The Optimist 201

The Optimist is vernieuwd!

THEMA: ALTRUÏSME WAAROM WE SOMS GULLE GEVERS ZIJN MAAK KANS OP BOEKEN T.W.V. € 50,-

RICO VERHOEVEN:

(P.9)

‘IK DUW GRAAG NAAR DE POSITIEVE KANT.’

Effectief altruïsme De kracht van geven Crowdfunding werkt zo

BP

VOOR ALLE WERELDVERBETERAARS! P. 14

Geefgedrag onderzocht

Thoriumenergie • Inconsequentialisme • Ruud ten Wolde’s positivisme Steward-ownership • Boukje Keijzer rekt de regels op • Meer rust: 5 tips Richard de Leth over gezondheidsbeleid • Pleidooi voor poëtische politiek no. 201 • november/december 2021 • € 9,95

Do good eat dirty Op zoek naar de lekkerste recepten?

Scan deze QR code!

DE NIEUWE TOYOTA MIRAI

PURE SCHOONHEID Dit is het moment om de ultieme waterstofauto van Toyota te ontdekken, inclusief de Toyota Tankservice*. De Mirai combineert sportieve rijeigenschappen met geavanceerde waterstoftechnologie en een actieradius van maar liefst 650 kilometer. Puur genieten, zonder opladen én zonder uitstoot. Sterker nog, het Air Purification System filtert de lucht schoon terwijl u rijdt!

VANAF

€

65.995,-

OF NETTO BIJTELLING € 241,- P/M** GECOMBINEERD VERBRUIK IN KG/100 KM (EU 2018/1832AY) VARIEERT VAN 0,79 - 0,89; CO2 0 GR/KM.

Prijs inclusief BPM, BTW en kosten rijklaar maken. *Toyota Tankservice is de (optionele) waterstofservice van Toyota. Hierbij wordt de Mirai opgehaald, afgetankt en teruggebracht bij de berijder. Vraag naar de voorwaarden bij uw accountmanager of verkoopadviseur of kijk op toyota.nl/tankservice. **De netto bijtelling is berekend op basis van de fiscale waarde van de Mirai, een bijtellingspercentage van 12% en 37,10% inkomstenbelasting.

Voorwoord

COLOFON

Herboren

De Nederlandstalige The Optimist wordt gemaakt door: Uitgever: Roland Pluut.

Hoofdredactie: Brian de Mello.

Redactie: Laura Boeters, Arie Dekker, Mathilde de Jeu, Jessie Eickhoff.

Vormgeving: Irma Theunisse.

Jawel, we hebben The Optimist in een nieuw jasje gestoken. Daarmee is editie 201 ook een beetje onze herboren nummer 1, de start van een nieuwe reeks. Een frisse opmaak, andere lettertypes, eigentijdse rubrieken, een nog meer betrokken toonzetting.

Wat niet is veranderd: we blijven optimistisch en met een positieve instelling verhalen delen, zoals sommigen al sinds 1995 van ons gewend zijn. Maar de makeover betreft niet alleen de vorm; ook de inhoud is geëvolueerd. Zo starten we met een doorgeefcolumn. Leila Prnjavorac verzorgt de aftrap, en geeft het stokje in de volgende uitgave door aan Lousewies van der Laan.

Daarnaast schuwen we het opbouwend-kritische geluid niet. Gezondheidscoach Richard de Leth waardeert het dat wij een recente blog van hem in The Optimist plaatsen. Hij zet aan tot constructief meedenken – ook al is het op een ander dan het reguliere spoor – juist ook bij een gevoelig onderwerp als het coronavraagstuk. Die vrijheid tot eigen meningsvorming is een groot goed, en bovendien nodig zodat goed geïnformeerde optimisten zelf een keuze kunnen maken. Want ook al lijkt het tegendeel soms realiteit, we mogen echt wel van mening verschillen in dit land. Dat die vrijheid gepaard gaat met verantwoordelijkheid, wordt steeds meer mensen duidelijk.

Het aspect ‘verantwoordelijkheid’ komt terug in het omslagthema: altruïsme. We laten gulle gevers, onder wie kickbokskampioen Rico Verhoeven, en deskundigen op het gebied van vrijgevigheid aan het woord. Mensen – en zeker optimisten – dragen graag bij aan een betere wereld. Het is interessant om te zien hoe geefmechanismes werken en welke drijfveren mensen hebben als ze geven.

Dit blad bestaat 26 jaar. Toen ik 26 was, had ik mijn eerste serieuze baan en deed ik schrijfwerk er voor de lol naast. Dat ik dertig jaar later hoofdredacteur zou zijn van het mooiste optimistische tijdschrift van de Benelux had ik niet kunnen vermoeden. Dat ‘herboren’ geldt misschien ook wel voor mij.

Met medewerking van: Mathys van Abbe, Jan Commissaris, Govert Derix, Simon Douw, Sander Funneman, Ruud Koornstra, Gijsbert Koren, Manon van Leeuwen, Richard de Leth, Tony Mason, Frank Meester, Annette Nobuntu Mul, Leila Prnjavorac, Han Ribberink, Claire Slingerland, Harry Starren, Roy van der Steen, Marcel Tjepkema, Claire van Teunenbroek, Mirjam van der Vegt, Rico Verhoeven, Marco Visscher en Marciel Witteman.

Met dank aan: Carlos Acosta, Hajar Benjida, Albert Boswijk, Anneke en Wim de Bundel, Florine en Juliët de Cock, Karim Erja, Teun Gautier, Katherine G. Johnson, Boukje Keijzer, Liz Koch, Marianne Lundhus, Malene Maxon, Marieke van der Meché, Silvia Rosi, Werner Schouten, Peter Singer, Leonard Suryajaya, Peter Tangel, Ana Vallejo, Janneke Wittekoek, Ruud ten Wolde en Floor Ziegler.

Coverfotografie: José Donatz En natuurlijk met dank aan iedereen die belangeloos iets voor een ander doet.

Wel optimist, maar nog geen abonnee?

De jaarprijs voor een abonnement is € 84,00.

Kijk voor de verschillende abonnementsvormen en de voorwaarden op onze website, www.theoptimist.nl/word-abonnee Voor meer informatie: bel 070 - 205 9231 of mail naar abonnementen@theoptimist.nl.

Je kunt je ook aanmelden per post: Postbusnummer 226 2690 AE ’s-Gravenzande Advertenties Tom van Tol: advertenties@theoptimist.nl T: 070 - 205 9232 (kantooruren) Bestellingen Het nieuwste nummer is, naast bij 1.200 verkooppunten in het land, ook online verkrijgbaar. Ook oude nummers zijn na te bestellen (€ 9,95 per exemplaar, excl. € 3,50 verzendkosten binnen Nederland) via www.theoptimist.nl/shop. © 2021 Uitgeverij The Optimist B.V. of de individuele auteurs

Veel vernieuwd leesplezier!

Foto: Armando Ello

Brian de Mello, hoofdredacteur redactie@theoptimist.nl

The Optimist • november/december 2021 • 7

INHOUD

The Optimist • november/december 2021

1 Rico Verhoeven Foto: Taylor Herring | Flickr | CC BY-NC-ND 2.0 2 Foto: H.J. van Teunenbroek 3 Gijsbert Koren Foto: Frank Poppelaars 4 Filmstill uit De Oversteek 5 Illustratie: Gijs Huijbregts

Onderstroom

Thema

MAATSCHAPPIJ

ALTRUÏSME DOOR GULLE GEVERS

14 Wereldverbeteraars Vijf mensen die hun positieve steentje bijdragen.

ZINGEVING

16 Licht in het leven staan Inconsequentialisme uitgelegd door Frank Meester.

SAMENLEVING

Je hoeft niet MacKenzie Scott te heten om altruïstisch te zijn.

De ex-vrouw van Jeff Bezos gaf dit jaar al enkele miljarden weg, zonder er iets voor terug te vragen. Hoe ‘geven’ werkt vertellen betrokken experts en lokale goeddoeners zoals Rico Verhoeven, Mathys van Abbe en Wim de Bundel.

2

Zuiver zakelijk

18 Diversiteit in beeld Claire Slingerland brengt ons bij elkaar met Cine Inclusief.

25 Introductie Gulle gevers in alle soorten en maten, van theorie tot praktijk.

ANDERS KIJKEN

ZINGEVING

26 Rico Verhoeven Duwt mensen graag de positieve kant op.

48 Ondernemen met steward-ownership Gijsbert Koren

30 Is mijn gift wel groter dan de jouwe?

Dr. Claire van Teunenbroek onderzocht ons geefgedrag.

52 Regels om te rekken Boukje Keijzer

20 Mode met een krachtig signaal Sander Funnemans ontmoeting met Deense ontwerpers.

34 Altruïsme is big business Tips om effectief goed te doen van dr. Jan Commissaris.

36 De massa doneert Simon Douw legt de finesses van crowdfunding uit.

47 Introductie Herdefinitie

54 De mens centraal in organisaties Han Ribberink (Matzzi) 56 Volg het ritme van de seizoenen Marcel Tjepkema, Club Groeneveld

40 Over de kracht van geven ‘Geven is leven’ werd het motto van Wim de Bundel.

1

44 Geven door verenigde acties Hoe Mathys van Abbe met donatieplatform Kinder de wereld helpt.

The Optimist • november/december 2021 • 8

3

Rubrieken ACTUEEL

8 Lezersreacties voor en door optimisten ODE AAN

12 Ouderliefde

4

Opinie

Boeken

HET STANDPUNT

BOEKRECENSIE

10 Het standpunt over Thorium Ruud Koornstra en Marco Visscher uiten hun mening.

OPINIE

60 Het ongemak van luxe Roland Pluut over het dilemma dat ontstaat door coronamaatregelen.

VISIE

68 Generatiegerechtigheid geëist De duurzame troonrede van Werner Schouten maakt impact.

UITGESPROKEN

80 De blinde vlek in deze gezondheidscrisis Richard de Leth is opbouwend kritisch over het gezondheidsbeleid.

Achtergrond 70 Pleidooi voor poëtische politiek Filosoof Govert Derix las Radicale vriendschap, poëzie en activisme.

86 Vijf gouden tips over rust Mirjam van der Vegt schreef er een heel boek over.

BEELDVERHAAL

62 Talent in beeld via Foam Opkomend fotografietalent krijgt een internationaal podium.

13 Somatische bewustwording verbetert beweging

GALILEO’S GALLERIJ

85 Katherine G. Johnson Een ode aan de Galileo’s van de moderne geschiedenis.

BOEKFRAGMENT

74 Ziek gelukkig – Leren waarderen wat je hebt Een eerbetoon aan Ruud ten Wolde en wat hij ons nalaat.

VOLG ONS OP SOCIALE MEDIA

BOEKENTIPS

@TheOptimistNL

90 Economisch educatief Vijf boeken over de nieuwe economie.

@TheOptimistNL

Columns

TheOptimist_NL

COLUMN

23 Annette Nobuntu Mul ‘Boom’ COLUMN

45 Govert Derix ‘Braziliaanse Ghandi’ DOORGEEFCOLUMN

69 Leila Prnjavorac ‘Mijn vier intenties’ COLUMN

89 Harry Starren ‘Geef en Leef (of leef en geef)’ COLUMN

95 Manon van Leeuwen ‘Hoe het allemaal begon’

3

The Optimist • november/december 2021 • 9

DINGEN WAAR JE BLIJ VAN WORDT

92 De keuze van…

Marciel Witteman heeft het voor het zeggen.

OPTIMIST IN BEELD

97 Over een pad met obstakels Het verhaal van Florine en Juliët de Cock.

Actueel

Actueel

Lezersreacties voor en door optimisten.

Vrijheid Hier mijn reactie op de podcast Zet in op positieve gezondheid. Ik heb jarenlang als verpleegkundige gewerkt, zowel in de fysieke zorg als de ggz. Coachen doe ik nog steeds en focus me daarbij op hoe ik mensen op een natuurlijke manier gezond kan houden of er naartoe kan begeleiden. Prachtig dat er mensen zijn zoals Chantal, die op deze manier, zoals in de podcast omschreven, bezig zijn.

Wat mij opvalt is dat mensen vrijheid willen ervaren en een eigen inbreng willen hebben. Het eigen initiatief kunnen ontwikkelen en zichzelf kunnen ontdekken. Die vrijheid zit in onszelf en ook de liefde die we zo graag van anderen krijgen. Hoe zou het zijn als dat meer tot zijn recht komt? Kleine kinderen zijn daar meestal heel goed in. Die zijn gewoon zichzelf. Wij kunnen dat ook weer zijn, op een volwassen manier. Wat als wij weer de kracht hebben om in onszelf en voor onszelf te staan? Daar hoeven we alleen maar dingen voor af te leren.

En onszelf toe te staan wie we echt zijn.

Marja van Oosterom

Lezers schrijven een boek Graag informeren we jullie over ons boek dat vrijdag 17 september 2021 is uitgekomen: ’t Natuurlijk Huus, 12,5 jaar op weg naar een natuurlijk en duurzaam leven. Het staat boordevol tips en inspiratie voor een natuurlijk, duurzaam leven. Het boek gaat over onze gedachten over deze leefstijl, hoe we ’t Natuurlijk Huus handen en voeten hebben gegeven, hoe dit proces is verlopen en waar we nu staan. Ook onze dochters Lieke en Lin schreven een hoofdstuk. We hopen met het verhaal te laten zien dat iedereen stappen kan maken op de weg naar een meer natuurlijk en duurzaam leven. Het is niet moeilijk, als je maar duidelijk voor ogen hebt hoe het zit. Het gaat om het aanpassen van eenvoudige maar essentiële aspecten van jouw leven. Eenmaal ingebouwd in je leven is het werkelijk het nieuwe normaal, maar dan beter voor alles en iedereen. Een natuurlijk en duurzaam leven geeft vooral een fijn en gezond leven. Het is ook nog eens hip onder jongeren. Dus je bent daarmee helemaal van deze tijd.

Agnes Heethaar en Harrie Kiekebosch, Raalte Lezer in beeld The Optimist #200 Het boek is te verkrijgen via www.boekscout.nl.

www.theoptimist.nl/podcast

Jubelnummer, #200 Lieve redactiemensen, wat een fijn jubelnummer! Inspirerend, aandoenlijk, motiverend, zacht, glanzend…

Heerlijk! Verhalen zijn nog te vaak een ondergewaardeerd stukje mens-zijn. Ik geniet van de manier waarop jullie ze hier in het licht zetten.

Charlotte Puyman, levenscoach en auteur van ‘Loopbaan tegen het licht’ The Optimist #199

The Optimist • november/december 2021 • 10

Actueel

Ingezonden brief

Gedeeld optimisme Te leuk om niet even te delen, vond ik.

André Schutte Gelukkig schrijven ook andere media over optimisme.

Bijvoorbeeld Flow magazine over de optimistische filosoof Rene Gude: René Gude noemde zichzelf een optimist. Maar optimisme betekent volgens hem niet dat je een grenzeloos vertrouwen hebt in de wereld. Voor Gude was het eerder een ‘realistisch streven naar een optimum’. Het verstand, en vooral de filosofie, bieden de mogelijkheid om negativisme te overwinnen.

In het boek Stand-up filosoof schreef hij: ‘Ik zie optimisme als de bewuste illusie dat de wereld niet door en door slecht is. En dat je hem, als je je best doet, nog beter kunt maken ook. Je bent geen optimist als je denkt dat de wereld goed is zoals-ie is. En je bent ook geen optimist als je denkt dat het allemaal vanzelf wel goedkomt. Een optimist is eigenlijk een ‘optimeerder’, iemand die vindt dat we alle zeilen bij moeten zetten om te verbeteren wat er te verbeteren valt, en die dat doet zonder enige garantie dat het daadwerkelijk goedkomt. De ware optimist ziet de wereld als een aaneenschakeling van hoogtepunten waartussen onvermijdelijk dieptepunten zitten. Hij neemt de verantwoordelijkheid om tegen alle teleurstellingen in steeds te streven naar een volgend hoogtepunt.’

Nu klimaatverandering steeds duidelijker wordt in ons bestaan van alledag, lijkt het van belang op te houden met onze verouderde manier van leven op onze planeet en een lijst samen te stellen van wat we opbouwend en herstellend instant kunnen doen.

Herstellend samenwerken en samenleven zou weleens zo vreugdevol en innerlijk rustgevend (dus vredig) kunnen zijn, dat we dat niet meer hoeven te zoeken in talloze genotsuitjes, en verre vluchten daarvoor kunnen minimaliseren.

De economie hoeft niet te lijden als we een omslag maken naar de juiste koers voor onze huidige tijd. Al onze krachten kunnen we tenslotte ook inzetten voor de zo hoognodige nieuwe manier van leven op aarde.

Als een boot op zee door omstandigheden van koers moet wijzigen, stuurt de stuurman het stuur bij. Niets buitengewoons dus of onmogelijk. Het is een logische stap en zoals een stuurman niet blijft onderhandelen met de rest van de zeelui, handelt hij kundig en snel.

Dit wordt óók van ons gevraagd. De aarde is ons enige thuis; doezelen heeft z’n tijd gehad…

Familie van der Stande

We zijn benieuwd naar jouw mening over deze editie.

Schrijf ons! redactie@theoptimist.nl

Zoek & win!

Onder de aandachtige lezers verloten wij 10 boekenbonnen van € 50,- om te besteden in de webshop van The Optimist.

Zoek de 10 cursieve en onderstreepte woorden verderop in dit magazine en stuur de zin die ontstaat per e-mail vóór 20 november a.s. naar ons toe. De gelukkigen ontvangen persoonlijk bericht en worden in de volgende editie bekendgemaakt.

Uit Filosoof René Gude over optimisme en het beter maken van de wereld, via flowmagazine.nl

The Optimist • november/december 2021 • 11

Onderstroom Het standpunt

Het standpunt over...

Thorium

‘Thorium geldt al tijden als de grote belofte van duurzame energie. Nu is China een stap dichter bij een reactor.’

Zo luidde de titel van een artikel in de Volkskrant van 17 september 2021. De Chinezen openen dit jaar een werkende gesmoltenzoutreactor die werkt op thorium. Het is schoner, veiliger en er is genoeg van in de wereld. Thorium als oplossing voor het energieprobleem, hoe realistisch is dat?

We vroegen het aan twee deskundigen: ondernemer Ruud Koornstra, tevens Nationale Energiecommissaris en SDG7- coördinator, en aan journalist Marco Visscher, oud-hoofdredacteur van The Optimist, auteur van het boek De energietransitie en bezig met het schrijven van een boek over kernenergie.

1 Marco Visscher Foto: Rikkert Harink 2 Ruud Koornstra Foto: Lenny Oosterwijk

Marco Visscher:

‘Thorium kan een nieuw hoofdstuk inluiden’ 1

‘Innovatie op energiegebied is hoognodig. Energie is niet alleen een grote vervuilende sector, maar ook de motor van alle sociaaleconomische ontwikkeling.

Terwijl in arme en opkomende landen de bevolking sterk zal groeien, neemt daar ook de vraag naar energie toe. Net als hier willen zij betrouwbare elektriciteit: dé manier om te ontsnappen aan armoede.

Hoe zullen die landen aan energie komen? Fossiele centrales op kolen en aardgas zijn goedkoop en snel gebouwd, maar ze stoten CO2 uit, plus andere broeikasgassen en luchtvervuilende stoffen. Windturbines en zonnepanelen hebben die nadelen niet. Wel vereisen ze ‘backup’; anders is er geen stroom als de avond valt, als het bewolkt is, of als de wind komt te liggen.

Daarom wordt de bouw van een windpark of zonneweide voorafgegaan door de bouw van een fossiele centrale, die je harder of zachter kunt zetten. Het blijkt namelijk nog niet zo eenvoudig

The Optimist • november/december 2021 • 12

om het probleem van weersafhankelijke energie op te lossen met batterijen of waterstof.

Daarom is kernenergie zo nuttig. Geen CO 2 -uitstoot, geen broeikasgassen, geen luchtvervuiling. Ik verkies de huidige kerncentrales boven nieuwe ontwerpen. Huidige kerncentrales voldoen aan alle veiligheidseisen en er is meer dan genoeg uranium beschikbaar. Toch is het nuttig te investeren in thoriumcentrales. In de politiek is helaas nog veel weerstand tegen kernenergie. Thorium kan een nieuw hoofdstuk inluiden en veel van de tegenstribbelaars overhalen om hun achterhaalde bezwaren achter zich te laten zonder al te veel gezichtsverlies.

Verderop in deze eeuw heeft een wereld met tien miljard mensen energie nodig voor een moderne levensstijl. Zij zijn niet gebaat bij weersaf hankelijke energiestromen en een technologische gok op batterijen of waterstof. Voor hen én voor de planeet is kernenergie beter.’

Onderstroom Het standpunt

Goed nieuws

Ruud Koornstra:

‘Er zijn nog meer alternatieven in de maak’ 2

‘Over de komst van een Thoriumcentrale zeg ik: wat een feest!

Ik heb altijd geroepen dat we moeten blijven doorontwikkelen. Wat mij betreft zijn de oude kerncentrales passé. Te oud, te duur, te omslachtig. Als we in Nederland in onze energiebehoefte zouden willen voorzien met kernenergie, dan hebben we 54 centrales à la Borssele nodig. Als ze in de politiek roepen dat we ‘gewoon even’ een kerncentrale erbij moeten bouwen, dan weten ze niet waar ze het over hebben.

Het is duidelijk dat we nog lang niet zijn uitontwikkeld op energiegebied. Dus als ik enthousiast klink over Thorium, dan is dat zeker niet cynisch bedoeld. Als het een veiligere en schonere optie is dan de oude kernenergie, dan ben ik de laatste om te zeggen: niet doen. Maar we moeten het wel afzetten tegen de hedendaagse alternatieven die er zijn. Thorium is dan misschien een tussenoplossing.

De energietransitie gaat wat mij betreft langs de lat: veilig, betaalbaar – nagenoeg gratis –, schoon, eerlijk en kwalitatief.

Door de opkomst van andere schone vormen van energie zullen de kerncentrales verdwijnen omdat ze relatief duur zijn. Stroom uit een nieuw te bouwen kerncentrale kost 15 tot 17 cent per kilowattuur. Windenergie op zee kost 4 cent en energie van zonnepanelen in Spanje kost 1 cent.

En er zijn nog meer alternatieven in de maak. Die durf ik gerust revolutionair te noemen.

Denk bijvoorbeeld aan astrofysische energie. Dat is alle energie die niet vanuit de aarde komt.

Stel je voor dat we de kracht waardoor getijden ontstaan kunnen ‘arresteren’; dan krijgen we er een prachtige energiebron bij. Of wat als we alle fotonen zouden kunnen afvangen? Of als we waterstof met minder energie zouden kunnen maken? Geloof me, er komt van alles aan.’ •

Een kortere werkweek leidt tot een beter leven, blijkt uit onderzoek van de IJslandse overheid. Dankzij afspraken tussen vakbonden en werkgevers, maakt bijna 90 procent van de IJslandse beroepsbevolking aanspraak op een kortere werkweek. • Om huizen ook voor middeninkomens langdurig betaalbaar te houden, wil gemeente Utrecht een eigen fonds opzetten. Het idee is om woningen tot 325.000 euro aan te kopen en voor een redelijke prijs weer te verkopen.

Als voorwaarde moet de koper bij vertrek het huis weer terugverkopen aan het fonds.

• IVN Natuureducatie en Jantje Beton pleiten voor een groen schoolplein. Uit onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam blijkt dat een groen schoolplein bijdraagt aan creativiteit, concentratie en leerprestaties.

Ook is het goed voor de biodiversiteit en klimaatadaptatie. • De anti-LHBTI wetgeving en LHBTI-vrije zones in Hongarije en Polen leidden tot een groot protest. De straten vulden zich met demonstranten, gebouwen werden verlicht met regenboogkleuren en zelfs het EK voetbal werd een politiek strijdtoneel. Ook de Europese Commissie zette alle instrumenten in om de mensenrechten en fundamentele waarden van de Europese Unie te verdedigen. • Door mindfulness slapen kinderen beter, blijkt uit onderzoek van Stanford University School of Medicine.

Basisschoolleerlingen kregen gedurende twee jaar twee keer per week een les mindfulness. Nadat de kinderen de training hadden doorlopen, sliepen ze gemiddeld 74 minuten per nacht langer dan voorheen. • Plastic Soup Surfer Merijn Tinga peddelde 300 kilometer over de Nederlandse wateren, van Den Ham naar Den Haag. Met zijn tour wil hij het afvalprobleem van scholen concreet op de politieke agenda zetten. •

The Optimist • november/december 2021 • 13

Onderstroom Ode aan

Ode aan ouderliefde Volgens filosoof Bertrand Russell is ouderlijke genegenheid een uniek gevoel dat ‘een normaal mens jegens zijn of haar eigen kinderen ervaart, maar niet jegens enig ander menselijk wezen’.

De liefde van ouders, biologisch of anderszins, is betrouwbaarder dan iedere andere vorm van liefde. Onze ouders houden van ons, simpelweg omdat we hun kinderen zijn. En wij van hen, niet alleen omdat ze ons het levenslicht deden zien, maar vooral omdat ze er altijd voor ons zijn.

Van afzwemmen tot diplomauitreikingen. Van poepluiers verschonen tot een gebroken hart helen. Zij keerden ons de rug niet toe, zelfs wanneer we dat eigenlijk verdienden. Juist in tijden van nood kunnen kinderen het meest op hun ouders vertrouwen. Een ode aan hen en hun onvoorwaardelijke liefde. Een ode aan de band tussen ouder en kind.

Jessie Eickhoff

The Optimist • november/december 2021 • 14

Onderstroom Boeken

Goed nieuws Bij bezoek aan plekken waar het drukker wordt, stelde het kabinet het laten zien van een coronatoegangsbewijs verplicht. MKBbedrijven spreken zich uit voor een vrije samenleving waarin niemand wordt buitengesloten. • De Eerste Kamer heeft op 9 februari 2021 het voorstel van D66, GroenLinks en PvdA aangenomen om LHBTIrechten te verankeren in artikel 1 van de grondwet. De gronden ‘seksuele gerichtheid’ en ‘handicap’ zullen expliciet worden toegevoegd aan dit artikel. • Eerlijke hotelboekingssite Moonback is live gegaan.

Moonback is hét alternatief voor bestaande platformen die vanuit hun monopolistische positie reizigers manipuleren en hotels uitknijpen. • Zestien jaar geleden bestormde Ali B de hitlijsten met zijn single Leipe Mocro Flavour. Een remake van dit iconische nummer met bijbehorende videoclip promoot een plantaardige leefstijl. Het doel is een toekomst waarbij plantaardig eten een volwaardig onderdeel van ieders voedingspatroon is. • De VVD is van mening dat kroonprinses Amalia de troon mag behouden, ook als zij met een vrouw wil trouwen. Het regeringsstandpunt dat zij in dat geval afstand zou moeten doen van de troon, moet volgens de partij op de schop. • Supermarktketen Jumbo opent komend jaar tweehonderd kletskassa’s om eenzaamheid tegen te gaan. Deze kassa’s zijn voor mensen die geen haast hebben en graag een praatje maken bij het afrekenen. • De jongeren van onder andere D66 en de ChristenUnie tekenden een manifest om te breken met het huidige klimaatbeleid. Ze willen dat de overheid constant crisisbeleid voert om te zorgen dat de Nederlandse economie over tien jaar klimaatneutraal is. •

Somatische bewustwording verbetert beweging Door JESSIE EICKHOFF Ons lichaam weet intuïtief hoe het wil bewegen en hoe het zelf blokkades en aandoeningen kan oplossen, beweert internationaal leraar en bestsellerauteur Liz Koch. In haar boek Kernbewustzijn: Transformatie door beweging geeft ze theorie en oefeningen om innerlijke signalen van het lichaam aan te voelen.

Koch werkt al tientallen jaren met de principes van kernbewustzijn. Ze is een autoriteit op het gebied van de psoasspier, de plek waar onze emoties worden opgeslagen. Op basis van deze kennis legt Koch uit hoe je je houding corrigeert en zowel fysiologische als psychologische transformatie bereikt.

Dit praktische boek is gebaseerd op een vernieuwende, vooruitstrevende visie op de mens. Ze stapt af van het mechanische paradigma waarbij ons lichaam als object wordt gezien.

Volgens haar is de mens niet een object dat geoptimaliseerd, getraind of gerepareerd moet worden, maar een levend proces met een bewustzijn en heeft het een zelfcorrigerend systeem dat blokkades en aandoeningen oplost. In plaats van te focussen op ‘het goed te doen’, moeten we daarom ons bewustzijn trainen.

Volgens Koch ligt in de kern van je lichaam wijsheid besloten waar je door middel van beweging bij kunt komen. Door bewegingen, stretchoefeningen en mindfulnessverkenningen te doen, leer je de innerlijke signalen van jouw lichaam begrijpen.

Het vergroten van dit somati-

The Optimist • november/december 2021 • 15

sche bewustzijn verbetert elke vorm van beweging, met als gevolg meer flexibiliteit, souplesse en kracht.

Door de vele foto’s en uitgebreide uitleg is het boek goed te begrijpen. Het is geschikt voor studenten, docenten en specialisten van bewegingseducatie, en kan hierdoor als handboek voor trainingsprogramma’s maar ook als zelfstudiegids worden gebruikt. Van dans tot yoga, van atletiek tot pilates. Een aanrader voor iedereen die door middel van beweging één wil worden met zijn lichaam. • Kernbewustzijn: Transformatie door beweging Liz Koch Uitgeverij AnkhHermes ISBN: 9789020218428 224 pagina’s € 25,00 Verkrijgbaar in de webshop van The Optimist.

Onderstroom Wereldverbeteraars

Wereldverbeteraars Mensen die de wereld mooier maken verdienen onze aandacht. We zetten hier vijf optimisten in het zonnetje.

1

Janneke Wittekoek

Zolang de dagelijkse medische praktijk in Nederland nog achterloopt op het gebied van het vrouwenhart, richt cardioloog Janneke Wittekoek zich direct tot de vrouw. Haar voorlichting over de hartgezondheid van de vrouw uitte zich de afgelopen jaren in meerdere boeken, een videogame en theatershows. Ze bracht in 2019 Healthy heart uit, een boek met vijftig recepten en tips voor een fit en gezond vrouwenhart. Het vormt een stappenplan waarbij vrouwen de regie krijgen over hun eigen hartgezondheid.

Onlangs hield Wittekoek voor de tweede keer een spreekuur in het theater. Door haar spreekkamer naar de bühne te halen, maakt ze vrouwen op een laagdrempelige manier bewust van hun hartgezondheid. Ze zegt: ‘Vrouwen ervaren niet de stan-

daard symptomen bij hartproblemen, zoals druk op de borst.

Deze symptomen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek bij mannen.’ Ook is er volgens de vrouwencardioloog nog veel winst te behalen tijdens de menopauze. Begin dit jaar bracht ze een game uit voor vrouwen in de overgang, dat inspeelt op de leefstijl van vrouwen in de overgang en tegelijkertijd de start is van een grootschalig onderzoek. En recent berichtte ze over een mysterieus stress-infarct dat vooral vrouwen treft. Artsen herkennen de aandoening niet als een serieus hartprobleem. Wittekoek stelt: ‘Veel vrouwen krijgen geen adequate behandeling omdat duidelijke richtlijnen ontbreken. Hun klachten worden afgedaan als atypisch. Dit is een blinde vlek in de zorg. Vrouwen met psychische en menopauzale klachten worden onderbehandeld terwijl zij juist een hoger risico hebben op een stress-infarct.’

internaat te gaan. Passie voor dans kreeg Acosta pas na het bijwonen van een optreden van het Nationale Ballet van Cuba. Hij viel als een blok voor de atletische bewegingen, de spierkracht en het liften van een ballerina.

Zijn interesse in een balletcarrière groeide, net als zijn talent.

Op zijn zestiende wint hij de internationale danswedstrijd Prix de Lausanne en twee jaar daarna danst hij bij het English National Ballet. Later danst Acosta bij gezelschappen als Ballet Nacional de Cuba, Houston Ballet en The Royal Ballet. Inmiddels is de 48-jarige Cubaan artistiek directeur van het Birmingham Royal Ballet en heeft hij zijn eigen dansgezelschap, Acosta Danza.

Zijn komaf is hij nooit vergeten en eert hij met de Carlos Acosta International Dance Foundation.

Deze stichting helpt jonge dansers hun danstalent te ontwikkelen. Geïnspireerd door zijn eigen

Carlos Acosta

In de Havaiaanse achterstandswijk waar hij opgroeide was voetballen de norm, maar tegen de Cubaanse machocultuur in ging Carlos Acosta naar de balletschool. Hoewel hij met regelmaat spijbelde, werd zijn danstalent opgemerkt door zijn vader. Die prentte hem in dat het verspillen van talent onvergeeflijk is en dwong zijn zoon naar een ballet-

The Optimist • november/december 2021 • 16

2

Onderstroom Wereldverbeteraars

levensverhaal geeft hij hen de kans hun leven te transformeren.

Door dansers en kunstlief hebbers vanuit de hele wereld samen te brengen, is Acosta een verbindende factor in de danswereld.

Volgend jaar is hij hoofdgast van het Holland Dance Festival (van 3 t/m 19 februari 2022) en is daar te zien in de voorstelling 100% Cuban van Acosta Danza en in zijn eigen programma An evening with Carlos Acosta.

Marieke van der Meché

Gemeenten kunnen de mooiste werkgevers van Nederland zijn.

Dit staat voor Marieke van der Meché als een paal boven water.

Ze stelt: ‘Er werken veelal bevlogen mensen die het dienstbaar zijn aan de burger hoog in het vaandel hebben staan. De toeslagenaffaire liet echter zien dat er in overheidsorganisaties een klimaat kan ontstaan waarbij niet de belangen van de burgers bovenaan staan, maar de bureaucratische regels en ingesleten anonieme structuren.’ Toch gelooft Van der Meché dat juist de gemeenten een voortrekker kunnen zijn van de nieuwe economie en het nieuwe leiderschap waar we allemaal zo naar verlangen. Met het initiatief Gemeentebewegers stimuleert zij verandering en vernieuwing binnen en tussen gemeenten. Tijdens inspiratiesessies spreekt ze mensen die werkzaam zijn bij gemeentes aan op hun talenten. Ze verleidt ze om in actie te komen, op te staan en het verschil te durven maken, zodat ze betekenis vinden in hun werk en maximale impact hebben op de samenleving. In een premium artikel voor de website van The Optimist schrijft Van der Meché over deze nieuwe vorm van leiderschap en vraagt zich af hoe mensen in beweging komen. Als initiatiefnemer van Gemeentebewegers gaat het haar specifiek

‘Ze verleidt ze om in actie te komen, op te staan en het verschil te durven maken.’

3

om de mensen die bij de overheid werken. Van bestuurders met constant grote verantwoordelijkheden tot ambtenaren met zo nu en dan ook grote verantwoordelijkheden. Ze concludeert dat nieuw leiderschap vraagt om bezielde beweging. Lees het artikel via: www.theoptimist.nl/ gemeentebewegers.

Teun Gautier en Floor Ziegler

1 Janneke Wittekoek Foto: Suzanne Muller 2 Carlos Acosta Foto: Johan Persson 3 Marieke van de Meché Foto: Willem de Kam 4 Teun Gautier en Floor Ziegler Foto: RAP Fotografie

Wanneer Stadma kers elkaar weten te vinden, liggen mooie kansen voor het oprapen, weten Teun Gautier en Floor Ziegler.

Samen richtten zij StadmakersCoöperatie op, een netwerk van tweeduizend maatschappelijke initiatiefnemers. Met het platform StadmakersOnline brengen zij deze initiatiefnemers, betrokken creatieven en sociale ondernemers samen. De Stadmakers hebben met elkaar gemeen dat zij zich inzetten voor een meer gelijkwaardige, leef bare, gelukkige en mooiere buurt, gemeente of stad. Samen zetten zij maatschappelijke initiatieven op of werken samen aan waardevolle projecten. Ze werken vanuit de motivatie dat we allemaal gebaat zijn bij het welzijn van een ander en dat dit bijdraagt aan het geluk van iedereen. Stadmakers

The Optimist • november/december 2021 • 17

4

zijn ook mensen die binnen grotere organisaties en bestaande systemen werken en actief de verbinding met de samenleving opzoeken om samen te werken aan een betere leefomgeving. Samen vormen zij de katalysator voor verbetering en maken de omslag van denken naar doen. In een premium artikel voor de website van The Optimist onderzoeken Gautier en Ziegler hoe de wereld van nu is georganiseerd. Ze zien toekomst in de gemeenschap als centrum van de maatschappelijke systeemorde. Ter illustratie noemen zij het Friese dorp Garyp, waar de 1.800 bewoners een energiecoöperatie oprichtten die alle energie aanlevert die het dorp nodig heeft. En meer, want het dorp is inmiddels van het aardgas af en levert één miljoen euro winst per jaar op. Ook heeft Garyp zelf de kroeg in beheer en het dorpshuis gebouwd, met aanleunwoningen voor hun jongeren en ouderen. Lees het artikel via: www.theoptimist.nl/ stadmakers. •

Onderstroom Zingeving

Licht in het leven staan Er rust een zware last op je schouders. Maar volgens een nieuwe filosofische stroming, het inconsequentialisme, kun je die last zo van je schouders schudden. Dat maakt het leven een stuk lichter.

Door FRANK MEESTER Om dat uit te leggen richt ik me eerst op het denken van JeanPaul Sartre. Deze Franse filosoof meende dat de consequenties van onze handelingen eindeloos ver gaan, waardoor hij elke beslissing onnodig moeilijk maakte. Overigens wil ik Sartre niet als enige de schuld geven van die zware last. Er zijn vele anderen die hetzelfde hebben beweerd en nog steeds doen.

Sartre is de voorman van het existentialisme. In dat existentialisme staat de keuze centraal.

Je bent wat je kiest. Of, zoals Sartre het zegt, de existentie gaat aan de essentie vooraf. Je bent niets en door de keuzes die je tijdens je leven maakt (existentie) word je iemand (essentie). Daarbij ben je als mens volgens Sartre helemaal vrij. Je kunt kiezen wat je wilt.

De weg van monogamie

En nu komt het. Die menselijke keuzes gaan niet alleen om jezelf. Al je keuzes zijn ook altijd een keuze voor een wereld die zo zou moeten zijn. Sartre zegt het zelf zo: ‘En als ik, om een persoonlijker geval te nemen, wil trouwen en kinderen krijgen, dan voer ik daarmee, ook als dat huwelijk alleen van mijn situatie, mijn begeerte of mijn hartstocht afhangt, niet alleen mijzelf, maar de hele mensheid op de weg van de monogamie. Zo ben ik dus verantwoordelijk voor mijzelf en voor allen en schep ik een bepaald beeld van de mens die ik verkies te zijn, en als ik mijzelf kies, kies ik de mens.’

Dat mag wat gek klinken, zeker in dit voorbeeld (want waarom zou jij willen dat iedereen gaat trouwen als jij trouwt? En eigenlijk zou je dan ook nog eens moeten willen dat iedereen met de persoon trouwt met wie jij wilt trouwen. En dat is nu juist in tegenspraak met monogamie).

Maar als je er even welwillend over nadenkt, begrijp je misschien wat Sartre bedoelt. Neem het volgende voorbeeld. Als ik

The Optimist • november/december 2021 • 18

1 Filosoof Frank Meester schreef onder andere het boek Waarom we de wereld niet rond kunnen krijgen – Pleidooi voor inconsequentie.

Meer informatie: www.burofludo.nl.

Verkrijgbaar in de webshop van The Optimist.

Onderstroom Zingeving

ervoor kies om geen vlees meer te kopen bij de kiloknaller omdat ik denk dat wanneer vlees zó belachelijk goedkoop is, de dieren nooit met zorg behandeld kunnen zijn en de boeren onderbetaald worden, dan gaat het inderdaad niet alleen om mijzelf.

Door niet meer bij de kiloknaller te kopen, probeer ik bij te dragen aan een wereld waarin het slecht is om bij de kiloknaller te kopen.

Ik zeg daarmee: ‘Niemand zou dat moeten doen’. Ik kies voor een wereld zonder kiloknallers.

Zo kun je misschien een beetje begrijpen waarom volgens Sartre jouw individuele keuze altijd een keuze is voor een wereld waarin die keuze goed is en iedereen dat zou moeten doen.

Maar het is nogal wat. Elke keuze wordt ontzettend groot als je niet alleen voor jezelf kiest, maar direct ook voor de hele wereld. Daar komt nog bij dat jij volgens Sartre helemaal vrij bent om die keuze te nemen. Die vrijheid geeft je de totale verantwoordelijkheid voor je keuzes.

Sartre heeft daarom gezegd dat je gedoemd bent tot vrijheid. Zie daar de loodzware last die Sartre op je schouders plaatst.

1

‘Je kunt gewoon goed gaan doen en hoeft daarbij niet de hele wereld op je schouders te dragen.’

Het inconsequentialisme gooit die er lachend weer vanaf. Want het mag theoretisch prachtig klinken, in de praktijk is het gewoon absurd. Als ik ervoor kies om een boterham met pindakaas te eten, dan kies ik volgens Sartre voor een wereld waarin iedereen een boterham met pindakaas eet. Hoe kan ik dat nu willen? Pindaplukkers zouden dag en nacht moeten werken om in de vraag naar pinda’s te kunnen voorzien. En dan heb ik het nog niet eens over de rampzalige gevolgen voor de mensen met een pinda-allergie.

Zelfvoorzienend leven

Nu denk je misschien: ‘Ja maar die opvatting van Sartre is sowieso belachelijk. Waarom besteed je daar zoveel kostbare woorden aan?’ Nou, dat komt omdat je die redenatie toch nog best vaak tegenkomt. Let maar eens op discussies die gevoerd worden over belangrijke maatschappelijke kwesties. Deze gaan bijna altijd over extreme gevallen, waarin woorden als ‘alle’, ‘geen enkele’, ‘niemand’, ‘iedereen’, of ‘klaar voor de toekomst’ voorkomen. Neem de reactie op mensen die proberen zelfvoorzienend te leven. Deskundigen hebben berekend dat het niet lukt om de wereldbevolking te voeden als iedereen zelfvoorzienend zou leven. Weliswaar zou je, mits je het op de juiste manier doet, een ecologische voetafdruk van bijna nul aarde kunnen hebben, maar er is niet genoeg land op aarde om iedereen een groot genoeg stuk land te geven om zelfvoorzienend van te kunnen leven. Daarom is het volgens deze experts onverstandig om een poging te doen zelfvoorzienend te leven.

Als alle zeven miljard mensen op de aarde dat zouden willen, is

The Optimist • november/december 2021 • 19

het inderdaad geen goede oplossing, maar in werkelijkheid is het een zeer kleine minderheid die probeert zelfvoorzienend te leven. En er is voor die mensen op dit moment zeker genoeg ruimte om dit zo te doen. Sterker nog; er zijn mensen die een groot stuk land hebben waarvan ze prima zelfvoorzienend zouden kunnen leven, maar die er een zwembad neerzetten, of een tennisbaan – of allebei.

Naast het foutieve idee dat iedereen zo zal gaan leven, zit er vaak nog een foute veronderstelling achter, namelijk dat elke oplossing voor eeuwig is. Alsof we nu moeten gaan beslissen dat iedereen voor de rest van de tijd dat de mensheid nog bestaat zelfvoorzienend gaat leven. In werkelijkheid zijn er steeds weer nieuwe problemen die om nieuwe oplossingen vragen. Helaas leiden die oplossingen op hun beurt meestal weer tot nieuwe problemen, waar ook weer oplossingen voor gezocht moeten worden. Maar goed, er zit dus beweging in. Het inconsequentialisme juicht al deze kleine oplossinkjes toe, maar is niet zo dol op definitieve oplossingen voor iedereen en voor altijd. Die blijken vaak gevaarlijk. En als we alle mogelijke oplossingen direct zien in het licht van alle wezens en de eeuwigheid, blijft er geen een over en zinkt de moed ons in de schoenen.

Je kunt gewoon goed gaan doen en hoeft daarbij niet de hele wereld op je schouders te dragen.

Dat zou helemaal niet kunnen, want je kunt de consequenties van je handelingen nooit allemaal overzien. Zolang je het maar in kleine stapjes doet en je handelingen steeds weer bijstelt als er te veel nadelige consequenties zijn, kun je de wereld echt beter maken. •

Onderstroom Samenleving

Diversiteit in beeld Om bewustzijn te creëren in de samenleving en mensen dichter bij elkaar te brengen, maakt Claire Slingerland samen met Stichting Cine Inclusief documentaires die blikverruimend werken. Zij vertelt hoe zij met haar films positieve verandering nastreeft.

Door CLAIRE SLINGERLAND

Hoe vraag je aandacht voor mensen die niet vanzelfsprekend onderdeel uitmaken van de maatschappij? En hoe maak je ingewikkelde onderwerpen breed toegankelijk? Het antwoord hierop is te vinden in het – letterlijk – in beeld brengen van de problematiek.

In 2020 verscheen bij Stichting Cine Inclusief mijn documentaire De Oversteek, over de sociale transitie van transmensen. De film belicht een andere kant dan de medische transitie, waar al veel aandacht voor is.

De documentaire laat de mentale oversteek zien naar wie deze mensen echt zijn, en dat hun transitie niet moeiteloos of vanzelfsprekend is. Het laat zien hoe zij ermee worstelen en wat het met iemand kan doen.

Uit eigen ervaring weet ik wat een bevrijding deze transitie is: ik hoef niet meer aan dezelfde verwachtingen te voldoen als toen ik nog man was. Ik kan eindelijk mezelf zijn. Maar het duurde even voordat ik die oversteek kon maken.

Met deze documentaire wil ik meer begrip en acceptatie creëren voor transmensen en laten zien dat transgender zijn geen keuze is.

Regenboogjongeren

Stel je voor: je ouders zetten je op straat, tenzij je weer ‘normaal’ doet. Duizend tot tweeduizend jongeren in Nederland worden dak- of thuisloos vanwege hun geaardheid of genderidentiteit. Ik was geschokt toen ik voor het eerst met deze cijfers geconfronteerd werd. In de documentaire waar ik momenteel aan werk, stel ik deze dak- en thuisloze LHBTI-jongeren – ook wel regenboogjongeren genoemd – centraal. Ik onderzoek de situatie van de jongeren, en of er ruimte is binnen de overtuiging van de ouders om hun regenboogkind te accepteren voor wie het is.

Waarom voelt een kind zich zo onveilig dat het zijn huis moet verlaten? Waarom sturen ouders hun kind weg vanwege zijn identiteit? Stellen deze ou-

1

The Optimist • november/december 2021 • 20

Onderstroom Samenleving

boogjongeren is op dit moment enorm beperkt.

Aan de slag

2

ders hun cultuur of religie boven de liefde voor hun kind?

Of komt de houding voort uit liefde? Willen ze het beschermen voor de boze buitenwereld? Of zijn ze bang voor wat de buren ervan vinden? En wat als deze jongeren helemaal niet op straat terecht zouden komen, zou dat niet veel mooier zijn? Allemaal vragen die ik probeer te beantwoorden met deze documentaire. Ik sprak de ondersteuners, familieleden en vrienden van deze jongeren. Zij bevestigen dat het een onderbelicht probleem is waar aandacht voor moet komen en waren dan ook blij dat ik dat doe met deze documentaire.

Wanneer regenboogjongeren op straat komen te staan, vinden ze meestal onderdak bij vrienden of de jeugdopvang.

Maar jeugdhulpverleners vinden het moeilijk een gesprek aan te gaan over seksuele oriëntatie en genderidentiteit, blijkt uit een onderzoek uit 2014 van Jong en Anders. En gespecialiseerde opvang voor regen-

‘Wij willen een wereld waarin iedereen zonder vooroordeel zichzelf kan zijn.’

1 Claire Slingerland is documentairemaker bij Stichting Cine Inclusief en maakt daarnaast promotie- en wervingsfilms voor bedrijven.

2 Filmstill uit De Oversteek

In Nederland zijn er organisaties die zich sterk maken voor LHBTI’ers met een christelijke of islamitische achtergrond, zoals Wijdekerk, LCC+ Projecten en Stichting Maruf.

Van deze partijen krijg ik ondersteuning om straks zoveel mogelijk naasten van de regenboogjongeren te bereiken met de documentaire. Samen zorgen we ervoor dat deze wordt vertoond bij geloofsgemeenschappen, op festivals en op de televisiezender AT5.

Een van de mooiere resultaten is dat een verkorte versie van de documentaire een onderdeel wordt van de LHBTI-leskoffer die op scholen gebruikt gaat worden. Een gedeelte van het lesmateriaal is bijvoorbeeld een stukje film over een transmeisje, dat mij vertelde dat ze door haar ouders naar een heropvoedingskamp in Somalië werd gestuurd om te ‘genezen’.

Aan haar vrienden en klasgenoten moest ze vertellen dat ze op vakantie ging. Het is goed om scholieren bewust te maken van dit soort voorvallen, zodat ze signalen van vrienden of medeleerlingen kunnen herkennen. Ik hoop dat de leskoffer bijdraagt aan de steun die LHBTI-jongeren nodig hebben.

Een wereld aan genders

De westerse wereld kent een binaire indeling: man en vrouw.

Mensen die niet aan dit verwachtingspatroon voldoen of de indeling overschrijden, krijgen vaak te maken met uitsluiting, discriminatie en geweld.

The Optimist • november/december 2021 • 21

Volgend jaar start ik met de productie van een documentaire waarin ik wil laten zien dat er over de wereld verspreid tientallen culturen zijn die veel ruimer met genderidentiteit omgaan dan in het Westen wordt gedaan. Als voorbeeld de oorspronkelijke inwoners van Amerika: zij onderscheiden vijf genders, waarbij de taakverdeling bovendien niet volgens genderrollen is ingedeeld. En de West-Nigeriaanse bevolking kende voor het koloniale tijdperk zelfs helemaal geen genders. Zo bestaat daar geen aparte benaming voor broer en zus of vader en moeder. Wel kennen ze woorden om de anatomie te duiden, maar niet om mensen te categoriseren.

Verspreid over de wereld zijn er nog talloze andere voorbeelden. Door te laten zien dat niet iedereen de westerse binaire indeling hanteert, wil ik aanzetten tot nadenken.

Meer dan LHBTI

Hoewel mijn eerste documentaires, die ik samen met Cine Inclusief uitbreng, LHBTIgerelateerd zijn, zet de stichting haar zinnen op allerlei onderwerpen die te maken hebben met diversiteit en inclusiviteit.

Met als doel het bijdragen aan een wereld waarin iedereen zonder vooroordeel zichzelf kan zijn. Hoewel ik met mijn documentaires niet de hele wereld kan veranderen, is mijn missie al geslaagd als ik één persoon kan inspireren om bij te dragen, zijn blik kan verruimen of kan helpen zichzelf te accepteren. • Meer informatie: www.cineinclusief.nl

Onderstroom Zingeving

Mode met een krachtig signaal Door een ontmoeting met ontwerper Marianne Lundhus krijgt Sander Funneman een andere kijk op kleding. De sjaals van Lundhus doen hem realiseren dat mode kan bijdragen aan innerlijke waarde.

Door SANDER FUNNEMAN

The Optimist • november/december 2021 • 22

Tijdens een conferentie in Duitsland had ik het inspirerende genoegen om te lunchen met de Deense ontwerper Marianne Lundhus. Ze maakt in haar werk gebruik van milieuvriendelijke processen en duurzame materialen zoals zijde en bio-katoen.

Maar het project gaat veel verder dan dat.

Ik sprak met haar over ‘A Prayer into the World’, een ontwerpproject van sjaals. Het uitgangspunt van elk ontwerp zijn niet zozeer de vormen, kleuren of materialen, maar de essentie van de boodschap. Marianne Lundhus en Malene Maxon zijn de sjaals gaan ontwerpen en produceren vanuit hun studio, net buiten Kopenhagen. Zij koesterden de wens om iets moois en bruikbaars te maken waarbij de innerlijke waarde die je ermee kunt opbouwen voorop staat.

Tijdens de lunch werd ik getroffen door Lundhus’ visie. Ze is een innemende verteller met een aanstekelijke passie voor het vinden van nieuwe manieren van denken over mode en ontwerp.

De Deense heeft het vermogen om de ontwikkeling van de menselijke binnenwereld te betrekken bij de buitenwereld van expressie en vormgeving.

De ontwerpers werken met teksten gedrukt op stof. Samen met de gekozen vormen, beelden en kleuren vertellen de woorden een verhaal. De zorgvuldige aandacht voor elk detail is een onderdeel van dat verhaal en de boodschappen zijn universeel.

Hun visie daarbij is dat iedereen die ervoor kiest een sjaal te dragen, dat doet vanuit eigen overtuiging. De sjaals worden daarmee allereerst boodschappen naar jezelf, en van daaruit ook voor iedereen die op je pad komt.

Zoals Lundhus het onder woorden bracht: ‘Dit project gaat niet

Onderstroom Zingeving

in de eerste plaats over sjaals. De wereld heeft niet nog meer sjaals nodig. De wereld heeft wél mensen nodig die manieren vinden om te zijn of te worden wat hun leven in essentie beweegt.’

‘Als je houding harmonieert met wat je draagt, ontstaat er glans.’

Water als boodschapper

We spraken over de realisatie dat kleding voor het lichaam het allereerste punt van contact is met de wereld. Het is een medium dat tussen ons en de wereld instaat. We hadden het ook over het onderzoek van Emoto, Pollack en andere wetenschappers die ontdekten dat onze gedachten en intenties de structuur van water kunnen veranderen.

En omdat ons lichaam voor ongeveer 99 procent uit watermoleculen bestaat, beïnvloedt hetgeen wij denken en voelen ons hele lichaam. Niet alleen wat wij denken is van invloed op de moleculaire structuur van ons lichaam, maar bijvoorbeeld ook de intenties die wij hebben over wat we dragen. Daarmee kan een kledingattribuut met een boodschap een krachtig signaal uitzenden naar het geheel van onszelf. Mode wordt een manier om met onszelf te communiceren. De gedachte daarbij is: als je jezelf kunt bereiken, dan bereik je de wereld. Twee derde van het aardoppervlak bestaat immers uit water. En er zit ook water in de lucht. Zo kunnen de intenties die veranderingen in het water van ons lichaam hebben veroorzaakt, worden overgedragen op de lucht. Op die manier raakt ons lichaam energetisch verbonden met de planetaire atmosfeer.

Ieder mens is daarin een zender en ontvanger van boodschappen: boodschappen van hoop, vrijheid, vriendschap, liefde, visie.

Op de terugweg van Duitsland naar Nederland bleven de dingen waar wij over hadden gesproken

door mijn hoofd spoken. Hierdoor ontstond het idee om haar en haar co-ontwerper uit te nodigen voor een interview voor The Optimist. Toen ik stopte om te tanken, begonnen er vragen in me op te borrelen. Later die week zagen we elkaar via Zoom.

Ik sprak iemand die zei dat ze jullie sjaals gebruikt als een soort innerlijk ijkpunt. Wat zouden jullie daar zelf over zeggen?

Lundhus: ‘In ons denken zijn kleding en kledingattributen de eindresultaten van een intern proces. Op een vreemde manier begint het dragen van iets niet met het dragen ervan. Het begint met wat je denkt en hoe je je voelt over wat je draagt. En als wat je draagt goed past, zowel fysiek als

The Optimist • november/december 2021 • 23

Onderstroom Zingeving

van het creëren van een betere mogelijkheid voor de toekomst.

De boodschappen op de sjaals staan ergens voor, zoals de sjaal ‘EARTH’, een ontwerp waarvan we hopen dat hij aanzet tot een dieper innerlijk dialoog over deze prachtige planeet en de verantwoordelijkheid die wij er als mens voor hebben. Het is een open uitnodiging. Als je de sjaals gewoon mooi vindt en ze wilt dragen omdat ze er goed uitzien, zijn we daar natuurlijk ook blij mee. Maar dat is niet waarom we ze gemaakt hebben.’

emotioneel en mentaal, dan kan het dragen ervan een kracht worden, een steun, een symbool. In deze filosofie wordt wat je draagt een uiterlijke vertoning van een intern proces dat keuzes, beslissingen en principes inhoudt. Als je innerlijke houding harmonieert met wat je besloten hebt aan de buitenkant te dragen, dan geloven wij dat dit een glans produceert, die op een bepaalde manier een verschil begint te maken in een grotere context.’

Kun je iets over het ontwerpproces vertellen?

Maxon: ‘Het proces begint met iets wat we waarderen, zoals respect voor de planeet, kwaliteiten die horen bij mens-zijn, zoals zorg, begrip en gendergelijkheid.

Dan begint het creatieve proces.

De uitdaging is altijd om sjaals te ontwerpen die kunnen fungeren als een stemvork voor waarden waar we uitdrukking aan proberen te geven. Het is dus geen mode omwille van de mode, maar mode omwille van de betekenis,

Wat is de visie van ‘Love of all kinds’?

Lundhus: ‘Het gaat erom dat elk leven op deze planeet hier is met een reden. Er is een mot in Madagaskar die leeft van de tranen van een bepaalde vogel. Dat is een illustratie van hoe alles in de natuur een functie heeft en met elkaar is verbonden. Het leven op aarde is een prachtig weefsel van delicate partnerschappen.

Dat is een voorbeeld van het feit dat alle soorten, groot en klein, nodig zijn voor de aarde. De sjaal is een eerbetoon aan dat liefdevolle weefsel.’

‘Het leven op aarde is een prachtig weefsel van delicate partnerschappen.’

Als ik ernaar kijk heeft de afbeelding ook iets heel beschermends…

Maxon: ‘Vorige week bezocht ik voor mijn werk een dierentuin.

Ik hou niet van dieren in kooien, maar wel van dieren. Ik ging op bezoek bij de panda’s, de wombats en de olifanten en stond daar te kijken hoe een van de olifanten, slechts een paar meter van me verwijderd, aan het eten was en voelde ontzag voor dat enorme leven. Ik vroeg me af wat die olifanten zo ontworpen had. Een van de olifanten had een kalf en ik kon voelen hoe beschermend zij was over haar jong. Ik realiseerde me hoe deze bescherming

The Optimist • november/december 2021 • 24

precies hetzelfde voelde als de bescherming die mijn hond destijds gaf aan haar jonkies. Beschermen en koesteren is deel van liefde. Ik vind het belangrijk om hierbij stil te staan. Ik geloof dat hoe meer we dat doen hoe meer de wereld stukje bij beetje verandert.’

Kun je dat uitleggen?

Lundhus: ‘Vaak worden honden en katten beschouwd in termen van wat ze voor ons kunnen doen. Maar de love of all kinds die symbiose vormt in de natuur, is veel meer een liefde voor datgene waardoor die symbiose is ontstaan. Er is sprake van een liefde voor andere levensvormen en wat zij zijn, ieder in hun eigen recht. Die liefde is in principe een natuurlijk proces in ieder mens. Tenzij iets een stokje heeft gestoken voor die natuurlijke liefde. Maar toch... het is er dan nog steeds. Wachtend. Klaar om opnieuw actief te worden. Dat is waar deze sjaal mij aan herinnert als ik hem draag. De sjaal zegt: “Denk eraan, je deelt deze plek met al het andere leven op deze planeet.”’

Onvoorwaardelijke liefde, buiten de grenzen van familie of de eigen soort.

Maxon: ‘Tijdens een wandeling met mijn hond gisteren, was er een kleine jongen die de hond zag. Als een magneet kwam de jongen met zijn armen wijd open naar de hond toe en de hond trok keihard aan de lijn om bij de jongen te kunnen komen. Het is een natuurlijke warmte en aantrekkingskracht waar alles mee geboren wordt. Het is ook een natuurlijke menselijke reactie. Dat is love of all kinds. Op diezelfde manier werken we met elke sjaal die we maken.’ • Meer informatie: www.aprayerintotheworld.com

Column

Annette Nobuntu Mul

Founder Ubuntu Society, voorzitter Stichting Ubuntu Nederland. www.ubuntusociety.nl

Boom ‘EDUCATION IS THE MOST POWERFUL WEAPON TO CHANGE THE WORLD.’ Nelson Mandela, 1918-forever

Mijn eerste schooldag, 1966. De grote school heette dat toen. De eerste klas. Een ongelooflijk belangrijke stap voor ieder kind. Het loslaten van moeder, op weg naar zelfstandigheid. Naar school, om opgeleid te worden tot staatsburger. Zo formeel werd dat niet benadrukt, maar in de kern is dat natuurlijk wel de taak van onderwijs. En taal vormt daarin een fundament. Via de taal leren we de wereld om ons heen begrijpen en onszelf hierin uitdrukken.

Van spanningen of zenuwen herinner ik mij niets, die eerste schooldag. Wel staat nog sterk op mijn netvlies dat mijn moeder mij aan de voordeur moest beloven om koffie te gaan drinken bij de buurvrouw. Dan hoefde ik me geen zorgen te maken over haar eenzaamheid. Altruïsme? Ik kende dat woord niet. Ik voelde liefde voor mijn moeder.

Boom. Het was het eerste woordje dat we leerden schrijven. Eerst met het potlood over de stippeltjes en daarna los schrijven. Een reepje papier met wel twintig keer boom eronder. Ik voelde wat pijn in mijn hand van het harde knijpen in het potlood, maar mijn trots stond voorop. En wat was ik trots dat ik kon schrijven, dat ik boom kon schrijven.

Ik schreef boom en ik zag een boom voor me. Een woord verbeeld en een beeld verwoord. Daarna leerde ik roos, vis en vuur. Een boom, een bloem, een dier en een warmtebron als belangrijke elementen van het leven, de wereld waarin ik mij begaf met alle andere mensen en kinderen. Mijn ouders hadden nog aap, noot, mies geleerd, waarbij het kind in relatie tot een dier, het voedsel en de ander als wereldbeeld werd gekenschetst.

Hoe komt het toch dat wij in het Westen zoveel nadruk leggen op en belang hechten aan ons individualisme, onze vrijheid en eigen keuze, terwijl

de grootste actuele nationale en mondiale vraagstukken alleen maar op te lossen zijn met een diep bewustzijn van onderlinge samenhang?

Zeker is de impact niet te onderschatten van de verlichte denker Descartes met ‘ik denk dus ik besta’, die daarmee een stevige pijler van individualisme neerzette. Aangevuld met de industriële revolutie – die ons in welvaart geen windeieren heeft gelegd – en de wederopbouw na twee wereldoorlogen. Met de groeiende welvaart daalde de ogenschijnlijke noodzaak om elkaar nodig te hebben. We gingen ons bevrijden van het juk van godsdienst, van ouders, van geboden, van ‘de ander’; me is the centre of the world. Het humanitaire zorgen voor de ander hebben we geïndividualiseerd, gefragmenteerd, geïnstitutionaliseerd en zelfs gecommercialiseerd. Zorgen voor onszelf en de ander kunnen we (af)kopen. Het ‘ik’ voorop en onderwijs wordt niet meer gezien als opleiding tot verantwoord staatsburger, maar als hoogste vorm voor zelfontplooiing met de piramide van Maslow in de hand. Want dát leren we onze kinderen vandaag de dag op school, op hun eerste lesdag. Hun eerste woordje, dat ze leren schrijven, is IK. Terwijl we, paradoxaal genoeg, juist toekomstige staatsburgers snoeihard nodig hebben, die alle grote nationale en mondiale vraagstukken aangaan vanuit een basaal bewustzijn van ecologisch respect en humanitaire verbondenheid. Een diep en urgent besef, dat we zowel met elkaar als met de aarde verbonden zijn als één geheel. Zorgen voor de aarde en voor de ander is geen altruïsme versus egoïsme, dat ís zorgen voor onszelf.

Laten we onze kinderen asjeblieft weer, als eerste woordje, respectvol boom leren schrijven. •

The Optimist • november/december 2021 • 25

Thema Altruïsme

GULLE GEVERS

Iemand op een pak slaag trakteren is iets wat kickbokskampioen Rico Verhoeven op professionele basis bijna dagelijks doet. Maar dat hij eerder dit jaar – vanuit altruïstisch gedachtegoed – een gratis vacaturewebsite startte om coronawerklozen te helpen, weet niet iedereen.

De ‘geefkracht’ van mensen staat centraal in dit thema. Wat is effectief doneren?

Hoe beïnvloedt andermans geefgedrag jouw eigen geefgedrag? Hoe werkt geven in het kader van crowdfunding? Vragen waar we in dit nummer antwoorden op krijgen.

Dan is er nog het lichtende voorbeeld van Wim de Bundel, een zakenman die ontdekte dat alles in het leven draait om geven. En niet te vergeten: het initiatief van Mathys van Abbe, die samenwerking bij geven slim organiseert.

Het beoefenen van gulheid naar anderen is één van de dingen die bijdragen aan het beter kunnen luisteren. Luisteren naar wat? Naar de liefde die ons van binnen roept, betoogt Charles Eisenstein. Hij komt deze keer niet aan het woord, maar we luisteren met plezier naar deze filosoof en trakteren je daarom vanuit een gul hart op inspirerende verhalen.

The Optimist • november/december 2021 • 27

Thema Altruïsme

‘IK DUW GRAAG NAAR DE POSITIEVE KANT’ Door BRIAN DE MELLO

Hij staat bekend als ‘The King of Kickboxing’ en op de dag dat deze editie van The Optimist verschijnt, verdedigt hij zijn zwaargewichttitel tegen uitdager Jamal Ben Saddik in de Arnhemse GelreDome.

Rico Verhoeven is een bescheiden optimist en met zijn positieve houding gaat hij voor de elfde keer voor de wereldtitel. Maar dat is niet de reden dat we hem spreken.

The Optimist • november/december 2021 • 28

Foto: José Donatz

Thema Altruïsme

Zonder dat we het wisten, planden we het interview met kickbokser Rico Verhoeven midden in de voorbereidingen voor zijn titelstrijd. Geen wonder dat hij het gesprek wilde verschuiven, want al zijn aandacht gaat uit naar het aanstaande gevecht. Maar we willen hem graag nu spreken, want hij past als geen ander bij het thema van deze editie. Verhoeven is namelijk een gulle gever. Niet alleen deelt hij graag rake klappen uit, maar hij doet ook – van nature – goede daden voor een ander.

Meer impact Voordat iedereen bedelmailtjes gaat sturen: dat is niet de bedoeling. De kampioen pakt het anders aan, grootser, op een manier die beter bij hem past.

Niet vanwege zijn 1.96 meter en 120 kilo schoon aan de haak, maar omdat hij graag meer impact maakt, ook buiten de ring.

Dit was de basis voor het initiatief ‘Heel Nederland Werkt’: een platform waar bedrijven gratis vacatures kunnen plaatsen, en waar werkzoekenden worden aangemoedigd om de baan te vinden die bij ze past. Hiervoor heeft Verhoeven zijn netwerk handig ingezet. Samen met een groot aantal prominente Nederlanders zette hij in februari 2021 de schouders eronder om alle openstaande vacatures die er in Nederland zijn, onder de aandacht te brengen van het werkzoekende publiek.

Over het succes van het vacatureplatform is hij positief verrast. ‘Het is bizar hoe dit aanslaat.

Er staan honderdduizenden vacatures online en er zijn tienduizend trainingen gegeven. En dan zijn er ook nog ik-weet-niet-hoeveel persoonlijkheidstests uitgevoerd.’ Dit laatste vraagt om een toelichting.

‘Vaak zijn mensen die hun baan kwijtraken op zoek naar hetzelfde type werk. Maar dankzij die tests komen ze erachter dat hun interesses en vaardigheden ook passen bij een ander soort baan. Zo zien mensen nu op Heel Nederland Werkt dat je je in vier dagen tijd al kunt laten omscholen naar een baan in de techniek met een grote baangarantie, want er is een enorm tekort in deze sector.’ Volgens de kickbokskoning willen bedrijven de werkzoekenden, na die succesvol afgeronde vierdaagse opleiding, graag hebben en ze met deze basis intern verder opleiden.

Grootschalig helpen Als we vragen wat de aanleiding was om Heel Nederland Werkt te starten, vertelt Verhoeven dat in zijn naaste omgeving mensen werden getroffen door werkloosheid. ‘Maar ook de vele e-mails en berichten op sociale media van mensen, die het door de coronacrisis zwaar hadden, grepen me aan. Sommigen schreven dat ze mij volgden op Instagram

‘SOMMIGEN SCHREVEN DAT ZE WEL WAT VAN DE POSITIEVE ENERGIE DIE IK UITSTRAAL KONDEN GEBRUIKEN.’

1 Rico Verhoeven Foto: Taylor Herring | Flickr | CC BY-NC-ND 2.0

vanwege de positieve energie die ik uitstraal, en dat ze nu wel wat van die energie konden gebruiken.

Omdat ze hun baan waren kwijtgeraakt en niets anders konden vinden.’ Dat zette hem aan het denken. Zou hij iets grootschalig voor hun kunnen betekenen? ‘Iedereen persoonlijk helpen, dat gaat niet.

Maar er moest toch een manier zijn om veel mensen tegelijk te “raken”. Door die vraag te stellen in mijn netwerk kwam ik op het idee voor een gratis vacaturewebsite, compleet met ontwikkelmogelijkheden.’

Alle tijd en moeite die hij hierin stopt, doet Verhoeven belangeloos. Ondanks dat het aantal werklozen nu historisch laag is, verwacht hij dat er de komende tijd nog veel meer gebruik zal worden gemaakt van het werkplatform. ‘Mede door de coronacrisis zijn veel mensen gaan nadenken over hun werk. Nu blijkt dat twee miljoen mensen niet gelukkig zijn in het werk dat ze doen. Heel Nederland Werkt wil ook deze groep begeleiden, inspireren en motiveren. Hen laten zien hoeveel meer er op de arbeidsmarkt te doen is, hoe eenvoudig het soms is om te switchen. En ze nieuwe energie en kracht geven door ze te faciliteren met het grote gratis aanbod op ons platform.’

Hard ervoor gaan Zit het gulle geven hem in het bloed? ‘Ik weet dat ik nu in een bevoorrechte positie verkeer, maar dat is weleens anders geweest. Er was een tijd dat ik het niet breed had en dat ik letterlijk en figuurlijk keihard heb moeten knokken en werken voor iedere euro die er binnenkwam.’

Die herinnering motiveert hem continu? ‘Ja, met die gedachte sta ik iedere dag op. In mijn hoofd was het gisteren. Dus ben ik elke dag gedreven om hard te gaan, ook al heb ik geen zin om te trainen; ook al voelt mijn lichaam alsof ik net overreden ben door een vrachtwagen. Straks moet ik er wel weer staan. Voor het publiek, voor mijn hele team dat achter mij staat en me helpt in de voorbereiding. En voor mijzelf.’

Deze combinatie vormt voor hem de motivatie om door te gaan. Het heeft hem daar gebracht waar hij nu is. ‘In deze positie wil ik graag wat teruggeven, dat doe ik echt met alle plezier. Als je iemand kunt helpen met een kleine verandering in zijn leven, bijvoorbeeld door een cursus aan te bieden waardoor hij meer perspectief krijgt… ja, daar krijg ik positieve energie van. En al zou ik maar één persoon aan een baan kunnen helpen, dan al is mijn missie geslaagd.’ Dat hij inmiddels meer dan één persoon aan een baan heeft geholpen blijkt uit de positieve reacties. Alsof dat nog niet genoeg is, wordt er nu gesproken met grote bedrijven en over-

The Optimist • november/december 2021 • 30

Thema Altruïsme

een vleugje optimisme. Die realiteit is hard en soms vervelend, maar ik geef graag een duwtje in de richting waar ik wil dat het naartoe gaat, en dat is naar de positieve kant.’

1

heidsinstanties om Heel Nederland Werkt nog verder op te schalen.

Vindt hij dat hij als BN’er een voorbeeldrol vervult voor anderen in vergelijkbare posities om ook ‘goed te doen’? ‘Misschien wel, maar het moet niet voelen als een verplichting. Dat voelt het voor mij ook niet. Als dat wel zo zou zijn, hebben mensen al snel door dat het niet oprecht is.’

Normaal gebleven Verhoeven is doordrongen van karma. ‘Ik geloof er heilig in dat als je positief in het leven staat, er ook positieve dingen op je pad komen. En andersom.’

Zorgt het doen van goede dingen er ook voor dat je makkelijker met twee benen op de grond blijft staan? ‘Jazeker, maar we zijn allemaal mensen met onze eigen routine. Mijn werk is niet belangrijker dan dat van een ander. Als je meer geld verdient, betekent dat niet dat je een beter mens bent. Laatst in het vliegtuig zei een stewardess tegen me dat ik “zo normaal ben gebleven”, alleen maar omdat ik even de tijd nam voor een foto en een praatje. Maar dat vind ik ook normaal. Ik geloof in de uitspraak van Dwayne “The Rock” Johnson die zegt: “It’s nice to be important, but it’s more important to be nice”.’

Op de vraag of hij zichzelf een optimist durft te noemen, klinkt een voorzichtig ‘ja, misschien ook wel.’ Ongevraagd volgt een toelichting. ‘Ik probeer altijd uit alles, ook uit negatieve situaties, het positieve te halen.’ En nadat hij er nog even over heeft nagedacht: ‘Misschien ben ik meer een realist met

‘IK PROBEER ALTIJD UIT ALLES, OOK UIT NEGATIEVE SITUATIES, HET POSITIEVE TE HALEN.’

Motivatie De krachtpatser uit Noord-Brabant omringt zich het liefst met mensen die over een positieve mindset beschikken en die zichzelf hebben opgewerkt tot daar waar ze nu zijn. ‘Dichtbij mij staat mijn team; mijn trainers, managers en staf. Allemaal mensen die mij motiveren en die lichtpuntjes laten zien als het even tegenzit. En ik heb ook veel aan inspirerende woorden en motivational speeches van mensen als Will Smith, Kevin Hart en Denzel Washington. Succesvolle mensen die nog steeds keihard werken en vaak met niks begonnen zijn.

Dat spreekt mij aan.’

Over de rol van positief in het leven staan, laat hij geen twijfel bestaan. ‘Onthoud dat in welke positie je je ook begeeft, alles wat je het universum instuurt komt bij je terug. Als je altijd negatief bent, of een weerwoord hebt, of altijd ergens een slechte draai aan geeft; dan blijft dat ook zo. Het leven lijkt soms een vicieuze cirkel, die je kunt doorbreken door positief te blijven. In plaats van te focussen op wat niet kan of mag, hoe vervelend dat in coronatijden ook kan zijn, is het beter om te kijken naar wat wél kan.’

Jaag je droom na Verhoeven pleit daarom voor een andere manier van dingen benaderen: kijk naar de mogelijkheden. Als je een droom hebt, moet je ervoor gaan, vindt hij.

Niet alleen door jezelf de vraag te stellen ‘wat wil ik ervoor doen’, maar vooral ook de vraag ‘wat wil ik ervoor laten?’ Voor de meeste mensen is het makkelijk om te zeggen wat ze willen, maar hoe gaan ze er komen? Daar zit vaak het knelpunt. ‘Ik stel mezelf een doel en doe er met mijn team alles aan om dat doel te behalen. De drive zoek ik in mezelf, maar ik omring me met mensen die er ook voor gaan.’ Niet voor niets is een van zijn favoriete quotes die van acteur Will Smith: ‘Look to the people around you.

Are those people throwing logs on your fire – or are they pissin’ on it?’

Spijt komt in Verhoevens woordenboek niet voor. ‘Op je sterfbed wil je later niet al die geesten om je heen, de potentiële dingen die je had kunnen doen. Die potentie sterft dan met jou, als je het niet hebt geprobeerd. Dus ik zeg: jaag je dromen na voordat het te laat is. En blijf positief.’ • Meer informatie: www.heelnederlandwerkt.nl

The Optimist • november/december 2021 • 31

Thema Altruïsme

MEER GEVEN DAN EEN ANDER Door CLAIRE VAN TEUNENBROEK

Wanneer ons wordt gevraagd om te geven aan een goed doel, willen we niet overkomen als krenterig. Zeker niet als we zien dat anderen gul geven. Dr. Claire van Teunenbroek onderzocht het effect van sociale informatie op ons geefgedrag en promoveerde op dit onderwerp.

The Optimist • november/december 2021 • 32

Thema Altruïsme

Hoewel Nederlanders als genereus kunnen worden beschouwd, heeft de Nederlandse filantropische sector te maken met twee grote problemen: goede doelen hebben moeite om potentiële donateurs te bereiken, en degenen die wel geven, doneren lagere bedragen.

Hoe gul geven we?

De kans dat iemand geeft tijdens een huis-aanhuiscollecte is nu kleiner dan de kans dat hij/zij niet geeft. Zo doneerde in 2018 slechts 35 procent van de mensen die tijdens een huis-aan-huisinzameling werden gevraagd om te geven, terwijl dit in 2007 nog 69 procent was. Daarnaast besteden we over de afgelopen twintig jaar gezien een kleiner percentage van ons gezinsinkomen aan goede doelen. Interessant is dat je waarschijnlijk hetzelfde donatiebedrag geeft tijdens een huis-aan-huisinzameling als jij of jouw ouders vijftien jaar geleden deden. Het gemiddelde bedrag dat mensen geven via huis-aan-huisinzamelingen is in die periode niet veranderd en ligt nog steeds op twee euro. Hoe kunnen goede doelen de donatiebedragen verhogen, rekening houdend met de autonomie van de gever?

‘SOMMIGE MENSEN GEVEN OMDAT ZE VINDEN DAT ZE MOETEN GEVEN.’

Foto: H.J. van Teunenbroek

Generatieverschillen in geven Uit onderzoek blijkt dat mensen die geboren zijn vóór 1945 het vaakst en het hoogste bedrag geven.

Maar ook bij deze genereuze groep zien we een afname. In de afgelopen jaren gaven ze minder steun aan goede doelen, iets wat ook bij andere generaties waarneembaar is. Toch zijn oudere generaties genereuzer dan generaties X en Y. Zijn jongere generaties dan niet genereus? Als we ons puur op de cijfers richten, dan is het antwoord: ja, de jongere generatie is minder genereus.

Ze geeft minder vaak en lagere bedragen. Als we ons echter concentreren op haar altruïstische waarden, zien we geen verschil. Dat betekent dat Nederlanders, ongeacht de generatie, hoog scoren op altruïstische waarden. Jongere generaties zijn dus niet minder genereus omdat ze minder altruïstisch zijn. Dit houdt in dat naast altruïsme ook andere en misschien krachtigere factoren tot donaties leiden.

Een andere belangrijke voorspeller van geven is het gevraagd worden om te geven: werving. Jongere generaties worden minder vaak gevraagd dan oudere generaties. Het lijkt erop dat goede doelen actief zijn in specifieke regio’s waar jongere generaties niet vertegenwoordigd zijn. Dit is problematisch, omdat een grote meerderheid van alle donaties plaatsvindt in reactie op een verzoek.

Een andere reden waarom jongere generaties misschien minder vaak geven, is dat het verzoek zelf

(de manier waarop ze worden gevraagd) hen niet aanspreekt. Sommige mensen geven omdat ze vinden dat ze moeten geven. Andere donoren hechten belang aan de betrouwbaarheid en doeltreffendheid van een goed doel en zoeken naar informatie over de kwaliteitssignalen om te bepalen of hun donatie op de juiste manier zal worden gebruikt. Ik verwacht dat jongere generaties meer waarde hechten aan zogenaamde kwaliteitssignalen. Ze vinden het bijvoorbeeld belangrijk om informatie te krijgen over de missie van het goede doel en updates over het eindresultaat.

Kwaliteit van een goed doel Kwaliteitssignalen geven informatie over de mate van uitmuntendheid van het ene goede doel in vergelijking met andere goede doelen. Een kwaliteitssignaal is belangrijk om voldoende vertrouwen op te bouwen om te doneren. Een van de jongere deelnemers aan mijn onderzoek zei bijvoorbeeld: ‘Ik zal geen geld doneren als daarom wordt gevraagd.

Ik doneer als ik vind dat het een goed doel is’. Dit toont aan dat alleen vragen niet meer voldoende is, zoals bij oudere generaties het geval was, en dat goede doelen nu worden beoordeeld op de waargenomen kwaliteit.

Een voorbeeld van een kwaliteitssignaal is sociale informatie. Sociale informatie informeert mensen over het gedrag van andere mensen. Het verstrekken van informatie over het donatiebedrag van anderen is hiervan een voorbeeld. Dit soort informatie wordt toegepast in zowel online als offline fondsenwervingscampagnes. Zo vind je op Schiphol Airport verschillende transparante dozen gevuld met geld, inclusief een tekst die passagiers vraagt om te doneren aan UNICEF. Online zien we vaak de bedragen die door eerdere donateurs zijn gedoneerd. De afgelopen vijf jaar confronteerde ik mensen in verschillende experimenten met de zin: ‘Wist je dat het gemiddelde donatiebedrag x-aantal euro is?’ Deze voorbeelden hebben één ding gemeen: ze laten het donatiegedrag van anderen zien.

Mensen vinden het moeilijk om de kwaliteit van goede doelen te beoordelen. Misschien omdat er zoveel goede doelen zijn. Als andere donateurs bijdragen, kunnen donateurs de donatie zien als een signaal dat het goede doel van goede kwaliteit is, wat de waargenomen betrouwbaarheid en effectiviteit van dat goede doel vergroot. Ook kan sociale informatie erop wijzen dat een liefdadigheidsinstelling wordt geassocieerd met een positieve organisatorische legitimiteit. Een potentiële donateur zou kunnen redeneren: ‘Als andere men-

The Optimist • november/december 2021 • 33

Thema Altruïsme

kon me gelukkig voelen door anderen te helpen’.

De resultaten suggereren dat sociale informatie niet leidt tot een perceptie van verminderde controle of vrijheid, omdat een positieve perceptie van controle geassocieerd is met een positief stemmingseffect.

Dit is een belangrijke bevinding aangezien de autonomie van de donor gerespecteerd moet worden.

1

sen doneren, moeten zij dit goede doel van goede kwaliteit ervaren’.

In mijn onderzoek ontdekte ik dat mensen hogere bedragen geven (tussen de 10 en 20 procent hoger) als ze het donatiebedrag van anderen kunnen zien. Echter, met vermelding van het donatiebedrag van anderen lijkt de verandering van geven niet te vergroten; het heeft het aantal donoren niet vergroot.

Stemmingseffecten bij donoren Mensen vragen me soms of het ethisch is om sociale informatie te gebruiken om de donatiebedragen te verhogen. Dit is een belangrijke overweging. Een veelgehoorde kritiek op het gebruik van sociale informatie is dat het een prijs heeft: de meeste mensen houden er niet van om ‘beïnvloed’ te worden, omdat het hun vrijheid vermindert. Dit kan leiden tot een afkeer van geven. Hoewel donoren een gelukkiger humeur ervaren, hangt dit positieve effect af van de perceptie van mensen over hun autonomie: een positieve stemming is waarschijnlijker wanneer mensen het gevoel hebben dat het hun keuze was om een ​​bepaald bedrag te geven. Als sociale informatie de perceptie van autonomie van mensen zou verminderen, zou deze de stemming van mensen verminderen. Hier heb ik echter geen draagvlak voor gevonden. Sociale informatie verbeterde zelfs de stemming van de donor en verhoogt het gegeven bedrag waardoor donateurs zich gelukkiger voelen.

Volgens een van de deelnemers: ‘Mijn streven was om te proberen een beter mens te worden. Dus ik

Sociale informatie en crowdfunding In een van mijn onderzoeken heb ik de effecten van sociale informatie op donaties onderzocht in het kader van crowdfunding, waarbij geld online wordt verzameld. Zelfs in een online context geven mensen hogere bedragen (ongeveer 17 procent) als ze het donatiebedrag van anderen kunnen zien. Mensen geven liever bedragen die vergelijkbaar zijn met het gemiddelde bedrag of iets daarboven. Daarnaast is het effect van sociale informatie afhankelijk van de fase van fondsenwerving. Deze is het meest effectief bij het verhogen van donatiebedragen aan het begin van een campagne: in dit stadium verhoogde het de donaties met 20 procent, terwijl sociale informatie aan het einde van een campagne geen effect had.

Geefgedrag stimuleren Concluderend kan sociale informatie een nuttige stimulans zijn om de donatiebedragen te verhogen.

De effectgrootte op het donatiebedrag is vrij matig.

We concluderen daarom dat sociale voorlichting een effectieve methode is om het donatiegedrag te vergroten, maar dat het geen wonderen verricht.

Een duidelijk voordeel is dat het eenvoudig te implementeren is en dat het vrijwel kosteloos is. Het enige wat nodig is, is informatie over het gemiddelde donatiebedrag. Dan heeft sociale informatie invloed op het donatiegedrag doordat het een positief effect heeft op het donatiebedrag. Een ander voordeel is dat het aantal donoren er niet minder door wordt. Bovendien verhoogt sociale informatie de stemming van mensen eerder dan dat deze afneemt. Het leidende principe bij het implementeren van sociale informatie zou moeten zijn het welzijn van het publiek en het vergroten van de liefde voor de mensheid; sociale informatie moet worden toegepast met de bedoeling iets toe te voegen aan het algemeen belang.

Ik verwacht dat sociale informatie vooral nuttig kan zijn om jongere generaties te stimuleren, omdat zij zich meer richten op het effect van hun donatie. Zoals een deelnemer zei: ‘Ik zou alleen overwegen om geld te doneren aan een goed doel als ik persoonlijk heb geverifieerd dat het bedrijf aansprakelijk en betrouwbaar is. Anders kies ik ervoor om niets bij te dragen.’ •

The Optimist • november/december 2021 • 34

‘SOCIALE INFORMATIE KAN VOORAL NUTTIG ZIJN OM JONGERE GENERATIES TE STIMULEREN.’

1 Dr. P.S.C. van Teunenbroek is onderzoeker bij het Centrum voor Filantropische Studies en universitair docent bij de afdeling Science Business and Innovation van de VU Amsterdam.

Ze deed onderzoek naar de effecten van het vermelden van het donatiebedrag van eerdere donateurs in donatiecampagnes en generatie-effecten.

Van Teunenbroek is gespecialiseerd in online donatiemethoden en richt zich momenteel op onderzoek naar crowdfunding.

Foto: H.J. van Teunenbroek

Thema Altruïsme

ALTRUÏSME IS BIG BUSINESS Door DR. JAN COMMISSARIS

Geven voelt goed, maar hoe gul geef jij? Volgens dr. Jan Commissaris moet goed doen in de wereld effectief zijn. Hij vertelt hoe donateurs hun altruïsme naar een zakelijker niveau kunnen tillen.

Op een tweedehandsmarkt tik je een antieke kast op de kop voor een stuk lagere prijs dan verwacht.

Tevreden over de transactie loop je daarna langs een bedelende vrouw. Zonder na te denken stop je de transactiewinst die je maakte op de kast in haar hand. Van je business mindset schiet je in een giving mindset. Uit onderzoek blijkt: echt ‘waar voor je geld krijgen’ speelt vrijwel geen rol bij liefdadigheid.

Welkom bij het gedachtegoed van het altruïsme. Altruïsme komt van het Latijnse alter, wat ‘de ander’ betekent. Altruïsme is het goed doen aan de ander.

Het is de kern van wat vroeger naastenliefde werd genoemd en nu filantropie heet. Nietzsche maakt wel onderscheid tussen naasten-liefde en verstenliefde. Hij stelt: ‘Lief zijn voor wie je nabij is, mag de zorg om het leed ver weg niet blokkeren. Liefdadigheid moet gebaseerd zijn op mondiale rechtvaardigheid. In de globale wereld waarin we nu leven, is elke wereldburger nabij en heeft ieder recht op een rechtvaardige verdeling van de goederen der aarde.’

Effectief altruïsme Goed doen in de wereld moet effectief zijn. Nog meer dan goede bedoelingen telt het effect van de liefdadigheid. Daar gaat het om bij ‘effectief altruïsme’. Deze mondiale beweging baseert zich op de filosoof Peter Singer. Er zijn afdelingen in meerdere landen, waaronder in Nederland: Effectief Altruïsme Nederland. Het gaat om prioriteit geven aan grote wereldproblemen. Om niet alleen uit emotie, maar ook met overleg en wijsheid te kiezen aan welke goede doelen je geld en tijd besteedt.

The Optimist • november/december 2021 • 36

Thema Altruïsme

Bij een meer zakelijke benadering gaat het eerst om waaraan je geeft. Waar wil je in investeren als je goed wilt doen? Sommige problemen zijn veel belangrijker en omvangrijker dan andere. Honger in Nederland valt in het niet bij de extreme honger in Zuid-Sahara. Droogte in ontwikkelingslanden is veel fataler dan een droge zomer in West-Europa.

Je ziet meteen wat prioriteit heeft als het gaat om mondiale rechtvaardigheid.

Als je doneert, is het van belang dat de gift resultaat heeft. Uit onderzoek blijkt dat de keuze tussen goede doelen grote verschillen kan maken.

Stel je wilt doneren aan blinden, dan kun je kiezen voor een gift voor een blindengeleidehond. Die kost vijfendertigduizend euro. Je helpt hiermee één blinde. Voor hetzelfde bedrag kun je met tabletten tegen trachoom blindheid voorkomen bij duizend kinderen elders op de wereld. Wanneer je zakelijk denkt, is de keus niet moeilijk. Rampen voorkomen is veel effectiever dan de gevolgen ervan bestrijden. Om meer impact te maken met hun gift, zouden donateurs dus zakelijker met hun liefdadigheid moeten omgaan.

Goede doelen als industrie Bij veel goededoelenorganisaties ligt dit totaal anders. Daar viert de business mindset hoogtij. Er is in Nederland inmiddels een immens grote goededoelen-industrie ontstaan. Altruïsme is een miljoenenbusiness geworden. Met elkaar geven wij in Nederland jaarlijks bijna zes miljard euro aan goede doelen. Er zijn in ons land meer dan veertigduizend geregistreerde organisaties die goed proberen te doen die met z’n allen zorgen voor een heel leger aan fondsenwervers die zoveel mogelijk geld willen binnenhalen.

De filantropische business is booming. Slimme marketing, aansprekende reclame en handige reisbureaus, allemaal verdienen ze eraan. Zo kun je naar Zuid-Afrika reizen om een marathon te lopen tegen kinderkanker in Nederland. Iemand die nuchter nadenkt heeft daar zo zijn bedenkingen bij, aangezien in Zuid-Afrika meer dan de helft van de kinderen aan honger lijdt.

‘Het zal wel goed zijn’ De meeste goede gevers letten er niet op of hun gift een goede businessdeal is. En dat terwijl ze hier baat bij hebben. Je zou bij liefdadigheid zoveel mogelijk waar voor je geld moeten eisen en de garantie voor ‘beste koop’. Je investeringen of aandelen in bedrijven bekijk je toch ook van jaar tot jaar? Is het bedrijf niet vervuilend? Hoe zijn de arbeidsomstandigheden? Is het beleid gericht op de Sustaina-

1

‘NIET ELK DOEL IS HEILIG EN NIET ELK (GOED) DOEL HEILIGT DE MIDDELEN.’

1 Dr. Jan Commissaris is ethicus en teamlid van Doneer Effectief. Doneer Effectief is ontstaan uit Effectief Altruïsme Nederland en beoogt in Nederland meer bekendheid te geven aan het effectief doneren aan goede doelen wereldwijd.

2 Peter Singer Foto: Alletta Vaandering

2

ble Development Goals? Levert het het gewenste rendement op? Zo zou je de effectiviteit van je donaties aan goede doelen ook in ogenschouw kunnen nemen.

Want blijven geven uit traditie, bij rampen of uit pure emotie is niet moreel slecht, maar het kan beter en effectiever. Volgens professor Paul Smeets van de Universiteit Maastricht blijkt uit onderzoek dat driekwart van de goede doelen niet effectief is.

75 procent! Je houdt het niet voor mogelijk.

Als het gaat om goede doelen, hebben donateurs vooral oog voor de nood of het probleem dat aangrijpend in beeld wordt gebracht. Niet op wat er met het gedoneerde geld werkelijk wordt bereikt. Het is uitzondering dat donateurs contact opnemen met een charitatieve organisatie om te horen wat er met hun geld is bereikt. Jaarverslagen – als ze al gelezen worden – melden meestal wel hoeveel procent van de inkomsten is ‘besteed aan de doelstelling’, maar zelden wat die investering echt heeft opgeleverd.

Meet impact Gelukkig heeft een aantal charitatieve organisaties in Nederland oog gekregen voor het belang van impact meten, daartoe aangespoord door het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) of Goede Doelen Nederland. Er komt meer aandacht voor zelfonderzoek naar eigen resultaten. Er is zelfs een handleiding om eigen impact te beoordelen. Maar voor de effectieve altruïst is dat niet genoeg.

Impactonderzoek omvat veel meer en begint op een ander punt. De eerste vraag is: welke grote wereldproblemen pak je aan? Wordt er gekozen voor mondiale problemen die werkelijk oplosbaar zijn en nog te weinig aandacht krijgen? En dan de vraag: worden daarvoor de meest effectieve middelen ingezet?

Die vragen zijn belangrijk en niet elk (goed) doel heiligt de middelen. Helaas is het doel soms

The Optimist • november/december 2021 • 37

Thema Altruïsme

niets meer dan ‘een heilig huisje’. Ook moet onderzocht worden of de organisatie niet te veel geld ontvangt voor het eigen doel – bijvoorbeeld door te ‘profiteren’ van de coronapandemie – en dit besteedt aan nevendoelen in plaats van te zeggen: het is genoeg, we zijn overfunded.

Goede doelen vergelijken Dit alles voelt misschien als een stortvloed. Hoe weet ik als donateur bij welk goed doel mijn geld het best is besteed? Waar maakt mijn donatie de meeste impact? Het antwoord hierop vinden wij buiten Nederland. In ons land is er geen organisatie die onafhankelijk en wetenschappelijk onderbouwd de impact van goede doelen onderzoekt en met elkaar vergelijkt. Brancheorganisaties controleren wel of alles volgens de regels verloopt en geven soms aan wie het best bezig is met eigen impactmeting, maar ze onthouden zich van een oordeel rond effectiviteit.

Dit is waar bijvoorbeeld internationale en toonaangevende organisaties als GiveWell, Animal Charity Evaluators en Founders Pledge uitkomst bieden. Deze doen uitgebreid vergelijkend en wetenschappelijk onderzoek naar, onder meer, impact op het gebied van gezondheid en armoedebestrijding, dierenwelzijn en klimaatverbetering. Voor de liefhebbers: de uitkomsten van deze onderzoeken staan gerangschikt op www.doneereffectief.nl.

Wijs altruïsme Allemaal goed en wel. Maar is het geven puur vanuit je gevoel en aan je naasten dan zo verkeerd?

Liefdadigheid komt toch uit je hart en niet uit een rekenmachine? Inderdaad, maar het is als met verliefdheid. Het is wijs om je verstand erbij te gebruiken. Dat geldt ook voor het besteden van je tijd en het kiezen van een loopbaan. Het gaat steeds om het stellen van prioriteiten.

De Belgische ethicus Stijn Bruers heeft voor het besteden van geld een heel praktische oplossing: maak drie potjes, waarvan de eerste voor jezelf is.

Daar begin je mee, want wie niet goed voor zichzelf zorgt, kan dat ook niet voor de ander. Gun jezelf het goede en wat je echt gelukkig maakt. Het tweede potje is voor mensen en zaken uit je directe omgeving: je dierbaren, buren, vrienden en de goede doelen waar je iets mee hebt. Het derde potje is voor het oplossen van grote problemen wereldwijd: armoede, bio-industrie, klimaatverstoring of andere grote bedreigingen voor het voortbestaan van al het leven op aarde. •

DE MASSA DONEERT Door ARIE DEKKER

Een van de populairste manieren van gul geven is door deel te nemen aan crowdfunding. Vaak kun je zo – als onderdeel van een collectief – al met een klein bedrag een groots initiatief steunen. Simon Douw is deskundige op dit gebied en co-auteur van Het grote crowdfunding boek.

Meer informatie: www.doneereffectief.nl

The Optimist • november/december 2021 • 38

Thema Altruïsme

‘JE KUNT MET CROWDFUNDING ERVAREN DAT DE ECONOMIE WEER VAN MENSEN IS.’

Mensen zijn best bereid om geld te doneren, maar doen dat het liefst met een concreet doel voor ogen.

Als ze er ook nog zelf de vruchten van kunnen plukken is dat mooi meegenomen. Simon Douw is de man bij uitstek om onze vragen over crowdfunding te beantwoorden.

Hoe ben je zelf bij crowdfunding betrokken geraakt?

‘De kredietcrisis van 2007 liet zien dat ons economisch systeem veel minder onfeilbaar was dan we daarvoor misschien dachten. Op het dieptepunt van die crisis startte ik met vrienden een crowdfundingplatform. De kern voor mij was – en is nog steeds – dat je met crowdfunding kunt erva-

ren dat de economie weer van mensen is, die samen dingen realiseren die ze de moeite waard vinden.

Wat ik bijzonder vond in de eerste projecten die we deden, is dat mensen die hadden geïnvesteerd oprecht betrokken raakten bij de onderneming die crowdfundde. Het is ook “hun” restaurant, sportschool, IT-onderneming of surfschool. En dat gold net zozeer voor de investeerder die een tientje investeerde, als voor degene die er 100.000 euro in stak.

In een tijd die juist bekend staat om hoe makkelijk mensen rondhoppen en -klikken met hun interesses en loyaliteiten, zag ik in die eerste generatie crowdfundingprojecten dat mensen zich op een hele natuurlijke manier gingen verbinden met projecten en initiatiefnemers die er voor hun toe doen.’

The Optimist • november/december 2021 • 39

Thema Altruïsme

Wat maakt crowdfunding zo aantrekkelijk? En gaat crowdfunding om meer dan alleen maar ‘ergens geld in steken’?

‘Wat het denk ik aantrekkelijk maakt is de menselijke maat. Zoveel van onze economie is in abstracte, ingewikkelde, en gevaarlijke financiële producten vervat. Ik raakte in elk geval het overzicht kwijt: de meesten van ons hebben geen flauw idee wat er gebeurt met het geld dat je op de bank zet, of belegt, of in je pensioen opbouwt. Draagt dat geld wel bij aan de wereld zoals jij die voor ogen hebt? En ervaar je enige controle op hoe je geld wordt ingezet en wat voor verliezen of rendementen je maakt?

Het aantrekkelijke van crowdfunding is dat je die vragen heel concreet kunt beantwoorden, want je investeert in concrete, afgebakende dingen die je kunt volgen, waar je heen kunt gaan, de vruchten van kunt plukken. Maar vergis je niet: er zijn ook varianten van crowdfunding waar juist de oude economie weer hoogtij viert. Daar zijn ondernemers gewoon puur op zoek naar geld en nemen dan de “crowd” die in hen investeert op de koop toe: ze willen niet écht met hun community de onderneming verder brengen. Daar vind je ook investeerders die het niks uitmaakt waarin ze investeren, zolang het maar een goed rendement oplevert. Dat noemen we ook wel “koude” crowdfunding, omdat je geen verbinding aangaat met de inhoud van het project of de ondernemer, maar puur op de cijfers je beslissingen neemt.’

is het niet meer als platforms zich ontwikkelen tot een soort hijgerige beleggingsplatforms, waarbij de spanning wordt opgebouwd naar lancering van projecten waarvan de inhoud niemand aanspreekt, maar waarvan de beloofde 9 procent rente groepen aantrekt. Dan is meedoen geen uitoefening van je democratische mogelijkheden, maar Wallstreet-dynamica in een nieuw, hip jasje. Omdat crowdfunding zoveel soorten kent, kun je daarom ook niet zo goed uitspraken doen over crowdfunding in het algemeen. Ik raad iedereen om die reden aan om vooral te exploreren: wat gebeurt er allemaal op dit gebied, welke soorten spreken me aan en welke juist niet? Dan gaat er een wereld voor je open.’

Hoe ‘tegendraads’ is crowdfunding? Hebben we vaak te maken met een rebelse start-up die het opneemt tegen bestaande – grote – spelers?

‘Soms wel. Te gek is natuurlijk dat echt sterke crowdfundingcampagnes ervoor kunnen zorgen dat een relatief kleine start-up ineens heel veel schaal en impact kan maken, en op het netvlies komt van de grote spelers. Dat is geweldig om mee

Welke vormen van crowdfunding onderscheid je?

‘Hierboven onderscheid ik dus al warme en koude crowdfunding. Daarnaast kun je ook onderscheid maken in het soort beloning die investeerders, of “backers”, krijgen: een in natura beloning zoals een product of een ervaring, een lening met aflossing en rente, een aandeel in het bedrijf of een converteerbare lening.’

Veel platforms noemen het een ‘democratische manier van geldwerving’. Zie jij dat ook zo?

‘Ja, dat kan het zijn en dan is het echt geweldig.

Dan zie je dat grote groepen mensen samen bepalen welke projecten en ondernemingen er komen.

Je bepaalt samen of die lunchroom er komt. Of die nieuwe duurzame onderneming. En wat ik te gek vind: bij veel crowdfundingcampagnes kun je al meedoen vanaf een tientje, of honderd euro, in plaats van dat je pas mee mag doen en praten als je tonnen meeneemt. Op die momenten vormt crowdfunding echt een bijzondere invulling van het democratisch gedachtegoed. Maar ook hier: dat

The Optimist • november/december 2021 • 40

Thema Altruïsme

te maken: het laat je zien dat als je het goed doet, je door bestaande patronen heen kunt breken en de backing kunt krijgen om iets groots neer te zetten.

Tegelijkertijd zien we inmiddels al een tijdje dat ook grote spelers crowdfunding inzetten. Google, Philips en talloze andere multinationals hebben crowdfundingcampagnes gedaan. Banken hebben hun eigen crowdfundingplatforms. We zien vaak dat grote spelers crowdfunding benutten om te toetsen hoe nieuwe producten aanslaan, of om (potentiële) klanten sterker te betrekken bij hun productontwikkeling. Het is ontzettend boeiend om te zien waar die werelden elkaar raken en hoe ze elkaar beïnvloeden. Wist je bijvoorbeeld dat wetenschappelijk onderzoek aantoonde dat producten die via een partij als Amazon worden aangeboden, significant beter verkopen wanneer ze eerder via crowdfunding zijn gelanceerd? Dat het is gecrowdfund, is niet alleen sympathiek, maar ook een teken dat iets gewild is.’

‘DE CROWD LEERT JE WAAR DE KANSEN LIGGEN.’

1 Simon Douw Foto: Niels Blekemolen

Hoe zit het met de betrouwbaarheid? Hoe vaak verloopt een project naar wens en kunnen beloftes worden nagekomen?

‘Dat hangt enorm af van het soort project en het soort crowdfunding. Ik ben blij dat er inmiddels sinds een tijdje wetgeving is die verplicht dat platforms die met leningen werken transparant inzicht in hun portefeulle geven. Dus je kunt per platform kijken hoeveel defaults (onsuccesvolle projecten – red.) er zijn en wat voor rendementen er worden behaald. Ook interessant is om eens te kijken naar het perspectief van een platform als Kickstarter: daar hebben creatieven en ondernemers wereldwijd letterlijk miljarden opgehaald om nieuwe producten en creaties te financieren, tegen een beloning in natura: meestal het product zelf. Omdat het vaak innovaties betreft, worden producten regelmatig later dan voorspeld, in een andere vorm of zelfs helemaal niet geleverd. Maar, zoals één van de oprichters van Kickstarter het verwoordde: “Hallo, we zijn geen Amazon!” Kickstarter wil helemaal niet het zoveelste platform zijn waar je producten kunt bestellen die dan een paar dagen later op je deurmat liggen. Kickstarter-campagnes nodigen je uit om deel uit te maken van iets nieuws, waarbij je als het allemaal lukt ook nog eens als eerste die creatie thuis kunt hebben, vaak tegen een stuk lagere prijs dan waarvoor het daarna op de markt komt.

Wat ik dus bedoel te zeggen is: vel je oordeel over de betrouwbaarheid van crowdfunding, of van een bepaald platform, op basis van de doelstelling van dat platform. En transparantie is daarbij key: dat platforms en ondernemers duidelijk zeggen wat je

1

kunt verwachten van een project en tijdens de gehele looptijd van het project eerlijk en transparant in contact blijven met hun crowd over de voortgang.’

Wat is volgens jou het geheim van een geslaagde crowdfundactie? Ofwel: wat bepaalt of mensen een gulle gever willen zijn voor crowdfunding?

‘Haha.. nu vraag je ons om dertien jaar elke dag werken aan inmiddels ruim zeshonderd crowdfundingcampagnes samen te vatten in een paar woorden. Het is juist zo tof dat crowdfunding echt een vak is geworden, waarbij het bij elke crowdfundingactie weer een uitdaging is om de juiste snaar te raken en een crowd te vinden en verbinden waarmee je je project kunt financieren en leven in kunt blazen. Het meest onderschatte geheim van crowdfunding zit ‘m in dat je het – veel meer dan je vaak denkt – samen met je crowd doet. Neem ze serieus.

Als je aan het begin de tijd neemt om te ontdekken wat mensen wel en niet aanspreekt aan jou en je project, verdient zich dat later dubbel en dwars terug. Stel je crowd vragen, betrek hen bij je keuzes en luister naar de reacties: ze leren je waar de kansen liggen. En misschien nog wel belangrijker, door ze écht te betrekken, worden ze onderdeel van je project. Dan heb je de kans dat je gaandeweg honderden, duizenden of tienduizenden ambassadeurs voor je project hebt gemobiliseerd. En die waarde, die valt niet te onderschatten.’ • Meer informatie: www.campaigns.downsideup.nl

The Optimist • november/december 2021 • 41

Thema Altruïsme

OVER DE KRACHT VAN GEVEN Op een koude winterdag in 2020 neemt Wim de Bundel, net verkozen tot meest invloedrijke commerciële professional van Nederland, de lift naar de vijftiende verdieping van zijn kantoor. Wat volgt is een levensveranderend moment.

Door TONY MASON

1 Wim de Bundel is auteur van Geven is leven, een managementen inspiratieboek over de kracht van geven.

1

‘Ga zitten’, nodigt de directeur hem uit. Er volgt geen aanbod voor koffie, geen inleidende prietpraat over de gladheid op weg naar kantoor. Er is alleen die ene zin die de ruimte doorklieft nog voor hij goed en wel zit: ‘Ik heb besloten dat je functie komt te vervallen.’

Als hij even later thuiskomt, zeg hij tegen zijn vrouw: ‘Ik geloof dat ik zojuist ontslagen ben.’

‘DAT ER UIT IETS DAT ME ZO’N DREUN GAF, ZOVEEL MOOIS KAN VOORTKOMEN.’

Ongeloof De periode die volgt is er een van ongeloof. Wat had hij gemist? Had hij iets verkeerd gedaan? Een kwart eeuw heeft hij bij het pensioenbedrijf gewerkt. De laatste twaalf jaar als commercieel directeur met de speciale opdracht de beroerde dienstverlening uit het slop te trekken. Want, zo gaf een onderzoeksrapport aan, zijn bedrijf eindigde altijd op de laatste plaats als het om service ging.

Zijn eerste stap was om de mensen in het bedrijf weer vertrouwen geven. Wie prettig in zijn vel zit, straalt dat ook uit naar buiten, was zijn gedachte. Hij nodigde sprekers uit: paralympisch snowboarder Bibian Mentel en Jaap Bresser, die na een ongeluk verlamd was geraakt en nu verhaalde over de momenten die er echt toe doen: de ‘Carlosmomentjes’. Allemaal mensen die met tegenslag kregen te maken, maar dat wisten te pareren. En die nu aan zijn medewerkers vertelden hoe zij dat hadden gedaan.

De Bundel nodigde olympische watersporters uit om hun tips te delen en samen klantmodellen te ontwikkelen. Dit deed hij vanuit de overtuiging dat je door samen te werken elkaar versterkt.

The Optimist • november/december 2021 • 43

Thema Altruïsme

optimistisch signaal uit het heelal dat op een heel specifiek moment aan je wordt gegeven. Ik werd gebeld door Sander de Kramer, de man die ervoor zorgt dat kinderen in Sierra Leone niet meer in de diamantmijnen worden ingezet, maar naar school kunnen gaan. Hij zou de Four Freedoms Award toegekend krijgen. Wat, zo bedacht ik, als ik mijn afscheid nu eens in het teken van Sanders Sunday Foundation zet? Als cadeau voor het behalen van zijn award? Komt er uit mijn ontslag dan toch nog iets moois voort?’

En zo geschiedde. De Bundel haalde tijdens zijn online afscheid zoveel geld op dat er een nieuw schooltje kon worden gebouwd. ‘Het is mijn strategie geworden om tegenover iets negatiefs iets veel positievers te plaatsen.’

Goede doelen steunen Toen zijn vrouw ernstig ziek werd, haalde hij de angel uit zijn machteloosheid door goede doelen te steunen. Tegen kanker, tegen armoede. Hij organiseerde benefietavonden en deed aan crowdfunding om jonge muzikanten een kans te geven.

Het gekke was: dingen grepen in elkaar. De muzikanten traden op tijdens het benefietdiner. In analogie met de olympische sporters hadden zijn medewerkers uiteindelijk goud behaald. Ze waren de nummer één in service geworden. En het beste van alles: zijn vrouw werd beter.

Maar nu zat hij werkloos thuis. Niet alleen zijn wereld was stilgevallen, COVID-19 deed de rest.

Hij dacht aan de olympische sporters met wie hij al die jaren had samengewerkt. Hun ambities waren door een virus gesmoord. Gingen zij bij de pakken neerzitten? Integendeel! Ze gingen trainen.

Hij besloot zijn verhalen op papier te zetten.

Verhalen over de kracht van geven.

‘Toen ik begon met schrijven,’ vertelt De Bundel, ‘ontdekte ik dat geven een rode lijn in mijn werk vormde. Aanvankelijk schreef ik voor mezelf, maar gaandeweg begon ik me te verdiepen in wetenschappelijke publicaties over geven. Wat ik al vermoedde werd bevestigd: geven maakt je echt gelukkiger.’

KosmosMomentje Op de dag dat mijn ontslag werd afgerond, overkomt mij iets bijzonders’, vertelt De Bundel. ‘Een ervaring die ik een “KosmosMomentje” noem. Een

Geven is leven Wim de Bundel Uitgeverij de Meent B.V. ISBN: 9789083112565 350 pagina’s € 25,00 Verkrijgbaar in de webshop van The Optimist.

Met verbazing Ondertussen werd het dagboek een manuscript.

‘Mijn coach, die me bij mijn ontslag begeleidde, zei dat het goed geschreven was. Dat zegt hij vast tegen iedereen, dacht ik nog. Ik besloot dat er maar een manier was om erachter te komen en dat was mijn zus vragen het te lezen. Die zou me niet sparen als het niks was.’

‘Maar het was niet niks’, zegt zus Anneke de Bundel. ‘Integendeel, het was vlot geschreven, een inspirerend verhaal dat ook anderen een zetje kan geven.’ Zijn zus neemt de redactie voor haar rekening. ‘Voor mij was het bijzonder om van dichtbij te zien hoe hij de afgelopen jaren heel bevlogen in mensen en ideeën geïnvesteerd heeft.’

Dat een deel van de opbrengst van zijn boek naar een goed doel gaat, staat buiten kijf. De vraag was alleen welk doel? Na nog een KosmosMomentje wordt het Jump, een project van Bibian Mentel.

Een half jaar na de publicatie van zijn boek Geven is leven kijkt De Bundel nog altijd met verbazing terug op de afgelopen periode. Inmiddels geeft hij lezingen over de kracht van geven en runt hij samen met zijn zus de gelijknamige website Geven is leven. Op de website willen ze bedrijven en particulieren inspireren en tips aanreiken om ‘het geven’ zo makkelijk mogelijk te maken. ‘We hebben zelfs een onderdeel Gratis geven waarbij je door te winkelen bij bekende winkels automatisch aan goede doelen geeft.’

Nog altijd met enige verbazing vat hij zijn gedachten samen: ‘Dat er uit iets dat me zo’n dreun gaf, zoveel moois kan voortkomen, daarover verwonder ik me nog iedere dag.’ • Meer informatie: www.gevenisleven.nl en www.wimdebundel.nl.

The Optimist • november/december 2021 • 44

ALTRUÏSME Ik gaf alles Vanuit de gulheid Van mijn hart Soms verpakt In onverwachte gebaren Een hand voor de hulpeloze Een liedje voor de rusteloze Een maaltijd voor de brodeloze Een deken voor de dakloze Een vingerwijzing voor de gewetenloze Een schild voor de reddeloze Ik gaf alles Alles wat ik had Tijd en aandacht Creativiteit en melodie Geld en bezit Liefde en empathie Hulp en wijsheid Kracht en passie Ik gaf alles Cadeau Omdat ik Om alles gaf

Edward Ollem

The Optimist • november/december 2021 • 45

Thema Altruïsme

Geven door verenigde acties Stel je voor, je kijkt tv. Plots zie je een vogel in beeld, aangespoeld op het strand. In de vogel zit een monsterlijke hoeveelheid plastic. Je voelt je geroepen om iets te doen.

Door BRIAN DE MELLO Keuzestress opgelost Als je op zoek bent naar een goed doel, word je overweldigd door keuze. Moet ik doneren aan strandschoonmaakacties? Moet ik organisaties die biologisch afbreekbare materialen ontwikkelen ondersteunen? Of organisaties die lobbyen bij de overheid?

Alle bovenstaande acties zijn belangrijk om het probleem aan te pakken en daarom besloot Kinder, hét donatieplatform dat goede doelen doorlicht op hun impact, tot het oprichten van United Actions.

United Actions zijn groepen goed presterende liefdadigheidsinstellingen – grondig doorgelicht door het onderzoeksteam van Kinder – die allemaal hetzelfde urgente probleem vanuit verschillende invalshoeken oplossen. Elke oplossing speelt een sleutelrol, en wanneer ze naar hetzelfde doel worden gekanaliseerd, zijn ze niet te stoppen.

Omdat Kinder de oplossingen bundelt, verdwijnt de ‘paradox of choice’, zodat donoren weer een gevoel van controle krijgen. Maar buiten dat: United Actions is gewoon de meest effectieve manier om te geven.

Blijvende verandering Dit is de reden waarom niet alleen particulieren maar ook merken, die midden in de maatschappij willen staan, samenwerken met het Nederlandse Kinder. Zowel aandeelhouders, medewerkers, leveranciers als klanten zijn oprecht bezorgd over de thema’s die ze ondersteunen; of dat nu kinderarmoede, diversiteit in technologie of klimaatverandering is. Kinder assisteert ze in de selectie en de ondersteuning van betrouwbare goede doelen, zodat ze voorbij kunnen gaan aan greenwashing en blijvende verandering kunnen bewerkstelligen.

Dit ligt ook binnen het bereik voor kleinere merken, die minder middelen hebben en zich hierdoor volledig kunnen richten op effectiviteit. Tegelijkertijd zijn de meeste grote bedrijven de marketing-gedreven filantropie ontgroeid. Ze gebruiken Kinder’s United Actions om zelf verantwoordelijk te blijven. Elk bedrijf, groot of klein, heeft zo de kracht om levens te veranderen.

Samenwerken De wereldwijde goede doelen die Kinder ondersteunt zijn de beste in hun vakgebied. Het onderzoeksteam evalueert ze allemaal met een methode die is ontwikkeld in samenspraak met topuniversiteiten en specialisten. Ze benchmarken goede doelen op gebieden als strategie, organisatorische vaardigheden en transparantie. Bovendien evalueren ze regelmatig. Naarmate er nieuwe oplossingen ontstaan, neemt ook de effectiviteit van United Actions toe.

Filantropische samenwerking is een essentieel onderdeel van de menselijke vooruitgang. Kinder verenigt mensen en merken met de liefdadigheidssector, maar o ok met el k a a r. O pr icht e r Mathys van Abbe verwoordt het zo: ‘Hoe meer we samenwerken over sectoren en grenzen heen, hoe sneller we urgente wereldproblemen oplossen. Laten we gul geven, maar wel op de meest effectieve manier.’ •

The Optimist • november/december 2021 • 46

1

‘Donoren krijgen weer een gevoel van controle omdat Kinder de oplossingen bundelt.’

1 Mathys van Abbe Meer informatie: www.kinder.world

Column

Govert Derix

Govert Derix is filosoof, schrijver en adviseur.

Diverse van zijn boeken zijn verkrijgbaar via de webshop van The Optimist.

Braziliaanse Ghandi ‘EINSTEIN NOMINEERDE HEM VOOR DE NOBELPRIJS VOOR DE VREDE.’

Foto: Jean-Pierre Geusens

De naam Rondon ken ik al sinds ik Brazilië ken.

Elke Braziliaanse stad heeft wel een Rondonstraat of een Rondonplein, en Rondonia is de enige deelstaat genoemd naar een persoon. Toch is het verhaal van Cândido Mariano da Silva Rondon bij velen onbekend. Het was dan ook een groot avontuur om het vuistdikke boek Rondon, uma biografia (oorspronkelijk verschenen als Rondon, a biography) van de Amerikaanse journalist Larry Rohter te lezen. Eerlijk gezegd ken ik weinig levensverhalen die zo divers, zo compleet, zo avontuurlijk en zo altruïstisch zijn.

Rondon werd in 1865 geboren in het dorpje Mimoso en genoot onderwijs in het stadje Cuiabá in de deelstaat Mata Grosso. Floriano Peixoto, president van Brazilië, beschreef die plaats als volgt: ‘Aan het einde van de wereld bestaat een rivier, aan het einde van die rivier bestaat een heuvel, aan de andere kant van die heuvel ligt Cuiabá.’ Om verder te kunnen studeren ging Rondon als soldado raso het leger in en blonk in Rio de Janeiro fysiek en intellectueel zó uit, dat hij al snel opklom tot hogere rangen. Hij speelde een sleutelrol bij het begin van de republiek, was bevriend met Euclides da Cunha (de Braziliaanse Multatuli), doceerde astronomie en kreeg de opdracht om de binnenlanden te ontsluiten door de aanleg van telegraaflijnen. Duizenden kilometers werden onder zijn leiding door het oerwoud getrokken, totdat, aan het einde van de megaonderneming, de draadloze communicatie het licht zag. Intussen waren contacten gelegd met vele onbekende indianenstammen. Rondons stelregel bij de omgang met indianen: ‘Sterf desnoods zelf, maar vermoorden: nooit!’ Hij was de grondlegger van indianenreservaten en van de overheidsdienst

voor indianen waarvan hij zoveel mogelijk de natuurlijke habitats wilde beschermen.

Niemand minder dan Einstein nomineerde hem voor de Nobelprijs voor de Vrede. Internationale bekendheid verwierf Rondon door de beroemde expeditie met ex-president Theodore Roosevelt naar de loop van de River of Doubt, waarbij hij het leven van Roosevelt redde. Volgens Roosevelt had de moord op indianen in Noord-Amerika voorkomen kunnen worden als de aanpak van deze ‘anti-Custer’ was toegepast. Rondon was ook de drijvende kracht achter de deelname van Brazilië aan de Tweede Wereldoorlog, aan de zijde van de geallieerden, in weerwil van het (toenmalige) fascistische bewind in Brazilië. Indianen (hij was zelf half-Bororo) roemden hem als pagmajera, het ‘opper-opperhoofd’ dat opkwam voor hun belangen. Natuurvorsers, antropologen en geografen putten nog altijd uit de schat aan wetenschappelijke gegevens die hij optekende.

Zo is er meer, zeer veel meer. Bovenal was Rondon een humanist en positivist in de betekenis van de Franse filosoof August Comte, de bedenker van het woord altruïsme, die de moderne wetenschap zag als een religie die het beste in mens en samenleving naar boven zou brengen. De ‘Maarschalk van de Vrede’, die in 1958 overleed, wordt vanwege zijn onbaatzuchtigheid vaak vergeleken met Ghandi. Ik voeg daar graag aan toe dat hij geloofde dat, in mijn woorden, in ieder mens een Ghandi (of een Rondon) schuilt. Vooral in het huidige Brazilië – en de rest van de wereld – klinkt dat naiëf. Juist ook in dat licht inspireert Rondons levensverhaal om door dik en dun te kiezen voor het goede. •

The Optimist • november/december 2021 • 47

BLIJF EEN OPTIMIST

We doen de voorzichtige aanname dat je net als Rico graag uit alles het positieve haalt. Ook als er klappen vallen, is het zaak een optimist te blijven. Want optimisten leven langer, gezonder en gelukkiger. Maar net als met alle waardevolle dingen is enig onderhoud wel nodig. Een abonnement op The Optimist is jouw bewijs van verbondenheid, jouw stoot tegen cynisme.

Blijf jij lezen, dan blijven wij schrijven.

‘IK PROBEER ALTIJD UIT ALLES HET POSITIEVE TE HALEN.’ Rico Verhoeven (p.26)

Foto: Kevin van der Kleij

Waar wacht je op? Tot we Rico bij je langs sturen? Word nu abonnee!

En als je het al bent, maak dan iemand anders blij met The Optimist.

Ga naar: www.theoptimist.nl/nu

Zuiver zakelijk Anders kijken

Herdefinitie

Verdienmodellen gaan steeds vaker op de schop. Waren brievenbusfirma’s aan het begin van deze eeuw nog slim en stoer, tegenwoordig vallen ze in de categorie ‘omstreden’. Is er sprake van een nieuwe zakelijke renaissance? Feit is dat er een verandering gaande is. Steward-ownership is daar een exponent van. Het herdefinieert ‘bezit’ van een bedrijf. Gijsbert Koren weet er alles van. (p.48) Binnen de publieke sector is ook iets aan de hand. Na alle uitglijers in de overheidssfeer, is men steeds vaker op zoek naar de menselijke maat. Boukje Keizer schreef zelfs een handleiding om de rek binnen de regels op te zoeken. (p.52) Han Ribberink van Matzzi verbetert de wereld door bedrijven te helpen met sociaal maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dit definieert hij simpelweg als ‘de mens moet centraal staan’ en hiervoor maakt Matzzi online gereedschap. (p.54) Tot slot is er het ritme van de seizoenen, dat zijn weerklank mag vinden in ons zakelijk doen en laten. Dat stelt Marcel Tjepkema van Club Groeneveld, geïnspireerd door Jaap Voigt. Herken het seizoensritme, herdefinieer je prioriteiten. (p.56)

The Optimist • november/december 2021 • 49

Zuiver zakelijk Anders kijken

Ondernemen met steward-ownership Voor wie op zoek is naar een eerlijk en duurzaam bedrijfsmodel, kan steward-ownership de oplossing zijn. Gijsbert Koren adviseert ondernemers en directies om dit model te omarmen.

‘Laten we ondernemingen bouwen die “van zichzelf ” zijn’, luidt zijn enthousiaste oproep. Hieronder licht hij toe hoe dit in zijn werk gaat en waarom het een goed idee is.

Door GIJSBERT KOREN

Nederlandse ondernemers worden meer gedreven door het streven een verschil te maken in de wereld, dan door de wens om rijk te worden en veel te verdienen, zo blijkt uit de Global Entrepreneurship Monitor. Als dat zo is, waarom stappen dan vrijwel alle ondernemers met hun bedrijf in een juridische structuur die erop gericht is om de financiële wensen van aandeelhouders te dienen? En die de missie hieraan ondergeschikt maakt?

De wens om ‘vooral verschil te maken in de wereld’, legt het in dat geval vroeg of laat af tegen de financiële belangen van (toekomstige) aandeelhouders. Het kan anders. Bij steward-owned bedrijven zijn de aandeelhouders dienend aan het bedrijf en de missie van het bedrijf. Het bedrijf zelf is de belangrijkste stakeholder en de missie is leidend.

‘WINST IS SLECHTS EEN VOORWAARDE OM AAN DE MISSIE TE BLIJVEN WERKEN.’

Voor de lange termijn

Als de missie leidend is, kan een onderneming daadwerkelijk verschil gaan (en blijven) maken in de wereld. Dat is geen gek idee, want het neoliberale geloof dat winst de enige voorwaarde is voor gezond ondernemen, houdt geen stand in een wereld die uitgeput en onbewoonbaar raakt en waarin ongelijkheid groeit. Misschien ken je de cartoon wel waarin vier mensen in een post-apocalyptische setting rond een kampvuur zitten en een man met een gescheurd pak en stropdas belerend zegt: ‘Yes, the planet got

1 Gijsbert Koren is oprichter van We Are Stewards, dat als doel heeft om steward-ownership in Nederland op de kaart te zetten.

Foto: Frank Poppelaars

destroyed, but for a beautiful moment in time we created a lot of value for shareholders.’ De boodschap: Korte termijn winstmaximalisatie blijkt geen goede lange termijn investering. Steward-ownership borgt de wens van ondernemers die voor een andere route willen kiezen.

Steward-ownership is niet nieuw en wordt al generaties lang toegepast, zij het door een relatief klein aantal bedrijven. Een aantal pionierende ondernemers heeft innovatieve manieren gevonden om twee universele principes in het DNA van bedrijven te verankeren: zelfbestuur en winst dient de missie.

Deze principes stellen bedrijven in staat om onafhankelijk en missiegedreven te blijven.

Elk steward-owned bedrijf heeft een eigen unieke missie. Het kan bijvoorbeeld gaan om het tegengaan van afval in de kledingindustrie, het betalen van eerlijke prijzen aan koffieboeren, of het verstrekken van de beste hypotheek aan starters. Het ene steward-owned bedrijf richt zich op een maatschappelijk doel, terwijl een ander vooral hoogwaardige producten wil leveren. Wat alle steward-owned bedrijven gemeen hebben, is de overtuiging dat winst slechts een voorwaarde is om aan de missie te blijven werken.

Koersbepaling

Om dat streven te waarborgen, bepalen ‘stewards’ de koers. Zij beheren het stemrecht dat normaal

The Optimist • november/december 2021 • 51

Zuiver zakelijk Anders kijken gesproken bij aandeelhouderschap hoort. In hun besluiten staan het belang en de missie van het bedrijf voorop. Stewards hebben tijdelijk stemrecht en kunnen dit niet verkopen. Ze dragen het simpelweg over aan hun opvolgers en hebben geen persoonlijke incentive voor winstmaximalisatie op korte termijn.

Stewards werken bij het bedrijf, of zijn er nauw aan verbonden, waardoor ze in staat zijn om te sturen op meer dan financiële informatie. De missie, klanten, medewerkers, leveranciers en de toekomst van het bedrijf kunnen hierdoor een veel grotere rol spelen in besluitvorming.

Op die manier staat eigenaarschap voor ‘verantwoordelijkheid’ en vrijheid om te bepalen wat het beste is voor het op de lange termijn werken aan de missie van de onderneming. Zowel de Amerikaanse als de Nederlandse vereniging van grote bedrijven (de Business Round Table en VNO-NCW) hebben sinds kort de mond vol van het streven naar brede welvaart en waardecreatie voor allerlei stakeholders in plaats van de eenzijdige focus op het maximaliseren van aandeelhouderswaarde. Tegelijkertijd worden de plannen van CEO’s die deze wens omzetten in actie onder druk van activistische aandeelhouders van tafel geveegd, omdat deze plannen onvoldoende oog hebben voor winstmaximalisatie op korte termijn. Het gebeurde Paul Polman jaren geleden bij Unilever en het gebeurde Emmanuel Faber eerder dit jaar bij Danone.

Een duurzame bank

Dat staat in schril contrast met de realiteit bij stewardowned bedrijven. Triodos Bank is in 1980 opgericht, net voordat het neoliberalisme aan een onstuitbare opmars begon. De oprichters van Triodos Bank richtten een stichting op die alle aandelen van Triodos Bank tot op de dag van vandaag beheert. De stichting geeft stemrechtloze certificaten van aandelen uit, zodat de bank bij investeerders eigen vermogen kan ophalen om te groeien, maar geen zeggenschap uit handen geeft en daardoor onafhankelijk kan blijven van beleggers met een focus op kortetermijnwinstmaximalisatie.

Het gebrek aan winstbejag op korte termijn heeft van de bank één van de meest duurzame banken ter wereld gemaakt. De missie van de bank is om het geld van klanten te laten werken aan positieve maatschappelijke, ecologische en culturele veranderingen. Het is geen holle missie waar aandeelhouders zich met een ander motief achter verschuilen, maar een missie waar de bank daadwerkelijk aan werkt en waar klanten bewust voor kiezen.

Toen na het uitbreken van de kredietcrisis het vertrouwen in de financiële sector een dieptepunt

‘ZE LATEN ZIEN DAT HET KAPITALISME MENSELIJK KAN ZIJN EN NAAR ONZE HAND TE ZETTEN IS.’

bereikte, moest Triodos Bank uitleggen waarom zij niet massaal in onverantwoorde financiële producten hadden gehandeld. De verantwoorde bedrijfsvoering en focus op de missie trekt klanten aan.

Sinds de kredietcrisis is het aantal klanten van Triodos Bank vervijfvoudigd.

Andere voorbeelden van Nederlandse bedrijven die floreren dankzij hun steward-ownership structuur zijn biologische supermarktketen Odin, cvketelfabrikant Remeha en bouwbedrijf TBI. Buiten onze landsgrenzen passen bedrijven als Bosch, Carlsberg, Rolex, Weleda en Zeiss met succes de stewardownershipprincipes toe. Deze en andere bedrijven vertellen een ander verhaal over het kapitalisme. In plaats van een privaat winststreven als motor, laten ze zien dat het kapitalisme menselijk kan zijn en naar onze hand te zetten is. Zo kunnen we ondernemingen bouwen die hun missie centraal stellen en voor de lange termijn bijdragen aan een wereld waarin we willen leven.

Tijd voor transitie

Volgens mij zijn we er klaar voor. Ondernemers die nu een bedrijf starten, of hun bedrijf willen overdragen, kunnen ervoor kiezen om de stewardownershipspelregels in te voeren. Niels Meijssen, oprichter van Moonback, koos er vorig jaar voor.

Niels kwam tijdens het begin van de coronapandemie terug van een reis en las bij thuiskomst dat Booking.com staatssteun had aangevraagd. Een bedrijf dat een jaar eerder nog miljarden aan haar aandeelhouders had uitgekeerd, klopte bij de belastingbetaler aan. Het wrong bij Niels al langer dat Booking.com hotels volledig afhankelijk had gemaakt en hen een steeds hogere commissie vroeg, met hotelgasten als betaler van de rekening. De staatssteun was voor Niels de druppel. Hij kondigde op LinkedIn aan een eerlijk en steward-owned alternatief te willen starten dat hotels en hotelgasten dient in plaats van beleggers spekt. Hij ontving bijna veertigduizend steunbetuigingen en haalde via crowdfunding in een mum van tijd twee miljoen euro op om van start te gaan.

Niels is één van de ondernemers die voor steward-ownership kiest. Hij herdefinieert de spelregels van ondernemen fundamenteel en brengt ze in lijn met zijn intenties. Moonback bestaat om zijn missie ten uitvoer te brengen en verschil te maken in de wereld. Als dat is waar de meeste ondernemers door gedreven worden, dan is steward-ownership het fundament om op te bouwen. Voor de toekomst die al begonnen is. • Meer informatie: www.wearestewards.nl

The Optimist • november/december 2021 • 52

© Liz Johnson Artur

Liz Johnson Artur 15 Oct 2021 – 9 Feb 2022 Corporate Partners

Additional support

The Optimist • november/december 2021 • 53

all about photography

of life of love of sex of movement of hope

foam.org

Zuiver zakelijk Anders kijken

Regels om te rekken Op de werkvloer zitten we soms muurvast in regelgeving, constateert Boukje Keijzer.

Met haar boek De regels en de rek – Balanceren tussen regels en houvast in organisaties leert ze professionals hoe ze zelf iets aan die regeldruk kunnen doen.

We bespreken haar liefde voor regels, hebben het over rekstrategieën en kijken naar integriteit.

Door LAURA BOETERS

‘Ik ben een enorme fan van regels’, bekent Boukje Keijzer. Deze sociaal psycholoog en communicatiewetenschapper is als ‘ontregelaar’ werkzaam in publieke organisaties. Ze legt uit: ‘Regels geven houvast en bewaken de waarden van de samenleving. Maar we zijn erin doorgeschoten. Door de vele regels zitten we soms muurvast.’

De afgelopen jaren kwam ze dan ook veel gefrustreerde professionals tegen. Gedreven mensen die binnen hun organisatie dingen mogelijk wilden maken, maar dat door regels niet konden.

En van ‘het kan niet’ is Keijzer daarentegen geen

fan. ‘Ik neem daar geen genoegen mee, vooral als iedereen in een organisatie eigenlijk vindt dat iets zou moeten kunnen. Hebben we de regels echt zo ontzettend dominant laten worden, dat we het werk dat we zo belangrijk vinden niet meer kunnen doen?’

Ze ging op onderzoek uit, dook diep in regelgeving en kwam boven met verfrissende inzichten die ze bundelde in een boek. De regels en de rek is er voor mensen werkzaam in de publieke sector, die verlangen naar meer ruimte om te kunnen doen wat zij denken dat nodig is.

The Optimist • november/december 2021 • 54

Zuiver zakelijk Anders kijken

‘REGELS GEVEN HOUVAST, MAAR WE ZIJN ERIN DOORGESCHOTEN.’

Eerste stap naar rek

Keijzer ontdekte dat er in de meeste gevallen meer mogelijk is dan we denken; de meeste regels hebben rek. Het is vaak onze overtuiging die ons klemzet. Ze noemt het idee dat het ‘allemaal niet kan’ ook wel een mentale gevangenis. ‘Er is een soort geloof ontstaan dat we door regels niets meer kunnen. Dat het niet mag van de wet of de overheid. Maar wanneer je een belemmering afpelt, is er vaak niet eens een regel te vinden of is de regel geen wet maar een invulling van de organisatie waar je werkt. Daar zit vaak veel meer speelruimte in.’

Het ontrafelen van regels waar je last van hebt is dan ook de eerste stap naar rek. In het boek wordt uitgebreid ingegaan op hoe je erachter kunt komen waar bepaalde ergernissen over beperkingen door regels precies over gaan. Keijzer schrijft: ‘Weten wat de bron is van de regels waar je last van hebt, geeft zicht op waar je moet zijn om er iets aan te veranderen. En op de mogelijke consequenties die eraan verbonden zijn als je de rek wilt opzoeken in die regels.’

Rekstrategieën

De regels en de rek – Balanceren tussen regels en houvast in organisaties Boukje Keijzer ISBN: 9789462763944 192 pagina’s € 27,50 Verkrijgbaar in de webshop van The Optimist.

Wanneer de regels zijn ontrafeld, kan er gerekt worden. Hiervoor stelde Keijzer zeven rekstrategieën op.

Deze beschrijft ze als ‘de knoppen waaraan je in allerlei organisaties kunt draaien’. Met de strategieën ‘tijd rekken’ en ‘volume verminderen’ kunnen we volgens haar op korte termijn al veel ruimte creëren. Ze merkt dit vooral tijdens regelreksessies in de zorg: ‘Daar moet elke dienst iets gemeten of bijgehouden worden. De vraag is of dat tijdens elke dienst moet, of dat het ook één keer per dag of één keer per patiënt kan. Dit werkt ook zo met aantallen. Vul je alle formulieren volledig in, of is dat alleen nodig in specifieke gevallen en kun je voortaan ook alleen de belangrijkste punten noteren?’

Het verminderen van bureaucratie kan volgens haar zelfs het personeelstekort in de zorg oplossen.

‘Het is ontzettend vol en druk in de zorg, en het is zeker niet de bedoeling om het met minder mensen te doen, maar je zou echt meer ruimte aan het bed kunnen creëren door het anders invullen van het papierwerk. Dit kan per dag zomaar veertig uur per afdeling schelen. Dit geldt voor heel veel situaties.

Al die kleine minuten bij elkaar opgeteld, maakt een groot verschil.’

Pippi Langkousen

Een rekstrategie die ze onlangs aan haar rijtje toevoegde is ‘Pippi Langkousen’. Zoals de naam doet vermoeden is deze strategie brutaler dan eerdergenoemde strategieën. ‘Het mag van mij allemaal

1

1 Boukje Keijzer gelooft net als Pippi Langkous dat alles mogelijk is. Ook als het nog nooit gedaan is.

wel wat speelser. Bij deze strategie vraag je jezelf af waarom je nog doorgaat met een bepaalde regel als het zo onzinnig voelt. Als manager kun je bijvoorbeeld afdelingen vanuit speelsheid uitdagen om regels te rekken, door er een wedstrijd of spel van te maken. Zolang je het houvast dat de regel biedt niet uit het oog verliest, zijn de mensen op de werkvloer heel goed in staat om zelf meer ruimte te creëren.’

Een dergelijke strategie voor op de werkvloer blijkt in de praktijk hard nodig. ‘Beleid wordt doorgaans niet gemaakt door de mensen die er dagelijks op de werkvloer mee bezig zijn. Wanneer er signalen van de werkvloer komen dat iets niet werkt, gaat er vaak een werkgroep of commissie mee aan de slag. Er worden dan ontzettend mooie oplossingen bedacht, die vervolgens op de een of andere manier niet werken. Het allerbelangrijkste is dat je regels opstelt, samen met de mensen die ze moeten uitvoeren. Weten hoe regels in de praktijk uitpakken is essentieel.’

Oprechte intenties

Keijzer maakt duidelijk dat rekken geen doel op zich is. Het is streven naar een betere balans tussen regels en rek, om te kunnen regelen wat van belang is.

Ze stelt oprechte intenties als uitgangspunt. ‘Ik heb weleens discussies over waarom je zou willen rekken en wat je belang erbij is. Voor mij is het klip en klaar: het moet altijd voortkomen uit de intentie dat je iets kunt betekenen voor anderen. Voor een patiënt, een leerling, een cliënt. Dat vind ik het mooie aan de publieke sector; de professionals die er werken zijn betrokken mensen die graag het goede willen doen, met hart voor hun vak.’ • Meer informatie: www.deregelsenderek.nl

The Optimist • november/december 2021 • 55

Zuiver zakelijk Anders kijken

De mens centraal in organisaties

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is een ingeburgerd begrip. Maar geldt dat ook voor SMVO? Hierbij staat de S voor Sociaal. Het bedrijf Matzzi richt zich op het helpen van organisaties om SMVO meetbaar en hanteerbaar te maken, omdat de mens centraal moet staan.

Door ROLAND PLUUT Samen met twee compagnons startte Han Ribberink zeven jaar geleden Matzzi. Het viel hen op dat organisaties nog steeds hun processen voorop stelden en minder aandacht hadden voor de factor mens. ‘En dat terwijl de mens juist verantwoordelijk was en is voor de uitvoering van die processen’, vertelt Ribberink. Hierdoor is er volgens hem vaak geen juiste balans met betrekking tot efficiency en tevredenheid.

Unieke mensen

Eén van de drie oprichters van Matzzi was actief in de executive search – het vinden van kandidaten voor topfuncties. Ze besloten het anders te doen dan de meeste bedrijven en ontwikkelden een tool om zowel personen als groepen te karakteriseren. ‘Op het moment dat iemand met een sleutelpositie een organisatie verlaat en er een nieuwe kandidaat moet worden geworven, spitsen wij ons toe op het maken van de juiste match door personen in kaart te brengen. In een aantal gevallen in onze directe omgeving bleek een geworven kandidaat – na ingewerkt te zijn – al snel weer te vertrekken, met alle gevolgen van dien. Het gangbare wervingsproces hebben we in onze methodiek omgedraaid om zo een duurzame match te maken tussen kandidaat en organisatie.’

Toen ze vier jaar geleden deze ‘People-motor’ in hun methodiek ontwikkelden, realiseerden ze zich dat ze een mooi instrument in handen hadden.

Ribberink: ‘Dit kon breder ingezet worden dan alleen People; we hebben daar Planet en Profit aan toegevoegd.’

Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat voor hem gelijk aan de aandacht en zorg die

The Optimist • november/december 2021 • 56

Zuiver zakelijk Anders kijken je hebt voor je omgeving. ‘Dat geldt natuurlijk voor de mensen in en om je organisatie, de natuur en het milieu, maar ook voor de zorgvuldigheid waarmee je met energie, grond- en hulpstoffen omgaat.

Uiteraard hoort hier ook verdienen bij. Het succes zit ’m in de balans tussen al deze onderwerpen’, aldus Ribberink.

Online tools voor MKB

De focus van Matzzi ligt op het MKB, aangezien zo’n zeventig procent van alles wat in Nederland geproduceerd wordt, afkomstig is van het MKB. ‘We denken daarmee een grote bijdrage te kunnen leveren’, legt hij uit. ‘Voor veel MKB’ers is de weg naar maatschappelijk verantwoord ondernemen ondoorzichtig en lastig om op te pakken. Met “grip op je toekomst” helpen we deze ondernemers om in hun eigen tempo stappen te zetten in een de richting die bij hen past. Waarom? Omdat voor iedereen de balans tussen People, Planet, Profit anders kan zijn.’

Dat ‘helpen van ondernemers’ gebeurt onder meer door het beschikbaar stellen van tools. Zo is er online een gratis scan voor ondernemers die met MVO aan de slag willen, maar die voor hun gevoel nog weinig structureel hebben opgepakt. ‘Zie het als een nulmeting. De nulmeting is een eerste stap en geeft je al direct een richting om samen met je personeel te werken aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Veel ondernemers hebben inmiddels stappen gezet, maar beschikken niet over een goed overzicht. Wil je vervolgstappen zetten, dan zijn er verschillende tools op het gebied van Sociaal MVO tot en met Sustainable Development Goals aan toe, maar altijd samen met je medewerkers.’ Over de reden waarom er voor SMVO moet worden gekozen laat Ribberink geen twijfel bestaan: ‘Ga uit van de mens; om een wedstrijd te kunnen winnen, moeten alle spelers zich maximaal inzetten en vooral samenwerken.’

De zeventien Sustainable Development Goals, de duurzame doelen die door de Verenigde Naties in 2016 werden vastgesteld, zijn voor veel ondernemers onbekend. Ze hebben hier nog niet van gehoord of het is een ‘ver van m’n bed’-show. Daar heeft men bij Matzzi een oplossing voor. ‘Door ze mee te nemen via MVO, geven we ze terug wat hun personeel vindt van elk van de doelen en waar je organisatie voor staat.

De rapportage kun je gebruiken in je communicatie naar je omgeving, maar ook in de samenwerking met je ketenpartners. Dit zijn trajecten die we uitvoeren.’

Daarnaast maken de wereldverbeteraars van Matzzi overzichten van wat ondernemers in een bepaalde branche of regio kunnen doen. Daarmee hebben ondernemers een benchmark. Het doel hiervan is dat zij

‘OM EEN WEDSTRIJD TE KUNNEN WINNEN, MOETEN ALLE SPELERS ZICH MAXIMAAL INZETTEN EN VOORAL SAMENWERKEN.’

Meer informatie: www.matzzi.eu

elkaar versterken, om een zo groot mogelijke impact te maken op het gebied van SMVO.

Toekomstperspectief

Net als professor Jan Rotmans gelooft Ribberink dat we niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk leven. ‘De jongste generatie die de arbeidsmarkt aan het betreden is, denkt fundamenteel anders dan de generatie die in de komende jaren met pensioen zal gaan. We hebben echter nu nog te maken met het feit dat de jongste generatie nog niet op plekken zit om daadwerkelijk beslissingen te nemen die impact hebben op dit proces van transitie. Dat wil niet zeggen dat de oudere generatie deze transitie moedwillig tegenwerkt of vertraagt, alleen ontbreekt de urgentie en/of kennis om stappen te zetten. Daarnaast geeft deze transitie natuurlijk onzekerheid.’

In dit spanningsveld zorgt Matzzi voor oplossingen. Dat doen ze door intrinsiek gemotiveerde mensen in staat te stellen hun omgeving ook enthousiast te maken. Zo krijgen steeds meer organisaties de mogelijkheid zelfstandig sociaal maatschappelijk verantwoord ondernemen op te pakken en uit te dragen.

‘Dat laatste is belangrijk omdat SMVO niet alleen maar geld kost, maar ook veel kan opleveren’, verklaart Ribberink. Als voorbeeld geeft hij aan dat een ondernemer die actief met SMVO bezig is, voor een werkzoekende een heel interessante werkgever is.

‘Ook verdien je extra punten in aanbestedingstrajecten en spreek je op een andere manier je ketenpartners, zodat co-creatie leidt tot nieuwe kansen.’ Zo levert Matzzi een bijdrage aan een duurzamere wereld waarin aandacht is voor de balans tussen ‘People, Planet, Profit’. •

The Optimist • november/december 2021 • 57

Zuiver zakelijk Anders kijken

‘Volg het ritme van de seizoenen’

Zuiver zakelijk Anders kijken

Marcel Tjepkema van Club Groeneveld staat stil bij het volgen van het ritme van de seizoenen. ‘Dat is noodzakelijk in deze tijd; een tijd die wordt gekenmerkt door hevige turbulentie en versplintering. Het is nog moeilijk te ontkennen.’

Door MARCEL TJEPKEMA

‘Lente, zomer, herfst en winter, ieder seizoen heeft zijn eigen karakter, zijn eigen kleur, zijn eigen tempo, zijn eigen ritme. En binnen ieder seizoen volgen de maanden, op hun beurt, elkaar in hun eigen ritme op.’ Het zijn een paar van de eerste zinnen uit het boek Leven en werken in het ritme van de seizoenen van Jaap Voigt. Met Jaap hebben we door de jaren heen een warme en voor ons belangrijke band opgebouwd. Hij leerde ons dat we als mens niet alleen de seizoenen aanschouwen, maar dat we ook de seizoenen zijn. Ons fysieke lijf, ons gevoel, ons denken en ons ervaren doorlopen evenzeer de lente, de zomer, de herfst en de winter. ‘Wij zijn belichamingen van dat ritme.’ We doen er daarom goed aan als mens en als organisatie dit ritme te volgen.

Aansluiting

Waar we wat mij betreft bij moeten stilstaan, is dat het volgen van een ritme van essentieel belang is om aangesloten te blijven op een creatieve stroom. ‘Daar waar geen ritme is, is geen aansluiting.’ Niet werkelijk.

Het volgen van het ritme van de seizoenen gaat daarbij over het volgen van een natuurlijk levensritme. De dynamiek per maand of per seizoen volgt daaruit. Dit is belangrijk om te begrijpen.

Het is zo dat ieder levend wezen drie fasen kent.

Een expansiefase, een contractiefase en een stiltefase. Alle levende wezens – dus ook wij als mens – kennen een periode waarin ze groeien en al zichtbaar naar buiten gaand groter worden. Dan volgt een periode van naar binnen kering. En na die periode is er een periode van stilte. Dit ritme is terug te vinden in de vele facetten van het leven. Als metafoor, maar ook in realiteit. Je kunt het toepassen op de ademhaling: de inademing, de uitademing en de periode van stilte tussen de in- en uitademing. Of het ritme van

‘HET VOLGEN VAN HET RITME VAN DE SEIZOENEN GAAT DAARBIJ OVER HET VOLGEN VAN EEN NATUURLIJK LEVENSRITME.’

Club Groeneveld is een inspiratiebron, leeromgeving en oefenplek voor verdieping over mens, natuur en samenleving.

Menselijk leiderschap staat hierbij centraal.

dag en nacht. De dag is de dan de periode van groei en de namiddag, de avond en de nacht vormen de periode van naar binnen kering en stilte.

Blauwdruk

Zo werkt het ook met de seizoenen. De lente en zomer gaan over groei. De herfst en de winter gaan over naar binnen keren. En de periode tussen 25 december en 6 januari vormt de fase van stilte. Dat zijn de twaalf heilige nachten, waarin als het ware de mal die de blauwdruk vormt voor het komende jaar ontstaat.

De kiemen worden dáár gelegd.

Wat er normaal gebeurt in de expansiefase, is dat de zaadjes die gepland zijn, beginnen te groeien. Voor de mens kun je die zaadjes zien als ideeën, gedachtes en gevoelens die je leert beheersen, enzovoort. Op alle vlakken is er in de lente groei met veel mogelijkheden tot vormen van ontvouwing. Na de lente komt de zomer. Dat is de periode van volle bloei. En na de zomer begint de periode van contractie. Contractie betekent dat de opgedane ervaringen worden gekneed en worden verwerkt. Het is alsof alle opgedane ervaringen vanuit verschillende hoeken bekeken en geëvalueerd worden. Dat kun je je erbij voorstellen.

En nu komt het: pas als er contractie heeft plaatsgevonden, kan er stilte komen. Anders eigenlijk niet. In die stilte komen expansie en contractie samen. Dat is moeilijk te bevatten wellicht, maar het gaat over eenheid, over worteling, en dat vanuit díe eenheid de natuurlijke impuls komt voor een volgende expansiefase.

Oneindige expansie?

In onze huidige samenleving is onder druk van de cultuur de nadruk komen te liggen op de expan-

The Optimist • november/december 2021 • 59

Zuiver zakelijk Anders kijken siefase; op groei. Expansie lijkt gelijk geworden aan ‘leven’. Er is nauwelijks ruimte voor contractie, laat staan voor stilte. Veel mensen werken lange uren en in de avond werken is eerder regel dan uitzondering.

Rustdagen, zondagen, bestaan niet meer. Je kunt zeggen dat we verslaafd zijn geraakt aan activiteit en overconsumptie. Er is sprake van expansie, expansie en nog meer expansie. ‘Dit jaar gaat het iets minder, we krimpen misschien iets, maar volgend jaar moet het wel weer goed gaan.’ We wanen ons in een continue lente en zomer.

Over deze cultuur valt veel te zeggen, maar het beste is om te zeggen dat het geloof in oneindige expansie niet klopt. Er is niets in de natuur dat oneindig groeit. Sterker nog, we zijn in dat opzicht als samenleving bezig om levenswetten te negeren op een manier dat er veel ziektes ontstaan. Het neemt krankzinnige vormen aan.

Ik laat me hier natuurlijk gaan, maar probeer de ernst voor te stellen via de ademhaling. Als metafoor, maar het gebeurt ook werkelijk. In een normaal ritme van ademhalen, adem je in totdat je vol bent. Daarna adem je uit. Als je uitgeademd bent, is het van belang dat je stil probeert te worden. Dat doe je laag in de buik. Het is dan alsof je wortelt. Je ademt niet.

Bij overexpansie verloopt dit anders. Stel je dan voor dat je inademt. En dan nog een keer probeert in te ademen. En nog een keer. En nog een keer. Als je dat blijft doen, zak je op een goed moment in elkaar.

Dat in elkaar zakken komt dan in plaats van de natuurlijke contractie. En op het moment dat je in elkaar zakt, begint eigenlijk direct de volgende inademing.

Dit betekent dat stilte niet aan de orde is.

Gevolgen

Het gevolg hiervan is dat er twee dingen ontstaan.

Bij overexpansie stoot je tegen stagnatie aan; je kunt niet verder. Het wordt ingewikkelder en ingewikkelder. De andere kant is dat er uitholling ontstaat. De combinatie tussen stagnatie en uitholling zorgt voor spanning, die op zijn beurt leidt tot implosie en fragmentatie. Het valt in stukken uit elkaar.

Het proces van overexpansie, uitholling, stagnatie, implosie en fragmentatie is inmiddels in de hele wereld te zien. Als je goed om je heen kijkt, dan implodeert het overal en is er sprake van fragmentatie.

Let op de huidige tweedeling in de samenleving. Het is slechts het zichtbare deel van dat wat nog veel verder fragmenteert. Het laat zien dat er geen ruimte meer is voor contractie en dat we niet meer stil zijn.

Het is goed jezelf af te vragen welke waarschuwingssignalen je kent. Wat laat zien dat je als individu, als groep, of als organisatie in dit proces terecht bent gekomen? Herken je duizeligheid? Hoofdpijn? Een

‘HET RITME ALS ONDERSTROOM IN ONS LEVEN EN WERK.’

1

suizend geluid in je oren of niet werkende spijsvertering? Het zijn signalen van overexpansie, waarbij deze individuele signalen natuurlijk 1-op-1 door te vertalen zijn naar voorbeelden van het collectief.

Als je niet goed naar de waarschuwingssignalen luistert, dan is uitval het gevolg. Uitval! Individueel en maatschappelijk. Op dit moment valt een groot deel van de werkende samenleving uit en zijn tegelijk honderdduizenden mensen bezig met herstel. Het is een somber beeld, maar we zitten er middenin.

Natuurlijk ritme

1 Marcel Tjepkema Leven en werken in het ritme van de seizoenen Jaap Voigt Uitgever: Ef & Ef Media ISBN: 9789081319614 143 pagina’s € 29,50 Verkrijgbaar in de webshop van The Optimist.

Wanneer ik dit schrijf is het de maand oktober. Het belangrijkste daarin is het besef dat de groeiperiode – al even – ten einde is. Gewoon echt ten einde. We kijken de oogst aan en maken ons langzamerhand klaar voor de stilte. Dat is waar we naartoe bewegen.

In het boek Leven en werken in het ritme van de seizoenen staat dat het herstel van het natuurlijk ritme misschien wel het enige echte antwoord is op de hevige turbulentie en fragmentatie in de buitenwereld. Hoe complex ook. Het ritme als onderstroom in ons leven en werk. Het lijkt me dat daar geen speld tussen te krijgen is. Als dat je raakt, werkelijk raakt, dan raad ik je het boek van harte aan. Dit artikel is op het boek geïnspireerd, evenals enkele persoonlijke podcasts. Het boek is een how-to-do-boek met per maand vele vragen die je echt gaan helpen.

Of volg onze programma’s over de seizoenen. Maar vooral: probeer er aan mee te doen. • Meer informatie: www.clubgroeneveld.nl

The Optimist • november/december 2021 • 60

Opinie

Het ongemak van luxe Vrijheid van meningsvorming, de erkenning van de rechten van anderen en van minderheden, rekening houden met elkaar. Hier en daar botst de luxe om je eigen mening te kunnen en mogen vormen met andere overtuigingen in de maatschappij. Een actueel dilemma.

Deze tweestrijd komt sterk naar voren door de corona-maatregelen. De vrijheid van de een ervaart de ander als inbreuk op de vrijheid van de ander.

Recentelijk werd de coronapas ingevoerd. Na landen als Frankrijk, Italië en Duitsland stelt ook de Nederlandse overheid dat burgers zich moeten identificeren met een ‘corona-vrij-bewijs’ om aan delen van het openbare leven deel te mogen nemen. Ongeveer de helft van de mensen, die zijn gevaccineerd – en dus met zo’n pas een vrije toegang tot het openbare leven hebben – is eigenlijk tegen deze maatregel.

Dilemma Het tonen van een QR-code met de CoronaCheckapp app op de telefoon vormt al een dilemma op zich. De pas tonen is toch ook het meewerken aan het uitsluiten van andere mensen. Andere mensen die om welke reden dan ook niet in het bezit zijn van zo’n QR-code. Mensen met zorgen over vacci-

Door ROLAND PLUUT

neren en die niet zwichten voor de dwang en drang van de overheid. Hun medeburgers moeten in opdracht van onze overheid actief ondersteunen dat een grote groep mensen om hun mening wordt uitgesloten. Nederland anno 2021, wie had dat een jaar of twee geleden gedacht?

Op 9 december 2018 publiceerde ik in de online uitgave van The Optimist het artikel Genetisch gemanipuleerde babymeisjes versus verplichte vaccinatie, met een verwijzing naar de discussie over het verplicht vaccineren voor toelating van kinderen tot de kinderopvang. Over ethische kwesties en over het risico van uitholling op het recht van mensen om zelf over de integriteit van hun lichaam te beschikken, zelf over de medische keuzes die henzelf betreffen te besluiten. Stapje voor stapje verliezen burgers hun rechten, en deze zijn slechts moeizaam terug te winnen. Ook nu speelt dit risico. Bij de introductie van de beperkingen voor niet-gevaccineerden in Duitsland werd dit in verschillende

The Optimist • november/december 2021 • 62

Opinie

bondsstaten gemotiveerd met het argument dat de samenleving de kosten niet moet dragen omdat mensen zelf beslissen niet te vaccineren. De stap naar afbraak van collectieve zorg voor groepen patiënten met obesitas, longkanker bij rokers en gehandicapte kinderen bij genetische voorspelbaarheid komt dan al akelig dichtbij.

Vragen Maar hoe zit het dan met de bescherming van kwetsbare mensen? Dat is waar de schoen wringt bij de vrijheid om niet te vaccineren. De vaccinatie is immers bedoeld om iedereen – en vooral de mensen die extra kwetsbaar zijn – te beschermen, en deelname aan het openbare leven ook voor hen open te stellen. Het is een belang voor iedereen.

Niemand wil doodziek terugkomen van een gezellig avondje uit, en niemand wil anderen ziek maken tijdens zo’n samenzijn.

Er zijn tal van vragen. In hoeverre is het zo dat gevaccineerden anderen niet kunnen infecteren?

Is het vaccin wel echt veilig terwijl het nog maar zo kort getest is, en de feitelijke middel- en langetermijnmetingen nog niet hebben plaatsgevonden?

Wat te doen met de geconstateerde bijwerkingen bij embolie, het functioneren van zintuigen en bijvoorbeeld de menstruatie? Vooral ook bij jonge mensen die zelf een laag risico lopen en jonge vrouwen die nog wel gezonde kinderen willen kunnen krijgen.

En hoe moet het met mensen die niet gevaccineerd kunnen worden wegens een hoog risico op bijwerkingen? Tot vragen als: maar ik heb al corona gehad en ben dus al beschermd, toch? En hoe kunnen kwetsbare mensen aan het openbare leven deelnemen als niet iedereen gevaccineerd is?

Publieke debat De kracht van een functionerende democratie is dat deze tegenstellingen in een publiek debat worden besproken. Er is uitwisseling van gezichtspunten en waarom mensen tot een bepaalde mening zijn gekomen – op basis van hun afweging van de beschikbare informatie. Dit publieke debat heeft niet plaatsgevonden. Vanaf het begin is er gesproken vanuit stellingen, waarbij afwijkende meningen werden weggezet als misleid. De politiek zwalkte, de wetenschap wist het eigenlijk niet, en groepen voor- en tegenstanders haalden er van alles bij. Politiek en media hebben in deze polarisatie helaas een leidende rol genomen. Maar dat neemt onze eigen verantwoordelijkheid niet weg om wel met elkaar het gesprek aan te gaan en om te verbinden.

De laatste tijd valt de term ‘verlichting’ regelmatig. De Verlichting is een ommekeer geweest in

‘Met zowel de voor- als tegenstanders heb ik door de open gesprekken nog steeds een goede verstandhouding.’

1

1 Roland Pluut is uitgever van The Optimist en ondernemer voor een duurzame wereld.

de geschiedenis, waarbij mensen in de kern genomen zelf tot het vormen van hun mening komen, en daarbij niet een meningvormende leidende rol van een godsdienst, politieke leer zoals communisme of ander dogma of opgelegd kader nodig hebben.

De Verlichting heeft geleid tot toename van wetenschap en van debat, en tot verdraagzaamheid ten opzichte van mensen met andere meningen. Althans, zo hoort het te zijn. Zeker in een democratie.

Samen leven Ik heb de laatste tijd veel gesprekken gevoerd, zowel met overtuigde voorstanders als met geharnaste tegenstanders van verplichte vaccinatie. Voorstanders die de voorlichting over de werking en veiligheid van vaccinatie aanvaarden, en tegenstanders die op basis van dezelfde wetenschappelijke artikelen hier grote kanttekeningen bij zetten. Het mooie: met zowel de voor- als tegenstanders heb ik door de open gesprekken nog steeds een goede verstandhouding.

We hoeven het immers niet met elkaar eens te zijn, om toch goed met elkaar samen te kunnen leven. De gesprekken hadden niet tot oogmerk om de ander te overtuigen, wel om op basis van discussie elkaar te verrijken, elkaar beter te begrijpen, en om tot een beter afgewogen meningsvorming te komen. We vonden overigens wel een gemeenschappelijke basis: dat het ontbreken van waarachtig inhoudelijk overleg in het publieke debat als een gemis is ervaren.

Juist de Verlichting heeft een trend gezet naar mondige burgers, die zich een eigen mening kunnen vormen en daarmee met respect voor elkaar als maatschappij veranderingen naar hun hand zetten.

Ook al gaat dat soms met horten en stoten. Maar in essentie komt het uiteindelijk goed.

En met betrekking tot het wel of niet gebruiken van de QR-code en coronapas? Dat is nu een lastige afweging op korte termijn, die iedereen individueel hoort te maken. Een klein ongerief voor de luxe om zelf te mogen beslissen. •

The Optimist • november/december 2021 • 63

Beeldverhaal

TALENT IN BEELD VIA FOAM

Beeld uit de serie Atlanta Made Us Famous © Hajar Benjida, met medewerking van de kunstenaar

Foam is een internationaal opererende organisatie op het gebied van fotografie, gevestigd in Amsterdam. Ze informeert en inspireert het breedst mogelijke publiek door alle facetten van hedendaagse fotografie te laten zien. Dit doet Foam door het organiseren van allerlei activiteiten, variërend van tentoonstellingen tot publicaties, digitale exposities, debatten en educatieve projecten. Veel activiteiten vinden plaats binnen het Amsterdamse museum aan de Keizersgracht 609, maar ook in het buitenland is Foam actief.

Foam ontdekt, ontwikkelt, definieert, publiceert en stimuleert. Dat geldt ook voor jong talent dat de kans krijgt om zich te presenteren. Op de volgende pagina’s zie je beelden uit de online tentoonstelling ‘Foam Talent 2021 | Digital’ met werk van een nieuwe generatie beeldmakers.

Dit multimediale platform toont het werk van twintig kunstenaars, geselecteerd via de jaarlijkse Foam Talent Call. Dit is een internationale speurtocht naar bijzonder fotografisch talent tussen de 18 en 40 jaar. Hun projecten zijn vertaald naar de digitale wereld, ondersteund door audio, video en interactieve elementen.

The Optimist • november/december 2021 • 64

Beeldverhaal

Beeld uit de serie Nueromantic © Ana Vallejo, met medewerking van de kunstenaar

Beeld uit de serie Encounter © Silvia Rosi, met medewerking van de kunstenaar

The Optimist • november/december 2021 • 67

Beeld uit de serie Quarantine Blues © Leonard Suryajaya, met medewerking van de kunstenaar

Visie

Generatiegerechtigheid geëist De duurzame troonrede die Werner Schouten op 7 september 2021 uitsprak zorgde voor de nodige beroering – en dat was volgens hem hard nodig.

Door DE REDACTIE Schouten sprak stevige woorden over generatiegerechtigheid, dat hij definieert als: ‘Ervoor zorgen dat we niet ten koste van toekomstige generaties leven, maar dat we die juist ondersteunen.’

We vroegen hem naar zijn ervaringen naar aanleiding van de toespraak.

Hoe waren de reacties op je duurzame troonrede?

‘Divers en bemoedigend. Ik heb mensen gesproken die met wat ongemak de duurzame troonrede hebben gezien of gelezen. Dan heb ik dus mijn doel bereikt. Anderen vertelden mij dat ik voor hen duiding gaf aan een onderbuikgevoel dat bij hen al langer aanwezig was.’

Heb je genoeg mensen wakker geschud?

‘Nee. Zonder twijfel een keiharde nee. Heel veel mensen zijn nog echt niet klaar om de klimaatcrisis écht als crisis te beschouwen.

We zijn nog veel te comfortabel in onze eigen echokamers van techno-optimisme en georganiseerde onverantwoordelijkheid.

Momenteel is elk product dat we nog produceren in Nederland een milieu-, klimaat- en biodi-

versiteitsdelict. We koersen met ons beleid nog steeds af op drie graden opwarming. We verkopen nog steeds dagelijks de toekomst va n jonge generaties in het heden en we noemen het Bruto Nationaal Product.

Dat zou ons permanent oncomfortabel moeten maken, maar dat doet het nog niet. Ik heb dus nog een belangrijke strijd te voeren!’

Wat is je volgende stap?

‘Mijn volgende stap is om generatiegerechtigheid ook echt in de praktijk te brengen. Dat betekent dat de overheid een generatietoets moet invoeren, zodat we bij beslissingen, zoals de verbreding van een snelweg of het openen van Lelystad Airport, doorrekenen of het bijdraagt of af breuk doet aan het toekomstige welzijn van jonge generaties. Voor bedrijven werk ik aan het initiatief Eenentwintighonderd (“2100”).

Met dit initiatief stimuleren we bestuurders en commissarissen om niet alleen te sturen op financiële cijfers voor het aankomende jaar, maar ook op brede welvaart voor 2100.’ • Meer informatie: www.wernerschouten.nl

‘Ik heb nog een belangrijke strijd te voeren!’

Pittige passage: (...) Ik ben me echter kapot geschrokken van wat ik zie in de praktijk. Tijdens mijn voorzitterschap van de Jonge Klimaatbeweging, heb ik gemerkt dat generatiegerechtigheid en een leefbare toekomst in 2100 in de praktijk totaal geen aandacht heeft.

Keer op keer zijn het de huidige belangen die de klok slaan. En niet de rechten van jonge en toekomstige generaties.

Deze verslaving aan het heden, staat echte systeemverandering in de weg. De hoofdrolspelers in de transitie hebben er namelijk een sport van gemaakt om op elke aanpassing richting een leefbare toekomst een hoopvolle term te plakken, om die vervolgens compleet uit te hollen. Zonder enig oog voor het einddoel.

Met een groen bord voor onze kop hollen we naar 2030 toe, zonder de basis te leggen voor een leefbare, klimaatneutrale wereld in 2050, 2070 en 2100. Met onze ogen gesloten voor het einddoel, struikelen we de toekomst in.

De tirannie van het heden zegeviert terwijl de leefbare toekomst het onderspit delft…

Lees de hele duurzame troonrede op: https://www.duurzamedinsdag.nl/ Nieuws/De-duurzametroonrede-van-Werner-Schouten

1 Werner Schouten (1998) is aanjager van een duurzame samenleving en oud-voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging (JKB).

JKB was de winnaar van de Trouw Duurzame 100 in 2020. Schouten is spreker over duurzaamheid en presentator van BNR Koplopers.

The Optimist • november/december 2021 • 70

1

Doorgeefcolumn

Leila Prnjavorac

Presentator/dagvoorzitter, programmamaker en spreker.

Zij is een van de Haagse Vrijheidsambassadeurs en uitgeroepen tot Hagenaar van het Jaar 2017. www.leila.nl

Mijn vier intenties ‘HET IS ZO BELANGRIJK DAT WIJ ONZE KINDEREN, ONZE JEUGD VOORLEVEN WAT WE IN DE WERELD WILLEN ZIEN.’

Foto: Arnaud Roelofsz

‘Ga en de weg openbaart zich’, zei mijn moeder altijd. Haar naam is Faketa en dat betekent herstel en genezing in het Arabisch. Als er iets is wat ik haar had gegund is dat het: dat het leven weer licht werd, in alle opzichten. Die zin is mij altijd bijgebleven en blijkt van Sjems Tebrizi te zijn, de inspirator van Rumi, een van mijn favoriete dichters.

Mijn moeder, een bijzondere vrouw, vol optimisme en met een overvloed aan liefde, zei ook altijd: ‘Leila, je neemt geen spullen mee je graf in, alleen waar je je hart en ziel mee gevuld hebt’. Daar heeft ze gelijk in gekregen; ik ben meermalen in mijn leven allesalles – letterlijk alles – verloren, maar één ding niet en dat is mijzelf. Zij heeft mij geleerd dat ik altijd opnieuw kan beginnen, altijd.

Hoe diep ik ook moest gaan, mijn ‘rock bottom’ bleek een prachtig fundament om mijn leven weer op te bouwen. Het voordeel van helemaal opnieuw beginnen was dat ik het leven helemaal opnieuw kon inrichten, precies zoals ik het wilde.

Wellicht vraag je je af waarom mijn moeders leven nooit meer licht is geworden. Daar kan ik kort over zijn: ‘de oorlog’ en ‘PTSS’. Wij zijn namelijk overlevers van de oorlog in voormalig Joegoslavië. Ik was negen toen de oorlog begon en elf jaar toen we noodgedwongen moesten vluchten.

Mijn moeder was een lokale heldin en heeft mij tijdens de bezetting van onze stad tot het moment van zuivering en onze vlucht laten zien wat het is om moed te laten zegevieren over de angst. Angst hebben we allemaal. Dat het leven ons zal kwetsen is onontkoombaar, maar wat je reactie is verschilt.

Soms is je kracht groot, soms zacht en klein, maar altijd in ons aanwezig. Zij is het lichtje dat mij altijd weer helpt herrijzen. Het is zo belangrijk dat wij onze kinderen, onze jeugd voorleven wat we in de wereld willen zien. Niet praten, maar doen. Deze (zachte) kracht bleek een belangrijk ingrediënt

voor mijn wederopbouw. Mijn leven bouw ik nu op aan de hand van vier basisintenties die continue in ontwikkeling zijn, want ik geloof in een leven lang leren. Mijn gezondheid is nummer één. Als ik gezond ben, dan kan ik al het andere scheppen.

Nu ik onlangs van kanker hersteld ben kan ik dit beamen. Mijn ziekte is veroorzaakt door blootstelling aan kernafval in de bommen en granaten die in mijn kindertijd op ons gegooid zijn. Dat afval is in mijn lichaam, in onze aarde, in onze lucht en in ons water gaan zitten. Daarom zet ik mij nu, samen met vele anderen, in om kinderrechten bij iedereen ‘top of mind en top to do’ te maken. Ik geloof sterk in het pay it forward-principe en dat vrede bij onszelf begint – intentie twee. Intentie drie: de liefde.

Heb je naasten lief, zoals jezelf. Vergeet dit laatste niet, het is mijn moeders struikelblok geweest. Ze offerde zichzelf op voor ons en anderen. Dat heeft ze met haar leven moeten bekopen. Ze heeft me hiermee laten zien hoe het niet moet en ik probeer het anders te doen met mijn kinderen. Ik zet mijn gezondheid en welzijn op nummer één zodat ik hen voorleef dat je alleen kunt geven als je vol bent en als je er echt bent. Daarom is tijd intentie nummer vier. We zijn maar een korte tijd hier, heel relatief dus, neem daarom bewust de tijd. Gun jezelf en de ander jouw en dé tijd en investeer deze in mensen, werk en doelen die jou energie geven en vice versa.

Ik koester nu mijn gezondheid, lach en reis veel. Ik rouw en vergeef, zo wordt het leven voor mij stukken lichter en dragelijker. Mijn kern is liefde en ik geloof dat liefde en vrede twee begrippen zijn die groter worden wanneer ik ze deel. Delen is vermenigvuldigen, daar begint en eindigt alles mee. • Leila Prnjavorac draagt het ‘doorgeefcolumnstokje’ over aan Lousewies van der Laan.

The Optimist • november/december 2021 • 71

Achtergrond

PLEIDOOI VOOR POËTISCHE POLITIEK Geïnspireerd door de bloemlezing Radicale vriendschap, poëzie en activisme, houdt filosoof Govert Derix een pleidooi voor poëtische politiek. Hij ziet het gebeuren: de leiders van de politieke partijen die hun voornemens verwoorden in een gedicht. ‘Daarna voordracht, stilte, debat.’

Door GOVERT DERIX Alle poëzie is politiek: die boodschap snoof ik onlangs op uit de publicatie Radicale vriendschap, poëzie en activisme van de kersverse uitgeverij Kwakman & Smet. Heerlijk. Alleen al die frase (met enige vrijheid ontleend aan Komrij en Szymborska) is poëzie in optima forma. Poëzie is altijd politiek.

Kauw erop, laat het bezinken, neem het in je achterhoofd mee tijdens een rondje hardlopen, schreeuw het vanaf een heuveltop, aanschouw de woorden in diepe meditatie, schrijf ze woord voor woord op en vraag je af of het je eigen woorden hadden kunnen zijn. Alle poëzie is politiek. Hoezo eigenlijk?

Eerst iets over Radicale vriendschap. Dit is een prachtig manifest voor een poëzie die niet langer verdrinkt in navelstaren (het alweer lange tijd belegen l’art pour l’art), maar die iets víndt van onze werkelijkheid, onze sociale onrechtvaardigheid, onze natuurvernietiging, onze zich in een ratrace vergalopperende wereld. Neem alleen al deze versregels: Het geschroeide vlees van hout, glad gezaagd, bedriegt: het rukken en scheuren van de ketting, zijn snelle wenteling een maskering van rauwe wreedheid.

Ze vormen het begin van het gedicht Kettingzaag van de Australische dichter John Kinsella, waarvan in Radicale vriendschap zowel een essay als een

aantal gedichten zijn opgenomen. Sinds ik die regels las kreeg ik het beeld van het geschroeide vlees van hout niet meer van mijn netvlies. Ineens ben je zelf een boom. Ineens ervaar je hoe het moet zijn als zo’n kettingzaag dwars door je heen gaat. Het kettingzaag-effect, waarover de tekst gaat, raakt ook de lezer die zich plotsklaps, misschien wel voor het eerst in zijn leven, afvraagt wat zo’n zaag eigenlijk met een boom doet.

Activisme

Ik vergelijk de uitvinding van de motorzaag met die van het Winchester-geweer. Zoals het repeteergeweer indianen bij bosjes neer kon maaien, zo werd het rooien van een boom met een kettingzaag ineens een peulenschil. Beiden hebben nog altijd hun valse romantiek. De Henry-buks van Old Shatterhand, de geur van verse houtsnippers.

Kinsella ontmaskert die perversiteit in een paar woorden. Onvergetelijk. Lees het gedicht voor in de Tweede Kamer of bij een actie voor het behoud van een bos – het Sterrenbos in Midden-Limburg, of als memento mori voor het onvergetelijke Amelisweerd – en je zet een andere toon. Besef daarbij dat poëzie van oudsher alles met bomen te maken heeft, en er opent zich een sprankelend universum van hoop en schoonheid. Dat universum versus de brute wijze waarop de wereldwijde ontbossing doorgaat: activistische poëzie kan zich daarop

The Optimist • november/december 2021 • 73

‘INEENS ERVAAR JE HOE HET MOET ZIJN ALS ZO’N KETTINGZAAG DWARS DOOR JE HEEN GAAT.’

Illustratie: Gijs Huijbregts

Achtergrond

richten. Dank, John Kinsella, dat je dit gedicht in de wereld hebt geholpen.

Radicale vriendschap bevat meer, veel meer.

De bijdragende dichters Dean Bowen (tot voor kort stadsdichter van Rotterdam), Frank Keizer, John Kinsella, de Duitse Lea Schneider en samensteller en dichter Bas Kwakman raken een snaar die mij uit het hart is gegrepen. Juist onze tijd vraagt om poëzie.

Waarheid De Duitse filosoof Theodor W. Adorno verklaarde ooit dat alle poëzie na Auschwitz shit was (Scheiße, in goed Duits). Intussen zijn we ruim zeventig jaar verder, verscheen er nog heel veel poëzie en zijn genocides nog steeds aan de orde van de dag – niet alleen op mensen en bevolkingsgroepen maar op de natuur tutti quanti. De vraag naar de waarde en betekenis van gedichten is daarmee nog steeds, net als ten tijde van Adorno, een gewetensvraag. Adorno kon hooguit nog een goed woord opbrengen voor hopeloze literatuur zoals Wachten op Godot van Beckett of de onnavolgbare muziek van Arnold Schönberg waarin de hoop overleeft als scherven van een spiegel die toch al nooit een waarheidsgetrouw beeld gaf van wat wij als mensheid zouden kunnen zijn.

Ik dwaal af. Maar dan: wij leven in een afdwalende tijd, een tijd waarin de belofte van menselijkheid en beschaving die ooit zorgde voor wind in de zeilen van de westerse cultuur, tanende is, of misschien al is bijgezet in de reliekenschrijn van oneigenlijke abstracties. Juist ook in dat licht is het een verademing om op een poëtisch initiatief te stuiten dat wel degelijk gelooft in de activistische potentie van poëzie. Zeventig jaar na Adorno is het zaak de schoonheid en kracht te ontdekken van gedichten die ondanks Auschwitz, ondanks Tsjernobyl, ondanks Rwanda, IS, Vietnam, Afghanistan, de verdwenen paradijzen van de Amazone en duizend andere bittersmakende namen het licht zagen en zien. Poëzie was altijd al politiek. Aan onze tijd het voorrecht daarvan de waarheid onder ogen te zien en ernaar te handelen, te dromen en te dichten.

Huis van Taal

Tijd dus voor een poëtische partij. De redenen daarvoor zijn complex en eenvoudig. Om te beginnen betekent politiek van oudsher de kunst van het scheppen van een gemeenschap. Politiek gaat over socialiseren. Politiek is het ambacht om handen en voeten te geven aan het geloof dat de mens een sociaal dier is – een geloof dat op zijn beurt aan kracht wint door de vruchten van politiek. Centraal daarbij staat de taal. Politiek tuigt als het ware een Huis

‘ZEG ME IN WELKE VERHALEN JE THUIS BENT EN IK VERTEL JE WIE WIJ SAMEN KUNNEN ZIJN.’

van Taal op waarin mensen samen kunnen wonen en waarvan ze samen het beste willen maken. De oudste gedichten gingen over die ruimte waarin mensen samen willen wonen: het Ene van Parmenides, het Stromende van Herakleitos, het paleis in Ithaka waar Odysseus en Penelope na lange poëtische omzwervingen samen hun geluk vinden. Het delen van die gedichten gaat samen met het delen van opvattingen, normen, waarden, wereldbeelden.

Zeg me in welke verhalen je thuis bent en ik vertel je wie wij samen kunnen zijn.

Alles spreekt

Maar het gaat dieper. De eerste dichters wisten dat taal niet alleen eigen is aan mensen, maar ook aan planten, dieren, stenen, goden, bergen, zeeën en oerwouden. Alles spreekt. Ook in een tijd die al millennia is vervreemd van deze opvatting – die tegelijk een geloof is en een waarheid – is die alomsprekendheid nog niet helemaal verdwenen. Ik geloof zelfs dat in onze wereld nog een soort poëtische achtergrondruis aanwezig is. Dichters hebben daarvoor een antenne. Ze weten intuïtief en instinctief dat woorden meer bevatten dan hun definities in woordenboeken en afspraken. Er staat nooit wat er staat en er klinkt altijd zeer veel meer dan er op het eerste gehoor klinkt.

Dat poëtische surplus en die dichterlijke achtergrondruis van het bestaan verklaren de betovering van veel poëzie. Woorden en woordcombinaties als sleutels om verloren betekenissen, betekenisvolle overvloed en collectieve herinneringen wakker te maken. Dat vermogen huist in ieder mens, maar het zijn dichters die er een extra-sensibel gehoor voor hebben en het gehoorde ongehoorde (of het ongehoorde gehoorde) gieten in woorden die raken om redenen die minstens zo raadselachtig zijn als het bestaan zelf.

Radicaal

Daarmee kom ik bij wat dichteres Lea Schneider ‘radicale vriendschap’ noemt. In mijn eigen woorden gaat het daarbij om het voelbaar maken van die verwevenheid van menselijke en niet-menselijk verhalen die helemaal teruggaat tot de wortels van ons bestaan. Radicaal wil zeggen: teruggaan naar de oorsprong en daaruit fundamentele conclusies trekken – en ernaar leven: activisme in pure vorm.

Juist omdat het ontstaan van taal en het ontstaan van politiek samenvallen en misschien zelfs één en dezelfde praktijk waren (en voor goede verstaanders nog altijd zijn) is alle poëzie politiek.

Daarmee is nog niks gezegd over de kwaliteit van de poëzie. Maar dan: wie is waarachtig in staat om

The Optimist • november/december 2021 • 74

Achtergrond

die te beoordelen? Elk gedicht pretendeert op eigen wijze het pure en het complete. Elk gedicht is als een detail dat een totaal weerspiegelt. Misschien mogen we aan Adorno’s oordeel toevoegen dat alle poëzie na de concentratiekampen shit kan zijn, maar tegelijk ook de verplichting heeft om, juist daarom, zo wáár te zijn dat ze de herhaling van Auschwitz tegengaat. Was dát de eigenlijke boodschap van Adorno? Dat er nog geen poëzie was die zó krachtig was?

Werk aan de winkel. Dichters aller landen, scherp uw activistische pennen!

Workshop

Is het, na al het voorgaande, zinvol, passend en mogelijk om de lijnen van een poëtisch partijprogramma uit te zetten?

Mannen maximaal 25 slagen Vrouwen maximaal 15 slagen Jongens maximaal 15 slagen Meisjes maximaal 10 slagen Kinderen... de kinderen.

Bestaat er een partijprogramma waarin deze regels van Dean Bowen zouden misstaan? Laat het gedicht indalen, voel wat het doet, kijk de kinderen in de ogen, laat de verbeeldingskracht haar werk doen, bal diezelfde verbeeldingskracht samen om een poëtisch smoel te geven aan je eigen programma.

Zie het gebeuren: de leiders van de politieke partijen samen in een workshop politieke poëzie.

Elk brengt zijn favoriete dichter mee. Ieder duo krijgt de opdracht de politieke voornemens te verwoorden in een gedicht. Daarna voordracht, stilte, debat. Zou het kunnen dat de oude onderstromen van het leven, het vertrouwde maar verstomde collectieve gevoel van ‘samen’, de zorg voor het leven, de liefde voor de planeet en de dromen voor het nageslacht alsnog een plek krijgen op de (ongehoorde) agenda’s?

Keep on dreaming, natuurlijk.

En toch. Frank Keizer citeert de Amerikaanse Juliane Spahr die laat zien hoe je met experimenteel schrijven nieuwe perspectieven kunt openen. Ligt hier het zachte breekijzer dat Mariëtte Hamer in het begin van de formatie had kunnen hanteren?

Als alle poëzie politiek is, waarom is de politiek dan niet allang poëtisch?

Natuurtoestand

Deze laatste vraag is de rots en branding van een poëtische partij. Haar enige programmapunt: de poëzie van politiek boven water halen, communiceerbaar maken, vertalen in hapklare brokken voor

de massa’s, overtuigende vleugels geven, verankeren in onze onderwijsinstellingen en politiek-bestuurlijke instituties. De grondwet zelf is pure poëzie.

Maar achter of onder de wetstekst gaat een gedicht schuil dat verlangt naar duizend-en-een verschillende gezichten en verwoordingen. Bovendien gaat er ook een sociaal contract achter schuil: grondslag van al het samenleven en reden waarom er ooit in een donker verleden een einde kwam aan de natuurstaat van de oorlog van allen tegen allen. Misschien werd die natuurtoestand overwonnen doordat op zekere dag dichters hun lieren en stemmen aanhieven. ‘O vrienden, niet zulke tonen, maar laten we aangenamere aanheffen, en vreugdenvollere!’

‘DE GRONDWET ZELF IS PURE POËZIE.’

Toekomst

Poëzie ís de vreugde die aan de wortels van het leven ligt. Ze is de herinnering aan haar eigen begin dat op elk moment opnieuw wakker gekust kan worden. Als we dat willen, waar we dat willen. In een achterkamer, in een bos, in de arena van de Tweede Kamer, in het stemlokaal. Alle poëzie is politiek en alle waarachtige politiek is door en door poëtisch.

Er zijn alleen dichters nodig, overtuigende dichters, om dat hoorbaar, zichtbaar en doorgeefbaar te maken. Onze toekomst zal poëtisch zijn of ze zal niet zijn. Met elk rakend gedicht wint die toekomst aan terrein en slaat de poëzie haar vleugels uit over de somberende actualiteit. Want ja: een gedicht kan de wereld redden. De zon van de poëzie schijnt altijd.

Je hoeft Radicale vriendschap maar open te slaan en voilà.

Eden is a lie Eden draagt geen vruchten Eden een stofbaal Eden the fallen Eden is angst Eden the joke Eden kills Eden is neoliberaal Eden the suffering Eden moet branden ... I observe a garden Poëzie zelf is de tuin die onze wereld is en kan worden. Niet alleen in dit retro-visionaire gedicht van Dean Bowen, maar overal. Vol kleur, verbeeldingskracht, hoop, rancune, spijt, schoonheid, overwonnen frustraties en herwonnen eerlijkheden. Zij die zich bekennen tot de politieke potentie van poëzie en het poëtische gezicht van politiek die ertoe doet, groeten u! •

The Optimist • november/december 2021 • 75

Govert Derix is schrijver, filosoof en adviseur. Diverse van zijn boeken zijn verkrijgbaar via de webshop van The Optimist.

Radicale vriendschap. Poëzie en activisme verscheen bij Kwakman & Smet uitgevers.

Meer info: www.kwakmansmet.nl

Boekfragment

Leren waarderen wat je hebt Iemand die jong is, vol in het leven staat en bruist van energie; wat kan daar nou mis mee gaan? Van alles.

Dat wordt duidelijk in het boek Ziek gelukkig van Ruud ten Wolde. Op aanraden van zijn psychotherapeut schreef hij zijn ervaringen op.

Dat blijkt nu zijn nalatenschap voor ons; twee dagen voor het ter perse gaan van dit blad overleed hij, 29 jaar jong.

Door BRIAN DE MELLO

Van jongs af aan was Ruud ten Wolde geobsedeerd door de ‘toverwereld’ van de televisie. Het duurde dan ook niet lang voordat hij werkzaam werd bij een producent van tv-programma’s. Vanaf dag één blijkt het zijn lust en zijn leven om zich te begeven in televisiestudio’s en betrokken te zijn bij de productie van diverse populaire programma’s.

Geluk

Wanneer hij op zijn 23 ste ziek wordt, lijkt de wereld op z’n kop te staan. In zijn boek beschrijft de levensgenieter op een prachtige manier hoe hij het patiëntzijn heeft ervaren. Daarbij lopen de tranen je soms over de wangen; de ene keer van ontroering, de andere keer van het lachen.

Want als geen ander wist Ten

Wolde zijn emoties te delen, maar ook was hij een meester in het op hilarische wijze beschrijven van wat hij in al zijn onbevangenheid tegenkwam. Dat hij per saldo positief bleef is niet alleen bewonderenswaardig – het inspireert en houdt ons de spiegel voor waarin we kunnen zien dat ook geluk soms in een klein hoekje zit.

The Optimist • november/december 2021 • 77

1 Ruud ten Wolde Foto’s: Michael Graste

Boekfragment

Boekfragment Zwaar

Het boek begint met het beschrijven van zijn ziekteproces vanaf 2015, toen de kanker voor het eerst toesloeg. Zelf excuseert hij zich voor alle jaren van intense beschrijving van zijn misère en ziekenhuisbezoek: ‘Ik beloof je dat dit boek echt niet alleen maar zwaar zal zijn, maar om een goed beeld te krijgen van waar ik de afgelopen zes jaar allemaal doorheen ben gegaan, heb ik de gebeurtenissen van die zes jaar ziekte in dit hoofdstuk samengevat. Dan hebben we het zware, vervelende gedeelte maar gelijk gehad en kan ik je daarna vertellen wat het me voor inzichten heeft gegeven en het me gebracht heeft!’

Zegeningen

Die inzichten komen r u imschoots aan bod. Hij reflecteert over geluk, over hoe je je ‘lekker in je hoofd en in je vel’ kunt voelen en hoe relaties en werk hem veel moois hebben gebracht. Tenslotte spreekt hij over ‘mindset’ en ‘de praktijk’. Alsof dat nog niet genoeg is, treffen we achterin het boek een lijst met tips aan. Tips die je gaandeweg in het boek tegenkomt, maar ook nieuwe tips. Voor wie weleens twijfelt over wat belangrijk is in het leven, of voor wie achteraf geen spijt wil hebben, zijn de tips van Ten Wolde een handig handvat.

Er spreekt zowel optimisme als dankbaarheid uit. Of zoals hij het zelf zo mooi schreef: ‘Tel je zegeningen: want waarderen kun je leren.’ Zijn boekpresentatie mocht hij niet meer meemaken, maar zijn boodschap leeft voort.

Op mijn 21e ben ik bij televisieproducent Fremantle gaan werken, en daar werk ik momenteel nog steeds met heel veel plezier.

Ik heb er werkelijk op elke afdeling gezeten en het voelt als mijn tweede thuis. De eerste jaren werkte ik als programmaontwikkelaar, daar had ik immers al wat ervaring mee, en vervolgens ben ik aan de slag gegaan als producer. Ik vind namelijk vele facetten leuk. Momenteel ben ik redacteur en verslaggever bij rtl Boulevard, waar ik samenwerk met een fantastisch team, waarmee we elke dag van de week weer een geweldig, actueel programma neerzetten. *** Om 9.00 uur schrok ik wakker.

Welke dag was het? Hoe laat begon de vergadering? Redde ik het nog? Ik sprong onder de douche, tikte nog snel een espresso achterover en sprong op m’n scooter.

Als ik de stoplichten mee zou hebben, redde ik het nog. Dit moest goed komen.

Wanneer je bij een dagelijks televisieprogramma als rtl Boulevard werkt, weet je van tevoren nooit wat de dag je gaat brengen. Het ene moment sta

je op de boeklancering van het nieuwe fitnessboek van Fajah Lourens en het volgende moment sta je een persofficier te interviewen bij de rechtszaak van Willem Holleeder. Tussendoor misschien nog even langs Marijke Helwegen om duifjes te voeren én na te doen, om je vervolgens snel om te kleden en aan de rode loper van het TelevizierRing Gala te verschijnen en tout bekend Nederland aan de tand te voelen.

Uiteraard weten we bij rtl Boulevard ruim van tevoren welke evenementen en lanceringen eraan zitten te komen, maar in de ochtendvergadering wordt pas bedacht hoe de af levering van die avond er daadwerkelijk uit komt te zien; het is en blijft immers een actualiteitenprogramma. Als de relatie van een bekende Nederlander opeens uitgaat of er een bekende persoon plotseling komt te overlijden, kunnen we dat moeilijk negeren. Je moet dus wel om kunnen gaan met de continue veranderingen en het snelle schakelen. Op elke werkdag is er eigenlijk maar één ding zeker en dat is dat je om 19.30 uur niets meer aan de show kunt veranderen, want dan is de uitzending afgelopen. Was het een

‘Hij was een meester in het op hilarische wijze beschrijven van wat hij in al zijn onbevangenheid tegenkwam.’

The Optimist • november/december 2021 • 78

Boekfragment

fijne show? Dan genieten we nog even na. Ging er een hoop fout?

Dan is er morgen weer een nieuwe dag, een nieuwe show en dus ook een nieuwe kans.

De dagen beginnen eigenlijk altijd hetzelfde. In de ochtend starten we in de grote vergaderzaal, waar we (voor corona) met zo’n veertig man de show van de dag doornemen. We evalueren de show van die dag ervoor, kijken wat we kunnen verbeteren, maar ook zeker naar wat er goed ging.

De interviews die de verslaggever moet afnemen worden besproken en de items die de redacteuren hiervan moeten maken worden tijdens de vergadering verdeeld. Dat vind ik het leuke van het maken van een daily: je weet in de ochtend nog niet wat die dag je gaat brengen, maar dat ik deze keer écht niet wist wat deze dag me zou gaan brengen was achteraf gezien misschien maar beter ook.

Iedereen haastte zich naar de vergaderzaal, want er zat een bomvolle show aan te komen.

Net op het moment dat de vergadering begonnen was voelde ik mijn telefoon trillen. Een appje van mijn moeder. Ruud, bel me, zag ik op mijn scherm. Mijn hart bonsde in mijn keel en zonder iets te zeggen rende ik de vergaderzaal uit. Met trillende handen tikte ik mijn moeders nummer aan en binnen één tel nam ze op.

Ik wist gelijk wat er aan de hand was, want ik was een week eerder naar het ziekenhuis geweest om een verdacht plekje te laten onderzoeken. ‘Het is niet goed! De uitslag is niet goed, Ruud!’ riep ze huilend.

‘Als je iets zelf niet meer kunt bolwerken, dan neemt je lijf het volledig van je over.’

De kanker was voor de derde keer teruggekeerd. Het hele circus zou weer van voor af aan beginnen.

Mijn zicht werd wazig en alles kwam gedempt binnen. Ik was totaal in shock. *** Het lichaam is een rare machine.

Als je iets zelf niet meer kunt bolwerken, dan neemt je lijf het volledig van je over. Als iets te heftig wordt en voor je eigen brein niet meer te bevatten is, dan maakt je lichaam een stofje aan dat alles voor je verdooft, zodat je even niets hoeft te voelen en niets je nog extra kan raken.

Een stukje zelfbescherming van Moeder Natuur.

Helaas ben ik inmiddels ervaringsdeskundige op het gebied van slecht nieuws krijgen en aangezien mijn lichaam me gelijk in ruste brengt in een dergelijke situatie, schiet ik zelf algauw in de pragmatische modus. Een beetje zoals het vroeger op de basisschool ging wanneer de juf ziek was. De ‘telefoonboom’ of ‘belpiramide’ werd dan ingeschakeld, omdat WhatsApp nog niet bestond en op deze manier zouden alle kinderen uit de klas ingelicht worden over hun plotselinge vrije dag door de griep van de juf.

Het bellen kon beginnen en ik was vroeger de persoon die bovenaan de piramide stond en dus mocht starten. Hoe ik de boodschap overbracht was allesbepalend, wist ik inmiddels, want hoe dramatischer ik het slechte nieuws zou vertellen, hoe dramatischer ook het antwoord werd dat ik terugkreeg. Aan het begin van de telefoontjes had juf de griep en bij de laatste leerling die gebeld werd lag juf zo’n beetje op de intensive care. Ik moest het dus kort en bondig brengen. Dan kon er weinig misgaan.

Ik begon met het bellen van mijn vriend. Hij nam op en zei met een overduidelijk hoge ademhaling: ‘En?! Is het goed?!’, waarop ik rustig antwoordde: ‘Lieverd, het is niet goed. Ze weten nog niet waar het allemaal is uitgezaaid, maar dat ik weer in behandeling ga is zeker. Het is nu wachten op de scans.’ Mijn vriend was in tranen en begreep niet hoe ik in deze situatie zo rustig kon zijn, maar zoals ik al zei gaat dat automatisch. Wanneer iedereen in paniek raakt begin ik alles te regelen alsof ik een bedrijf aan het runnen ben. Het wachten op een uitslag vind ik tien keer erger dan gewoon weten waar ik aan toe ben, hoe klote de uitslag ook is, omdat ik gewoon echt niet van onzekerheid hou.

The Optimist • november/december 2021 • 79

Boekfragment

Het is maar goed dat je niet altijd van tevoren weet hoe dingen gaan lopen, want als je me toen, op die dag in januari 2019, had verteld hoe mijn traject er de tweeënhalf jaar erna uit zou gaan zien, had ik gedacht dat ik dat niet zou aandurven en dat ik het niet zou overleven. Maar ik ben er nog steeds. En ik ga alles wat er de afgelopen jaren gebeurd is met jullie delen. ***

Ziek gelukkig Ruud ten Wolde Uitgever: Lev. ISBN: 9789400513938 250 pagina’s € 21,99 Verkrijgbaar in de webshop van The Optimist.

Al twee keer eerder was er kanker bij me geconstateerd, in 2016 en 2017, maar nooit eerder had ik de behoefte gevoeld om mijn gedachten op papier te zetten. Nu deed ik dit wel; na een tip van mijn psychotherapeut schreef ik mijn gevoelens van me af. Ik merkte dat het me opluchtte om te schrijven over allerlei onderwerpen waar ik tegenaan liep als (jonge) kankerpatiënt. Toen ik mijn eerste stukje tekst aan mijn psychotherapeut liet lezen, liepen de tranen over haar wangen.

‘Wat onprofessioneel van me!

Maar ach, ik ben ook maar een mens. Hier móét je mee doorgaan,’ zei ze na het lezen. En dus deed ik dat.

Inmiddels zijn we al heel wat tekst en heftige, emotionele gebeurtenissen verder, maar ik heb ook een hele hoop geleerd. Ik ben dood- en doodziek geweest, ben vergaan van de pijn en ben in mijn hele leven nog nooit eerder zo misselijk geweest. Maar het is allemaal niet voor niets geweest.

Dat klinkt misschien alsof ik genezen ben verklaard, maar dat is niet zo. Ik ben nog vol in be-

handeling en of ik oud ga worden weten we niet. Maar wat ik wel weet is dat je je, hoe cliché het ook klinkt, moet focussen op de dingen die je wél hebt in plaats van op de dingen die nog allemaal ontbreken.

Ik heb geleerd dat je ondanks de grootste angsten en tegensla gen nog steeds heel erg blij en gelukkig kunt zijn. Ziek én gelukkig. Misschien juist wel meer dan daarvoor. Doordat je ziek bent, word je met je neus op de feiten gedrukt en leer je het leven zoals het is te waarderen. De ene dag lukt dit wat beter dan de andere, maar je hebt het voor het grootste gedeelte zelf in de hand.

De omstandigheden kun je niet veranderen, maar de manier waarop jij ermee omgaat wel. Je kunt jezelf natuurlijk dagenlang marineren in je eigen zelfmedelijden, maar ik heb nog nooit gehoord dat iemand zich daar beter van is gaan voelen.

Ik durf te zeggen dat ik op mijn jonge leeftijd, door mijn omstandigheden, heb mogen inzien waar het in het leven écht om draait. En spoileralert: dat is niet om het hebben van de nieuwste iPhone of het bekleden van de hoogste functie binnen een bedrijf (al mogen die wish lists en ambities er ook ze-

ker zijn, maar daar kom ik later op terug).

In dit boek vertel ik mijn verhaal, waarin ik onder extreme omstandigheden veel dingen over het leven heb geleerd, waar ook jij hopelijk iets aan hebt. Gelukkig hoef je niet ziek te zijn (geweest) om iets aan mijn verkregen inzichten te hebben. Ik pretendeer ook niet dat ik met heel nieuwe inzichten kom, want veel dingen weten we stiekem wel maar durven of kunnen we niet in de praktijk brengen, omdat iets ons tegenhoudt. Met dit boek wil ik vooral laten zien hoe ik voor en na mijn diagnose naar bepaalde onderwerpen kijk waar we allemaal tegenaan lopen. In de hoop dat ook jij geluk vindt. •

‘Ik durf te zeggen dat ik op mijn jonge leeftijd heb mogen inzien waar het in het leven écht om draait.’

The Optimist • november/december 2021 • 80

Medisch Centrum Balans Acupunctuurbehandelingen ● Traditionele Chinese geneeskunde ● Huisartsen

Traditionele Chinese geneeskunde in combinatie met westerse medische deskundigheid

Behandeling van: Vermoeidheid ● Zwakke spijsvertering ● Hooikoorts ● Overgewicht ● Pijnklachten ● Onvervulde kinderwens ● Depressie ● Schildklierproblemen ● Acné ● Menopauzeklachten ● Slapeloosheid ● Chronische (pijn)klachten

W. Lin arts, acupuncturist

S. Ho praktijkondersteuner

W. Wang tcm-specialist

Bel voor een afspraak: 070 3888 111 Stationsweg 23, 2515 BG Den Haag ● www.mcbalans.nl ● info@mcbalans.nl

De blinde vlek in deze gezondheidscrisis

Door RICHARD DE LETH

De meningen over de coronamaatregelen zijn nog diverser dan het aantal politieke partijen in Nederland. De visie van gezondheidsdeskundige Richard de Leth valt op.

Hij zet vraagtekens bij het overheidsbeleid en weet een oplossing voor de huidige gezondheidscrisis.

Uitgesproken

Per zaterdag 25 september 2021 doen wij in onze vrije samenleving in Nederland aan uitsluiting. Alles onder het mom van de volksgezondheid. De samenleving lijkt ook uiteen te vallen in gevaccineerd versus ongevaccineerd én voor of tegen de testsamenleving en het coronabewijs.

De vraag die ik interessant vind: bevordert de uitsluiting op basis van een QR-code ook echt de volksgezondheid of worden we onbewust alleen maar zwakker doordat we de oorzaak van de oorzaak niet goed in beeld hebben en niet goed snappen?

Ik wil het hebben over de oorzaak van de oorzaak en mijn verlangen naar een inclusieve, verbonden samenleving, en welke stappen hiervoor nodig zijn.

Is het terecht dat de overheid nu naar de ongevaccineerden wijst?

Dit artikel is een bewerking van de video en het blog die Richard de Leth op zijn website plaatste.

Vaccineren heeft voor mensen die vatbaar zijn – zoals chronisch zieken en ouderen – een gunstig effect. Hun immuunsysteem is verzwakt waardoor er een grotere kans is dat de immuunrespons tekortschiet en er complicaties optreden, waardoor de kans groter is dat deze mensen zonder vaccinatie in het ziekenhuis of zelfs op de ic komen.

De kwetsbaren hebben zich allemaal kunnen laten vaccineren, en de meesten hebben dit ook gedaan. Want vaccineren doe je vooral voor jezelf. De coronavaccins zijn vooral ontwikkeld om ervoor te zorgen dat je minder klachten krijgt na besmetting, en dus minder snel in het ziekenhuis belandt en hiermee de zorg belast. Mensen kunnen na vaccinatie echter nog steeds geïnfecteerd raken en ook anderen besmetten. Ook een gevaccineerde persoon kan dus een besmettingshaard zijn voor andere mensen, waaronder kwetsbaren bij wie het vaccin onvoldoende werkzaam is.

Er zijn ook veel gezonde mensen. Zij hebben een gezonde immuunrespons, en het coronavirus onschadelijk maken is voor deze groep geen enkel probleem. Het resultaat is een sterke en langdurige natuurlijke immuniteit, die volgens alle onderzoeken veel langer en beter aanhoudt in vergelijking met gevaccineerde personen.

De kernvraag is: zou er wel een pandemie zijn geweest als onze immuunsystemen optimaal zouden werken? Wat als de overheid een gezonde leefstijl zou faciliteren met als gevolg een sterke immuunrespons? Want is het virus het probleem of het terrein waarin het virus kan toeslaan, dus de verzwakte gastheer? Of nog concreter geformuleerd: is het probleem niet een verzwakt immuunsysteem van de mens waardoor een virus kan toeslaan?

Metabole gezondheid

Daar ligt de revolutie op de lange termijn. Gevaccineerd of ongevaccineerd zegt helaas niets over gezond of ongezond. Want waar het om zou moeten gaan is metabole gezondheid.

Een obese man of vrouw – dus metabool ongezond en met een verzwakte immuunrespons – mag met het coronabewijs bij de McDonalds een hamburgermenu en grote cola halen. Een metabool gezond persoon die ongevaccineerd is mag zonder QR-code niet in een restaurant om te genieten van een soep, salade en een glas water.

Virussen en bacteriën zijn al veel langer dan wij in de evolutie aanwezig. Dankzij virussen en bacteriën zijn wij geworden wie we vandaag zijn: Homo sapiens.

We gaan de strijd tegen virussen of bacteriën namelijk niet winnen. Zij kunnen zich veel sneller delen en aanpassen in vergelijking met ons.

Concreet: er zou aankomende winter één nieuwe mutatie van het coronavirus kunnen ontstaan waardoor het vaccin niet meer – of veel minder – werkzaam is. Dan komt het echt aan op de vraag: hoe metabool gezond is iemand, dus hoe sterk is de immuunrespons van een persoon?

Mensen met een sterke immuunrespons zijn veilig, ook voor de groep én de zorg. Mensen met een zwakke immuunrespons komen weer in de problemen, wat ook de zorg weer in de problemen brengt.

‘Wat als de overheid een gezonde leefstijl zou faciliteren met als gevolg een sterke immuunrespons?’

Hand in eigen boezem

De zorg is de afgelopen jaren enorm uitgehold door bezuinigingen en in vergelijking met andere Europese landen hebben we heel weinig IC-bedden per honderdduizend inwoners, namelijk slechts zes.

Het Europese gemiddelde is 11,5 bed.

Daarnaast doet de overheid niets om ons te begeleiden bij gezond leven en het versterken van onze immuunrespons. Er is een totaal gebrek aan

The Optimist • november/december 2021 • 83

Uitgesproken

politieke daadkracht bij het beschermen van de volksgezondheid.

Het is dus compleet onterecht dat de overheid naar ongevaccineerden als schuldige wijst, want ze zouden vooral de hand in eigen boezem moeten steken. Dat is natuurlijk geen populaire optie, omdat je dan moet toegeven dat je grote steken hebt laten vallen.

De meeste ongevaccineerden hebben al natuurlijke immuniteit, en als iemand metabool gezond is, is er helemaal geen probleem, ook als iemand met corona besmet zou worden. Vorig jaar bleek dat slechts twee tot maximaal vijf procent van de besmette mensen in het ziekenhuis belandde, en dat waren vooral mensen die metabool ongezond waren, dus overgewicht hadden of chronisch ziek waren.

Het is grote wetenschappelijke flauwekul om te suggereren dat de huidige groep ongevaccineerden – een groep van 1,8 miljoen mensen – een gevaar voor de zorg is of op de ic kan belanden. Het is angst-propaganda om de vaccinatiegraad te verhogen, en heeft geen enkele invloed op het versterken van de metabole gezondheid. Daar heeft angst namelijk een negatief effect op.

Hellend vlak

Het registreren van gevaccineerden en het coronabewijs als toegangsbewijs is een hellend vlak naar het normaliseren van het vragen naar je medische status. Ook laat het verleden zien dat tijdelijk vaak niet tijdelijk is. De leiders – zowel in Europa als in de wereld – willen van ons een QR-code maken, wat een zorgelijke ethische ontwikkeling is.

Laten we ook kinderen en jongeren met rust laten, want het zijn geen risicogroepen en de lange termijneffecten of bijwerkingen van het nieuwe mRNA-vaccin zijn tot 2023 nog onbekend en onzeker.

De vraag die overblijft is: is een sterke of zwakke immuunrespons jouw eigen verantwoordelijkheid als de overheid je niet helpt?

Het moderne leven als verzwakker van de immuunrespons

Het moderne leven verzwakt ons immuunsysteem enorm. Voor 1900 waren infectieziekten de belangrijkste doodsoorzaak.

Na 1900 zijn leefstijlziekten de belangrijkste doodsoorzaak geworden. We worden letterlijk ziek van hoe we ons gedragen, dus fouten in het eetpatroon, drinkpatroon, zitpatroon, ontspanpatroon, slaappatroon, denkpatroon en sociaal verbindpatroon.

Vandaag sterven er 123 mensen aan kanker en 102 mensen aan hart- en vaatziekten. Vandaag al-

leen al sterven er dus 225 mensen aan deze leefstijlgerelateerde aandoeningen. Ook krijgen vandaag 147 mensen de diagnose diabetes mellitus type 2, een aandoening die met leefstijl compleet omkeerbaar is.

‘De meeste mensen zitten nu op de achterbank van hun eigen leven.’

Stuurbaar

Nu hoor ik je denken: ‘Ja maar, Richard, is alles dan met leefstijl op te lossen?’ Het leven is niet maakbaar, maar wel stuurbaar. Laten we dit leefstijlstuur met beide handen vastpakken, want de meeste mensen zitten nu op de achterbank van hun eigen leven.

Hierdoor jagen we onszelf onbewust in slow motion de dood in. We zijn zwakker, dikker en zieker dan ooit. Meer dan de helft van de volwassenen heeft overgewicht. Ruim 9,9 miljoen mensen in Nederland hebben een chronische ziekte en helaas zullen deze cijfers de aankomende decennia alleen maar oplopen. Het RIVM voorspelt dat in 2040 62 procent van de volwassenen overgewicht zal hebben. De vitale mens met een gezonde immuunrespons lijkt uit te sterven, maar hier hoor je niemand over. Terwijl dit het echte gezondheidsprobleem is waar we ons op zouden moeten richten.

We zijn als mensheid de laatste eeuw door onnatuurlijk leven zo verzwakt dat infectieziekten harder dan ooit kunnen toeslaan.

Het resultaat is dat het coronavirus – wat een mild virus is, vergelijkbaar met een stevig griepvirus – veel mensen in de problemen brengt. Misschien is dit nog maar het begin, want experts waarschuwen voor een decennium van pandemieën.

Economie boven ecologie

Ik stel ook graag een andere morele vraag: er zijn afgelopen maand meer mensen gestorven aan longkanker door roken dan door corona. Waarom worden er vandaag nog steeds sigaretten verkocht?

Ik zag afgelopen week een video van Peter R. de Vries waarin hij zei: ‘Waarom kunnen we over de hele wereld olieleidingen aanleggen, maar geen waterleidingen waardoor er in Derde Wereldlanden ook vandaag weer duizenden mensen van de honger en dorst sterven?’

The Optimist • november/december 2021 • 84

1

Ik ken de harde waarheid: dit is een slecht verdienmodel. De economie staat altijd boven de ecologie, dus boven de natuur. We snappen niet dat er op de lange termijn alleen een gezonde economie kan zijn als we een vitale aarde hebben én vitale mensen met een goede metabole gezondheid.

En daar laat de gezondheidszorg – wat eigenlijk ziektezorg is omdat er geen geld naar primaire preventie gaat – een heleboel liggen.

Is onze gezondheidszorg ziek?

1 Drs. Richard de Leth specialiseerde zich na zijn doctoraal geneeskunde in de preventieve leefstijlgeneeskunde.

Hij is oprichter van het leefstijlplatform OERsterk.

Hun missie is om één miljoen mensen te begeleiden naar een beter leven door middel van de juiste zelfzorg.

Meer informatie: www.oersterk.nu

Laten we eens naar de cijfers kijken. De ziektekosten bedragen op dit moment zo’n 100 miljard euro, en zullen volgens het RIVM oplopen tot 174 miljard euro in 2040. In 2060 zullen de zorgkosten volgens een recent rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid verdrievoudigd zijn.

Concreet: op dit moment betalen we ruim 100 euro per maand voor de basiszorgverzekering. In 2040 zal dit bedrag oplopen naar zo’n 300 euro per persoon per maand. In 2060 zullen de ziektekosten zo’n 16.000 euro per persoon per jaar zijn, dus 1.333 euro per persoon per maand.

Ik blijf herhalen: deze weg loopt letterlijk dood.

De gezondheidszorg moet anders worden ingericht om toegankelijk en betaalbaar te blijven, maar vooral te doen wat het zou moeten doen: het zorgen en bevorderen van gezondheid.

We moeten van ZZ naar GG, dus van Ziekte en Zorg naar Gezondheid en Gedrag. Er moet meer focus gelegd worden op preventie en welzijn, want anders is het huidige systeem niet te betalen.

Het is pijnlijk dat als een ziekenhuis in de huidige zorgstructuur meer op preventie gaat inzetten, het dan failliet gaat, want voor eventuele gezondheidswinst krijgt het nu niet betaald.

Gezondheidspaspoort

De verdienprikkels liggen al jaren niet op de juiste plek in de gezondheidszorg, waardoor verandering

lastig is. Preventie is nu lastig duurzaam te organiseren in het huidige systeem. Want zou het niet beter zijn om mensen een gezondheidspaspoort te geven in plaats van een coronapaspoort?

Een gezondheidspaspoort geeft je inzicht in je metabole gezondheid. Niet om mensen uit te sluiten, maar om als maatschappij beter zicht te krijgen op de mensen die ondersteuning en begeleiding nodig hebben bij het versterken van hun metabole gezondheid. Want het hele leven heeft invloed op de metabole gezondheid. Hoeveel groente en fruit je eet. Hoeveel kunstmatige suiker je binnenkrijgt. Hoe vaak en hoeveel je beweegt, sport, ontspant en slaapt.

De mensen en sociale omgeving om je heen die energie geven of energie kosten. De positieve of negatieve emoties zoals angst, eenzaamheid of verdriet die in je binnenste sluimeren. De plek waar je wieg stond, dus de mate van hechting en veilig verbonden zijn met jezelf en de ander.

De buurt waarin je woont en de sociaal economische status waarin je verkeert. Een gezonde bankrekening of schulden. De mate van energie die je uit je werk of levensdoel haalt.

Laten we zicht krijgen op het hele plaatje – en de werkelijke oorzaak en onbalans onder de verzwakking van het immuunsysteem, dus de werkelijke oorzaak van de radicale slechte volksgezondheid, bij de wortel aanpakken.

De huidige QR-code zorgt bij de grote groep gevaccineerden voor een onterecht gevoel van veiligheid en voor passiviteit. Terwijl we juist met zijn allen in actie moeten komen om de oorzaken van een verzwakte en afgenomen immuunrespons aan te pakken. Om de metabole gezondheid radicaal te versterken.

Liefde als verbindend medicijn

Laten we dus meer kijken naar de daadwerkelijke oorzaak. Laten we ons samen verantwoordelijk voelen voor de vitaliteit van de aarde en van de mensheid. Laten we met respect en openheid naar elkaar luisteren, en elkaar waar nodig versterken.

Frank Boeijen zong het al: denk niet wit, denk niet zwart, maar in de kleur van je hart. De oplossing uit deze crisis ligt niet in uitsluiting, maar in verbondenheid.

Verbondenheid met Moeder Aarde.

Verbondenheid met andere mensen.

Verbondenheid met virussen en bacteriën.

Verbondenheid met de kracht van het eigen immuunsysteem.

Proost op onze volksgezondheid, en op een sterke immuunrespons. •

The Optimist • november/december 2021 • 85

MEDISCH DOSSIER Uw hulp bij het maken van betere gezondheidskeuzes

Blijf op de hoogte

Het laatste gezondheidsnieuws GRATIS in je mailbox Wekelijks nieuws Kritisch Wetenschappelijk Prikkelende opinie Aanbiedingen

PROEFABONNEMENT Ontvang Medisch Dossier thuis

3X VOOR

€ 15 www.medischdossier.org/shop

www.medischdossier.org/nieuwsbrief

Galileo’s galerij

KATHERINE G. JOHNSON * 26 AUGUSTUS 1918 † 24 FEBRUARI 2020 NATIONALITEIT: AMERIKAANSE

Levensloop: Haar talent voor rekenen en wiskunde was van jongs af uitzonderlijk. Op haar tiende startte ze aan de middelbare school en haalde vier jaar later haar diploma. Toen ze achttien was studeerde ze af in wiskunde. In 1938 was Katherine één van de drie eerste zwarte studenten die naar de universiteit gingen voor verdere scholing in wiskunde. Het was een tijd van rassensegregatie en beperkte vrouwenrechten. Na dertien jaar als schooljuffrouw te hebben gewerkt, kon ze bij een voorloper van de NASA aan de slag als wiskundige.

Zij had talent voor het berekenen van landingsplaatsen en orbitale koersen. John Glenn, de astronaut die als eerste Amerikaan in een baan om de aarde cirkelde, weigerde te vertrekken voordat Katherine de door de computer berekende koersen had nagerekend.

Ook tijdens de Apollo missies naar de maan bleek ze van onschatbare waarde voor NASA. Zij hielp met het berekenen van de koersen van de maanlander van Apollo 11 en haar werk zorgde voor een veilige terugkeer van Apollo 13 nadat een gedeelte van het ruimtevaartuig was ontploft.

Opmerkelijke details: Na enkele eredoctoraten van verschillende universiteiten ontving zij pas in 2015 de waardering die zij verdiende: de presidentiële Medal of Freedom, de hoogste onderscheiding die een burger in de VS kan ontvangen. In 2017 werd de film Hidden Figures uitgebracht, die gebaseerd is op haar leven en dat van haar collega’s.

In 2017 vernoemde NASA zijn Independent Verification and Validation Facility in Fairmont (Virginia) naar Johnson, die het gebouw mocht openen. Ook nu nog worden er scholen, satellieten en openbare gebouwen naar haar vernoemd. •

Door: ROY VAN DER STEEN

Tot aan haar pensioen in 1986 droeg zij bij aan de Space Shuttle missies, satellietlanceringen en voorbereidingen voor Marsreizen. Het opstarten van het ruimtevaartprogramma en de ontwikkeling hiervan is mede te danken aan de inzet en vaardigheden van Katherine Johnson; iets wat pas veel later zou worden erkend.

Belangrijkste wapenfeiten: Verantwoordelijk voor het lanceren van de eerste Amerikaan in de ruimte. Ondanks alle maatschappelijke en sociale tegenwerking hield ze vast aan haar overtuiging en geloof. Ze drukte haar stempel op de ontwikkeling van het ruimtevaartprogramma van NASA.

Galileo Galilei had door dat de aarde om de zon draait en niet andersom. De boeken die hij hierover schreef werden hem niet in dank afgenomen door zijn tijdgenoten.

Hij hield echter vast aan zijn gelijk en heeft dat uiteindelijk gekregen. In deze rubriek brengen wij een ode aan de Galileo’s van de moderne geschiedenis.

The Optimist • november/december 2021 • 87

Vijf gouden tips over rust Het boek De kracht van rust is gekozen tot het beste spirituele boek van 2021. Auteur Mirjam van der Vegt neemt je hierin mee langs acht tegendraadse lessen door middel van verhalen en weetjes over wat rust met je hersenen doet. Ze deelt vijf gouden inzichten uit haar boek met ons.

Door MIRJAM VAN DER VEGT

Achtergrond

Er bestaan veel misvattingen over stilte en rusten.

Zo heb je de rebellen die denken dat ze geen rust en stilte nodig hebben. Ik weet daar alles van, want ik was een van hen, voordat ik in een burn-out belandde. Rust en stilte leken me iets voor introverte mensen. Dat ik mezelf nu stiltetrainer noem, zegt iets over de ontdekkingen die ik daarover heb gedaan. Stilte is niet saai en zweverig, maar zet je met de beide benen op de grond en brengt je op een heel nieuw avontuur; de reis je hart in. Bovendien zorgt goede rust voor veerkracht en vreugde – daarover schrijf ik in De kracht van rust. In mijn boek staan talloze praktische aanwijzingen en graag geef ik er vijf mee voor je eigen dagindeling.

1 Mirjam van der Vegt is auteur en stiltetrainer.

Ze geeft retraites, lezingen en trainingen rondom rust en stilte.

Foto: Eljee voor Tearfund

Doe wat vaker een dutje en laat je inspireren door Churchill, die bekendstond om zijn dutjes. Dit inzicht kun je ook gebruiken vlak voordat je het podium op moet. Ga niet alles nog een keer in je hoofd ‘stampen’, maar neem even rust. Datgene dat van binnen is opgeslagen, blijft door rust beter hangen.

1. Ontdek je gouden uren

Een van de mooiste geschenken die je te geven en te beleven hebt, is jouw aandacht. Aandacht is goud – en daarvan heb je maar een beperkte voorraad per dag beschikbaar. Volgens onderzoek heb je maar vier uur goud per dag te besteden. Dat was voor mij een eyeopener die mijn agenda behoorlijk op zijn kop gooide. Want ik probeerde vaak minimaal acht uur aandachtig te werken en dacht dat ik dan ook nog echte aandacht over had voor mijn gezin (‘Je luistert niet echt’ – herken je dat?). De kunst is om de gouden uren van je aandacht goed te verdelen en daarom is het ook zo belangrijk om na te denken over je beschikbaarheid.

‘Stilte is niet saai en zweverig, maar zet je met de beide benen op de grond.’

4. De kunst van het ophouden

2. Ontdek je beschikbaarheid

Waarvoor wil jij eigenlijk beschikbaar zijn? Voor je het weet word je aan het begin van de dag overspoeld met opdrachten en taken en mensen die om aandacht vragen. Je voelt de energie uit je dag wegsijpelen. Dat is niet nodig wanneer jij je richt op je beschikbaarheid en daar ook steeds weer liefdevol naar terugkeert. Als jij later terugkijkt op deze dag, waar wil je dan dat deze door gekleurd is? Wil je beschikbaar zijn voor liefde? Dan is het wellicht slim om die ene afspraak tussendoor af te zeggen, zodat je tijd en ruimte hebt voor je andere afspraken, in plaats van heen en weer te rennen. Denk je nu: O, help, dan krijg ik minder voor elkaar? Lees en doe dan de volgende tip.

3. Doe een dutje

We worden vaak opgejaagd door alles wat zou moeten. Wanneer je tijd tekort ervaart, registreren je hersenen schaarste en dan schakel je over op de alerte toestand. Die kost veel energie. De perfecte reset voor zo’n oververhit brein is een dutje. Tien minuten wegdoezelen schoont je hersenen op en laat je weer met het juiste perspectief naar zaken kijken.

1

De kracht van rust Mirjam van der Vegt Uitgeverij Ten Have ISBN: 9789025909024 200 pagina’s € 20,99 Verkrijgbaar in de webshop van The Optimist.

De kunst van het ophouden is de kunst van onaf mogen zijn. Niet alles hoeft vandaag af. Jij bent genoeg, ook al heeft de dag nog rafelrandjes. ‘Ik ben nog niet klaar, maar ik houd er wel mee op’, zei een boer ooit. De beste filosofische uitspraak die ik ooit heb gehoord. Houd op tijd op met je werkzaamheden en neem tussentijd tussen je werkzaamheden om even op adem te komen. De monniken in kloosters doen dat ook. Ze horen de bel voor de diensten en leggen hun werk neer, of het nu af is of niet. Morgen is er weer een dag en voor alles is er een plek.

5. Beoordeel de dag naar wat je zaait

Kies ervoor aan het einde van de dag terug te kijken.

Vaak ben je blij als je jouw to-do-list hebt afgerond – we zijn geneigd te denken dat dat de beste dagen waren. Richt je niet alleen maar op het ‘oogsten’ en het resultaat van je werkzaamheden. Zaaien is je taak als mens – dat staat heel mooi in de Bijbel. Jij mag zaaien met gulle hand en je hoeft niet te zaaien van wat je niet hebt. De oogst wordt je geschonken.

Wanneer het gaat over spreken, wees dan ook niet alleen gefocust op het resultaat. Zaai je woorden en ontdek wat er soms jaren later nog van terugkomt. • Meer informatie: www.dekrachtvanrust.nl

The Optimist • november/december 2021 • 89

Hoogsensitiviteit en het chakrasysteem ‘Hoogsensitieve mensen hebben een gave, maar omdat ze geen begeleiding krijgen is het voor velen een vloek. Met dit boek heeft Mérène Rouma een praktische handleiding geschreven om in contact te komen met je innerlijke persoonlijkheid. Voor wie hoogsensitief is en voor iedereen die beter wil begrijpen hoe hoogsensitieve mensen in elkaar zitten, is dit handboek een must!’– Drs. Roy Martina

Voor mensen die zich afvragen waarom ze zo gevoelig zijn voor signalen en prikkels uit hun omgeving, of die worstelen met hun eigen wijze van ‘(be)leven’ en reageren op anderen. Daar schreef Mérène Rouma dit boek voor, vanuit haar ervaring als coach van hoogsensitieve mensen en anderen die te maken hebben met mentale blokkades en uitdagingen. Via voorbeelden en eenvoudige oefeningen, laat ze zien hoe ons interne mechanisme werkt en hoe we dat kunnen beheren. Gerelateerd aan ieders energiesysteem (chakra’s) stelt ze ons in staat het leven te leven dat bij ons hoort.

Te bestellen via: www.theoptimist.nl/shop Prijs: € 24,95 (excl. €2,95 verzendkosten binnen Nederland) ISBN: 9789082832747

Vanaf nu ook in het Engels verkrijgbaar!

Prijs: € 24,95 (exclusief verzendkosten) ISBN: 9789082832716

Nu verkrijgbaar via de webshop van The Optimist

Column

Harry Starren

Spreker, dagvoorzitter en publicist rond thema’s als strategie, leiderschap en ondernemerschap. www.harrystarren.com

Geef en Leef (of leef en geef) ‘ALTRUÏSME IS VOORAL EEN BEETJE “EERLIJKER DELEN”.’

Foto: Muriel Janssen

Geven brengt geluk. Je komt er geleidelijk aan achter dat een cadeautje geven leuker is dan er een krijgen. Een feestje geven. Er kan weinig tegen op.

Ik geef al een lange reeks van jaren ‘koffies met croissants’. Dan nodig ik mensen uit die elkaar verhalen vertellen. Uitgelokt door een thema. Ik geef de koffie met croissant, in een passende omgeving.

Deelname is kosteloos.

Vaak krijg ik de vraag na afloop, soms al ervoor: ‘Waarom doe je dit?’. Omdat ik het leuk vind, is mijn beste antwoord. Ik heb er vele. Maar het voldoet het minst, voor de ontvanger. Vroeger werd er nogal eens naar een businessmodel gevraagd of zelfs naar ‘het verdienmodel’.

Frans de Waal is een expert als het om apen gaat.

Hij kwam er achter dat apen, anders dan vaak door buitenstaanders wordt vermoed, geen strijd op de apenrots voeren, al komt dat voor. Even vaak, bij sommige soorten zelfs vaker, hebben primaten een altruïstische instelling. Zij helpen elkaar, ook al is hun directe eigenbelang er niet mee gediend.

Niet alleen eigenbelang, survival of the fittest, verklaart de voortgang van de soort. Het is ook het vermogen iets voor elkaar over te hebben. Solidariteit is een overlevingsstrategie die bewezen succesvol is.

Psychologen scharen vrijgevigheid onder de noemer: ‘pro-sociaal’ gedrag. Het staat lijnrecht tegenover ‘a-sociaal’. Prosociaal gedrag loopt op wederkerigheid vooruit. Het steekt niet gelijk over, het ruilt niet. Het is naïef. ‘Je lijkt wel gek’ – het is mij als het om die ‘koffies’ gaat, vaak gezegd. Het vaakst nog door mijn accountant.

De econoom Becker heeft de economie, met de Nobelprijs als beloning, op de hele menselijke leefwereld van toepassing verklaard. En eerlijk is eerlijk: je komt er een heel eind mee. We staan immers met elkaar in een ruilverhouding.

Als je de ruilverhouding loslaat word je ‘gekke Henkie’. Maar wat zou de wereld zonder gekke Henkies zijn? Ware vriendschap is zonder oogmerk of baatzucht. De mooiste vriendschap, vind ik, is vriendschap waar je niets aan hebt. Vriendschap die zijn eigen beloning is, die geen enkel doel dient.

Geld geven aan een bedelaar, doneren aan de stichting die concerten voor een wijk organiseert.

Een rondje geven in de kroeg. De maaltijd betalen voor een vriendin. Een ijsje voor buurtgenoten. Een glas wijn voor een onbekende in het café; altruïsme is ruilen zonder tegenprestatie. Het is zin geven door zin te maken. Betekenis vinden in het bestaan. Weten dat je niet alleen bent. En dat ‘samen’ het leven betekenis geeft.

En misschien, ik ben katholiek opgevoed bij paters, is altruïsme wel de afkoop van het egoïsme dat je bij je draagt en zich met je heeft verknoopt.

De keren dat je in de wachtrij hebt voorgedrongen en vooral aan jezelf hebt gedacht. Misschien is altruïsme wel het verlangen om met de wereld in het reine te komen.

Bij altruïsme denk ik aan de grote filantropen: Carnegie, Rockefeller, Gates, Bezos en Van den Ende. Altruïsme als teruggeven. Geven omdat je hebt genomen. Altruïsme is vooral een beetje ‘eerlijker delen’.

Simon Sinek, de Amerikaanse businessgoeroe, geeft als voorbeeld de gewoonte van de betere officieren om op veldtocht als laatsten te eten. Om er zeker van te zijn dat de manschappen voldoende eten kregen. Leaders eat last.

Filantropen zijn vaak mensen die het eerst aan tafel zijn gegaan. En toen beseften dat er geen recht was gedaan. Spijtoptanten. Opnieuw als altruïsten de besten. Maar wat zou het? Als met ‘dat geven’, goed wordt gedaan?

Egoïsme en altruïsme gaan als Jekyll en Hyde door het leven. •

The Optimist • november/december 2021 • 91

Boeken

Economisch educatief We zijn nooit te oud om te leren en jong geleerd is oud gedaan. Met deze twee wijsheden in het achterhoofd kijken we naar leerzame boeken die gaan over ons economisch gedrag. Stond vroeger winst maken centraal; nu lijken oude verdienmodellen op hun uiterste houdbaarheidsdatum af te stevenen.

Nieuwe uitdagingen vragen om nieuwe denkkaders en die vinden we terug in deze vijf boeken.

Door ROLAND PLUUT

watcher en strategy director bij de grootste reclamebureaus van ons land, en was oprichter van het eerste merkactivatie adviesbureau van Nederland. Sinds 2006 is Klomp eigenaar van Karmanomics, een bureau dat op Boeddhistische beginselen merken adviseert op het gebied van marketing en management. Hij schreef het Engelstalige Thrive samen met Shinta Oosterwaal.

Zij publiceert, presenteert en streeft naar het ontwaken van een ecologische beschaving. Klomp en Oosterwaal constateren dat het economische probleem is uitgegroeid tot een existentieel probleem. De spagaat tussen oneindige economische groei en het welzijn van de mens en de planeet wordt onhoudbaar en het is tijd voor een nieuw economisch narratief: een wereld waarin het gedijen (‘thriving’) van de mensheid en de natuurlijke wereld niet onderhandelbaar is.

Thrive - Grondbeginselen voor een nieuwe economie ISBN: 9789047014751 • 428 pagina’s • € 27,99

Impactvol ondernemen

Thrive Kees Klomp is een oude bekende van The Optimist. In de afgelopen jaren heeft hij zich ontwikkeld tot een koploper op het gebied van de nieuwe, duurzame economie. Hij werkte als trend-

Het is niet toevallig dat het boek Impactvol ondernemen in de praktijk werd gepresenteerd op 25 september 2021, ‘SDGAction Day’. Auteur Paul van Ruiten en zijn co-auteurs Elise Vonk, Hanneke Oude ElberinkSchieving, Ton Bastein, Annick Schmeddes, Anouk Brack en Jan Selen schreven een prak-

The Optimist • november/december 2021 • 92

tijkboek waarbij de vertaling wordt gemaakt van impact en meervoudige waardecreatie naar duurzaam en toekomstbestendig ondernemen. Dit doen ze onder meer aan de hand van het meervoudige waardecreatiemodel volgens de International Integrated Reporting Council (IIRC), maar het ontbreekt ook niet aan praktische tips, vele casussen en illustraties. De transitie van ‘business as usual’ naar ondernemen met impact wordt zo in beeld gebracht. Dat het bestaansrecht van bedrijven in de nabije toekomst draait om maatschappelijke waardecreatie wordt evident. Dit vereist een zekere mate van verrijking van bestaande rollen en kaders en in breder perspectief meer maatschappelijke toewijding van bedrijven. De vrijblijvendheid gaat verloren en dat heeft directe gevolgen voor alle functies in een organisatie, zoals finance & accounting, HR, marketing, communicatie, productie en leidinggevenden.

Impactvol ondernemen in de praktijk ISBN: 97890350943 • 286 pagina’s • € 29,90

Nieuwe marketing Na een aantal jaren in het bedrijfsleven te hebben gewerkt als marketing analist, business development manager en pricing officer besloot Marco Kuijten om in 2012 het roer om te gooien en het onderwijs in te gaan.

Boeken

Dit werd deels ingegeven door frustratie over hoe marketing vaak verkeerd wordt gezien binnen én buiten de organisatie.

Over hoe marketing vaak als verleidende reclame en overdreven communicatie wordt gezien in plaats van als de strategische force for good die marketing kan zijn. Bij gebrek aan beter besloot hij zelf het marketingboek voor de nieuwe economie te schrijven: Marketing in de nieuwe economie. Het boek is gericht op hbo-studenten en young professionals die invulling willen geven aan hun werk als marketeer in een nieuwe economie. Kuijten is docent aan Avans Hogeschool te Den Bosch en verbonden aan het lectoraat New Marketing bij het Expertisecentrum Sustainable Business (ESB).

Marketing in de nieuwe economie - Handleiding voor het creëren van échte waarde ISBN 9789085601142 • 224 pagina’s • € 26,90

Leiden met perspectief

Economie. Daarna volgde samen met Ed Peelen & Steven Olthof het Engelstalige standaardwerk, toen nog getiteld The Experience Economy, zeven jaar later gevolgd door Economy of Experiences.

Onlangs verscheen de vijfde editie met de geëvolueerde titel Economy of Meaningful Experiences - Humanising Business. Het voortschrijdend inzicht – inclusief de recente ontwikkelingen met betrekking tot klimaat en pandemie – heeft geresulteerd in een actueel studiehandvat over de belevingseconomie. Het boek is bedoeld voor zakenmensen, innovatiemanagers, marketeers, consultants en studenten van het hoger onderwijs. De auteurs hopen dat de 429 pagina’s, samen met het materiaal op hun website, een kader helpt vormen voor discussies over de gezichtspunten en ontwikkelingen van mensen op het gebied van de belevingseconomie.

Het vermenselijken van het zakendoen en de betekenisvolle ervaringen die daaruit volgen, vormen de rode draad in het boek, dat rijkelijk is voorzien van praktijkvoorbeelden. Boswijk: ‘De zoektocht naar de essentiële verbinding met wat mensen nodig hebben, met wat hun leven aangenamer, completer, of zo je wilt, “zinvoller” maakt; dat is waar dit boek over gaat.’

Meer informatie: www.experience-economy.com

Perspectiefvol leiderschap Management in de 21e eeuw ISBN: 9789080861237 • 754 pagina’s • € 75,00* / Prijs van de Regiekaarten: € 45,00*.

5th revised edition

“Economy of Meaningful Experiences is a great book that extends our ideas - disagreeing with us on occasion! It pushes forward what we know about today’s Experience Economy, focusing on those that are meaningful and cocreated. (In fact, it wasn’t until I read this that I truly understood what ‘co-creation’ was all about.) Anyone looking to create greater value for their customers should absorb its lessons.”

B. Joseph Pine II, co-author The Experience Economy and Infinite Possibility: Creating Customer Value on the Digital Frontier

“Experiences are tremendously valuable for human existence. The social, economic and technological context for this value creation has changed dramatically in recent years. In this thoroughly re-written edition of Economy of Experiences, the authors have brought theories on experience economy up-to-date theories to match these new conditions. This is a visionary book. Its numerous examples and cases will inspire practitioners and students towards socially better ways of value creation.”

Christian Jantzen, Professor, Department of Communication & Psychology, The Faculty of Humanities, Aalborg University

“Albert Boswijk and his colleagues are the preeminent experts in Experience Management in Europe. This book brings all of their knowledge and wisdom together and is vital reading for anyone seeking to create value from experience.“ Prof. Chris Voss, London Business School

“The book will, just like the first version, Experience Economy 2.0, fill a gap in the interface between academic research and consultancy work. It will therefore be of value to students as well as practitioners and will be included on the reading list of the Master of Experience Leadership Programme at Roskilde University.”

Prof. Jens Friis Jensen, Director of Studies, the Master of Experience Leadership Programme, Roskilde University

experienceeconomy

Humanising Business

The Economy of Meaningful Experiences sheds light on the fundamental process of change whereby society is currently searching for new forms of value creation. ‘The Experience Economy’ is the first symptom of this process.

Businesses and organisations have a more significant role to play in the quality of life by supporting individuals in their search to find their own way and a significant role for themselves.

This book describes the foundations of new forms of value creation in five steps and how businesses can avoid the downward escalation of price competition by commoditisation and how to humanise business.

It starts by placing individuals at the centre of their social and cultural context as well as events that are important to them in the world in which they live. In order to facilitate these, we present new business models in which co-creation plays an important role. Concrete design principles are given that can be used as a basis for creating meaningful experiences. Both theory and practice are covered; numerous new case studies are dissected. The last two chapters cover practical applications in healthcare and how to develop vibrant cities.

The book is supported by the website: experience-economy.com

Belevingseconomie COVER_EEboek_Boswijk.indd Alle pagina's

Al in 2005 schreef Albert Boswijk met Thomas Thijssen Een nieuwe kijk op de Experience

The Optimist • november/december 2021 • 93

Albert Boswijk, Ed Peelen & Steven Olthof

Economy of Meaningful Experiences Humanising Business

Albert Boswijk, Ed Peelen & Steven Olthof

“Steve Jobs showed us the value of understanding what the customer wants but cannot articulate. This book tells us how to do what Steve Jobs did. It is a must read.”

Prof. R.E.Quinn, University of Michigan, Ross School of Management. Margaret Elliott Tracy Collegiate Professor in Business Administration & Professor of Management and Organizations.

Author of Deep Change, Change the World

Economy of Meaningful Experiences

Humanising Business

*Inclusief 9% BTW en verzendkosten De netto-opbrengst van het boek en de Regiekaarten is bestemd voor het realiseren van de doelstellingen van de Stichting Globaliseringscentrum: www.ikverbind.nl

Economy of Meaningful Experiences

De meeste boeken zijn verkrijgbaar in de webshop van The Optimist.

Bert-Jan van der Mieden schreef Perspectiefvol leiderschap: een lees-, studie- en opleidingsboek en naslagwerk, inclusief Werkboek, met daarin 49 interviews met leiders en managers uit diverse maatschappelijke disciplines en negen muziekfragmenten. En alsof dat nog niet genoeg is: er is ook nog een set van 58 bijbehorende Regiekaarten. Dit alles om te komen tot een evenwichtige en duurzame samenleving, voor huidige en

toekomstige generaties.

Van der Mieden: ‘Als leidinggevende heb jij de regie. Maar, net zoals iedereen, heb je ook wel eens moeite die te houden.

De coronapandemie en het thuiswerken maken de situatie gecompliceerder. Het gaat niet alleen om de regie op fysiek, mentaal, emotioneel en sociaal niveau, maar ook op relationeel en spiritueel niveau: onze levensbeschouwing, waarden en normen.’ Volgens de auteur beïnvloeden alle niveaus elkaar en dat kan leiden tot negatieve gevolgen. Gelukkig beschikken we ook over zes intelligenties: onze fysieke, mentale, emotionele, sociale, relationele en spirituele intelligentie. De leidinggevende die deze intelligenties optimaal weet in te zetten, krijgt er ijverige en intrinsiek gemotiveerde medewerkers voor terug.

Economy of Meaningful Experiences Humanising Business ISBN: 9789081922012 • 429 pagina’s • € 49,95 • 23-08-2021 15:06

Dingen waar je blij van wordt

De keuze van

Marciel Witteman Ze is yogadocent, journalist, hoofredacteur van het magazine Yoga Internationaal – dat precies vijf jaar bestaat – auteur en natuurlijk optimist, en dus fan van The Optimist.

Wij vroegen haar vijf ‘ dingen’ te noemen waar ze blij van wordt. Ze staan hier in willekeurige volgorde, er is geen sprake van een rangorde: ‘Ik vind al deze blije dingen elk op eigen wijze even fijn!’

Door DE REDACTIE

3

1 Blije zonen

Ik word blij van mijn tweelingzonen Arno en Gabi Hendriks (26), die respectievelijk chef en sous-chef zijn bij Caron-restaurants. Het is heel hard werken, maar ze zijn happy met hun werk, ze zijn creatief bezig en ze koken werkelijk geweldig.

Samen hebben ze grootse plannen. Dat is toch geweldig om te zien als ouders. Wat ook zo leuk is: dat ze samen een kleine etage hebben gekocht en passend hebben laten verbouwen. Ze wonen dus samen. Ze zijn een twee-eiige tweeling, en lijken helemaal niet op elkaar. Misschien is dat juist goed.

The Optimist • november/december 2021 • 94

2 Yoga (natuurlijk)

Yoga was altijd al op en af in mijn leven, vanaf mijn vijftiende. Ik was een druk kind. Mijn moeder stuurde me naar yogales, naar zo’n lieve Hatha-man in een wit pak en dito ringbaardje.

Meneer Bakker, die geweldige visuele meditaties gaf aan het eind van de pittige(!) lessen. Die meditaties deden mij heel goed.

Mijn moeder deed zelf ook mee, en rookte na de les buiten in zijn voortuintje vrolijk een Belindamentholsigaret. Dat was toen nog heel gewoon. Wat een tijden!

Mijn moeder stopte al na één seizoen met de yogalessen, maar ik bleef nog een jaar. Toen kwamen

Dingen waar je blij van wordt

de vriendjes en vond ik yoga niet meer interessant. Maar ik begon later op en af weer lessen te volgen, als het zo uitkwam. Vanaf m’n veertigste, met een drukke baan bij de televisie en de jongens nog jong werd het bijna noodzaak. En nu geef ik zelf les, en is er zelfs een eigen yogamagazine.

Dat had ik ook nooit verwacht, twintig jaar geleden. www.yogainternational.nu www.yogalab.nl FEEST MET VIPARITA VIRABHADRASANA IN 8 STAPPEN Yoga Internationaal

Yoga voor iedereen

2 Jubileumnummer Yoga International.

3 Marciel Witteman met saxofoon.

Foto: Irene Ypenburg

Special Yoga & Werk

Indian Summer

Ultieme vrijheid of afzien?

3 Muzikale dromen

oktober 2021 Jaargang 6, Nummer 5

De yogabeoefening leerde onder andere dat minder meestal meer is, maar toch heb ik het druk.

Altijd al, maar nu volg ik ook nog een opleiding. Je bent een enthousiasteling of je bent het niet… Ik kijk naar de hoek waar m’n altsaxofoontje treurig eenzaam ingepakt in zijn koffertje staat te wachten. Geen tijd deze maanden om te oefenen, laat staan te gaan spelen bij een lollige fanfare, bigband of bandje.

Na de zomer van 2022 komen er weer nieuwe kansen. Maar ik luister veel naar Spotify, ga naar live muziek, of luister naar mijn vriend Henk met zijn gitaar. Hij heeft wel een band, de bofkont!

de stoelyogadans VAN PAULA JAP TJONG

Hoera, we bestaan 5 jaar!

5

4 Herfst in Amsterdam.

5 Henk met pizza.

Foto: Katinka de Maar

internationaal WEG MET JE CAMPER!

1 Arno en Gabi Hendriks in Cantine de Caron.

Foto: Julian Louw

MAAK KANS OP EEN YOGATATTOO Nr. 5 oktober 2021 ¤ 5,99

BP AP

2

4 Tuin

1

Een zonde, ik weet het: schattige, grappige dieren. Moet ik dat uitleggen? Dat wil je niet lezen hoor, dat is überkitsch. Haha!

Maar wel waar. Ik heb zelf helaas geen ruimte voor een dier op dit moment, met het afwisselend wonen in mijn eigen huis, het huis van mijn vriend en ‘s zomers ook nog het tuinhuis in Amsterdam-Noord.

Laten we van de tuin maar het blije ding maken! Daar samenzijn met mijn vriend, tuinieren, lekker zitten met een muziekje

The Optimist • november/december 2021 • 95

4

en een boek, eten met aanwaaiende vrienden en familie maakt me enorm blij. Henk heeft een pizza-oven gebouwd; je begrijpt dat de aanloop hiermee flink is toegenomen.

5 Herfst in Amsterdam

Er vaart een feestende schuit met slagwerkers en blazers langs over het grachtje waaraan ik woon, blaadjes dwarrelen vrolijk van de takken in de wind. Even weer feest! Maar Amsterdam als stille stad, wanneer de zon schijnt in de herfst en het rustig is op straat… dat is zo mooi! Door corona kreeg wandelen een hele nieuwe dimensie voor mij, zoals voor velen. Wat een fijne stad, zo zonder toeristen. Het was wel erg stil. Ik houd m’n hart vast voor als het toerisme weer aantrekt zoals het was. Voor nu geniet ik nog van de rust. •

Innovatie

Netjes verpakt Wie kent ze niet, de netjes die winkels gebruiken om groente en fruit in te verpakken? Uien, sinaasappels, citroenen, aardappels... Ze zitten soms ook om doosjes, als ‘vangnet’ zodat de perziken of peren er niet aan de bovenkant uit rollen. Het plastic dat werd gebruikt voor deze netjes zorgde voor een onwenselijke hoeveelheid afval. Dat was ook een aantal verpakkingsproducenten een doorn in het oog.

Geïnspireerd door een plasticvrije toekomstvisie leidde dit tot diverse innovaties.

Een hiervan is het idee om net ver pa k k i n gen t e ma ken van cellulosevezel. Dit milieuvriendelijke materiaal blijkt een doorslaand succes. Het Oostenrijkse bedrijf VPZ ontwikkelde Packnatur®, cellulosebuisnet ge-

maakt van beukenhoutcellulose.

Het is biologisch afbreekbaar en gecertificeerd met het ‘OK compost HOME’-label voor Europa en de VS. Niet alleen het materiaal zelf, maar ook het procedé om een kleurtje te geven aan de netjes is milieuvriendelijk, vergeleken met conventionele verftechnieken. De nieuwe manier van verven, waarbij het pigment volledig geïntegreerd is in de vezels zelf, zorgt ervoor dat er 64 procent minder water, 90 procent minder chemicaliën, 20 procent minder energie en 62 procent minder verwarming nodig is. Bovendien produceert het 64 procent minder afvalwater.

Het duu rza me a lter nat ief wordt inmiddels gebruikt door diverse toonaangevende super-

marktketens in Europa en elders in de wereld. Nederland heeft het nu ook ontdekt, dus de volgende keer in de supermarkt of bij de groenteboer ga je er vast op letten. En als je een beetje optimistisch-activistisch bent aangelegd, vraag je er natuurlijk naar als je het niet aantreft. • Meer informatie: www.packaging2day.com

JOUW DUURZAME WERKPLEK DIE VOELT ALS THUIS. Oceans is een duurzame hub in Haarlem om te werken, eten en inspirerende evenementen bij te wonen.

Word onderdeel van de community en huur een vaste of flexibele werkplek.

Start de dag met yoga, lunch in het plant-based restaurant Mama Gaia en sluit je dag af met een diner of event.

Wij kijken ernaar uit om je te verwelkomen.

Kom langs om een dag proef te werken of bezoek ons restaurant Mama Gaia.

www.mamagaiahaarlem.nl

www.oceanshaarlem.nl

Column

Manon van Leeuwen

Eigenaar van ZustainaBox. Klimaatcoach en trainer van ‘De Verborgen Impact’. Haar missie is iedereen te laten zien dat anders en minder een stuk beter is. Liever ook. Voor jezelf, elkaar en de aarde. www.zustainabox.nl

Hoe het allemaal begon ‘ANDERS EN MINDER WORDT BETER.’

O dear, what a year. En we zijn er nog niet. Er komt er nog één en daarna nog één. Want het moet anders hier. Minder en beter. Liever ook. Voor onszelf, elkaar en Moeder Aarde. Een gezonde leefomgeving is key. En die sleutel heb je zelf in handen. Draai ‘m om, stap in die nieuwe wereld en geniet. Vandaag precies vijf jaar geleden draaide ik de key voorzichtig om. De deur ging eerst op een kier, daarna zwaai-de ik hem open. Ik kreeg lucht en werd blij. Van fashion chick naar vintage shopper. Van leasebakrijder naar OV-kaarthouder. Van zorgbestuurder naar groene ondernemer. Van altijd maar meer. Naar anders, minder en beter.

Bingewatchend slaat de paniek toe

Oktober 2015. Ik zit op de bank en staar naar de aftiteling van de docu Before the flood. Ik voel de tranen van schaamte op de plastic verpakking van mijn onaangebroken zak stroopwafels druppelen.

Ik krijg de ogen van de hardwerkende vrouwen uit de naaiateliers niet meer van mijn netvlies. Ik hoor hun baby’s huilen tussen de resten stof op de grond. Hun verbaasde woorden zijn een mantra geworden: ‘Jullie in het westen willen altijd maar meer.’ De afstandsbediening ligt nog steeds in mijn hand. Misselijk scrol ik naar docu twee, drie en vier. Ik zie de kleurstof van mijn jurkjes, tassen en schoenen met duizenden liters de rivier in gaan.

Ik zie mensen werken in fabrieken die instorten.

Fabrieken hier ver vandaan. Fabrieken waar elk uur boten arriveren met de ongedragen retouren uit

het Westen. Fabrieken die massa’s CO2 uitstoten voor onze jassen, tassen en jurken. Kleding die in zeecontainers naar het Westen wordt verplaatst. Ineens zie ik mijn enorme bijdrage aan de catastrofale verstoring van het leven op onze planeet. Ik besluit minimaal een jaar geen nieuwe kleding meer te kopen. Anders, minder en beter.

Bamboe onderbroeken

Mijn kast ruim ik drastisch op. Ik mag van mezelf tweedehandskleding kopen van de opbrengst uit mijn eigen kast. Het wordt anders, maar nog lang niet minder. Ik koop me suf op marktplaats en word een vaste bezoeker van vintage-winkels. Tot ik afkick. En geniet van minimaal tweedehands.

Geniet van de rust in mijn hoofd tijdens de uitverkoop. Geniet van een inbox zonder aanbiedingen.

Geniet van een onverwacht groeiende bankrekening. Anders en minder wordt beter. Vijf jaar later doe ik dat nog steeds. Ook al zijn bamboe onderbroeken niet echt sexy. Scheuren tweedehands rokjes op de naad als je net twee kilo te veel meesjouwt en ademt polyester uit 1970 niet zo lekker op de OV-fiets. Maar de gescoorde tweedehands rokjes en jurkjes zijn allemaal even leuk en hebben een verhaal. Een verhaal dat ik er zelf bij fantaseer. Ze hebben zakelijke deals gesloten. Mijn broeken met flared pijpen zijn op festivals geweest. Mijn vintage rokjes hebben in Parijs gewoond en mijn leren jasjes hebben achterop een motor gezeten. Mijn dag begint altijd met een glimlach. O dear, what a year. •

The Optimist • november/december 2021 • 97

Help acupunctuur de plaats te geven in de zorg die het verdient!

Meld u vandaag aan via www.npva.nl Zonder uw steun is acupunctuur onbereikbaar voor veel mensen die het nodig hebben. De Nederlandse Patiëntenvereniging voor Acupunctuur draagt bij aan betere therapieën, dekking via de zorgverzekering en belangenbehartiging voor leden.

Profiteer van ledenvoordeel Versterk de acupunctuur in Nederland en profiteer van de ledenvoordelen. Vanaf € 20,00 per jaar bent u al lid.* Als welkomstgeschenk ontvangt u het boek Met het oog op de naald,, u betaalt slechts de verzendkosten.

U ontvangt ook het verenigingsmagazine Acupunctueel!

Ga naar www.npva.nl om u aan te melden. Bent u al lid?

Geef dan aan iemand die de acupunctuur een warm hart toedraagt het NPVA-lidmaatschap cadeau! * Veel zorgverzekeraars vergoeden het lidmaatschap geheel of gedeeltelijk.

gratis

Optimist in beeld

Over een pad met obstakels Door BRIAN DE MELLO

Hun ouders waren al abonnee van The Optimist toen het blad nog Ode heette. Niet verwonderlijk dat optimisme er bij Florine (21) en Juliët (22) de Cock met de paplepel in is gegoten. En dat is maar goed ook, want beide jonge vrouwen kregen de nodige tegenslag te verwerken.

Bij Florine werd eind maart 2018 lymfeklierkanker geconstateerd. Dat zette de wereld van de hele familie op z’n kop, maar het maakte haar ook bewuster van het leven. In de jaren daarvoor had ze zich vaak depressief gevoeld en worstelde ze op vele manieren met zichzelf. De kanker toonde haar dat een andere manier van leven mogelijk is. Florine herontdekte zichzelf als kunstenaar en begon oprecht te communiceren met haar lichaam. Dat leidde uiteindelijk tot volledig herstel. In september 2019 werd ze genezen verklaard, maar op diezelfde dag kreeg zus Juliët te horen dat ze de ziekte van Lyme had. Het voelde alsof het ziekteproces van zowel haar als van Florine iets met elkaar te maken had. Bovendien realiseerde Juliët zich dat ze haar hele leven haar energie vooral in andere mensen had gestoken. Het werd tijd om op zichzelf te focussen en de goedkeuring van anderen los te laten. Schrijven over deze uitdagingen bleek een uitweg voor de verwarde woorden die in haar hoofd speelden.

De gedichten die uit haar pen vloeiden spraken veel mensen in haar omgeving aan. Samen met de schilderijen van Florine ontstond het idee voor een boek.

In september van dit jaar was het zover: de presentatie van het Engelstalige Rocky Roads was een feit. Een kunstboek van twee zussen die zichzelf hervonden. Florine vertelt: ‘Het boek is naast een vertaling van de processen die we hebben doorgemaakt, ook een uiting van de delen die nog steeds aan het helen zijn. De diagnose was hierin het begin van het uit angsten bestaande kaartenhuis, dat

Foto: Marijn van Laerhoven

kaart voor kaart aan het instorten is. Zolang het kaartenhuis nog staat, ook al is het maar deels, voelt het alsof het moment van de diagnose nog effect heeft op hoe ik me voel vandaag de dag. De kettingreactie van veranderingen die kanker kan brengen, net als de resultaten daarvan, maakt dat ik iedereen niet de ziekte zelf, maar wel de lessen die het brengt toewens.’ Zus Juliët valt haar bij: ‘De dankbaarheid voor de ontzettend mooie momenten die Flo en ik hebben ervaren gedurende het schrijven van het boek, en hoe we elkaar herkennen en versterken in en met alles wat we doen, is iets dat voorbij het label van ziekte gaat.’ • Meer informatie: www.rockyroadsthebook.com

The Optimist • november/december 2021 • 99

Ook nu blijft aandacht voor artrose nodig Artrose is een aandoening aan de gewrichten. Bij artrose zijn de meest

voorkomende klachten pijn, stijfheid en nog meer pijn. In Nederland lijden meer dan 1 miljoen mensen aan artrose.

Goed bewegen is een belangrijke stap om de ontwikkeling van artrose tegen

te gaan. In een tijd waarin onze bewegingsvrijheid en het zorgaanbod beperkt worden, mogen we de aandacht en hulp voor artrosepatiënten niet laten

verslappen. Stichting Artrose Zorg geeft belangrijke voorlichting, met handige

tips om zo goed mogelijk met artrose om te gaan. Tegen de pijn, en om zo goed mogelijk te bewegen. Ondanks artrose is dan nog heel veel mogelijk.

Wilt u ons hierin ondersteunen? Maakt u dan alstublieft uw gift over op

bankrekeningnummer NL98 INGB 000 60 59 689 t.n.v. Stichting Artrose Zorg.

Wij danken u hartelijk voor uw steun in de strijd tegen artrose.

Stichting Artrose Zorg ٠ Bezuidenhoutseweg 161 ٠ 2594 AG ’s-Gravenhage ٠ www.artrosezorg.nl

De nieuwe The Optimist ligt op 17 december in de winkel

THEMA: VEERKRACHT

Wat was jouw grote worsteling?

Ben je daar op eigen kracht uitgekomen of reikte iemand de helpende hand?

Stuur ons je inspirerende verhaal voor 20 november 2021. Dat mag naar redactie@theoptimist.nl.

Luctor et emergo: ‘ik worstel en kom boven’.

Mensen zijn veerkrachtig, ook al valt het niet altijd mee om na het vallen overeind te komen.

Oerkrachten stuwen ons op wanneer het nodig is en daarmee verbazen we onszelf.

Of we worden geholpen door iemand met een groot hart.

• Gebroken? De herstelacademie biedt uitkomst • De veerkracht van Bettine Vriesekoop • Neuropsycholoog dr. Rick Hanson traint je innerlijke kracht • Terugkomen na trauma, tegenslag of toeslagenaffaire • En nog veel meer

Change the world sleeping Dromen kunnen de wereld veranderen. Want in essentie begint alles met een droom.

Yumeko droomt van een wereld waarin iedereen beter slaapt.

Wanneer de dagen korter worden, keren we naar binnen.

We kruipen het liefst zo dicht mogelijk tegen elkaar aan – of in een boek – op de bank, in een warm bad of natuurlijk in bed. We hebben meer aandacht voor wat dichtbij is, wat ons omringt, wat ons omarmt. Laat je omarmen door de diepe, natuurlijke herfstkleuren uit onze nieuwe herfst/winter collectie ‘Omarming’.

BEKIJK DE NIEUWE COLLECTIE OP WWW.YUMEKO.NL