardappelen, noten, brood, koffie

Een hoge dosis kan leiden tot hyperkalaemia, waardoor de nieren overbelast worden

Zink

Ondersteunt een gezond immuunsysteem, helpt bij de wondheling, behoudt uw smaak- en reukzin, en is nodig voor de celdeling

7-9 mg

10 mg

15 mg

25 mg

Verlies van eetlust, slecht zien in het donker, striae, hyperactiviteit, een slechte wondgenezing, frequente verkoudheden, aanhoudende infecties

Oesters, rood vlees, bonen, noten, volle granen, zuivel

Bij mannen zijn de zink niveaus hoger in de prostaat dan in andere lichaamsdelen

IJzer

Essentieel voor het transport van zuurstof in het lichaam, meestal via hemoglobine, de eiwitten in rode bloedcellen

25 mg

14 mg

18 mg

15 mg

Bleke tong, haarverlies, een jeukende huid, moeilijk kou kunnen verdragen, broze nagels, rusteloze benen (RLS), snel vermoeid zijn, weinig uithoudingsvermogen

Vlees, vis, linzen, groente, fruit, brood, cacao

Hoge ijzerniveaus kunnen bijdragen aan het ontstaan van de ziekte van Parkinson

Koper

Essentieel voor het gezond functioneren van het immuunsysteem

0,9 mg

900 ug

700 ug

nb

Geen duidelijke symptomen

Orgaanvlees, zeevruchten, noten, zaden

Koperniveaus kunnen dramatisch stijgen bij vrouwen die de pil slikken of hormonen gebruiken

Mangaan

Belangrijk voor de wondheling

Er is geen ADH bepaad.

Referentieinname is 2 mg.

Maximaal veilige dosering is 11 mg.

2.3 mg

2 mg

10 mg

Vertraagde wondgenezing, botverlies

Volle granen, noten, thee, bladgroenten.

Is essentieel voor de voeding, maar kan ook giftig zijn

De naam is afgeleid van het Griekse woord voor ‘magisch’

Chroom

Helpt het hart en de bloedvaten gezond te houden

Geen ADH bepaald, Referentieinname 40 mcg

40 mcg

120 mcg

100 mcg

groente, fruit, volkoren producten

Cataract (staar), craving (het hunkeren naar zoetigheid), laag bloedsuikergehalte, of sterke schommelingen in het bloedsuikergehalte

Selenium

Beschermt cellen tegen schade door vrije radicalen. Bevordert het gezond functioneren van het immuunsysteem en de schildklier

50/60 mcg

55 mcg

70 mcg

50 mcg

Kanker of een familiegeschiedenis met kanker, cardiomyopathie (een ziekte van de hartspier)

Plantaardig voedsel, paranoten, walnoten, vis, vlees

Maagdarmklachten, zoals de ziekte van Crohn, verhinderen de opname van selenium

Jodium

Essentieel voor het gezond functioneren van de schildklier

150 mcg

150 mcg

150 mcg

125 mcg

Zwelling van de schildklier, hypothyreoïdie, een struma

Zeevruchten, wakame zeewier

Jodiumtekort is de meest voorkomende oorzaak van niet-aangeboren hersenletsel

ADH

VK

ADH-EC

SYMPTOMEN VAN EEN TEKORT

VOEDINGSBRONNEN

WAT WEINIG MENSEN WETEN

VETZUREN NIET-ESSENTIËLE VETZUREN

Co-enzym Q10

WAT DOEN ZE?

Zet voedingsstoffen om in energie. Normaliseert de bloeddruk, verbetert de mate waarin beweging verdragen wordt, en de algemene weerstand

ESSENTIËLE VETZUREN

nb

WAT DOEN ZE?

nb

ADH

VS

nb

VK

nb

VS

ADH-EC

Een slechte hartfunctie, gebrek aan weerstand

SYMPTOMEN VAN EEN TEKORT

Sardientjes, makreel, varkensvlees, walnoten, spinazie

Mensen met de ziekte van Lyme hebben tot 300 mg of CoQ10 per dag nodig

VOEDINGSBRONNEN

WAT WEINIG MENSEN WETEN

Omega-3 (visolie, levertraan, EPA/ DHA)

Helpt hart- en vaatziekten te voorkomen door de bloedtriglyceriden in balans te houden

nb

nb

nb

nb

Ontstekingsziekten, zoals de ziekte van Crohn en reumatoïde artritis

Vette vis, levertraan

Bevordert de balans van de inname van omega-6 uit plantaardige oliën.

Het uit balans zijn wordt in verband gebracht met ontstekingen en zelfs schizofrenie

Omega-6, teunisbloemolie, GLA (gammalinoleenzuur)

Wordt omgezet in prostaglandine E1, dat ontstekingsremmende kwaliteiten heeft, en kan helpen bij het verdunnen van het bloed en het verwijden van de bloedvaten

nb

nb

nb

nb

Reumatoïde artritis, een verhoogd cholesterolgehalte, een jeukende huid, eczeem, PMS (premenstrueel syndroom)

Meervoudige onverzadigde vetten, meestal uit plantaardige oliën

Er wordt uitgegaan van +/- twee units van omega-3 voor iedere unit van omega-6

*Deze aanbeveling ligt hoger dan de maximale veilige grens volgens de European Food Safety Authority (EFSA).

Medisch Dossier benadrukt dat het belangrijk is alvorens een behandeling te ondergaan, te stoppen, of te wijzigen, altijd een specialist te raadplegen.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 63

|Medisch|dossier|

HANDIGE ADRESSEN Bereik duizenden lezers met een interesse in preventieve zorg, die gezondheid in eigen hand nemen met een vermelding: - Standaard al uw contactgegevens en uw website - Uitgebreid voeg tot 80 woorden toe om uw specialisatie te benoemen, in een opvallend kader Stuur voor tarieven een mail naar info@medischdossier.org of bel 010 798 8010

ACUPUNCTUUR Medisch Centrum Balans Stationsweg 23 2515 BG Den Haag 070 388 8111 www.mcbalans.nl

De ervaren artsen van MCBalans zijn behalve in de TCM ook opgeleid in de westerse geneeskunde en diagnostiek. Hierdoor bieden wij een combinatie van behandelingen aan die tot de beste resultaten leiden.

Nederlandse Patiëntenvereniging voor Acupunctuur (NPVA) Rijsbes 45 2498 AN Den Haag 070 307 2917 bureau@npva.nl www.npva.nl

APNEU/OSAS ApneuVereniging Postbus 134 3940 AC Doorn 0343 413 414 www.apneuvereniging.nl

De vereniging verbetert de kennis over slaapapneu in Nederland bij het publiek en bij professionals. Dit moet er voor zorgen dat de ziekte op tijd wordt gesignaleerd en dat iedereen de behandeling krijgt die daarvoor nodig is.

ACUPUNCTUUR AVIG (Artsenvereniging voor Integrale Geneeskunde)

MANUELE THERAPIE Paramedisch Centrum Hoek van Holland

Regulierenring 12B 3981 LB Bunnik

Prins Hendrikstraat 224a 3151 AW Hoek van Holland

0614805117 info@avig.nl www.avig.nl

0174 387 410 www.pmchoekvanholland.nl

Sequana Health Hoofdstraat 24 4265 HK Genderen 0416 54 3310 www.sequana.nl

Centrum voor natuurlijke, integrale geneeskunde, leefstijlgeneeskunde en preventie

Integraal Medisch Centrum Contactweg 145 1014 BJ Amsterdam

Het PMC biedt u behandelingen in een kleinschalige praktijk. U kunt bij ons terecht voor fysiotherapie, manuele therapie, logopedie, oefentherapie Mensendieck en ergotherapie.

SCENAR Pure Energy Lifestyle Grote Kerkstraat 57 4261 BC Wijk en Aalburg 06-13705844 info@pureenergy-lifestyle.nl

Praktijk voor Bioresonantie en Scenar Therapie

020-6827788 www.integraalmedischcentrum.nl

Osteopathie, hypnotherapie, mindful yoga

HOMEOPATHIE Centrum voor Homeopathie Veenakkerweg 5 2635 NC Den Hoorn 0174 297 052 info@gezondheidinbeweging.nl

OOGZORG Goed voor ogen www.goedvoorogen.nl Informatie platform over zorgen voor je ogen en oogproducten met als rode draad: dat door ‘gezonde voeding voor ogen’ je ogen veel langer vitaler en gezonder blijven.

SUPPLEMENTEN supplementinfo.nl Objectieve informatie over supplementen en hun effecten op de gezondheid.

HOLISTISCHE DIERENARTSPRAKTIJK Dierenarts Ruth Boerekamp Staringlaan 14 2741 GC Waddinxveen

Bosscher Stichting Vlierbessenstraat 5 3235 EX Rockanje 0181 404050 www.bosscherstichting.org

Stichting voor Slachtoffers van Lokale Anesthesie

COMPLEMENTAIR APOTHEEK Drs Han Siem, apotheker www.devitamineapotheek.nl

De enige online apotheek met interactie controle tussen vitamines en geneesmiddelen.

FUNCTIONELE GENEESKUNDE MedicaPlus Plantageweg 45 2951 GN Alblasserdam (hoofdlocatie) 078-6932424 www.medicaplus.nl

U kunt bij ons terecht voor het verbeteren van uw leefstijl en gezondheid. Dit kan zowel preventief om klachten te voorkomen, als curatief om klachten te verhelpen. We maken hierbij gebruik van wetenschappelijk gefundeerde behandelmethoden zoals orthomoleculaire geneeskunde, APS-therapie en fysische vaattherapie, en de EsTeckscan.

06 10 67 26 60 www.dierenartsholistisch.nl

INFORMATIE Infolijn Alternatieve Geneeswijzen Persoonlijk advies voor een veilige en zinvolle alternatieve/ complementaire aanpak van uw gezondheidsproblemen 088 242 4240

Bereikbaar op werkdagen van 10-17 uur en op maandagavond van 19-21 uur www.infolijn-alternatievegeneeswijzen.nl

64 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Colofon Over Medisch Dossier

Abonneeservice

Medisch Dossier is de Nederlandse uitgave van het Britse maandblad What Doctors Don’t Tell You. Hiermee bieden we onafhankelijke informatie over zowel de risico’s en gevaren van medicijnen en behandelingen als over de beloften van mogelijke alternatieven.

Ons doel: iedereen helpen bij het maken van betere gezondheidskeuzes. Medisch Dossier verzet zich niet tegen de reguliere geneeskunde en stimuleert de samenwerking tussen artsen en patiënten. Toonaangevende medische vaktijdschriften vormen de bron van onze artikelen, zodat alle informatie is gebaseerd op gevestigd wetenschappelijk onderzoek.

De hoofdredactie van What Doctors Don’t Tell You bevindt zich in Engeland; Medisch Dossier verzorgt de Nederlandse inhoud, vertaling, bewerking en administratie.

Postbus 105, 2400 AC Alphen aan den Rijn Tel. 0172 476085 medischdossier@spabonneeservice.nl www.medischdossier.org/abonneeservice

Hoofdredactie: Bryan Hubbard en Lynne McTaggart Uitgever: Roland Pluut Coördinatie: Sabina Knezevic Vertaling: Taalpraktijk Mieke Prins , Chantal Caes Vormgeving: Saskia Geleedts Drukwerk: Print Consult

Hoewel aan de voorbereiding van deze uitgave alle zorg is besteed, kan de uitgever niet verantwoordelijk worden gehouden voor eventuele schade of leed, veroorzaakt door behandelingen, advies of informatie gepubliceerd in dit nummer. Alvorens een behandeling te ondergaan is het raadzaam om een specialist te raadplegen.

Abonnementen

© Medisch Dossier Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en openbaar worden gemaakt zonder toestemming van de uitgever. Deze nieuwsbrief wordt uitgebracht onder licentie van WDDTY Publishing Ltd (UK).

Alle rechten op het gelicentieerde materiaal behoren toe aan WDDTY Publishing Ltd. Het materiaal mag niet worden gereproduceerd, als geheel of in delen, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van WDDTY Publishing Ltd. De naam What Doctors Don’t tell You is eigendom van WDDTY Publishing Ltd.

Een jaarabonnement op Medisch Dossier (tien nummers) kost € 68,25 en geeft u onbeperkt toegang tot het digitale archief op www.medischdossier.org. Abonnementen kunnen op elk moment ingaan. Indien drie maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch verlengd. Adreswijzigingen en opzeggingen kunnen uitsluitend schriftelijk of per e-mail worden doorgegeven. Nieuwe abonnees ontvangen binnen vier weken na aanvraag hun eerste nummer. Adreswijzigingen graag vier weken van tevoren doorgeven per post of e-mail.

Medisch Dossier behoudt zich het recht voor een keer per jaar een prijsindexatie toe te passen. Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand. Deze gegevens worden gebruikt voor de met u gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementenadministratie van de uitgeverij. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken om u op de hoogte te houden van interessante informatie en/of het doen van aanbiedingen van Medisch Dossier of van door ons zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Mocht u hiertegen bezwaar hebben, stelt u ons hiervan dan per post of via e-mail op de hoogte.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

|Medisch|dossier| COLOFON

Archief De eerste editie van Medisch Dossier verscheen in 1999. Via www.medischdossier.org kunt u oude nummers voor vijf euro exclusief verzendkosten per stuk nabestellen. Wanneer u abonnee bent, heeft u via uw abonneecode gratis toegang tot het digitale archief, dat al het gepubliceerde materiaal vanaf 2004 bevat.

Disclaimer

NOVEMBER 2017 | MEDISCH DOSSIER 65

HET LAATSTE WOORD

Wij zijn geen muizen, dus waarom blijven we medicijnen op muizen testen?

Muisstil Bryan Hubbard

I

k ben geen muis, en u evenmin neem ik aan (tenzij u een hele slimme bent die dit tijdschrift leest op de momenten dat u niet bezig bent met kaas eten of rennen in een looprad – leuk zijn die dingen, hè?).

Als u geen ernstige identiteitsstoornis hebt, waardoor u denkt dat u een muis bent, is dit geen opzienbarend nieuws. Voor farmaceutische bedrijven kan dit anders liggen. Muizen komen meestal als eerste aan de beurt wanneer deze bedrijven de veiligheid en de effectiviteit van een nieuw geneesmiddel testen. Als de proeven met muizen het licht op groen zetten, wordt het middel toegediend aan kerngezonde jonge geneeskundestudenten die in geen enkel opzicht lijken op de zwakkeren of ouderen voor wie het middel eigenlijk bedoeld is.

Onderzoekers van King’s College London en de Lund Universiteit in Zweden wezen op wat onmiskenbaar zo is: muizen zijn geen mensen. Ofwel: geneesmiddelen die het goed doen in dierproeven kunnen veel minder succesvol zijn als ze toegediend worden aan mensen.

De wetenschappers ontdekten dat twee typen laboratoriummuizen – die al meer dan een eeuw gebruikt worden in medische studies – toch niet even veel op ons lijken als eerder werd gedacht. Dit bleek overduidelijk toen de onderzoekers keken naar receptoren van muizen en van mensen die insuline aanmaken.1 Mensen hebben bij lange na niet zoveel insuline producerende receptoren dan muizen. Zodoende kunnen geneesmiddelen die bedoeld zijn om de insulineproductie te stimuleren of af te remmen, een heel ander effect hebben bij muizen dan bij mensen. Een geneesmiddel tegen diabetes dat effectief lijkt bij muizen kan geen of zelfs een schadelijk effect hebben bij mensen.

Dit zou verklaren waarom onderzoekers altijd al moeite hadden om de resultaten van dierproeven met geneesmiddelen te herhalen in tests op menselijke cellijnen.

‘Dit is een welbekende bron van frustratie onder onderzoekers en in de farmaceutische industrie,’ aldus Albert Salehi van de Lund Universiteit.‘Is het dan wel gerechtvaardigd om geneesmiddelen te blijven ontwikkelen 66 MEDISCH DOSSIER | NOVEMBER 2017

op basis van proeven met muizen, als ze toch niet gebruikt kunnen worden door mensen?’

Een goeie vraag, en Salehi is niet de eerste die dit onder de aandacht brengt.

Onderzoekers van de London School of Hygiene keken naar zes dierproeven en ontdekten dat geen van de ‘successen’ bevestigd kon worden in onderzoek bij mensen. Corticosteroïden die hielpen bij hoofdletsels, zo bleek uit een test op dieren, hadden geen enkel effect als ze getest werden bij mensen, terwijl een geneesmiddel voor hartkwalen, dat eveneens uitermate effectief was volgens dierproeven, bij mensen de dingen alleen maar verergerde.2 Geneesmiddelentrials met mensen kunnen slecht aflopen nadat een nieuw geneesmiddel door de veiligheidstests bij dieren heen komt.

In 2016 liepen zes mannen ernstig hersenletsel op – een van hen overleed– toen ze een pijnstiller slikten die ‘veilig’ was. Dit middel was getest op muizen, ratten, honden en apen, in een dosering die vierhonderd keer hoger was dan die werd gegeven aan vrijwilligers.

Tien jaar later werd een geneesmiddelenonderzoek abrupt gestopt nadat zes mannen op de intensive

Is het dan wel gerechtvaardigd om geneesmiddelen te blijven ontwikkelen op basis van proeven met muizen, als ze toch niet gebruikt kunnen worden door mensen?

care terechtkwamen met hart-, lever- en nierfalen, toen ze een geneesmiddel gebruikten tegen reumatoïde artritis. Ook dit middel was veilig bevonden bij apen die een vijfhonderd maal hogere dosis toegediend hadden gekregen.

Farmaceutische bedrijven zeggen dat deze reacties zeer zeldzaam zijn. Maar ze zijn niet verplicht om resultaten te rapporteren van onderzoeken die zich in de eerste fase bevinden. Volgens een overzichtsstudie werden elf ernstige negatieve bijwerkingen vastgesteld in 394 proeven.3 Een verzoek om toegang tot informatie liet zien dat in het Verenigd Koninkrijk tussen 2010 en 2014 geneesmiddelenonderzoek leidde tot ernstige ongewenste reacties bij 7.187 mensen en tot 761 sterfgevallen.

In de Verenigde Staten werd een geneesmiddelenonderzoek gestaakt toen vijf van de vijftien proefpersonen plotseling overleden, en een andere studie, die zich zelfs in een latere fase bevond, werd in 2016 stopgezet nadat meerdere proefpersonen overleden terwijl ze een geneesmiddel gebruikten tegen bloedkanker, maar het precieze aantal gevallen met fatale afloop werd nooit vrijgegeven.

Dit is allemaal niets nieuws. In 1984 stelden drie hoogleraren al: ‘De methoden om de toxiciteit te meten bij dieren zijn voor het merendeel experimenteel en niet gevalideerd [..] het is noodzakelijk om te weten of de proeven zoals ze nu uitgevoerd worden voldoende voorspellende waarde hebben om ze te rechtvaardigen of dat het alleen maar om een gigantische verspilling van geld en tijd gaat.4 Maar deze hoogleraren vergeten het allerbelangrijkste punt: dierproeven zijn wreed en zorgen voor onnodig lijden, omdat muizen en mensen echt heel verschillend zijn.

REFERENCES

1 2 3 4

Sci Rep, 2017; 7: 46600 BMJ, 2007; 334: 197–200 BMJ, 2015; 350: h3271 Laurence DR et al. Safety Testing of New Geneesmiddelen: Laboratory Predictions and Clinical Performance. London, Academic Press, 1984

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Help je mee de homeopathie in Nederland toegankelijk te houden?

Dat is nu harder nodig dan ooit, omdat door regelgeving steeds minder over homeopathie geschreven mag worden en er hierdoor steeds meer homeopathische middelen uit de winkels verdwijnen.

Dankzij je lidmaatschap kunnen wij informatie verstrekken over homeopathie, investeren in wetenschappelijk onderzoek, in overleg treden met overheid en verzekeraars en heel veel andere acties inzetten om te bewerkstelligen dat de homeopathie een volwaardige positie in het Nederlandse zorgstelsel krijgt!

Word nu lid van de Vereniging Homeopathie voor € 39,95 per jaar en ontvang:

• • • •

4 x per jaar het Homeopathie Magazine; Korting op producten en diensten in vele webshops; Korting op de Gezond Leven zorgverzekering; Een tube Rescue Cream 30 g. en een handig pleisterblikje gevuld met pleisters t.w.v. € 18,90 cadeau!

JA, ik word lid van de Vereniging Homeopathie voor € 39,95 per jaar en ontvang een Rescue Eerste Hulppakket t.w.v. € 18,90 cadeau!

Achternaam....................................................................................................

Dhr/Mw* Voorletter(s)*.........................................................................

Adres*...............................................................................................................

Postcode*...................... Plaats*.................................................................

Email..................................................................................................................

Telefoon..................................... Geb.datum.............................................

Handtekening*............................................................................................... * Verplicht in te vullen

Meer informatie?

Bel 020-617 83 08 of kijk op www.vereniginghomeopathie.nl

Stuur deze bon naar: Vereniging Homeopathie, Antwoordnummer 16156, 1000 TE Amsterdam.

MD