The Optimist NL 158 januari februari 2014

Eckhart Tolle over stilte, geluk en de dood Earthing: gezond contact met de aarde Marinaleda: utopia in Spanje EN

Man met ballen

E VOORH

PLUS THEOPTIMIST.NL € 9,75 JANUARI/FEBRUARI 2014

NR. 158

Mindfulness doe je niet voor jezelf, maar voor anderen

VOOR KOFFIEDIK! P. 56

Met creatief, geweldloos verzet wil Ahmed Zaino zijn Syrië bevrijden

Foto: Roy Beusker

Humanitas en de Postcode Loterij

Bijvoorbeeld:

Match voor Mitchell Mitchell Corsen (16) is een kampioen. Nederlands kampioen nog wel, met zijn American football-team van de Flevo Phantoms uit Almere. Verder fietst hij graag en zit hij regelmatig in de bioscoop. Niet gek voor een jongen met ADHD, die tot voor kort geen vrienden had, zich dagenlang in zijn kamer opsloot om te gamen en de aansluiting met de maatschappij dreigde te verliezen.

Duwtje in de rug Mitchells moeder meldde hem aan voor het maatjesproject Match van Humanitas. Vrijwilliger Martin Osinga (47) haalde de jongen uit zijn isolement.

“We hebben samen uitgezocht welke sport ik leuk zou vinden. Dat werd American football”, zegt Mitchell. “We gaan er ook samen op uit, voeren goede gesprekken en als het nodig is, geeft Martin mij een duwtje in de rug.” Door hun regelmatige contact gaat Mitchell met veel meer zelfvertrouwen door het leven.

Praktische hulp Er lopen bijna 12.000 goed getrainde Humanitasvrijwilligers zoals Martin rond in Nederland, die samen ruim 54.000 mensen helpen. De vrijwilligers ondersteunen mensen die een probleem de

baas moeten worden. Zo helpt Humanitas iedereen die tijdelijk steun kan gebruiken bij opvoeden, opgroeien, verlies, detentie, eenzaamheid en thuisadministratie.

Dankzij u...

Dankzij de deelnemers van de Postcode Loterij heeft Humanitas dit jaar een bijdrage ontvangen van € 5 miljoen. Door mee te spelen met de Postcode Loterij steunt u het werk van Humanitas en 88 andere goede doelen.

Kijk op www.postcodeloterij.nl.

Samen maken we het verschil. w w w.postcodeloterij.nl

Welkom

Utopie BIJNA VIJFHONDERD JAAR GELEDEN

werd de term ‘utopie’ gemunt. Het was de naam die de Engelse humanist Thomas More gaf aan een fictief eiland, waar iedereen volmaakt gelukkig is. Het woord 'utopie' is opgebouwd uit twee Griekse woorden, en verwijst naar een plaats die zowel perfect is als niet bestaat.

Deze editie van The Optimist bevat een reportage uit Marinaleda, een dorp in Spanje dat als een utopie is opgezet. Marinaleda wordt al 35 jaar geleid door een excentrieke burgemeester, die geen gelegenheid onbenut laat om het einde van het kapitalisme te bepleiten. De lokale economie draait rondom het werk op het land, waar arbeiders niet meer dan zesenhalf uur per dag werken voor meer dan het dubbele van het nationale minimumloon. In Spanje, waar bijna 60 procent van de jongeren geen baan heeft, wordt verbaasd gekeken naar het werkloosheidscijfer van Marinaleda: amper 6 procent.

Het dorp (nog geen drieduizend inwoners) heeft ook al geen last van mensen die, zoals elders in Spanje, gebukt gaan onder een loodzware hypotheek. Er zijn honderden casitas, huizen die dorpelingen zelf hebben gebouwd en waarvoor

FOTO: NEELTJE KONINGS; SEAN DREILINGER/DURAK.ORG/SEAN

weinig criminaliteit in Marinaleda, dat de politiedienst is afgeschaft, overigens tegen de nationale regels in. Het verslag van de Britse journalist Dan Hancox (pagina 40) is een aanrader.

Wat zou Eckhart Tolle vinden van het utopisch denken achter Marinaleda?

Tolle brak internationaal door met zijn pleidooi om meer te leven in het nu.

Teveel mensen, redeneert hij, zijn vooral bezig met wat er in de toekomst allemaal zou kunnen of moeten gebeuren. In 2004 verwoordde Tolle het zo in een interview in ons blad, dat toen nog Ode heette: ‘Wat is het probleem nú? Soms moet je die vraag drie of vier keer stellen, om in te zien dat er nú geen probleem is.’ Met die boodschap zorgt Tolle al jaren voor wat meer innerlijke vrede bij al die rusteloze zielen in deze drukke wereld vol verplichtingen.

Schuilt er niet ook een gevaar in Tolles levenshouding? Is de onvermijdeis zoals het is’? Of, zoals onze columnist Harry Starren vroeg aan Tolle tijdens hun bijzondere ontmoeting, onlangs in Amsterdam: zou er wel vooruitgang zijn ‘zonder onze voortdurende onvrede’? Ik ben geneigd te denken dat er vanuit de maatschappij geredeneerd een grotere waarde ligt in ons onophoudelijke streven naar een mooiere toekomst dan in een aanvaarding van het nu. (Het antwoord van Tolle zelf vindt u in het artikel op pagina 66.)

Meer dan genoeg Spanjaarden voelen de gevolgen van de crisis. Zij uiten dan ook volop kritiek op het huidige politieke en economische beleid. In hun zoektocht naar een alternatief voor hun problemen van nu wijzen zij steeds vaker op dat kleine, autonome dorp. Maar Marinaleda is geen heilsstaat en je zult er nog altijd onvrede treffen. Dat is ergens maar goed ook. Want een volmaakt gelukkige samenleving, ook al zou ze een utopie moeten zijn, komt geen stap vooruit.

HET BESTE IDEE VAN 2013 Uitgeverij De Wereld vroeg 150 wetenschappers, filosofen, schrijvers en kunstenaars wat het beste idee was dat ze in 2013 hadden gelezen, gehoord of bedacht.

Ook hoofdredacteur Marco Visscher mocht een bijdrage leveren. Tegen de achtergrond van het pensioendebat en het generatieconflict schreef hij een stuk onder de titel ‘Lang leve een lang leven!’. Andere bijdragen in Het beste idee van 2013 komen van onder anderen Piet Hein Eek, Ivan Wolffers, Linda Bouws en Francisco van Jole. Alle 150 bijdragen zijn ook nog eens na te lezen op www.uitgeverijdewereld.nl.

TEDX AMSTERDAM Meer dan eens is dit tijdschrift vergeleken met de welbekende TED-conferentie. ‘TED in tijdschriftvorm!’, zo schreef een enthousiaste lezeres eens aan ons. Nu kijken wij op de redactie ook graag naar de video’s van TED, al voelen we wellicht zelfs nog meer verwantschap met meer verrassende conferenties als PINC, of met meer laagdrempelige bijeenkomsten zoals Inspiration Monday (Rotterdam) of Inspiration Shot (Nijmegen). Maar goed, in het chique Amsterdamse Concertgebouw heeft onze redactie in november mogen genieten van fantastische presentaties van TEDx. We spraken er in de wandelgangen onder anderen met Jacob Wood. Zie het artikel op pagina 17.

Hoofdredacteur, marco@theoptimist.nl JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 1

Word optimist!

The Optimist is uw gids naar een wereld vol inspiratie voor verandering. Dat doen we niet alleen via ons tijdschrift.

Ervaar de voordelen van

Wat artsen Angelina Jolie niet vertelden Levenslessen van een Japanse schoolmeester Intuïtie: besliskunde voor beginners

EN

VOORHE

Bokser en boeddhist

THEOPTIMIST.NL € 9,75 BPNOVEMBER/DECEMBER 2013

PLUS NR. 157

Lucia Rijker vond het geluk niet in haar wereldtitels, maar in zichzelf.

Helpt neurofeedback bij ADHD’ers?

Tijdschrift

Video-interviews

Online cursussen en webinars

6 edities van The Optimist (voorheen Ode), 100 pagina’s dik, bij u thuisbezorgd

4 videoregistraties van interviews met kansdenkers en pioniers

1 gratis online cursus naar keuze en gratis toegang tot 6 webinars; zie p.12 voor het huidige aanbod

Krijg nu nóg meer optimisme met toegang tot unieke ontmoetingen met onze favoriete denkers en doeners. Kijk op www.theoptimist.nl/lidmaatschap voor het lidmaatschap dat bij u past.

een jaar lang lidmaatschap TEER PROFI NU! Wat artsen Angelina Jolie niet vertelden Levenslessen van een Japanse schoolmeester Intuïtie: besliskunde voor beginners

EN

VOORHE

Bokser en boeddhist

€72,50 totale waarde: ruim

THEOPTIMIST.NL € 9,75 BPNOVEMBER/DECEMBER 2013

PLUS NR. 157

Lucia Rijker vond het geluk niet in haar wereldtitels, maar in zichzelf.

€390

Helpt neurofeedback bij ADHD’ers?

Archief

Geef optimisme cadeau

Ontvang gratis het boek Gids voor Optimisme. Dit boek leert u om een (grotere) optimist te worden.

1 gratis kwartaallidmaatschap voor een vriend of vriendin

Denk in kansen.

34 OMSLAGARTIKEL

Syrische strijder

56 Zuivere koffie

Een klein clubje vrienden uit Syrië verzette zich dapper, creatief en geweldloos tegen het regime van president Assad. Nu is Ahmed Zaino daar niet langer welkom. The Optimist sprak met hem.

DOOR ELLEKE BAL

Singtex verwerkt deeltjes uit koffiedik in kleding. Een kijkje in de afvalloze economie.

66 Eckhart Tolle Een ontmoeting met de goeroe van het nu.

DOOR HARRY STARREN

OMSLAGFOTO: ALEXIS VABRE; ILLUSTRATIE: JEROEN MURRÉ VIA ART ASSOCIATES

DOOR NATHAN HURST

Inhoud Januari/februari 2014

83 Kroniek van de onderstroom DE BESTE VERHALEN DIE ONS INSPIREREN

Het verhaal van mijn tatoeage Sta op en wandel!

46

’s Werelds armste president

Vijftig tinten blauw Een schilderachtig beeldverhaal over water en landschap.

30 Een sleutel tot licht Johan Boswinkel ontwikkelde een doehet-zelfinstrument voor genezing met biofotonen, het licht dat onze cellen uitstoot.

LEVEN

34 Ahmed Zaino Een portret van de Syrische leider van het creatieve en geweldloze verzet tegen Assad.

40 Dorp zonder crisis Een reportage uit Marinaleda, het Spaanse autonome dorp dat de crisis aan zich voorbij laat gaan. Wat gebeurt daar?

DUURZAAMHEID & INNOVATIE

46 Water Edward Burtynsky maakte foto’s van de relatie tussen water en landschap.

Het verhaal van mijn tatoeage Hoe een joodse man zijn homoseksualiteit wist te verzoenen met zijn orthodoxe, religieuze achtergrond.

Door JAYSON LITTMAN Overgenomen van TABLET MAGAZINE

H

zo bevestigt dat hij naar je ET WAS EEN KOUDE DAG IN wijst, laat je zien dat G-d februari 2008 toen ik vanuit mijn hart in je hart is. woning in Manhattan de M-lijn werkelijk Van nu af aan zou mijn tatoeage, een nam naar Brooklyn Adorned, symbool in permanent teken op mijn T-spot, een tatoeagezaak aan Bedford Avenue het staan voor mijn paradoxale relatie met lichaam Williamsburg. De winkel was ruim, schoon had orthodoxe jodendom. ik dan anders – ingericht kostbaar comfortabel en Als orthodoxe jood moest ik mijn tatoeverwacht van een tattoo shop. Afbeeldingen ‘Gij zult genoeg om onwan- age verzoenen met Leviticus 19:28: van kunstzinnige tatoeages sierden de in uw geschonden te laten… ik om een dood lichaam geen snijding den alsof het een museum was. Net toen ingedrukt ondanks mijn homoseksualiteit? zou vlees maken, noch schrift van een Ik ben opgegroeid in een streng orthome afvroeg of ook de mijne vol trots ben de heere!’ Het was Ik maken; u in teken Jesjiva vanaf worden opgehangen, keek tatoeageartiest levenswijze dox gezin en doorliep Breuers kep- ook niet voor het eerst dat mijn tot en met de middelbare Yoni me aan, wierp een blik op mijn voet stond met verzen uit Le- de kleuterschool mijn orthodoxe uiterlijk gespannen op tatoeage je je zou school. Ondanks peltje en vroeg: ‘En waar viticus. Voor en na het vers over tatoeages of het willen hebben, jesjiva-jongen?’ als voelde ik me er altijd onzeker over staan twee andere verzen waarmee ik het wel paste bij hoe ik me voelde. Maar Ik koos voor wat ik mijn ‘T-spot’ noem, het homo overhoop lag: ‘Bij een manspersoon was de enige identiteit die ik kende. de plek op mijn linkerbiceps waar ik bij zult gij niet liggen met vrouwelijke bijligToen ik na de middelbare school twee dagelijks ochtendgebed het tefilin-doosje en 18:22) Leviticus ( ging; dit is een gruwel’ jaar in Israël verbleef, begon mijn innerlijke ombind. Ik besefte dat ik zolang de tatoezou ‘Wanneer ook een man bij een manspersoon passie beter aan te sluiten bij mijn uiterage niet genezen was, de tefilin niet bijligvrouwelijke met hebben, gelegen zal lijke verschijning en voelde ik me dichter kunnen dragen, iets wat ik sinds de avond ging, zij hebben beiden een gruwel gedaan; in G-d en het orthodoxe bestaan. Maar voor mijn bar mitswa elke dag had gedaan. voorzeker gedood worden; hun bij zullen zij besef mahet te tot los ook me ik diezelfde periode kwam Hoewel ik al was begonnen raad van bloed is op hen!’ (Leviticus 20:13). dat ik homoseksueel was. Ik vroeg om ken van de orthodoxe identiteit die ik Het ene vers gebood me het mij geschonsites huis uit had meegekregen, was het dragen te bij anonieme vraag-het-de-rabbijn-web ken lichaam precies zo aan mijn schepper want ik kon van de gebedsriemen een van de weinige – zon- die in die tijd populair waren, van retourneren als ik het had ontvangen je uit de kast geboden die me nog het gevoel gaven op te me destijds niet voorstellen hoe der tatoeages – en uit de anderen viel kon komen als homo en toch als orthodoxe een fysiek contact met G-d. Ik had geleerd dat diezelfde kostbare gave Gods En orthodox op de biceps wordt gedragen maken dat de Was mijn jood door het leven kon gaan. worden. zal gedood ‘voorzeker’ omdat G-d staat voor kracht. Als je de

VOORUIT, MET ONDER MEER:

15 Als we dan toch vlees eten… waarom niet het hele dier?

GEZONDHEID

Wat zijn de gezondheidseffecten van fysiek contact met de aarde? Een verhaal over het ontstaan van een nieuw fenomeen: earthing.

Editie 05

83 JANUARI/FEBRUARI 2014 THEOPTIMIST.NL

STORIES

24 Voeten aan de grond

Kroniek van de onderstroom

56 Koffie couture Waarom zou je koffiedik in kleding verwerken? Singtex weet het.

19 Erik Wong maakt het platteland weer interessant 20 Een diagnose stellen zonder dokter 21 José Cordeiro: ‘Praten is zó 2013!’

62 Ubuntu in bedrijf Een Afrikaanse filosofie: de directeur als stamhoofd.

RUBRIEKEN

06 Dialoog ZINGEVING

66 Eckhart Tolle De spirituele meester in gesprek met Harry Starren (ook een beetje een spirituele meester). ‘Geluk? Ik gebruik dat woord niet graag.’

72 Groter dan jezelf Thich Nhat Hanh, de Vietnamese monnik, over geëngageerd mindfulness.

08 Ode aan: Lisette Kreischer 10 Ode aan: Steenstapelkunst 12 The Optimist: evenementen en cursussen 16 Poster Loesje 33 Column Lisette Thooft 55 Column Petra Driesen 61 Column Harry Starren 81 Column Paulo Coelho 83 Kroniek van de onderstroom

76 De gave van het geven Boeddhistische nonnen vormen de grootste liefdadigheidsorganisatie van Azië.

89 Eten: Rucola 90 Inspiratie: Boeken en producten 95 Column Jurriaan Kamp 96 Roze bril: Rijkdom

Dialoog MENSEN

Anti-crisis gadget DRIE JAAR GELEDEN ONTMOETTE IK HANS VAN DER MEER VOOR

het eerst, bij een zogeheten Open Coffee in Capelle aan den IJssel.

Tijdens deze bijeenkomsten ontmoeten ondernemers uit de buurt elkaar. Ik had al snel door dat Hans, die een IT-bedrijf heeft, een veelzijdig man is met veel creatieve gaven. Hij is ondernemer, muzikant en schrijver. Zo schreef hij het bijzondere boek Wally Boom, over een twaalfjarige jongen die na een dodelijk ongeluk in een hondenlichaam terechtkomt.

Op een dag vertelde Hans geheimzinnig dat hij werkte aan een gadget dat erop is gericht mensen positief te stemmen. En onlangs introduceerde hij vol trots de Positenna. Een metalen spiraal met een antenne, in de vorm van een P. Met een zuignapje kun je het

Optimist van de maand Hans van der Meer

Nieuwerkerk aan den IJssel Uitvinder van de Positenna

te herinneren aan leven met passie, plezier, positiviteit, partnerschap en progressie. De spiraal staat voor de positieve spiraal, de antenne staat voor interactie.

Zelf heb ik een Positenna in de auto, op de ruit, en één op mijn werkkamer. Om mezelf er tijdens het autorijden en het werk aan te herinneren altijd positief te zijn en me op mijn doelen te focussen.

Met Hans heb ik al veel bijzondere gesprekken gevoerd over positief denken, kansen zien in de huidige maatschappij en positief in het leven staan. | MIEKE ERKENS, CAPELLE AAN DEN IJSSEL, LEZERES VAN THE OPTIMIST | MEER INFORMATIE: WWW.POSITENNA.NL

VEILING

Ons cadeau aan Jarige Job speelgoedzaak. Niet vanwege een babyboom op ons redactiekantoor, maar omdat een deel van de opbrengst van onze veiling was Flashback: vorig jaar benaderden wij ondernemers met eerlijke en duurzame producten en diensten. We stelden ze de vraag of wij hen onder de aandacht mochten brengen bij lezers van The Optimist en andere bewuste consumenten. Normaal kost dit adverteren geld, maar wat nou als deze bedrijven zouden betalen met producten, kennis of tijd? Maar liefst 116 bedrijven doneerden meer dan 300 producten en diensten, die een verkoopwaarde hadden van meer dan 60.000 euro. In oktober en november veilden wij die producten online. Van de 336 producten en diensten op de veiling waren er na vier weken 286 gekocht. Daar zijn we trots op!

We organiseerden deze veiling niet alleen voor onszelf. Het goede

6 T H EO PT I MI ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

organisatie zorgt ervoor dat kinderen in de armste gezinnen van Nederland ook cadeautjes krijgen als ze jarig zijn. Een schitterend idee, want voor zo’n zestigduizend kinderen is er thuis geen geld voor op school hebben.

De cadeautjes mochten we zelf uitzoeken bij speelgoedwinkel Toys XL in Rotterdam, die het donatiebedrag van duizend euro verhoogde met nog eens 25 procent. Het werden drie winkelwagens vol, met alles van barbiepoppen tot speelgoedauto’s, en van Lego tot Playmobil. Die brachten we zelf naar de loods van Jarige Job, naast de Rotterdamse Voedselbank, waar alle cadeautjes zullen worden gesorteerd naar geslacht en leeftijdscategorie van de jarigen, voordat ze tijdens een personeelsuitje worden ingepakt en in pakketten worden gestopt die worden meegegeven aan ouders in de week dat hun kinderen jarig zijn. Voor de jarige jobjes en jetjes zullen de cadeautjes ongetwijfeld bijdragen aan een mooie dag. | MARCO VISSCHER

FOTO: FERRY TEN BRINK/FERRYMENFOTOGRAFIE.NL

DAAR STONDEN WE DAN, MET NEGEN VOLLE TASSEN VAN DE

TOP TWEET

Jolanda Mulder @KYKLevenskunst #Dramatherapie: kinderen #spelen dat ze politieagent, chef-kok, presentator zijn, in KidZania zijn ze het even echt! Lees ik in @JoinOptimism

Wat artsen Ang elina Jolie niet ver

telden

Levenslessen van Japanse schoolm een eester

BRIEVEN

Intuïtie: beslisk unde voor beginners VOORHEEN

Ellen Joosten @Ellenzs @JoinOptimism mooi interview met Lucia! kijk uit naar het boek, lezen #aanrader

Over The Optimist

Ik vind The Optimist een inspirerend blad en ben heel erg blij met de positieve boodschap.

Ik krijg er een goed gevoel van!

Oscar Homan Soest

zijn: ‘Mensen met psychiatrische problemen vormen een doelgroep aan wie het moeilijk is goede zorg te verlenen. Dit komt doordat de werking van de hersenen en oorzaken van psychiatrische stoornissen voor een groot deel onbekend zijn.’

Lieke van Spreeuwel Waalre

Stigmatiserend

Wat heerlijk om positieve verhalen te lezen.

Maar wat stelt het me teleur dat jullie ook stigmatiseren in verhalen over mensen met een psychiatrische ziekte. Ik lees (nov./dec., p. 56, ‘Het leven is een spel’): ‘Zoals de ervaringen met Playmancer al suggereren, kunnen vermakelijke computerspellen ook aanslaan bij die moeilijkste doelgroep die er in de zorgverlening is: mensen met psychiatrische problemen.’

Mensen komen in de psychiatrie terecht doordat de stress groter was dan zij konden dragen. De zorg die geleverd wordt, is voor veel verbetering vatbaar. Zelf heb ik de indruk dat er te weinig onderzoek wordt gedaan naar deze zorg, dat het bestaande onderzoek slecht wordt onderbouwd en dat de zorg vooral afhankelijk is van de inzet en wijsheid van dienstdoende psychiater.

Wellicht zou dit een betere formulering

Boksen

Ik had nooit verwacht dat The Optimist aandacht zou geven aan de bokssport (‘Winnen is totaal onbelangrijk’, nov./dec., p. 36). Dit is een wending in de formule van het blad die voor mij onbegrijpelijk is. U pleit in hetzelfde nummer nog wel voor het spelenderwijs omgaan met elkaar (‘Het leven is een spel’, p. 56). In boksen gaat het erom elkaar zo vlug mogelijk knock-out te slaan, met alle vreselijke gevolgen van dien.

J.M.F. van der Plas De Koog, Texel

Bokser en boeddhist

kunstmestgebruik kunnen we veel beter onze grondkwaliteit verbeteren, zodat daar weer mooie polyculturen op kunnen groeien zoals beschreven in de agro-ecologie. Dat is de toekomst van onze landbouw en levert uiteindelijk een veel betere opbrengst per hectare dan de huidige monocultuur. Ooit gehoord van systeemdenken, zoals de blauwe economie zo handig doet? Fosfaat in ons afvalwater kan prima dienen om algen mee te kweken en deze algen zijn weer prima voer voor dieren.

Désirée Driesenaar Nijmegen

Paul de Blot

Chapeau! Een prachtig interview met Paul de Blot (sept./okt., p.24, ‘Als je met plezier werkt, word je niet zo snel moe’). Hele goede en chique foto ook. En de slotzin over openstaan voor wat zich aandient, is grandioos. Dát is business spiritualiteit!

Peter Daub

Fosfaat

Maastricht

Wat een gemiste kans! Dat jullie schrijven over fosfaattekort (‘Fosfaat’, nov./ dec., p. 96,), oké. Maar in plaats van

Ook reageren? Mail naar redactie@theoptimist.nl.

Omwille van duidelijkheid kan de redactie bijdragen inkorten of redigeren.

FOTO: KELLY BORESON/SHUTTERSTOCK.COM

The Optimist op Twitter @JoinOptimism

Jurgen de Jong @jurgendej Inspirerend verhaal over hoe de gemeente Berkelland de doe-democratie stimuleert, via @JoinOptimism

Hella Hueck @hellahueck ‘Constructive journalism’ bij @NRC dit weekend.

Opgewekte bijlage van @JoinOptimism (voorheen Ode)

Nicole van Troost @van_troost Mooi artikel in The Optimist @JoinOptimism over onderwijzer Kanamori. Tijd voor een artikel over @deschool, daar gebeurt hetzelfde! #zandvoort

Paula Sprenkels @eigenwijscoach ‘Maar uiteindelijk besefte ze dat ze naar zichzelf moest leren kijken om verder te komen...’ – Lucia Rijker

OpzijnPlek-Sacha @OpzijnPlek @JoinOptimism inspireert me alweer de hele ochtend sinds ik terug ben van mijn uitstapje als schapenhoeder!

Simone Enneking @SimoneAngeline1 #CloudU je eigen studietraject met digitale keuzes en onderwijsdorpen als servicestations: leuke visie toekomst op onderwijs @JoinOptimism

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 7

Ode aan Lisette Kreischer KAMPERLAND, ZEELAND

FOTO: COR KUYVENHOVEN/WWW.CORKUYVENHOVEN.COM

Een zee van mogelijkheden ZEEWIER, IS DAT NIET DAT GLIBBERIGE SPUL DAT ZICH BIJ EEN DUIK IN DE ZEE rond je enkels wikkelt? Lisette Kreischer heeft een andere associatie: een gezonde maaltijd. Want zeewier bevat veel vitaminen, mineralen en eiwitten, zoals calcium, natrium, ijzer en omega 3. Op deze foto staat Kreischer aan de Jacobahaven in de Zeeuwse Oosterschelde, waar zeewier wordt geteeld voor consumptie. Het kan ook worden geteeld op open zee. Dat betekent dat er voor deze voedzame vleesvervanger geen landbouwgrond nodig is, geen graan of soja en geen zoet water.

En daarom bedacht Kreischer The Dutch Weed Burger. Dat is een alternatieve hamburger van zeewier, geserveerd op een algenbroodje, afgemaakt met umamiwakamesalsa en veganistische mayonaise. Volgens Kreischer, auteur van onder meer Veggies in pumps en Lisette in Luilekkerland, is deze variant van het ultieme en populaire vleesgerecht bedoeld ‘om mensen op een makkelijke manier aan zeewier te laten wennen’.

De mogelijkheden zijn talrijk, zegt ze. ‘Je kunt het verwerken in oer-Hollandse gerechten, zoals stamppot. Of strooi eens fijngemalen zeewier over de spaghetti bolognese. Ik heb in New York zelfs een donut met zeewierglazuur gegeten.’ The Dutch Weed Burger is inmiddels verkrijgbaar bij zo’n twintig restaurants door heel Nederland. | WILLEMIJN RUISSEN | MEER INFORMATIE: WWW.DUTCHWEEDBURGER.COM

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 9

Ode aan de Steenstapelkunst BOULDER, COLORADO, VERENIGDE STATEN

In balans ZWAARTEKRACHT IS DE ENIGE LIJM DIE DEZE STENEN BIJ ELKAAR HOUDT. DE CANADESE KUNSTENAAR

Michael Grab is een meester in de kunst van het stenen stapelen. Hij noemt het een therapeutisch ritueel. ‘Je moet de stenen waar je mee werkt goed leren kennen’, zegt hij. ‘En daarbij moet je enorm geconcentreerd zijn, rust in je hoofd hebben.’

Grab vindt het de grootste uitdaging om een soort ‘statief’ te vinden waar een andere steen op kan rusten. Hij is constant op zoek naar het perfecte raakvlak waar balans uit voortkomt. ‘Sommige van die balanceerpunten geven de illusie van gewichtloosheid, alsof de rotsen elkaar nauwelijks raken’, legt hij uit. Volgens Grab werkt het ook zo met het vinden van stilte in jezelf. ‘Je moet een goede balans vinden tussen het mentale en het fysieke’, meent hij. ‘De kunst is om iedere twijfel die in je opkomt, te overwinnen.’ | ELLEKE BAL | MEER INFORMATIE: WWW.GRAVITYGLUE.COM

1 0 T H EO PT I M I ST.COM JULY/AUGUST 2013

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 1 1

PHOTOGRAPH: FOTO: MICHAELCOURTESY GRAB/GRAVITYGLUE.COM OF MICHAEL GRAB

Evenementen en cursussen met onze favoriete denkers en doeners.

Clint Ober

www.theoptimist.nl/ evenementen

Earthing: contact met de aarde

Leden krijgen ! gratis toegang Ga naar mist.nl/ www.theopti lidmaatschap

Ev en

em

en

t

Blijf op de hoogte:

Clint Ober ontdekte op een dag dat zijn slaapproblemen en rugklachten verdwenen toen hij een tijdje fysiek contact maakte met de aarde. Sindsdien vindt hij dat we ons lichaam vaker moeten ‘aarden’, net zoals we elektrische apparaten aan de aarde koppelen. Earthing, noemde Ober het, en hij kwam erachter dat ook ontstekingen, stress, snurken en hoofdpijn door earthing verholpen werden. Ober meent dat we de energie van de aarde nodig hebben voor een optimale gezondheid. Daarom bedacht hij een vernuftige manier om ook binnenshuis te aarden. Lees het artikel over earthing op pagina 24 in deze uitgave.

Gezondheid Tijdens dit webinar vertelt Ober alles over earthing. Hij zal vertellen hoe hij tot zijn ontdekking aan de kwam, hoe en waarom earthing werkt, en hoe u zelf thuis kunt aarden. Er is ook ruimte voor al uw vragen.

Voeten grond ontdekte de positieve Een Amerikaanse televisieverkoper met de aarde. Sindsdien gezondheidseffecten van fysiek contact moeten ‘aarden’, net als vindt Clint Ober dat we ons lichaam BAL elektrische apparaten. DOOR ELLEKE

O

Datum: 26 februari Tijd: 19.00 – 20.30 uur Prijs: 10 euro. Gratis voor leden.

Taal: Engels Ontdek het belang om contact te houden met de aarde.

CK.COM

UIT WILDE F HIJ ZIJN SCHOENEN SNEL

FOTO: YULIAPODLESNOVA/SHUTTERSTO

Hoe werkt het?

Via webinars (eenmalige evenementen of meerdelige cursussen) brengen wij u rechtstreeks in contact met de pioniers over wie we schrijven. Een webinar volgt u thuis op de computer of iPad. Na uw online registratie en betaling ontvangt u een link waarmee u een programma kunt downloaden, zodat u de bijeenkomst kunt volgen via een livestreamvideo. Elk webinar wordt ingeleid en begeleid door onze redactie. U kunt vragen stellen aan de spreker via chat of e-mail.

Achteraf krijgt u een link naar de opname van het webinar. Leden van The Optimist hebben gratis toegang tot evenementen en krijgen eens per (abonnements)jaar gratis toegang tot een cursus. Meer weten? Bel ons op 010 221 0313. Ga voor meer informatie graag naar onze site: www.theoptimist.nl/evenementen

trekken, hij zou er nog ziek van worden! zijn Clint Ober herinnert zich nog goed dat moevriendje een uitbrander kreeg van zijn der toen ze op een dag samen naar het Indianenreservaat Schoenen waren gelopen waar dat vriendje woonde. moeder. De oorwaren maar vreemde dingen, vond de al eeuwen op spronkelijke bewoners van Amerika lopen schoeisel van blote voeten, of anders wel op mocassins: er ook voor zorgt zacht leer, dat je voet beschermt maar je voeten. onder aarde de met houdt contact je dat konden schoeDestijds snapte Ober er niets van. Hoe terugkijkt, valt nen je nu ziek maken? Maar nu hij erop geleden deed de het allemaal op zijn plek. Vijftien jaar een ontdekking voormalige televisieverkoper namelijk erachter dat die zijn leven sindsdien beheerst. Hij kwam verdwenen zijn jarenlange slaaptekort en zijn rugpijn met de aarde. wanneer hij een tijdje fysiek contact had

Ober zelfs dat Nu, na jarenlang onderzoek, beweert lichaam ontwikwe ziek worden en ontstekingen in ons zo weinig onder kelen doordat we de aarde nog maar moeilijk onze voeten voelen. En omdat we nu eenmaal gras kunnen lode hele dag blootsvoets door het groene om ook binnenspen, bedacht hij een vernuftige manier stopcontact. huis te aarden: via het aardcontact in ons je aan bent be‘Je vraagt je nu waarschijnlijk af waar werk uitlegt. En gonnen’, lacht Ober hardop als hij zijn behoorlijk obeerlijk toegegeven, het klinkt allemaal een schare scuur. Maar de Amerikaan heeft wereldwijd earthing dankzij ze dat devoten gekregen die vertellen hebben, minder beter slapen, een betere bloedsomloop pijn en ontstestress ervaren en minder last hebben van schreef, werd kingen in hun lichaam. Het boek dat Ober Nederlands, als al in twaalf talen vertaald – ook in het als Earthing: je lichaam aarden. Gezondlevengoeroes weg. Zelfs de Amerikaanse David Wolfe lopen ermee

2014 24 THEOPTIMIST.NL JANUARI/FEBRUARI

Vooruitblik Een nieuwe milieubeweging

Alles over rauw

Met hun eigenzinnige kijk op ecologische vraagstukken bouwen Ted Nordhaus en Michael Shellenberger aan een nieuwe milieubeweging – eentje die effectiever kan zijn dan de huidige. In de komende uitgave schrijven we een uitvoerig portret over hun visie, die ze in een webinar nader zullen toelichten.

Het moderne dieet bestaat uit dood, kapotgekookt voedsel, vinden rauwariërs. Zelf eten ze liever een energierijk dieet vol vitaminen, mineralen en levende enzymen. Lees in ons komende nummer alles over het rauwe dieet. Let dan ook op de aankondiging van een onlinecursus met de raw food-expert Matt Monarch.

7-delige cursus met Johan Boswinkel

Cu rs u

s

Hoe ons lichaam werkt

Zonder licht geen leven, weet Johan Boswinkel als geen ander. Hij is een van de grondleggers van de biofotonentherapie, die is gebaseerd op de zwakke lichtgolven die door cellen worden uitgestoten. Tijdens deze zevendelige online cursus geeft Boswinkel een radicaal andere kijk op hoe het lichaam geneest. Hij laat onder meer zien hoe organen en klieren met elkaar samenwerken, en waarom de conventionele gezondheidszorg geen oog heeft voor het fundamentele niveau waarop de behandeling het succesvolst kan zijn.

Deze cursus is voor iedereen die meer wil weten over genezing met behulp van licht.

En er valt veel te leren. Volgens Boswinkel zijn biofotonen de sleutel tot het begrijpen van de vele chronische ziekten die voortkomen uit onze moderne levensstijl en waartegen de moderne geneeskunde nog vaak machteloos staat. Via deze cursus krijgt u een unieke kans om zich meer te verdiepen in deze materie. Uiteraard kunt u tijdens de cursus al uw vragen stellen.

Data: 27 februari, 6, 13, 20 en 27 maart, 10 en 17 april Tijd: 20:00 – 21:30 uur Prijs: 275 euro. Leden kunnen eenmaal per jaar gebruikmaken van de mogelijkheid om gratis een cursus te volgen. Taal: Nederlands Leer alles over een baanbrekende visie op gezondheid en genezing.

Opzet cursus Deze cursus bestaat uit zeven sessies, waarin Boswinkel steeds een bepaalde groep ziekten zal behandelen. Daarbij legt hij verbanden die leken – maar ook reguliere artsen – raadselachtig voorkomen. Telkens bespreekt hij mogelijke oorzaken en oplossingen. De thema’s zijn:

1. Maag en darmen. Over whiplash, de ziekte van Crohn, chronische blindedarmontsteking, constipatie en voedselvergiftiging.

2. Obesitas. Over het vasthouden van vocht, het belang van de natrium/kalium-balans, de rol van de nieren en een mogelijke verstoring in de galblaas door emotionele problemen.

3. Hoofdpijn. Over de rol van de maag, de galblaas en de blaas bij hoofdpijn en migraine.

4. Chronische vermoeidheid. Over verstoringen in de darmflora, de relatie met chronische blindedarmontsteking, uitgeputte bijnieren en de rol van de lever.

5. Spierziekten. Over sterke en zwakke spieren en spierkrampen.

6. Kanker. Over hormonale problemen en gifstoffen.

7. Hart-en vaatziekten. Over de zuurtegraad in de hartspier, verkalking van de slagaderen en de mogelijke rol van vaccinatie tegen tetanus.

Gezondheid

Ga voor een uitgebreide cursusomschrijving naar www.theoptimist.nl/ evenementen.

In 2011 schreef The Optimist een artikel over Johan Boswinkel en zijn lichttherapie.

Het werd destijds door onze lezers verkozen tot ‘beste artikel van het jaar’. Lees dat artikel nog eens terug op www.theoptimist.nl/boswinkel.

Op pagina 30 van deze uitgave staat een artikel over Chikey, een van Boswinkels nieuwe uitvindingen.

De helende kracht van licht Johan Boswinkel geneest met biofotonen, de zwakke lichtgolven die worden uitgestoten door cellen.

DOOR JURRIAAN KAMP

JOHAN BOSWINKEL VINDT DAT DE THERAPIE MET BIOFOTONEN – GENEZEN MET LICHT – ‘EERSTELIJNSGEZONDHEIDSZORG MOET WORDEN’.

FOTO: PIETER DE SWART JULI/AUGUSTUS 2011 WWW.ODE.NL 21

Over Johan Boswinkel Johan Boswinkel studeerde economie, geneeskunde, psychologie, homeopathie en acupunctuur. In de jaren tachtig raakte hij gefascineerd door het werk van Fritz-Albert Popp. Deze Duitse fysicus had bewezen dat alle cellen in ons lichaam een uiterst zwak licht uitstralen. Popp noemde dat licht ‘biofotonen’ en hij liet zien dat die biofotonen de biochemische processen in het lichaam aansturen. Boswinkel bouwde de eerste machine om de uitstoot van licht door het lichaam te meten en te herstellen. Boswinkel is oprichter van het Institute for Applied Biophoton Sciences, waar hij therapeuten opleidt in zijn vakgebied.

NIEUW LEER- & RECEPTENBOEK

€1995

Het nieuwe boek ‘Gezond en gelukkig met eiwitten / Authentic seitan’ deelt vergeten informatie over eiwitten en seitan als supervoeding en eiwitkampioen. Met vele tips en recepten. Neem nu dit Catalaans broodje-gezond met speltseitan. Heerlijke eiwitten voor je gezondheid, vitaliteit, slanke lijn, geluk, schoonheid, mooie huid, vruchtbaarheid, hormonen, hersenen, seksleven, hart, nagels, haar, etc.

De kennis en de recepten van dit boek zijn een weldaad voor je gezondheid, vitaliteit, slanke lijn en schoonheid Vergeten kennis over eiwitten Eiwitten zijn de voedingsstoffen die gezondheidsdeskundigen, artsen en diëtisten wellicht het minst bestuderen.

Eiwitten zijn vergeten voedingsstoffen voor je gezondheid.

Er zijn eiwitten in vele soorten die je helpen voor je vitaliteit, gezondheid, slanke lijn, sterkte,... Maar er zijn er ook die jou van dienst zijn bij slapeloosheid, ontgiften,... Een eindeloze lijst waaraan Bart Maes, Chantal Voets en Serge Restiau een interessant boek wijden.

“Gluten zijn goed voor diabetici en darmtransit.” -A.Bouchardat, Frans wetenschapper-

Belang van eiwitten, tofu ontmaskerd De auteurs leggen uit waarom vis geen gezond alternatief is voor vlees. En waarom de almachtige tofu geen volwaardig eiwit is omdat tofu arm is aan methionine. Ze berekenden voorts dat de kcal van tofu voor 48% uit vet bestaan. En wat we weten over soja komt hoofdzakelijk van Monsanto en Du Pont. Het is geen Oosterse wijsheid, maar een Amerikaanse fabel. De auteurs besteden aandacht aan het eiwitdieet om kilo’s te verliezen en aan eiwitten voor krachttraining. Je voelt je niet alleen sterker maar ook vitaler omdat de essentiële eiwitten je lichaamskracht verhogen. Je komt ook te weten welke eiwitten je wanneer nodig hebt en hoeveel, om in topconditie te komen?

“Vis is geen gezond alternatief voor vlees.” -Dos Winkel, milieuactivist & medisch schrijver-

Bertyn authentieke seitan wordt op een traditionele wijze vervaardigd. 100% volwaardige plantaardige eiwitten van Oberkülmer Rotkorn oerspelt of Manitoba oertarwe. Bertyn authentieke seitan is daarenboven bron van vezels voor een vlotte darmtransit en heeft een heerlijke zachte beet. Kies in het koelvak van uw natuurwinkel uit de 10 lekkere smaken.

Eiwitten voor elke dag, voor iedereen.

SUPER VOEDING

info www.noble-house.tk

0% JUNK

Seitan is eiwitkampioen en koolhydraat-arm Het boek vertelt waarom seitan de eiwitkampioen is, boordevol volwaardige eiwitten zit en lichtverteerbaar is.

En dat seitan supervoeding is vanwege zijn betaïne (goed voor hart en bloedvaten) en omdat het een bron van alfaliponzuur (anti-aging super anti-oxidant). We lezen dat seitan een rijkdom is aan BCAA aminozuren: leve energie, vaarwel vermoeidheid. Het boek bevat tabellen die seitan vergelijken met vlees, vis, tofu en andere plantaardige eiwitten. Zo lezen we dat seitan slechts 1,5% vet-calorieën bevat en bijna geen koolhydraten bevat.

“Seitan is een prachtproduct. Zacht, smeuïg en enorm gezond.” -Lisette Kreischer, trend watcher-

Eiwitrijke recepten met seitan als supervoeding 40 heerlijke en gezonde recepten komen aan bod. Elk recept met een schitterende kleurenfoto. Maak de spannende rondreis doorheen smaken, geuren en landen zoals Italië, India, Marokko, Thailand, Griekenland en Japan. Maak met seitan supergemakkelijke, alledaagse gerechten zoals ovenschotels, lasagne, salades, pasta, soepen,...

“Dit boek opent een nieuwe wereld voor je.” -Patrick Geryl, auteur van Slank en Gezond-

Verkrijgbaar bij: boekhandel, biowinkel en www.amanvida.eu (nu zonder transportkost).

Promo geldig bij biowinkel en amanvida.eu

NAAR KEUZE 2 SEITANS VAN BERTYN KOPEN

=

30% KORTING OP DIT BOEK

PROMO tot 30/11/2013

€1995

€1395

Zeg niet seitan tegen de authentieke seitan van Bertyn - www.bertyn.be - tel 0032 3 620 26 56 Verkrijgbaar in je natuurwinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu

SEITAN

FOTO LINKS EN VARKENSKOP: UIT HET BOEK ODD BITS DOOR JENNIFER MCLAGAN, FOTOGRAAF: LEIGH BEISCH. RECHTSONDER: UIT OFFAL; THE FIFTH QUARTER DOOR ANISSA HELOU, FOTOGRAAF: MIKE COOPER.

Vooruit

NIET ALLEEN HET SCHOUDERLAPJE VAN EEN DIER IS TE ETEN. PROBEER OOK EENS GEGRILDE LAMSNIERTJES, VARKENSKOP OF BEENMERG.

VOEDSEL

Mag het een onsje meer zijn?

ALS U VEGETARIËR BENT, WILT U MISSCHIEN LIEVER DE PAGINA

omslaan. U weet namelijk allang dat uw keuzes zaken als dierenleed en klimaatverandering tegengaan. (Bedankt daarvoor, trouwens.)

Maar vleeseters zullen er altijd zijn. En die zouden ook maar eens moeten overwegen om hun tanden te zetten in – zet u schrap – koeienhersenen, varkensoren of schapenmaag.

Waarom? Een aanzienlijk deel van de geslachte dieren wordt nu weggegooid. Zonde, want niet alleen zijn van organen en ander restvlees smakelijke maaltijden te bereiden, maar het geslachte dier wordt ook nog eens beter benut. In de woorden van de Canadese

chef-kok Jennifer McLagan: ‘Als je een vleeseter wilt zijn, toon het dier dan respect en eet hem helemaal op.’

Van een dier dat is geslacht, wordt het karkas onderverdeeld in vier kwartieren. De organen, de huid, het bloed, de onderste delen van de poten – en bij het rund ook de kop – vallen hierbuiten. Bij een koe vormt dit zogeheten vijfde kwartier gemiddeld zo’n 35 procent, bij een varken 20 procent.

Volgens McLagan, auteur van Odd bits: how to cook the rest of the animal, is het van belang dat we weer beseffen waar ons eten vandaan komt. ‘In de supermarkt koop je vlees in een plastic JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 1 5

Vooruit

verpakking en is het onduidelijk van welk deel het precies afkomstig is’, zegt ze. ‘De connectie tussen vlees en het levende dier is steeds minder zichtbaar.’ Volgens haar zouden we daarom vaker ons vlees bij de slager moeten halen, waar we met onze eigen ogen kunnen zien hoe stukken vlees van het karkas worden gesneden.

Bart van Ratingen, oprichter van de Slow Foodwerkgroep Van Kop tot Kont, herkent dat. ‘In de Middeleeuwen stonden we naast de slacht’, weet hij. ‘Een dier was zo kostbaar dat alles ervan gegeten werd. Nu worden dieren achter gesloten deuren in slachthuizen geslacht. Het vlees dat daar vandaan komt, is nauwelijks nog herkenbaar als dier.’

Van Ratingen betreurt het dat de consumptie van orgaanvlees en ander restvlees verdwijnt in Nederland.

Hij spreekt van een verschraling in het aanbod. ‘Steeds minder koks weten hoe ze een orgaan moeten bereiden.

De structuur ervan raakt in de vergetelheid.’ In de werkgroep deelt Van Ratingen recepten en ervaringen met andere liefhebbers om de verdwijning tegen te gaan.

De weerzin in het Westen tegen restvlees is betrekkelijk jong. ‘We kennen de odd bits niet meer vanwege gebrek aan kennis’, meent McLagan. ‘We kunnen nu ten is geen aanbod van andere delen. Ik zou graag weer andere delen van het dier verkoopt en aan wie je deskundig advies kunt vragen.’

Hoe kom je dan aan nieren, hanenkammen of runderwang? McLagan vindt het belangrijk om restvlees te halen bij een kwaliteitsslager. ‘Kwaliteitsvlees koop je niet in een winkel waar je ook je toiletpapier haalt.’

Volgens Van Ratingen is het in Nederland erg moeilijk om aan restvlees te komen. ‘Je moet je voorbereiden op een ware speurtocht’, waarschuwt hij. ‘Probeer het bij een goede slager en geef vooral van tevoren aan wat je nodig hebt. Bij een slager binnenvallen en kalfshersenen eisen, is niet de manier.’

Om het restvlees vervolgens te bereiden tot een smakelijk gerecht, hoef je geen sterrenkok te zijn. Haal een goed ‘restvleeskookboek’ in huis. Als Engelstalige boeken lastig zijn, probeer dan Hart, lever, niertjes en de rest, een boek van Stéphane Reynaud dat is vertaald uit het Frans. Besteed vooral veel aandacht aan de voorbereiding. Organen komen uit het binnenste van een dier; daarom moet je ze altijd zorgvuldig wassen.

Voor de beginner zijn lever, zwezerik en runderhart volgens de kenners geschikte organen om te proberen, zowel om te bereiden als om te eten. McLagan: ‘Runderhart is heel lekker en goedkoop. Daar kun je volop mee experimenteren.’ Zwezerik is door zijn culinaire status erg duur. De smaak ligt volgens Van Ratingen echter zeer dichtbij die van testikels. En omdat ballen minder gewenst zijn, zijn ze voor een prikkie te koop. Van Ratingen: ‘Als je het voor elkaar krijgt om ballen te krijgen bij de slager, zijn ze maar drie euro de kilo.’ | WILLEMIJN RUISSEN | GA NAAR WWW.THEOPTIMIST.NL/RESTVLEES VOOR TWEE RECEPTEN SPECIAAL GEMAAKT VOOR LEZERS VAN THE OPTIMIST! 1 6 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

Vooruit

VEERTIG AMERIKAANSE VETERANEN, ZOALS DEZE MEDISCH SPECIALISTE, VERTROKKEN ONLANGS MET TEAM RUBICON NAAR DE FILIPPIJNEN OM NOODHULP TE VERLENEN. INZET: JACOB WOOD, OPRICHTER VAN TEAM RUBICON, IN HAÏTI.

NOODHULP

Leger des heils

FOTO’S: ANDREW HERROLD, TEAM RUBICON

DE JONGE AMERIKAANSE MILITAIR JACOB WOOD ZAT IN 2010

verbaasd naar de televisie te kijken. Hij zag beelden van Haïti, dat net door een zware aardbeving was getroffen. Wood herkende de ravage en paniek maar al te goed. Hij had het allemaal al eens meegemaakt, op uitzending in Afghanistan en Irak, waar hij werkzaam was als sluipschutter.

Wood pakte zijn rugzak en legerlaarzen, en vertrok met een vriend naar de Dominicaanse Republiek. Daar stelden ze een team samen van acht man. Toen staken ze de grens met Haïti over. Daar aangekomen, inventariseerden ze waar de problemen het meest urgent waren, om vervolgens het medisch personeel door de chaos naar die plekken te begeleiden. Zijn ervaring bij het leger kwam uitstekend van pas.

Toen Wood een gewond jongetje in veiligheid had gebracht, kreeg hij een belangrijk inzicht: ‘Mijn handen, die getraind waren om oorlog te voeren, kunnen ook werken om te helen en te dienen.’

Dat besef werd het begin van Team Rubicon, een organisatie waarbij zich inmiddels 12.000 veteranen hebben aangemeld die wereldwijd kunnen worden ingezet tijdens natuurrampen en andere calamiteiten. ‘Wij willen laten zien dat er ook positieve dingen zijn voortgekomen uit de oorlogen waarbij de Verenigde Staten betrokken zijn geweest’, zegt Wood.

De Amerikaanse veteraan was onlangs in Amsterdam, waar hij sprak over Team Rubicon tijdens de TEDx-conferentie in het Concertgebouw. Zijn indrukwekkende verschijning en forse looptred vallen op in de chique gangen van het klassieke gebouw: hij torent boven de meeste mensen uit met zijn brede schouderpartij en gespierde armen. Vier jaar lang diende hij in het prestigieuze marinierskorps van de Amerikaanse strijdkrachten.

‘Mensen hebben vaak het idee dat militairen die terugkomen van buitenlandse missies een beetje doorgedraaid zijn’, zegt Wood. De media besteden volgens hem veel aandacht aan de posttraumatische

stoornissen en aan incidenten waarbij oud-militairen zijn betrokken.

Hij kent de statistieken: elke dag plegen 22 Amerikaanse veteranen zelfmoord. Ook een vriend van hem beroofde zichzelf van het leven vlak nadat hij terugkwam uit Afghanistan. Maar vergeet niet, benadrukt Wood, dat er op dit moment 3 miljoen Amerikaanse militairen overzees werken. In totaal telt het land ruim 20 miljoen veteranen.

‘De incidenten zijn uitzonderingen’, meent Wood.

Eén ding hebben alle veteranen volgens hem gemeen: ze willen een bijdrage aan de samenleving blijven leveren. ‘Als militair heb je een missie en veel verantwoordelijkheid. Dat verlies je vaak als je stopt met vechten.’ Toen Wood samen met zijn vrienden Team Rubicon oprichtte, kreeg hij veel reacties van veteranen die ook wilden helpen, geheel vrijwillig, wanneer ze maar konden. Team Rubicon was erbij tijdens natuurrampen in Pakistan, Chili, Myanmar, Soedan en Turkije, en onlangs zijn ze naar de Filippijnen afgereisd. In eigen land gingen ze aan de slag tijdens rampen zoals de tropische orkaan Sandy, die in 2012 veel schade aanrichtte.

‘Ik kreeg brieven van mannen en vrouwen die zeiden dat ze weer een doel in hun leven hadden nu ze iets konden bijdragen’, zegt Wood. Bovendien, meent hij, kan het misschien ook militairen wel helpen hun schuldgevoel kwijt te raken, over de dingen die ze tijdens de oorlog hebben gedaan. Dat is een gevoelig onderwerp, haast hij zich te zeggen, waar weinig over gepraat wordt onder veteranen.

Zelf wordt hij ook stil, als reactie op de vraag of hij schuld voelt. ‘Ik denk dat ik er vrede mee heb, met mijn tijd in Afghanistan en Irak’, zegt hij zacht. ‘Maar laten we niet te veel terugkijken.’

‘Oorlogen zullen er altijd zijn’, zegt Wood ten slotte. ‘Slechte mensen zijn er nu eenmaal in de wereld. Maar wij waren met Team Rubicon in Pakistan na de overstromingen in 2010 tijdens de herdenking van de aanslagen van 11 september. Is dat niet mooi? Misschien kunnen we het buitenlands beleid wel beïnvloeden, zodat het | ELLEKE BAL JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 1 7

Vooruit

SPORT

KNIEBLESSURES, RUGPIJN, TENNISELLEBOGEN – HET ZIJN ALLE-

maal aandoeningen waardoor vrijwel iedereen die het overkomt wordt uitgeschakeld. Röntgenonderzoeken, CT-scans, MRI’s, steroïden, opereren en een nieuw gewricht plaatsen zijn dan conventionele behandelingen, met wisselend succes en vaak met onacceptabele bijwerkingen, zoals aanhoudende pijn en stijfheid. Maar is er ook een alternatief?

Voor sportblessures bestaat dat inderdaad en het is nauwelijks bekend: prolotherapie. Deze therapie stimuleert het zelfhelende vermogen van het lichaam. Er worden groeibevorderende middelen ingespoten in bepaalde pezen, banden, spieren en gewrichten. Vaak worden dextrose, fenol-glucoseglycerol en een hypertone zoutoplossing gebruikt. Deze middelen kunnen verzwakte en gescheurde pezen sterker maken en herstellen, pijn verminderen en de stabiliteit 1 8 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

en werking van gewrichten verbeteren.

Net als andere soorten prikken, geven deze injecties tijdelijk ongemak doordat ze een ontstekingsreactie opwekken. Een aantal dagen na de behandeling kan er pijn of ongemak rond de injectieplaats ontstaan. Na een aantal behandelingen – drie tot zes injecties per twee of drie weken – verdwijnt zowel de acute als de langer durende pijnreactie meestal voorgoed. Vaak verbeteren of herstellen de mobiliteit en de functie van het gewricht. Deze visie wordt door steeds meer studies ondersteund.

In 2012 maakte de Britse sportcoach John Gill een onhandige draai toen hij met wat snoeihout sleepte. Plotseling voelde hij ‘de vreselijkste pijn ooit’ in zijn rug. ‘Met ondraaglijke pijn ging ik naar huis’, vertelt hij. Binnen een paar weken nam hij ‘24 uur per dag pillen alsof het snoepjes waren’. Hij probeerde een chiropractor en kreeg het advies zich te laten opereren, maar, zegt hij: ‘Ik wilde niet dat er iemand in mijn rug ging snijden.’ Na zijn tweede sessie prolotherapie merkte Gill dat de pijn afnam. Inmiddels heeft hij er zeven gehad en is hij geheel pijnvrij. ‘Ik was niet van plan om in een rolstoel te gaan zitten. Nu kan ik weer coachen en gewichtheffen.

Prolotherapie heeft mijn leven gered.’

Prolotherapie heeft haar naam te danken aan de ‘proliferatieve’ (uitbreidende) werking. In eerste instantie werd gedacht dat prolotherapie leidt tot littekenvorming of verbindweefseling. Maar in een publicatie van Connective Tissue Research blijkt uit dierexperimenteel onderzoek dat het normale weefsel uit zichzelf teruggroeit, doordat het lichaam nieuw collageen (een belangrijk eiwit in bindweefsel) aanmaakt als reactie op de geïnjecteerde stoffen.

Volgens de huidige medische kennis geneest een gescheurde kruisband niet uit zichzelf. Maar uit een recent onderzoek door het Sapir Medical Center in Israël is gebleken dat bij sommige mensen na twee jaar de knie even goed hersteld was na een ski-ongeval, of ze nu wel of geen operatie hadden gehad. Dat zou betekenen dat er een zelfhelend mechanisme is. Doordat prolotherapie nu juist die non-operatieve mechanismen activeert, leidt het tot een verdere stimulering van het eigen genezingsproces van het lichaam. Voorstanders wijzen erop dat de keuze voor een natuurlijk herstel bovendien beter is voor het behoud van de eigen natuurlijke fysiologie en functies van het lichaam.

In Groot-Brittannië en de VS mogen alleen artsen deze behandeling aanbieden. In Nederland zijn er ook sportartsen en fysiotherapeuten die prolotherapie geven, maar ze zijn zeer dungezaaid en moeilijk te vinden. De techniek wordt ook wel toegepast bij spataderen en heet dan sclerotherapie.

Door voor prolotherapie te kiezen, doen mensen wellicht meer dan hun klachten aanpakken: ze geven hun lichaam misschien de oppepper die nodig is om te herstellen wat zelfs de modernste technieken in de geneeskunde niet naar volle tevredenheid kunnen genezen. | WILLEMIJN RUISSEN | DIT ARTIKEL IS GEBASEERD OP EEN OMSLAGVERHAAL IN MEDISCH DOSSIER, EEN MAANDELIJKSE NIEUWSBRIEF OVER GEZONDHEID (WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG).

FOTO: BARTEK ZYCZYNSKI/SHUTTERSTOCK.COM

Een blessure is niet het einde

Vooruit

INSPIRATIE

ERIK WONG BIJ WONGEMA IN HET GRONINGSE HORNHUIZEN: EEN DORPSCAFÉ ÉN EEN WERKPLEK VOOR STADSE KUNSTENAARS.

‘Zelfs de donkerste nacht zal eindigen en de zon zal opkomen.’

VICTOR HUGO FRANS SCHRIJVER EN STAATSMAN, AUTEUR VAN LES MISÉRABLES (1802 - 1885)

GEMEENSCHAP

Een stukje stad in het dorpscafé HET DORPSCAFÉ, WAAR ZICH VAN OUDSHER EEN GROOT DEEL VAN HET SO-

ciale leven afspeelt, dreigt uit te sterven. Volgens het Bedrijfschap Horeca is het aantal cafés in de afgelopen tien jaar met 15 procent gedaald. Zonde, vindt -

-

FOTO: DOEN/ILSE KOUDIJS

-

| WILLEMIJN RUISSEN JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 1 9

Vooruit

Dokter App DE HUISARTS ZOU HET DE KOMENDE JAREN WEL-

eens wat rustiger kunnen krijgen. Sinds enkele jaren is er CrowdMed.com, waarop bezoekers medische diagnoses kunnen stellen in gevallen waarin de artsen soms na jaren geen passend antwoord weten. De website wil met zijn vrijwillige ‘medische detectives’ hulp bieden aan de miljoenen mensen met een van zevenduizend zeldzame ziekten. ‘Wij geloven dat dokters geen monopolie zouden moeten hebben op het stellen of beantwoorden van medische vragen’, verklaart Jared Heyman, oprichter van CrowdMed.com. Volgens eigen cijfers heeft de website nu al ruim drie miljoen dollar bespaard op Amerika’s uitgaven aan gezondheidszorg.

Intussen maken handige apparaatjes en apps het steeds makkelijker om zelf diagnoses te stellen voor ‘alledaagse’ kwaaltjes. In de AppStore zijn duizenden sen. Met Skin Scan kunt u uw moedervlek scannen om deze te controleren op huidkanker. Als u vreest voor malaria, analyseert Lifelens een druppel bloed op uw vingertopje. Bij de Pain Free Back-app vult u gegevens over uw rugklachten in en ontvangt u tips en oefeningen.

Het Britse onderzoeksbureau Technavio voorspelt dat in deze markt in 2014 zo’n 4,1 miljard dollar omgaat. In 2010 was dat nog 1,7 miljard. Vanwege de verwachte stijging van de zorgkosten kunnen de technologische innovaties een flinke besparing betekenen. Ze maken ons misschien niet altijd beter, maar ze zetten ons wel in onze eigen kracht. | MARCO VISSCHER

BUURTINNOVATIE

EEN VRIJWILLIGER HELPT DEELNEMERS BIJ COMPUTERWIJK CHARLOIS IN ROTTERDAM.

Beter dan een stiftje EVEN EEN REIS PLANNEN, GELD OVERMAKEN OF EEN AFspraak regelen bij het gemeenteloket. Bij steeds meer alledaagse dingen is de computer onmisbaar geworden. Toch zijn er in Nederland naar schatting ruim anderhalf miljoen volwassenen die niet of nauwelijks met de computer kunnen werken. Voor veel van hen is de drempel hoog om dit te leren: computercursussen vinden ze te duur of de lessen te snel. Voor hen biedt Computerwijk uitkomst. Deze stichting organiseert laagdrempelige cursussen door vrijwilligers uit de buurt.

Vaak zijn dit ouderen die de cursus zelf ook hebben gevolgd.

Eveline de Vries, coördinator van Computerwijk in Rotterdam, legt uit dat de maatschappij snel digitaliseert. ‘Mensen die vaak met de computer werken, houden dat wel bij’, zegt ze, ‘maar mensen die dit niet kunnen, lopen een achterstand op.’ Volgens De Vries is het wijkaspect erg belangrijk. ‘Het gaat erom dat mensen uit de wijk elkaar helpen. Vaak ontstaan er vriendschappen. Mensen gaan bij elkaar eten en nemen gerechten van verschillende culturen mee. De cursus zorgt voor zelfredzaamheid en interactie in de buurt.’

Inmiddels hebben ruim 7000 mensen uit zes steden een certificaat behaald. Ook de deelnemers in Rotterdam zien nu de voordelen van de digitale wereld. ‘Wat een mooie techniek, je kunt met één druk op de knop een schrijffout verbeteren!’, zegt deelnemer Hubert Cosster enthousiast. ‘Vroeger moest dat met zo’n stiftje.’ | WILLEMIJN RUISSEN Dit initiatief is aangesloten bij Kracht in NL. The Optimist werkt samen met deze community om sociale innovatoren aan te moedigen. Meld u aan: www.krachtinnl.nl

2 0 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

FOTO: MATT CHALWELL/GETTY IMAGES; WILLEMIJN RUISSEN

TECHNOLOGIE

Vooruit

OVERIGENS BEN IK VAN MENING…

‘Praten is primitief’ OP DE JAARLIJKSE BIJEENKOMST VAN DE WORLD FUTURE Society afgelopen zomer zorgde de futurist Jose Cordeiro voor veel discussie. Cordeiro, oprichter van de Venezolaanse afdeling, voorspelt dat hersenen rechtstreeks met elkaar zullen communiceren.

Wat is er mis met praten?

Eh, spreken we nu over spreken?

Ik heb de tijd.

-

Wat kunnen we daaraan doen?

-

-

Juist ja. Wie zou dat willen?

Is dat ook niet een beetje triest? Ik vond dit een leuk gesprek…

| MARCO VISSCHER

Halfleeg Halfvol Zeewier Stenen

Maaltijd Zen

Aarde

Elektronennetwerk

Water

Klok

Tatoeage

Verzoening

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 2 1

Vooruit

COMMENTAAR

Denk als een technicus FILOSOFIE EN TECHNIEK LIJKEN WEINIG MET ELKAAR

Natasha McCarthy is hoofd beleid bij The Royal Academy of Engineering in Londen. Dit is een bewerkte versie van haar bijdrage aan het jaarlijkse Battle of Ideas Festival.

te maken te hebben. Toch is er een overeenkomst: ze houden zich allebei bezig met dilemma’s, alleen hun methodologie verschilt. Filosofen houden van dilemma’s omdat ze een intellectueel speeltje vormen waarmee je je eeuwenlang kunt bezighouden. Het schoolvoorbeeld zijn de dilemma’s van de praktische ethiek, die dwingen tot een keuze tussen onvolmaakte handelwijzen.

In de dertiende eeuw formuleerde de theoloog Thomas van Aquino het principe van het ‘dubbele effect’: een methode om de twee polen van een dilemma te omzeilen, waarmee aantoonbaar slechte handelingen konden worden gerechtvaardigd. In het grimmige geval van moord schrijft het principe voor dat deze daad verdedigbaar is als er een kennelijk goed resultaat uit voortvloeit, bijvoorbeeld wanneer er een of meer levens door worden gered. Het principe wordt in discussies over bijvoorbeeld euthanasie en abortus toegepast. Het kan het dilemma nooit wegnemen, maar wel een ethische patstelling omzeilen door een daad te rechtvaardigen die anders onaanvaardbaar was.

De dilemma’s van de techniek zijn misschien niet zo gaat het om leven en dood. In het geval van techniek of technologie gaat het om effecten op lange termijn waardoor grote, verspreide groepen mensen direct of indirect worden getroffen.

Het draait in moderne discussies vaak om de mogelijke nadelen van vaak nuttige technologie. Onze energievoorraad kan worden aangevuld met schaliegas, maar met de winning zijn onbekende risico’s verbonden, terwijl onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen blijft bestaan. Big data kunnen het onderzoek naar gezondheid ingrijpend versnellen, maar als die gegevens worden uitgeleverd, kunnen onze privacy en zelfs onze identiteit in het gedrang komen.

Wat moeten we doen? Zeggen we in zulke gevallen dat we niets moeten doen? Dat we uiterste terughoudendheid moeten betrachten en een moratorium op onderzoek en toepassing moeten uitvaardigen? Dat is eigenlijk geen optie, zeker niet wanneer de technologie oplossingen biedt voor urgente problemen.

Het principe van het ‘dubbele effect’ kan een impliciete of expliciete rechtvaardiging bieden voor de uitwerking van nieuwe technologieën. Aan onze technologische oplossingen kleven wellicht nadelen, maar als ze óók voordelen bieden en aan een behoefte voldoen – aan energie, ziektepreventie, medische behandelingen of iets anders dat essentieel is voor onze gewenste

2 2 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

levensstijl – valt er iets voor te zeggen om ze niet vanwege hun negatieve effecten tegen te houden.

Het gaat er echter niet altijd om of één technologie al of niet moet worden uitgewerkt, maar om welke technologie moet worden gekozen. Elke aanpak van de problemen roept steun en weerstand op, afhankelijk van belangen of wereldbeeld. Gaan we in de natuur boren naar schaliegas of bouwen we er windmolenparken?

Moeten we in duurzame energie of in kernenergie investeren? Elke keuze kent voor- en tegenstanders, terwijl bij een patstelling de grootschalige energiebesparingen uitblijven die ons in staat zouden stellen om aan de dilemma’s te ontkomen. bele effect’ kan weliswaar één techniek worden onderbij deze dilemma’s? Bij de huidige druk op grondstoffen en de noodzaak onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen, hebben we praktische oponvoorwaardelijk worden toegepast: we moeten de dilemma’s net zo benaderen als technici. Dat houdt in dat we de vragen als afzonderlijke problemen beschouwen zonder vooropgestelde oplossingen. We moeten inzicht krijgen in de complexiteit en de verschillende onderdelen ervan. Daar horen ook de technologieën zelf bij, net als de ervaren mensen die ze ontwerpen, ontwikkelen, bedienen en onderhouden; de klanten en gebruikers; en de brede economische, industriële en politieke context waarin ze worden ontwikkeld.

Een empirisch beeld van de werkzaamheid en invloed van een technologie vereist modellen en prototypes, testen en geleidelijke toepassingen. Daarbij is overleg nodig, niet alleen met technische experts, maar ook met gebruikers, het grote publiek, deskundigen op verschillende gebieden, die de context waarin de technologie moet functioneren begrijpen. Door zo’n technische benadering worden lobby’s voor maar één oplossing voorkomen, wordt diversiteit in technologie gestimuleerd en worden homogene systemen met gewone kwetsbaarheden en risico’s vermeden.

De dilemma’s van de technologie – met name in verband met duurzaamheid – vergen het uiterste van ons technische denken. Het antwoord zit hem er niet in dat we moeten kiezen tussen stilstand of een nieuwe technologie, maar dat we onze beste technische werkwijzen als gids gebruiken voor de vele verschillende dilemma’s die we moeten oplossen als we een duurzame toekomst willen scheppen.

The NeTherlaNds

Democratizing entrepreneurship. a 3-month program & effective f u n d i n g m o d e l to s c a l e yo u r b u s i n e s s .

w w w.v i l l a g e c a p i ta l . n l toekomst!

Pleidooi voor een duurzame

ga nu naar

DOE MEE. DENK MEE.

WWW.WIJWILLENACTIE.NL cur su s GRONDBEGINSELEN

Energetisch beheer

personal ! i n v i ta t i os n h av e

1 2 i m pa c t v e n t u r e ths spent 3 intensive mon d e v e lo p d n a t c e to l e a r n , r e f l meet p. u e l a c s to s t r at e g i e s eurs n e r p e r t n e t c pa these im nt oppora n d e x p lo r e i n v e s t m e l setting. a tunities in an inform

yo u to w e e x c l u s i v e ly i n v i t e nd give a e g n u lo r to our inves uction d o yo u a n i n - d e p t h i n t r ort h o c g n i d n to o u r o u t s ta . s e r u t n e v t c pa of im

f r i d ay J a n u a r y 3 1 s t 14.00h - 17.00h d r i n k s a f t e r wa r d s 16e verdieping) c m s , m o d r i a a n to r e n ( rdam e t s m a , a 8 n i e l p l amste

1 1 D AGE N F EB-DEC 2 0 14 MET HA NS A NDEW EG

Va a s s e N P l e a s e r s V P To T h o m a s a g e c a P i Ta l . N l c o N Ta c T: T h o m a s @ V i l l

fouNdiNg ParTNers

Program ParTNers

www.ecotherapie.org De energie van de natuur, je huis en werk waarnemen, interpreteren, verbeteren.

media ParTNer

Gezondheid

2 4 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

Voeten aan de grond Een Amerikaanse televisieverkoper ontdekte de positieve gezondheidseffecten van fysiek contact met de aarde. Sindsdien vindt Clint Ober dat we ons lichaam moeten ‘aarden’, net als elektrische apparaten. DOOR ELLEKE BAL

FOTO: YULIAPODLESNOVA/SHUTTERSTOCK.COM

O

F HIJ ZIJN SCHOENEN SNEL UIT WILDE

trekken, hij zou er nog ziek van worden!

Clint Ober herinnert zich nog goed dat zijn vriendje een uitbrander kreeg van zijn moeder toen ze op een dag samen naar het Indianenreservaat waren gelopen waar dat vriendje woonde. Schoenen waren maar vreemde dingen, vond de moeder. De oorspronkelijke bewoners van Amerika lopen al eeuwen op blote voeten, of anders wel op mocassins: schoeisel van zacht leer, dat je voet beschermt maar er ook voor zorgt dat je contact houdt met de aarde onder je voeten.

Destijds snapte Ober er niets van. Hoe konden schoenen je nu ziek maken? Maar nu hij erop terugkijkt, valt het allemaal op zijn plek. Vijftien jaar geleden deed de voormalige televisieverkoper namelijk een ontdekking die zijn leven sindsdien beheerst. Hij kwam erachter dat zijn jarenlange slaaptekort en zijn rugpijn verdwenen wanneer hij een tijdje fysiek contact had met de aarde.

Nu, na jarenlang onderzoek, beweert Ober zelfs dat we ziek worden en ontstekingen in ons lichaam ontwikkelen doordat we de aarde nog maar zo weinig onder onze voeten voelen. En omdat we nu eenmaal moeilijk de hele dag blootsvoets door het groene gras kunnen lopen, bedacht hij een vernuftige manier om ook binnenshuis te aarden: via het aardcontact in ons stopcontact.

‘Je vraagt je nu waarschijnlijk af waar je aan bent begonnen’, lacht Ober hardop als hij zijn werk uitlegt. En eerlijk toegegeven, het klinkt allemaal behoorlijk obscuur. Maar de Amerikaan heeft wereldwijd een schare devoten gekregen die vertellen dat ze dankzij earthing beter slapen, een betere bloedsomloop hebben, minder stress ervaren en minder last hebben van pijn en ontstekingen in hun lichaam. Het boek dat Ober schreef, werd al in twaalf talen vertaald – ook in het Nederlands, als Earthing: je lichaam aarden. Gezondlevengoeroes als de Amerikaanse David Wolfe lopen ermee weg. Zelfs

DE AMERIKAANSE TELEVISIEVERKOPER CLINT OBER GELOOFT DAT WE ZIEK WORDEN DOORDAT WE DE AARDE NOG MAAR ZO WEINIG ONDER ONZE VOETEN VOELEN. ZIJN OPLOSSING: ZO VAAK MOGELIJK ‘AARDEN’.

‘Contact maken met de aarde herstelt, stabiliseert en behoudt de natuurlijke elektrische balans in het lichaam.’

CLINT OBER, BEDENKER VAN EARTHING

2 6 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

Amerikaanse wielrenners gebruikten earthing-lakens tijdens de Tour de France, om tijdens de koers beter te slapen en herstellen.

Hadden de Indianen misschien gelijk dat ze schoenen verfoeiden? Heeft het inderdaad gevolgen dat we fysiek nog maar weinig contact hebben met de aarde? Voor Ober staat het vast: ‘Contact maken met de aarde herstelt, stabiliseert en behoudt de natuurlijke elektrische balans in het lichaam.’

Ober groeide op in een boerengezin op een ranch in de Amerikaanse staat Montana. Hij knauwt nog steeds een beetje als hij praat, als een echte cowboy. Hij raakte al jong geïnteresseerd in de televisie-industrie, begon zijn eigen bedrijf en was naar eigen zeggen een van de pioniers in Amerika in het ontwikkelen van kabeltelevisie. Hij werd er rijk mee, maar zijn leven veranderde in 1993, toen hij bijna overleed aan een ernstige leverziekte. Een experimentele behandeling redde hem. Hij gaf de schuld van zijn ziekte aan jarenlang te hard werken. Hij verkocht al zijn bezittingen en trok met een camper het land in.

Zo belandde hij vier jaar later op een bankje in het schitterende, ruige berglandschap van Sedona, Arizona. Daar stopte op een ochtend bus vol Japanse toeristen.

Ze stapten uit en Ober observeerde ze van een afstandje. Allemaal droegen ze witte

sportschoenen, met dikke plastic zolen. En ineens vroeg Ober zich af: ‘Heeft het consequenties dat we niet meer op een natuurlijke manier met de aarde in contact komen?’

Hij dacht terug aan het aarden van televisiekabels om te voorkomen dat het tvsignaal zou worden verstoord. Die kabels bestonden uit een koperen draad met een geleidende behuizing eromheen. ‘Die behuizing is met de grond verbonden’, legt Ober uit. ‘Deze is “geaard”, zodat de aarde elektronen kan opnemen of afgeven, om zo te voorkomen dat er ongewenste elektrische spanning op de kabels komt te staan.’ Zou het zo kunnen zijn, dacht Ober ineens, dat het mensenlichaam ook geaard is als het de grond raakt?

De gedachte liet hem niet meer los. Hij liep naar de doe-het-zelfzaak, kocht een rol duct tape met metaal erin, en metalen draad en een grondpin, een soort haring. Hij plakte de duct tape op zijn bed, bevestigde de draad aan de tape, gooide de draad uit het raam en bevestigde deze buiten aan de haring. Vervolgens ging hij ‘er een beetje mee spelen’, zoals hij het zelf noemt.

Met een voltmeter bekeek hij hoeveel elektrische spanning er op zijn lichaam stond. Als hij in de buurt kwam van elektronische apparaten en elektrische bedrading, nam het voltage toe. Maar als hij vervolgens

dan zijn provisorische duct tape-stellage aanraakte, ging het voltage drastisch naar beneden. Hij viel in slaap met de voltmeter nog op zijn borst, en werd ’s ochtends wakker met dat ding naast zich. ‘Dat was opvallend’, zegt hij, ‘want ik had slaapproblemen, en vaak pijn door een rugblessure, dus ik moest normaal gesproken altijd een pijnstiller nemen voordat ik kon slapen.’

Ober was verrast. Hij besloot zijn menselijk aardingssysteem ook te proberen bij een paar vrienden. Die rapporteerden allemaal verbaasd dat ze beter sliepen. Een van zijn vrienden zei zelfs dat de pijn van zijn artritis was verdwenen. Na een paar dagen had Ober zelf geen rugpijn meer. Hij blikt terug: ‘Toen realiseerde ik me dat ik iets op het spoor was.’

Ober besloot informatie te zoeken over het aarden van je lichaam. Tot zijn verbazing kon hij niks vinden. Hij ging bibliotheken af in Arizona en Californië. Hij vroeg aan doktoren of ze wisten wat er in ons lichaam verandert als je de aarde aanraakt. ‘Ze dachten dat ik knettergek was’, lacht Ober. Totdat hij kennismaakte met de cardioloog Stephen Sinatra, die jarenlang als arts verbonden was aan het Manchester Memorial Hospital in Connecticut, totdat hij in 2008 zijn eigen voorlichtingsorganisatie over hartkwalen oprichtte: het Heart MD Institute. Sinatra zei: ‘Clint, als het om pijn en slaap gaat, dan moet je aan een ontsteking denken.’

Voor ontstekingen is in de afgelopen jaren steeds meer aandacht gekomen in de westerse gezondheidszorg. Steeds meer wetenschappers wijzen op chronische ontstekingen als oorzaak van allerlei ziekten.

Ze kunnen de bron vormen van klachten als chronische vermoeidheid, allergieën, diabetes, lage en hoge bloeddruk, vetzucht, slaapstoornissen, pijnklachten en huidaandoeningen, zo denken experts.

Ober wist niets van ontstekingen, maar las dat vrije radicalen er een belangrijke rol in spelen. Vrije radicalen zijn moleculen die tijdens de stofwisseling ontstaan, bijvoorbeeld tijdens de celdeling en bij de energieproductie in de cel. Als er ergens een probleem in het lichaam is, zoals een ontsteking, worden extra vrije radicalen geproduceerd die slechte cellen kunnen afbreken.

Maar als er te veel van die vrije radicalen ontstaan, kunnen ze schade aanrichten.

Een vrije radicaal is ongepaard en moet daarom op zoek naar stabiliteit; denk aan de plus en de min tijdens de natuurkundeles.

Om weer stabiel te worden, moet hij negatief geladen elektronen wegpikken, of het nu

van een ongezonde of een gezonde cel is.

Een antioxidant kan de vrije radicalen op een gezonde manier neutraliseren. Antioxidanten zijn stofjes die gemakkelijk elektronen afstaan, zonder dat ze daardoor zelf instabiel raken. Die antioxidanten zitten onder meer in bepaalde groenten, fruit en noten. Maar volgens Ober kunnen elektronen uit de aarde ook als antioxidanten worden gezien. Het aardoppervlak zit vol negatief geladen elektronen, redeneert hij. ‘De vrije

Aarden doe je zo Volgens Clint Ober is het gezond om minimaal twee of drie keer per dag een half uur te aarden. Proberen? Hierbij zes tips voor de beginner.

1. TREK UW SCHOENEN EN SOKKEN UIT EN LOOP MET UW BLOTE VOETEN DOOR DE tuin, over het gras, op het strand, door het park. U kunt ook languit op het gras gaan liggen, maar de voetzool is extra gevoelig omdat er meer zenuwuiteinden in zitten dan in welk lichaamsdeel dan ook. Asfalt geleidt niet. Nat gras werkt het allerbeste, omdat het vocht voor optimale geleiding zorgt. Als we Ober geloven, kan dauwtrappen op blote voeten een enorme energieboost geven.

2. OOK IN EEN KELDER MET EEN BETONNEN VLOER KUN JE AARDEN. BETON IS GELEIdend; het bestaat uit water en mineralen. Ook vloeren van natuursteen (zonder coatings) of open plavuizen geleiden. Vloeren van hout of vinyl geleiden niet.

3. WATER DRAAGT DE GEZONDE ENERGIE VAN DE AARDE, DUS EEN DUIK IN ZEE OF pootjebaden werkt om te aarden. Zout water, dat rijk is aan mineralen, geleidt beter dan zoet water. Water in een plastic badje geleidt niet, vanwege het plastic.

4. WE DRAGEN VAAK SCHOENEN VAN SYNTHETISCHE MATERIALEN DIE NIET GELEIden. De standaard zool is gemaakt van rubber of plastic. Om met schoenen aan te kunnen aarden, zijn zolen van leer of van een dierenvacht nodig. Leer zelf is overigens niet geleidend, maar doordat voeten transpireren, dringt het vocht door in het leer en zorgt voor geleiding. In de Verenigde Staten is een speciale schoen ontworpen waarmee je contact met de aarde kunt maken, zie www.pluggz.com.

5. BAREFOOT RUNNING IS IN OPKOMST. OOK IN NEDERLAND WORDT HET BLOOTSvoets hardlopen steeds vaker gepropageerd door looptrainers en -clubs. Volgens hen zorgt het voor een betere looptechniek, omdat je de landing verplaatst van de hak naar de midden- en voorvoet. Voor de bescherming van uw voet kunt u ook de Fivefinger-schoen dragen, met een dunne flexibele zool. Barefoot runners houden van het directe contact met de aarde, maar onderschrijven niet per se de gedachte achter earthing.

6. OBER BEDACHT PRODUCTEN ZOALS LAKENS EN MATJES DIE HET GEMAKKELIJKER maken om binnenshuis, via het aardcontact in het stopcontact, te aarden. Hij ontwierp bijvoorbeeld een aardingslaken, van katoen met fijne zilverdraadjes er als een rooster doorheen geweven. Dat laken is via het stopcontact met de aarde verbonden. De aardingsmatjes zijn van vinyl met geleidende koolstof erin verwerkt. Deze producten zijn in Nederland te koop via de website www.earthingnederland.nl. | E.B.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 2 7

'Als je de aarde aanraakt, ben je verbonden met alles wat leeft.'

CLINT OBER

elektronen die zich voortdurend aan de oppervlakte van de aarde bevinden, kan het lichaam gemakkelijk opnemen als er direct contact met de huid is.’

Dit móet het wel zijn, dacht Ober toen hij terugdacht aan het aarden van tv’s. Hij wist dat het menselijk lichaam een geleider is en dus die elektronen uit de aarde moet kunnen opnemen, zodat ze die vrije radicalen onschadelijk kunnen maken. Hij ging verder denken, over het feit dat mensen vroeger altijd blootsvoets rondliepen en dat die elektronen dan continu het lichaam binnenstroomden. En over hoe toevallig het is dat mensen tegenwoordig weinig contact meer hebben met de aarde, en tegelijkertijd veel ontstekingsgevoeliger zijn.

A

LIX MAYER WOONT MET HAAR

man en tweeling van 11 jaar in een keurige wijk in Palo Alto, een stad vlakbij San Francisco. Palo Alto is een technologiewalhalla, met bedrijven als Apple en Google op een steenworp afstand. Ook de prestigieuze universiteit Stanford is er te vinden. Hier, in een van de meest innovatieve gebieden ter wereld, was Mayer nog nooit iemand tegengekomen die haar kon helpen met haar slaapproblemen en haar pijn.

Mayer heeft de ziekte van Lyme, een infectieziekte die wordt veroorzaakt door teken. Dit is een zogeheten ‘multisysteemziekte’, die veel verschillende ziektebeelden heeft. Mayer had een MBA op zak en was hard op weg carrière te maken in het bedrijfsleven als marketingdeskundige, onder meer bij Apple, toen ze ziekteverlof moest nemen. Ze was altijd misselijk, had pijn, migraines en kon daar niet van slapen. Ze had al tientallen behandelmethoden, diëten en supplementen geprobeerd, maar niets hielp.

‘Het was alsof ik levend dood was’, schreef ze in het blog dat ze bijhield. Totdat ze tijdens een gezondheidsconferentie in Californië in aanraking kwam met earthing.

Ober had tegen die tijd al verschillende manieren bedacht om mensen binnenshuis te aarden, zoals een geleidende pleister die je op je lichaam kunt plakken, maar ook matjes en lakens die via het aardingssysteem in het stopcontact met de aarde zijn verbonden.

Mayer probeerde zo’n pleister uit tijdens de conferentie en voelde na een paar uur een enorme kalmte. ‘Ik had minder pijn.’ Thuis bleef ze aarden, en ze ging beter slapen. Ik merkte binnen een aantal maanden een gestage verbetering in mijn klachten.’

Natuurlijk ervaart Mayer in Palo Alto wel eens dat mensen om haar heen sceptisch zijn 2 8 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

over het aarden. Als mensen Mayer vragen hoe het werkt, vertelt ze het volgende: ‘Als je lichaam ontstoken is, probeert het zichzelf te repareren, en dan geeft het vrije radicalen af die positief geladen zijn. De aarde zit vol negatief geladen elektronen, dus die kunnen de vrije radicalen neutraliseren. En dan begint een proces van afnemende ontsteking en afnemende pijn.’ Maar Mayer zegt ook: ‘Ik ben bereid om te accepteren dat we nog niet precies weten hoe het werkt.’

Ober krijgt ook veel kritiek. Veel mensen doen earthing op voorhand af als onzin.

Anderen geloven niet dat de aarde negatief geladen zou zijn. ‘Maar waarom zouden we dan apparaten aan de grond aarden?’, vraagt Ober zich af. Hij hoort ook vaak dat mensen hem niet geloven, omdat hij geld verdient aan iets wat de aarde gratis biedt. Hij begrijpt dat wel. ‘Ik ben écht geen zwendelaar’, verzucht hij. ‘Ik wil gewoon bewijzen dat we meer contact moeten hebben met de aarde. En omdat mensen liever niet ’s nachts buiten slapen, moest ik wel iets verzinnen om dat contact tot stand te brengen.’

Een ander punt dat critici, vaak bloggers, regelmatig opbrengen, is dat Ober zijn theorieën over het opnemen van elektronen aarde niet zomaar ‘anti-oxidanten’ noemen, zeggen zij, en is er niets bekend over hoe het lichaam die elektronen dan precies opneemt.

Keer op keer hoort Ober het. ‘Als je wilt dat iemand je gaat geloven, moet je betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek gaan doen.’ Dus op dit moment doet hij niets anders. Hij verzamelde een groep wetenschappers om zich heen die tientallen studies uitvoerden, die evenwel nogal kleinschalig waren opgezet en in wetenschappelijke tijdschriften zijn gepubliceerd die door critici weinig serieus worden genomen.

Toch lijken de resultaten van de onderzoeken erop te wijzen dat aarden een effect heeft op het lichaam. Zo bleek uit een van de onderzoeken, uitgevoerd in 2004 door de anesthesioloog Maurice Ghaly, dat mensen minder stress ervaren na aarden. Hij vergeleek de uitscheiding van cortisol, het zogeheten stresshormoon, voor en na het aarden.

Twaalf participanten sliepen acht weken lang onder een aardingslaken, en hun cortisolniveaus bleken stuk voor stuk verbeterd.

Tijdens een andere studie, gepubliceerd in het Journal of alternative and complementary medicine in 2011 en uitgevoerd door de Poolse artsen Pawel Sokal en Karol Sokal, werd het bloed van 168 mensen bestudeerd voor en na het aarden. Daaruit bleek onder

meer dat het aarden een positief effect had op de productie van schildklierhormonen en het glucosegehalte in het bloed.

D

‘

E ONDERZOEKEN ZIJN KLEIN-

schalig, dat is waar’, erkent Jan van Stiphout, die de earthing-beweging in Nederland introduceerde. Maar ook het anekdotische bewijs is voor hem veel waard.

‘Ik ken zoveel mensen die er baat bij hebben.’ Zelf slaapt Van Stiphout veel beter sinds hij op een aardingslaken slaapt. ‘Wij zijn elektrische wezens; heel veel signalen lopen via ons lichaam. Ons lichaam geleidt goed, dus het is logisch dat dit effect heeft.’

Van Stiphout heeft net als Clint Ober zijn leven helemaal omgegooid sinds hij twee jaar geleden earthing ontdekte. De wiskunretreatcentrum in Friesland, maar is met het adviesbureau gestopt en overweegt om zich fulltime met earthing bezig te houden. Hij werkt aan de promotie van earthing, en importeert de matjes, lakens en andere producten die Clint Ober in Amerika laat maken.

Van Stiphout heeft zelf een vermoeden dat earthing ook zou kunnen helpen tegen de stress die in je lichaam wordt gecreëerd door elektromagnetische straling die afkomstig is van apparaten als onze mobiele telefoon, computer en magnetron. Of deze straling blijvend schadelijk is voor het lichaam is niet bewezen, maar sommigen vermoeden een verband met vermoeidheidsklachten, hoofdpijn en duizeligheid. Intussen wordt door instanties als de Gezondheidsraad uitgebreid onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van elektromagnetische straling.

Van Stiphout legt uit dat iedereen die in

de buurt staat van elektrische apparaten of kabels waar stroom doorheen wordt vervoerd, een bepaalde wisselspanning op zijn lichaam heeft staan. Die kan zo tussen de 500 en 2000 millivolt (een duizendste van een volt) liggen, vertelt hij. Met een oscilloscoop, een apparaat dat wordt gebruikt om elektrische signalen zichtbaar te maken, meet Van Stiphout de straling terwijl hij het aardingsmatje eerst loslaat en dan weer aanraakt. Die daalt dan naar zo’n 20 tot 50 millivolt. ‘Dan is dus een groot gedeelte van die wisselspanning op je lichaam weg’, zegt Van Stiphout.

‘Het is niet aangetoond dat aarden je tegen die spanning beschermt’, vertelt Van Stiphout verder. ‘Maar wat ik wel denk, is dat die straling een soort stress is, omdat het onnatuurlijke spanning is voor je lichaam.’

Van Stiphout en Ober is het ook opgevallen dat mensen na een tijdje in contact te staan met een aardingsmatje of laken, roze wangen krijgen, alsof ze net een lange wandeling door het bos hebben gemaakt.

Dat moeder aarde goed voor ons is, is uiteindelijk geen vreemd idee. Zoals Andrew Weil, een Amerikaanse autoriteit op het gebied van holistische gezondheid, zegt op zijn website: ‘Ik vind dat iedereen zo vaak mogelijk blootsvoets over straat moet gaan. Het werkt ontspannend voor je lichaam.’ Tegelijk meent Weil dat onderzoeken nog moeten uitwijzen of earthing inderdaad werkt. Uiteindelijk gaat het ook over spirit, zegt Ober.

‘Als je de aarde aanraakt, ben je verbonden met alles wat leeft.’ houdt op verzoek van haar collega’s toch haar schoenen aan op kantoor.

ELLEKE BAL

Clint Ober

Contact met de aarde Evenement Datum: 26 februari Tijd: 19.00 uur Prijs: 10 euro

Meer informatie: www.theoptimist.nl/ evenementen

De Amerikaanse televisieverkoper Clint Ober ontdekte op een dag dat zijn slaapproblemen en rugklachten verdwenen toen hij een tijdje fysiek contact maakte met de aarde. Sindsdien vindt hij dat we ons lichaam vaker moeten ‘aarden’, net zoals we elektrische apparaten aan de aarde koppelen. Earthing, noemde hij het, en hij bedacht een vernuftige manier om ook binnenshuis te aarden. Tijdens dit evenement vertelt Ober alles over zijn ontdekking. Er is volop ruimte voor vragen. Lees meer op pagina 12.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 2 9

Gezondheid

Een sleutel tot licht Johan Boswinkel ontwikkelde een doe-hetzelfinstrument voor genezing met biofotonen, het licht dat worden uitgestoten door cellen.

Z

ONDER DE ZON – LICHT – ZOUDEN

wij niet bestaan. Licht is de essentie van leven. Wij eten getransformeerd licht. Een plant neemt licht op en maakt er vruchten van. De Indiase ayurveda- geneeskunde draait om prana – de levensenergie – die volgens deze traditie ook voornamelijk uit licht bestaat. De Chinezen beschrijven dezelfde energie als qi of chi, en de acupunctuurleer is daarop gebaseerd. Modern onderzoek heeft vastgesteld

3 0 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

dat acupunctuurpunten, naast de ogen, fungeren als vensters voor de opname van licht door het lichaam.

Als licht aan de basis van leven staat, ligt het omgekeerde ook voor de hand: gebrek aan licht of verstoring van licht, is het begin van ziekte. De ‘winterdepressie’ die met lampen kan worden verholpen, is daarvan een mooi voorbeeld. Dat is het uitgangspunt van de biofotonengeneeskunde. Het goede nieuws is dat iedereen zichzelf thuis met

gezond licht kan behandelen. Johan Boswinkel, die al dertig jaar een voortrekkersrol vervult op het gebied van de biofotonen, ontwikkelde een instrument voor thuisgebruik.

De grondlegger van het biofotonengedachtengoed is de Duitse natuurkundige Fritz-Albert Popp. Hij bewees dat alle lichaamscellen een uiterst zwak licht uitstralen. Hij noemde dat licht ‘biofotonen’ en hij liet zien dat die biofotonen de biochemische processen in het lichaam aansturen. Popp toonde ook aan dat cellen ofwel een coherent – gezond – licht of een chaotisch licht uitstralen dat duidt op een ziektebeeld. De verklaring is simpel: als de biofotonen op chaotische wijze de biochemische processen in het lichaam aansturen, veroorzaakt dat verstoringen die wij als ziekte ervaren.

FOTO: PIETER DE SWART

MET DE CHIKEY KUN JE LICHTVERSTORING EN IN HET LICHAAM, MAAR OO K IN PLANTEN, VER HELPEN.

Geïnspireerd door dit werk ontwik- geweest naar een simpele kelde Boswinkel in de jaren tachtig een doe-het-zelf-oplossing instrument dat de bevindingen van Popp waarmee mensen thuis de combineert met elektro-acupunctuur. De voordelen van de biofotoelektro-acupunctuur is gebaseerd op het nen geneeskunde kunnen feit dat de elektromagnetische spanning op ervaren. Recentelijk introacupunctuurpunten duidelijk afwijkt van de duceerde hij een vereenomliggende huidspanning. Elk acupunctuur- voudigde versie van zijn punt is bovendien verbonden met een be- therapeutische meet- en behandelinstrument. De paald orgaan of een bepaalde klier.

Bij metingen met het oorspronkelijke Chikey – letterlijk: sleuinstrument van Boswinkel – de Chiren – tel tot licht – kan geen blijken twee mogelijke resultaten: of het frequentieverstoringen apparaat toont – gevoed door een krachti- meten, maar het instruge, consequente spanning op het meetpunt ment beschikt over een – een rechte lijn, of het apparaat toont een vijftal basisprogramma’s hyperbool in het geval van een afvallende waarmee, volgens Boswinkel, zo’n 70 prospanning die zwakte van het punt – en het cent van de kwalen en klachten van mensen daarmee verbonden orgaan – weergeeft. kan worden verholpen. ‘Het is mijn bedoeDe behandeling bestaat uit het herstellen ling de Chikey in te zetten in gebieden waar van verstoorde lichtfrequenties. Een patiënt weinig of geen therapeuten zijn gevestigd’, krijgt twee glazen elektroden in zijn han- zegt Boswinkel.

Bovendien kunnen therapeuten na een den. De ene elektrode neemt het ‘vervuilde’ licht op dat het lichaam uitstraalt. In het in- eerste behandeling in hun praktijk verstrument wordt de frequentie van dat licht volgbehandelingen voorschrijven die in de vervolgens ‘gezuiverd’ en teruggegeven aan Chikey worden geladen en thuis kunnen het lichaam via de andere elektrode. Voor worden uitgevoerd. Het instrument kan ook de zuivering maakt Boswinkel gebruik van preventief worden ingezet. homeopathische potenties, die ook op freDe Chikey, die op een batterij werkt en quenties zijn gebaseerd. De patiënt wordt eenvoudig op reis kan worden meegenobehandeld met zijn eigen licht (Lees een uit- men, beschikt ook over een biofeedbacksysgebreide reportage over het werk van Johan teem dat het mogelijk maakt om het effect Boswinkel in Ode juli/augustus 2011). van de behandeling op het lichaam direct In de afgelopen decennia heeft Boswin- waar te nemen. De enige ‘werkzame’ stof is kel duizenden mensen behandeld, met op- het eigen licht van het lichaam. Boswinkel: merkelijke successen. Hij spreekt zelf van ‘Mensen moeten zich bewust worden van een succespercentage van ‘80 procent’ en hij wat biofotonen – hun eigen licht – voor hun wijst erop dat dit meestal juist de chronische eigen gezondheid kunnen doen.’

De Chikey kent nog een verrassende toegevallen betreft die het reguliere medische circuit al hebben doorlopen. Dat succes heeft passing. Licht is niet alleen essentieel voor geleid tot een snelgroeiende vraag naar bio- mensen. Planten verliezen hun lichtkracht als zij te lang contact met hun wortels kwijt fotonengeneeskunde.

Vandaar dat Boswinkel jaren op zoek is zijn. Een krop sla die een paar dagen in het

schap in de winkel heeft gelegen, is niet alleen niet vers meer, de energie is er ook uit. Maar als de krop sla in een bak water wordt gelegd en twee minuten met de Chikey wordt behandeld, wordt het licht van de sla hersteld.

Mocht u dat al mysterieus in de oren klinken, het instrument kan ook nog eens worden gebruikt om wijn te behandelen. Het effect is dat de smaak van de wijn merkbaar zachter en dieper wordt. ‘Dit is een simpele manier om wijn in minuten jaren ouder en beter te maken’, zegt Boswinkel alsof hij op een gat in de markt wijst. Op een vergelijkbare wijze haalt de Chikey eenvoudig chloor uit drinkwater.

Behandeling met biofotonen blijkt een eenvoudig, goedkoop en effectief antwoord op hinderlijke kwalen en chronische klachten. Met de introductie van de Chikey heeft Johan Boswinkel die behandeling voor een breed publiek dichterbij gebracht en geeft hij velen inderdaad een sleutel tot licht in handen.

Meer informatie: www.biontology.com

Johan Boswinkel

Hoe ons lichaam werkt FOTO: NINA DE PUY KAMP

Cursus Data: 27 februari, 6, 13, 20 en 27 maart, 10 en 17 april Tijd: 20:00 – 21:30 uur Prijs: 275 euro.

Taal: Nederlands

Zonder licht geen leven, weet Johan Boswinkel als geen ander. Hij is een van de grondleggers van de biofotonentherapie, gebaseerd op de zwakke lichtgolven die door cellen worden uitgestoten. Tijdens deze zevendelige onlinecursus geeft Boswinkel een radicaal andere kijk op hoe het lichaam geneest. Hij laat onder meer zien hoe organen en klieren met elkaar samenwerken en op welk fundamenteel niveau ziekte ontstaat. Lees meer op pagina 12.

Meer informatie: www.theoptimist.nl/evenementen

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 3 1

Red Earthquake (powerdetox voor carrièretijgers)

Ingrediënten 2 wortelen 1/2 rode biet (geschild) 1 stengel bleekselderij 1/2 venkel schijfje limoen schijfje gemberwortel

Deze cocktail is gemaakt met een Versapers slowjuicer.

De Versapers maakt 70 toeren per minuut, waardoor er 3x meer vitamines behouden blijven dan bij een gewone sapcentrifuge.

Hoe kom je boven aan die carrièreladder?

Door hard te werken.

Ook aan je gezondheid.

Dit vers geperste sapje is een must omdat het o.a. kalium, fluor, natrium en magnesium bevat. En dat is goed bij maagen darmproblemen, het verbetert de bloedsomloop, neemt spierkrampen weg en stimuleert de spijsvertering. Meer gezonde cocktails vind je op www.versapers. nl/optimist

Column

Lisette Thooft Journalist, spreker, mythosoof en auteur van onder andere Wie domme dingen doet, wordt wijs. www.lisettethooft.nl

Zweeffase ‘PROBEER LANGERE PASSEN TE MAKEN’, ZEI MIJN

-

-

FOTO: TESSA POSTHUMA DE BOER

-

Er is altijd een fase tussen de ene stap en de volgende waarin je even loskomt van de grond: overgave, loslaten, vertrouwen.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 3 3

Leven

Man met ballen

title

Ahmed Zaino uit SyriĂŤ vocht voor de toekomst van zijn land met pingpongballen en rode verf. Zijn creatieve, geweldloze verzet gaf zijn landgenoten hoop.

DOOR ELLEKE BAL

O

P EEN ZWOELE OKTOBERAVOND IN 2011

zitten twee jonge mannen op de rand van een fontein in het stadscentrum van Damascus.

Het loopt al tegen middernacht en er hangt een dreigende stilte in de lucht in de oude Arabische stad met haar smalle, mysterieuze straatjes en talrijke bazaars De veiligheidstroepen van president Bashar al-Assad zijn aanwezig op straat. Rusland en China hebben net een veto uitgesproken over de resolutie van de VNveiligheidsraad, die de Syrische overheid had moeten dwingen geen geweld te gebruiken tegen burgers. De staatsmedia zenden natuurdocumentaires uit.

Een van de mannen steekt een sigaret op. De ander stopt langzaam zijn hand in zijn broekzak, haalt er een servetje met gekleurd poeder uit, en legt dit in het water.

Die nacht kleuren de fonteinen van Damascus 3 4 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

FOTO: PIETER DE SWART

AHMED ZAINO GOOIDE TIJDENS DE SYRISCHE BURGEROORLOG ORANJE PINGPONGBALLETJES DOOR DE STRATEN VAN DAMASCUS WAAROP HIJ INSPIRERENDE TEKSTEN SCHREEF, OM ZO ZIJN LANDGENOTEN AAN HET DENKEN TE ZETTEN.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 3 5

SYRISCHE KINDEREN ZINGEN EN SCHREEUWEN LEUZEN IN EEN VLUCHTELINGENKAMP BIJ HET DORP ATMA, IN HET NOORDEN VAN HET LAND. DOOR DE TRAGISCHE BURGEROORLOG IN SYRIË ZIJN AL MINSTENS 2,5 MILJOEN SYRIËRS OP DE VLUCHT GESLAGEN.

'We weten dat het regime ons gaat beschieten. Als we terugschieten, zullen er nog veel meer doden vallen. We moeten proberen een andere taal te gebruiken.'

AHMED ZAINO, VERZETSACTIVIST

3 6 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

vindingrijke geweldloze verzetsbeweging in Syrië. Ze wisten het regeringsleger met humor te misleiden, en de Syriërs moed in te spreken en hoop op verandering te geven.

Maandenlang voerden ze onophoudelijk actie. Ze demonstreerden elke dag, verstopten luidsprekers in bomen waaruit antiregimespeeches klonken, maakten opnames van demonstraties die ze vervolgens afspeelden op openbare plekken, lieten ballonnen op waaraan kaartjes zaten geknoopt met hoopvolle berichten, verzamelden zich ’s nachts op de daken van Damascus en riepen urenlang: Vrijheid voor Syrië!

Aan The Optimist vertelt Zaino voor het eerst zijn indrukwekkende verhaal. Een belangrijk verhaal over de moedige keuzes die jongeren als hij maakten. Een verhaal dat het verdient deel uit te maken van de geschiedschrijving over de Syrische burgeroorlog.

A

HMED ZAINO IS EEN VERLEGEN

jongen met grote donkere ogen. Tijdens onze gesprekken deelt hij af en toe met veel passie zijn dromen voor Syrië, maar hij staart ook geregeld droevig voor zich uit, bijvoorbeeld als hij spreekt over de vrienden die hij kwijtraakte in de oorlog.

Zaino, opgeleid tot architect aan de Al-Baath

FOTO: MANU BRABO/AP IMAGES

langzaam rood. Als de zon opkomt en de stedelingen wakker worden, zien ze water als bloed uit hun fonteinen stromen. Er ontstaan verhitte discussies op straat. Wat is er teinen stiekem vanuit hun auto.

Die ochtend wordt Ahmed Zaino, een 27-jarige architect, pas laat wakker, nog moe van zijn nachtelijke avonturen. Zodra hij de deur uit stapt, wordt hij op straat aangesproken: ‘Moet je horen wat ze hebben gedaan!

De fonteinen zijn rood! Iedereen praat erover!’ Later die dag hoort hij dat de militairen van de veiligheidsdienst van Assad niet wisten hoe snel ze de fonteinen stil moesten leggen. Een week lang waren ze bezig met het verversen van het water.

Twee jaar later glimlacht Zaino als hij erover vertelt. Hij praat vol enthousiasme verder over de keer dat hij met zijn vrienden oranje pingpongballetjes door de straten van Damascus gooide waarop stond ‘Hurriyah!

(Vrijheid!)’, en hoe de mannen in uniform en met geweren achter de stuiterende balletjes aan renden om ze te verzamelen. ‘Als je niet met wapens wil praten, moet je een andere taal spreken’, zegt hij.

Met een klein clubje vrienden vormde Zaino in 2011 en 2012 een dappere en

te gebruiken. We weten dat het regime ons gaat beschieten en blijft bombarderen. Mensen zullen sterven. Maar als we terugschieten, zullen er nog veel meer doden vallen.’

Hij kreeg gelijk. In de herfst vormden de opstandelingen het Vrije Syrische Leger. De strijd werd grimmiger. Er volgden gewapende aanvallen tegen legerposten en gasleidingen. Het was het begin van een slepende burgeroorlog. Inmiddels zijn zeker 120.000 mensen omgekomen. Vooral burgers, beweert het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten. Zo’n 2,5 miljoen mensen zijn op de vlucht geslagen. Volgens Stichting Vluchteling is een derde van de bevolking, zo’n 7 miljoen mensen, afhankelijk van humanitaire hulp.

De geweldloze verzetsbeweging heeft

Universiteit in Homs, woont inmiddels in een klein appartementje in Parijs. Hij ontvluchtte Syrië in de zomer van 2012, nadat het hoofd van de veiligheidsdienst hem persoonlijk zou hebben gezegd: ‘Kom nooit terug naar Syrië, of ik vermoord je.’ Hoe was het zover gekomen?

Zaino kan zich de eerste keer dat hij in Damascus de straat op ging nog goed herinneren. Het was maart 2011. De Arabische Lente was aan de gang. Een deel van de bevolking van Syrië kwam in opstand tegen de regering en tegen Bashar al-Assad, de persoheerschappij van zijn familie en de Ba’ath partij. ‘Niemand kon de leuzen schreeuwen omdat iedereen huilde van vreugde. Ik was ook emotioneel, omdat ik dacht: eindelijk, we gaan een nieuw Syrië bouwen.

Al tijdens de eerste protesten werden de demonstranten uiteengedreven door de politie. Honderden betogers werden gedood.

Politieagenten werden steeds gewelddadiger naarmate de protesten aanhielden. Ze begonnen mensen te martelen en doden.

Zaino zag om zich heen vrienden die ook wilden vechten. Hij voerde veel discussies met hen. ‘Ik zei tegen ze: jongens, wat er ook gebeurt, we moeten proberen een andere taal

rol dan vaak wordt gedacht, werd aangetoond door politicologe Erica Chenoweth, verbonden aan de universiteiten van Denver en Oslo. Ze onderzocht 323 geweldloze en gewelddadige verzetsbewegingen tussen 1900 tot 2006. Haar conclusie: geweldloos verzet is twee keer zo effectief als gewelddadig verzet. Ze schreef er een boek over: Why civil resistance works: the strategic logic of ‘Ik kan niet zeggen dat de oorlog niet was ontstaan als de oppositie geweldloos was gebleven’, begint Chenoweth voorzichtig, ‘maar gebaseerd op onze data had het geweldloze verzet een veel betere kans om te winnen dan het gewapende verzet.’

Om beter te begrijpen waarom het zo belangrijk is wat Ahmed Zaino deed, moet u zich eens proberen voor te stellen hoe de situatie in Damascus was in de herfst van 2011, vervolgt Chenoweth. ‘Mensen waren bang en verward. Ze hoorden alleen de retoriek van het regime en wisten niet meer wie ze moesten geloven. Dan zie je ineens een fontein rood kleuren, en je gaat je afvragen wat er aan de hand is. Je ziet andere tekenen van verzet. En ineens ben je dan bereid om voor de riskante optie te gaan en de oppositie te steunen, omdat je weet dat je niet alleen staat.’

Zaino wordt emotioneel als hij denkt aan het effect van zijn acties. ‘Mijn vrienden zeiden tegen me dat ik naïef was. En dat begrijp ik.’ Hij wist óók van de tientallen burgerdoden in de steden Al-Rastan en Houla, voor zijn vrienden genoeg reden om uit woede met geweren de straat op te gaan. Maar dan

zegt hij weer ferm: ‘Ik kan niet met een wapen praten.’

Maar Zaino wilde wél iets doen. Eerst bleef het vooral bij protesteren. Dat werd steeds moeilijker naarmate het leger sterker werd en het gevaarlijke en bedwelmende lachgas ging gebruiken. Zaino vertelt dat hij hoe je gasmaskers maakt van colablikjes gevuld met koolstof. Samen met een groepje vrienden besloot hij er driehonderd van te maken, zodat de demonstranten die op konden zetten en langer op straat konden blijven om verzet te bieden.

Maanden gingen voorbij, de oorlog werd steeds heviger. Zaino wilde meer mensen bereiken, ‘om ze te laten weten dat er ook normale Syriërs waren die niet wilden vechten.’ Een vriendin van hem had een kopie van een boek van de Amerikaanse politicoloog Gene Sharp, de inspirator van vele geweldloze verzetsbewegingen, bemachtigd, waarin hij 198 methoden ontvouwt. Met vrienden werkte Zaino door aan nieuwe acties. Al zijn spaargeld ging er aan op.

In een verlaten kantoor verzamelden ze tachtig megafoons, waar ze een versterker, luidspreker, alarmklok en radio aan vastplakten met tape. Die werden in het geheim door heel Damascus verspreid. Op een donkere nacht in december schrok de hele stad wakker van de luide muziek op straat: een oud lied over het moederland Syrië, dat in de tijden van Assad niet gezongen mocht worden. Daarna klonk een speech van Zaino.

‘Wij zijn het volk! Het is niet nodig dat er mensen sterven! We moeten ophouden met elkaar te vermoorden.’

De reacties waren overweldigend, de inwoners van Damascus liepen met tranen in hun ogen naar buiten. Zaino vertelt schaterlachend dat een aantal militairen een boom moest omzagen om de megafoon die bovenin was bevestigd zo snel mogelijk uit te schakelen.

Zaino zelf kon het niet meemaken. Hij werd een dag voorafgaand aan de actie gearresteerd. Tot zijn verbazing werd hij vrijgelaten. Hij moest voorzichtiger zijn, maar ging door, samen met vier vrienden. Hij werkte ook samen met andere geweldloze activisten in Damascus. Bijvoorbeeld met de groep jongeren die in een regeringsgebouw alle deuren vastlijmden zodat niemand er meer in of uit kon.

Er waren ook grotere acties. Honderden JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 3 7

'De geweldloze verzetsbeweging heeft in conflicten zoals in Syrië een veel grotere rol dan vaak wordt gedacht.'

ERICA CHENOWETH, POLITICOLOGE

jongeren deden mee aan het oplaten van ballonnen met kaartjes waarop hoopvolle teksten voor de Syrische bevolking stonden geschreven. En Zaino’s actie met de pingpongballen kreeg veel navolging. Zaino kocht een hele lading pingpongballen en schreef met een pen daarop teksten als: Vrijheid!, of, jij en ik: nog steeds broeders, bedoeld voor de militairen van het regeringsleger, om te proberen ze tot overlopen te verleiden. Ze gooiden die over straat bij het paleis van Assad en renden daarna snel naar een schuilplaats.

Maar de geweldloze verzetsgroep bleef te klein, meent Erica Chenoweth. Vergelijkbare oppositiebewegingen die succes hadden, slaagden er allemaal in steeds meer mensen te betrekken bij hun acties. De drempel om mee te doen aan een geweldloze actie ligt vaak lager dan om fysiek te gaan vechten, zo verklaart ze het succes van geweldloos verzet. Maar in Syrië bleek dat moeilijk, omdat het geweld al binnen een maand of negen was geëscaleerd. ‘Volgens onze data’, zegt Chenoweth, ‘heeft de gemiddelde

Verzetskunstenaars AHMED ZAINO IS EEN VAN DE ACTIVISTEN DIE WORDEN GEVOLGD IN DE DOCUMENtaire Everyday Rebellion. Deze film, die onlangs tijdens het IDFA in Amsterdam werd vertoond, gaat over de wereldwijde opkomst van geweldloos verzet. De filmmakers volgden onder meer de inmiddels beroemde Yes Men, de activisten van de Arabische Lente en de topless provocateurs FEMEN, die aandacht vragen voor de patriarchische samenleving in de Oekraïne.

Everyday Rebellion is gemaakt door Arman en Arash Riahi, twee Iraanse broers die in Oostenrijk opgroeiden. Zij begonnen te filmen tijdens de golf van protest in hun geboorteland rond de verkiezingen in 2009. Ze raakten geïnspireerd door activisten die geweldloos verzet plegen, tijdens oorlogen, of om te protesteren tegen economische of sociale ongelijkheid. Tijdens het filmen hoorden de broers van het bestaan van een ondergrondse beweging in Syrië. De situatie in dat land was inmiddels zorgwekkend.

De broers waren meteen enthousiast over Ahmed Zaino. ‘We dachten dat geweldloos verzet niet genoeg tijd had gekregen om zich te ontwikkelen in Syrië’, zegt Arash Riahi, ‘totdat we Ahmed en zijn vrienden ontmoetten.’ Arman Riahi voegt toe: ‘Bedenk dat er altijd mensen zijn die niet alleen maar zien hoe hopeloos de situatie is. Mensen als Ahmed hebben een feilloos gevoel voor onrechtvaardigheid. Ze proberen er iets aan te doen, terwijl de kogels ze om de oren vliegen. Je moet daar echt sterk voor zijn. En vooral ook creatief. Als het geen oorlog zou zijn, waren ze vast kunstenaars.’

De Riahi’s werken hard aan de website www.everdayrebellion.com, waar ze een online ontmoetingsplek voor geweldloze verzetsactivisten willen vormen. Op de site zijn methoden en handleidingen voor geweldloos verzet te vinden, interviews met activisten en experts, en ook wetenschappelijke artikelen van de politicologe Erica Chenoweth over de effectiviteit van geweldloos verzet. | E.B.

3 8 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

geweldloze campagne ten minste tweeënhalf jaar nodig om een succes te worden.’

N

ADAT ZAINO VOOR DE TWEEDE

keer was gearresteerd, gemarteld en bedreigd werd met de dood, is hij via Jordanië naar Frankrijk gevlucht. Daar is hij diep ongelukkig, zegt hij. Hij heeft asiel aangevraagd en kan niet reizen buiten de Europese Unie zolang hij geen visum heeft. Het liefst zou hij in de vluchtelingenkampen langs de grenzen van Syrië gaan werken. Nu probeert hij vanuit Parijs toch nog een bijdrage te leveren.

Hij werkt onder meer als adviseur voor een liefdadigheidsorganisatie, Besmet Amal, waarvoor hij in Frankrijk geld probeert in te zamelen. Zo heeft hij het via crowdfunding al voor elkaar gekregen dat in het Syrische dorp Ma'arrat al-Numan een satelliettoren en een bakkerij zijn gebouwd.

Chenoweth zegt dat geweldloze burgerbewegingen nog steeds een grote rol kunnen spelen in Syrië. ‘Ze kunnen de situatie veiliger maken, en een beter leven voor de Syriërs creëren door voedsel, onderdak, objectieve informatie en medische hulp te leveren. Dát is ook een belangrijke geweldloze bijdrage.’

En hoewel Zaino en zijn vrienden hun geweldloze strijd niet hebben gewonnen, hebben ze volgens Chenoweth een cruciaal aandeel gehad in de geschiedschrijving van de oorlog die nog altijd aan de gang is. Ze noemt het ‘cognitieve bevrijding’, de bevrijding die plaatsvindt als mensen ineens inzien dat ze geen slachtoffers zijn van een politieke situatie, maar een keuze hebben om anders te gaan denken over het heersende regime, en in actie te komen voor hun vrijheid.

De krachtigste acties van Zaino en zijn vrienden draaiden om humor, zegt Chenoweth. ‘Door hun campagnes beseften mensen zich plotseling dat hun overtuigingen over het regime wel eens op leugens gebaseerd konden zijn. Daardoor kregen ze zelfvertrouwen over hun mogelijke eigen rol in de verzetsbeweging. Ze voegt eraan toe: ‘Ik denk dat veel mensen op andere gedachten zijn gezet door het geweldloos verzet, en dat kan wel eens de belangrijkste vorm van bevrijding zijn.’ vraagt zich af wat zíj zou doen in tijden van oorlog.

ELLEKE BAL

! en … ev ns vo ll rs te ba

academie landgoed g a s t gastronomie r o n o m i e

Opleidingen

en cursussen 2014

• Natuurvoeding in een notendop start 24 januari • BD landbouw en voeding start 24 januari • Moestuincursus (BD tuinieren) start 1 februari • Natuur in leiderschap start 4 februari • Natuurvoedingskundige start 19 september

www.kraaybeekerhof.nl

Leven

V.L.N.R. DEZE WONINGEN BOUWDEN DE INWONERS VAN MARINALEDA VOOR ZICHZELF. BOVEN: BURGEMEESTER JUAN MANUEL SÁNCHEZ GORDILLO EN EEN STRAAT IN MARINALEDA. DE HUUR VAN DEZE HUIZEN IS 15 EURO PER MAAND. ONDER: DE SPORTHAL IN MARINALEDA EN EL HUMOSO, HET BOERENBEDRIJF DAT EIGENDOM IS VAN DE DORPSCOÖPERATIE.

Biedt een Spaans dorpje van revolutionaire boeren en arbeiders een alternatief voor de crisis van het kapitalisme? Een reportage vanuit Marinaleda. DOOR DAN HANCOX

4 0 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

T

OEN IK IN 2004 DOOR EEN REISGIDS

over Andalusië zat te bladeren, zag ik er terloops een afgelegen plaatsje in vermeld dat Marinaleda heette. Het werd omschreven als een ‘communistisch utopia’ van revolutionaire boerenarbeiders.

Dat intrigeerde me, maar op internet en via navraag bij mensen in Sevilla kwam ik amper meer te weten. ‘O ja, dat eigenaardige communistische dorpje’, zeiden een paar mensen. Maar niemand had het ooit bezocht. Of het echt een utopia was, kon niemand me vertellen. Het enige wat ik kon achterhalen, was de naam van de charismatische, excentrieke burgemeester, een

man met een profetenbaard en een bijna demagogische aanwezigheid: Juan Manuel Sánchez Gordillo.

Geleidelijk aan ontdekte ik meer. De strijd van het dorp om een utopia te creëren, begon eind jaren zeventig van de vorige eeuw vanuit een positie van abjecte armoede. Marinaleda was een gemeenschap van landarbeiders, met een werkloosheid van 60 procent. De mensen bezaten zelf geen land en hadden in de onzekere tijden na de dood van de fascistische dictator Francisco Franco, vaak dagen achter elkaar geen eten. Die strijd heeft ruim dertig jaar voortgeduurd. En die strijd hebben ze gewonnen.

Terwijl Spanje zich in een behoedzame overgang van fascisme naar een vrije democratie begaf, richtten de inwoners van Marinaleda een politieke partij en een vakbond op, en begonnen een gevecht om land en vrijheid. Ze bezetten vliegvelden, stations, overheidsgebouwen en paleizen, gingen in hongerstaking, versperden wegen, hielden marsen en werden als dank voor hun moeite talrijke malen in elkaar geslagen, gearresteerd en berecht.

In 1991 wonnen ze, verbazingwekkend genoeg. De regering, uitgeput door hun taaie verzet, gaf hen 1.200 hectare land die toebehoorden aan de Duque del Infantado, hoofd

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 4 1

4 2 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

van een van de oudste en rijkste hertogelijke families in Spanje.

Tegenwoordig ligt de werkloosheid in Andalusië op een onthutsende 36 procent, en onder jongeren tussen de 16 en 24 jaar op ruim 55 procent. Het zijn cijfers die nog slechter zijn dan het rampzalige nationale gemiddelde. Door de vastgoedzeepbel van de eerste jaren van deze eeuw, waardoor er aan de costa’s een woud van bouwkranen ontsproot, maakte een hele generatie haar school niet af om voor een jaarsalaris van 40.000 euro op de bouwplaatsen aan de slag te gaan. Dat werk is vervlogen en er komt niets voor in de plaats. (Ter vergelijking: de Andalucía bedraagt het werkloosheidscijfer in Marinaleda 5 tot 6 procent.)

Met de hete adem van de Europese Centrale Bank in zijn nek heeft premier Mariano Rajoy arbeidshervormingen geïntroduceerd om het bedrijven gemakkelijker te maken hun werknemers te ontslaan. In Andalusië worden per dag veertig gezinnen door de banken op straat gezet, en volgens de Spaanse huisvestingswet ben je zelfs na huisuitzetting verplicht de hypotheek door te betalen.

Gruwelijk genoeg is zelfmoord onder huiseigenaren die voor een uitzetting staan tegenwoordig een reële optie.

Wanneer Spanjaarden over la crisis praten, bedoelen ze de eurocrisis, maar het is meer dan dat. Het is een systeemcrisis, een sociaal-politieke cultuur die diepe scheuren vertoont: een crisis van klaarblijkelijk endemische corruptie die dwars door ’s lands elites heen loopt – politici, bankiers, bureaucraten, leden van het koningshuis – en een vertrouwenscrisis wat betreft de democratische instellingen die na Franco’s dood zijn gevestigd. Uit een opiniepeiling van het (door de staat gerunde) Spaanse Centrum voor Sociologisch Onderzoek blijkt dat 68 procent van de burgers ontevreden is over de manier waarop hun democratie werkt. Gedreven door hun minachting voor de regering gingen in 2011 acht miljoen indignados (verontwaardigden) de straat op, waarmee de strijdkreet ¡democracia real YA! (echte democratie nú) was geboren.

Maar in Marinaleda heerst alom orde en stabiliteit. Zoals het dorpje van Asterix dat standhoudt tegenover de Romeinen, heeft dit piepkleine pueblo – een luidruchtig legertje

provincialen dat naar vrijheid hunkerde – een grootmacht op de knieën gekregen. Die krachtmeting lijkt bijna lachwekkend: Marinaleda’s bevolking van 2700 zielen tegen de 47 miljoen die Spanje telt. En toch heeft de grootmacht het afgelegd, keer op keer.

E

EN KLEINE HONDERD KILOMETER TEN

oosten van de regionale hoofdstad Sevilla ligt Marinaleda. Zo ver het oog reikt, is het dorp omringd door uitgestrekte landbouwgronden. De bushalte krijgt twee bussen per dag te zien: een naar Sevilla en een in de tegenovergestelde richting. In de wijde omtrek is geen spoorlijn te bekennen.

Als ik vanaf het witgekalkte balkon van mijn pension naar het zuiden kijk. zie ik als enig tastbaar teken van de eenentwintigste eeuw de staken van de tv-antennes die, als de spichtige windwijzers op kerktorens, boven de daken van deze voornamelijk seculaire gemeente uitsteken. Verder lijkt het dorpje erbij te liggen zoals het altijd al geweest is. De bladeren van de sinaasappelbomen bewegen met tegenzin in het sporadisch opstekende briesje. Een kip scharrelt rond bij een man in een blauwe overall die zijn moestuin omspit.

In de directe omgeving wordt weinig landbouw bedreven. El Humoso, het boerenbedrijf van 1.200 hectare dat eigendom is van de dorpscoöperatie, ligt op zo’n 15 kilometer afstand. Maar er is wel een olijvenperserij in het dorp zelf, die een hemelse geur produceert als tegenwicht voor de uitlaatdampen van de provinciale weg. Rondom het plaatsje staan tal van grote loodsen en garages. In hun spelonkachtige binnenste zijn logge landbouwmachines zichtbaar, trekkers en trailers en tuig met grote metalen pieken en tanden – en soms de vonken van een lasapparaat. Dan staat er aan de rand groenten worden verwerkt en ingeblikt, in de jaren negentig gebouwd om de coöperatie meer werk te verschaffen, en met trots beschilderd met enorme afbeeldingen van pepers en artisjokken.

In het donker van de winterochtend drommen de arbeiders van Marinaleda samen aan de bar van Horno el Cedazo, de oranje geschilderde banketbakkerij. Daar gieten ze sinaasappelsap, gebak en pan con tomate,

FOTO’S VOORGAANDE PAGINA: MEHDI CHEBIL/HOLLANDSE HOOGTE; GUILLEM VALLE/AP IMAGES

‘Wat wij voor ogen hadden was niet winst, maar banen’, zegt Sánchez Gordillo. Die filosofie druist regelrecht in tegen de kapitalistische nadruk op efficiëntie.

DIT WELKOMSTBORD HEET JE WELKOM IN MARINALEDA: EEN ‘COMMUNISTISCH UTOPIA’ VAN REVOLUTIONAIRE BOERENARBEIDERS.

-

-

misschien wel het beste ontbijt ter wereld: een enorm stuk geroosterd brood dat wordt -

de Hambre jaarlijkse olijvenoogst met mijn vriend en

-

Huelga -

derd mensen negen dagen lang voedsel had-

la jefe (baas)

lucha

anís ontbijt om tien uur en het kostte ons nogal wat moeite om erachter te komen hoe we er

-

de marinaleño

FOTO: MEHDI CHEBIL/HOLLANDSE HOOGTE

-

-

naarmate de bestelwagen verder door de

-

-

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 4 3

daar de kameraadschap aan toe van dagelijks samenwerken aan een project dat de oorlogsbuit van je strijd is, en je krijgt een loyaliteit die nog groter is dan de som van die delen. Je voelt het in de manier waarop de oudere marinaleños praten over vroeger, maar het komt bij die generatie nog sterker naar voren wanneer ze het hebben over el alcalde (de burgemeester) en zijn vijanden: deze kerels hebben van begin af aan naast Sánchez Gordillo gestaan.

Zodra de 1.200 hectare land in 1991 was veroverd onder leiding van Sánchez Gordillo, begon de bewerking. De kersverse coöperatie van Marinaleda selecteerde gewassen die een maximum aan arbeid vereisten, om zoveel mogelijk werk te scheppen.

Naast de alomtegenwoordige olijven en de oliefabriek, richtten ze zich op de teelt van allerlei soorten pepers en paprika’s, artisjokken, tuin- en sperziebonen en broccoli: gewassen die verwerkt konden worden in blik en pot, ter rechtvaardiging van de oprichting van een conservenfabriek die in het dorp zelf voor een tweede industrie, en dus meer werk, zou zorgen.

‘Wat wij voor ogen hadden was niet winst, maar banen’, legde Sánchez Gordillo – een woord dat in het neoliberale lexicon tot een welhaast heilige status is verheven, maar in werkelijkheid een beschamend eufemisme is geworden voor het offeren van menselijke waardigheid op het altaar van de aandelenkoers.

Sánchez Gordillo opperde eens tegen mij dat het hertogelijk Huis van Alba zijn onmetelijke rijkdommen (uit aandelen in banken en energieconcerns, en daarbij nog de miljoenen euro’s aan landbouwsubsidies voor zijn enorme landgoederen of latifundios) zou kunnen investeren in het scheppen van werk, maar daar is nooit enige belangstelling voor getoond. ‘Wij geloven dat het land moet toebehoren aan de gemeenschap die het bewerkt en niet aan de dode hand van de adel.’

De reden dat de eigenaren van de latifundios tarwe zaaien, legde hij uit, is dat tarwe kan worden geoogst met een machine, onder toezicht van een paar opzichters. Marinaleda kiest juist producten als artisjokken en tomaten omdat deze heel arbeidsintensief zijn.

4 4 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

belangrijkste norm zijn in de maatschappij, terwijl het bestaan van mensen eronder lijdt?

De dorpscoöperatie doet niet aan winstdeling: elk overschot wordt weer geïnvesverdient hetzelfde salaris: 47 euro per dag voor zesenhalf uur werk. Dat lijkt niet veel, maar het is meer dan het dubbele van het Spaanse minimumloon. Participatie van de jornaleros (arbeiders) in de besluitvorming over welke gewas er geteeld gaat worden en wanneer, wordt aangemoedigd. Vaak is dat het hoofdonderwerp van de algemene dorpscooperativista een belangrijk onderdeel van het functioneren van het dorp als geheel. gebrek aan economisch belang, politiek en sociaal werden gemarginaliseerd, worden ze nu – tenminste in Marinaleda – opgeroepen om het voortouw te nemen. Dat betekent geenszins dat wie geen cooperativista is, buiten het politieke, sociale en culturele leven wordt gehouden. Het is meer zo dat je als deelnemer aan de coöperatie bijna onontkoombaar wordt meegesleept in de plaatselijke activiteiten buiten werktijd.

Veel bezoekers aan Marinaleda schijnen te verwachten dat de retoriek over autonomie en zelfvoorziening betekent dat alles wat op het land wordt verbouwd, in het dorp zelf wordt geconsumeerd, zonder dat er iets wordt in- of uitgevoerd. Maar zo werkt het niet helemaal. Als ze hier volgens de principes van de zelfvoorzienende landbouw leefden, zou hun dagelijkse kost voor een groot deel uit Spaanse peper bestaan. De producten worden wel degelijk verkocht in het dorp: in de paar kruidenierszaken die het dorp rijk is, is op groentepotten en -blikken het El Humoso-logo te vinden. Maar het merendeel van de El Humoso-producten worden buiten het dorp verkocht – in heel Spanje en zelfs in het buitenland.

Zoals te verwachten was, komt de unieke context van de producten duidelijk terug in de marketing: ‘Besef dat u door de consumptie van een product van onze coöperatie bijdraagt aan het scheppen van werk en sociale rechtvaardigheid.’ En waarom, oppert de website van Marinaleda, zou u deze ‘alternatieve solidaire economie’ geen steun betuigen? Sánchez Gordillo deed ongeveer dezelfde oproep toen hij in 2012 Venezuela

aantal tv-interviews en toespraken hield: uiteindelijk haalde hij president Hugo Chávez over om staatskapitaal te investeren in de alle opzichten betekende dat een enorme winst voor het dorp.

Na ons ontbijt in de olijfoliefabriek vroegen Dave en ik of we konden zien hoe het eraan toeging bij de olijvenoogst. Natuurlijk, zei Manolo. Die oogst speelde zich een heel eind van de gebouwen en de weg af, voorbij zon. Dus gaven de nodige mannen in groene overalls ons aan elkaar door, werden we bij Antonio in een modderige terreinwagen gestopt en gingen we op weg over de hobbelige, zompige paden door de velden.

Toen we aankwamen, zagen we daar zo’n tend in hun groezelige T-shirts en afgetrapte spijkerbroeken. Spanje produceert niet alleen meer olijven dan welk ander land ter wereld, maar zelfs meer dan het tweede, derMarokko en Turkije) bij elkaar. De olijfolie van Marinaleda is volgens de beschrijving handwerk, wat het ook grotendeels is, maar er komt wel hulp aan te pas van een prachtig staaltje techniek: de boomschudder.

Deze vernuftige machine grijpt de stam op ongeveer één derde van de hoogte vast met lange metalen armen, ongeveer zoals Homer Simpson zijn zoon Bart bij zijn nek grijpt. Dan drukt de bestuurder op ‘schudden’ en doet het apparaat verwoede pogingen de boom te smoren terwijl de olijven met honderden tegelijk naar beneden regenen, bijgestaan door twee mannen met aluminium stokken van drie meter lang die tot taak hebben tijdens het schudden op de takken te slaan. Het is natuurkunde in haar meest basale vorm, maar het werkt.

E

EN PAAR EXPATS DIE IN HET DORP

woonden, zeiden tegen me dat het, gezien de crisis, nu het uitgelezen moment was om munt te slaan uit Marinaleda’s toenemende faam door een soort souvenirwinkeltje op te zetten waar je T-shirts en baseballpetten en al dat soort prullaria kon kopen met de naam en het wapen van het dorp erop. Logisch, want het valt niet te

ontkennen dat er genoeg bezoekers zijn om zo’n onderneming rendabel te maken.

Die bezoekers zijn vooral gekomen sinds de acties en bezettingen van augustus 2012. Sánchez Gordillo stond destijds aan het hoofd van de bezetting van een militair terrein en het paleis van een aristocraat. Hij leidde een drie weken durende mars door het zuiden, waarbij hij zijn collega-burgemeesters opriep hun schulden niet terug te betalen. Reizigers en toeristen stromen toe uit Spanje en de rest van Europa om een kijkje te nemen in het inmiddels beruchte dorpje, terwijl anderen er uit Sevilla, Malaga of Valencia naartoe komen voor de concerten in Palo Palo, de plaatselijke bar met zijn geheel eigen westernstijl.

Stel je voor, grinnikte Len, een van de expats, dat je een kledingcombinatie zou kunnen aanschaffen van een Palestijnse sjaal, een geruit overhemd en een strohoed, zodat je erbij kon lopen als de burgemeester.

Of een muismat met de slogan Una utopia hacia la paz; León van Palo Palo verkoopt tenslotte al dergelijke T-shirts voor toeristen. ‘Die gebruikt zijn verstand’, zegt Len over hem. ‘Maar de burgemeester zal dat nooit doen. Die is alleen geïnteresseerd in het land. En dat is stom! Mensen zouden die troep kopen.’

Zulk particulier ondernemerschap is toegestaan in het dorp – niet alleen wettelijk maar, wat misschien belangrijker is, als geaccepteerd onderdeel van het leven. Er zijn in het dorp zeven cafés en eethuisjes die in particuliere handen zijn. Als je een pizzeria of een soort familiebedrijfje zou willen openen, zou niemand je dat beletten. Maar als een hypothetisch Hoofd Regionale Ontwikkeling en Franchising van bijvoorbeeld Carrefour of Starbucks met een vreemd gevoel voor humor en masochistische trekjes zou besluiten dat dit dorpje perfect gesitueerd was voor een toekomstige uitbreiding van hun bedrijfsactiviteiten, dan konden ze hun borst natmaken. Tegen mij was Sánchez Gordillo er kort over: ‘Dat zouden we domweg niet toestaan.’

Het punt is dat Marinaleda niet over de volle breedte van haar economische bedrijvigheid communistisch is. Of op zijn minst is het, om in sovjettermen te spreken, eerder een gemengde economie die het genereren van winst op kleine schaal toestaat dan

een allesomvattende, centraal geplande en geleide economie.

Links of rechts, het exceptionalisme van de marinaleños ontgaat niemand. Ze werken naar een gemeenschappelijk doel, ten bate van het collectief en niet van het individu; ze weten dat ze deel uitmaken van iets groters dan het boerenbedrijf zelf. En toch lijkt in het dagelijks leven de houding tegenover het werk op zich veel op die van overal elders.

‘Het is echt vermoeiend’ en ‘Het is hard werken’ zijn de eerste reacties van de meeste jonge – en niet meer zo jonge – marinaleños op vragen over hun werk op het land. ‘Het is saai, aldoor hetzelfde’ is de meest gehoorde beschrijving van het werk aan de lopende band in de fabriek.

Die uitspraken zijn geen van alle echt verrassend. Een verandering in de sociopolitieke context of arbeidsorganisatie, hoe dramatisch ook, verandert weinig aan de aard van het werk zelf. Marinaleda bestaat in een kapitalistische wereld, maar bewijzen dat ‘wij om andere redenen dan geld kunnen werken’ is, voor Sánchez Gordillo, op zich een daad die het kapitalisme ondermijnt.

Geen enkele marinaleño die ik ontmoette, liet na me te wijzen op die sociopolitieke context van het werk, de geschiedenis van de strijd om het tot stand te brengen of de hachelijke situatie in de rest van het door de crisis gevelde Spanje. Op de klachten dat het werk saai, vermoeiend of niet stimulerend is, volgde altijd een ‘maar’: maar hier hebben we het in elk geval. Maar nu hebben we het in elk geval. Maar met zijn allen hebben we het in elk geval. Maar wij hebben er in elk geval voor gestreden en het voor onszelf weten te veroveren.

Hun houding tegenover werk is er geen van ‘streven om het streven’, alsof er een ingeboren verhevenheid in werk schuilt. Die houding, uniek voor Marinaleda, is wellicht nog het beste te verklaren als een streven naar autonomie – naar de waardigheid die mensen ontlenen aan hun soevereiniteit over hun eigen voortbestaan.

Waar de arbeiders van Andalusië politiek en sociaal zijn gemarginaliseerd, worden ze in Marinaleda opgeroepen om het voortouw te nemen.

Met toestemming bewerkt en overgenomen van Dan Hancox: The village against the world (Verso).

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 4 5

Duurzaamheid & Innovatie

Alles is water Het kronkelt en vertakt, stuwt ons voorwaarts en sluit ons in. Het geeft kleur en structuur aan een landschap. De Canadese fotograaf Edward Burtynsky onderzoekt vanuit de lucht hoe water onze wereld karakter geeft en hoe mensenhanden daar invloed op hebben.

DE COLORADO RIVER ONTSPRINGT IN DE ROCKY MOUNTAINS EN STROOMT MEER DAN 2300 KILOMETER LANG NAAR MEXICO, WAAR DEZE FOTO GENOMEN IS. ER WORDT ZOVEEL WATER UIT DE RIVIER GENOMEN VOOR IRRIGATIE, DRINKWATERVOORZIENING EN ANDER GEBRUIK DAT ER NIET GENOEG WATER MEER NAAR DE ZEE STROOMT. DAARDOOR ONTSTAAN DROOGTEPROBLEMEN.

EEN AQUIFER IS EEN WATERHOUDENDE LAAG IN DE GROND WAARUIT WATER GEWONNEN WORDT. DEZE BRON IN DE INDIASE DEELSTAAT RAJASTHAN DROOGT OP, OMDAT DE AQUIFER DIE ERONDER LIGT, IS AANGETAST. MENSEN MOETEN DE TRAPPEN STEEDS VERDER AFDALEN OM WATER TE HALEN.

RIJSTVELDEN IN DE CHINESE PROVINCIE YUNNAN, DIE DOOR MIDDEL VAN EEN INGENIEUS IRRIGATIESYSTEEM ONDER WATER ZIJN GEZET.

IN DE STAD NAPELS IN FLORIDA ZIJN DEZE KANALEN GEGRAVEN, ZODAT DE BEWONERS VAN DEZE WOONWIJKEN OOK VIA HET WATER TOEGANG HEBBEN TOT HUN HUIS. (VERENIGDE STATEN)

HET LINTDORP GROOTSCHERMER IN NOORD-HOLLAND LIGT AAN DE RAND VAN DE EILANDSPOLDER, EEN LAAGVEENNATUURGEBIED. HET WATER IN DE POLDER WORDT GOED ONDER CONTROLE GEHOUDEN DOOR GEAUTOMATISEERDE BEMALINGSAPPARATEN, DIE DE MOLENS VAN VROEGER VERVANGEN HEBBEN.

IN DE WOESTIJNACHTIGE MONEGROS-STEPPE IN DE SPAANSE PROVINCIE ARAGÓN IS HET MOEILIJK OM LANDBOUW TE BEDRIJVEN. TOCH IS HET BOEREN GELUKT OM HIER GEWASSEN ZOALS GRANEN EN OLIJVEN TE VERBOUWEN DOOR SLIM OM TE GAAN MET HET WATER DAT ER WEL IS.

DE THJORSÁ (STIER) IS DE LANGSTE RIVIER VAN IJSLAND EN STROOMT ZUIDWAARTS NAAR DE ATLANTISCHE OCEAAN. DEZE FOTO IS EEN VOORBEELD VAN ONAANGETASTE SCHOONHEID.

We geloven in een waardig afscheid voor iedereen.

Maar we geloven vooral dat we er zijn voor elkaar.

Gastcolumn

Luisteren naar dieren Huisdieren geven ons veel inzicht in onze eigen emoties, karakter en gedrag.

WIJ MENSEN HOUDEN VAN DIEREN. WE VINDEN HET

-

-

-

-

-

FOTO: TK KUKURUXA/SHUTTERSTOCK.COM TK

Deze column is het gevolg van een winnend bod dat Petra Driesen uitbracht op onze onlineveiling. Driesen is holistisch gedragstherapeut en epigenetisch therapeut.

Meer informatie: www.hondenschoolpetradriesen.nl.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 5 5

Duurzaamheid & Innovatie

Zuivere kleding Synthetische kleding krijgt natuur toegevoegd in de vorm van deeltjes uit koffieresten. Zo worden onze kleren niet alleen duurzamer, maar ook beter.

DOOR NATHAN HURST

ILLUSTRATIES:EMILE NOORDELOOS

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 5 7

Koffie is na olie het meest verhandelde product ter wereld.

Er is dan ook meer dan genoeg koffieafval. Singtex verwerkt koffiedik in synthetische stoffen.

D

E BELANGRIJKSTE BESLISSING

voor zijn bedrijf nam Jason Chen, oprichter van de Taiwanese textielfabrikant Singtex, misschien wel omdat zijn vrouw zei dat hij drinken bij Starbucks, en hij kwam net van de sportschool.

Ze zagen dat een oude vrouw gratis kofChen ging meteen met het idee naar zijn bedrijf, ontdekte dat er geen patenten voor bestonden en ging aan de slag.

Singtex was een traditionele textielfabriek toen Chen het bedrijf vierentwintig jaar geleden oprichtte. Vanwege de concurrentie van goedkopere Chinese producenten ging het in de jaren negentig synthetische stoffen produceren. Nu maakt Singtex de synthetische stof die wordt verwerkt in allerlei buitensportmerken – van Nike tot The North Face. Door het besluit in 2005 om koffiedik te verwerken, zette Singtex een nieuwe stap naar een duurzaam, milieuvriendelijk procedé, gebaseerd op het natuurlijke principe van hergebruik van grondstoffen binnen ecosystemen. een hightechbedrijf opbouwen en zo een

Daarom legt Singtex, dat in 2013 naar de beurs ging, de nadruk op milieuvriendelijke procedés en heeft het bedrijf een bluesigncertificering verkregen – een brevet van duurzaam gedrag – dankzij zuinig gebruik van gerecycled water, gebruik van aardgas als energiebron en de eliminering van nietduurzame bestanddelen uit de producten.

Singtex, dat tegenwoordig is gehuisvest in een groot, modern fabrieksgebouw in Taipei, telt 230 werknemers. Het is een schone, witte fabriek waarin het altijd naar koffie ruikt. Het langwerpige,

open gebouw staat vol machines die draden spinnen en stoffen weven. Daarnaast is er ook een laboratorium voor onderzoek en ontwikkeling.

Maar afgezien van de duurzaamheid, is het koffiedik echt een innovatie. Daaruit worden olieresten gedestilleerd, die in het product van Singtex worden verwerkt. De eerste prototypes voldeden nog niet, doordat de olie zich na verloop van tijd vermengde met de lichaamseigen vetten van degene die de kleding droeg. Dat leverde een onaangename mengeling van koffie- en lichaamsgeur op. Daarom nam Singtex een hogedrukmachine voor CO2-extractie in gete isoleren die een poreus weefsel vormen, waarin geuren worden gevangen en waterdamp wordt opgenomen.

Vier jaar en twee miljoen dollar later had Singtex een werkbaar product genaamd S.Café, dat tegenwoordig wordt toegepast in de producten van onder andere Asics, New Balance en Eastern Mountain Sports.

Kleding van kunststof is overal. De kans is groot dat u op dit moment iets synthetisch draagt. Ga maar eens kijken op een willekeurige Europese skihelling en u zult hordes kleurig geklede sportievelingen zien die warm en droog blijven in kleding van polyester en nylon, imitatiedons en NeoShell en Omni-Dry. Dankzij al die kunststoffen wordt transpiratie van binnen naar buiten vervoerd. Dat is wel zo prettig. Maar er is een nadeel, want hoewel de dragers worden beschermd tegen de natuur, moet de natuur zelf weer tegen die kleding

worden beschermd. Hoe zit dat?

In de wasmachine komen minuscule vezels los, die met het spoelwater wegstromen en uiteindelijk in zee en in de voedselketen belanden, aldus een onderzoeksrapport van het University College Dublin dat in 2011 werd gepubliceerd in Environmental Science & Technology. Daarbovenop komt nog het productieproces, waarbij water en olie worden gebruikt en CO2 vrijkomt – bijna honderddertig liter water en bijna tien kilo CO2 per kledingstuk.

Hoe kan het milieueffect van al die synthetische kleding worden ingedamd? Om te beginnen door natuurlijke vezels in de kleding te recyclen. Steeds meer bedrijven komen met innoverende oplossingen waarresten of kokosnoten – in de vezels wordt verwerkt om de kleding warmer en droger te maken. De natuur leert hoe kleding tegelijk duurzamer en beter kan worden.

Hoewel de natuur in de weefsels van Singtex niet wordt gekopieerd maar toegepast, wordt een basisprincipe van de natuur wel gekopieerd: wat in de ene cyclus afval is, is in de andere brandstof of bouwmateriaal. Singtex borduurt voort op die uitwisseling, op dat vermogen van de natuur om vrijwel elk bijproduct een nieuwe bestemming te geven als bouwsteen voor een nieuw product of proces.

Dat is iets anders dan recyclen, verklaart Gunter Pauli, een expert op het gebied van duurzaam ondernemerschap, in zijn boek De blauwe economie, waarin hij een afvalloze economie schetst. Anders dan bij het traditionele recyclen krijgt materiaal een nieuwe bestemming in een andere toepasook complexer systeem. ‘Als we niet weten wat we met “afval” moeten doen, gooien we het weg’, schrijft Pauli. ‘Dat staat lijnrecht tegenover het principe van natuurlijke ecosystemen. De eerste stap is zoeken naar een manier om afval om te zetten in een inen zijd voor weinig geld verkrijgbaar zijn omdat ze voor niemand in het systeem van waarde zijn.’ ling is groot, want bijna 99,8 procent ervan de vorm van pulp (vrucht en schil). Bovenproduct ter wereld. Er is dan ook meer dan

DE VROUW VAN JASON CHEN KWAM OP HET GEKKE IDEE OM KOFFIEDIK TE GEBRUIKEN VOOR HET MAKEN VAN KLEDING. CHEN VOERDE HET UIT: HET BLEEK EEN BRILJANT PLAN.

niet het enige bedrijf dat nevenproducten ten. Virus, een in 2010 opgericht bedrijfje, – dat wil zeggen: het bijproduct van de bes voordat de bonen worden verwerkt – van Starbucks om zijn leggings en andere kledij warmer te maken.

Virus is gevestigd in een kleine werkonderzoek en ontwikkeling wordt gedaan.

Het bedrijfje heeft enorme rollen stof, naaimachines en computers om ontwerpen mee te maken. De medewerkers, onder wie een fulltime ontwerper, experimenteren met patronen op paspoppen, en later op menselijke modellen. En ze experimenteren met het materiaal zelf.

Virus heeft een test gedaan: twee versies van hun mengstof van spandex en nylon – de werden naast elkaar onder een warmtelamp gelegd. Na één minuut was de geïmpregneerde versie, met een ongeveer vijftig procent dikkere draad, tien tot vijftien graden warmer. ‘We zijn erg enthousiast over die techniek om warmte vast te houden, maar

eigenlijk gaat het erom dat we door de stof zo te weven, een techniek hebben ontwikworden opgenomen’, zegt Sten Rasmussen, onderdirecteur marketing bij Virus. ‘Wie droog is, blijft warm.’

Bovendien zijn de schillen goedkoop.

Deels dankzij de overvloed aan onbruikbare koffiebestanddelen, en deels omdat Virus voor zijn eigen textiel een contract heeft met een Taiwanese fabriek, kan het bedrijf zijn kleding voor vergelijkbare prijzen verkopen Hoewel consumenten dus steeds meer bereid zijn extra te betalen voor duurzame producten, blijkt uit het principe van de blauwe economie dat dit misschien niet nodig is.

Virus is nu nog klein – het wordt overeind gehouden door een stuk of vijf mensen – maar het bedrijf groeit. Nu het succes heeft met zijn businessmodel – als een product met een eigen merk en niet als bestanddeel van andere merken – doet het zijn best om zich te onderscheiden. Virus gebruikt ander materiaal, vermengt het op een andere manier en verkoopt het aan andere takken van sport, terwijl het zijn eigen patenten en handelsmerken bezit.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 5 9

‘Ik wil met technologie uit de natuur een hightechbedrijf opbouwen en een bijdrage leveren aan het milieu.’

JASON CHEN, OPRICHTER SINGTEX

De oprichters van Virus doen aan actiesporten zoals surfen en motorcross, vandaar dat hun marketing zich daarop richt. Het is niet handig om het nu al op te nemen tegen de grote jongens, hoewel Rasmussen wel beweert dat de spullen van Virus net zo goed, zo niet beter, zijn en al een niche vinden onder gesponsorde sportlieden. ‘Er zijn jongens die onze spullen kopen, terwijl ze Nike en Under Armour gratis krijgen.’

W

AT MET KOFFIE KAN, KAN MIS-

schien ook met andere afvalproducten. Cocona Natural Technologies maakt stoffen met vulkanisch zand en gebrande kokosnotenschillen onder de merknaam ‘37.5’ – de ideale temperatuur van het menselijk lichaam.

De kokosnoot krijgt daarbij drie nieuwe bestemmingen: de binnenkant wordt leeg geschraapt voor de Bounty’s die u eet en voor kokosolie, de schaal vormt nadat deze voorzichtig is gebrand uitstekende houtskool daar te klein voor zijn, zijn precies geschikt voor de vezels van 37.5. ‘Wij kopen de deeltjes die werden weggegooid door de wadoor de voedselindustrie werd weggegooid’, vertelt Greg Haggquist, technisch directeur en medeoprichter van Cocona. ‘Dat is dus dubbel recyclen.’

De vezels worden, net als die van Singtex, in tientallen merken toegepast – van Adidas tot Under Armour. Net als bij de meeste technische kleding is de functie van deze gerecyclede toevoegingen, het reguleren van temperatuur, vochtigheid en geur. ‘Voor een aangenaam gevoel moeten we het microklimaat op de huid proberen te reguleren’, vertelt Haggquist. ‘Zowel in een koude als in een warme omgeving voel je je prettiger als je iets kunt doen aan het vocht dat je lichaam produceert.’

Cocona’s 37.5 is een ‘ingrediëntentechnologie’: het bedrijf maakt alleen het materiaal, geen jacks. ‘Misschien draag je het nu wel zonder dat je het weet,’ zegt Haggquist, en hij legt uit dat ze streven naar een als merk herkenbaar bestanddeel, vergelijkbaar

6 0 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

met Gore-Tex. Cocona levert geen eindproduct af, maar schept de technologie die het eindproduct mogelijk maakt.

In dit geval worden minuscule kokosnootdeeltjes uit de vermalen houtskool in een harde huls verwerkt. Net als bij de poriën die Singtex uit het koffiedik haalde, hebben de deeltjes precies de juiste vorm om aan de binnenkant opgenomen waterdamp naar de buitenkant te transporteren, waar het vocht kan verdampen. (Het gaat om dezelfde eigenschappen waardoor houtskool ter kan transporteren.) De deeltjes worden verspreid op de synthetische draden van 37.5-stoffen aangebracht. Dan wordt de huls weggespoeld terwijl de deeltjes zelf goed vast blijven zitten en hun werk kunnen doen.

En alsof kokosnoot en vulkanisch zand nog niet curieus genoeg zijn, past Virus ook nog schaafsel van jade uit de juweelindustrie toe in een andere technologie, genaamd Cool Jade, waarbij het poeder van de steen wordt opgenomen in lichtgewicht shorts en shirts. Maar dezelfde principes zijn ook buiten de kledingindustrie van toepassing. De ‘actievedeeltjestechnologie’, ook die van de kokosnootvezels, wordt toegepast in kattenbakvulling om stank tegen te gaan, en bij de zuivering van wijn en geneesmiddelen. Koffieolie is bruikbaar voor zo ongeveer elke soort kunststof.

Hoewel Singtex op dit moment alleen textiel maakt, is het bedrijf op zoek naar soortgelijke technologie voor geurvangers in schoenen, hotelmeubilair en beddenspreien, autostoelen en slaapzakken. Want Chens vader – die net als zijn grootvader slaapzakken maakte – gaf hem de inspiratie voor Singtex.

‘Mijn vader had altijd een advies voor als ik eenmaal een bedrijf had opgebouwd: doe het goed. Zorg goed voor de familie en zorg goed voor het bedrijf’, vertelt Chen. ‘Ik hou van textiel. Ik hou van deze bedrijfstak. Daarom moet ik het goed doen, en op de juiste manier de juiste dingen doen voor onze mensen.’ bezit, zonder dat hij het wist, een jack met 37.5-vezels.

NATHAN HURST

Column

Harry Starren Spreker, dagvoorzitter en publicist rond thema’s als strategie, leiderschap en ondernemerschap. www.harrystarren.nl

Rek je leven uit LEVENSBEËINDIGING BOEIT ME. HET IS VOLGENS DE

Need I say more?

-

-

FOTO: RAYMOND DE VRIES

-

Het hogeschoolwerk van levensverlenging vergt fantasie. Je gaat je dingen herinneren die helemaal niet zijn gebeurd.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 6 1

Duurzaamheid & Innovatie

De baas als stamhoofd H

ET LIEP ANDERS DAN ZE ZICH HAD

voorgesteld, haar eerste vergadering in Afrika een paar jaar geleden. Leontine van Hooft uit Zaltbommel ging met de burgemeester van Gorgora in Ethiopië praten over haar plan om een vakantiepark te bouwen in de buurt van zijn dorp. Er zouden adviseurs worden geconsulteerd. ‘De bijeenkomst was in een lemen hutje met een dak van golfplaten’, weet Van Hooft nog goed. ‘Er was geen elektriciteit. De burgemeester had een joggingpak aan en zat achter een oude formica tafel.’

Ter plekke werden zeven mensen opgetrommeld die rechtstreeks van hun werk, huis of land kwamen. Een van hen bleek een buurman te zijn van het stuk grond dat Van Hooft en haar man, gebiedsontwikkelaar Léon van Rijckevorsel, in gedachten hadden voor hun eco resort. Er was een vrouw die elke dag, zoals veel vrouwen, met haar vee over dat land naar het achterliggende water liep. Er was een jonge Ethiopiër bij die was teruggekeerd na zijn studie in het buitenland en al veel van de wereld had gezien. Ook de dorpsoudsten waren uitgenodigd om advies te geven.

Van Hooft schiet in de lach. ‘Op een gegeven moment moest ik plassen’, begint ze, ‘maar er was geen toilet. Dus bracht een vrouw me samen met de tolk naar een maïsveld achter het huisje.

Terwijl we daar liepen, vroeg ik via de tolk wat voor de vrouwen belangrijk was in relatie tot onze

6 2 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

vraag om grond. Ze antwoordde dat ze het project waardevol vonden voor het dorp, maar dat ze bang waren dat ze niet meer met hun vee naar het water zouden kunnen.’ Van Hooft beloofde haar ter plekke het recht van overpad. ‘Met mijn hand op mijn hart’, zegt ze. ‘Natúúrlijk moesten de vrouwen hun werk kunnen blijven doen. Later bleek ik daarmee de angel uit de besluitkring te hebben getrokken.’

Zakendoen in Afrika gaat anders, weet Van Hooft inmiddels. De besluitvorming duurt langer omdat alle betrokkenen worden geraadpleegd, maar besluiten hebben daardoor wel meer draagvlak. Vaak consulteren betrokkenen op hun beurt weer hun achterban, waardoor er uit allerlei lagen en groepen terugkoppeling komt.

De macht ligt dan ook niet zozeer bij het hoogstgeplaatste individu, maar bij het collectief.

Vooral dat feit, dat het collectief belangrijker is dan het individu, heeft grote invloed op hoe organisaties worden geleid. Waarden en omgangsvormen die Van Hooft tegenkwam in Ethiopië, en later ook Rwanda, bleken overeenkomsten te hebben met de Afrikaanse Ubuntu kend was door haar vroegere werk als bestuurs- en organisatieantropoloog. ‘Ubuntu’ is een woord uit het Zoeloe en betekent ‘een mens is een mens door andere mensen’. De humanistische levenshouding In dezelfde tijd dat Van Hooft en haar man ecovakantieparken opzetten in Afrika met hun bedrijf

FOTO: ASAHI SHIMBUN/GETTY IMAGES

In de crisis groeit de behoefte aan traditionele waarden en een nieuw type leider. De Afrikaanse Ubuntu-filosofie biedt handreikingen, stelt antropoloog en ondernemer Leontine van Hooft. DOOR DEWI GIGENGACK

DE LEIDERS DIE WE NODIG HEBBEN, ZIJN VOLGENS LEONTINE VAN HOOFT AUTHENTIEK, DIENEND EN VERBINDEND. ZE NOEMT DE LIBERIAANSE PRESIDENT EN NOBELPRIJSWINNAAR ELLEN JOHNSON-SIRLEAF ALS VOORBEELD.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 6 3

GreenDreamCompany, keek zij met enige verwondering naar de crisis in het Westen, die was veroorzaakt door de verrijking van enkelen ten kosten van velen. ‘Ik dacht: het Westen kan best iets opsteken van Ubuntu.’

Ze besloot zich te verdiepen in het verbindende leiderschap, gebaseerd op deze het boek De kracht van Afrikaans denken.

Daarin laat Van Hooft zien dat het mogelijk is om een westerse organisatie te leiden met een Afrikaanse visie.

Mede door de opkomst van een Afrikaanse middenklasse dringen traditionele tribale waarden door tot het ondernemerschap en allerlei sectoren van de Afrikaanse samenleving, waaronder de overheid, de gezondheidszorg en het onderwijs.

Een van de belangrijkste uitgangspunten is dat leiderschap niet wordt afgedwongen, maar is gebaseerd op draagvlak. ‘Tribale leiders zijn dienstbaar aan hun gemeenschap’,

zegt Van Hooft. ‘Hun verbindende leiderschap is gebaseerd op lef, visie, passie en compassie. Hun besluiten zijn gebaseerd op het groepsbelang.’

Van Hooft pakt er een foto bij van de eerste steenlegging van het project in Ethiopië.

De man met de hoogste functie, de districtsgouverneur, staat bescheiden op de achtergrond, het hoofd gebogen, tussen andere belangstellenden. ‘Heel typerend’, vindt ze.

Op de voorgrond staan drie priesters, die de steen inzegenen met zangrituelen. Op hetzelfde moment werden er even verderop enkele schapen geslacht, die daarna werden bereid voor een maaltijd die werd genoten aan lange tafels. Een harmonieus geheel – hoewel niet vanuit het gezichtspunt van de schapen – en dat kwam mede doordat de leiders zo goed naar hun gemeenschap hadden geluisterd.

Terug naar traditionele omgangsvormen? Dat klinkt benauwend voor de

Vijf tips voor tribaal leiderschap 1. CREËER EEN OMGEVING MET EEN ZIEL Organisaties met een ziel zijn authentiek. Hun drijfveer is dat ze verschil willen maken.Ze gooien hun overtuigingen niet overboord om kortetermijnwinst te behalen. Zij zijn gefocust op het opbouwen van authentieke relaties.

2. STEL DE MENS CENTRAAL, NIET DE PROFESSIONAL Medewerkers zijn veel meer dan de prestatie die ze leveren.

Zij zijn mensen met verschillende rollen en ervaringsgebieden op hun levenspad. Als een organisatie daar geen oog voor heeft, blijft een schat aan ervaring en kwaliteiten onbenut.

3. STA ÍN JE ORGANISATIE, NIET ERBOVEN De leider die beseft dat hij een schakel in het geheel is, stelt het ‘wij’ centraal. Een leider die vanuit een wij-gevoel opereert, deelt zijn verantwoordelijkheid met collega’s. Deze leider is niet eenzaam.

LEONTINE VAN HO OFT

4. ORGANISEER OPEN DIALOGEN Zorg voor open communicatie. De tribale organisatie deelt zowel goed als slecht nieuws. Organiseer open dialogen met een brede afvaardiging uit de gehele organisatie.

5. GEBRUIK VERHALEN, RITUELEN EN SYMBOLEN Ook westerse organisaties en hun leiders hebben verhalen, symbolen en rituelen. Ga op zoek naar het materiaal dat kan zorgen voor binding en versterking. | BRON: DE KRACHT VAN

individualistische westerling. ‘Nee, dat kan niet meer, maar ook wij hebben behoefte aan een wij-gevoel’, antwoordt Van Hooft.

‘Waarom zoeken zzp’ers elkaar anders op in gedeelde kantoren? Waarom ontstaan er onlinecommunities van gelijkgestemden? We zijn al zoekende naar tribes.’

Tekenend voor dit moderne tribalisme zijn volgens Van Hooft een fenomeen als co-creatie, de opleving van de coöperatie als organisatievorm en initiatieven zoals lokale energie-inkoop en kleinschalige ouderenzorg gebaseerd op respect. Van Hooft: ‘Dat is wat er gebeurt als er een klein beetje meer Ubuntu in onze samenleving komt.’

De leiders die we nodig hebben, zijn volgens Van Hooft authentiek, dienend en verbindend. Voorbeelden zijn er genoeg, waaronder uiteraard ‘oudgedienden’ als Nelson Mandela en Desmond Tutu, maar ook minder bekende Afrikaanse leiders als Ellen Johnson Sirleaf, het eerste gekozen vrouwelijke staatshoofd in Afrika en winnares van een Nobelprijs voor de Vrede. Maar je hoeft er geen Afrikaan voor te zijn. Ook paus Franciscus is een inspiratiebron vanwege zijn nederige en respectvolle houding en het aangaan van de dialoog.

Van Hooft geeft workshops Afrikaans vergaderen aan bedrijven (ze laat een mooie Afrikaanse houten ‘spreekstok’ met uitgesneden gorillafiguren zien; wie ’m vasthoudt, mag spreken, de rest luistert) en organiseert Ubuntuleiderschapsreizen naar Afrika.

Volgend jaar wil ze de juridische sector uitnodigen voor een reis naar Rwanda, waar het rechtssysteem is gebaseerd op waarheidsvinding, schaamte en vergeving, in plaats van schuld en straf.

‘Het verzoeningsproces tussen Hutu’s en Tutsi’s heeft het land weten te verenigen.

Het verklaart voor een belangrijk deel de snelle opkomst van de Rwandese economie’, zegt Van Hooft.

Een samenleving met een vleugje Ubuntu als basis is gelukkiger, is de overtuiging van Van Hooft. ‘Die behandelt mensen als ménsen, niet als oudere, allochtoon of werknemer. Ubuntu kan de balans tussen collectivisme en individualisme, tussen mondiaal en kleinschalig, en tussen kapitalisme en altruïsme weer herstellen.’

AFRIKAANS DENKEN. OVER UBUNTU, VERBINDEND LEIDERSCHAP EN EEN NIEUWE WERELD, LEONTINE VAN HOOFT. MEER INFORMATIE: WWW.LEONTINEVANHOOFT.NL.

6 4 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

is stamhoofd van haar eigen freelance praktijk voor journalistieke producties (www.dewigigengack.nl).

DEWI GIGENGACK

“Veel mensen weten niet goed wat de ziekte van Parkinson nu eigenlijk inhoudt. Ze denken direct aan trillen, maar er komt nog zoveel meer bij kijken. Parkinson hield hem dag en nacht in zijn macht.”

Dank voor uw steun!

Hoofdweg 667A, 2131 BB Hoofddorp, Telefoon: 023 - 5540755, Fax: 023 - 5540775 E-mail: info@parkinsonfonds.nl, www.parkinsonfonds.nl, IBAN: NL10ABNA0504201530, BIC: ABNANL2A, KvK-nr.: 34103067

Zingeving

Hoe

bijzonder

gewoon kan

zijn

6 6 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

FOTO’S: RIKKERT HARINK

Eckhart Tolle is de goeroe van leven in het nu. Onze columnist Harry Starren sprak met hem.

N

A EEN REEKS GESPREKKEN DIE

ik in het verleden met managementgoeroes mocht voeren, was het gesprek met Eckhart Tolle een verademing. Tolle beschikt over wat Manfred Kets de Vries, zelf zo’n managementgoeroe, eens de ‘teddybeerkwaliteit’ heeft genoemd: het vanzelfsprekende vermogen om mensen in je omgeving op hun gemak te stellen.

We ontmoeten elkaar in het Ambassade Hotel. Wat het Amstel Hotel is voor popsterren, dat is deze plek voor schrijvers. Aan een van de Amsterdamse grachten gelegen, is het een introvert hotel met een bibliotheek vol – dat mag niet verbazen – merendeels gesigneerde exemplaren. Tolle is hier op uitnodiging van zijn Nederlandse uitgever, Ankh-Hermes. Hij geeft hier een aantal lezingen, die stuk voor stuk uitverkocht zijn, vooraleer hij verder trekt naar Scandinavië.

Tegenover hem gezeten, vraag ik me af of hij de eindeloze gesprekken, waar ons gesprek het zoveelste van zal zijn, niet zat was.

‘Ik heb niet het idee dat ik werk’, reageert Tolle. ‘Ik heb zelfs een beetje een hekel aan het woord. Het veronderstelt dwang en tegenzin. “Als je houdt van wat je doet, zul je nooit meer hoeven werken”; dat Chinese gezegde verwoordt het precies.’

Dat is niet altijd zo geweest, erkent Tolle. Als kind was hij buitengewoon ongelukkig. Dat woord is ook van toepassing op het huwelijk van zijn ouders. De jonge Eckhart leed onder de spanningen. ‘Terugkijkend kreeg dat een betekenis. Zo rond mijn dertigste ervoer ik mijn leven als ondraaglijk. Op dat punt kwam ik erachter dat mijn levensomstandigheden helemaal niet de bron van mijn ongeluk waren, maar dat ik het zelf was. Het was de wrange vrucht van het gesprek dat ik voortdurend in mijn hoofd voerde. Ik interpreteerde mijn leven buitengewoon negatief.’

Is geluk dan ons levensdoel? ‘Ik gebruik dat woord niet graag, omdat geluk JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 6 7

‘Geluk? Ik gebruik dat woord niet graag, omdat geluk en ongeluk uit hetzelfde voortspruiten. We worden verliefd en raken teleurgesteld door dezelfde persoon.’

en ongeluk uit hetzelfde voortspruiten. We worden verliefd en raken teleurgesteld door dezelfde persoon. We vinden geluk in werk tot we het ervaren als een bron van stress.

Het zijn onvermijdelijke ervaringen, gebaseerd op de opvattingen dat het ánderen zijn die ons gelukkig kunnen maken. Dat kan gebeuren en vervolgens willen we dat het altijd voortduurt. De bron van vreugde ligt in jezelf en hoe je omgaat met de wereld en met anderen.’

Ik kom met een tegenwerping. Zou de innerlijke vrede, die het gevolg is van deze opvatting, niet leiden tot een houding van passiviteit en gelatenheid? Zou alles wat wij hier om ons heen zien, er zijn zonder onze voortdurende onvrede? Voor het eerst veert Tolle een beetje op. Maar het kan zijn dat ik me dat verbeeld.

‘Onvrede kan ons voortstuwen’, begint hij. ‘Maar dat kan innerlijke vrede ook. We hebben dat onbehagen niet nodig, maar we dénken van wel. Soms kan onvrede je in beweging zetten, zoals mij is gebeurd rond mijn dertigste, maar het is een misvatting dat we die onvrede voortdurend nodig hebben voor onze groei en ontwikkeling.’ Het bewustzijn kan zich ook zonder die ontregelende onvrede ontwikkelen. In vertrouwen.

Tolle glimlacht als hij vertelt hoe sommigen, vooral westerlingen, in zen zichzelf dwingen tot rust en stilte te komen en daar 6 8 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

dan uiteindelijk langs die weg niet in slagen.

Aanvaarding is de sleutel. Je best doen kan dat in de weg zitten.

A

LS VOORBEREIDING OP MIJN ONT-

moeting met Tolle had ik De kracht van het nu nogmaals gelezen, maar dit keer helemaal. Het schokkende is er na ruim tien jaar wel een beetje van af. Het heeft plaatsgemaakt voor een rustgevende vanzelfsprekendheid die het boek laat klinken als een kabbelend beekje. Het is niet de ronkende boodschap van een coach als Anthony Robbins, waarin maatschappelijk succes en geld verdienen als uiting daarvan centraal staat.

Toch verschillen de uitgangspunten niet wezenlijk. Tolle ligt op één lijn met Robbins, maar ook met iemand als Friedrich Nietzsche, in de overtuiging dat de werkelijkheid zich afspeelt in onze verbeelding. Als wij lijden, dan lijden we vooral aan het beeld dat wij van de werkelijkheid hebben. Zoals Nietzsche zei: ‘Er zijn geen feiten, slechts interpretaties’. Daarin sprak deze kenner van de klassieke Oudheid, stoïci als Seneca, Epictetus en Marcus Aurelius na. Naar eigen zeggen nam Tolle pas kennis van deze waarmee hij doorbrak.

Tijdens het herlezen van De kracht van het nu moest ik terugdenken aan wat een

IN HET AMSTERDAMSE AMBASSADE HOTEL SPRAK ECKHART TOLLE (LINKS) MET HARRY STARREN OVER STILTE, GELUK EN DE DOOD.

Belgische psycholoog en hoogleraar eens zei tijdens een college: alle therapie is op zoek naar zelfaanvaarding. ‘Ik beschouw de therapie als geslaagd’, zei hij, ‘wanneer de spreekkamer leeg is en ik met de cliënt alleen ben.’ Immers, in het begin van de therapie is de spreekkamer vol met anderen: vader, moeder, broers en zussen, vrienden, geliefden... Een eindeloze stoet soms.

Zo komen we te spreken over Tolles vader, met wie hij een moeizame relatie had.

Hij noemt hem ‘een tikkende tijdbom’. Hoewel de agressie van zijn vader zich richtte op zijn moeder, identificeerde de jonge Eckhart zich zodanig met haar dat hij zich voortdurend bedreigd voelde. Ik merk dat het onderwerp snel leidt tot nog meer vertrouwelijkheid.

‘Later begreep ik mijn vader beter’, zegt Tolle. ‘Hij was de laatste in een reeks van zeven kinderen. Ongewenst en veronachtzaamd door zijn moeder en zijn zussen.

Hij had daardoor een hekel aan vrouwen ontwikkeld en zocht tegelijkertijd hun aandacht. Mijn vader was een knappe man, die veel verhoudingen aanging, maar deze altijd weer boos beëindigde.’

‘Kwam het nog goed met hem?’, vraag ik op neutrale toon. ‘Nooit helemaal’, antwoordt Tolle, ‘maar op het einde van zijn leven was hij in sommige opzichten bijna verlicht. Zo kon hij naar het einde van zijn

leven rustig op zijn beurt wachten. Dan zei hij heel geduldig: maakt niet uit, ik kan overal zitten. Dat was vroeger ondenkbaar geweest. Niemand mocht mijn vader laten wachten. Dat stond zijn ego niet toe.’

We verschuiven onze aandacht van de vader naar het kind. Hoe gaan wij om met onze kinderen en hun ontwikkeling? De aanname achter opvoeding en onderwijs is dat er een kloof bestaat tussen wat kinderen zijn en kunnen (moeten?) worden. ‘Een kind is niet compleet als het geboren wordt’, begint Tolle. ‘Het groeit fysiek en in bewustzijn.

Kinderen verdienen daarin begeleid te worden door volwassenen die hun bewustzijn hebben ontwikkeld en daardoor de kinderen niet opzadelen met dezelfde disfunctionele patronen die zij eerder zelf hebben ontwikkeld. Ouders, maar ook leraren, geven hun disfunctionele patronen vaak onbewust door aan hun kinderen.’

Het voelt inmiddels of we elkaar al jaren kennen. Daardoor voel ik me uitgenodigd om te vragen of er nog patronen zijn die Tolle zélf dwarszitten. Hij meent van niet. Het meeste is opgeruimd, zegt hij, en ‘met wat ervan over is, valt goed mee te leven’. Hij haalt zijn schouders op.

‘Gaat er dan niet iets verloren?’, vraag ik. Bijvoorbeeld passie. Is er niet iets in ons dat groots en meeslepend wil leven, om de dichter Hendrik Marsman te citeren. Met het JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 6 9

‘Mensen zoeken hun emoties vaak op als bevestiging dat zij leven. Zij koesteren de heftigheid omdat deze te verkiezen lijkt boven onverschilligheid die anders dreigt.’

binnentreden van innerlijke vrede, verliezen we ons onbehagen, redeneer ik, en met het loslaten van onze disfunctionele patronen gaat wellicht ook onze passie teloor. gemakkelijk uit evenwicht brengen. Passie is immers ook lijden. Denk aan de passie van Christus. In het Duits, de oorspronkelijke taal van Tolle, die sinds jaar en dag in Canada woont, gebruiken ze het woord Leidenschaft. Dat zegt genoeg. ‘Mensen zoeken hun emoties vaak op als bevestiging dat zij leven’, zegt Tolle. ‘Zij koesteren de heftigheid omdat deze te verkiezen lijkt boven onverschilligheid die anders dreigt.’

Hoe hanteert hij zijn eigen emoties?

‘Door ze van een afstand te beschouwen, komt vanzelf de glimlach boven om zoveel ophef’, zegt hij. ‘Die beschouwing is leerzaam en heilzaam. Zo vergroten we ons bewustzijn. We erkennen daarmee dat we Mensch zijn. En dat niets menselijks ons vreemd is. Dan ontstaat compassie met wie we zijn en hoe we doen.’

We worden onderbroken door klokslag twaalf. Het zacht tikken van de klok onderstreept de stilte en de rust van de lounge waarin we ons bevinden. ‘Ik houd heel veel van oude klokken’, zegt Tolle. ‘Wanneer je in een heel stille kamer bent, zoals hier, en je hoort het tikken van een klok, is het alsof er twee dimensies zijn. Je hebt wat wij ‘tijd’ noemen, maar tussen de tikken door, is er die

stilte die tijdloos en eeuwig is.’

We raken aan het einde van ons gesprek.

De dood komt ter sprake. Het ultieme levensvraagstuk is de dood, suggereer ik. De dood is fysiek onvermijdelijk, geeft Tolle op voorhand aan. ‘De vorm is sterfelijk, eindig’, vertelt Tolle. ‘Maar het zijn, dat vormloos is, is eeuwig.’ De eindigheid accepteren is voorwaarde voor het eeuwige zijn. We betreden het veld van de transcendentie. Waar bewijzen hun waarde lijken te verliezen. Het wordt een kwestie van geloven.

Ons gesprek onderstreept de centrale plaats die stilte inneemt in de benadering van Tolle. De stilte kan ons helpen te verstaan wie we zijn en waartoe we zijn geroepen.

Zo versta ik de woorden van Tolle. Centraal staat enjoyment, de innerlijke vreugde die vanzelfsprekend is als we doen wat bij ons hoort. Veel van wat we als mensheid doen, heeft negatieve effecten, aldus Tolle, omdat de fundering ervan negatief is.

We lijken de stilte te vrezen. Overal om ons heen is geluid, lawaai. We houden de dood uit zicht om dezelfde reden als we de stilte vrezen. Het antwoord dat Tolle heeft, is voorspelbaar. De stilte is balsem voor de ziel en speelsheid is de weg door het leven.

‘Daarom’, zegt Tolle, ‘geven goede boeddhabeelden, de boeddha met een glimlach weer. Want het leven is een spel.

HARRY STARREN

is.

Tolles transformatie ECKHART TOLLE WORDT ALS ULRICH LEONARD TOLLE geboren in 1948 in Lünen, een stad in het Ruhrgebied in Duitsland. Op zijn dertiende gaat hij in Spanje wonen bij zijn vader, die het niet noodzakelijk vindt dat zijn zoon naar de middelbare school gaat. Tolle kiest ervoor om thuis astronomie, literatuur en taal te leren. Op zijn negentiende verhuist hij naar Londen, waar hij docent Duits en Spaans wordt aan een talenopleiding. Al snel besluit hij te gaan studeren. Hij kiest voor psychologie, filosofie en literatuur aan de Universiteit van Londen.

Lange tijd ervaart Tolle steeds terugkerende periodes van angst en suïcidale depressies. Hij is 29 jaar als hij een ‘innerlijke transformatie’ doormaakt. Later zou Tolle beschrijven dat hij de woorden resist nothing hoorde ‘alsof ze vanuit mijn borst kwamen’. Hij stopt met promoveren en brengt jarenlang het grootste deel van zijn tijd door op bankjes in Londen, waar hij kijkt hoe de wereld aan hem voorbijtrekt. Zijn familie vindt hem in die periode ‘onverantwoordelijk’ en zelfs ‘gestoord’. Tolle besluit

7 0 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

een spirituele leraar te worden. Hij verandert zijn voornaam in Eckhart, volgens sommigen naar de middeleeuwse theoloog Meester Eckhart.

In de jaren negentig verhuist Tolle naar Vancouver, Canada, waar hij Kim Eng, zijn toekomstige vrouw, ontmoet. In 1997 verschijnt Tolles eerste boek, The power of now, dat later bij AnkhHermes wordt uitgegeven als De kracht van het nu. In het boek benadrukt Tolle het belang van het vermijden van gedachten en zorgen over het verleden en de toekomst. Drieduizend exemplaren verspreidt Tolle zelf onder kleine boekwinkels in Vancouver.

Het boek wordt pas een bestseller nadat Oprah Winfrey het boek aanbeveelt. Inmiddels is het in meer dan dertig talen vertaald.

Ook zijn tweede boek, Een nieuwe aarde, dat in 2005 uitkwam, bereikt een groot publiek.

Tolle wordt al jaren gezien als een van de invloedrijkste spiritueel leiders ter wereld. Waar hij ook komt, hij trekt volle zalen. | WILLEMIJN RUISSEN

zondag 16 maart Expo Houten

30 editie ste

feest!

200 stands muziek - dans workshops MET: , Little Grandmother , Annemarie Postma Geert Kimpen, kker Christine Panneba en meer!

lotusbeurs.nl Kijk op onze website voor kaartverkoop, lezingen, deelnemers en acties!

Word vrienden op Facebook maak kans op boeken, vrijkaarten en meer!

Blijf op de hoogte en volg ons op Twitter!

5 euro korting voor 2 personen!

Tegen inlevering van deze bon, bij de kassa van Lotus ontvangt u 5 euro korting p.p. op de toegangsprijs van 15 euro.

Deze bon wordt u aangeboden door

The Optimist

en is geldig voor 2 personen

Zingeving

Groter dan jezelf Boeddhisme is meer dan stilzitten op een kussentje.

Je kunt mindfulness ook inzetten om anderen te helpen. Een uitnodiging voor meer maatschappelijk geĂŤngageerd boeddhisme. DOOR THICH NHAT HANH

7 2 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

FOTO: NICHOLAS GOULDHURST/GETTY IMAGES

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 7 3

Op plaatsen waar de mensen vluchtten voor de bommen, liepen wij met bewuste aandacht, te midden van al het lijden.

7 4 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

T

IJDENS DE VIETNAMOORLOG BE-

oefenden wij als monniken, nonnen en leken de zit- en de loopmeditatie, terwijl om ons heen de bommen vielen en we het geschreeuw hoorden van de kinderen en volwassenen die gewond raakten. Mediteren wil zeggen: je bewust worden van wat er gebeurt. Om ons heen was er sprake van heel veel menselijk leed en van vernietiging van leven. Wij voelden een sterk verlangen om het lijden te verzachten, in onszelf en om ons heen.

We wilden anderen van dienst zijn, maar we wilden ook de zit- en de loopmeditatie doen, zodat we de innerlijke stabiliteit en vrede hadden die we nodig hadden om de tempel te verlaten en de mensen bij te staan.

Op plaatsen waar de mensen vluchtten voor de bommen, liepen wij met bewuste aandacht, te midden van al het lijden. Wij oefenden ons in bewust ademen terwijl we kinderen verzorgden die gewond waren door geweervuur en granaten. Als we onze meditatieve oefeningen hadden opgegeven om anderen bij te kunnen staan, dan hadden we het niet volgehouden en hadden we niemand kunnen helpen.

Geëngageerd boeddhisme is ontstaan in een heel moeilijke situatie: we wilden doorgaan met onze beoefening terwijl we iets deden aan het lijden om ons heen. Geëngageerd boeddhisme is meer dan boeddhisme dat zich met maatschappelijke problemen bezighoudt. Geëngageerd boeddhisme houdt in dat we mindfulness beoefenen, waar we ook zijn en wat we ook doen. Als we alleen zijn, als we lopen en als we zitten, als we theedrinken of ontbijt maken, altijd kunnen we geëngageerde boeddhisten zijn. We oefenen niet alleen voor onszelf, maar ook om de kracht te hebben om anderen te helpen, en om verbonden te blijven met de totaliteit van het leven. Geëngageerd boeddhisme is meer dan zelfhulp. Het helpt ons om ons sterker en stabieler te voelen, maar ook verbonden met anderen en begaan met het geluk van alle wezens.

Geëngageerd boeddhisme is een boeddhisme dat diep in ons bestaan doordringt.

Boeddhisme dat niet geëngageerd is, is geen

werkelijk boeddhisme. Dat is de opvatting van bodhisattva’s, die hun intentie en handelen volledig richten op het verlichten van het lijden. Wij oefenen ons niet in meditatie en mindfulness louter voor onszelf. Wij oefenen om het lijden van alle wezens en van de aarde zelf te verlichten. Dankzij het inzicht van ‘inter-zijn’, wat wil zeggen dat alle wezens onderling verbonden zijn, weten wij dat als anderen minder lijden, ook wij minder lijden.

Naast de term ‘geëngageerd boeddhisme’ gebruiken we tegenwoordig ook de term ‘toegepast boeddhisme’. Het woord ‘toegepast’ is in de wetenschap erg populair en wij gebruiken het hier dan ook met opzet, om aan te geven dat wij ons inzicht kunnen gebruiken om iedere situatie te verhelderen en te transformeren. Het boeddhisme kent iets dat op iedere situatie licht kan werpen en overal en altijd kan helpen problemen op te lossen. Er is een manier om in elke situatie met mededogen en begrip te handelen, waardoor het lijden afneemt. Dat is de kern van toegepast boeddhisme.

De basis van een boeddhistische ethiek is mindfulness of bewuste aandacht. Wat wil het zeggen om bewuste aandacht te hebben? In de eerste plaats betekent het dat we stilstaan en ten diepste waarnemen wat er in het huidige moment gebeurt. Wanneer we dat doen, zien we het lijden in onszelf en om ons heen. We kunnen ons erin oefenen om met grote concentratie waar te nemen, om zo de oorzaken van dit lijden te ontdekken.

Als we willen weten hoe we het lijden kunnen verlichten, moeten we het eerst begrijpen. De inzichten van anderen kunnen ons daarbij helpen. We kunnen onze inzichten delen met de Sangha (de gemeenschap van beoefenaars) om samen te ontdekken wat we kunnen doen om het lijden te transformeren. Als we een gezamenlijk inzicht hebben, helpt ons dat om een weg te zien die leidt tot het heil van iedereen en een einde maakt aan het lijden, niet alleen voor ons als individu, maar voor alle mensen.

In het Vietnamees noemen we ethiek dao duc, het pad van deugd. Duc betekent deugd in de betekenis van oprechtheid, integriteit en

FOTO: STR/STRINGER/GETTY IMAGES

inzicht. Het is maar een klein woordje, maar het drukt veel uit: vergevingsgezindheid, mededogen, tolerantie en een gevoel van medemenselijkheid, kortom: alle goede dingen waar wij mensen behoefte aan hebben. Dit pad moet leiden tot een deugdzaamheid die ons helpt onszelf te transformeren en iedereen een gelukkig leven te geven. Wanneer wij de eigenschappen bezitten van iemand die deugdzaam is, dan laten we anderen niet lijden. Die deugdzaamheid is een richtlijn voor een manier van leven die geen lijden veroorzaakt voor anderen of voor onszelf.

Een ander woord voor ethiek is luong li, waarmee wordt aangegeven hoe mensen met elkaar omgaan. Luong is de menselijke moraal en li is het basisprincipe dat leidt tot juist gedrag en juist handelen. Als je deze twee samenvoegt, dan krijg je dao li luong thuong, wat een moreel gedrag aangeeft waarmee iedereen instemt. Thuong betekent algemeen, gewoon, iets dat iedereen kan accepteren, iets waarover overeenstemming bestaat. Een ethiek is consistent en verandert niet van dag tot dag. We willen dus een duurzame ethiek, met basisprincipes waarover we het eens kunnen zijn, die leidt tot meer begrip en acceptatie.

Vanaf zijn eerste onderricht aan zijn eerste volgelingen is de Boeddha heel duidelijk en praktisch geweest over de manier waarop wij onze problemen kunnen transformeren, zowel persoonlijk als collectief. Hij concentreerde zich op hoe wij de leer in ons dagelijks leven in praktijk kunnen brengen. Dat is ethiek. In praktijk brengen is de sleutel, want daaruit komen mindfulness, concentratie en inzicht voort. Deze drie energieën vormen de basis van de boeddhistische beoefening en de boeddhistische ethiek. We kunnen het niet over boeddhistische ethiek hebben zonder deze drie energieën te noemen.

Mindfulness, concentratie en inzicht helpen ons een pad te vormen dat leidt tot vrede en geluk, en tot transformatie en heling. Het is buitengewoon belangrijk dat wij ons niet in abstracte zin met ethiek bezighouden. Onze basisoefening houdt in dat we de energie van mindfulness, concentratie en inzicht opwekken. Voor de ontwikkeling van mededogen,

THICH NHAT HANH IS EEN VERBANNEN VIETNAMESE BOEDDHISTISCHE MONNIK, VREDESACTIVIST, DICHTER EN SCHRIJVER. BURGERSCHAP IS ZIJN NIEUWSTE NEDERLANDSE BOEK.

begrip, harmonie en vrede in onszelf en in de wereld, vertrouwen wij op ons inzicht.

Sommige mensen baseren hun ethiek op hun religie. Als je gelooft dat er een god is die beslist wat juist en onjuist is, ongeacht wat je om je heen waarneemt, dan hoef je om juist te handelen slechts de regels te volgen die je religie je voorschrijft. Anderen hebben een wetenschappelijke of functionele benadering en kijken alleen naar de logische gevolgen van wat ze doen. Een boeddhistische bijdrage aan een mondiale ethiek verschilt van deze beide benaderingen. Zij is gebaseerd op het observeren en begrijpen van de wereld met behulp van mindfulness, concentratie en inzicht. Deze benadering begint met het besef dat er geen dualiteit bestaat tussen subject en object, dat alle dingen onderling verbonden zijn. Dit is iets dat voor iedereen aanvaardbaar is, of je nu wel of niet in een god gelooft. Als je dit in praktijk brengt, zul je merken dat je je vrijer gaat voelen.

Een christelijke theoloog vroeg mij kortgeleden hoe wij een mondiale spiritualiteit kunnen creëren. De man die mij deze vraag stelde, leek onderscheid te maken tussen spiritualiteit en ethiek. Deze twee hangen echter met elkaar samen. Alles kan spiritueel

zijn. Als ik met bewuste aandacht mijn theekopje oppak, als ik met aandacht naar mijn thee kijk en er met bewuste aandacht een slokje van neem, dan wordt theedrinken iets heel spiritueels. Als ik met bewuste aandacht mijn tanden poets, als ik mij ervan bewust ben hoe prachtig het is om de tijd daarvoor te hebben en om ervan te genieten, als ik mij ervan bewust ben dat ik leef, dat ik omringd wordt door de wonderen van het leven, dat ik mijn tanden kan poetsen met liefde en vreugde, dan is tandenpoetsen iets heel spiritueels. Er bestaat dus een nauw verband tussen spiritualiteit en ethiek. Als je het spirituele in de ethiek niet kunt zien, kan je ethiek inhoudsloos worden. Je leeft misschien volgens bepaalde ethische normen, maar je weet niet waarom en je geniet er niet van. Als je ethiek en je spirituele leven met elkaar verbonden zijn, volg je een ethische weg en word je daardoor gevoed.

Dit is een fragment uit Burgerschap: Ethiek voor een verlichte samenleving, het nieuwe boek van Thich Nhat Hanh (uitgeverij Ten Have).

Vertaling: Ananto Dirksen.

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 7 5

MONNIKEN EN NONNEN DIE BETROKKEN ZIJN BIJ DE LIEFDADIGHEIDSORGANISATIE TZU CHI, DE GROOTSTE NGO VAN AZIË, BIDDEN OP HET PLEIN VAN DE CHIANG KAI-SHEK MEMORIAL HALL IN TAIPEI TIJDENS EEN HERDENKING VAN BOEDDHA'S GEBOORTEDAG.

FOTO: PATRICK LIN/AFP/GETTY IMAGES

Zingeving

De

gave van het geven Hoe Tzu Chi dankzij een groep arme huisvrouwen en boeddhistische nonnen kon uitgroeien tot de grootste liefdadigheidsorganisatie van AziĂŤ.

DOOR CAIN NUNNS

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 7 7

sator voor verdere betrokkenheid, wat nog

Onlangs deed de Harvard Business School onderzoek naar Tzu Chi en noemde het ‘een van de snelste en meest effectieve hulporganisaties wereldwijd’.

H

ET IMMENSE HOOFDKWAR-

-

tier van de Tzu Chi Foundation is uitgehouwen uit de rotsen van de ruige oostkust van Taiwan.

Het doet denken aan het onderkomen van een excentrieke boef dat we kennen uit

-

te vrezen voor duistere zaakjes. Het gebouw omvat een ziekenhuis, een universiteit, een -

-

gesnoeide heggen, wordt gesierd door een dak in de vorm van het Chinese karakter (ren

naar een eindexamenuitreiking in een van de

van de stichting gevestigd zijn, groen staat -

-

werk nadat ze getuige was geweest van een steed. Aardbevingen in China, hongersnood -

-

stratie van de stichting is. Hij wijst naar een foto van medewerkers van Tzu Chi die aan het werk zijn in de verboden zone rond de 7 8 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

kerncentrale van Fukushima, ingesteld nadat de tsunami een nucleaire meltdown had veroorzaakt. ‘Eerder dan het leger waren wij in staat lunchpakketjes uit te reiken aan kinderen in het rampgebied’, vertelt hij. ‘Wij waren beter georganiseerd.’

‘We zijn elf maal naar Noord-Korea geweest’, vervolgt Chien, een neef van een van de oorspronkelijke oprichters. ‘Wij waren de enige groep die toestemming had om voedsel zelf uit te reiken, zonder tussenkomst van het leger of de regering. Daarvoor ontving alleen overheidspersoneel een halve kop rijst per dag. Verder kreeg niemand iets.’

Verspreid over heel Taiwan heeft Tzu Chi meer dan vijftig scholen gesticht, twee universiteiten en zes ziekenhuizen. Daarbij zijn er zesduizend inzamelpunten opgesteld, meer dan zesduizend betaalde arbeidsplaatsen in de gezondheidszorg gecreëerd en talrijke klinieken gesticht – allemaal gefinancierd door particuliere giften of winstgevende activiteiten van de stichting. Nog nooit ontving Tzu Chi geld van de overheid.

FOTO: VINCENT THIAN/AP PHOTO

H

OEWEL DE LEDEN VAN DE STICH-

ting in meerderheid boeddhist zijn, staat hun liefdadigheidswerk in het teken van een drievoudig ‘nee’: geen religie, geen bekering en geen politiek. Dankzij deze strikt apolitieke en areligieuze benadering krijgt de stichting vaak toegang tot probleemgebieden die gesloten blijven voor westerse organisaties. Tijdens de Amerikaanse bombardementen op Afghanistan in oktober 2001 zorgde Tzu Chi voor voedseldistributie en richtte veldhospitalen in voor vluchtelingen. Na de verwoestende cycloon die in 2008 Myanmar trof en naar schatting 138.000 levens eiste, reikte Tzu Chi voedselpakketten uit, richtte mobiele medische hulpposten in, zette een zaadbank op voor boeren, en bouwde scholen en ziekenhuizen. hulp van een innovatieve combinatie van giften, vrijwilligerswerk en winstgevende activiteiten. Het grootste deel van het budget is afkomstig van giften; in 2011 was dat 250 miljoen euro op een totaal van 300 miljoen. Dankzij de vrijwillige inzet van professionals kan meer geld worden vrijgemaakt voor hulp, omdat kan worden bezuinigd op administratie, loon- en marketingkosten, de ‘strijkstok’ waarmee westerse ngo’s altijd worden geconfronteerd.

Alleen al in Taiwan beschikt de stichting over zeventigduizend vrijwilligers en amper

MALEISISCHE BOEDDHISTEN VERBONDEN AAN TZU CHI TIJDENS EEN CEREMONIE VOOR BOEDDHA’S VERJAARDAG IN KUALA LUMPUR. VEEL VAN DE 10 MILJOEN LEDEN VAN TZU CHI ZIJN BOEDDHIST.

zevenduizend man eigen personeel. De vrijwilligers betalen tijdens missies hun eigen reis- en verblijfskosten. Het personeel van de stichting verdient gemiddeld genomen de helft van wat in de commerciële sector aan salaris wordt betaald. Voor elke euro die opgaat aan de eigen organisatie, gaan er negen rechtstreeks naar de hulpverlening. Westerse ngo’s besteden gemiddeld de helft van hun inkomsten aan de eigen organisatie.

Om eigen inkomsten te genereren, heeft Tzu Chi een aantal bedrijven opgezet, uiteenlopend van biologische voeding tot recycling en een uitgeverij. Een van deze bedrijven, DA.AI Technology, heeft verspreid over het eiland meer dan vierhonderd inzaworden verwerkt tot polyestergaren, dat vervolgens dient voor de honderdduizenden dekens, sjaals, sokken en mutsen die Tzu Chi in rampgebieden uitdeelt.

Een ander bedrijf, Jing-Si Culture and Publication, brengt biologische levensmiddelen op de markt, waaronder instant rijst, wat

ook deel uitmaakt van voedselpakketten.

Onlangs deed de Harvard Business School onderzoek naar Tzu Chi en noemde het ‘een van de snelste en meest effectieve hulpverleningsorganisaties wereldwijd’.

Studenten werd gevraagd wat het succes van de organisatie zou kunnen verklaren. ‘Tzu Chi verschaft ons nieuwe inspiratie en nieuwe ideeën over management’, aldus Herman Leonard, hoogleraar aan de Harvard Business School, die het onderzoek leidde.

‘Bij management en leiderschap draait het daar om “waarde” en “vertrouwen” – heel wat anders dan de “strategieën” en “prestatieprikkels” van westerse managers.’

‘Het is in wezen heel eenvoudig’, legt Chien uit. ‘Als je de kans hebt om de leefomstandigheden van een individu of groep direct in positieve zin te beïnvloeden, doe dat dan!’ een journalist uit NieuwZeeland die werkt in Taiwan, is nog lang niet donormoe.

CAIN NUNNS

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 7 9

Strandlopers

www.strandlopers.nl sam@strandlopers.nl

‘Eye-opener!’

‘Mindfulness fysiek!’

Wandel-jog mee!

Krijg een nieuwe kijk: Op je ‘omgeving’ Op bewegen Op jezelf Bewust van je ‘houding’ Mindful, meer op gevoel!

Beweeg-coach & gewichtsconsulent (Verzekeraars vergoeden meer)

Ga mee, in den haag!

11 X privé voor € 369 Bedrijfsuitje voor € 250

Column

Paulo Coelho Schrijver van vele populaire romans, waaronder De pelgrimstocht naar Santiago en De alchemist. www.paulocoelhoblog.com

Vormen van liefde IK WAS EENS OP EEN BRUILOFT. BIJ DIE GELEGEN-

FOTO: SYLVIA FEUDOR

heid sprak Petrus, mijn gids, over de drie woorden die de Grieken gebruiken als ze het hebben over de liefde: eros, philia en agapè. Petrus legde uit wat eros is: het gezonde, onmisbare gevoel je aangetrokken te voelen tot de ander. Hij wees naar een ouder echtpaar en zei: ‘Kijk eens, ze hebben zich niet zoals zoveel anderen laten inpakken door schijnheiligheid. Zo te zien zijn het boerenmensen die door honger en gebrek werden gedwongen om de problemen waarvoor ze zich gesteld zagen, samen te overwinnen. Via hun werk hebben ze de kracht van de liefde ontdekt. Eros laat zich op zijn mooist zien in iets wat ze ook wel philia noemen.’

‘Wat is philia?’, vroeg ik.

‘Philia is liefde in de vorm van vriendschap. Dat is wat ik voel voor jou. Is het vuur van eros eenmaal gedoofd, dan is het philia die een paar bijeenhoudt.’

‘En agapè?’

‘Agapè is de totale liefde’, doceerde Petrus. ‘Wie haar ervaart, wordt erdoor verslonden. Wie agapè kent en in praktijk brengt, ervaart dat liefhebben het enige is wat telt. Dit was de liefde die Jezus voelde voor de mensheid, een liefde die zo groot was dat ze de sterren deed schudden en de geschiedenis van de mens een andere wending gaf.

In de duizenden jaren van de beschaving werden vele mensen gegrepen door deze verslindende liefde. Ze hadden zoveel te geven – en de wereld vroeg zo weinig – dat ze gedwongen waren woestijnen en afgelegen oorden op te zoeken. Hun liefde was zo groot dat die hen veranderde. Ze werden heilige heremieten.

Op jou en mij komt zo’n leven misschien hard en

‘Wanneer we liefhebben en we met hart en ziel in iets geloven, kunnen we de hele wereld aan.’

verschrikkelijk over, omdat we een andere vorm van agapè praktiseren. Maar de verslindende liefde zorgt ervoor dat alles zijn belang verliest: deze mensen leven slechts om verteerd te worden door hun liefde.’

Hij zweeg een poosje. ‘Agapè is de liefde die verslindt’, herhaalde hij, alsof hij met die woorden die vreemde vorm van liefde het beste omschreef. ‘Martin Luther King zei ooit dat Jezus moet hebben gedoeld op agapè toen hij zei dat we onze vijanden moesten liefhebben. Want volgens King was het onmogelijk om onze vijanden aardig te vinden, om mensen aardig te vinden die ons kwaad berokkenen en geringschattend doen over het lijden van iedere dag. Maar agapè gaat veel verder dan aardig vinden. Het is een gevoel dat doordringt tot in ons diepste wezen en ervoor zorgt dat iedere poging tot agressie verzandt.’

Het college hield niet op. ‘Er bestaan twee vormen van agapè’, vervolgde Petrus. ‘De ene is afzondering, een leven gewijd aan contemplatie. De andere is exact het tegenovergestelde: het gaat om contact met de anderen, enthousiasme, je dagelijkse werk, in de heilige betekenis daarvan. Enthousiasme betekent trance, extase, verbinding met God. Enthousiasme is agapè, we liefhebben en we met hart en ziel in iets geloven, kunnen we de hele wereld aan. In de zekerheid dat ons geloof onverslaanbaar is, maakt er zich een kalmte van ons meester. Deze vreemde kracht laat ons de juiste beslissingen nemen, en als we dan ons doel bereiken, staan we versteld van waartoe we in staat zijn.

Over het algemeen komt enthousiasme het sterkst tot uiting in onze eerste levensjaren. We hebben dan nog een sterke band met het goddelijke en spelen met zoveel geestdrift dat onze poppen tot leven komen en onze tinnen soldaatjes zomaar kunnen marcheren. Zorg dat je je enthousiasme nooit van je leven verliest. Al worden we in de loop van de tijd geconfronteerd met kleine maar noodzakelijke nederlagen, we mogen ons enthousiasme niet door onze vingers laten wegglijden.’

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 8 1

Wil je ook jouw leiderschapstalenten beter inzetten en benutten...

Egowijs Leiderschap is powered

by The InnovationCircle©

Ontdek zelf de kracht van Egowijs Leiderschap “Als je elkaar op essentie ontmoet gaat de rest vanzelf” Het is de egowijze leider die zorgt voor grootse organisaties zoals in gezaghebbend onderzoek van Collins, Gallup en McKinsey naar voren komt.

De werking van De Innovatiecirkel wordt bevestigd door dit onderzoek en is de power van de Egowijs leider

Schrijf je nu in voor de introductiebijeenkomst op 10 februari of 27 februari 2014. www.egowijsleiderschapacademie.nl

om de talenten van mensen naar boven te brengen en de samenwerkingsdynamiek in flow te krijgen.

Het is het leiderschap van de 21e eeuw.

EGOWIJS LEIDERSCHAP A C A D E M I E

Leiderschaps-,team-,organisatie-, persoonlijke ontwikkeling en coaching

Kroniek van de onderstroom

Editie 05

Het verhaal van mijn tatoeage Hoe een joodse man zijn homoseksualiteit wist te verzoenen met zijn orthodoxe, religieuze achtergrond.

Door JAYSON LITTMAN Overgenomen van TABLET MAGAZINE

H

ET WAS EEN KOUDE DAG IN

februari 2008 toen ik vanuit mijn woning in Manhattan de M-lijn nam naar Brooklyn Adorned, een tatoeagezaak aan Bedford Avenue in Williamsburg. De winkel was ruim, schoon en comfortabel ingericht – anders dan ik had verwacht van een tattoo shop. Afbeeldingen van kunstzinnige tatoeages sierden de wanden alsof het een museum was. Net toen ik me afvroeg of ook de mijne vol trots zou worden opgehangen, keek tatoeageartiest Yoni me aan, wierp een blik op mijn keppeltje en vroeg: ‘En waar zou je je tatoeage willen hebben, jesjiva-jongen?’

Ik koos voor wat ik mijn ‘T-spot’ noem, de plek op mijn linkerbiceps waar ik bij het dagelijks ochtendgebed het tefilin-doosje ombind. Ik besefte dat ik zolang de tatoeage niet genezen was, de tefilin niet zou kunnen dragen, iets wat ik sinds de avond voor mijn bar mitswa elke dag had gedaan.

Hoewel ik al was begonnen me los te maken van de orthodoxe identiteit die ik van huis uit had meegekregen, was het dragen van de gebedsriemen een van de weinige geboden die me nog het gevoel gaven van een fysiek contact met G-d. Ik had geleerd dat de op de biceps wordt gedragen omdat G-d staat voor kracht. Als je de

zo bevestigt dat hij naar je hart wijst, laat je zien dat G-d werkelijk in je hart is.

Van nu af aan zou mijn tatoeage, een permanent teken op mijn T-spot, symbool staan voor mijn paradoxale relatie met het orthodoxe jodendom.

Als orthodoxe jood moest ik mijn tatoeage verzoenen met Leviticus 19:28: ‘Gij zult om een dood lichaam geen snijding in uw vlees maken, noch schrift van een ingedrukt teken in u maken; Ik ben de heere!’ Het was ook niet voor het eerst dat mijn levenswijze op gespannen voet stond met verzen uit Leviticus. Voor en na het vers over tatoeages staan twee andere verzen waarmee ik als homo overhoop lag: ‘Bij een manspersoon zult gij niet liggen met vrouwelijke bijligging; dit is een gruwel’ (Leviticus 18:22) en ‘Wanneer ook een man bij een manspersoon zal gelegen hebben, met vrouwelijke bijligging, zij hebben beiden een gruwel gedaan; zij zullen voorzeker gedood worden; hun bloed is op hen!’ (Leviticus 20:13).

Het ene vers gebood me het mij geschonken lichaam precies zo aan mijn schepper te retourneren als ik het had ontvangen – zonder tatoeages – en uit de anderen viel op te maken dat diezelfde kostbare gave Gods ‘voorzeker’ gedood zal worden. Was mijn

lichaam kostbaar genoeg om ongeschonden te laten… ondanks mijn homoseksualiteit?

Ik ben opgegroeid in een streng orthodox gezin en doorliep Breuers Jesjiva vanaf de kleuterschool tot en met de middelbare school. Ondanks mijn orthodoxe uiterlijk voelde ik me er altijd onzeker over of het wel paste bij hoe ik me voelde. Maar het was de enige identiteit die ik kende.

Toen ik na de middelbare school twee jaar in Israël verbleef, begon mijn innerlijke passie beter aan te sluiten bij mijn uiterlijke verschijning en voelde ik me dichter bij G-d en het orthodoxe bestaan. Maar in diezelfde periode kwam ik ook tot het besef dat ik homoseksueel was. Ik vroeg om raad bij anonieme vraag-het-de-rabbijn-websites die in die tijd populair waren, want ik kon me destijds niet voorstellen hoe je uit de kast kon komen als homo en toch als orthodoxe jood door het leven kon gaan. En orthodox JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 8 3

Kroniek van de onderstroom

zijn was voor mij belangrijker. Een rabbijn die begrip had voor mijn verlangen om deel te blijven uitmaken van de gemeenschap, verwees me naar reparatieve therapie.

Nadat ik vijf jaar lang had geprobeerd om mijn seksuele oriëntatie te veranderen, realiseerde ik me dat ik weliswaar met genoegen lid bleef van de gemeenschap, maar dat ik niet eerlijk was tegenover mezelf en de mensen om me heen. Ik zag niet hoe de orthodoxe gemeenschap me zou kunnen accepteren als homoseksuele man, maar was er vast van overtuigd dat G-d ruimhartiger was dan familie en vrienden. Ik bleef wonen in de vertrouwde orthodoxe omgeving van de Upper West Side, maar vond een nieuwe therapeut, die me hielp mijn homoseksualiteit te accepteren terwijl ik me begon te orienteren op nieuwe joodse gemeenschappen.

Toen ik op mijn dertigste in die tatoeagewinkel zat, had ik nog niet voor

Dishmaya, een Aramese frase die zoveel betekent als ‘met hulp van de Hemel’. Vanuit mijn orthodoxe jeugd herinnerde ik me hoe dit acroniem bovenaan elk geschreven document werd geplaatst, als teken dat alles afkomstig is van G-d. Sommige gemeenschappen binnen de orthodoxie gebruikten een ander acroniem – beis heh, dat staat voor B’ezras HaShem, wat ‘met G-ds hulp’ betekent. Maar in ultraorthodoxe gemeenschappen als de mijne, geloofde men dat de geschreven naam van ‘G-d’ het papier heilig maakte, zodat het niet kon worden weggegooid, uit angst voor ontheiliging.

Ik wist dat ik deze redenering, waarmee ik was opgevoed, zou volgen bij de keuze van de tatoeage op mijn arm. Uit respect voor G-ds naam wilde ik die niet op mijn lichaam, ook al ‘ontheiligde’ ik het mij geschonken lichaam al door überhaupt een tatoeage te nemen. Ik plaatste op een website

Was mijn lichaam kostbaar genoeg om ongeschonden te laten… ondanks mijn homoseksualiteit? mezelf bepaald of G-d me nu van nature of via omgevingsinvloeden homo had gemaakt, maar ik wist wel dat ik mijn seksuele voorkeur aan hem te danken had. Ik worstelde met G-d, terwijl ik probeerde mijn seksuele identiteit en mijn orthodoxe normen en waarden met elkaar te verzoenen.

‘Als u mij dit lichaam inderdaad heeft gegeven als geschenk’, praatte ik in mezelf, terwijl ik hem aansprak, ‘waarom heeft u me dan homo gemaakt en me opgezadeld met deze worsteling? Als dit inderdaad uw lichaam is, had u me dan niet beter hetero kunnen maken, zoals uw bedoeling was?’

H

ET LATEN PLAATSEN VAN EEN TA-

toeage was bedoeld als fysieke breuk met G-d. Ik eiste zowel het bezit van mijn lichaam als van mijn identiteit op. Mijn ziel mag dan een gave G-ds zijn, zei ik, maar dit lichaam is van mij.

Mijn emotionele band met hem bleef bestaan, maar het was tijd om mezelf te beschouwen in de context van mijn identiteit en om me los te maken van de afhankelijkheidsrelatie met G-d, die bepalend leek voor alle beslissingen die ik in mijn leven nam.

Als tatoeage koos ik beis samech daled, een drieletterig acroniem voor BeSiyata

8 4 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

onder de rubriek ‘diversen’ een advertentie waarin ik vroeg of iemand een Israëlische tatoeageartiest kende in New York. Ik zocht namelijk iemand die Hebreeuws kon schrijven en geen spelfouten zou maken. Al snel kwam ik terecht bij Yoni en zijn tattoo shop in Brooklyn.

Tijdens het ritje met de metro naar de halte bij Marcy Avenue in Williamsburg kwamen allerlei beelden van vroeger bij me op. Ik was sinds mijn kindertijd niet meer in Williamsburg geweest. Mijn enige herinneringen aan de chassidische wijk betroffen uitstapjes met mijn vader vanuit ons appartement in Washington Heights om pasgekochte kleren af te leveren bij het Shatnez Laboratorium aan Lee Avenue. Daar legden chassidische inspecteurs vezels uit de stoffen onder de microscoop, om ze te onderzoeken op de eventuele aanwezigheid van niet-koosjere wol en linnen, zoals voorgeschreven in Leviticus.

Naarmate de trein verder Brooklyn in reed, nam het aantal chassidische passagiers dat in- en uitstapte steeds meer toe.

Van binnen was ik weliswaar veranderd, maar mijn uiterlijke verschijning was orthodox; ik droeg nog altijd mijn conservatieve outfit, compleet met keppeltje en tzitzits.

Desondanks voelde ik dat ik hier niet thuishoorde. Toen ik vanuit het station de trap af liep naar Bedford Avenue, viel me op hoe de chassidische wijk van Williamsburg in het oosten en de hippe yuppenwijk in het westen gescheiden worden door het spoor.

Die scheidslijn kwam me vertrouwd voor, aangezien ik zelf ook balanceerde tussen de orthodoxie en de homowereld. Ik liep vastbesloten westwaarts.

Terwijl ik mijn mouw oprolde, bespraken we wat ik wilde en waarom ik hém had gekozen voor de tatoeage. Yoni pakte een in alcohol gedrenkt doekje om mijn biceps te ontsmetten en ik vertelde hem intussen wat ik wilde. Hij gniffelde en zei dat Hebreeuwse tatoeages steeds populairder werden, meestal in kabbalistische versies van G-ds naam die verwezen naar verschillende menselijke eigenschappen. Terwijl hij zijn instrumenten klaarlegde, vertelde Yoni dat hij als kind twintig minuten van Tel Aviv woonde en met zijn vriendjes grappen maakte over de orthodoxe kinderen die het acroniem voor BeSiyata Dishmaya bovenaan elke pagina van hun schoolschrift schreven. Ze plaagden die kinderen door ze te vertellen dat het acroniem beis samech daled eigenlijk stond voor Beit Sefer D’Midgets – ‘school voor dwergen’.

Hij haalde een sjabloon met bijbelse blokletters tevoorschijn en vroeg me voor alle zekerheid nog een keer welke ik wilde.

‘Nee, Yoni’, zei ik op geërgerde toon, ‘ik wil de tekst niet in bijbelse letters. Zelf schrijf ik het altijd cursief en inhandschrift, en ik wil dat jij het ook zo doet. Dat is ook precies waarom ik getatoeëerd wil worden door iemand die Hebreeuws kan schrijven.’

Ik wilde getatoeëerd worden door iemand die de betekenis van de woorden kende en ze zonder sjabloon kon schrijven. Met de persoon die mijn arm zou graveren met iets dat zo betekenisvol is dat ik het mijn hele leven met me mee zou dragen, wilde ik op zijn minst een bepaalde connectie hebben.

Yoni maakte korte metten met die sentimentele overpeinzing. ‘Weet je, in The Village kun je dit overal laten doen voor twintig dollar’, zei hij met een licht Israëlisch accent.

‘Mijn eigen tarief begint bij honderd dollar, dus voor minder doe ik het niet.’

Ik liet me niet ontmoedigen. Ik wilde dat het hier zou gebeuren, aan de westzijde van het spoor, en wel door Yoni, die was opgegroeid op twintig minuten van Tel Aviv.

Hij ging aan het werk en plaatste de tatoeage op precies de aangewezen plek, zodat ik voor altijd zou worden herinnerd aan

Kroniek van de onderstroom

zowel mijn verleden als mijn huidige zelf.

De tatoeage zou de plaats innemen van de , als herinnering aan de kracht en de aanwezigheid van G-d in mijn hart, voor altijd gegraveerd in mijn T-spot.

‘Wacht! Je bent de dagesh in de beis vergeten!’, riep ik uit toen Yoni klaar was met de inkt, doelend op de stip in het midden van de Hebreeuwse letter die de beis de vereiste harde b-klank gaf. Nu stond er een veis, waardoor de letter een zachte v-klank kreeg.

‘In Israël gebruiken we de dagesh niet’, zei hij streng. ‘Het zou fout zijn om het zo te schrijven.’

‘Zo schreef ik het in mijn jeugd en zo wil ik het ook hebben’, zei ik. Yoni voegde glimlachend de dagesh toe.

Ik liep terug naar de metrohalte aan Marcy Avenue en dacht na over wat ik zojuist had gedaan. ‘Dat je homo bent, wil nog niet zeggen dat je alle andere geboden van de Thora moet negeren’, zei ik in gedachten tegen mezelf, terwijl ik me op hetzelfde moment de opmerkingen en kritiek van mijn orthodoxe vrienden probeerde voor te stellen.

Een religieuze tatoeage is inderdaad een paradox, maar die past bij mijn identiteit van zowel orthodoxe jood als praktiserende homoseksueel. Voor mij klopte die paradox.

Mijn tatoeage genas en werd onderdeel van mijn huid en mijn identiteit. Ook aan mijn worsteling met geloof en seksualiteit kwam een einde. Nog altijd kijk ik regelmatig naar mijn tatoeage en denk dan aan mijn verleden. Na een tijdje accepteerden mijn vrienden de tatoeage als deel van mij en kwam er een einde aan de discussies over paradox, religie en Leviticus.

Toen ik laatst een afspraakje had met een niet-joodse man, zag hij de inkt op mijn arm.

Hij likte aan zijn vinger, wreef ermee over mijn biceps om te zien of het misschien afgaf en vroeg: ‘Is dat een echte tatoeage?’

Ik antwoordde bevestigend, waarop hij reageerde met: ‘Maar jij bent joods; dan kun je toch geen tatoeage hebben?’ En toch, bedacht ik me, kan dat wel degelijk.

Meestal trekt mijn tatoeage de aandacht van voormalige orthodoxe joden, die me dan onmiddellijk highfiven. Praktiserende orthodoxe joden raken er juist van in de war en weten niet wat ze ervan moeten vinden.

‘Weet je wel wat dat betekent?’, vroeg een orthodoxe rabbijn, een kashrut-inspecteur – iemand die moet bepalen wat koosjer is en wat niet – toen hij naast me zat tijdens een vlucht van Detroit naar New York.

‘Zeer zeker’, antwoordde ik. Beter dan hij ooit zou kunnen begrijpen.

Ga lopen Verrassende cijfers over het gezond effect van wandelen.

Door JAY WALLJASPER Uit de brochure WALKING REVOLUTION

D

E EERSTVOLGENDE GROTE DOOR-

braak in de gezondheidszorg – die het aantal gevallen van hart- en vaatziekten, diabetes, darmkanker en Alzheimer met minstens 40 procent kan terugdringen – is te vinden op een plek waar je het nooit zou verwachten. Bij u in de straat, in het park, in de buurt. Overal.

En wat is dat dan voor fantastische remedie, die bovendien simpel, plezierig en nagenoeg gratis is? Het antwoord: een wandelingetje maken.

‘Lopen is voor mijn patiënten een soort medicijn’, verklaart Bob Sallis, een huisarts in Fontana, Californië, als hij uitlegt wat het verband is tussen de tijd die zijn patienten lopend doorbrengen en hun algehele gezondheidstoestand. ‘Als lopen een pilletje of een chirurgische ingreep was, zou 60 Minutes (een bekend actualiteitenprogramma in de Verenigde Staten, red.) er zeker een reportage aan wijden.’

‘Fysiek bewegen is een van de belangrijkste dingen die je als mens kunt doen JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 8 5

Kroniek van de onderstroom

om gezond te blijven, ongeacht hoe oud je bent’, licht Joan Dorn van de CDC (Centra voor ziektebestrijding en -preventie) toe. Ze wijst erop dat lopen in de Verenigde Staten bovenaan het lijstje van favoriete fysieke activiteiten staat, en dat dertig minuten lopen per dag al voldoende is om je gezondheid merkbaar te verbeteren.

‘Lopen is gemakkelijk’, vertelde Regina Benjamin, hoofd van de Nationale gezondheidsraad van de VS, aan een gezelschap van vooraanstaande personen uit de medische sector, de zakenwereld, het onderwijs en de overheid, tijdens een bijeenkomst in Washington D.C. die was belegd als aftrap van een nationale wandelcampagne. ‘Iedereen kan het doen en het is nog leuk ook. We moeten duidelijk maken dat iets doen voor je gezondheid ook plezierig kan zijn.’

Meer dan honderd organisaties – uiteenlopend van de Amerikaanse raad voor de kinderbescherming tot de emancipatieraad voor kleurlingen – waren bij de bijeenkomst

argumenten om meer te lopen. Een derde van alle bezit in de VS bestaat tegenwoordig uit onroerend goed, legt hij uit, ‘en er is een grote sluimerende behoefte aan voetgangervriendelijke urbanisatie’ – een term waarmee stadscentra en buitenwijken met trottoirs en andere voorzieningen voor voetgangers worden aangeduid. ‘Als we op de markt brengen wat mensen willen, zal alle groei gedurende de eerstvolgende generatie bestaan uit voetgangervriendelijke urbanisatie’, stelt Leinberger.

Amerikanen lopen nu al meer dan veel mensen zich realiseren. Volgens het Amerikaanse ministerie van vervoer vormt lopen maar liefst 11 procent van alle dagelijkse mobiliteit in het land. ‘Maar tot dusver is er nog nooit met één stem gepleit voor verbetering van de bebouwde omgeving ter bevordering van lopen om je te verplaatsen, als vrijetijdsbesteding en om boodschappen te doen’, aldus Scott Bricker, directeur van America Walks.Uit een recente publicatie

Lopen is niet alleen bevorderlijk voor de gezondheid, het zorgt ook voor veiligheid op straat, betere schoolprestaties en een toename van economische activiteit. aanwezig. Ondanks hun sterk uiteenlopende belangen waren de meeste groepen het eens over twee gezamenlijke doelstellingen: alle mensen aansporen om meer te lopen, en het bevorderen van maatregelen, activiteiten en investeringen die overal in het land de voetgangervriendelijkheid vergroten.

Lopen is niet alleen bevorderlijk voor de gezondheid. Meer voetgangers betekent ook veiligere dorpen en steden, betere schoolprestaties en een toename van economische activiteit op lokaal niveau, stelt Tyler Norris, vice-voorzitter van Kaiser Permanente, een Dat Amerikanen relatief weinig fysieke activiteit ontplooien, is niet alleen maar een kwestie van luiheid. Om ze weer op de been te krijgen, zal lichaamsbeweging weer een vanzelfsprekend onderdeel van het dagelijks leven moeten worden. Daartoe moet eerst worden vastgesteld wat mensen aanspoort, of juist ontmoedigt, om lopend naar hun werk of naar school te gaan.

Projectontwikkelaar Christopher Leinberger wijst op belangrijke economische 8 6 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

van de federale centra voor ziektebestrijding en preventie blijkt dat zes van de tien Amerikanen volgens eigen verklaring in de afgelopen week een wandeling hebben gemaakt. Toch komt nog altijd 52 procent van de bevolking niet aan de aanbevolen minimale hoeveelheid lichaamsbeweging: vijf maal per week dertig minuten (en zestig voor kinderen).

Maar er is goed nieuws: wandelen zit – vergeef ons de woordspeling – in de lift.

Amerikanen lopen zes procent meer dan in 2005. Ook bij jongeren tekent zich een voorkeur voor lopen af. Uit onderzoek door de Federal Highway Administration blijkt dat het aantal per auto afgelegde kilometers door bestuurders jonger dan dertig, van 21 procent van het totaal in 1995 is gedaald naar 14 procent in 2009: een nooit eerder vertoonde afname die wijst op een grote cultuuromslag bij de millenniumgeneratie. En de lancering van een nieuwe loopcampagne lijkt veelbelovend als het erom gaat Amerikanen substantieel meer te laten bewegen.

‘Ik leef sober, maar ik ben niet arm’ José Mujica, president van Uruguay, over armoede, zijn gevangenschap en zijn politieke doelen.

Fragmenten uit het interview van LUCIA NEWMAN op AL JAZEERA TV

Wat vindt u ervan omschreven te worden als ’s werelds armste president?

‘Arm zijn diegenen die me zo noemen. Mijn definitie van een “arme” is iemand die te veel nodig heeft. Want mensen die te veel nodig hebben, zijn nooit tevreden. Ik leef sober, maar ik ben niet arm. Sober, als in “licht leven”. Ik leef van weinig, alleen het noodzakelijke, en word dus niet al te beperkt door materiële zaken. Waarom? Zodat ik meer vrije tijd heb. Om wat te doen? Wat ik maar wil. Vrijheid is de tijd hebben om te leven. ben zeker niet arm.’

U doneert negentig procent van uw salaris aan goede doelen. U leeft van heel weinig.

‘Ik heb een manier van leven ontwikkeld die ik niet zomaar aanpas omdat ik toevallig president ben geworden. Ik verdien meer dan ik nodig heb, zelfs al is het te weinig voor anderen. Mijn vrouw is een senator en ze moet een hoop afstaan aan haar partij. Maar haar salaris is genoeg voor ons beiden. En we houden nog steeds iets over, wat we op de bank zetten voor het geval dat. Ik doneer aan mijn politieke partij en aan initiatieven zoals

Kroniek van de onderstroom

ONZE BRONNEN

Het verhaal van de tatoeage van Jayson Littman troffen we aan in Tablet, een dagelijks onlinemagazine met nieuws en achtergronden vanuit joods perspectief (Zie ook: www.tabletmag.com).

Littman is oprichter van He’bro, dat evenementen organiseert voor homoseksuele joden in New York. Hij blogt voor The Huffington Post.

een huisvestingsproject voor alleenstaande moeders. Dat voelt voor mij niet als een offer, maar als een plicht.’ (…)

Als jonge marxist nam u de wapens op tegen uw overheid, werd gevangengezet en pas vrijgelaten na de politieke amnestiewet van 1985. U heeft elf van de vijftien jaar cel doorgebracht in eenzame opsluiting. Hoe heeft die ervaring u gevormd?

‘Ik heb vele jaren in isolatie geleefd en moest naar binnen keren om te overleven.

Een mens met overtuigingen is een sterk dier. Misschien bezit ik een primitieve kracht. Hoe dan ook, ik moest me dingen inbeelden om niet gek te worden. Het had een nare uitwerking op me. Ze wilden me zelfs psychiatrisch laten behandelen, omdat ik hallucineerde. Maar toen ik de dokter zag die ze me stuurden, dacht ik: “Nu gaan ze me pas echt gek maken!”. Ze gaf me allerlei pillen. Ik gooide ze weg. Maar ik heb ze wel zover gekregen dat ze me weer lieten lezen.’

Toen u nog gevangen zat?

‘Zeven jaar lang heb ik niet mogen lezen.

Toen gaven ze me eindelijk weer boeken

over natuur- en scheikunde. Zo begon ik weer controle te krijgen over mijn hersenen.’

Wat deed u daarvóór dan − mieren en kakkerlakken tellen?

‘Op een gegeven moment had ik zeven kikkers verzameld, die ik in een glas water liet baden. Ik ontdekte dat mieren schreeuwen.

Echt, ze schreeuwen.’ (…)

Wat probeert u precies te bereiken als president?

‘Mijn doel is de onrechtvaardigheid in Uruguay enigszins te verminderen, de meest kwetsbaren te helpen en een politieke manier van denken achter te laten, een manier van kijken naar de toekomst, die doorgegeven wordt en gebruikt kan worden om voorwaarts te gaan. Er is niks kortetermijns aan, ik verwacht geen gemakkelijke, snelle overwinningen. Ik zal niet zorgen voor het paradijs op aarde of zoiets.

Wat ik wil, is vechten voor het algemene belang van vooruitgang. Het leven gaat voorbij. De enige manier om het te verlengen, is ervoor zorgen dat anderen jouw werk voortzetten.’

De lofzang op het wandelen is samengesteld en overgenomen uit A walking revolution, een kleurrijke brochure van de Amerikaanse organisatie Every Body Walk! De brochure is geschreven door Jay Walljasper, een oud-collega die jarenlang onze Engelstalige editie heeft geredigeerd (www.jaywalljasper.com). Hij had altijd al een fascinatie voor wandelen.

Het interview met José Mujica, de president van Uruguay, was afgenomen door Lucia Newman, verslaggever bij het internationale televisienetwerk Al Jazeera (Meer informatie via de site www.aljazeera.com). Newman werkte twintig jaar bij CNN, waarvoor ze verslag uitbracht vanuit Zuid-Amerika. Ze werkt vanuit Buenos Aires in Argentinië.

Zijn er artikelen, blogs of lezingen die we niet mogen missen? Mail uw tips graag naar kroniek@theoptimist.nl.

Veel dank!

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 8 7

Stemexpressie

Voordelig 80.000 lezers van The Optimist bereiken?

Ontdekkingsreizen in klank

Marius Engelbrecht

Plaats uw rubrieksadvertentie

www.stemexpressie.com

op de The Optimist-Plaza!

06 - 48 49 43 58

Neem voor een aanbieding contact op met Caroline Verboom.

Telefoon: 010 2210313

E-mail: caroline@theoptimist.nl

Staat jouw baan op de tocht?

Neem zelf de regie.

Meer weten? Kijk op vanede.nl voor onze open kennismakingsavonden.

Hartcoherentie: nu met 10% korting voor The Optimist lezers

AMSTERDAM | ARNHEM | BREDA | DEN HAAG | EINDHOVEN | ENSCHEDE GRONINGEN | MAASTRICHT | ROTTERDAM | ZEIST | ZWOLLE

www.vanede.nl

www.heartmathbenelux.com/optimist

Eten

Zaai de toekomst Begin bij rucolakiemen, dan komt de rest vanzelf.

WE ZIJN VAAK GENEIGD HET HEDEN OP TE VATTEN ALS gevolg van het verleden. Zoeken we een verklaring voor een probleem, dan kan de oorzaak tien dagen geleden worden gevonden, of na goed graven misschien wel twintig jaar. Voor successen geldt trouwens hetzelfde.

Het kan ook anders. Het heden kan een prima blauwdruk zijn voor de toekomst. Als je bedenkt waar je over tien dagen wilt zijn, of over twintig jaar, bepaalt dat hoe je in het heden moet handelen. Je kunt dit op een onschuldige manier uitproberen, namelijk met je eten. Wil je, naast winterkost als knollen en kastanjes, ook knetterverse groene blaadjes boordevol vitamines en enzymen eten, dan zaai je tien dagen eerder rucola. Gewoon zoals je dat ooit als kind deed: laagje watten of keukenpapier uitspreiden

FOTO: PIETER DE SWART

op een bordje, zaadjes erop strooien, zorgen dat de watten steeds vochtig blijven en tien dagen later kun je oogsten van je ‘grasmatje’ van rucolakiemen. Deze kiemen hebben dat heerlijk notige en pittige van volwassen rucola. Eigenlijk kun je er alles mee opvrolijken: plakjes avocado op een boterham, of een salade van witlof, peer, blauwe kaas en walnoten. Laat een dotje drijven in de soep. Pimp er een pizza mee op. Altijd pas op het laatste moment afknippen en gebruiken.

Als dit experiment met rucolakiemen lukt, kun je ambitieuzer worden. Andere kiemen proberen bijvoorbeeld. Of je gaat voor hele rucolaplanten! Het is dan nog maar een kleine stap naar snijbiet en peterselie. Of andere terreinen van je leven. | ELBRICH FENNEMA

JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 8 9

Inspiratie Q + A

De goedgelovige Spinoza ERIC RASSIN KOMT IN ZIJN WERK ALS rechtspsycholoog regelmatig in aanraking met bedrog en leugens. Maar hoe weet je nu wanneer iemand de waarheid spreekt? Mensen zijn helemaal niet zo goed in het detecteren van bedrog, ontdekte Rassin tot zijn verbazing in de wetenschappelijke literatuur. De mens lijkt wel voorbestemd om goedgelovig te zijn. Zijn boek daarover heet Het Spinoza-effect: goedgelovigheid en de zoektocht naar waarheid.

Wat heeft Spinoza met goedgelovigheid te maken?

-

-

ERIC RASSIN, BIJZONDER HOOGLERAA R AAN DE ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM, ONDERZOCHT VOOR ZIJN BOEK WAAROM MENSEN ZO SLECH T ZIJN IN HET DOORZIEN VAN BEDROG.

-

En? Wie had er gelijk?

Hoe kun je goedgelovigheid afleren?

Bestaan er eigenlijk ook goedgelovige pessimisten?

Waarom is het interessant om dat wél te meten?

-

-

Zijn mensen van nature goedgelovig? | ELLEKE BAL

9 0 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

FOTO: MARTIJN BEEKMAN/HOLLANDSE HOOGTE

-

BOEK

De kunst van discipline

KORT

JE MOET WEL EEN FILOSOOF ZIJN OM

aan Franz Kafka te denken wanneer je een schoenenwinkel binnenloopt. Marli Huijer doet dat. Schoenen heb je nooit te veel, schrijft ze in haar boek Discipline: overleven in overvloed. Haar remedie tegen ongebreidelde kooplust bij het zien van al dat schoeisel? Denken aan Een hongerkunstenaar, Kafka’s boek over een kunstenaar in Praag die zichzelf uithongerde omdat hij geen voedsel kon vinden dat hem smaakte.

Zoveel persoonlijke discipline, daar heeft Huijer bewondering voor. Ze probeerde het zelf ook ooit een paar dagen, heel weinig eten, maar niemand merkte het en ze stopte ermee. Toch bleef de hongerkunstenaar haar held, omdat hij zich dapDiscipline per verzette tegen overvloed.

Marli Huijer Het thema boeit de bijzonder hoogleraar UITGEVERIJ BOOM filosofie aan de Erasmus University nog steeds. Discipline gaat over de moeizame verhouding tussen vrijheid en overvloed.

Niet eten, terwijl overal om je heen voedsel is. Geen schoenen kopen, terwijl je toch echt alweer een mooi paar hebt gezien. Ergens ‘nee’ tegen zeggen, terwijl niemand je tegenhoudt als je ‘ja’ zou zeggen…

Huijer beschrijft de gevolgen van de ontdisciplinering die in de jaren zestig en zeventig werd ingezet. Mensen probeerden te ontkomen aan gezag, autoriteit en discipline. Logisch, meent Huijer, want het was een tijd waarin er voor iedereen genoeg te halen viel. Mensen wilden loskomen ‘van elke vorm van verplichting of dressuur die de vrijheid en ontplooiing van het individu kon beperken’. Zo ontstond de ‘dikke-ik’ (in de woorden van humanist Harry Kunneman), die staat voor onmatigheid, voor de onverzadigbare zucht naar meer, beter en duurder. Ontdisciplinering stuitte op haar grenzen.

Huijer hoort in de samenleving een steeds luidere roep om discipline. We moeten langetermijndoelen stellen, onze zelfbeheersing terugvinden, ons smartphonegebruik in bedwang houden en onze kinderen wat strenger opvoeden. Daarom meent Huijer dat discipline nieuwe waarde kan krijgen. Want wij hebben weliswaar meer vrijheid dan onze voorouders, maar juist daardoor hebben we meer zelfdiscipline nodig. Toen we nog geen smartphones hadden hoefden we niet te beslissen of we ’s avonds nog even aan het werk zouden gaan.

We moeten volgens Huijer discipline niet zien als een vorm van slaafse gehoorzaamheid, maar meer als een praktisch instrument om te bereiken wat we waardevol vinden. Ze introduceert het idee dat we discipline kunnen uitbesteden aan vrienden of apps. Stel dat we die schoenenwinkel binnenlopen, dan kan een app ons meteen een berichtje sturen met een kooplustwaarschuwing. Vrienden kunnen ons aansporen om naar de sportschool te gaan. En

Het alternatief René Kneyber en Jelmer Evers UITGEVERIJ BOOM

Toetsen, cijfers, protocollen en ranglijsten in het onderwijs: weg ermee, betogen de auteurs in dit boek. Want ze schaden de ontwikkeling van kinderen en demotiveren docenten. In Het alternatief filosoferen binnen- en buitenlandse onderwijsexperts over wat er mis is en hoe het anders zou kunnen. De bundel staat onder redactie van twee docenten.

Eten als medicijn Dale Pinnock CARRERA UITGEVERS

Mango zorgt voor een zuivere huid, rode biet voor een goede leverfunctie, zalm werkt tegen artritis. Eten kan een medicijn zijn, vindt de Britse voedingsdeskundige Dale Pinnock, een zelfbenoemde ‘medicinale chefkok’. In dit boek vertelt hij over de gezonde kwaliteiten van vijfentachtig alledaagse ingrediënten en welke ziekten je daarmee kunt verhelpen en voorkomen.

zegt: ‘Discipline is iets om te koesteren.’ | E.B. | BEKIJK OOK EEN TEDX-TALK VAN MARLI HUIJER OVER DISCIPLINE VIA WWW.THEOPTIMIST.NL/DISCIPLINE JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 9 1

Inspiratie FILM

Kijktips THE OPTIMIST VROEG DE UTRECHTSE OMDENKfilosoof Berthold Gunster (bekend van de ‘Ja-maar’boeken) om de meest opgewekte, inspirerende films om het nieuwe jaar goed mee te beginnen.

Hij koos drie klassiekers met een hoopvol verhaal, afgespeeld tegen een trieste achtergrond.

IT’S A WONDERFUL LIFE (1946): klassieker over een man die zijn leven waardeloos vindt, maar het inzicht krijgt dat hij juist heel goed is geweest. ‘Als kind maakte deze film enorme indruk op mij. De film laat zien dat wij mensen van nature goed zijn en dat we het vaak zo goed bedoelen, maar dat het soms tragisch uitpakt – vooral door onze eigen perceptie. De film is voorspelbaar. Maar ga ’m kijken als je ’m nog nooit hebt gezien.’

LA VITA È BELLA (1997): Tra g i k o m e d i e o v e r e e n vader die zijn zoontje beschermt in een concentratiekamp door te doen of het allemaal een spel is. ‘De film toont de kracht van liefde en humor op een heel overtuigende manier. Dat geweld van de oorlog: daar wordt niet luchtig overheen gewalst. De film accepteert de tragiek.

Daardoor blijft het verhaal schrijnend en pijnlijk, maar schijnt er een zekere lichtheid en een positief levensgevoel doorheen. Geweldig mooi gemaakt.’

KLOK

Tijd is water EIGENLIJK IS HET

een hopeloos verouderd idee, de waterklok. Zelfs farao Amenhotep III had er al een, en dat was zo’n 3500 jaar geleden. Zijn waterklok was een soort trechtervormige vaas waaruit aan de onderkant met een constante snelheid water druppelde. Op de binnenzijde gaven markeringen de ‘uren’ aan op het moment dat het waterniveau daar stilstond. Ontwerpstudio Green@4M2U in Hongkong maakte ook een waterklok: iets moderner (met LCD-schermpje, dat hadden de oude Egyptenaren niet), maar nog altijd heb je er geen stroom of batterijen voor nodig. Deze waterklok werkt door een reactie van water met metaal. Je kunt er zelfs een bloemetje in planten, want het vocht in de aarde is al afdoende om de digitale klok in werking te zetten. | E.B. | DE KLOK KOST 21,66 EURO. VERKRIJGBAAR VIA WWW.ECO-LOGISCH.NL

ZEEP

Schone was

VISSCHER | BEKIJK FRAGMENTEN UIT DEZE FILMS OP

IN DE KEUKEN WORDEN STEEDS MEER PRODUCTEN biologisch. Maar hoe zit dat met de rest van het huishouden? Met Zuivere Zeep kun je nu ook de was écht schoner maken. Zuivere Zeep is biologisch afbreekbaar en bevat geen chemische enzymen, optische witmakers en parabenen (het conserveringsmiddel dat de oorzaak kan zijn van een wasmiddelallergie).

Doordat het poeder goed oplost in lauw of warm water, is er maar een klein schepje van nodig; een bijgeleverd beukenhouten schepje helpt bij de juiste dosering. Daarnaast is er een speciaal luierwasmiddel. Door de toevoeging van verschillende etherische oliën is er een ruime keuze aan geuren – van jasmijn tot bitterkoekjes. | WILLEMIJN

WWW.THEOPTIMIST.NL/OMDENKFILMS.

RUISSEN | 500 GRAM ZUIVERE

FORREST GUMP (1994): Drama over het levensverhaal van een man die ondanks zijn lage IQ een grote rol speelt in de Amerikaanse geschiedenis. ‘Forrest Gump is een man met verstandelijke beperkingen en weinig talenten. Nou, dat blijkt nogal mee te vallen! Dit is een echte omdenkfilm: alles wat een probleem lijkt te zijn, is een mogelijkheid. Forrest Gump is iemand die alles heeft om een loser te zijn, maar hij is een winnaar. Er zit nog een andere waardevolle les in: je kunt er welmooie filosofieën op nahouden, maar je moet het dóen als je werkelijk iets wilt bereiken. Forrest Gump kan dat.’ | MARCO

ZEEP KOST 9,50 EURO | WWW.ZUIVEREZEEP.NL 9 2 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

Is een paprika een uitvinding? Nee. Daarom start Bionext een officiële bezwaarprocedure bij het Europese Octrooi Bureau tegen het onlangs verleende octrooi op de rode paprika. Dat is kostbaar, maar móet gebeuren. Uw hulp is hierbij hard nodig.

Wat is er aan de hand?

De multinational Syngenta heeft octrooi gekregen op rode paprika’s met een natuurlijke afweer tegen insecten. De paprikaplanten zijn gemaakt door een kruising met zaden uit de genenbank die deze gewenste eigenschap al bezitten. Zaden van wilde paprika’s, afkomstig van Moeder Natuur en vrij toegankelijk voor elke teler en veredelaar. Toch claimt Syngenta dat hun rode paprika een uitvinding is. Met het octrooi krijgt Syngenta de eigendomsrechten over alle paprikazaden, -planten en -vruchten met deze eigenschap.

Een ongewenste ontwikkeling.

Bezwaarprocedure laatste redmiddel De enige manier om dit octrooi van tafel te krijgen, is een bezwaarprocedure bij het Europese Octrooi Bureau. Als die zijn ‘vruchten’ afwerpt, worden ook toekomstige octrooiaanvragen bemoeilijkt.

Meer informatie www.bionext.nl/hartvoorbiodiversiteit @BionextTweets

GEEF NU! Bevrijd de paprika van dit octrooi.

Steun de bezwaarprocedure en maak uw gift over op NL TRI0 784784000, t.n.v. stichting Bionext o.v.v. ‘bezwaar rode paprika’.

ONZE MISSIE Als een onafhankelijk internationaal opinietijdschrift en onlinecommunity staan wij voor vooruitgang, voortdurende mogelijkheden en de menselijke creativiteit. We weten dat er voor elk probleem een oplossing bestaat. Wij verkennen en omarmen kansen en perspectieven. In ons tijdschrift en op onze website presenteren wij de ideeën die de weg wijzen naar baanbrekende vernieuwing en de mensen die vooropgaan. Wij verbinden u met deze kansdenkers en -doeners in onze (online)evenementen en cursussen. We presenteren optimisme als een wijze van leven, omdat het uw geluk en uw gezondheid ondersteunt.

OPRICHTERS Jurriaan Kamp, Hélène de Puy HOOFDREDACTIE

Jurriaan Kamp (internationaal), Marco Visscher (Nederland) ART DIRECTOR Andrea Mota

REDACTIE

Elleke Bal, Willemijn Ruissen (stagiaire)

CORRESPONDENT MEDEWERKERS

Max Christern

Hilde Bervoets, Paulo Coelho, Elbrich

Fennema, Piet Janssen, Barbara de Lange, Loesje, Ton Maas, Harry Starren, Pieter de Swart, Lisette Thooft CORRECTOR

Diana Korpershoek

PRODUCTIEMANAGER EN JUNIOR DESIGNER

Jacqueline Kinney

LIDMAATSCHAPPEN

Het premium lidmaatschap (1 jaar) voor binnen- en buitenland is € 72,50 per jaar. Voor het buitenland is dit exclusief de portokosten. Bel of mail naar theoptimist@aboland.nl voor de portotarieven.

Studenten betalen € 49,00 per jaar (jaarlijks kopie geldige collegekaart opsturen). Kijk voor de verschillende lidmaatschapsvormen op onze website, www.theoptimist.nl/lidmaatschap.

Let op: voor betalingen per acceptgiro geldt een toeslag van € 2,50.

AANMELDEN

POSTADRES

Postbus 2402, 3000 CK Rotterdam BEZOEKADRES

De Machinist, Lokaal 13,

Leven gaat voor.

De Nierstichting zet alles op alles om ervoor te zorgen dat nierpatiënten zoals Willem in leven blijven en ook écht kunnen blijven leven. Want dialyseren is geen leven, maar overleven. We doen dan ook alles wat in ons vermogen ligt om het leven van nierpatiënten te verbeteren. Leven gaat voor, in alles wat we doen. www.nierstichting.nl

Willem Buytewechstraat 45, 3024 BK Rotterdam t 010 22 103 13 e info@theoptimist.nl i www.theoptimist.nl

Voor vragen over uw lidmaatschap kunt u terecht bij onze klantenservice. Zie onder ‘aanmelden’ in de rechterkolom.

BRIEF AAN DE REDACTIE

redactie@theoptimist.nl The Optimist behoudt zich het recht voor correspondentie van lezers te redigeren voor duidelijkheid of lengte.

ADJUNCT-UITGEVER Caroline Verboom MARKETING & ADVERTENTIES

Caroline Verboom, Willemien Trompert-Lavooij t 010 2210313 | e caroline@theoptimist.nl

© 2014 Uitgeverij The Optimist B.V. of de individuele auteurs.

94 T HEOPT IMIST. NL JANUARI/FEBRUARI 2014

via S.P. Abonneeservice, Online: www.theoptimist.nl/abonneeservice Per post: Postbus 105 2400 AC Alphen aan den Rijn t 0172 476085 (kantooruren) e theoptimist@spabonneeservice.nl i www.theoptimist.nl/lidmaatschap Nieuwe leden ontvangen binnen acht weken na aanvraag hun eerste nummer. Uiteraard gaan de voordelen van het lidmaatschap direct na ontvangst van uw betaling in.

Premium lidmaatschappen worden automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor het verstrijken van de lidmaatschapsperiode een bericht van opzegging is ontvangen per post, of e-mail.

Adreswijzigingen graag vier weken van tevoren doorgeven per post of e-mail.

Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand.

Deze gegevens worden gebruikt voor de uitvoering van met u gesloten overeenkomsten, zoals de lidmaatschapsadministratie. Uw gegevens worden niet aan derden verstrekt.

LIDMAATSCHAPPEN INTERNATIONALE EDITIE

The Intelligent Optimist, 268 Bush Street, #4419, San Francisco, CA 94104, USA. i www.theoptimist.com e info@theoptimist.com VOOR SLECHTZIENDEN

The Optimist verschijnt op cd voor mensen die slechtziend, blind of dyslectisch zijn, of een andere leeshandicap hebben. Via Dedicon kunt u een abonnement nemen op een voorgelezen The Optimist.

Telefoon: 0486 486 486, e-mail: info@dedicon.nl, website: www.dedicon.nl.

Column

Jurriaan Kamp Mede-oprichter van The Optimist en hoofdredacteur van de internationale editie, gevestigd in San Francisco.

Breinoefening HET IS AL WEER EEN PAAR WEKEN GELEDEN, MAAR

FOTO: JORDAN LEBRECHT

weet u nog wat u zichzelf beloofde op nieuwjaarsdag?

Wanneer u dit leest, zijn de meeste nieuwjaarsvoornemens al weer vergeten. Hoe komt dat? Het probleem is dat ons systeem ons beschermt tegen veranderingen. En daar zijn goede redenen voor.

Als kind leren we hoe het leven werkt. We leren praten en lopen. We leren dat we niet onze handen op de kachel kunnen leggen. We slaan al die kennis ergens op in ons geheugen dat wordt aangestuurd door onze hersenen. De hersenen automatiseren deze procedures – precies zoals een computer – en slaan de informatie op in ons onderbewustzijn. Stel je voor dat je elke keer als je je wilde verplaatsen, opnieuw zou moeten nadenken over hoe je moet lopen. Zonder automatisering door de hersenen en ons onderbewustzijn zou een gewoon leven praktisch onmogelijk zijn.

Dit is het probleem: we slaan niet alleen de nuttige zaken, zoals hoe je moet lopen of praten, op in ons onderbewustzijn. We automatiseren ook niet- behulpzame conclusies. Als vijfjarige kun je thuis nare ervaringen hebben gehad. Er was misschien stress omdat moeder of vader een baan verloor. Door die stress kreeg je minder aandacht, minder liefde van je ouders en op de een of andere manier heb je toen de conclusie getrokken dat er iets mis met je was. Je begon je onzeker te voelen, ongeliefd, onwaardig. Dat was een verkeerde conclusie.

Maar ons slimme systeem automatiseert een dergelijke conclusie ook, en dat gevoel van onwaardigheid kan later in je leven op allerlei momenten opspelen.

Een therapeut kan helpen om de patronen te leren zien en begrijpen. Maar hoe verander je een conclusie die deel is geworden van je onderbewustzijn? Het antwoord is neurotherapie of neurofeedback: de manipulatie van de manier waarop de hersenen informatie verwerken, met als doel stress te verminderen, beschadigde hersenen

Stel je voor dat je elke keer als je je wilde verplaatsen, opnieuw zou moeten nadenken over hoe je moet lopen.

te herstellen, creativiteit te vergroten en in algemene zin de mentale gezondheid te verbeteren.

Neuronen, de miljarden cellen in onze hersenen, geven informatie door via elektrische signalen van verschillende frequenties. Een overmaat of een tekort aan bepaalde frequenties correleert vaak met aandoeningen zoals stress, depressie en leerstoornissen. In neurotherapie worden de hersenen met behulp van visuele technieken en audiotechnieken getraind om op gewenste niveaus activiteit te produceren, zodat overbelaste delen van de hersenen worden ontlast of zelfondermijnende processen worden opgeruimd.

Een snelgroeiende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek bevestigt de effectiviteit van neurofeedback voor een breed scala aan psychische problemen – van leerproblemen tot traumabehandeling en van depressie tot alcohol- en drugsmisbruik.

Eind vorig jaar heb ik een neurofeedback intensive gevolgd bij een van de pioniers van deze therapie, Marty Wuttke. Ik kijk terug op een bijzondere en ingrijpende ervaring die me een nieuw gevoel van ontspanning heeft bezorgd. Halverwege het programma zei ik tegen Wuttke dat ik meer ‘ruimte’ in mijn hoofd voelde. Hij verzekerde me dat de effecten van neurofeedback blijvend zijn. Nieuw gebaande hersenpaden blijven begaanbaar.

Ik merk inderdaad dat ik anders reageer op sommige bekende situaties dan voorheen.

In de loop der jaren heb ik vaak gezocht naar programma’s en methoden die mensen helpen ‘zich te ontdoen van hun verleden’ omdat zoveel levens worden gesaboteerd door historische ervaringen. Na mijn sessies met Wuttke ben ik ervan overtuigd dat ik geen effectievere manier weet om het verleden op te ruimen dan neurofeedback. Het vergt een investering, vooral tijd, maar bijna iedereen ervaart grote vooruitgang met betrekking tot klachten op uiteenlopende terreinen.

De wereld zou er werkelijk anders uitzien als Marty Wuttke zijn droom kon verwezenlijken om neurofeedback in het reguliere onderwijs te integreren. Zo ver is het helaas nog niet. Intussen weet ik geen betere ondersteuning voor nieuwjaarsvoornemens of voor de wens om delen van het verleden los te laten. | MEER INFORMATIE: WWW.NEUROTHERAPY.US | WWW.BRAINTHERAPIE.NL JANUARI/FEBRUARI 2014 T H EO PT I M I ST. N L 9 5

Roze bril

We worden rijker TOEN PREMIER MARK RUTTE ZEI DAT ARMOEDE IN

Nederland niet bestaat, viel zowat het hele land over hem heen. Immers, ruim een miljoen Nederlanders leeft onder de zogenoemde ‘lage-inkomensgrens’ en wekelijks kloppen tienduizenden mensen aan bij de Voedselbank. Die problemen verdienen inderdaad politieke aandacht. Maar Rutte had ergens wel een punt: wat wij tegenwoordig verstaan onder ‘armoede’ is een luxe vergeleken met de dagelijkse werkelijkheid van miljarden anderen, en zelfs vergeleken met die van veel Nederlanders slechts decennia geleden.

Ga maar na. Een arm gezin heeft doorgaans nog altijd een telefoon, een televisie, een wasmachine en een auto.

Het water uit de kraan is schoon en het eten is veilig.

Daarmee willen we moderne armoede niet bagatelliseren, maar het is een enorme verbetering ten opzichte van armoede uit, pak ’m beet, de jaren vijftig.

Tot aan 1800 was er nauwelijks verandering in de waarde van de wereldeconomie. Er waren wel perioden waarin het relatief wat beter of wat minder ging.

Het leven van de gemiddelde persoon op aarde was in 1800 niet veel beter dan dat van de gemiddelde persoon honderdduizend jaar voor Christus. De Britse journalist Matt Ridley probeerde eens aan te tonen dat we tegenwoordig eigenlijk rijker zijn dan koning Lodewijk XIV rond 1700, toen hij de rijkste man ter wereld was. Het bord waar Lodewijk van at, was weliswaar van goud, maar zijn keuze was ontstellend schamel vergeleken met het overweldigende aanbod in een moderne supermarkt.

Lodewijk had misschien een kleermaker en een chauffeur en 9 6 T H EO PT I M I ST.NL JANUARI/FEBRUARI 2014

nog zo’n vijfhonderd dienaren, maar vandaag hebben wij daar een veelvoud van. Ziedaar de modezaken en budgetvliegreizen.

De industriële revolutie veranderde alles: mensen trokken naar de stad, de algehele gezondheid nam toe, er kwamen scholen... Sinds twee eeuwen is de economie spectaculair gegroeid, en iedereen heeft meegeThe Optimist heel goed dat er meer is in het leven dan zoveel mogelijk geld op de bankrekening, maar we erkennen wel dat economische groei een belangrijke basisvoorwaarde is voor het streven om het leven te leiden zoals we dat zelf graag willen.

De crisis is uiteraard merkbaar in cijfers over de wereldeconomie. Maar al te somber zijn de cijfers nu ook weer niet: in 2003 was het gemiddelde bruto nationaal product per hoofd van de wereldbevolking nog onder de zesduizend dollar; acht jaar later lag dat al boven de tienduizend dollar. Slechts in één jaar (2008) was er sprake van een daling. De groei zit met name in landen als China, India en Afrika, waar samen ongeveer de helft van de wereldbevolking woont.

Er zal ook nog wel de nodige groei te verwachten zijn.

De altijd wat pessimistische opstellers van het IPCC-klimaatrapport schetsten enkele toekomstscenario’s. Zelfs in het somberste scenario – waarin de auteurs uitgaan van buitensporige bevolkingsgroei, nauwelijks technologische vooruitgang en de laagste levensstandaard – zou de jaarlijkse groei van rijke landen 1 procent bedragen en van arme landen 2,3 procent. Aan het einde van deze eeuw zijn onze achterkleinkinderen in de rijke landen zo’n tweeënhalf keer welvarender dan wij nu zijn, en in de arme landen zouden ze liefst negen keer welvarender zijn dan nu. Dat klinkt als een reden voor optimisme.

The Optimist meent dan ook dat we nog altijd rijker aan het worden zijn. | THE OPTIMIST Ga naar www.theoptimist/rozebril voor meer informatie over onze bronnen. Gaat u gebukt onder ernstige zorgen over de vooruitgang in de wereld? Stuur ons een e-mail: rozebril@theoptimist.nl.

FOTO: SMIT/SHUTTERSTOCK.COM

Al dat gesomber over de economie. Worden we eigenlijk nog wel rijker?

kies ook echt groene energie uit nederland.

Groene keuzes? Je maakt ze iedere dag, overal. Groot, klein. Alle beetjes helpen. Dus kies je ook écht groene energie van Greenchoice. Niet duurder dan ‘gewone’ energie. Maar wel gegarandeerd duurzaam dichtbij opgewekt.

Uit Nederlandse wind bijvoorbeeld. Kijk… zo voelt groen nog beter.

100% GROENe stroom UIT NEDERLANDSE WIND. • met officieel milieukeurmerk • bosgecompenseerd gas • gemakkelijk en snel op www.greenchoice.nl/klantworden

Meer weten over echt groene energie uit Nederland? Kijk op www.Greenchoice.nl

Investeer ook mee in het einde van honger in Benin www.thehungerproject.nl The Hunger Project maakt mensen in Benin bewust van hun eigen vermogens. Zo helpen we ze bij het herkennen en benutten van kansen om ondernemerschap en zelfredzaamheid te realiseren. Dรกรกr investeren wij in!

Investeer ook in het einde van honger en word lid van een inspirerend netwerk.