The Optimist NL 166 oktober november 2015

Levenslessen van een Chinese veldheer Alkalinewater: Het mysterie ontrafeld

E VOORH

EN

Leren zien zonder bril

NAJAAR 2015 WERK EN LEVEN ALK ALINEWATER

Vrije werkers

ZIEN ZONDER BRIL

Word uw eigen baas, sluit u aan bij de digitale nomades en vind meer geluk in uw werk

VOOR WATERKERS ! P. 13

EL AINE FOX NR. 166

PLUS Elaine Fox over waarom optimisme geen keuze is (het is een gewoonte)

AANTREKKELIJKE STAFFELKORTINGEN

Een origineel, leuk en optimistisch relatie-, eindejaars- en/of kerstgeschenk!

‘Je wordt tijdens het lezen echt blij! De wereld is veel beter dan we vaak voorgespiegeld krijgen.’ (recensie op puurgezond.nl) LE NORMA PRIJS

€17,50

Samengesteld door de redactie van The Optimist en niet verkrijgbaar in de (online) boekhandel.

€ 2,95 (EXCL. TEN) NDKOS E Z R E V

AANTAL EXEMPLAREN

KORTING %

PRIJS PER BOEK

10 - 24 exemplaren

10%

€ 15,75

25 - 49 exemplaren

15%

€ 14,88

50 - 99 exemplaren

20%

€ 14,00

100 - 249 exemplaren

30%

€ 12,25

250 - 499 exemplaren

40%

€ 10,50

500 - 1000 exemplaren

50%

€ 8,75

>1000

60%

€ 7,00

Ook als los exemplaar verkrijgbaar!

Bestel hier: www.theoptimist.nl/boek

MEER INFORMATIE EN BESTELLEN: info@theoptimist.nl

Leve The Optimist ... in het Nederlands!

Beste lezer, Het is een van de grootste uitdagingen van het moderne leven: ons verlangen naar zekerheid en controle – dat voor onze voorouders op de prairie volkomen onbereikbaar was – tegenover de pijnlijke werkelijkheid dat we de toekomst – ondanks pensioenrechten, vaccinaties en verzekeringspremies – niet beheersen. Ik ben geen groot fan van vakanties plannen maanden van tevoren en zelfs een afspraak voor een etentje over drie weken trekt me niet erg aan. Als ik vandaag zin heb om met een vriend te gaan eten, hoe kan ik dan nu weten dat ik daar over drie weken ook zin in heb?

Ofwel: we kennen de toekomst niet. Dus misschien verbaast het mij niet dat ik deze woorden in het Nederlands schrijf. Immers, de vorige keer stond op deze plaats een Engelse tekst, nadat wij u hadden geïnformeerd dat The Optimist voortaan alleen nog in een internationale, Engelstalige editie zou verschijnen. Dat besluit lokte teleurstelling, verdriet, verzet en ook boosheid uit. Dat had ik wel verwacht. Wat ik niet had verwacht, was het telefoontje van een trouwe abonnee vanaf het eerste nummer van Ode in 1995. Hij vroeg mij of ik openstond voor een gesprek over voortzetting van de Nederlandse editie onder een nieuwe zakelijke leiding.

Roland Pluut bleek te spreken namens een groepje van gelijkgestemde abonnees. We hebben een paar weken nodig gehad om de juiste structuur te vinden – vandaar dat dit nummer te laat in de kiosk ligt of bij u op de mat valt. Maar over het doel waren we het snel eens: natúúrlijk willen we graag dat The Optimist in het Nederlands voortleeft en gezien uw reacties van de afgelopen drie maanden bent u dat met ons eens.

Dus vieren wij een onverwacht snelle wedergeboorte. Niet alleen dat; onder de nieuwe zakelijke leiding staat The Optimist aan de vooravond van nieuw initiatief en nieuwe groei in Nederland. De inhoudelijke leiding van het tijdschrift en van de Nederlandstalige editie van The Optimist Daily, onze dagelijkse nieuwsbrief, blijft in handen van ondergetekende. U kunt wel een extra vaderlands tintje in onze berichtgeving tegemoet zien.

Als we bereid zijn ons er voor open te stellen, is er niets leuker aan het leven dan verandering. Ik verheug me op alleen maar stille, schone, elektrische auto’s in de stad. Ik zie uit naar innovatieve, subtiele, effectieve en levensvriendelijke therapieën om gezondheid en genezing te bevorderen. Naar de wereld waarin ons gezamenlijk bewustzijn het niveau bereikt dat we allemaal weten dat we niet zonder elkaar kunnen. En ik weet dat de stem van The Optimist dan nog, en luider, zal klinken. Omdat wij maar op één barricade staan: die van de mogelijkheden.

jjk@theoptimist.com

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 1

46 OMSLAGARTIKEL

De toekomst van werk Hoe ontdek je je innerlijke economie in een wereld die meer dan ooit bereid is om jou jezelf te laten zijn?

DOOR VALERIE ANDREWS

22

30

Neem uw bril af...

Alkalinewater

DOOR ELLEKE BAL

Op zoek naar de helende krachten.

DOOR JURRIAAN KAMP

COVER: ILLUSTRATIE: CENSUUR/CENSUUR.COM

... en zie!

Inhoudsopgave Herfst 2015

42

58

Mw. Optimisme Een gesprek met psychologe Elaine Fox.

Huh?!

U wist vast niet dat deze plekken echt bestaan.

DOOR MARCO VISSCHER

VERHALEN

VOORUIT, MET ONDER MEER:

13 Waarom waterkers gezond is LEVEN

GEZONDHEID

22 Leren zien zonder bril Wat als het nu mogelijk is je ogen zo te trainen dat je zonder bril of lenzen scherp kunt zien?

30 Het geheim van

alkalinewater

46 Het échte nieuwe

Hoe ontdek je je innerlijke economie in een wereld die meer dan ooit bereid is om jou jezelf te laten zijn?

Al decennialang is bekend dat alkalinewater goed is voor de gezondheid. Nu is eindelijk ontdekt wat het geheim is: het zit ‘m in het waterstofgas.

werken

58 Werkelijk waar Foto’s van adembenemende mooie plekken op de wereld.

36 De kunst van het

oorlogvoeren

Sun Tzu’s klassieker is nog steeds een van de meest gelezen boeken over strategie en leiderschap. Wat kunnen wij eruit leren?

42 Optimisme is een

gewoonte

Psychologe Elaine Fox gelooft dat we allemaal optimisme kunnen aanleren. Dat is niet alleen goed voor u, maar ook voor anderen.

17 Eén tip om net zo creatief te worden als

Steve Jobs was 19 Opinie: Laat de natuur de vrije loop

RUBRIEKEN

05 Dialoog 06 The Optimist Live:

Evenementen en cursussen 08 Ode aan: Abeer Seikaly 10 Ode aan: Guilin, China

DUURZAAMHEID & INNOVATIE ZINGEVING

17 Hoe je melk maakt zonder de koe

68 De toekomst van onze

stroom

De oplossing voor het probleem van verouderde hoogspanningsnetwerken?

Eén woord: micronetwerken – lokale stroomnetwerken die goedkoper, schoner en betrouwbaarder zijn.

35 Column Paulo Coelho 41 Column Lisette Thooft 57 Column Harry Starren 79 Eten: Ui 83 Inspiratie: Boeken en producten 88 Roze bril: Kinderen

NON GMO

Project VERIFIED

Dialoog BRIEVEN

Ik ben al decennialang geïnteresseerd in duurzame landbouw. De aanpak van Paul Kaiser (Farming for the future, zomer 2015, p. 66) is slechts een gedeeltelijke oplossing. Ten eerste produceert hij geen granen, zaden, noten, peulvruchten, zetmeelrijke wortels, vlees, melk, eieren of vis, die in verschillende combinaties zorgen voor het grootste deel van de proteïnen en energie in de eetpatronen van mensen van over de hele wereld. De groenten die hij verbouwt, zijn misschien wel essentieel, maar slechts een beperkt gedeelte van een compleet voedingspatroon.

Daarnaast werd in dit artikel niet gesproken over de bronnen van zijn compost. Gezien de gigantische hoeveelheden die hij gebruikt, lijkt het mij dat hij minstens een deel van het materiaal van buiten zijn eigen grond haalt, net als hij doet met de mest, oesterschelpen, steenmeel en fosfor waar het in het artikel over ging. Als het systeem van Kaiser een universeel systeem zou worden, waar zou dit geïmporteerde compostmateriaal dan vandaan moeten komen? Ik weet uit persoonlijke ervaring van een groot tuinproject dat het moeilijk is om genoeg compostmateriaal ter plaatse te verkrijgen om genoeg compost te produceren voor een snelle verhoging van de vruchtbaarheid van de grond en om veel te blijven produceren, terwijl de vruchtbaarheid van de grond behouden blijft.

De landbouw is al eeuwen bekend met de gebruikelijke biologische methodes om de vruchtbaarheid van de grond te behouden en te verbeteren: compost, mest, het effect van peulvruchten, wisselbouw, mulchen, ingeploegde groenbemestingsgewassen. In de negentiende eeuw liepen landbouwkundigen aan tegen het probleem dat een boerderij maar een bepaalde hoeveelheid van deze meststoffen kan produceren, wat de productiviteit begrenst.

Chemische meststoffen waren een doorbraak waardoor deze grens er niet meer was.

Als Kaiser, zoals ik vermoed, materiaal importeert om compost te maken, dan stelt hij een model voor dat niet duurzaam is en dat niet voor algemeen gebruik geschikt is. Hij zou de vruchtbaarheid wegnemen van andere grond om compost te maken voor zijn eigen grond.

Niet iedere boer kan die aanpak volgen. Het zou interessant zijn om een analyse te maken van hoe een wereldwijd landbouwsysteem dat niet is gebaseerd op ‘kunstmest’ eruit zou zien, wat betreft voedselproductie en techniek.

Jeff Alexander Visalia, Californië, Verenigde Staten

Inspiratie

Sinds het allereerste nummer in 1995 ben ik na twintig jaar nog steeds blij met jullie tijdschrift. Ik wil jullie én mijzelf feliciteren met jullie jubileum. Ik reis met jullie mee. Proost op de volgende 20 jaar! En dank jullie wel voor de inspiratie.

Josien Krosenbrink Winterswijk-Miste

SUSTAINABLE BOUTIQUE HOTEL Where your vacation meets your values Yoga Retreat

INTUSSEN OP FACEBOOK...

Dit is wat Alan Edmonson uit Albuquerque, New Mexico, reageerde op een Facebookbericht met, zoals u van ons gewend bent, wederom een geweldige oplossing voor een heel groot probleem: ‘Er zijn ontwikkelingen die deze wereld duurzamer zullen maken. Waarom is dit niet het hoofdonderwerp in het nieuws?!’ Tja, dat is precies onze vraag... Sterker, dat is waarom wij zijn begonnen met The Optimist. Doug Stuart, uit Glenview, Illinois, heeft zijn eigen persoonlijke redenen om ons te lezen: ‘Ik ben afhankelijk van The Optimist om op de hoogte te blijven van de positieve veranderingen in de wereld en ik zie ze als tekenen van een wereld die constant verandert!’ Ach, het maakt niet uit waarom u ons leest of volgt, we houden van jullie allemaal!

Located 40 min from Zihuatanejo Ixtpa Airport 3 hour flight from LAX

PlayaViva.com

Ook reageren? Mail naar redactie@theoptimist.nl.

Omwille van duidelijkheid kan de redactie bijdragen inkorten of redigeren.

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 5

Doe mee The Optimist laat u kennismaken met Bent u er klaar voor om de inzichten uit onze pagina te integreren in uw eigen leven? Neem dan deel aan de online cursussen en evenementen die we organiseren en die u vanachter uw computer kunt volgen wanneer u wilt. Bekijk hieronder het overzicht van ons nieuwe aanbod.

Hoe werkt het? Registreer op onze website, www.theoptimist.nl, en u ontvangt via email een link naar de online cursus of webinar die u wilt volgen. De link stelt u in staat om de cursus of NIEUW!

Cursus

Esther van der Werf Verbeter uw gezichtsvermogen op natuurlijke wijze Zou u graag scherp willen zien zonder bril of contactlenzen? Neem dan deel aan deze cursus.

Bijna een eeuw geleden stelde de Amerikaanse oogarts William Horatio Bates dat de meeste oogklachten verholpen kunnen worden door te leren uw oogspieren te ontspannen. In deze vierdelige cursus van Esther van der Werf, bekend expert en lerares van de Batesmethode, word u vertrouwd gemaakt met deze methode en leert u hoe u langs natuurlijke weg beter kunt gaan zien. Het kan het begin zijn van een proces dat u uiteindelijk in staat stelt zonder bril of contactlenzen door het leven te gaan.

Data: 29 januari & 5, 12, 19 februari 2016 Meer informatie: www.theoptimist.nl/evenementen

NIEUW!

Steve Rothwell Waterkers: Superfood Waterkers zou wel eens de best verkrijgbare superfood kunnen zijn. Het heeft de hoogste voedingswaarde van alle fruit en groenten, meer vitamine C dan ­sinaasappelen, meer calcium dan melk en meer ijzer dan spinazie. Het heeft zelfs een kankerwerende werking. Kort gezegd: waterkers kan veel voor u doen. En Steve Rothwell, waarschijnlijk de enige persoon met een Ph.D. in waterkers, is de man om hier alles over te vertellen.

Datum: nog niet bekend

Evenement

Meer informatie: www.theoptimist.nl/evenementen

Dit evenement is mede mogelijk gemaakt door:

met onze webinars de p ­ ioniers over wie wij schrijven. webinar live te volgen, maar ook om achteraf te kijken op een moment dat u beter schikt. Als u er live bij bent, heeft u de gelegenheid om vragen te stellen. od.

Meer informatie? Kijk op www.theoptimist.nl of stuur ons een e-mail via info@theoptimist.nl.

NIEUW!

Cursus

Tyler LeBaron Alkalinewater en de genezende werking van waterstof ‘Het is geen verrassing voor mij dat waterstof een therapeutisch potentieel heeft; we zijn er immers altijd al mee in contact. Waterstofgas was essentieel bij het ontstaan van leven,’ zegt Tyler LeBaron. In deze online cursus geeft LeBaron een overzicht van de gunstige therapeutische effecten van waterstof: hoe werkt het, voor welke ziekten, hoe moet je het gebruiken en met welke doseringen. Tyler LeBaron, oprichter van de Molecular Hydrogen Foundation, heeft een bachelordiploma in biochemie en is sinds 2010 bezig met onderzoek naar waterstof in Japan en de Verenigde Staten.

Data: 4, 11 en 18 maart 2016 Meer informatie: www.theoptimist.nl/evenementen

DEZE CURSUS WORDT ALLEEN GEORGANISEERD BIJ VOLDOENDE BELANGSTELLING Jurriaan Kamp Wilt u een cursus volgen over het Nieuwe Werken en Digitale Nomaden?

Cursus

Wilt u zich verdiepen in de kansen die het nieuwe werken u biedt en in wat het leven u als digitale nomade brengt? Onze hoofdredacteur Jurriaan Kamp staat al twintig jaar in de voorhoede van het nieuwe werken en hij is een ervaren digitale nomade.

Jurriaan Kamp wil zijn ervaringen graag met u delen en u introduceren in de mogeijkheden van het nieuwe werken. Wilt u dat hij een online even hierover leidt?

Wij staan klaar om deze cursus te organiseren, maar horen vooraf graag of u hierin geinteresseerd bent.

Laat het ons weten. Ga naar theoptimist.com/digitalnomads

n E: ATI mente M ne OR INF t.nl/eve R E ME ptimis

w

.the ww

o

Ode aan Abeer Seikaly, Amman, Jordanië

8 T H EO PT I MI ST.NL HERFST 2015

Verhuisbericht Mensen verplaatsen zich. Dat is wat ze altijd hebben gedaan en altijd zullen blijven doen. De Jordaanse architect, kunstenaar en cultureel ondernemer Abeer Seikaly ontwierp een elegante en praktische woning voor mensen die door oorlog of door een natuurramp gedwongen zijn naar elders te verhuizen. De tenten van Weaving a Home zijn gebaseerd op de traditionele technieken van mandenvlechters, die goed gekeken hebben naar hoe slangen en wormen bewegen: door hun ribben, spieren en huid afwisselend uit te zetten en samen te trekken. Het tentgeraamte is opvouwbaar en makkelijk te transporteren en kan worden uitgebreid voor extra bescherming tegen regen en zon. Het tentdoek is gemaakt van een weerbestendige stof die is bevestigd op buigzaam plastic. Het heeft zijn eigen wateropvangsysteem dat gebruik maakt van kanaaltjes die spontaan op de huid ontstaan om het water naar een opslagtank te leiden. Er is al belangstelling getoond om deze tenten in de toekomst in productie te

FOTOS: ABEER SELKALY

nemen. | MEER INFORMATIE: WWW.ABEERSEIKALY.COM

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 9

Ode aan Guilin, Lijiang River National Park, Guangxi, China

1 0 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

Natuurschatten

FOTO: ROBERT HARDING WORLD IMAGERY

‘De rivier kronkelt als een groen zijden lint, de heuvels zijn als haarspelden van jade’, zo schreef de Chinese dichter Han Yu (768-824) als eerbetoon aan het landschap rond de stad Guilin, gelegen aan de oever van de betoverende Lijiangrivier. Het is een zogeheten karstlandschap, met spectaculaire rotspartijen en grotten die zijn gevormd door de erosie van zacht kalkhoudend gesteente. Elk jaar maken miljoenen toeristen de populaire boottocht over de Lijiangrivier, een welkome afwisseling met het leven in een stad die voortdurend gehuld is in smog.

Door de ernstige luchtvervuiling in China zich meer en meer bewust geworden van de noodzaak om de schitterende, ecologisch zeer rijke natuurgebieden van het land te beschermen. Onlangs hebben Chinese bestuurders aangekondigd dat de komende drie jaar zal worden gewerkt aan een zorgvuldig gepland systeem van nationale parken naar Amerikaans voorbeeld. De inspanningen zullen zijn gericht op behoud van grondstoffen en op ecotoerisme in plaatsen zoals Guilin, waar de Chinezen nu al erg trots op zijn. Er bestaat zelfs een gezegde: Oost west, het landschap rond Guilin is het best. | MEER INFORMATIE: WWW.NATIONALPARKOFCHINA.COM/GUILIN

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 1 1

Vooruit WATERKERS: VAN ALLE VOEDINGSMIDDELEN MISSCHIEN WEL DE MEEST EFFECTIEVE BESTRIJDER VAN KANKER.

VOEDSEL

Vergeet boerenkool. Lang leve waterkers!

FOTO: ILDI PAPP

MARKETING MAG DAN EEN KUNST ZIJN, HET DIENT HELAAS

lang niet altijd het belang van de consument. Neem bijvoorbeeld boerenkool. De afgelopen jaren is deze groente in de V.S. de lieveling van de gezonde voedingsbeweging geworden. Onder de restaurants die de gezonde keuken aanhangen, is er nauwelijks nog een te vinden dat niet de een of andere salade met boerenkool op het menu heeft. Maar wat is er eigenlijk zo bijzonder aan boerenkool? Als het om voedingstoffen gaat, kan je beter spinazie, snijbiet of bladsla eten (zie de tabel).

Boerenkool kan zelfs schadelijk zijn. Todd Oppenheimer schreef onlangs in het blad Craftmanship over de groeiende bezorgdheid dat het eten van veel boerenkool kan leiden tot gezondheidsklachten. Hij verwijst naar het verhaal van Ernie Hubbard, moleculair bioloog en onderzoeker op het gebied van alternatieve geneeswijzen, die een kliniek heeft in Marin County, vlak ten noorden van San ­Francisco

– de plek met zeer waarschijnlijk de hoogste boerenkoolconsumptie per inwoner ter wereld. Hubbard ontdekte dat veel van zijn bewust gezond levende patiënten die hem bezochten met klachten over chronische vermoeidheid, huidklachten, neurologische aandoeningen en spijsverteringsproblemen, vaak boerenkool aten. Onderzoek wees uit dat hun bloed verhoogde concentraties bevatte van een zwaar metaal dat thallium heet.

Vervolgens vond Hubbard een wetenschappelijk artikel van Tsjechische onderzoekers uit 2006 waarin werd aangetoond dat boerenkool uitermate geschikt is om thallium te onttrekken aan de bodem. Bodemmonsters uit Marin County lieten thalliumwaarden zien die hoger waren dan gemiddeld. Zodra Hubbards patiënten ophielden met boerenkool eten, namen hun klachten af. Natuurlijk betekent dit niet dat op andere plekken geteelde boerenkool dezelfde hoeveelheden thallium bevat. Als de bodem geen thallium bevat, is HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 1 3

Vooruit

Vruchten en groenten gerangschikt naar voedingsdichtheid *) Soort

Voedingsdichtheidsscore

Waterkers 100.00 Chinese kool 91.99 Snijbiet 89.27 Bietenloof

87.08

Spinazie 86.43 Witlof 73.36 Bladsla 70.73 Peterselie 65.59 Bindsla 63.48 Raapstelen 62.12 Mosterdblad 61.39 Andijvie 60.44 Bieslook 54.80 Boerenkool 49.07 Paardenbloemblad 46.34 Rode paprika 41.26 Rucola 37.65 Broccoli 34.89 Spruiten 32.23 Bosui 27.35 Koolrabi 25.92 Bloemkool 25.13 Groene kool 24.51 Wortel 22.60 Tomaat 20.37 Citroen 18.72 IJsbergsla 18.28 Aardbei 17.59 Radijs 16.91

er met de boerenkool niets aan de hand. Maar waarom zou je het risico nemen?

Neem liever waterkers. Volgens Ian Rowland van de Universiteit van ­Ulster, een van de wetenschappers die er onderzoek naar doen, is het ‘een zeer ondergewaardeerde groente’. Waterkers is de meest voedzame van alle bekende groenten en vruchten – het heeft meer dan twee maal zoveel voedingswaarde als boerenkool – maar vrijwel niemand die het weet.

Volgens Steve Rothwell, mogelijk de enige persoon ter wereld die op waterkers is gepromoveerd, bevat deze groente meer calcium dan melk, meer vitamine B dan zwarte krenten, meer ijzer dan spinazie en meer vitamine C dan sinaasappels. Tachtig gram per dag doet rimpels verdwijnen en verbetert de conditie van de huid. Maar nog veel belangrijker, zegt Rothwell: ‘Het is van alle voedingsmiddelen misschien wel de meest effectieve bestrijder van kanker.’

De wetenschappelijke bewijzen stapelen zich op. Er zijn inmiddels ­honderden onderzoeksverslagen waarin de kankerwerende werking van ­waterkers wordt beschreven. Een studie uit 2010 door prof. Graham Packam van de Universiteit van Southampton toonde aan dat het eten van één enkele portie waterkers al voldoende was om de groei van borstkankercellen af te remmen.

Die ­beschermende werking komt voor rekening van een ­fytochemische stof die bekend is onder de naam phenethyl isothiocyanate (PEITC) en waarvan waterkers de rijkste natuurlijke bron is. PEITC heeft het vermogen een belangrijk onderdeel van de tumorvorming te ontregelen. Lokale tumoren kunnen zich in een vroeg stadium niet ontwikkelen zonder bloedtoevoer en moeten daarvoor nieuwe aderen aanmaken – een proces dat angiogenese wordt genoemd. Die aanmaak wordt door PEITC tegengegaan.

Andere studies wijzen uit dat waterkers de longen van rokers kan ‘schoonmaken’ en de toxische werking van tabak kan verminderen. De groente herstelt bovendien schade aan het DNA en verhoogt de weerstand van het DNA tegen stress door oxidatie, zoals die bijvoorbeeld ontstaat bij grote lichamelijke ­inspanning.

In 2012 richtte Rothwell Steve’s Leaves op, een bedrijf waarmee hij ­waterkers produceert. Zelf eet hij al zo’n dertig jaar lang elke dag 80 gram waterkers en vertelt dat het plantje tot aan het eind van de negentiende eeuw meer als medicijn dan als voedsel werd beschouwd. Helaas is er nauwelijks nog iemand te vinden die kennis heeft van dit ‘medicijn’. Volgens zowel Rothwell als andere deskundigen is 80 gram per dag, vijf dagen per week de optimale dosis. | JURRIAAN KAMP

Pompoen (alle soorten) 13.89 Sinaasappel 12.91 Limoen 12.23

Steve Rothwell

Grapefruit (roze en rood) 11.64

Waterkers: Superfood

Koolraap 11.58 Knolraap 11.43 Zwarte bes 11.39 Zoete aardappel 10.51 Grapefruit (wit) 10.47 *) Berekend als gemiddeld percentage van dagelijkse waarden (DV’s) (gebaseerd op een dieet van 2.000 kcal per dag) voor 17 voedingsstoffen (kalium, vezels, proteïne, calcium, ijzer, thiamine, riboflavine, niacine, foliumzuur, zink en vitamine A, B, B6, B12, C, D, E en K) zoals die te vinden zijn in 100 gr. voedsel, weergegeven per 100 Kcal voedsel.

Scores hoger dan 100 zijn vermeld als 100 (wat aangeeft dat dit voedsel gemiddeld 100% DV bevat van de vereiste voedingsstoffen per 100 kcal).

Bron: Di Nola J., Defining Powerhouse Fruits and Vegetables: A Nutrient Density Approach. Prev. Chronic Dis 2014:11:130390. DOI: http://dx.doi.org/10.5888/ pcd11.130390

1 4 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

ONLINE EVENT

Datum: nog niet bekend

Meer informatie: www.theoptimist.nl

Waterkers zou wel eens de best verkrijgbare superfood kunnen zijn. Het heeft de hoogste voedingswaarde van alle fruit en groenten, meer vitamine C dan ­sinaasappelen, meer calcium dan melk en meer ijzer dan spinazie. Het heeft zelfs een kankerwerende werking. Kort gezegd: waterkers kan veel voor u doen. En Steve Rothwell, waarschijnlijk de enige persoon met een Ph.D. in waterkers, is de man om hier alles over te vertellen.

Dit event wordt mede mogelijk gemaakt door:

Vooruit

RECHTSPRAAK

FOTO: ANDREY BURMAKIN

Het recht van de massa

CROWDFUNDING IS IN EEN PAAR JAAR UITGEGROEID TOT EEN veelgebruikte manier om projecten en belangen te verwezenlijken met behulp van gezamenlijke financiering. Het is vooral populair in de kunsten cultuursector, waarbij het publiek mag bepalen wat het graag te zien wil krijgen. Een Britse advocate gebruikt dit concept nu om mensen te helpen die gerechtigheid willen.

‘Opeenvolgende regeringen hebben de gang naar de rechtbank steeds verder bemoeilijkt,’ vertelt Julia Salasky. Ze is de oprichtster van CrowdJustice, een Brits online platform waar donateurs een financiële bijdrage kunnen leveren aan rechtszaken. Volgens Salasky, voorheen werkzaam als juriste bij de Verenigde Naties, hebben bezuinigingen op juridische hulp en de hervorming van wetten en regels ervoor gezorgd dat de Britse rechtspraak voor sommige burgers onbetaalbaar is geworden.

Salasky kwam met deze kwestie in aanraking toen ze werkte voor een rechtsbijstandsloket. ‘Ik vond het vreselijk om te zien dat een kwetsbare groep in onze samenleving in de problemen komt omdat men het zich niet meer kan veroorloven de hulp in te roepen van de rechter.’

Mensen die zich hard willen maken voor een bepaalde zaak kunnen op haar website de handen ineenslaan om de benodigde proceskosten bijeen te brengen. ‘Zo krijgt David in zijn strijd tegen Goliath hulp van een hele groep andere Davids’, aldus Salasky. Rechtszaken gaan alleen door als het financiële doel wordt behaald. CrowdJustice houdt 5 procent van het totaalbedrag in als honorarium en maakt het budget over naar de rekening van de advocaat die de zaak heeft aangenomen. Blijft er na afloop geld over, dan doneert CrowdJustice dit aan een stichting die financiële hulp biedt voor rechtsbijstand.

Het idee om crowdfunding op deze manier in te zetten is niet nieuw.

In de Verenigde Staten boeken sites als Crowd Defend en Funded Justice

naar eigen zeggen redelijk succes, hoewel de meeste projecten zijn bedoeld om een advocaat te bekostigen. Andere websites, zoals Lex Shares, laten investeerders delen in het schikkingsbedrag van een zaak.

CrowdJustice heeft een andere insteek gekozen. Het team selecteert alleen processen die het publieke belang dienen, zowel op lokaal als landelijk niveau. Zo is er bijvoorbeeld de zaak van een 88-jarige man die door het gemeentelijke verzorgingstehuis waar zijn vrouw verbleef – omdat ze aan dementie en de ziekte van Parkinson leed – een verbod kreeg opgelegd om haar te zoenen. Op nationaal niveau ondersteunt CrowdJustice onder andere een zaak die dient bij het Britse hooggerechtshof om de zogenaamde Joint Enterprise-wet af te schaffen.

De zaak is aangespannen door een groep families wier gezinsleden op grond hiervan zijn veroordeeld. De wet, die meer dan driehonderd jaar geleden werd ingesteld om illegale duels tegen te gaan, maakt het mogelijk om iemand te vervolgen voor betrokkenheid bij aanzet tot geweld.

Mensenrechtenorganisaties stellen dat de wet in het huidige rechtssysteem geregeld wordt misbruikt om randfiguren aan te pakken en achter de tralies te krijgen, ook al is hun aandeel nauwelijks bewezen.

‘Ik weet niet hoe de toekomst van de rechtspraak eruitziet, maar de rol van technologie en de betrokkenheid van de gemeenschap zullen zeker groeien’, zegt Salasky. ‘Of je nu onderdeel bent van het juridische systeem, of er een beroep op moet doen, alle partijen zijn erbij gebaat om te beseffen dat elke zaak consequenties kan hebben voor henzelf, voor hun gemeenschap of hun belangen. Ik hoop dat men gaat inzien dat de rechtspraak tot ieders beschikking zou moeten staan.’

CrowdJustice is vooral actief in Groot-Brittannië. Salasky benadrukt echter dat ook in andere landen de financiële barrière om naar de rechter te stappen steeds groter wordt. | CÍNTIA TAYLOR | MEER INFORMATIE: WWW.CROWDJUSTICE.CO.UK HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 1 5

Vooruit

INSPIRATIE

‘Je vindt nooit een regenboog als je naar beneden kijkt.’

CHARLIE CHAPLIN (1889–1977), ACTEUR, FILMMAKER

VREDE

Rebellen met een missie

‘EEN NIEUWE DAG BEGINT./ IK WEET ZEKER WIE IK BEN,/ HOEWEL ER MENSEN ZIJN/ DIE het nog steeds niet begrijpen./ Oorlog is niet de manier/ om oplossingen te vinden.’ Dit zijn de eerste zinnen van het lied Pido Perdón (Het spijt me), van een groep met de naam La Iguana en twee Colombiaanse ex-guerrilla’s die deelnemen aan een re-integratieproces van de overheid, dat voormalige strijders helpt een nieuw leven op te bouwen.

In Colombia hebben tienduizenden mannen en vrouwen decennialang gevochten voor linkse rebellengroeperingen en rechtse paramilitairen. De meesten van hen zijn betrokken bij de oudste guerrillagroepering, de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC).

Vredesonderhandelingen tussen de Colombiaanse overheid en FARC hebben de hoop doen rijzen dat een van de langstlopende bewapende conflicten in Latijns-Amerika binnenkort ten einde zou kunnen komen. De burgeroorlog in Colombia duurt nu al meer dan vijftig jaar. Meer dan 220 duizend mensen zijn omgekomen en meer dan 6,5 miljoen mensen zijn officieel erkend als slachtoffers.

Als vrede een realistische mogelijkheid is, is de volgende grote uitdaging voor Colombia hoe ze de demobilisatie van al deze strijders moeten reguleren. Sommigen van hen hebben hun hele leven als guerrillastrijder geleefd.

Het Colombiaans Agentschap voor Re-integratie (ARC) heeft de afgelopen twaalf jaar een succesvol reïntegratieprogramma geleid. Sinds het programma in 2003 is begonnen, zijn ongeveer 57 duizend strijders gedemobiliseerd en 84 procent van hen hebben deelgenomen aan ARC. Nu maken ongeveer 27 duizend ex-guerrilla’s deel uit van de overheidsprogramma’s, die plaatselijke afdelingen hebben in ongeveer 120 gemeentes.

Alejandro Eder, directeur van ARC, legde op een bijeenkomst van de Americas Society uit hoe moeilijk het kan zijn voor strijders om terug te keren in de maatschappij. ‘Veel strijders sloten zich aan bij de bewapende groeperingen toen ze nog jong waren’, vertelt hij. ‘Vanaf een heel jonge leeftijd moesten ze een machinegeweer met zich meedragen.’ De meesten van hen hebben het grootste deel van hun tienerjaren al vechtend doorgebracht. Velen zijn ongeletterd, hebben psychologische trauma’s en moeten leren hoe ze hun sociale netwerken weer op kunnen bouwen.

Als mensen beginnen met de demobilisatie, gaan ze eerst een paar maanden naar special overheidshuizen. Daarna doorlopen ze verschillende educatieve en rehabilitatieve programma’s. Er is één uitzondering: als uit onderzoek blijkt dat de guerrilla’s ernstige misdaden hebben gepleegd tegen burgers, zullen ze eerst naar de gevangenis moeten. Uiteindelijk kan het agentschap ze allemaal helpen met het zoeken naar een baan. Het agentschap geeft ongeveer 2300 euro per maand uit voor iedere ex-strijder. Ruim negentig procent van de deelnemers aan het programma zegt nu gelukkiger te zijn dan toen ze in de rebellengroepen of bij de paramilitairen zaten.

Vredesonderhandelingen tussen de FARC en de overheid lopen nog steeds, maar hebben nog niet tot duidelijke overeenkomsten geleid. De positieve kant is dat, als de onderhandelingen ten einde zijn, ARC klaar is om de ontzette strijders te ondersteunen als ze terug naar de maatschappij gaan. | ELLEKE BAL 1 6 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

FOTO: LINDA CABRERA

EEN GROEP VOORMALIGE STRIJDERS UIT ILLEGAAL BEWAPENDE TROEPEN IN COLUMBIA DIE IN EEN TRAJECT VAN REINTEGRATIE ZITTEN.

Vooruit

DIERENWELZIJN

Melk, maar dan zonder de koe ONZE OUDERS WISTEN HEEL GOED DAT MELK VAN KOEIEN KOMT.

Onze kinderen zouden kunnen denken, zoals vaak voor de grap wordt gezegd, dat melk uit de supermarkt komt. Hun kleinkinderen zouden echter kunnen denken dat het uit de brouwerij komt. Twee jonge, veganistische bio-ingenieurs uit de Verenigde Staten produceren melk op een radicaal nieuwe manier. De koe verdwijnt en daarvoor in de plaats komt genetisch gemodificeerde gist.

Zorgen over het dierenwelzijn en de duurzaamheid van de landbouw zetten Perumal Gandhi en Ryand Pandya ertoe aan om een alternatief voor koemelk te vinden. Ze vinden allebei dat het onethisch is om koeien te houden in volle stallen en om ze hormonen en antibiotica toe te dienen, terwijl ze worden gemarteld door hun staarten te couperen en hun hoorns te verwijderen. Methaanuitstotende koeien in de melkindustrie dragen ondertussen wereldwijd bij aan zo’n drie procent van de uitstoot van broeikasgassen per jaar, volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties.

Om hun idee uit te werken, hebben Gandhi en Pandya een startup opgericht met de naam Muufri (op zijn Engels uitgesproken als moofree, vat u ‘m?). Ze zochten uit welke proteïnen, vetten, vitaminen en mineralen in zuivelproducten zitten en mengden die in de beste verhoudingen voor zowel de smaak als onze gezondheid. Ze werken nu aan een alternatief voor lactose, dat een groeiende groep mensen moeilijk kan verteren. Daarnaast zou hun techniek maar liefst 35 tot 65 procent minder broeikasgassen uit kunnen stoten. Ook is er veel minder energie en water voor nodig. Oh, en laten we vooral niet vergeten dat er geen dieren voor nodig zijn.

Synthetische melk zal anders zijn dan alternatieven op basis van soja en amandel. Deze smaken heel anders; Muufri zal de smaak van koemelk behouden. ‘Als we willen dat de wereld overstapt van een product dat niet duurzaam is naar een product dat dat wel is, moet

FOTO: S_PHOTO

GEZONDHEID

het identiek zijn aan, of beter dan, het originele product’, zei Gandhi tegen National Geographic. ‘De wereld zal niet zomaar overstappen van koemelk naar plantaardige melk, maar als onze koeloze melk identiek is en goed is geprijsd, kan het wel degelijk.’

Gandhi en Pandya verwachten dat ze hun product in 2016 op de markt kunnen brengen. Klanten die op hun hoede zijn voor genetische manipulatie worden, zo hopen ze, gerustgesteld door het idee dat ze gist gebruiken dat is ontwikkeld om binnen enkele uren na de productie dood te gaan. Daarnaast benadrukken de twee dat gist een gebruikelijk organisme is binnen de voedselindustrie. Het wordt gebruikt in allerlei producten, van brood tot bier. ‘We moeten innovatief zijn,’ benadrukt Gandhi, ‘om iedereen over 50 jaar te kunnen laten genieten van een glas melk of van hun favoriete melkproduct.’ | MARCO VISSCHER | MEER INFORMATIE: WWW.MUUFRI.COM

SINDS 2007 IS DE NATIONALE POSTCODE LOTERIJ DE grootste jaarlijkse internationale business contest voor duurzame innovaties. Dit najaar was Muufri een van de finalisten onder de groene start-ups. MEER INFORMATIE: WWW.GREENCHALLENGE. INFO

Hoe word je zoals Steve Jobs FRUIT HEEFT HOOGSTWAARSCHIJNLIJK BIJGEDRAGEN AAN DE MENTALE ALERTHEID EN creativiteit van Steve Jobs, wijlen oprichter van Apple. En niet alleen Jobs plukte daar de vruchten van: iedereen die regelmatig fruit eet dat rijk is aan het aminozuur tyrosine – zoals bananen en perziken– kan mentaal scherper en meer gefocust zijn. Recent onderzoek suggereert dat ze ook kunnen helpen bij het verbeteren van concentratie en creativiteit, zegt cognitief psycholoog Lorenza Colzato.

Colzato en haar collega’s aan de Universiteit Leiden gaven met tyrosine verrijkt sinaasappelsap aan een groep vrijwilligers, terwijl de anderen een placebo kregen. Degenen die het verrijkte drankje hadden gedronken waren daarna beter in het oplossen van een aantal puzzels. De reden zou kunnen zijn dat tyrosine de productie van dopamine in de hersenen verhoogt. Naast fruit zit tyrosine ook in amandelen, sojabonen, spinazie, eieren en hüttenkäse.

De tests bestonden zowel uit divergent denken – waarbij out-of-the-box-oplossingen nodig waren, zoals dingen die je kunt doen met een pen – en convergent denken, wat de lange en diepe soort is, zoals het vinden van verbanden tussen schijnbaar niet verwante woorden. Deze resultaten ondersteunen eerdere onderzoeken die ook lieten zien dat tyrosine – zowel uit fruit als uit supplementen – mentale capaciteiten verbetert. Steve Jobs zelf was er overigens zelf van overtuigd dat zijn fruitdieet hem hielp om creatiever te worden. | DIT ARTIKEL IS EERDER VERSCHENEN IN MEDISCH DOSSIER. HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 1 7

Vooruit

OVERIGENS BEN IK VAN MENING…

‘We vinden de leegte in onze geest’

Wat bedoelt u met leegte?

‘Leegte is ruimte. Ik ervaar het tijdens mijn lange tochten op zee, maar ook in de woestijn – plekken waar je nauwelijks mensen tegenkomt.’

Niet iedereen kan zulke plekken opzoeken.

‘Uiteindelijk vind je de leegte in je geest. Het draait erom alles los te laten wat ons bezighoudt. Het is mogelijk om de leegte te vinden terwijl je in een klein appartement in het midden van de stad woont, maar luieren aan de oever van een beekje is natuurlijk een veel leukere manier.

Maar wie doet dat tegenwoordig nog? We hebben het ­vermogen verloren om stil te zijn en stil te zitten. Er is z­ oveel dat we willen en moeten doen. Het leven is altijd druk. De tv staat altijd aan, het nieuws is overal.

We leven in een ­maatschappij van angst – angst om iets te ­missen, angst om alleen te zijn. Dat moeten we leren los te laten. Als je dat kunt, word je vrij. Maar niet iedereen wil dat proberen; we zijn g­ eneigd ons vast te klampen aan de ­overtuigingen die we h­ ebben. We vrezen het onbekende, maar je moet de leegte ervaren en haar jou laten absorberen. Dan

zul je minder v­ erlangens hebben, en dan zal er meer innerlijke rust zijn.’

Is leegte hetzelfde als stilte?

‘Ja, zo zou je het kunnen noemen. Anderen noemen het God. Het komt allemaal op hetzelfde neer. Maar onthoud dat stilte meer is dan de afwezigheid van geluid. Ik organiseer soms stilteretraites op mijn boot. Mensen denken dan dat ze geen woord mogen zeggen. Nou, vooruit, het helpt als ze hun mond houden, maar waar het eigenlijk om draait, is je hoofd leeg te maken. Dat is de stilte die in ons leeft.’

Lukt het u haar te vinden?

‘Ja, vooral tijdens mijn lange tochten op zee. Dan wordt de leegte groter en groter. Mijn verlangens vervagen.’

En op uw woonboot in Amsterdam?

‘Ik ben geen kluizenaar. Vanochtend maakte ik een lijstje met de dingen die ik vandaag moet doen. Maar niet elke dag is zo. Je moet proberen de leegte een onderdeel van je leven te maken.

Steeds meer mensen gaan op retraites, en hoewel dat geweldig voor ze is, worden ze vaak weer in hun oude levenswijze gezogen nadat ze zijn teruggekomen. Het is moeilijk om te veranderen.’

Wat zal er veranderen als we leren de leegte een onderdeel van ons leven te maken?

‘Dat zou zeer positieve gevolgen hebben voor de mensheid. Ik denk dat het iedereen goed zou doen. Het zal de druk van de ketel halen in deze prestatiegerichte maatschappij. We zullen meer tijd hebben om met elkaar door te brengen en om goede rentmeesters van de aarde te zijn.’ | MARCO VISSCHER | MEER INFORMATIE: WWW.HENKDEVELDE.COM

Boerenkool

1 8 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

Waterkers

Koe

Gist

Bril

Ogen

Werk

Leven

Bang

Veilig

FOTO: MARIANNE OTTEMAN

Op zee ontdekte Henk de Velde iets tijdens zijn vele solotochten rond de wereld: de leegte. Nu ­probeert de zeezeiler die ook op het vasteland te vinden. En hij kan het ­iedereen aanbevelen.

Vooruit

COMMENTAAR

Laat de natuur de vrije loop ZWERFRATTEN, ROOFZUCHTIGE KWALLEN, wurgkruid, wilde zwijnen, over land kronkelende slangenkopvissen – een invasie van uitheemse soorten is aanstaande. En denk maar niet dat die vagebonden, parvenu’s en opportunisten van de natuur het niet ook op ecosystemen bij u in de buurt hebben begrepen!

In steeds grotere aantallen reizen deze biologische avonturiers de wereld rond. Ze liften mee in onze handbagage, verbergen zich in laadruimten, klampen zich vast aan de onderkant van schepen en migreren naar gelang de klimaatverandering hun hiertoe aanspoort. Ze doorkruisen de planeet en vestigen zich in verre landen. Sommige gaan zich totaal te buiten, moorden lokale soorten uit, vernielen hun nieuwe habitats en verspreiden ziekten.

We houden allemaal van een simpel verhaal met good guys en bad guys. En vreemdelingen worden vaak als de vijand, als bad guys, gezien. Vandaar dat we ons druk maken over vreemde soorten die kwetsbare milieus dreigen te overwoekeren en ecologische chaos veroorzaken. Een halve eeuw lang hebben natuurbeschermers getracht zogeheten invasieve soorten te bestrijden. Want die zouden de op een na grootste bedreiging voor de natuur vormen, na het verlies van leefgebieden.

En toch, toen ik onderzoek deed voor mijn nieuwe boek, The new wild, kreeg ik van veel ecologen die de natuur bestuderen te horen dat natuurbeschermers wel eens een heel verkeerd idee konden hebben van die invasieve soorten. Erger nog, dat hun inspanningen om alle indringers van ecosystemen buiten de deur houden in veel gevallen contraproductief waren: dat ze de natuur eerder verzwakten dan versterkten. Ik ontdekte dat de wetenschap bezig was terug te komen van de simpele opvatting dat inheemse soorten goed zijn en uitheemse soorten slecht.

Horrorverhalen genoeg over vreemde invasies. De meeste spelen zich af op kleine, afgelegen eilanden met slechts een paar inheemse soorten, waar met schepen meegereisde vleesetende ratten, katten en andere beesten aan land gaan en chaos veroorzaken.

Maar elders, in minder geïsoleerde gebieden, sterven nieuwkomers doorgaans snel uit – of ze groeien uit tot ecologische modelburgers: ze bestuiven ­gewassen, verspreiden zaden, houden roofdieren op afstand en verschaffen inheemse soorten voedsel en habitats. Zelden roeien ze inheemse soorten uit.

Ze verminderen de biodiversiteit niet, zoals vaak is verondersteld, maar scheppen juist nieuwe werelden die meestal rijker aan soorten zijn dan wat eraan voorafging.

Ecosystemen hoeven niet in te storten wanneer ze worden overvallen door vreemdelingen. Vaak gedijen die systemen beter dan voorheen. Het succes van vreemdelingen is een teken van dynamiek, niet van zwakte. De desperado’s van de natuur zijn doorgewinterde pioniers, die hun voordeel doen met de ecologische puinhoop die mensen achter zich laten.

En dit betekent dat ze de beste troef van de natuur zijn om de door kettingzagen, ploegen en vervuiling aangerichte schade te herstellen. Vreemdelingen zijn zeker geen vernietigers van de natuur, ze versterken die juist. Ze zijn haar redding.

De demonisering van uitheemse soorten zegt meer over ons en onze angst voor verandering dan over hen en hun gedrag. Een begrijpelijke liefde voor het lokale, inheemse en vertrouwde – voor een imaginaire, ongerepte wereld die er was voordat de mens op het toneel verscheen– verwordt maar al te vaak tot angst en haat voor wat anders en onbekend is.

We stellen het leven op aarde vaak voor als opgebouwd uit complexe en hechte ecosystemen, zoals regenwouden en koraalriffen, die in de loop der tijd zijn geperfectioneerd en in stabiele staat verkeren en waarin elke soort een unieke rol is gaan vervullen.

Steeds minder ecologen denken dat de natuur stabiel is of zichzelf voortdurend verbetert. De échte natuur, stellen zij, wordt geregeerd door willekeur en door tijdelijkheid. Ze wordt voortdurend herschapen door branden, overstromingen en ziektes. Soorten komen en gaan, passen zich aan, of gaan teloor.

In deze visie van de natuur verschillen uitheemse soorten niet van andere. Of ze nu door mensen zijn geïntroduceerd, of op andere wijzen zijn komen aanwaaien, ze vormen geen intrinsiek gevaar voor een ecosysteem. De natuur doet haar ding en daar maken zij deel van uit.

Echte milieuactivisten zouden blij moeten zijn wanneer soorten zich een weg banen door barsten in het trottoir, of aanspoelen op vreemde kusten. Het herstelvermogen van de natuur zou ons tot vreugde moeten stemmen. We zouden het de vrije loop moeten laten.

Hoe kunnen soorten gedijen en reageren op door mensenhand aangerichte verstoringen als klimaatverandering, als ze geen nieuwe gebieden zouden mogen veroveren?

Het verleden is geen relikwie. De nieuwe wilde natuur zal anders zijn, maar niet minder dramatisch en prachtige dan de oude wilde natuur. Uitheemse soorten, en de nieuwe ecosystemen die zij bewonen, zullen daarin een centrale plaats vervullen.

Laten we ze welkom heten.

Fred Pearce, een Britse journalist die met name schrijft over natuur en milieu, is auteur van vele boeken. Dit fragment is overgenomen van zijn laatste boek, The new wild: Why invasive species will be nature’s salvation.

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 1 9

Listen to how this program is changing lives.

When I started the Transformative Studies Program, I described myself as “a frustrated mother of two.”

While I’d been trained in art therapy, I was cut off from my own creativity. I needed a spark, a challenge. The TSP provides a creative community, perspectives from new-world philosophers and supported introspection, stepping stones on an exponentially growing and enlightened path. No longer frustrated, I’m regaining confidence and expanding my role as a mother, artist and individual.”

—BIANSA COX, FOUNDER, LILA ARTS CREATIVE HEALING STUDIO, LEESBURG, VA

G IN !

RT N A O ST SO

TRANSFORMATIVE STUDIES CERTIFICATE PROGRAM 2016 Higher education for your soul The Transformative Studies Program is a year-long experiential course in personal growth and social change, the only one of its kind outside academia.

Conducted in a community of like-minded learners, the program brings you dynamic ideas and contemporary leaders via live video and a digital salon to help you bring your vision–of yourself and (y)our world--to life.

Let us–and our current students– tell you more about the program:

www.theoptimist.com/transform2016

Gezondheid

2 2 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

FOTO: BELINDA PRETORIUS/SHUTTERSTOCK

Deze heeft u niet meer nodig Wat als het nu mogelijk is je ogen zo te trainen dat je zonder bril of lenzen scherp kunt zien?

DOOR ELLEKE BAL

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 2 3

H

ET HAD NIET VEEL GESCHEELD

of ik had rijst in mijn koffiezetapparaat gegooid. Wat een vreemde gewaarwording, om mijn ochtendroutine te doorlopen zonder lenzen in mijn ogen. Met een sterkte van -3 in beide ogen red ik me best in huis, maar de pakken van koffie en rijst op de bovenste plank van de kast lijken verdacht veel op elkaar. De wereld zit ineens achter een waas verschuild.

‘Laat je lenzen ’s ochtends eerst een tijdje uit’, had Kim van der Hoeven me een week eerder aangeraden. Ik was bij haar op bezoek geweest om te bespreken of ik kan leren zien zonder lenzen of bril. Van der Hoeven helpt als coach mensen om op een natuurlijke manier hun zicht te verbeteren.

Ze is er van overtuigd dat je de sterkte van je bril kunt afbouwen. Zelf droeg ze ooit een bril met een sterkte van -7, inmiddels heeft ze die vervangen door een exemplaar van -2.

Van der Hoeven, een jonge vrouw uit het Westland, vertelt nuchter over het afbouwen van haar brilsterkte. We zitten bij haar thuis aan de keukentafel waar ze vertelt dat een vriendin haar eens een tijdschrift gaf vanwege een artikel over natuurlijk zien. ‘Ik las daarin voor het eerst dat je zelf invloed hebt op je zicht’, zegt Van der Hoeven.

Zelf invloed op je zicht? Ik laat haar

woorden tot me doordringen. Het is moeilijk te geloven, de opticien heeft me dit nog nooit verteld. Ik draag nu al zo’n tien jaar lenzen en een bril, nooit met plezier. De bril schuift van mijn neus en beslaat om de haverklap, de lenzen irriteren en geven me droge ogen. Zou ik van ze af kunnen?

Tot dusver is mijn poging om zonder lenzen te leven nog niet echt geslaagd, maar wel valt me op dat het gespannen gevoel in mijn ogen is verdwenen en dat ze soepeler heen en weer bewegen. Ik heb weinig zin om mijn lenzen weer in te doen. Het geeft me een merkwaardig gevoel van vrijheid.

William Horatio Bates zou me waarschijnlijk adviseren mijn bril nooit meer op te zetten. Hij noemde brillen ‘oogkrukken’ en zag ze als obstakel bij het natuurlijk herstel van het gezichtsvermogen. Bijna een eeuw geleden beweerde deze Amerikaanse oogarts dat de meeste oogafwijkingen gecorrigeerd kunnen worden als je leert je oogspieren te ontspannen. Volgens zijn theorie is het juist de inspanning om beter te zien die je gezichtsvermogen achteruit doet gaan.

Destijds was dit een controversiële gedachte, en eerlijk gezegd, is het dat nu nog steeds. Reguliere oogartsen en opticiens bestrijden het idee. Maar tienduizenden mensen overal ter wereld gebruiken zijn methode om hun zicht te verbeteren: door

Zien is geloven NORA URANGA

apotheker uit San Sebastián, Spanje ‘IK WAS ZES TOEN IK EEN BRIL KREEG. Bijna 35 jaar lang heb ik afwisselend een bril en lenzen gedragen. Ik zag mijn ogen nooit als een bijzonder deel van mijn lichaam. Maar op een bepaald moment werden mijn ogen ineens moe en kreeg ik problemen met mijn contactlenzen. Op een dag vertelde een vriend me over de Batesmethode. Ik kon het niet geloven, zo sceptisch was ik.

Iedereen zei dat ik mijn ogen moest laten laseren, maar dat was geen optie voor me. Ik

2 4 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

wilde niet dat er iemand aan mijn ogen zat. Dus besloot ik me aan te melden voor een kennismakingsweekend met de Batesmethode in Madrid.

En meteen bij aanvang van de cursus vroegen ze me om mijn contactlenzen – sterkte -5 – uit te doen. Ik had het gevoel dat ik bijna blind was, echt vreselijk. Maar de volgende dag begon ik me te realiseren wat ik wél kon zien in plaats van wat ik niet kon zien. Ik kon vormen ontwaren, kleuren en beweging. En ik kon nog steeds goed zien wat dicht bij me was.

Daarom besloot ik om elke ochtend een paar uur lang geen lenzen te dragen. Ik koos vaker voor een bril, omdat je die makkelijker af kunt

te leren hoe ze hun oogspieren kunnen ontspannen, herstellen ze hun zicht. En zij vertellen zulke enthousiaste verhalen, dat het ongelooflijk is hoe weinig bekend en geaccepteerd de ideeën van Bates zijn.

De laatste tijd krijgen zijn ideeën echter bijval uit onverwachte hoek: van wetenschappers die zich bezighouden met neuroplasticiteit – een nieuwe tak van de neurowetenschap die al heeft aangetoond dat het brein tot veel meer zelfherstel in staat is dan we ooit voor mogelijk hielden. Men heeft al diverse gevallen ontdekt waarin hersenen nieuwe patronen ontwikkelden als gevolg van leerervaringen.

Het punt is, je ziet eigenlijk met je hersenen. Je brein verwerkt de signalen die via de oogzenuw binnenkomen vanuit het netvlies en verwerkt die tot het beeld dat je in je bewustzijn waarneemt. Dit zou wel eens de verklaring kunnen zijn voor de theorieën die Bates ontwikkelde. Psychiater Norman Doidge, expert op het gebied van neuroplasticiteit, schijft in zijn nieuwste boek The brain’s way of healing: ‘De natuurlijke principes die ten grondslag liggen aan wat Bates deed, kunnen op veel meer gebieden worden toegepast dan nu het geval is, van lichte gevallen van vaag zien tot ernstiger oogafwijkingen en ze kunnen bovendien toekomstige oogklachten helpen voorkomen.’

Twee verhalen over herstel van het natuurlijk gezichtsvermogen.

doen. Ik kocht er een met sterkte -4 en later -3 en -2. Na een paar maanden realiseerde ik me dat ik steeds minder vaak een bril op had. Op een dag vergat ik zelfs mijn bril mee te nemen.

En nu draag ik alleen nog een bril van -2 bij het autorijden. Voor de rest ga ik zonder bril door het leven. En ik voel me prima!

Het heeft mijn leven veranderd. Voor mij hangt goed kunnen zien samen met mijn vermogen om te ontspannen, om los te laten. Je ogen zijn een deel van je lichaam en als ze zich constant moeten inspannen, is dat een belasting voor je hele lichaam. Het loslaten van die spanning is iets heel waardevols. Het levert je veel

Hoe groot is het probleem eigenlijk?

Volgens schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie zijn 246 miljoen mensen wereldwijd ‘zeer slecht ziend’, wat wil zeggen dat ze niet blind zijn (zoals 39 miljoen andere mensen) maar wel ernstig verlies van gezichtsvermogen hebben, ook al dragen ze een bril. Daaronder vallen aandoeningen als myopia (bijziendheid), hypermetropia (verziendheid), astigmatisme (ook wel ‘cylinder’ genoemd) en presbyopia (verziendheid als gevolg van verminderde elasticiteit van de ooglens). Let wel, deze cijfers zijn aan de conservatieve kant.

De afgelopen tientallen jaren zien we een dramatische toename van het aantal gevallen van bijziendheid. Volgens het Australische Brien Holden Vision Institute (BHVI), dat wereldwijd onderzoek doet naar de behandeling van oogklachten, hebben ‘steeds meer kinderen in de schoolgaande leeftijd last van myopia en is het hard op weg een ernstige bedreiging van de volksgezondheid te worden’. Het instituut gaat ervan uit dat op dit moment al 1,45 miljard mensen kampen met myopia en verwacht een toename tot 2,5 miljard binnen vijf jaar.

In China is zelfs sprake van een myopiaepidemie. Zestig jaar geleden was slechts 10 tot 20 percent van de bevolking bijziend; tegenwoordig lijdt tot wel 90 percent van de

GIOVANNELLA PATTAVINA

arts in een revalidatiecentrum in Treviso, Italië ‘AL TIJDENS MIJN STUDIE ZOCHT IK IN DE bibliotheek naar boeken over holistische manieren om oogklachten te behandelen. Ik droeg een bril met een sterkte van -3 en wilde er van af. Ik vond een Italiaans boek over de Batesmethode en begon aan een paar van de oefeningen, maar werd vervolgens afgeleid en zette niet door.

Een paar jaar later kwam ik er achter dat ik de kleuren van stoplichten niet meer kon zien.

Ik schrok daarvan en begon weer te lezen over de Batesmethode. Ik vond een leraar in Italië en begon aan de oefeningen, maar spande me daarbij te veel in. De oefeningen bezorgden me een hoop stress, terwijl ik op dat moment

middelbare scholieren in grote Aziatische steden aan myopia, zo blijkt uit onderzoek dat in The Lancet werd gepubliceerd. Volgens het BHVI is het aantal bijzienden in de Verenigde Staten en Europa in de afgelopen vijftig jaar verdubbeld.

De onderzoekers schrijven dit toe aan het feit dat we veel vaker en langer naar beeldschermen kijken en veel minder tijd buiten doorbrengen. Dat is slecht voor de ogen omdat juist in de verte kijken onze ogen de kans geeft zich te ontspannen. Je kunt je dus voorstellen wat er gebeurt als je het grootste deel van de dag naar een klein beeldscherm zit te turen, zoals we tegenwoordig gewend zijn te doen. Hele bedrijfstakken danken hun bestaan aan bijziendheid – brillenglazen, contactlezen en laserbehandelingen zijn volop verkrijgbaar. En zodra je begint een bril of lenzen te dragen, zul je de rest van je leven telkens nieuwe moeten kopen. Dat is wat je een duurzaam verdienmodel noemt.

Maar de vraag is: als ons gezichtsvermogen vooral achteruit gaat door de manier waarop we onze ogen gebruiken, is het dan niet logisch dat onze ogen zich kunnen herstellen als we leren ze beter te gebruiken?

E

‘Telkens als je je bril op zet en je oogafwijking daarmee perfect compenseert, bevestig je het probleem.’

ESTHER VAN DER WERF

STHER VAN DER WERF WERD ROND

haar zeventiende bijziend. Eerst leek het haar wel leuk om een bril te dra-

juist dacht dat ik niet hard genoeg oefende.

Twee jaar geleden las ik het boek van Bates opnieuw, dit keer in het Engels. Ik nam contact op met Bates-lerares Esther van der Werf en volgde een paar lessen bij haar via de mail. Pas toen ging ik begrijpen dat ik een paar slechte ooggewoonten had ontwikkeld en dat ik die moest vervangen door goede.

Maar nog veel belangrijker was dat ik moest leren hoe ik mijn oogspieren kon ontspannen.

Ik leerde vriendschap sluiten met mijn waas en spanningen loslaten. Op dit moment draag ik geen bril meer en kan ik op natuurlijke wijze goed zien. Vorig jaar moest ik mijn rijbewijs verlengen en bij de oogtest bleek dat mijn gezichtsvermogen ook zonder bril voldoende bleek. Ik ben bevrijd.’ | OPGETEKEND DOOR ELLEKE BAL

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 2 5

gen. ‘Ik dacht, misschien zie ik er dan wat intelligenter uit’, lacht ze. Van der Werf is een vrolijke en vriendelijke vrouw. Ze zit achter de computer in haar huis in Ojai, Californië, we spreken elkaar via Skype.

Het verhaal van haar bril is een korte geschiedenis. ‘Die zette ik snel weer af’, zegt ze. ‘Hij gaf me het gevoel dat ik niet meer deelnam aan de wereld; ik was een toeschouwer.’ Zo’n 16 jaar lang liep ze eigenwijs rond met wazig zicht, totdat ze tijdens het autorijden de borden niet meer goed kon zien. Haar ogen hadden een afwijking van -1 en -1,25. ‘Toen moest er iets gebeuren.’

Per toeval liep ze tijdens een health expo Tom Quackenbush tegen het lijf, die daar zijn boek Relearning to see: Improve your eyesight naturally aan de man probeerde te brengen. In zijn boek stonden ontspanningsoefeningen, zoals palmeren, waarmee je je ogen rust geeft door ze met je handpalmen te bedekken, en zonnen, waarbij je je gezicht met gesloten ogen naar de zon toe keert en vervolgens heen en weer beweegt.

‘Toen ik eenmaal begreep dat het om de ontspanning van de ogen gaat, had ik binnen twee weken weer 100 procent zicht’, vertelt ze. Dat is vijftien jaar geleden, en nu is Van der Werf zelf een gerenommeerd expert en leraar op het gebied van de Batesmethode.

Ze schreef onder meer het boek Read without glasses at any age.

Dat niet iedereen hetzelfde verstaat onder de Batesmethode blijkt als je met Van der Werf spreekt. Zij zegt meteen dat er vaak onterecht wordt gedacht dat de Batesmethode slechts uit ‘oogoefeningen’ bestaat. ‘Het is beslist geen regime van oogoefeningen’, zegt ze stellig. Het is kwalijk om je alleen op die oefeningen te richten, zegt ze, want ‘steeds als je harder probeert en oefent om beter te zien, komt er meer spanning op je ogen, terwijl je juist moet leren om die los te laten.’ Oogoefeningen zijn geforceerde bewegingen, zegt ze, ontspanning is de kern.

Bates heeft een aantal technieken ontwikkeld die je ogen kunnen helpen ontspannen.

Bates zelf had geen idee hoe hij zijn methode moest noemen, vertelt Van der Werf, omdat hij gewoon een natuurlijke ontspannen manier van kijken propageerde. Hij schreef al zijn bevindingen op in verschillende teksten. Zijn eerste boek Perfect sight without glasses, uit 1920, is het meest bekend, maar hij schreef ook over zijn werk in de Better Eyesight Magazines, die in de jaren twintig maandelijks verschenen. Van der Werf raadt iedereen aan om die magazines 2 6 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

te lezen, ‘daar wordt de methode het beste in uitgelegd.’ De magazines zijn gebundeld op verschillende plekken online te koop, en soms zijn er losse exemplaren gratis te lezen.

De Batesmethode is vooral succesvol bij functionele problemen als bijziendheid, verziendheid, astigmatisme en strabisme (scheel zien). Oogziektes als grauwe staar (het zogeheten cataract) zijn van een andere orde, aldus Van der Werf. Volgens haar had Bates wel degelijk succes met zijn behandeling van die oogziektes. Maar succes is niet altijd verzekerd en vereist ook meer dan alleen ontspanning van de oogspieren.

Bates vond dat iedereen met bij- of verziendheid zijn bril af zou moeten doen, en liever eerder dan later. ‘Telkens als je je bril op zet en je oogafwijking daarmee perfect compenseert, bevestig je het probleem’, zegt Van der Werf. In onze moderne wereld is het lastig om het meteen helemaal zonder bril te doen. ‘Je moet immers naar je werk en je wilt wel autorijden. Maar wat je wel kunt doen, is stap voor stap minderen door telkens glazen of lenzen te kiezen met een iets lagere sterkte dan degene die je draagt.’

Van der Werf wijst er bovendien op dat de brekingsafwijking van het oog niet statisch is. Ons gezichtsvermogen fluctueert gedurende de dag. He ene moment stellen we makkelijk scherp, het volgende lukt dat minder goed. Brillenglazen en lenzen zorgen constant voor dezelfde compensatie en dat is een belasting voor de ogen. Die verliezen daardoor het vermogen zich aan elke situatie aan te passen – nog een reden waarom brillen en lenzen voor vermoeide ogen zorgen.

Om dit alles te begrijpen, is het van belang te weten hoe Bates het oog zag. Hij was een van de eersten die zich verzetten tegen de gangbare opvatting. Destijds was de Duitse oogarts Hermann von Helmholtz de voornaamste autoriteit op dit gebied.

Volgens Helmholtz stelt het oog op verschillende afstanden scherp door de ooglens van vorm te veranderen. Volgens zijn theorie gebeurt dat met behulp van een kleine spier rondom de lens, die zich kan samentrekken.

Deze theorie wordt ook vandaag nog alom geaccepteerd.

Maar volgens Bates is het vermogen tot scherpstellen niet alleen afhankelijk van vervorming van de lens. Bij zijn eigen onderzoek naar patiënten met grauwe staar, bij wie de ooglens verwijderd was en vervangen door een niet buigzaam exemplaar, bleek dat sommigen van hen nog steeds in staat waren scherp te stellen.

Bates herhaalde de experimenten van Helmholtz op de ogen van vissen, honden, katten en konijnen en ontdekte zo dat bij het scherpstellen het gehele oog van vorm verandert. Zes verschillende spieren spelen daarbij een belangrijke rol en volgens Bates veranderen deze externe spieren de instelling van het oog door de oogbol langer dan wel korter te maken. Hij stelde vast dat als hij bij de proefdieren deze spieren door sneed, ze niet langer scherp konden zien.

Later ontdekten ook andere onderzoekers dat de lengte van de oogbal een indicator van verminderd gezichtsvermogen kan zijn. Zo hangt myopia bijvoorbeeld samen met een enigszins langwerpige oogbol, wat betekent dat de lens het beeld van verafgelegen voorwerpen iets vóór het netvlies projecteert in plaats van precies erop. Over de vraag waarom oogbollen verschillen qua lengte, lopen de theorieën uiteen. Volgens Bates spannen de spieren zich aan op een specifieke manier die tot vervorming van de oogbol kan leiden. Reguliere oogartsen zijn meestal van mening dat het oog vooral van vorm verandert als gevolg van erfelijke factoren of onherstelbaar letsel.

Bates ontwikkelde een serie ontspanningsoefeningen voor de oogspieren. Volgens hem is het van cruciaal belang de ogen op de juiste manier te bewegen. Hij kreeg al snel wereldwijd navolging en begon met het opzetten trainingsprogramma’s. Maar oogartsen in de Verenigde Staten noemden hem een charlatan en dwongen hem ontslag te nemen bij de New York Post-Graduate Medical School. Zijn ideeën bleven echter aanslaan en zijn volgelingen behalen er sindsdien opmerkelijke resultaten mee.

‘Bates had de pech het belang van mentale ervaring bij het oefenen van de visuele waarneming te hebben ontdekt in een tijd waarin de reguliere geneeskunde nog geen weet had van neuroplasticiteit’, aldus Norman Doidge. Deze Canadees, die zowel aan de Universiteit van Toronto als aan Columbia University psychiatrie doceert, schreef een aantal populaire werken en wordt beschouwd als internationaal expert op het gebied van neuroplasticiteit.

In The brain’s way of healing beschrijft Doidge het verhaal van David Webber, die zijn gezichtsvermogen vrijwel geheel verloor als gevolg van uveitis (een auto-immuunziekte), maar die dankzij de Batesmethode en andere technieken zoals visualisatie en Feldenkreis weer kan zien.

Hij leerde zijn ogen, brein en lichaam op

een andere en nieuwe manier gebruiken, en slaagde er tot verbijstering van zijn artsen in zijn gezichtsvermogen te herstellen.

Doidge schrijft het herstel van Webbers gezichtsvermogen toe aan ‘de plasticiteit van het visuele systeem’. Neuroplasticiteit veronderstelt dat het brein geen statische massa is, maar dat er voortdurend nieuwe verbindingen worden aangemaakt als gevolg van veranderingen in gedrag, neurologische processen, gedachten en emoties. Doidge erkent dat het onderzoek naar neuroplasticiteit nog jong is, maar tot dusver lijkt het er op te wijzen dat geest en lichaam nauwer verbonden zijn dan we dachten.

Neem visualisatie, een fundamenteel onderdeel van de Batesmethode. Bates vroeg zijn studenten om een perfect beeld van een object in gedachten te nemen, voordat ze er naar zouden kijken. Als je dat doet, dacht hij, ontspannen je ogen, omdat je hersenen al een perfect beeld van het object hebben, en ze dus niet zo hard hun best hoeven te doen.

Bates maakte in zijn ontspanningstechnieken veelvuldig gebruik van de manier waarop de ogen met de hersenen in contact staan.

Doidge is ervan overtuigd dat Bates een waardevolle bijdrage leverde aan de manier waarop we naar het oog kijken, schrijft hij in zijn boek. Hij schrijft ook dat hij zich zorgen maakt over de manier waarop kinderen hun ogen leren te gebruiken op dit moment, vooral als het gaat om de tijd die ze turend naar schermpjes doorbrengen.

‘Hun perifere gezichtsvermogen wordt daardoor onvoldoende benut. Het onbedoel-

de gevolg van het gebruik van dergelijke apparaten, die niet aansluiten bij onze biologie, is dat we steeds verder verwijderd raken van de principes van natuurlijk gezichtsvermogen die ons in staat stellen goed te zien.’

Ironisch genoeg worden er op dit moment ook computerspellen ontwikkeld om zicht te verbeteren, door de hersenen te trainen en gebruik te maken van het concept neuroplasticiteit. Bedrijven als Posit Science en Novavision zijn daarmee bezig. Novavision helpt bijvoorbeeld mensen die een hersenbloeding hebben gehad en daardoor een gedeelte van hun blikveld hebben verloren. Een computerspel helpt ze om een gedeelte hiervan weer terug te krijgen.

Vorig jaar werd UltimEyes op de markt gebracht, een game-app die inwerkt op dat deel van de cortex dat visuele informatie verwerkt. Het spel dwingt je ogen anders te functioneren dan ze gewend zijn te doen en wetenschappelijk onderzoek met honkbalspelers als proefpersonen toonde aan dat het spel zeer effectief is. Volgens de resultaten van het onderzoek, die verschenen in Current Biology, ‘gaven de spelers aan de bal beter te kunnen zien, meer waar te kunnen nemen in hun perifere blikveld en gevoeliger te zijn voor kleine contrastverschillen.’

Als Bates nog geleefd had, was hij zeker opgetogen geweest over alle nieuwe ontdekkingen op het gebied van neuroplasticiteit.

P

…E…C…D. IK KNIJP MET MIJN OGEN

en doe heel hard mijn best om het regeltje letters op te lezen. ‘Haal eens

Tips voor bij de opticien

FOTO: VARUNA/SHUTTERSTOCK

ALS JE EEN NIEUWE BRIL OF CONTACTLENZEN NODIG HEBT, laat je vaak eerst je ogen opmeten bij de opticien. De situatie tijdens zo’n meting is vaak niet optimaal, zegt Kim van der Hoeven, leraar in de Batesmethode. Het is belangrijk om toch tot een goede meting te komen, zodat de glazen die worden aangemeten niet te sterk zijn. Te sterke glazen veroorzaken mogelijk spanning op je oogspieren. Daarom geeft Van der Hoeven deze tips voor bij de opticien: These are Van der Hoeven’s tips when visiting the optometrist: Het beste tijdstip om je ogen op te laten meten is in de ochtend, als je ogen nog uitgerust zijn van een goede nachtrust.

Zet in de uren voor de meting je bril niet op (althans, wanneer dit veilig en mogelijk is met jouw sterkte). Hierdoor blijven je ogen meer ontspannen.

Vraag aan de opticien om de sterkte aan te houden waarmee je 100 procent ziet (dus niet meer dan 100 procent). Buiten in het daglicht zie je vaak al beter dan in het donkere hokje tijdens de meting.

Ga zo ontspannen mogelijk zitten tijdens de meting en neem je tijd.

Vermijd een oogmeting in een voor jou stressvolle periode. Stress veroorzaakt spanning, ook in de oogspieren.

Er wordt gevraagd of je je kin op het apparaat wilt leggen. Let erop dat je nek hierbij recht is en er dus geen knik in je nek zit. Dit zorgt voor een betere doorbloeding.

Blijf knipperen en bewegen met je ogen en zorg voor een rustige ademhaling tijdens de meting.

Bron: www.detoekomstvoorogen.nl

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 2 7

rustig adem en verplaats nu de aandacht naar de achterkant van je hoofd’, zegt Van der Hoeven tegen mij. Dat gaat al iets beter.

Ontspannen helpt.

Om me te kunnen vertellen of ik mijn zicht kan verbeteren, doet Van der Hoeven eerst wat testjes met me. We kijken naar een zogeheten Snellenkaart die op 6 meter afstand hangt, het is de klassieke manier om te testen hoe goed je zicht is. Als iemand op een bepaalde afstand een vastgestelde rij letters kan lezen, wordt het zicht als 100 procent beschouwd.

Met mijn lenzen in lees ik bijna de hele kaart af. Alleen het laatste regeltje kan ik niet goed lezen. Van der Hoeven constateert dat ik met lenzen in op 6 meter afstand zie wat iemand met gezonde ogen op 4 meter afstand kan zien. Conclusie: mijn lenzen zijn te sterk. Het komt vaak voor, zegt Van der Hoeven, opticiens willen je dan zó goed helpen dat ze je een te sterke lens aanmeten. (Zie ook het kader.) Dit is geen goed nieuws, zegt Van der Hoeven, want het betekent dat mijn oogspieren iedere dag hard moeten werken om steeds aan die sterke lens te voldoen. Zo bouwen mijn ogen nog meer spanning op.

Samen met Van der Hoeven probeer ik een paar ontspanningsoefeningen uit die ik later thuis kan herhalen. Een van de belangrijkste technieken uit de Batesmethode is palmeren – de oogspieren hebben deze rustperiode nodig om naderhand beter te kunnen zien, zo ontdekte hij. Alleen de ogen sluiten zonder ze met de handen te bedekken is meestal minder effectief, zei hij, omdat de oogleden nog steeds licht doorlaten.

Van der Hoeven legt uit hoe palmeren werkt

Onlinecursus Data: 29 januari & 5, 12, 19 februari 2016 Taal: Engels

Meer informatie: www.theoptimist.nl/ evenementen

2 8 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

en tien minuten later voelen mijn ogen volkomen rustig. We oefenen ook enkele andere technieken, zoals ‘zonnen’.

Uiteindelijk gaat het er om dat je leert goed voor je ogen te zorgen, zegt Van der Hoeven, zoals vaker naar buiten gaan om je ogen bloot te stellen aan zonlicht. Elke keer als de zon in je ogen schijnt, worden de fotoreceptoren die nodig zijn om goed te zien, gestimuleerd. Bovendien worden je pupillen kleiner, wat belangrijk is om je ogen gezond te houden.

Ook knipperen is belangrijk, net als je ogen bewegen in plaats van te staren. Knipperen verbetert de conditie van je ogen, onder meer doordat het de traanklieren activeert. Zo lang je je ogen open houdt, krijgt je brein informatie te verwerken. ‘Een gezond oog knippert ongeveer 22 keer per minuut’, vertelt ze. ‘Als je achter je computer zit, loopt dat terug tot 7 keer, terwijl je tijdens het lezen nog altijd 10 keer per minuut knippert.’ Volgens haar is de kans groot dat ik mijn gezichtsvermogen kan verbeteren.

Maar het blijft een heel individueel proces voor iedereen die er aan begint, zegt ze.

‘Zien is in feite ontvangen zonder er moeite voor te doen’, voegt ze nog toe aan einde van ons gesprek.

Nadat ik bij Kim van der Hoeven ben langs geweest, komen er in de dagen daarna steeds nieuwe vragen op in mijn hoofd. Als die Batesmethode nou zo goed werkt, hoe is het dan toch mogelijk dat de methode niet bekender is, en dat ik, en miljoenen mensen met mij, zonder erbij na te denken richting de opticien lopen om met een lens of bril weer naar huis te gaan? Ik leg het voor aan Esther van der Werf.

‘Het wordt nog steeds vaak als kwakzalverij beschouwd’, vertelt ze. Ze weet dat reguliere oogartsen en optometristen niet veel op hebben met de methode van Bates. ‘Er is een meisje met wie ik heb gewerkt aan het corrigeren van een loenzend oog. Toen ze weer een afspraak had bij de oogarts, kreeg ze te horen dat ze niet meer terug hoefde komen voor controle, aangezien haar oog nu steeds recht stond. Haar moeder wilde graag vertellen hoe het probleem verholpen was, maar daar had de oogarts geen belangstelling voor. Ik vraag me altijd af waarom ze niet nieuwsgierig zijn.’

Uiteindelijk hoopt Van der Werf dat de Batesmethode nog veel bekender wordt.

‘Het is niet normaal om je hele leven met een bril rond te blijven lopen’, zegt ze.

‘Maar het is ons aangeleerd dat we geen invloed hebben op ons zicht. Het is een culturele acceptatie. Het is hetzelfde als een been breken en je hele leven met krukken blijven lopen.’

Zelf ga ik nog even door met ’s ochtends een paar uur lensloos door het leven te gaan.

Je moeten leren om de waas te accepteren, zegt Van der Werf tegen me. We willen altijd perfect zien, met als gevolg dat we onze natuurlijke manieren om te kijken verleren.

‘Die waas’, zegt ze, ‘daar moet je proberen vrienden mee te worden. Beschouw hem als een vriendelijke herinnering aan het feit dat je moet ontspannen.’ besloot door te gaan met oogoefeningen om beter te gaan zien. Doe mee en deel uw ervaringen op www.facebook. com/groups/optimisteyes. In ons volgende nummer vindt u een update.

ELLEKE BAL

Verbeter uw gezichtsvermogen op natuurlijke wijze met Esther van der Werf Zou u graag scherp willen zien zonder bril of contactlenzen?

Neem dan deel aan deze cursus. Bijna een eeuw geleden stelde de Amerikaanse oogarts William Horatio Bates dat de meeste oogklachten verholpen kunnen worden door te leren uw oogspieren te ontspannen. In deze vierdelige cursus van Esther van der Werf, bekend expert en lerares van de Batesmethode, word u vertrouwd gemaakt met deze methode en leert u hoe u langs natuurlijke weg beter kunt gaan zien. Het kan het begin zijn van een proces dat u uiteindelijk in staat stelt zonder bril of contactlenzen door het leven te gaan.

The key to losing weight... easy!

Train your brain and say goodbye to diets… forever!

The truth is...

You are stuck in a vicious cycle going from failed diet to bouts of secret indulgence, from deprivation to frustration, maybe even from fat to obese…

The secret enemy inside of you

Brain-training experts Joy Martina, Ph.D., and her husband Roy Martina, M.D, are creators of Sleep Your Fat Away, a groundbreaking approach to weight loss, and authors of the comprehensive, step-by-step guidebook Sleep Your Fat Away (Morgan James) coming to Amazon in April 2015. Joy and Roy are passionate about health, longevity and fitness. They describe themselves as “health food lovers, exercise maniacs and happiness addicts” who never go to bed angry or stressed.

Visit www.SleepYourFatAway.com.

You are fighting a war against yourself and unconsciously setting yourself up for failure…and the worst part is you don’t even know it!

The key to peace and weight loss lies inside of you – and it is well hidden in the depths of your subconscious mind.

You are not consciously aware of the biggest sabotage inside of your brain: Your subconscious mind rules how you think, re-act… and eat. What? Yes! You are fighting an enemy that is way stronger than you: yourself!

The good news is: You can actually change that!

No magic, no woo-woo, no willpower, no pills and no diets.

By training your brain to work for you in an efficient way, you get it to automatically reach your goal: Painless, effective, long lasting and healthy weight loss for life!

Make a choice – decide to reach your desired weight & get your Sleep Your Fat Away program!

Our unique and revolutionary technique allows you to train your brain while you sleep!

It is just like having your personal coach at your bedside.

Here’s how you do it:

• Listen to the audios: Download your Sleep Your Fat Away audios, place your mp3 player or phone next to your bedside and have our sleep program running all night (at a barely audible level, no headphones needed!)

• Take a short power break and listen to our special daytime fat burner audios, once or twice a day. One of them is the famous Virtual Gastric Band session!

• Follow 5 very simple guidelines (one of them being: When you’re hungry: EAT!) • Balance your emotions, de-stress and bust cravings with 2 super effective techniques whenever you feel stressed or tempted to give in to a craving attack

Visit our website today: sleepyourfataway.com

Gezondheid

FOTO: SHUTTERSTOCK/ SAMAFOTOTHAILAND

Alkalinewater: het geheim

3 0 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

ontrafeld

Al decennialang is bekend dat alkalinewater goed is voor de gezondheid. Lang hebben wetenschappers zich afgevraagd waarom dat zo is. Nu is ontdekt wat het geheim is: het waterstofgas dat zich in het water bevindt, is een bijzonder sterke antioxidant.

DOOR JURRIAAN KAMP, MET EEN REPORTAGE VAN URSULA SAUTTER

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 3 1

E

R BESTAAT GEEN ENKEL MEDICIJN

dat voor elke ziekte werkt. Toch komt één medicijn wel in de buurt: water. Het is volop beschikbaar en heeft bewezen in een specifieke vorm een therapeutische werking te hebben bij meer dan 150 ziekten en aandoeningen bij mensen.

Het verhaal begint met alkalinewater: water met een pH-waarde tussen de 7 en 12. Alkalinewater werd in de jaren ‘30 van de vorige eeuw populair in Japan en andere Aziatische landen en werd in 1965 door het Japanse ministerie van Volksgezondheid als medicijn goedgekeurd. Dit heeft geleid tot een run op ionisatoren voorzien van een kraantje, waarmee je thuis alkalinewater kunt maken – een ontwikkeling die pas recent ook naar Noord-Amerika en Europa is overgewaaid.

Praktijkstudies hebben laten zien dat veel mensen die alkalinewater gingen drinken, merkten dat symptomen van hun ziekten werden verlicht en in 1990 begonnen onderzoekers – voornamelijk in Japan en Zuid-Korea – met onderzoek naar dit fenomeen. Ze ontdekten dat alkalinewater als antioxidant werkt. Deze werking helpt het lichaam om de negatieve gevolgen van een hoge consumptie van junkfood en frisdrank en een gebrek aan beweging te bestrijden.

Beide leiden namelijk tot zuurvorming in ons lichaam. Deze verhoogde zuurvorming wordt in verband gebracht met uiteenlopende aandoeningen, waaronder hartproblemen, verstoringen in de hormoonhuishouding en verlies van spiermassa en botweefsel.

‘Hoewel het geen medicijn is tegen specifieke ziekten’, zegt de Koreaanse biochemicus Won H. Kim, verbonden aan de Yonsei Universiteit in Seoul, ‘verhoogt het wel het vermogen van het lichaam om de ziekte zelf te overwinnen en beschermt het tegen invloeden en verstoringen van buitenaf.’

Decennialang werden de gunstige effecten van alkalinewater toegeschreven aan de hogere pH-waarde van het water. Vandaag de dag zijn in de schappen van de meeste natuurvoedingszaken diverse merken alkalinewater te vinden. De therapeutische werking is echter nog niet volledig bekend en critici wijzen erop dat het moeilijk is uit te leggen welk gunstig effect alkaline oplevert in het menselijk lichaam, zodra het de maag is gepasseerd.

De Duitse ingenieur Hans-Peter ­Bartos uit Halle beweert dat ‘alkalinewater niet eens voorbij de maag komt, aangezien maagsap-

3 2 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

pen bijzonder zuur zijn en de pH-waarde onmiddellijk zouden neutraliseren.’ Een eenvoudig experiment lijkt het uitgangspunt van Bartos te bevestigen: een druppeltje citroensap is voldoende om de pH-waarde van alkalinewater tot een zuur niveau te laten dalen.

Alkalinewater werkt echter wel. Dat blijkt uit zo’n vijfhonderd wetenschappelijke publicaties. Maar waarom? Een begin van een antwoord kwam er in 2007 toen Ikuroh Ohsawa, van het Institute of Development and Aging Sciences aan de Nippon Medical School in Tokyo, een onderzoek in Nature Medicine publiceerde. Deze studie toonde aan dat het inademen van waterstofgas een sterk antioxiderend effect heeft. Toen onderzoekers die zich bezighouden met studies naar alkalinewater dit onderzoek onder ogen kregen, zette dit hen aan het denken. Ze wisten al dat waterionisatoren, die normaal kraanwater elektrolyseren om er alkalinewater van te maken, tijdens dit proces waterstofgas produceren. Zou het waterstofgas dan de therapeutische stof in het alkalinewater kunnen zijn?

Tyler LeBaron, oprichter van de Molecular Hydrogen Foundation die gevestigd is in de Verenigde Staten, zegt dat hij sinds 2007 steeds meer studies ziet verschijnen waarin alkalinewater met en zonder waterstofgas met elkaar wordt ­vergeleken. Uit deze onderzoeken blijkt dat het inderdaad het opgeloste waterstofgas is dat de therapeutische werking veroorzaakt en niet de pH-waarde van de alkaline of andere eigenschappen.

‘De gunstige werking treedt niet op als het waterstofgas is verdwenen’, zegt hij.

Eén van de pioniers op het gebied van onderzoek naar alkalinewater, Kyu-Jae Lee, werkzaam bij de Yonsei University, legt rustig uit welke stappen de wetenschap heeft gemaakt. In de jaren ‘90 van de vorige eeuw is hij begonnen met het bestuderen van geïoniseerd alkalinewater en heeft hij artikelen gepubliceerd met betrekking tot de antioxiderende effecten en de werking tegen kanker en diabetes. ‘Ik begreep echter niet precies wat de werking van het water was’, zegt Lee. ‘Het was moeilijk er inzicht in te krijgen.

Dankzij verder onderzoek, heb ik nu kunnen bevestigen dat de gunstige effecten van geïoniseerd alkalinewater moeten worden toegeschreven aan het waterstofgas dat tijdens de elektrolyse vrijkomt.’

Het genezend effect van waterstofgas is ook in de natuur terug te vinden. Er zijn ­gebieden in Noord-Duitsland, India en Mexico waar bijzonder krachtige therapeu-

‘Toen onderzoekers deze studie onder ogen kregen, zette dit hen aan het denken.

Zou het waterstofgas dan de therapeutische stof in het alkalinewater kunnen zijn?’ TYLER LEBARON tische effecten van bron- en grondwater zijn gerapporteerd. In al deze gevallen werden kleine hoeveelheden waterstofgas – geproduceerd door aerobe bacteriën of ontstaan als gevolg van door rotsen gekatalyseerde reacties – gemeten in het bronwater.

De positieve gezondheidseffecten van waterstofgas worden in bijna ieder orgaan van het lichaam geconstateerd. Daarnaast is volgens LeBaron aangetoond dat waterstofgas invloed heeft op 31 verschillende soorten aandoeningen, die kunnen worden onderverdeeld in 166 ziektemodellen. Het meeste inzicht is er in het antioxiderende e­ ffect.

Waterstof is het kleinste molecuul in het universum en dankzij dit feit kan het, in ­tegenstelling tot andere antioxidanten, tot in de kern van de cellen en de mitochondriën doordringen – daar waar vrije radicalen het meeste schade aanrichten. Omdat waterstofgas rijk is aan vrije elektronen, beschikt het over het vermogen om vrije radicalen weg te zuiveren. Hiermee is het een krachtige antioxidant. Omdat waterstof een bereik heeft tot diep in de cellen, kan het het DNA beschermen en dat alleen al wijst op een preventieve werking tegen aan leefstijl gerelateerde ziektes zoals kanker en hartaandoeningen, maar ook het verouderingsproces.

De Zwitserse natuurkundige Thomas Rau, medisch directeur van de Paracelsus Clinic in Lustmühle, vlakbij Sankt Gallen, legt verder uit: ‘De kleine waterstofclusters bewegen zich gemakkelijk voort door de kleinste haarvaten en de celmatrix van ons lichaam. Hiermee wordt de aanvoer van voedingsstoffen en zuurstof aan de miljoenen hardwerkende cellen versneld, net als de afvoer van zure afvalstoffen zoals melkzuur, dat wordt veroorzaakt door een te grote inname van suikers en proteïnen.’

Dankzij dit steuntje in de rug van de ­ontgiftende metabolische processen, gaat Rau verder, ‘krijgt het immuunsysteem een boost en wordt het lichaam geholpen de

TYLER LEBARON, OPRICHTER MOLECULAR HYDROGEN FOUNDATION.

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 3 3

o­ ntwikkeling van hartaandoeningen, beroertes, immuniteitsstoornissen en andere veel voorkomende kwalen tegen te gaan.’

Voor Gisela Schmidt is scheikunde niet zo belangrijk, maar wel de kleine verbeteringen in haar welzijn die ze ervaart sinds ze is begonnen met het drinken van alkalinewater. ‘Ik had vroeger bijvoorbeeld veel last van brandend maagzuur,’ zegt de 59-jarige accountant uit Alfter, vlakbij het Duitse Bonn. ‘Maar toen ik overstapte van het drinken van gewoon water naar alkalinewater, ging het daarmee al snel een stuk beter en nu heb ik er helemaal geen last meer van.’

Schmidt heeft ook een minder opgeblazen gevoel en haar algemene gezondheid is verbeterd. ‘Ik doe dit nu een jaar en ik ben niet van plan ermee te stoppen. Het is zo’n makkelijke manier om je beter te voelen.’

Het wetenschappelijke bewijs is nu al overweldigend en er komt steeds meer bij.

Een onderzoek van de Nippon Medical School uit 2011 laat zien dat het drinken van waterstofwater op de lange termijn het v­ etpercentage en lichaamsgewicht van muizen onder controle houdt. De studie ­verklaart ook waarom al een kleine hoeveelheid waterstof op korte termijn verschillende ziektemodellen efficiënt kunnen verbeteren.

Ander onderzoek heeft laten zien wat het effect is op de ziekte van Parkinson en ­Alzheimer bij knaagdieren. Weer andere onderzoeken suggereren dat waterstof een groot therapeutisch en preventief potentieel heeft als het gaat om voorkomen van schade aan organen als gevolg van ontstekingen.

Preventie van voortijdig afsterven van cellen, bescherming van de lever, verbetering in het ziektebeeld van diabetici, symptoombestrijding bij maag- en darmklachten en

artritis, vermindering van de impact van uvstraling – de lijst met onderzoeken telt honderden voorbeelden.

Het is belangrijk te weten dat de flessen alkalinewater uit de winkel niet de voordelen van waterstof bieden. Dit alkalinewater is verkregen door mineralen toe te voegen aan het water. Deze mineralen kunnen hun eigen positieve gezondheidseffecten hebben – ze ontbreken vaak in moderne diëten – maar deze flessen bevatten, voor de duidelijkheid, geen waterstofgas.

‘Zelfs als het gebottelde water geproduceerd is door middel van elektrolyse en het oorspronkelijk waterstofgas bevatte, zal het waterstofgas na de botteling snel verdwijnen’, zegt LeBaron.

De traditionele manier om waterstofgasrijk alkalinewater te verkrijgen is door ­middel van ionisatoren. Opmerkelijk g­ enoeg maken de meeste fabrikanten geen melding van waterstof. Dat geeft aan dat de meeste recente wetenschappelijke consensus nog niet de wereld van de consument heeft ­bereikt. Elektrolyse van water in deze ­apparaten levert het waterstofgas op dat een bron van goed nieuws bleek te zijn voor wat ­alkalinewater betreft.

Maar er zitten ook nadelen aan ionisatoren. Ten eerste zijn ze duur, met prijzen die beginnen rond de duizend euro. Ze zijn in staat om één tot twee delen per miljoen (ppm) waterstof in het water te genereren.

‘Dat is een uitsteke­nde hoeveelheid,’ zegt LeBaron, maar niet alle ionisatoren functioneren op de juiste manier. De meeste ­apparaten ontwikkelen na verloop van tijd een laagje kalk op de elementen van de elektrodes, waardoor het waterstof zich niet meer goed in het water blijkt te kunnen oplossen.

‘Je moet zorgen dat de elektrodes helemaal schoon blijven en dat vereist elektrodes van hoge kwaliteit’, voegt LeBron daaraan toe.

Er is een alternatieve manier om te profiteren van de gunstige effecten van waterstofgas. Wetenschappers hebben een magnesiumtablet ontwikkeld die waterstofgas afgeeft als hij in water wordt opgelost.

Deze tabletten zijn in staat om tot wel 4 ppm waterstofgas in een fles water te genereren.

LeBaron adviseert één tablet per dag om in goede gezondheid te blijven en aandoeningen te voorkomen, terwijl mensen die al aan bepaalde aandoeningen lijden tot wel vijf tabletten per dag kunnen nemen om de gewenste uitwerking te verkrijgen. (Zoek online op ‘Active H2 tablets.’)

LeBaron zegt dat er geen bewijs is van welke negatieve bijwerking dan ook van de inname van waterstofgas in de beschreven hoeveelheden. Hij wijst erop dat waterstofgas al sinds de jaren ‘40 van de vorige eeuw wordt gebruikt ter bestrijding van decompressieziekte bij duikers. ‘Er zijn dus veel onderzoeken over de bijwerkingen van het gas op mensen’, zegt hij.

Met onze moderne leefstijl worden we geconfronteerd met stress en slechte voeding die ontstekingen in het lichaam veroorzaken: de bron van degeneratieve ziekten.

Het toevoegen van waterstofgas aan ons dagelijkse dieet kan een efficiënte en goedkope manier zijn om deze bedreigingen te bestrijden.

Rau zegt: ‘Je moet doorgaan alkalinewater met opgelost waterstofgas te drinken om deze gevolgen te compenseren.’ was al dol op waterstof in auto’s, nu ook in z’n glas.

JURRIAAN KAMP

Alkalinewater en de genezende werking van waterstof met Tyler LeBaron Online cursus Data: 4, 11 en 18 maart 2016

Meer informatie: www.theoptimist.nl/ evenementen

3 4 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

‘Het is geen verrassing voor mij dat waterstof een therapeutisch potentieel heeft; we zijn er immers altijd al mee in contact.

Waterstofgas was essentieel bij het ontstaan van leven,’ zegt Tyler LeBaron. In deze online cursus geeft LeBaron een overzicht van de gunstige therapeutische effecten van waterstof: hoe werkt het, voor welke ziekten, hoe moet je het gebruiken en met welke doseringen. Tyler LeBaron, oprichter van de Molecular Hydrogen Foundation, heeft een bachelordiploma in biochemie en is sinds 2010 bezig met onderzoek naar waterstof in Japan en de Verenigde Staten.

Column

Paulo Coelho Schrijver van vele populaire romans, waaronder De pelgrimstocht naar Santiago en De alchemist.

Vier verhalen over leren ZORG VOOR JEZELF

‘Ik heb jarenlang de verlichting gezocht,’ zei een leerling, ‘ik heb het gevoel dat ik er nu dichtbij ben, en wil weten wat mijn volgende stap moet zijn.’

‘Een mens die God weet te zoeken, weet ook voor zichzelf te zorgen. Hoe kom je aan de kost?’ vroeg de meester.

‘Dat is niet van belang. Ik heb rijke ouders die me helpen op mijn spirituele weg. Daardoor kan ik me volledig aan heilige zaken wijden.’

‘Heel goed,’ zei de meester, ‘dan zal ik je zeggen wat je volgende stap is: een halve minuut in de zon kijken.’

De leerling gehoorzaamde.

Toen hij klaar was, vroeg de meester hem om het landschap waar ze zich bevonden te beschrijven.

‘Dat gaat niet. De schitter van de zon heeft mijn ogen verblind.’

‘Iemand die in de zon blijft kijken, raakt ten slotte blind’, was het commentaar van de meester. ‘Iemand die enkel het Licht zoekt en zijn verantwoordelijkheden op anderen afschuift, vindt nooit wat hij zoekt.’

klein en dof.

‘Als je zo doorgaat en nog meer mest strooit, dan heb je volgend jaar een waardeloze oogst’, zei de meester. ‘Je maakt iemand sterker als je hem een klein beetje helpt. Maar als je iemand veel helpt, maak je hem juist zwakker.’

VOLG HET JUISTE PAD

Een man liep door het woud toen hij een vos zag die verlamd was. Hij vroeg zich af hoe het dier aan eten zou komen. Op dat moment zag hij een tijger naderen die een prooi meesleepte. Het dier vrat tot zijn honger gestild was en liet wat over was liggen voor de vos.

Als God een vos helpt, zal Hij mij ook helpen, dacht de man bij zichzelf. Hij keerde terug naar huis, deed ramen en deuren op slot en ging zitten wachten, in de hoop dat de Hemel hem eten zou brengen.

Er gebeurde niets. Toen hij al bijna te zwak was om op voedsel uit te gaan, verscheen hem een engel.

‘Waarom heb je die lamme vos willen nadoen?’ vroeg de engel. ‘Sta op, pak je gereedschap en volg de weg van de tijger!’

ZORG VOOR EEN GOEDE OOGST

FOTO: SYLVIA FEUDOR

Een zenmeester droeg zijn leerling op voor het rijstveld te zorgen. Het eerste jaar lette de leerling op dat het nooit aan voldoende water ontbrak. De rijst groeide flink, de oogst was goed.

Het tweede jaar kreeg hij het idee een beetje mest te strooien. De rijst groeide snel, en de oogst was overvloediger dan voorheen.

Het derde jaar strooide hij nog meer mest. De oogst was nog overvloediger, maar de rijstkorrel was

‘Je maakt iemand sterker als je hem een klein beetje helpt. Maar als je iemand veel helpt, maak je hem juist zwakker.’

GEEF HET GOEDE VOORBEELD

Een vader nam zijn twee jongens mee naar een midgetgolfbaan. Bij de kassa vroeg hij hoe duur het was.

‘Vier euro voor volwassenen, drie euro vijfentwintig voor kinderen van zes tot en met twaalf jaar, en voor kinderen onder de zes is het gratis.’

‘De ene is drie, de andere zeven. Dus, dat is dan zeven euro vijfentwintig.’

‘Daar sta ik van te kijken’, zei de caissière. ‘U had drie euro vijfentwintig kunnen uitsparen als u had gezegd dat de oudste nog geen zes is. Het zou me echt niet zijn opgevallen.’

‘Dat is misschien wel zo, maar het zou de jongens wel opgevallen zijn. En slecht voorbeeld doet slecht volgen.’

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 3 5

Zingeving

Lessen van een Chinese veldheer Sun Tzu’s De kunst van het oorlogvoeren is 2500 jaar oud, maar nog steeds een van de meest gelezen boeken over strategie en leiderschap. Vanwaar de blijvende aantrekkingskracht? En wat kunnen wij eruit leren?

DOOR ROB HARTGERS

3 6 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

ILLUSTRATIE: VALENTINE EDELMANN/ARTASSOCIATES.NL

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 3 7

H

FOO CHECK TECK, EEN PROFESSOR UIT SINGAPORE, ZEGT DAT DE KUNST VAN HET OORLOGSVOEREN ’STERK IS GERICHT OP EEN VERSTANDIG GEBRUIK VAN GELD EN MIDDELEN’.

ENRY KISSINGER

beval het van harte aan. In de serie The Sopranos zagen we hoofdpersoon Tony Soprano er regelmatig in lezen. De rappers van de Wu-Tang Clan citeren er graag uit. De kunst van het oorlogvoeren van de Chinese generaal Sun Tzu, meer dan 2500 jaar geleden geschreven, heeft altijd een enorme aantrekkingskracht uitgeoefend op lezers in Azië en het Westen.

De interesse in het klassieke werk is de laatste jaren zelfs toegenomen. Er verschenen nieuwe vertalingen en vooral heel veel interpretaties. Amazon heeft inmiddels meer dan 4000 titels in de aanbieding. Daaronder een editie voor de allerkleinsten (‘Neem uw kind mee op een reis met Sun Tzu’), veel geïllustreerde- en luxe uitgaven, maar ook curiosa als The art of war for zombies en The art of war for lovers.

Er is zelfs een uitgave voor golfers (‘Hoe de tijdloze strategieën van Sun Tzu uw spel kunnen veranderen’).

Zakenmensen zijn dol op het citeren van Sun Tzu. Op LinkedIn-profielen of onderaan een digitale handtekening van een email kom je geregeld een uitspraak tegen van de Chinese strateeg. De Zweed Hjalmar Didrikson, eigenaar van een investeringsfirma in Stockholm, bouwde zelfs een iPhone-app

(Sun Tzu’s The art of business) die middels een shuffle-functie citaten genereert. Even schudden met je telefoon en er komt een nieuw strijdlustig citaat naar boven. Handig, als je in een vergadering indruk wil maken met wat Chinese wijsheid. Een hobbyproject, vertelt Didrikson: ‘Ik ben gefascineerd door Sun Tzu. Als ik een toepasselijk citaat van hem lees, mail ik dat naar collega’s. Dat doe ik al jaren. De app is een manier om meer mensen daarin te laten delen.’

De kunst van het oorlogvoeren is een tijdloze klassieker. Dat komt in de eerste plaats door het onderwerp. Sun Tzu schreef over oorlog, maar op een dieper niveau gaat de tekst over iedere vorm van strijd waar je als mens mee te maken kunt krijgen. Over de zelfkennis die noodzakelijk is voor een strijder. Over het incasseren van tegenslagen.

Over het in kaart brengen van je sterke en zwakke punten. Het is daarmee een van de weinige boeken die zowel gelezen wordt op de militaire academie als op de yogaschool.

Terwijl Sun Tzu in China al eeuwenlang wordt gelezen en bestudeerd, is zijn populariteit in het Westen een relatief recent verschijnsel. Eind achttiende eeuw werd De kunst van het oorlogvoeren vertaald naar het Frans, pas in 1910 verscheen de eerste Engelse vertaling. Hollywood moest eraan te pas komen om het boekje – met 6000 woorden is het eerder een pamflet dan een boek – onder de aandacht te brengen van een groot publiek. Dat gebeurde in 1987, in de film Wall Street van regisseur Oliver Stone. De meedogenloze beurshandelaar Gordon Gek-

Wat u kunt leren van Sun Tzu 1 2 3 4 5 6 7

3 8 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

Een leider leidt door het voorbeeld te geven in plaats van dwang te gebruiken.

Soms win je de oorlog door het gevecht uit de weg te gaan.

Zorg ervoor dat al je krijgers hetzelfde doel voor ogen hebben.

Wees altijd voorbereid en op je hoede.

Houd je vijanden in het ongewisse over je plannen en intenties. Wees mysterieus.

Maak zoveel mogelijk gebruik van list en bedrog. Maak een sterke indruk als je zwak bent, of een zwakke als je sterk bent. Alle oorlogvoering is gebaseerd op misleiding.

Bied je tegenstander altijd de mogelijkheid om zich terug te trekken. En zet een wanhopige vijand niet te veel onder druk.

ko (een glansrol van Michael Douglas) adviseert zijn protegé Bud Fox om toch vooral Sun Tzu te lezen. Niet alleen Fox, maar ook vele kijkers namen dat advies ter harte. Het was het begin van een rage, met name in de zakenwereld, die nog lang niet is uitgewoed.

Het is een boek dat je kunt blijven lezen en herlezen, stelt professor Foo Check Teck, verbonden aan Nanyang Technological University in Singapore. ‘Er is altijd een diepere laag.’ De Chinees-Singaporese Foo kan het weten, want hij geldt als een internationaal gerespecteerde kenner van de beroemde generaal. Later dit jaar verschijnt van zijn hand een nieuwe vertaling van De kunst van het oorlogvoeren. Foo schreef ook een boek waarin hij de adviezen van Sun Tzu vertaalt naar de zakenwereld. Hij adviseert ondernemers en managers om hun ‘strategische geest’ te scherpen. Zakendoen gaat altijd om strijd en competitie. Zelfs in een schijnbaar onbelangrijke vergadering moet de zakenman zich daarvan bewust zijn, precies zoals Sun Tzu ook altijd op zijn hoede was.

Een interview met Foo is een wonderlijke ervaring. Het gebeurt niet iedere dag dat in één gesprek de namen voorbij komen van warlord Genghis Khan, topvoetballer Johan Cruijff, nazi-generaal Erwin Rommel, revolutionair Mao Zedong en de militante sjiitische beweging Hezbollah. Bij Foo voeren alle wegen en zijpaden terug naar Sun Tzu. Iedere situatie waarin competitie een rol speelt, weet hij te duiden met behulp van De kunst van het oorlogvoeren.

‘Met Sun Tzu in de hand kun je verkla-

ren waarom de ene partij wint en de andere partij verliest’, stelt Foo. ‘Dat geldt niet alleen voor oorlogen, maar ook voor concurrentie tussen bedrijven of voor sport. Weet je waarom Brazilië verloor van Duitsland in de halve finale van het laatste WK? Waarom de Amerikanen de Vietnamoorlog niet konden winnen? Of waarom het Chinese technologiebedrijf Huawai op den duur de concurrentiestrijd zal winnen van het Amerikaanse Cisco? Omdat partijen die in herhaling vallen en operationele doctrines volgen altijd het onderspit delven. Als je een standaard procedure hebt waar je je strikt aan houdt, komt er een moment dat je tegenstander je te slim af is.’

Hoewel Sun Tzu in het Westen gretig wordt geciteerd, is de kennis van zijn filosofie vaak oppervlakkig, vindt Foo. Om te beginnen doordat de bestaande vertalingen slechts een ‘verwaterde’ weergave zijn van de originele tekst. ‘De tekst is vaak cryptisch en metaforisch’, zegt Foo. ‘Je moet de cultuur van de tijd waarin Sun Tzu leefde door en door kennen om zijn woorden correct te kunnen interpreteren.’

In China hoeven ze De kunst van het oorlogvoeren niet eens meer te lezen, zo diep zijn de ideeën van Sun Tzu volgens Foo ingesleten in de nationale cultuur en psyche.

Het bewijs daarvoor ziet hij terug in de strategie van Chinese CEO’s: zij richten zich vaak veel meer op de lange termijn dan hun collega’s in het Westen, denkt Foo. Tegelijkertijd zijn ze flexibeler. Want ook dat leert Sun Tzu. ‘Volgens hem is strategie vorm-

loos, als water. Je moet je voortdurend aanpassen aan de heersende omstandigheden.’

Dat Sun Tzu door zakenmensen zo hoog wordt gewaardeerd, komt volgens Foo ook doordat militaire strategie en economie in De kunst van het oorlogvoeren onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. ‘Het boek is sterk gericht op een verstandig gebruik van geld en middelen. Sun Tzu schrijft dat je, voordat je ten strijde trekt, eerst moet kijken welke middelen tot je beschikking staan.

Ook zegt hij dat je, waar mogelijk, middelen moet hergebruiken. Hij was dus nog duurzaam ook.’

D

E AMERIKAANSE BECKY SHEETZ-

Runkle kwam in aanraking met De kunst van het oorlogvoeren via de sport. Ze is een fanatiek beoefenaar van Oosterse vechtsporten en hoopte dat de strateeg uit de Chinese Oudheid haar kon leren hoe ze een gevecht kan winnen. Ze werd verrast door zijn manier van denken: ‘Onze Westerse kijk op strategie is in mijn ogen heel mannelijk en macho’, vertelt ze. ‘Het is erg gericht op de frontale aanval, waarbij de grootste en de sterkste wint. Sun Tzu leert je dat het beter is om creatief te denken en te proberen om frontale confrontaties juist te voorkomen.’

Vervolgens paste Sheetz-Funkle dat toe in de sport. Ze deed aan karate, de sport die sterk is gericht op kracht en directe confrontaties. ‘Hoe hard ik ook trainde en hoeveel vitaminen ik ook slikte, ik verloor altijd van een grotere en sterkere tegenstander, ook al

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 3 9

‘Sun Tzu laat zien dat een kleiner en minder goed uitgerust leger prima in staat is om te winnen van een superieure tegenstander’ BECKY SHEETZ-RUNKLE, VECHTSPORTER EN ZAKENVROUW was die technisch mijn mindere’, blikt ze terug. ‘Daarom ben ik overgestapt naar jiujitsu, waarbij techniek veel belangrijker is. Je moet de de kracht van de tegenstander in je voordeel gebruiken en hem zoveel mogelijk misleiden. Dat zijn principes uit De kunst van het oorlogvoeren; gebruik een superieure strategie, ken je tegenstander, je eigen kracht en de omgeving.’

Niet alleen in haar sport volgt SheetzRunkle de adviezen van de Chinese strateeg.

Ook zakelijk maakt ze er veel gebruik van.

Bijvoorbeeld toen ze in Washington DC een communicatieadviesbureau startte en moest concurreren met grote en gevestigde bureaus. Sheetz-Runkle: ‘Sun Tzu laat zien dat een kleiner en minder goed uitgerust leger prima in staat is om te winnen van een superieure tegenstander. Een heel belangrijke les is dat je alleen een gevecht moet aangaan wanneer je zeker bent van de overwinning.

In alle andere gevallen is het beter om weg te lopen.’

Tegenwoordig runt ze Sun Tzu Strategies, waarmee ze andere bedrijven adviseert over strategie. Ook schreef ze twee door Sun Tzu geïnspireerde boeken: The art of war for small business en Sun Tzu for women.

Vrouwen? Ja, legt Sheetz-Runkle uit, want vrouwen denken vaak ten onrechte dat het

4 0 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

een typisch ‘mannenboek’ is. ‘Ik vroeg een zeer succesvolle vrouwelijke ondernemer of ze een aanbeveling wilde schrijven voor mijn boek. Die vrouw antwoordde dat ze de metafoor van oorlog voor zakendoen een slecht idee vindt, en totaal ongeschikt voor de manier waarop vrouwen ondernemen en leidinggeven.’

Volgens Sheetz-Runkle is dat een enorme misvatting. ‘Ondanks de titel gaat De kunst van het oorlogvoeren meer over het voorkómen van conflicten. Het is eigenlijk de kunst van de competitie. Ik laat vrouwen zien hoe ze de lessen van Sun Tzu ook kunnen toepassen op hun eigen carrière. Hij die zichzelf kent zal overwinnen, schrijft Sun Tzu. Vrouwen hebben eigenschappen die superieur zijn aan die van mannen, bijvoorbeeld intuïtie, vermogen tot samenwerking en communicatievaardigheden, maar maken daarvan onvoldoende gebruik. Ze denken dat ze zich moeten aanpassen aan de mannen in hun omgeving. Dat is onverstandig, leert Sun Tzu.’ De Westerse fascinatie met Sun Tzu is in China niet onopgemerkt gebleven. In diens geboortestreek Huimin in de oostelijk provincie Shandong is een historisch pretpark uit de grond gestampt waar toeristen zich kunnen vergapen aan wapens uit de tijd van

Sun Tzu, nagebouwde paleizen en natuurlijk standbeelden van de grote man zelf. Tijdens staatsbezoeken geven Chinese leiders graag luxueuze edities van De kunst van het oorlogvoeren weg aan andere wereldleiders. De gift is soms een subtiele manier om het beleid van andere naties te bekritiseren, zoals die keer dat president Hu Jintoa zijn collega George W. Bush een uitgave van de Chinese klassieker cadeau deed. Dat Bush op dat moment worstelde met hopeloos stagnerende militaire campagnes in Irak en Afghanistan, maakte het cadeau saillant.

Volgens Foo Check Teck zijn Chinezen trotser op Sun Tzu dan ooit tevoren: ‘Nadat China zich vanaf eind jaren zeventig meer openstelde voor de rest van de wereld, raakten veel Chinezen geïnteresseerd in westerse kennis over strategie. Nu in grote delen van de westerse wereld de economische groei stagneert, keren ze terug naar hun eigen klassieke bronnen.’

Sheetz-Runkle denkt dat de mystiek rondom Sun Tzu bijdraagt aan zijn aantrekkingskracht op westerse lezers: ‘In de Amerikaanse cultuur draait het altijd om the next big thing. Daar tegenover staat de wijsheid van Sun Tzu, die de eeuwen heeft doorstaan.

Het denken van Sun Tzu is oosters, maar tegelijkertijd universeel. Dat is zijn grote kracht, denk ik. Op ieder moment van ons leven, in iedere levensfase, kan Sun Tzu ons adviseren.’

ROB HARTGERS is geen leider, maar wil wel graag weten waarom anderen dat wel zijn – of willen worden.

Column

Lisette Thooft Journalist, spreker, mythosoof, coach en auteur van onder andere De vrouw die ik was. www.lisettethooft.nl

Buigen voor geld

FOTO: TESSA POSTHUMA DE BOER

BUIGEN IS EEN BEETJE GEK. WIE BUIGT ER NOU NOG

tegenwoordig? Ja, bij monumenten, met een krans, dan zie je wel eens iemand buigen. Uit respect voor de doden enzo. Maar verder doen we het niet graag. Hoezo buigen? Ik ben toch niet minder? Ik hoef toch niet nederig te doen?

Ik was in een workshop waar we in tweetallen een oefening deden met buigen. We moesten een onderwerp in gedachten nemen dat in ons eigen leven een probleem vormt. De ander representeerde eventjes dat probleem. We moesten op een passend afstandje van hem of haar gaan staan, en dan buigen. ‘Let op wat er in je omgaat terwijl je naar beneden buigt’, zei de workshopleidster, ‘en ook op wat er met je gebeurt terwijl je weer omhoog komt.’

Ik besloot mijn chronische geldprobleem te nemen: mijn onmacht (of onbewuste onwil?) om te sparen, zelfs voor zoiets normaals en nuttigs als mijn eigen oudedagsvoorziening. In mijn jonge jaren was het hip en spiritueel niet veel te hebben en dat ook meteen weer uit te geven. Maar inmiddels is mijn ‘jong & hip’houdbaarheidsdatum allang verstreken en zou ik ernstig bezig moeten zijn met mijn appeltje voor de dorst.

Ik deed de oefening samen met een vrouw en ik zette haar op een afstandje met de gedachte: jij bent mijn geldprobleem. Ik boog langzaam, zo diep als ik kon.

Wat er toch allemaal door me heen ging! ‘Buigen voor geld… Dat kan niet, dat is belachelijk, zelfs schandalig!

Dan ben je een geldwolf, een graaier, dat is juist het grote probleem in de wereld…’

Geld is op zichzelf niet slecht.

Integendeel. Geld is het symbool van vertrouwen tussen mensen.

Maar toen mijn neus ongeveer mijn knieën raakte, wist ik ineens weer: ‘O ja, geld is op zichzelf niet slecht.

Integendeel. Geld is het symbool van vertrouwen tussen mensen. Geld betekent: ik kan erop vertrouwen dat ik kan geven aan de wereld wat ik te geven heb, en dat de wereld intussen zorgt voor mij, door in mijn levensonderhoud te voorzien.’

Terwijl ik omhoog kwam, besefte ik dat geld ook mijn vriend kan zijn. Als het verdiend is, is er helemaal niets mis mee. Sindsdien buig ik elke ochtend, als oefening, voor een symbolisch geldkistje.

Helaas, het volgende probleem dient zich aan... Want wat is verdiend? Hoeveel verdíen ik nou echt, met mijn praatjes en schrijfseltjes? Volgens de vrijemarkt-gedachte kristalliseert zich dat vanzelf uit: wat je aan inkomen hebt, is ook wat je waard bent. Het is een kinderlijk naïef idee, dat toch tot in de haarvaten van onze samenleving is doorgedrongen.

Rutger Bregman heeft het in zijn briljante boekje Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers over ‘bullshit jobs’. Mensen met deze onzinbanen creëren geen welvaart, maar ze verplaatsen die alleen maar.

Vaak vernietigen ze zelfs waarde. Ze maken de wereld niet rijker, mooier of beter, maar halen intussen wel miljoenen binnen, in schril contrast tot de onmisbare boeren, vuilnismannen, verplegers en broodbakkers die over het algemeen bescheiden inkomens hebben.

Bregman citeert de Amerikaanse antropoloog David Graeber die schreef: ‘Het lijkt alsof hun wordt verteld: […] Jullie hebben de echte banen! En dan hebben jullie ook nog het lef om een fatsoenlijk pensioen en een goede zorgverzekering op te eisen?’

Natuurlijk, als ik moet kiezen tussen nuttig en arm, of nutteloos of zelfs schadelijk en rijk, dan honderdduizend keer het eerste. Maar als we nou eens bogen voor geld als symbool van vertrouwen… Zouden we het dan een beetje beter kunnen regelen?

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 4 1

Zingeving

‘Je kunt niet altijd overal Psychologe Elaine Fox is ervan overtuigd dat optimisme geen keuze is, maar een gewoonte. Ze heeft een aantal adviezen om deze gewoonte te ontwikkelen. Dat is niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor anderen. DOOR MARCO VISSCHER

optimistisch over zijn’

H

ET IS EEN PERFECTE DAG OM

het over optimisme te hebben.

We zijn in het Engelse Oxford.

Niet de eerste plek waar je lekker weer verwacht, maar het weer is vandaag zo prachtig, dat er niet veel voor nodig is om de positieve kant van het leven in te zien. Ik lunch met Elaine Fox, een deskundige op het gebied van optimisme. Het is onmogelijk niet geboeid te raken door haar expertise.

Fox, professor experimentele psychologie en directrice van het Oxford Centre for Emotions and Affective Neuroscience, is zelf een overtuigd optimist. ‘Absoluut,’ zegt ze vrolijk. ‘Ik denk dat je als wetenschapper wel een rasoptimist moet zijn, gezien de bezuinigingen waar je steeds mee te maken krijgt.’

Veel te klagen op dat gebied heeft Fox

overigens niet. Ze kreeg een prestigieuze beurs voor een uitgebreid onderzoek naar de oorzaak van het feit dat sommige mensen emotioneel kwetsbaar zijn en angsten, ­depressies en verslavingen ontwikkelen, ­terwijl anderen juist veerkrachtig blijken.

Fox ontving fondsen van de Europese Unie om een vijf jaar durende studie te doen, waarbij de disciplines psychologie, neurowetenschap en moleculaire genetica betrokken zijn.

Verwacht niet van Fox dat ze zegt dat ­optimisme de oplossing voor alle problemen is, want dan komt u bedrogen uit. Ja, een meer optimistische houding is goed voor onze gezondheid en ja, het levert een positieve bijdrage aan de samenleving, maar het is geen panacee. We hebben b­ ehoefte aan een dosis ‘realistisch optimisme’, zegt ze. Waarbij we ons bewust zijn van het feit

dat er serieuze obstakels zijn die we moeten overwinnen om gelukkig te zijn.

Ze betreurt het dat de titel van haar jongste boek, Rainy brain, sunny brain, bij de Nederlandse vertaling volledig is aangepast.

Het positieve brein benadrukt volgens haar onvoldoende de noodzaak van evenwichtigheid tussen optimisme en pessimisme. Want, zo legt Fox uit tijdens een maaltijdsalade, je hebt beide nodig.

Wat is het grootste misverstand met betrekking tot optimisme?

‘Dat het alleen maar gaat om positief ­denken. Maar alleen maar proberen onze ­gedachten te veranderen kan bijzonder oppervlakkig zijn. Er zit wel wat in, maar het zal niet tot grote verandering leiden. Optimisme is veel meer dan alleen positief denken.’

Wat dan?

‘Optimisme heeft veel meer te maken met doen dan met denken – althans, meer dan mensen veronderstellen. Positief handelen is één van de vele belangrijke onderdelen van optimisme en speelt een veel belangrijkere rol dan positieve gedachten. Wat we doen is belangrijker dan wat we denken. Als we mensen dwingen tot positief en optimistisch handelen, voelen ze zich beter. Dat weten we uit de praktijk van method acting. Als een acteur de rol speelt van iemand die uitgesproken optimistisch en gelukkig is, wordt ook de acteur daar optimistisch en gelukkig van. Dat is veelzeggend. We kunnen ons daadwerkelijk dwingen tot positief handelen en daar positiever van worden.’

Wat zijn andere ingrediënten van optimisme?

‘Doorzettingsvermogen is er één van. Als we een groep mensen aan het werk zetten met een test waarvan ze niet weten dat ze hem niet kunnen oplossen, zijn het de ­pessimisten die het snelst opgeven, terwijl de optimisten blijven proberen – en gemiddeld twee keer zo lang blijven doorgaan.

Het gevoel van controle is een ander ­onderdeel. Optimisten hebben het idee dat ze iets kunnen doen aan de situatie waarin ze zitten, of het nu op het werk is of in hun relatie. Hun gevoel van controle kan soms een illusie zijn, maar het geeft hoe dan ook energie en motivatie. Het stimuleert het idee dat je het verschil kunt maken.’

4 4 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

Maken optimisten het verschil?

‘Dat doen ze zeker. Over het algemeen doen ze ook feitelijk meer. Ze zijn actiever en nemen meer initiatief. Optimisten zijn nieuwsgieriger en gaan dus meer op onderzoek uit, nemen meer risico en worden ondernemender. Zonder optimisten hadden we nog steeds in een grot gewoond.’

moeten ons er ook niet door laten beheersen.

Ons angstsysteem nuttig kan zijn om ons te waarschuwen dat dingen ook verkeerd kunnen gaan en dat we alert moeten blijven op gevaren. Je moet dat bewustzijn niet willen uitschakelen. Het gaat om het vinden van de juiste balans.’

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

Dat optimisme wordt niet altijd gewaardeerd. In de politiek hebben we het voorzorgsbeginsel geïntroduceerd om het ongeremde optimisme van vernieuwers te temperen.

‘Het probleem is dat je nooit kunt bewijzen dat iets 100 procent veilig is. Het voorzorgsprincipe getuigt van wantrouwen tegenover de optimisten. Ik erken dat we voorzichtig moeten zijn met nieuwe technologieën, maar ook denk ik dat bepaalde vormen van bezorgdheid onnodig en irrationeel zijn. We moeten niet vergeten dat het leven bestaat uit risico’s nemen. En daartegen kun je geen wettelijke maatregelen nemen.’

‘Inderdaad. Er zijn twee vormen van conditionering die ons beletten om over te schakelen naar een meer positieve mindset.

De eerste is een cognitieve conditionering.

Hierbij gaat het om de manier waarop we de informatie om ons heen interpreteren. Mensen met een pessimistisch houding zullen er automatisch het slechte nieuws uithalen – dat is simpelweg de manier waarop onze hersenen graag werken. De tweede vorm van conditionering heeft te maken met ons geheugen: pessimisten zullen gebeurtenissen selectief onthouden, waarbij ze zich zaken die fout gingen kunnen herinneren.’

‘Dat is zeker zo. Het bewijs daarvoor is nog duidelijker wanneer het gaat om onze persoonlijke gezondheid. We weten uit onderzoek dat optimisme goed is voor ons algemene welzijn en onze lichamelijke gezondheid. Optimisme is ontegenzeggelijk goed voor ons, op persoonlijk en sociaal vlak. Maar we kunnen niet de hele tijd optimistisch over alles zijn. Het is feitelijk geen goed idee om te proberen die houding altijd aan te nemen. Als je een knobbel in je borst voelt, is het beter om enigszins pessimistisch te zijn en een onderzoek te laten doen, en niet te denken dat het allemaal vanzelf wel goed komt.

Ik geloof heilig dat pessimisme ook een functie heeft. Het werkt als een alarmsysteem. Vroeger leefden we te midden van roofdieren en dus was het functioneel om bang en alert te zijn en anderen te waarschuwen voor mogelijk onheil. We kunnen zeggen dat we er zonder de pessimisten allang niet meer zouden zijn als soort. Vandaag de dag lopen we dan wel niet meer het risico te worden aangevallen door een roofdier, maar we hebben wel financiële zorgen en we zijn bang om onze baan te verliezen. We moeten deze gevoelens niet onderdrukken, maar we

Is het voor een pessimist mogelijk een optimist te worden?

‘Ja. Veel mensen, en dan vooral diegenen die lijden aan een depressie, vinden het moeilijk om zichzelf te motiveren om iets te doen.

Wanneer ze zich echter ergens toe zetten – een kop koffie gaan drinken of zelfs maar gaan winkelen – kunnen ze er vaak best wel van genieten. Dit hebben we allemaal in zekere mate. Als je elke dag een rondje gaat hardlopen en op een dag regent het, heb je meer zin om binnen te blijven. Maar als je besluit tóch naar buiten te gaan om te gaan hardlopen, voel je je een stuk beter. Jezelf ergens toe zetten helpt echt. Als je dat regelmatig doet, wordt het een gewoonte. En dat is waar het allemaal om gaat – de gewoonten van ons brein veranderen.’

Wat raadt u nog meer aan?

Hoe kunnen we dat veranderen?

Denkt u dat optimisme essentieel is om maatschappelijke vooruitgang te realiseren?

Simpelweg een dagboek bijhouden laat je zien dat je dingen onthoudt die passen bij je wereldbeeld.’

‘We kunnen het niet echt veranderen. Het enige dat we kunnen doen is kleine wijzigingen aanbrengen om onze hersenen om de tuin te leiden en een positievere mindset te ontwikkelen. Er bestaan eenvoudige oefeningen die een grote impact kunnen hebben, zoals het bijhouden van een dagboek.

Zet alles op papier wat je emotioneel heeft geraakt, óók de kleine dingetjes – dat je de bus hebt gemist, dat je een vriend bent tegengekomen, wat er op het werk is gebeurd.

Vergeet daarna, gedurende een week, dat je een dagboek bijhoudt. Blik een week later eens terug, puttend uit je herinnering. Pas daarna ga je teruglezen wat je in het dagboek hebt opgeschreven. Pessimisten verbazen zich dat ze zoveel positieve gebeurtenissen hebben meegemaakt. Die waren ze vergeten. Als je daarmee wordt geconfronteerd, realiseer je je dat pessimisme een vorm van conditionering is en dat we een selectief geheugen hebben. Dit is een fantastische en gemakkelijke oefening om pessimisten met de vooringenomenheid van hun geheugen te confronteren.’

Waarom is dat zo belangrijk?

‘Als je alleen maar alle negatieve dingen onthoudt, begin je te denken dat iedereen tegen je is, dat het slecht gaat met de wereld en dat dingen alleen maar steeds slechter gaan.

‘Doe de dingen anders dan je gewend bent.

Neem een andere route naar het werk. Lees een boek waar je normaal niet aan zou beginnen. Kies niet van tevoren een film uit om te gaan kijken, maar ga naar de sneak preview in de bioscoop. Al deze zaken dwingen onze hersenen om oplettender te zijn. Ons brein is bijzonder sterk in het instellen van gewoontes. Daar moeten we dankbaar voor zijn, want hierdoor kosten de meeste dingen ons weinig moeite. Maar om oude patronen te doorbreken, moeten we ons brein wakker schudden en zaken anders aanpakken.’

Welke veranderingen behoren tot de mogelijkheden, op sociaal niveau, als we positiever worden?

‘Nou, we weten uit onderzoek dat we meer dingen voor elkaar krijgen als we positief zijn. Als we ons optimisme verliezen, ­raken we onze motivatie kwijt en vervallen we in een staat van passiviteit. Ik ben er ­zeker van dat we een mix van optimisten en ­pessimisten nodig hebben in een gezonde s­ amenleving. Maar om de samenleving ­verder te brengen, ben ik er zeker van dat we meer optimisten prima kunnen gebruiken.’ heeft enkel vrolijk stemmende herinneringen overgehouden aan zijn bezoek aan Oxford.

MARCO VISSCHER

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 4 5

Leven

Het échte Hoe ontdek je je innerlijke economie in een wereld die meer dan ooit bereid is om jou jezelf te laten zijn. DOOR VALERIE ANDREWS

4 6 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

ILLUSTRATIE: CENSUUR/CENSUUR.COM

nieuwe werken

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 4 7

Stel je eens voor dat je nooit meer eentonig werk hoeft te doen – met niets anders in het vooruitzicht dan doen waar je hart naar uitgaat. Werken zal nooit meer saai zijn, omdat het zich voortdurend blijft ontwikkelen. Je zult nooit meer te maken hebben met lastige bazen of de duistere kanten van kantoorpolitiek. Je hebt je carrière in eigen hand genomen en bent nu CEO van je eigen leven.

Dat is de toekomst zoals Cliff Hakim die beschrijft in zijn bestseller We are all self-employed uit 1994. In dat boek schets ­Hakim, een loopbaancoach uit Boston, een plan om te overleven en succesvol te zijn in de nieuwe wereld van werk. Het probleem was alleen dat hij zijn tijd vooruit was.

Leidinggevenden en stafmedewerkers klampten zich vast aan de oude realiteit waarin een bedrijf, net als een vader of moeder, zorgde voor bescherming, een vertrouwde omgeving en zekerheid voor de toekomst. Maar nu de gloriedagen van dat soort bedrijven voorbij zijn, blijken de inzichten van Hakim van onschatbare waarde, dus belde ik hem op voor een kritische update.

Eerst bespraken we de wereldeconomie, die door deskundigen wordt aangeduid als grillig, onzeker en chaotisch. In de komende jaren zullen robots en AI (kunstmatige ­intelligentie) overal ter wereld productiebanen overnemen, zowel in het Westen als in China. De toekomst van de automobielindustrie is niet aan de conventionele autofabrikanten maar aan nieuwe spelers als Tesla en Google. Traditionele wetten van ontwikkeling en distributie zijn niet langer van ­toepassing en complete industriesectoren zijn in verwarring nu we een tijdperk van innovatie zonder weerga betreden.

Een ding is zeker, stelt ­Hakim: de toekomst is aan de zelfstarter. Vertrouwdheid met zakelijke dienstverlening en nieuwe technieken is daarbij een must, net als de moed om jezelf opnieuw uit te vinden.

Nog maar een paar jaar geleden was het heruitvinden van werk een radicaal idee.

Op dit moment zijn miljoenen mensen op zoek naar betekenis en zin in hun werk. Zoveel aandacht voor roeping en individuele 4 8 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

talenten als we nu zien, was een generatie geleden nog ondenkbaar. Uiteraard gaat die transformatie gepaard met problemen. Maar sommige mensen zijn ervan overtuigd dat er een bijna volmaakte correlatie bestaat tussen de behoeften van de samenleving en de talenten die elk van ons te bieden heeft. Hoe dicht kunnen we dat ideaal benaderen?

Om te beginnen, stelt Hakim, moeten we ons laten inspireren door ondernemers in de technologiesector, van wie sommigen in hun leven tot wel tien bedrijven hebben opgericht. ‘Beschouw je carrière als een reeks startups’, zegt hij, ‘en bekwaam jezelf in het voortdurend bijstellen van je ideeën en het herijken van je doelstellingen.’

In zijn meest recente boek, Rethinking work uit 2007, merkt Hakim op dat ­succes begint bij inzicht in onze innerlijke ­economie – ontdekken wat ons gelukkig maakt, wat ons energie geeft – om vervolgens te leren hoe we vanuit onze passie aansluiting kunnen vinden bij de markt.

Wat de zaak ­ingewikkelder maakt, is het feit dat ook ons idee over wat een carrière is, aan verandering onderhevig is. Vroeger leerde je voor een specifiek beroep en voerde vervolgens een aantal specifieke taken uit. ­Inmiddels krijgen we in de loop van ons leven te ­maken met verschillende soorten werk, staan bij iedere onderneming voor nieuwe uitdagingen, ontwikkelen vaardigheden die we nooit voor mogelijk hadden gehouden en benutten meer van ons potentieel dan ooit tevoren.

Je zou je kunnen afvragen of we het ons in een onzekere tijd als deze wel kunnen veroorloven onszelf opnieuw uit te vinden. Zou het niet beter zijn op safe te spelen?’ Hakim wijst erop dat baanzekerheid niet langer be-

staat – dus waarom niet inzetten op onze eigen groei? De sleutel tot succes ligt vandaag de dag in het ontdekken van ons kerntalent en van wat ons motiveert, ongeacht hoe onze functieomschrijving luidt.

Al vroeg in mijn carrière heb ik mijn baan bij een groot mediabedrijf opgezegd om me meer met de zaken áchter het nieuws te kunnen bezighouden. Ik heb gewerkt als documentairefilmer, als docent en media-adviseur en ik heb een nonprofitorganisatie opgericht.

De rode draad die door dat alles heen loopt, is mijn nimmer aflatende nieuwsgierigheid naar onze veranderende cultuur en de vraag ‘Wat staat ons te wachten?’

Besef van wat we het meest waardevol vinden biedt houvast bij het betreden van onbekend terrein. Toen ik als freelancer ­begon, vroegen mensen aan me: ‘Waar haal je de zelfdiscipline vandaan? Hoe ga je om met de voortdurende druk om een volgende opdracht binnen te halen en met het ontbreken van een vast salaris?’ Voor mij was dat alles deel van het avontuur. Elke ochtend zat ik voor dag en dauw achter mijn bureau en voelde me geïnspireerd en dankbaar dat ik kon doen waar mijn hart naar uitging.

De zoektocht naar een meer bevredigend werkzaam leven kan worden ingegeven door een regelrechte crisis, zoals een massaontslag bij het bedrijf waar je werkt, maar ook door een groeiend gevoel van onvrede met je baan. Uiteindelijk kom je uit bij de achterliggende vraag: leef ik om te werken of werk ik om te leven? Is mijn werk duurzaam – is het gezond voor lichaam en geest?

En als ik mijn focus wil verleggen, waar kan ik dan terecht voor ondersteuning?

Wat volgt, is een verslag uit de frontlinies waar werk opnieuw wordt uitgevonden.

1 GA OP ZOEK NAAR EEN NICHE VOOR JEZELF ALS FREELANCER BEZUINIGINGSOPERATIES IN HET BEDRIJFSLEVEN HEBBEN

honderdduizenden werknemers terug de arbeidsmarkt op ­gedreven. Tegelijkertijd voert het management de druk op om meer uren te maken en eist van het overgebleven personeel bijna slaafse devotie. Het resultaat daarvan bestaat uit ­burnouts en toenemende vervreemding. Geen wonder dat ­zoveel werknemers het vreselijk vinden om opnieuw in de tredmolen terecht te komen.

Deze omwenteling heeft geleid tot een nieuw verschijnsel: de opkomst van de vrije werker. Freelancers hebben de wereld van design en de presentatie van content en informatie volledig op zijn kop gezet. Bedrijven kunnen nu overal ter wereld freelancers inhuren, zowel voor een simpele voiceoverklus als voor geavanceerd programmeerwerk, en kunnen bovendien met een eenvoudige app het werk monitoren en de betaling verrichten. Volgens een schatting zal de online ­arbeidsmarkt in 2018 een omvang hebben van vijf miljard euro, een schatting die volgens anderen nog aan de conservatieve kant is.

Ook zijn er veel mensen die het op eigen kracht doen, zonder tussenkomst van placementbureaus. Zo is er een fotografe die bijklust als makelaar en zichzelf aanprijst vanwege haar ‘oog voor detail’, maar ook een voormalige journalist die zichzelf aanbiedt als onderzoeker, opsteller van subsidieaanvragen en hondenuitlater. Een grafisch vormgeefster die tijdens de recessie haar baan kwijtraakte, onderhoudt nu zichzelf en haar dochtertje met kralenkunst, met het organiseren van markten en het slimmer inrichten van woningen. Deze onverschrokken freelancers hebben zich bekwaamd in het aanboren van nieuwe markten door verschillende vaardigheden met elkaar te combineren.

Freelancers vormen zowel in de V.S. als in Europa de snelst

groeiende sector in de economie. In 2020 zal een vijfde van alle arbeid op freelancebasis worden verricht. In Nederland bedraagt het groeicijfer nu al 92 percent en ook in Griekenland en Italië zien we een spectaculaire toename. Dit deel van de beroepsbevolking is inmiddels internationaal georganiseerd. Onlangs werd het Europees Forum van Onafhankelijke Professionals opgericht, ter verbetering van de rechtspositie van freelancers.

Uit een recent onderzoek in Milaan, Italië blijkt dat fulltime freelancers over het algemeen tevreden zijn met hun ­leven. Bovendien geven zij aan zich in toenemende mate vrij en ­autonoom te voelen. Sommige respondenten merkten op dat het makkelijker was geworden om werk en privéleven op elkaar af te stemmen. Anderen benadrukten vooral de mogelijkheid om op te komen voor wat ze belangrijk vonden.

Een 48-jarige consulente die haar baan had opgezegd na een slechte behandeling door een cliënt, merkte op: ‘Je reputatie qua eerlijkheid en integriteit is ontzettend belangrijk. Het wordt bijna zoiets als een eigen merk.’

Wat moet je weten om in dit milieu succesvol te zijn? Het bestaan als freelancer is geen langspeelplaat; het is een ­m ash-up. Je zult jezelf anders moeten verpakken en ­herpositioneren – wie ben ik en wat doe ik – zonder daarbij je kerntalent uit het oog te verliezen. Als freelancer moet je je werk doen zonder dat een baas je aanwijzingen geeft of ­achteraf bekritiseert, en zonder de voordelen van een ­onkostenrekening of een eindejaarsbonus. Aan de andere kant is het een fantastische manier om een nieuwe carrière uit te proberen, een centje bij te verdienen of verschillende interesses met elkaar te combineren. Het mooie van de freelanceeconomie is dat je er op allerlei manieren je voordeel mee kan doen. ››› HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 4 9

2 ZORG DAT JE EEN VAK LEERT FREELANCEN IMPLICEERT DAT JE JE

t­alenten inzet om aan de behoeften van anderen tegemoet te komen, maar je een vak eigen maken gaat nog een stap verder: met behulp van je eigen creativiteit ontwikkel je meesterschap op een vakgebied dat zich in de loop van de tijd heeft bewezen.

Enkele jaren geleden voorspelde Harvardeconoom Larry Katz dat de groeiende herwaardering van vakmanschap in Amerika voor nieuwe kansen zal zorgen op de arbeidsmarkt. Katz gebruikte de term vakmanschap in brede zin als aanduiding voor alle vormen van vakwerk – of het nu gaat om een kunsthistoricus die designkeukens installeert, of een voormalige theaterwetenschapper die met veel toewijding zorg verleent aan buurtgenoten.

In Europa kent men een traditie van vakgenootschappen die terug gaat tot de Middeleeuwen. Daartoe behoren gitaarbouwers in M ­ adrid, families van wijnboeren in Bourgondië en Venetiaanse ­wevers. Machinaal vervaardigde producten verbleken nog altijd naast de handgemaakte lederen schoenen van de jonge schoenmaker uit Orvieto of het kunstige zilverwerk dat te koop is in de Grote Bazaar van Istanboel.

Ook cottage industries zijn weer in opkomst, nu steeds meer vaklui hun producten thuis vervaardigen en vanuit huis verkopen.

Daarbij horen de wever, de pottenbakker, de sierradenontwerper, de mandenvlechter, de kaasmaker, het internationale vakgenootschap Etsy en een groot aantal fair trade websites die een ‘dorpseconomie’

vormen voor zowel glasmakers uit Moravië als houtsnijders uit Mozambique.

En dan is er nog de makercultuur – een doehetzelfbeweging die al een groot aantal gadgets heeft opgeleverd. Makers hebben bedrijven opgericht als littleBits, Particle (voorheen Spark), Shaper, LightUp, Roominate en Othermill, waarvoor ze het benodigde kapitaal veelal bijeen kregen dankzij Kickstarter. De Maker Faire van vorig jaar in Rome had het 3-D printen van voedsel als thema. Een van de meest spraakmakende demonstraties was die van de Nonnabot van Mondopasta, een apparaat dat spaghetti en ravioli kan printen. Kijk dus uit naar nieuwe producten in de categorie ‘vakmanschap meets high-tech’.

3 SLUIT JE AAN BIJ DE DEELECONOMIE AIRBNB EN UBER VORMEN NIEUWE ALTERNATIEVEN VOOR SAAI WERK IN EEN KANTOORHOKJE EN BIEDEN BOVENDIEN

de kans om je eigen baas te zijn. Aan dit onderdeel van de deeleconomie kan je deelnemen door je diensten online of via mobiele apps aan te bieden. Hoewel Uber geen gegevens verstrekt over de verdiensten van de aangesloten chauffeurs, bedraagt het gemiddelde jaarinkomen waarschijnlijk tussen 36.000 en 54.000 euro, aanzienlijk meer dan het minimumloon.

Wat maakt dit nieuwe verschijnsel mogelijk? Met name in Europa, waar parttimers bijna 20 percent van de beroepsbevolking uitmaken, hebben mensen meer tijd en zijn ze vanwege de onzekere economie meer gemotiveerd om risico’s te nemen.

Naarmate meer startups toetreden tot de deeleconomie – of het nu om de verkoop van voedsel gaat of het aanbieden van hulp in de huishouding - biedt deze steeds meer kansen. Wie in staat is te berekenen wat zijn tijd waard is, zal de meeste kans hebben op het vinden van regelmatig werk. Om in deze nieuwe sector succesvol te zijn, moet je een analyse maken van de concurrentie, je eigen voortgang in de gaten houden, indien nodig aanvullende middelen vinden of medewerkers aantrekken en een haalbaar tijdschema opstellen voor de groei van je bedrijf. Vandaag de dag is het mogelijk om zonder grote investeringen ondernemer te worden – een keurig appartement in een nette buurt en een goed onderhouden auto volstaan.

Maar wees voorbereid op onverwachte tegenspoed. Eerder dit jaar raakten Parijse taxichauffeurs slaags met de politie toen ze demonstreerden tegen de komst van Uber. En in sommige chiquere buurten worden verordeningen uitgevaardigd die verhuur via Airbnb moeten tegengaan, uit angst voor lawaaiige gasten. Dus als je mee wilt doen aan de deeleconomie, zorg dan dat je je huiswerk hebt gedaan. De meest succesvolle Uberchauffeurs zijn werkzaam in gebieden waar het taxi-aanbod onder de maat is, en steeds meer Airbnb-ers screenen hun huurders vooraf en gaan na of ze wel het recht te hebben kortdurende onderhuur aan te bieden.

5 0 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

4 LEREN DOOR TE DOEN EEN PAAR JAAR GELEDEN WAREN DE

meeste MOOC’s (massive open online courses) nog gewoon video’s van traditionele colleges en vereisten dezelfde passieve aandacht. Tegenwoordig zijn ze heel wat praktischer en behandelen de meest uiteenlopende onderwerpen, van leiding geven en boekhouden tot het bouwen van een robot of improviseren op de piano.

MOOC’s stellen ons in staat om zonder tussenkomst van een leraar de praktische handleiding bij het gewenste onderwerp te raadplegen. Je bepaalt zelf het verloop en het tempo van je opleiding. De makers van deze nieuwe programma’s weten dat zelfmotivatie de beste garantie biedt op succes. Het probleem van klassikaal onderwijs is dat het gebaseerd is op externe motivatie en aansporingen, zoals cijfers en beurzen. Maar het is juist een helder besef van hun innerlijke waarden dat mensen aanzet tot prestaties.

Gratis online onderricht kan een effectief hulpmiddel zijn voor mensen die al doende leren. Je kunt er praktische vaardigheden opdoen, zoals het ontwerpen en bouwen van websites en boekhouden tot het managen van een startup.

Zoek in dit tijdperk van overvloedig beschikbare informatie vooral naar materiaal dat zich snel laat absorberen. Kies een cursus die zowel je zelfvertrouwen versterkt als je nieuwsgierigheid bevredigt. Technologiebedrijven beseften als eersten dat de meest succesvolle mensen niet zelden autodidact zijn. Google nam vroeger vooral afgestudeerde studenten met hoge attitudescores in dienst. Tegenwoordig zoekt het bedrijf juist kandidaten met praktische vaardigheden, ook al hebben zij vaak hun studie niet afgemaakt. ›››

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 5 1

5 MAAK JE NIET DRUK OM GELD VEEL MENSEN LATEN ZICH TIJDENS

hun zoektocht naar bevredigend werk ontmoedigen door de ‘zekerheidscheck’.

De oplossing is om geld buiten beschouwing te laten, althans voorlopig, en je te richten op de talenten die je wilt aanboren, het vinden van de mensen die je erbij wilt betrekken als collega of klant en het bepalen van de meest geschikte omgeving om te groeien.

Na vijftien jaar te hebben gewerkt in public relations voelde Bronwyn Saglimbeni dat het tijd was voor iets anders. Dus stelde ze zich vragen als ‘welk onderdeel van mijn baan vind ik echt leuk en wat vind ik zo leuk dat ik bereid ben om het voor niets te doen?’ Haar antwoord: mensen helpen om authentiek te zijn. Inmiddels heeft ze haar eigen bedrijf en werkt ze met CEO’s aan de effectiviteit van hun TED-talks, bereidt ze hen voor op media-interviews en leert ze hun actief luisteren.

Saglimbeni, die bekend staat om haar gevoel voor humor, moedigt CEO’s aan om risico’s te nemen en zeer persoonlijke zaken met hun gehoor te delen. Ze is uitgegroeid tot een van de meest succesvolle mediacoaches in Silicon Valley. Door geld buiten beschouwing te laten kon Saglimbeni haar passie volgen, maar ze had bovendien een lange-termijnplan. Toen ze in 2002 begon met Bronwyn Communications, hield ze haar PR-baan nog aan tot ze die in 2008 kon opzeggen. In haar eerste jaar als coach en mediaconsulent verdiende ze er 5 percent van haar inkomen mee; het volgende jaar 10 percent. Twaalf jaar later heeft ze haar omzet verdubbeld. ‘De meesten van ons kunnen niet zomaar de inkomstenkraan dichtdraaien’, vertelt ze, ‘in afwachting van het moment dat de zaken beter gaan lopen’. Deze zelfstarter slaagde erin nog een ander nobel doel te realiseren: een betere balans tussen werk en privéleven. Dat vertaalt zich in een hele zomer vrijaf, met volop tijd om te lezen en te dromen, strandwandelingen te maken en te gaan picknicken met haar gezin.

‘Als je iets doet waar je hart naar uitgaat en er is ook nog vraag naar, dan valt alles op zijn plek’, vertelt Saglimbeni. ‘Zodra je de connectie tussen je passie en de markt hebt gevonden, kan je echt soulful succes bereiken.’

Hoe maak je de overstap?

Drie dingen die je moet doen.

1. ZORG VOOR TIJD OM NA TE DENKEN ‘WE LEVEN IN EEN TIJDPERK VAN INNOVATIE ZONDER WEERGA – er is nauwelijks een product dat niet opnieuw wordt uitgevonden, van brood en schoenen tot hoe we ons restaurants en vliegvelden voorstellen’, zegt Cliff Hakim, schijver van Rethinking Work. ‘Bij zoveel rumoer om ons heen is het belangrijk de blik naar binnen te richten en onze dromen te cultiveren.’

Hij bepleit dat we elke dag een paar minuten nemen om stil te staan bij onze relatie tot werk en bij de vraag welke activiteiten ons het meest plezier geven. Voor wie daar meteen een begin mee wil maken, is er de Core Values Test die ontwikkeld werd door Peter Senge aan het MIT. (Ga voor een beknopte versie van de test naar onlinepersonalitytests.org/

5 2 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

corevalues.) De test zal uitwijzen of u streeft naar leiderschap, wijsheid of zelfkennis, of u vooral geïnspireerd wordt door familiebanden of door vriendschap, avontuur, de kick van het bedenken van oplossingen of juist door rust en voorspelbare routine.

Nodig vervolgens een paar vrienden en collega’s die u vertrouwt uit voor een brainstormsessie rond de vraag hoe u die waarden zou kunnen inpassen in uw dagelijks leven. ‘Kies hiervoor mensen die bereid zijn te luisteren zonder oordeel en die positief staan tegenover uw verlangen om te groeien. Wissel daarna verhalen uit over activiteiten die u een gevoel van opwinding en betrokkenheid bezorgen’, aldus Hakim. ‘Let daarbij vooral op de kleine vonkjes die zo’n gesprek oplevert en geef uzelf toestemming om ze nader te onderzoeken.’

6 OMARM CREATIEVE VERSTORINGEN ‘VANDAAG DE DAG IS HET BELANGRIJK EEN AANJAGER VAN

voortdurende verandering te zijn’, zegt Tim jellison, oprichter van Fresh Look Strategies in San Francisco, die meer dan twintig jaar als adviseur werkte voor grote bedrijven als Microsoft en zich nu toelegt op de startup ecosysteem, een van de meest turbulente segmenten van de nieuwe economie. Wat geldt voor elke willekeurige startup, zegt Jellison, geldt tegenwoordig ook voor creatievelingen.

Met de opkomst van iTunes, Pandora, Spotify en andere streaming diensten is het bedrijfsmodel van de muziekindustrie volledig op zijn kop gezet. Artiesten moeten zich buiten hun comfort zone begeven en actief worden als manager en promotor. Het mooie hiervan is dat zij nu hun producten kunnen maken en verkopen in een markt die tot voor kort gedomineerd werd door grote bedrijven.

Dan Kennedy, die een opleiding tot componist en klassiek pianist volgde aan Amherst in Massachussetts, bereikte met twee van zijn platen – Intuition en Bloom Road – de toptien van de New Age albumcharts. Daarbij nam hij zelf de marketing en promotie voor zijn rekening. ‘Het valt niet mee om een volledige opsomming te geven van alle verschillende taken die ik op een willekeurige dag moet uitvoeren’, vertelt Kennedy, wiens werk bestaat uit het maken van muziekvideo’s, het bellen naar radiostations, het boeken van zijn eigen optredens, samenwerken met opnametechnici en het samenstellen van persmappen en promotiemateriaal voor zijn volgende cd – en dan nog zijn reguliere baan: lesgeven. ‘Soms moet ik mezelf eraan herinneren aan de piano te gaan zitten om een nummer te schrijven’, vertelt hij. ‘Maar het feit dat ik mijn carrière als een bedrijf beschouw, heeft als voordeel dat ik elke dag met muziek bezig kan zijn.’

Nu de uitgeverswereld in elkaar stort, worden ook schrijvers fulltime zelfpromotoren. Helaas zijn de meeste auteurs die bij een grote uitgeverij debuteren, niet in staat van hun werk te leven. Uit onderzoek blijkt dat schrijvers die hun werk in eigen beheer uitgeven,

vaker in staat zijn in hun levensonderhoud te voorzien dan collega’s die onder contract staan bij concerns als Hachette en Penguin.

Een trend die begon in de V.S. tekent zich inmiddels ook overal in Europa af: steeds meer auteurs geven hun boeken in eigen beheer uit. Vijftig tinten grijs van de Britse schrijver E.L. James werd zelfs een internationale bestseller. Ook in Duitsland neemt het uitgeven in eigen beheer flink toe. Tijdens de Buchmesse in Frankfurt legden Emily Bold en Nika Lubitsch uit hoe zij netwerken en gebruik maken van social media om hun boeken met succes aan de man te brengen. Een onlangs verschenen rapport over auteursverdiensten concludeert: ‘Veel van de schrijvers die hun werk in eigen beheer uitgeven, zijn zeer tevreden met de gang van zaken en bovendien slim genoeg om redactiewerk, marketing en dergelijke uit te besteden.’ ›››

2. KOM IN BEWEGING FRIS EN RELEVANT BLIJVEN KUN JE BEREIKEN DOOR BEREID TE zijn nieuwe vaardigheden aan te leren en talenten aan te boren. Volgens Hakim is het zo dat als je denkt dat een baan qua expertise buiten je bereik ligt, je er juist voor moet gaan. Want door altijd verder te reiken, houd je je geest scherp en bezorg je jezelf het opwindende gevoel dat je echt leeft.

Als freelancer doe je voortdurende nieuwe vaardigheden en kennis op, van het beheren van social media tot het aanboren van nieuwe markten. In deze kenniseconomie geldt dat hoe groter het aantal gebieden is waarop je deskundig bent, des te groter je kans op succes is.

Innovatieve bedrijven moedigen dit soort experimenten steeds vaker aan. Bij T.J. Maxx, een leverancier van discountkleding met een omzet van vele miljarden, wisselen werknemers regelmatig van baan. Zo kan het zijn dat een logistiek manager gevraagd wordt hoofd van de informatiedienst te worden of wordt een medewerker van de klantenservice bij de afdeling marketing geplaatst.

‘Om je betrokkenheid op peil te houden, zegt Hakim, ‘heb je afwisseling

en uitdagingen nodig. Zie het als een nieuwe vorm van yoga, een dagelijkse discipline waarbij je buigt en strekt en nieuwe rollen uitprobeert. Of je nu werkt voor een organisatie of voor jezelf, de boodschap is om te blijven buigen en strekken. En wees niet bang om daarbij een paar onverwachte bewegingen te maken.’

3. LEER DANSEN MET SUCCES SUCCESVOLLE ONDERNEMERS NEMEN MISLUKKINGEN EN ­afwijzingen niet persoonlijk; zij accepteren een paar missers en stevenen onverminderd op hun doel af. Als regel duurt het vijf jaar om een nieuwe onderneming uit de rode cijfers te krijgen of een nieuwe carrière op te bouwen – en dan nog alleen als je blijft oefenen.

Hoe weet je of je op de goede weg bent? ‘Als je innerlijke economie ­synchroon loopt met die in de buitenwereld zullen andere mensen je ­vragen of ze met je kunnen samenwerken’, zegt Hakim. ‘Het dansen gaat dan niet langer met horten en stoten, maar verandert in een sierlijke wals.

Misschien nog niet helemaal volmaakt, maar je voelt je met elke stap zekerder van je zaak.’ | V.A.

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 5 3

7 BEGIN ALS MAATSCHAPPELIJK ONDERNEMER GENERATIE NUL WACHT ER NIET OP ‘HET EERST GOED

te hebben alvorens goed te doen’, zoals managementgoeroe Peter Drucker ooit adviseerde. De meest idealistische generatie ooit begon al rond het twintigste levensjaar iets terug te doen voor de samenleving en velen zijn van plan hun leven in dienst te stellen van de publieke zaak.

Tijdens een reis door India als backpacker werd Adam Braun benaderd door een jongetje dat op straat liep te bedelen. ‘Wat zou je het allerliefst willen?’ vroeg Braun aangedaan. ‘Een potlood’, antwoordde het kind. Adam haalde er een uit zijn rugzak en gaf het hem – om zich vervolgens te verbazen over de vloedgolf van toekomstmogelijkheden die zich op het gezicht van de jongen aftekende. In vijf jaar tijd bereisde Braun met zijn rugzak meer dan vijftig landen en reikte daarbij duizenden potloden en pennen uit. In 2008 richtte hij met 22 euro Pencils of Promise op, een organisatie die zich inzet voor beter onderwijs in ontwikkelingslanden.

De afgelopen tien jaar hebben nog veel meer jonge mannen en vrouwen overal ter wereld nonprofitorganisaties met een maatschappelijk doel opgericht. In oktober 2012 werd Malala Yousafzai, een vijftienjarig meisje uit Pakistan, in het hoofd geschoten door een handlanger van de Taliban omdat zij de moed had gehad zich uit te spreken voor onderwijs aan meisjes. Haar mede-activist Shiza Shahid (21) kwam speciaal over om haar medische verzorging te regelen en de familie af te schermen van het mediacircus. De twee jonge vrouwen hadden elkaar vier jaar eerder ontmoet, toen Yousafzai als elfjarige actief was als blogger voor de BBC en verslag deed van het toenemende geweld door het Talibanregime. Shahid organiseerde in die tijd een kamp in Islamabad, een veilige plek waar Yousafzai en 25 andere jonge meisjes leerden effectief te zijn als activist en maatschappelijk ondernemer.

Yousafzai herstelde van de schotwond, vastbesloten haar strijd voort te zetten. Als kersverse beroemdheid was het voor haar gemakkelijk geweest een ervaren fondsenwerver aan te trekken om haar organisatie te leiden. In plaats daarvan vroeg ze Shahid, die net was afgestudeerd aan de universiteit van Stanford en werkzaam was als consulent voor McKinsey in Dubai. Samen richtten ze het Malala Fonds op, met financiële steun van de Wereldbank, Angelina Jolie en Brad Pitt. Vorig jaar mocht Yousafzai als jongste persoon ooit de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst nemen.

Om tegemoet te komen aan de behoefte van deze generatie om iets goeds te doen, hebben veel economische hogescholen tegenwoordig een studierichting maatschappelijk ondernemerschap. In de V.S. zijn dat onder meer Stanford en Harvard, in Engeland de universiteit van Oxford en in Frankrijk INSEAD. De Youth Venture van het Ashoka netwerk richt zich op een nog jonger publiek, met een internationaal ­programma dat jongeren van 12 tot 20 jaar de kennis en vaardigheden aanreikt die nodig zijn om te wereld te kunnen veranderen.

Deze jeugdige idealisten werken meestal met een marginaal budget en zijn afhankelijk van onderlinge steun. Aan wat voor werkplekken geven ze de voorkeur? De Impact Hub is een ‘kantoorcollectief’ waar leden in ruil voor een maandelijkse bijdrage ook lezingen en presentaties kunnen geven, om zo ervaringen uit te wisselen en nieuwe projecten fijn te slijpen. De Impact Hub bedient een internationale gemeenschap van 11.000 activisten en creatievelingen in Europa, Noord en Zuid-Amerika, Afrika en Azië – nog een aanwijzing dat er steeds vaker wordt gewerkt in een bruisende sfeer van gezamenlijkheid.

5 4 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

8 TERUGGEVEN ALS TWEEDE CARRIÈRE ‘VROEGER WAS HET ZO DAT JE JE MOEST AANPASSEN AAN JE BAAN’, VERTROUWDE EEN

leidinggevende uit de babyboomgeneratie me toe. ‘Je ging naar de universiteit, volgde de juiste vakken, solliciteerde naar een baan bij een groot bedrijf en deed wat er van je gevraagd werd.

Het was als in de tv-serie Mad men: alles draaide om verkoopcijfers en zorgen dat de mensen wilden wat de cliënt maakte. Maar wij babyboomers stellen nu onze waarden voorop en vragen ons af: “Waar kan ik echt achter staan?”’

In 1997 nam Marc Freedman, maatschappelijk ondernemer in San Francisco, het initiatief voor een beweging die zich richt op het aanboren van de vaardigheden en ervaring van mensen van middelbare leeftijd en ouder – inmiddels het grootste en meest invloedrijke deel van beroepsbevolking. Hij stichtte Encore.org, een organisatie die deze groep aanmoedigt om geïnspireerd door hun eigen passie aan een zinvolle tweede carrière te beginnen. Ook was hij de drijvende kracht achter de Purpose Prize, die inmiddels meer dan vijf miljoen euro heeft uitgekeerd aan 60-plussers die zich inzetten voor maatschappelijke vernieuwing. Volgens Freedman is de prijs bedoeld voor ‘alledaagse helden die een probleem zagen dat ze niet konden negeren’.

Charles Fletcher, voormalig leidinggevende bij een telecombedrijf, is de oprichter van SpiritHorse, een internationaal netwerk van therapeutische paardrijscholen voor mensen met een handicap – dat zijn diensten gratis aanbiedt. HR-specialist Kate Williams werd op haar vijfenzestigste blind en begon vervolgens zonder enige vorm van subsidie een omscholingstraject voor blinden en slechtzienden. Met behulp van Adaptive Technology Services ontwikkelde Williams software die blinden en slechtzienden niet alleen helpt bij het vinden van een baan, maar ook om beter te kunnen functioneren tussen zienden.

De 63-jarige David Campbell, werkzaam in de technologiesector, kwam onmiddellijk in actie toen hij hoorde van de allesverwoestende tsunami in Zuidoost-Azië. Nadat hij had vernomen dat het internet nog werkte, boekte hij een vlucht naar het rampgebied, bewapend met een draadloze router en een rol gaffertape. Zijn groep, de All Hands Volunteers, heeft inmiddels hulp verleend aan ruim 45.000 gezinnen in zes landen.

Het meest verbazende aan al deze verhalen zijn de enorme financiële risico’s die de activisten namen om de levens van anderen te kunnen verbeteren. ‘Zij financieren hun activiteiten op allerlei verschillende manieren – ze gaan kleiner wonen, keren hun spaarpot om of nemen een tweede baan’, aldus Freedman. ‘En het geld van eventuele prijzen wordt meestal meteen weer in het project gestoken. Nooit eerder was er zo’n hoogopgeleide, welvarende en kundige generatie die beschikt over zowel de tijd als de middelen om anderen te helpen.’ ››› HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 5 5

‘Het geheim van het leven is het hebben van een missie, iets waarvoor je alles uit de kast haalt, elke dag weer, zolang je leeft.’

HENRY MOORE

D

US WAT NU? KUNSTENAARS BE-

seffen al heel lang hoe waardevol het is om zonder angst te experimenteren. ‘Het geheim van het leven is het hebben van een missie, iets waar je je hele leven aan wijdt, waarvoor je alles uit de kast haalt, elke dag weer, zolang je leeft’, aldus het advies van beeldhouwer Henry Moore.

‘En het allerbelangrijkste is – het moet iets zijn dat je echt niet kunt.’ Dat is ook het wezen van het opnieuw uitvinden van werk.

We hebben altijd een doel voor ogen dat buiten ons bereik ligt, in de overtuiging dat we er toch steeds een stukje dichterbij komen.

Samen hebben we al ongelooflijk veel vooruitgang geboekt. Om te beginnen zijn we begonnen aan een nieuwe en waarlijk creatieve dialoog over wat we doen en wat onze roeping is. Het Centre for Spirituality at Work in Toronto vraagt Canadezen wat ze vinden van hun baan: ‘Is uw dagelijks werk inspirerend of put het u geestelijk uit? Gaat het vooral om geld verdienen en dingen voor elkaar krijgen, of zou het ook anders kunnen, zodat u meer uit het leven haalt, werk doet dat u zinvol vindt en een bijdrage levert aan een betere wereld?’

We zijn ook over werk gaan praten in termen als ‘authenticiteit’ en ‘aanwezigheid’.

Het boeddhistische principe van juist levensonderhoud beschouwt werk als spirituele ­beoefening, als een manier om lief te ­hebben en te dienen. Verrassend genoeg wordt dit idee omarmd door traditionele bedrijven.

Bij sommige ondernemingen is een meditatieruimte al net zo normaal als een kantine.

Volgens een recent onderzoek gaf 85 p­ ercent van alle Amerikaanse werknemers aan dat de spiritualiteit van hun leidinggevenden van invloed was op de organisatie en wees

men op het belang van de ethische bedrijfscode en het onderschrijven van de Gulden Regel.

Tenslotte zijn er sterke aanwijzingen dat we ons bewegen in de richting van wat ­socioloog Lewis Hyde de weggeefeconomie noemt. ‘In tegenstelling tot de ­verkoop van een product of dienst’, schrijft hij, ‘­ bevordert geven de relatie tussen de b­ etrokken ­partijen.’ Daarmee wordt werk gezien als een vitale uitwisseling van energie, een ­manier om verbinding te maken en gemeenschap te vormen.

Turbulentie in de markt dwingt ons om onze doelen voortdurend bij te stellen. Toch kennen we het gevoel dat werk iets is dat we zelf creëren, op de manier waarop een kunstenaar een oeuvre schept – met behulp van onze unieke vaardigheden en passies. Wat ik vooral inspirerend vind, is de synergie in dit proces: terwijl wij ons werk heruitvinden, vindt ons werk ook ons opnieuw uit.

Door daarmee bezig te zijn, ­hebben we de kans te ontdekken wat onze ­diepste ­verlangens zijn, wat ons maakt tot wie we zijn, om vervolgens iets terug te k­unnen doen. Maar dan wel op nieuwe manieren, zodat onze ­instituties en werk beter aansluiten bij m ­ enselijke behoeften. De economie is slechts een werktuig van de natuur, dat van ons verlangt het oude op te geven om aan een nieuw leven te kunnen beginnen. is journalist, media-adviseur en oprichter van Sacred Words, een Centrum voor Helende Verhalen in Mill Valley, Californië. Ze begeleidt seminars over laatbloeien voor 50-plussers en het heruitvinden van werk. Voor meer informatie, zie themediamuse.com.

VALERIE ANDREWS

DEZE CURSUS WORDT ALLEEN GEORGANISEERD BIJ VOLDOENDE BELANGSTELLING

Wilt u een cursus volgen over het Nieuwe Werken en Digitale Nomaden? met Jurriaan Kamp Wilt u zich verdiepen in de kansen die het nieuwe werken u biedt en in wat het leven u als digitale nomade brengt? Onze hoofdredacteur Jurriaan Kamp staat al twintig jaar in de voorhoede van het nieuwe werken en hij is een ervaren digitale nomade.

Jurriaan Kamp wil zijn ervaringen graag met u delen en u introduceren in de mogeijkheden van het nieuwe werken. Wilt u dat hij een online even hierover leidt?

Wij staan klaar om deze cursus te organiseren, maar horen vooraf graag of u hierin geinteresseerd bent.

Laat het ons weten. Ga naar theoptimist.com/digitalnomads

5 6 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

Column

Harry Starren Spreker, dagvoorzitter en publicist rond thema’s als strategie, leiderschap en ondernemerschap. www.harrystarren.com

Als denken doen is AL JAREN ZIT DE OECD, DE ORGANISATIE VOOR

FOTO: RAYMOND DE VRIES

­ conomische Samenwerking en Ontwikkeling, de E Nederlanders op de huid omdat wij te weinig zouden investeren in onderzoek en ontwikkeling. We blijven achter bij de anderen en bungelen beneden de middenmoot. We zijn te zuinig, zeggen de universiteiten de OECD na.

Al net zo lang doet onze economie het relatief beter dan die van de meeste landen. Ook beter dan de meeste landen die meer investeren. Dat moet te denken geven.

Op een of andere manier moet er toch iets zijn dat we goed doen.

In het bedrijfsleven is iets soortgelijks gaande. Apple investeert nog geen vier procent in research & development. Apple. Opvallend. Is er iemand die twijfelt aan de innovatieve kracht van dit bedrijf? In zekere zin is Apple als totaal een R&D-bedrijf. Dat verklaart waarom ze hebben daar maar kleine, aparte afdeling voor R&D hebben, en dus een beperkt budget.

Budgetten horen bij de traditionele industriële periode waarin activiteiten helder en afgrensbaar waren. Alles had een aparte functie. Er werd nog verschil gemaakt tussen denken en doen, tussen beleid en uitvoering. Dat onderscheid is aan het verdwijnen.

Als het om kennis gaat, vliegen we in een grenzeloze zwerm: een optelsom van talent, tijd en toewijding.

Misschien is dat wel de reden dat Nederland ogenschijnlijk zo weinig uitgeeft aan onderzoek en ontwikkeling. Zou het misschien zo zijn dat in kenniseconomische landen veel onderzoek en ontwikkeling deel uitmaakt van het primaire proces? Omdat het hier wordt gezien als een kernactiviteit die geen aparte afdeling nodig heeft?

Straks herkennen we traditionele industriële economieën aan hun relatief hoge separate uitgaven aan research & development. En herkennen we kenniseconomieën aan hun relatief lage separate uitgaven.

Kennisvorming heeft op vele manieren plaats. Het kan misschien het beste begrepen worden als een circulair proces: een voortdurende uitwisseling tussen producenten en gebruikers. Gebruikers zijn steeds vaker co-producenten. Zij maken kennis mee. Samenlevingen waarin de dialoog tussen partijen vanzelfsprekend is, ontwikkelen zo tegen relatief lage kosten kennis en vaardigheden door de know-how van alle betrokkenen te benutten.

Dat vergt een open samenleving én een sociale en technologische infrastructuur, die allang niet meer ophoudt bij de landsgrenzen. Als het om kennis gaat, vliegen we in een grenzeloze zwerm: een optelsom van talent, tijd en toewijding.

En dat lage budget waarover de OECD ons nu al jaren kappittelt?

Het doet mij denken aan een hoogleraar die, als hij een bedrijf zag met een grote marketingafdeling, constateerde dat zij kennelijk afzetproblemen hadden: ‘Anders hadden ze niet zo’n grote aparte afdeling nodig.’

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 5 7

FOTO: IMAGE SOURCE/ALAMY

Leven

Werkelijk waar

Hier kwam geen Photoshop aan te pas. Deze plekken bestaan echt.

RORAIMA, DE HOOGSTE AFGEPLATTE BERG TER WERELD, OP DE GRENS VAN VENEZUELA, BRAZILIË EN GUYANA.

FOTO: JIRATTO/SHUTTERSTOCK

HITACHI, EEN OPENBAAR PARK AAN ZEE MET EEN GROTE VERSCHEIDENHEID AAN SEIZOENSGEBONDEN BLOEMEN, IBARAKI, JAPAN.

FOTO: SEAN PAVONE/SHUTTERSTOCK

HET BAMBOEWOUD ARASHIYAMA, EEN POPULAIR TOEVLUCHTSOORD IN KYOTO, JAPAN.

FOTO: GILK/SHUTTERSTOCK

TIANZI, EEN NATUURRESERVAAT IN DE BERGEN, DAT BEKEND ALS ‘DE KONING VAN HET PIEKENWOUD’ IN HUNAN, CHINA.

FOTO: RAT007/SHUTTERSTOCK

ZHANGYE DANXIA, EEN NATIONAAL GEOLOGISCH PARK MET EEN UNIEKE GEOMORFOLOGIE, IN GANSU, CHINA.

FOTO: BRIAN JANNSEN/ALAMY

UITGESTREKTE LAVENDELVELDEN IN VALENSOLE, FRANKRIJK.

FOTO: MIHAI TAMASILA/SHUTTERSTOCK

DE TUNNEL DER LIEFDE, GEVORMD DOOR BOMEN LANGS EN OVER EEN NIET LANGER GEBRUIKTE SPOORWEG, IN HET ZUIDWESTEN VAN ROEMENIË.

FOTO: ADAS MELIAUSKAS

DE HEERSTRASSE, OOK WEL DE KERSENBLOESEMLAAN GENOEMD, IN BONN, DUITSLAND.

FOTO: HAN VU/SHUTTERSTOCK

DE ANTELOPE CANYON, WAARVAN DE NAAM ‘PLAATS WAAR HET WATER DOOR DE ROTSEN STROOMT’ BETEKENT IN DE NAVAJO-TAAL, IN HET NOORDEN VAN ARIZONA.

Duurzaamheid & Innovatie

Een

6 8 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

ILLUSTRATIE: CENSUUR/CENSUUR.COM

echt netwerk

De oplossing voor het probleem van overbelaste en verouderde hoogspanningsnetwerken? Eén woord: micronetwerken – lokale stroomnetwerken die goedkoper, schoner en betrouwbaarder zijn. Het is de toekomst.

DOOR GREG NICHOLS

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 6 9

E

IND 2000 EN BEGIN 2001 WERD

Californië getroffen door een reeks stroomstoringen. Het aanbod kon niet meer aan de vraag voldoen.

Het stroomnetwerk – het geheel van uitgebreide onderling met elkaar verbonden systemen van energiecentrales en hoogspanningskabels die elke ontwikkelde natie omspannen – raakte ernstig overbelast. Totaal onverwacht merkten verontruste bewoners hoe kwetsbaar hun grip op de moderne wereld was.

De stroomstoringen leken een uitzondering, een samenloop van omstandigheden, veroorzaakt door slechte planning, recente deregularisering en de voortdurende onwil van de belangrijkste energiebedrijven om samen te werken. Maar het bleef gebeuren, en steeds vaker.

Net als vele andere cruciale instellingen werd de Santa-Ritagevangenis, in Alameda County in Californië, dankzij een speciale voorziening niet in duisternis gehuld. Maar het was wel nodig om de elektriciteitsconsumptie te beperken en met 4000 gevangenen, 10.000 tl-buizen en 12.000 maaltijden die per dag moeten worden geserveerd was dat een hele opgave. De voorziening vereist 3 megawatt (MW) voortdurende en betrouwbare energie om normaal te kunnen functioneren, genoeg energie om 2700 huizen van stroom te voorzien.

Nadat het gebruik met wel 50 procent was teruggebracht, moest de gevangenis op halve kracht verder.

Een

7 0 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

langdurige stroomcrisis had zijn weerslag gehad op de elementaire veiligheid, een serieuze bron van zorg in een voorziening waar gewelddadige misdadigers zijn ondergebracht.

Bestuurders van het district werden zich bewust van het probleem en kwamen in actie. Om te beginnen keurden ze een plan goed om zonnepanelen op de daken te installeren. Deze stroomfaciliteit zou het grootste energiepark bestaande uit op daken geïnstalleerde zonnepanelen van de Verenigde Staten worden en de op drie na grootste ter wereld. Het omvat 1,2 hectare en heeft een productiecapaciteit van 1,4 MW. ‘De beslissing om de opwekkingscapaciteit van zonne-energie bij de SantaRitagevangenis uit te breiden was een eenvoudige, omdat de economische aspecten zo overtuigend waren’, zegt de toezichthouder van Alameda County, Scott Haggerty. De nettobesparing voor het district was in het eerste operationele jaar in totaal 350 duizend euro en verwacht wordt dat het project ruim 13 miljoen euro zal opleveren gedurende zijn 25-jarige levensduur. En dat is niet alles: de zonnepanelen verminderden de noodzakelijke energietoevoer via het hoogspanningsnetwerk gedurende de voor de instelling energievretende zomerperiode met wel 25 procent.

Maar dit verhaal gaat niet alleen over Californië. Geënthousiasmeerd door deze resultaten en de positieve publiciteit die het opleverde – toch een bijzonderheid voor een gevangenis in Californië – begon Alameda County de Santa Rita te beschouwen als een proeftuin voor haar tomeloze ambities op het gebied van groene energie. ‘Hopelijk kunnen we een voortrekkersrol spelen en anderen zover krijgen mee te doen’, zegt Haggerty.

In 2012 leidde dit idee tot één van de grootste projecten op het gebied van micronetwerken in de wereld.

Micronetwerken zijn lokale energienetwerken die ingepast worden in en een aanvulling vormen op bestaande stroomnetwerken. Een micronetwerk kan onafhankelijk werken van het hoogspanningsnetwerk, waarbij stroom lokaal wordt geproduceerd door middel van een mix van duurzame energietechnologieën en op de schaal van een buurt of enkele woonblokken wordt gedistribueerd. Als de vraag groot is kunnen micronetwerken stroom betrekken uit het hoogspanningsnetwerk. Wanneer de vraag laag is leveren de micronetwerken

energie terug, waardoor elders de druk op het hoogspanningsnetwerk wordt verlicht.

Micronetwerken werken niet met een specifiek type technologie. Ze zijn eerder een intelligente strategie om beschikbare duurzame energietechnologieën op lokale schaal naast elkaar te gebruiken. Omdat ze zijn gebaseerd op wind- en zonne-energie, vervuilen ze niet, in tegenstelling tot hun grote broers die werken op fossiele brandstoffen. Tegelijkertijd zijn ze ook niet afhankelijk van de prijsschommelingen op de wereldwijde energiemarkten. Door alleen energie te betrekken van het hoogspanningsnetwerk als het noodzakelijk is, vergroten ze de capaciteit van het gehele energienetwerk, waarmee het minder gevoelig wordt voor storingen als gevolg van ondercapaciteit.

Nu het steeds duidelijker wordt dat geen enkele vorm van duurzame energie op afzienbare termijn in staat zal zijn alle fossiele brandstoffen te vervangen, bieden micronetwerken een overtuigend en bijzonder begrijpelijk alternatief: bundel verschillende schone-energieoplossingen en pas ze op lokale schaal toe.

Hoogspanningsnetwerken die vrijwel elk land doorkruisen, vormen enorme infrastructuren. Het Amerikaanse netwerk wordt beschouwd als het grootste ter wereld en dat is ook de verklaring voor het feit dat het niet langer houdbaar is om ze te blijven uitbreiden en onderhouden, terwijl de vraag naar energie steeds groter wordt.

Deze netwerken zijn ontstaan in de negentiende eeuw en bestaan uit hoogspanningskabels die de elektriciteit van de energiecentrales naar transformatorstations leiden, waar de spanning wordt verminderd en de stroom verder naar woningen en bedrijven wordt gedistribueerd. Op het gebied van de basistechnologie en het concept van het trekken van lange kabels om gebruikers en productielocaties te verbinden, is in de afgelopen honderd jaar nauwelijks vooruitgang geboekt.

Wel zijn de demografische druk en de wereldeconomie veranderd. De vraag naar energie in China en Afrika groeit, wat nieuwe transportoplossingen noodzakelijk maakt. Een volledig netwerk dat beide uitgestrekte gebieden van dekking voorziet, zou uiterst kostbaar zijn. Een standaard bovengrondse hoogspanningslijn kost tussen de 160 en 220 duizend euro per kilometer, afhankelijk van de spanning. In gebieden, zoals de Verenigde Staten, waar

de infrastructuur verouderd raakt, moet per jaar ongeveer 1 procent van de hoogspanningskabels vervangen worden. Er zijn ook zwaarwegende ecologische zorgen met betrekking tot het elders toepassen van stroomnetwerken zoals die in de Verenigde Staten en Europa bestaan. Ze zijn namelijk gebaseerd op gecentraliseerde energieproductie in centrales die koolstofdioxide uitstoten en zo grote gebieden van stroom voorzien.

‘Een vergelijkbare situatie’, zegt Matt Renner, directeur van World Business Academy, een in Santa Barbara gevestigde denktank en beleidsorganisatie die pleit voor nieuwe energieoplossingen, ‘deed zich voor met het oude telefoonsysteem waarbij koperen kabels nodig waren om te kunnen bellen, waardoor slechts 25 procent van de bevolking de beschikking had over een verbinding. Maar toen niet langer draden nodig waren, kreeg plotseling 90 procent van de bevolking toegang.’ Met andere woorden: als we de ontwikkelingslanden van elektriciteit willen voorzien, zal dat niet zijn door middel van de bouw van een continentaal netwerk door heel Afrika. Een nieuwe oplossing is noodzakelijk, een nieuwe benadering.

Maar de vraag blijft ook in de Verenigde Staten en Europa stijgen en het bestaande netwerk kan deze stijging niet bijbenen. In Europa zal de energieconsumptie van huishoudens tot 2020 met 16 procent stijgen, waarmee reeds overbelaste systemen nog verder onder druk zullen komen te staan.

Een tijdelijke oplossing wordt toegepast, maar deze is beperkt en ouderwets: wanneer de vraag hoog is, zoals in warme zomers, zijn kern- en kolencentrales niet voldoende en op dat moment worden piekcentrales, die werken op aardgas, ingeschakeld. Deze centrales zijn duur in gebruik en onderhoud en die kosten worden overal ter wereld als tarieven voor ‘piekuren’ in rekening gebracht.

Tegelijkertijd groeit de vraag naar netwerkcapaciteit veel sneller dan de onderliggende infrastructuur, dat al een vermogen kost om simpelweg operationeel te houden.

Wanneer de vraag tijdens een piek te groot wordt, wat kan gebeuren op extreem warme dagen, vallen systemen als dominostenen om. Als de vraag daarentegen laag is, heeft het netwerk overcapaciteit, hetgeen zich vertaalt in verspilling en onnodige vervuiling.

Naast het Santa-Ritaproject en een handvol vergelijkbare initiatieven in Noord-Amerika, zijn micronetwerken getest in Canada,

“Microgrid heeft voor iedereen wat wils.

Rechts houdt van onafhankelijkheid en eigen verantwoordelijkheid en heeft een hekel aan monopolisten. Links houdt van groene energie en het afbouwen van het gebruik van fossiele brandstoffen.”

MATT RENNER, DIRECTEUR WORLD BUSINESS ACADEMY

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 7 1

‘Sommige energiebedrijven, en mensen die in deze bedrijven sleutelposities innemen, erkennen dat dit een toekomstbeeld is dat ze niet kunnen negeren. Anderen komen moeilijker in beweging.’

GREG THOMSON, DIRECTEUR CLEAN COALITION

Groot-Brittannië, Duitsland, Spanje, Japan, China en Zuid-Korea, om maar een paar landen te noemen die de leiding nemen in dit onderzoek. In Azië richtten micronetwerken zich voornamelijk op afgelegen gebieden waar infrastructuur schaars is, een acute noodzaak op vele plekken op het continent. Aan de andere kant zijn er landen, zoals Duitsland dat zich heeft verplicht om in 2050 80 procent van haar energie uit duurzame bronnen te betrekken, waar het onderzoek zich heeft gericht op middelgrote steden en buurtschappen. De resultaten waren hoopgevend – een netwerkproject in 2013 in Wildpoldsried, een stadje met 2500 inwoners, leidde tot een energieproductie die gemiddeld vijf keer zo groot was als de lokale behoefte – maar als het aankomt op de uitvoering van welk nieuw duurzaam energieconcept dan ook, is er nog geen duidelijk tijdspad.

‘We hebben behoefte aan de wil om het gedaan te krijgen’, zegt Renner. ‘We moeten de kracht van de markt benutten om de omschakeling te stimuleren. De technologie achter het concept is al beschikbaar.’ Gelukkig begint de politieke wil ook te komen.

D

UITSERS ZIJN GEK OP ZONNE-

energie. De zonnecapaciteit van het land is groot genoeg om op het midden van de dag in de helft van de energiebehoefte te voorzien en ongeveer 80 procent van de panelen bevinden zich op daken.

Daarmee is het land een model geworden voor de internationale gemeenschap die bezig is haar energieinfra-

7 2 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

structuur te versterken en die tegelijk de uitstoot van CO2 wil verminderen.

Op korte termijn is zonne-energie, zo is in Duitsland en bij meer op zichzelf staande projecten zoals dat van de Santa-Ritagevangenis duidelijk geworden, in het grootste deel van de wereld de best werkende methode om in een substantieel deel van de energiebehoefte van een gemeenschap te voorzien.

Deskundigen waarschuwen echter dat de focus op één enkele vorm van duurzame energie, zoals zonne-energie, ten koste gaat van een duurzame langetermijnoplossing voor het energieprobleem, waarbij alle beschikbare technologieën worden gecombineerd en elkaar versterken. In andere woorden, het beste resultaat wordt niet bereikt door te kiezen tussen de Deense windmolens en de Duitse zonnepanelen, maar door beide oplossingen te combineren.

Bestuurders van energiebedrijven en beleidsmakers moeten overtuigend bewijs krijgen dat een dergelijk concept uitvoerbaar is en op lokaal niveau toegepast kan worden.

Op dit moment is het aandeel van duurzame energie in de Amerikaanse energiesector met vijftien procent van de totale energieproductie beperkt.

Ondanks het succes in Duitsland, is het gebruik van lokaal opgewekte duurzame energie om de bevolking in de Verenigde Staten van energie te voorzien een vrijwel nieuw concept. In de Europese Unie is het beeld iets beter, maar duurzame energiebronnen vormen ook hier maar 24 procent van de totale energieproductie, wat laat zien dat er nog veel werk te doen is.

Omdat het bestaande transport- en distributiesysteem zo complex is, is alleen met een degelijk model te bewijzen dat een micronetwerk op gemeenschapsniveau dat in verbinding staat met bestaande netwerken werk-

baar is. Het is geen sexy onderwerp, maar dat is waar de Clean Coalition, dat zonder winstoogmerk pleit voor een beperking van het aantal grote op fossiele brandstoffen werkende energiecentrales, zich voor inzet.

Directeur Craig Lewis van Clean Coalition is ervan overtuigd dat de ontwikkeling van de micronetwerktechnologie zal leiden tot een grondig onderzoek naar distributieinfrastructuur. Dat betekent dat onderzocht moet worden hoe alle kabels op lokale schaal werken, waarbij gekeken wordt naar de verbruiksprofielen van alle gebouwen en gezocht wordt naar de beste plaatsen om op daken zonnepanelen te plaatsen.

In 2013 overtuigde Lewis het energiebedrijf Pacific Gas & Electric (PG&E) om deel te nemen aan een baanbrekend project in de buurten Bayview en Hunters Point in San Francisco. Het Hunters Point Project is ontworpen om te bewijzen dat het technisch en economisch haalbaar is om lokaal geproduceerde duurzame energie, en dan voornamelijk zonne-energie, te gebruiken om een systeem dat niet volledig afhankelijk is van het hoogspanningsnet van energie te voorzien.

Het idee was om een model te bouwen dat gemakkelijk ook op andere plaatsen in het netwerk te gebruiken zou zijn. Als het een succes wordt, zou iedere gemeenschap gemakkelijk de benadering van Clean Coalition kunnen gebruiken om de mogelijkheden van een micronetwerk te evalueren en te beginnen met de uitvoering van een eigen systeem.

De samenwerking met het lokale energiebedrijf was cruciaal en eigenlijk ook wel onverwacht. ‘Sommige bedrijven, en mensen die in deze bedrijven sleutelposities innemen, erkennen dat dit een toekomstbeeld is dat ze niet kunnen negeren,’ zegt Greg Thomson, programmadirecteur bij Clean Coalition, ‘terwijl anderen moeilijker in beweging komen.’

Op het eerste gezicht, hebben de energiebedrijven veel te verliezen als de micronetwerken van de grond komen, omdat de goedkope duurzame energie de vraag naar door energiebedrijven geproduceerde elektriciteit zal verminderen. Maar de transportinfrastructuur die nodig is om pieken op te vangen is duur in het onderhoud en intelligente bedrijven zien ook in dat er ook nieuwe kansen ontstaan dankzij deze micronetwerken. Eén duidelijke kans bijvoorbeeld zijn investeringen in lokale accu’s

en brandstofcellen, die winstgevend kunnen worden geleased.

‘We hebben ons geavanceerde energiestroommodel ontwikkeld aan de hand van gegevens die PG&E ons heeft verstrekt’, zegt Thomson. ‘We hebben het model samen met hun deskundigen doorlopen om te verifiëren of het goedwerkte. Zij zagen dit echt als een win-winsituatie en we zouden zonder hun medewerking nooit zo ver zijn gekomen.’

De inspanningen van de coalitie om dit model te ontwikkelen zijn de basis geweest voor een methodologie die is meegenomen in de baanbrekende beslissing van de California Public Utilities Commission om te starten met het ontwikkelen van standaarden met als doel duurzame energiebronnen op te nemen in het energienetwerk van Californië. Deze beslissing nodigde de belangrijkste elektriciteitsbedrijven uit om in juli van dit jaar voorstellen te doen op het gebied van nieuwe energiebronnen en distributie.

Micronetwerken kwamen in de meeste van deze plannen voor.

Het Hunters Point Project is ook het belangrijkste project geworden in het Community Microgrid Initiative van Clean Coalition.

De eerste fase van het project heeft duidelijk laten zien dat lokale duurzame energiebronnen, en met name zonnepanelen op daken, in minstens 25 procent van de totale energiebehoefte kunnen voorzien en er tegelijkertijd voor kunnen zorgen dat de kwaliteit, betrouwbaarheid en algemene robuustheid van de levering op peil blijven of zelfs verbeteren. Het team ontdekte ook dat de manier waarop zonne-energieprojecten op dit moment worden uitgevoerd niet effectief is en uiteindelijk te traag om veel effect te hebben.

Op dit moment neemt zonne-energie minder dan twee procent van de nationale energieconsumptie in de Verenigde Staten voor zijn rekening. China is de snelst groeiende markt voor zonne-energie en levert op dit moment een aanbod van 23 gigawatt, waarmee het nog ver achterblijft bij Duitsland dat 36GW produceert. En dat terwijl de Duitse bevolking maar 6 procent is van die van China. Met andere woorden: het wereldwijde potentieel om snelle groei te realiseren is aanzienlijk.

Een van de grootste kansen die de coalitie ontdekte is de veelbelovende installatie van zonnepanelen op de daken van industriële gebouwen. Het is een logische en elegante benadering. Industriële gebruikers zijn de

grootste consumenten van elektriciteit in de ontwikkelde landen en daarnaast beschikken industriële complexen over veel dakoppervlak, dat kan worden gebruikt om zonnepanelen te installeren. Over het algemeen vindt de piek in industriële energieconsumptie plaats in de middag, op het moment dat ook de zon zich op het hoogste punt bevindt, terwijl de consumptie ‘s nachts bijzonder sterk daalt.

Industriegebieden hebben daarnaast ook een solide transportinfrastructuur die een zware belasting aankan, wat betekent dat de zonnepanelen kunnen worden ingepast zonder dat er grote aanpassingen nodig zijn.

Ten slotte zullen slimme ondernemers zich over het algemeen sneller dan huiseigenaren realiseren dat er kosten kunnen worden bespaard en besluiten om te investeren in verbeterde infrastructuur om dit te realiseren.

‘We kijken naar het totaalplaatje en doen een volledig onderzoek naar de voor- en nadelen van zowel lokale energie als gecentraliseerde energieproductie op basis van fossiele brandstoffen’, zegt Thomson. ‘In Hunters Point hebben we berekend dat we uit zonne-energie 50MW konden genereren en dat we in slechts twee jaar kostenneutraal zouden zijn ten opzichte van aardgas, met een impuls van 200 miljoen dollar in de lokale economie en 100 miljoen dollar extra aan lokaal betaalde salarissen.’

Het Hunters Point Project heeft bewezen wat iedereen die geïnteresseerd is in duurzame energie al weet: een geïntegreerd micronetwerksysteem, gebaseerd op de meest efficiënte groene energieoplossingen, is betrouwbaarder, efficiënter en uiteindelijk goedkoper dan een gecentraliseerde energieproductie.

Omdat je een elektrisch systeem bouwt, waarbij je je baseert op verwachte energieprijzen op de lange termijn, je direct voor de installaties betaalt en deze over een periode van 20 jaar afschrijft, is het allemaal bijzonder goed in te schatten. De zon blijft immers wel schijnen en de wind waaien, terwijl olie en gas steeds opnieuw moeten worden ontdekt en gewonnen, tegen een hoge prijs.

‘Het alternatief is om te betalen voor energie waarvan de kosten variabel zijn en afhankelijk van de ontwikkelingen van de wereldeconomie en geopolitieke verhoudingen’, zegt Thomson. ‘Als je kijkt naar de verwachtingen voor de prijzen van aardgas, zie je een stijging, geen twijfel mogelijk.’

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 7 3

A

PRIL DIT JAAR KONDIGDE ELON

Musk, die niet alleen aan het hoofd van Tesla Motors en SpaceX staat, maar ook van SolarCity, een bedrijf dat zonnepanelen bij particulieren installeert, de introductie van een nieuw Tesla-product aan: een accu met een hoge capaciteit, de Powerwall genaamd, die gebruikt kan worden in woonhuizen en kleine bedrijven. De pers noemde dit het begin van het einde van fossiele brandstoffen. De nieuwe accu zou de consument controle geven over zijn energieconsumptie.

Tesla maakte dit bekend in de pers, waarbij ze de gedurfde belofte deed dat het apparaat ervoor zou zorgen dat de ener-

giekosten van miljoenen mensen zouden kunnen dalen, omdat ze tijdens piekuren, wanneer de stroom het duurst is, zouden kunnen stoppen met het afnemen van energie van het stroomnetwerk en over zouden kunnen schakelen op opgeslagen energie.

Door deze accu zouden consumenten zelfs helemaal onafhankelijk van het stroomnetwerk kunnen worden, omdat het hen de mogelijkheid geeft om energie thuis op te wekken door middel van zonnepanelen op het dak en het op te slaan voor gebruik in de avond. Centrale opwekking van energie door middel van kolen en atoomenergie zou dan al snel tot het verleden behoren. Zoals een goede verkoper betaamt, zegt Mush pre-

cies wat de consument wil horen.

Maar toch gelooft niet iedereen het.

Accu’s zijn lange tijd de meest populaire commerciële benadering geweest voor de opslag van energie, maar er bestaat een groeiende interesse in de haalbaarheid van de brandstofceltechnologie als alternatief.

Brandstofcellen gebruiken op een schone en efficiënte manier de chemische energie van waterstof om energie te produceren. Als waterstof de brandstof is, zijn elektriciteit, water en warmte de enige producten van de chemische reactie die optreedt, wat betekent dat brandstofcellen veel groener werken dan chemische accu’s. Ze kunnen stroom leveren voor systemen die zo groot zijn als een ener-

Gelijkstroom: niet meer tegen de stroom in Meer dan een eeuw nadat Thomas Edison het onderspit moest delven, is de strijd tussen wisselstroom en gelijkstroom weer opgelaaid. Als hij deze keer wel als winnaar uit de bus komt, wint de hele wereld.

THOMAS EDISON LIGT VAST TE GLIMLACHEN IN ZIJN GRAF. MEER dan een eeuw nadat hij zijn strijd tegen wisselstroom verloor, is Edisons gelijkstroom op dit moment bezig met een terugkeer. Hiermee zou ook op onze gezichten een glimlach moeten verschijnen. Elektronica en hernieuwbare energie werken beide op gelijkstroom. Door het systeem van Edison te omarmen, zouden we een einde maken aan de grote verspilling die optreedt als energie moet worden omgezet. En dat zou weer lagere CO2-uitstoot betekenen.

Wisselstroom en gelijkstroom zijn twee concurrerende systemen om energie te distribueren. Bij gelijkstroom stroomt energie in één richting: van een accu of energiebron naar een apparaat en daarna weer terug naar zijn beginpunt. De stroom elektriciteit is constant en kan gemakkelijk worden gecontroleerd in termen van hoeveelheid. Dat wil zeggen dat een gelijkstroomnetwerk de exacte hoeveelheid elektriciteit levert die nodig is om een apparaat te laten werken of een gebouw te laten functioneren. Bij wisselstroom daarentegen, stromen elektronen heen en terug tussen het begin- en eindpunt. De overdracht is niet constant en het systeem heeft moeite om in een bepaalde tijdspanne de juiste hoeveelheid geproduceerde energie in overeenstemming te brengen met de geconsumeerde hoeveelheid.

Aan het einde van de negentiende eeuw was het bedrijf van Edison, General Electric, marktleider in de levering van energie door middel van gelijkstroom. Maar er was een probleem: de stroom verloor haar energie nadat het over een afstand van een mijl was getransporteerd. Het netwerk vereiste daarom meerdere energiestations om effectief te werken.

Op dat moment werd Nikola Tesla, een voormalige werknemer van

7 4 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

Edison, door concurrent Westinghouse Electric in dienst genomen om het andere wisselstroomsysteem te helpen verbeteren. De uitvinding van de transformator hielp Tesla om het systeem op basis van wisselstroom te perfectioneren en om er zo elektriciteit met een hoge spanning over grote afstanden mee te kunnen transporteren. De spanning zou gemakkelijk kunnen worden verminderd om consumenten van stroom te voorzien.

Na een jarenlange strijd tussen Edison en Tesla won de wisselstroom de zogenaamde ‘stroomoorlog’. Het heeft het vermogen om over lange afstanden energie te transporteren met minder, maar wel grotere, energiestations dan gelijkstroom. Daarmee werd een goedkoper en gemakkelijker te beheersen systeem mogelijk. Zo werd wisselstroom aan het einde van de negentiende eeuw het toonaangevende systeem.

Het was toen een totaal andere tijd, waarin elektriciteit voornamelijk werd gebruikt om gloeilampen en motoren van stroom te voorzien, meestal in een industriële omgeving. Als je nu echter om je heen kijkt op je bureau, in je huiskamer of keuken, realiseer je je hoe afhankelijk we inmiddels zijn geworden van elektriciteit met al onze apparaten en gadgets.

Terwijl energiecentrales en het stroomnet wisselstroom produceren en distribueren, werkt de meeste elektronica echter op gelijkstroom.

Dat is omdat accu’s (die het hart van elektronica vormen) energie met gelijkstroom produceren. Elke keer als we onze laptop dus aansluiten of onze mobiele telefoon opladen, vindt er in de oplader een transformatie van wisselstroom naar gelijkstroom plaats. Hetzelfde gebeurt in elektrische auto’s, zonnepanelen en ieder ander apparaat voorzien van een accu. Deze transformatie kost echter energie en zorgt ervoor dat er extra energie wordt gebruikt in apparaten zoals ventilatoren en airco’s

giecentrale maar ook zo klein als een laptop, waarmee ze ook flexibeler in gebruik zijn dan accu’s. Toyota heeft onlangs aangekondigd plannen te hebben om in te zetten op elektrische voertuigen die rijden op brandstofcellen, waarmee het afscheid neemt van een competitief concept dat is gebaseerd op accu’s, en deskundigen in de sector denken dat de Japanse autoproducent het Tesla behoorlijk moeilijk kan gaan maken als het erin slaagt deze technologie te verbeteren.

Het nadeel is dat er op dit moment geen schone, hernieuwbare bron voor waterstof is. Het wordt op dit moment gebruikt in de zware industrie en wordt gemaakt uit aardgas. Waterstof produceren uit water vereist

het gebruik van een elektrolytische cel, een elektrochemisch apparaat dat H20 scheidt in zijn verschillende bestanddelen. Hoewel de technologie al bestaat sinds de achttiende eeuw, zou het aanzienlijke investeringen vereisen om de productie van waterstof op te schalen tot het noodzakelijke niveau. Net als voor alles geldt hier dat het allemaal afhangt van de politieke en commerciële wil.

Op de lange termijn leidt de Tesla-benadering met een ‘accu voor elk huishouden’ tot het privatiseren van de opwekking van energie op het woningniveau.

Het sterke verlangen om de klimaatcrisis op te lossen enerzijds en anderzijds de algemene afkeer van energiemaatschappijen

om de warmte die tijdens het proces vrijkomt af te voeren. Het is niet voor niets dat toonaangevende technologische bedrijven overschakelen naar gelijkstroom om hun datacentra van stroom te voorzien.

Omdat ze wisselstroom moeten omzetten naar gelijkstroom, is het ook nodig om in elektronica-apparatuur ruimte te reserveren voor de transformator en extra materialen te gebruiken. In een wereld die steeds afhankelijker wordt van apparaten die op gelijkstroom werken en waarin gadgets steeds kleiner en lichter moeten worden, is het niet meer dan logisch dat de discussie over wisselstroom/gelijkstroom weer oplaait. Wanneer we overschakelen van een netwerk op wisselstroom naar een netwerk op gelijkstroom zou dat betekenen dat er minder onnodige omzettingen nodig zijn en er op materiaal kan worden bespaard.

‘De strijd tussen de stroomsystemen is nooit gestaakt. Nu maken we er echter voorgoed een eind aan’, grapt de Nederlandse ondernemer Harry Stokman. Zijn bedrijf, dat treffend Direct Current heet, is wereldwijd toonaangevend in grootschalige projecten waarbij gebruik wordt gemaakt van gelijkstroomnetwerken. Hij doet dit samen met netwerkbeheerders en universiteiten en met steun van de Nederlandse regering die één en ander door de vingers ziet om experimenten, zoals in een broeikas in de gemeente Haarlemmermeer, mogelijk te maken.

Een bijkomend voordeel van gelijkstroom is dat het de precieze hoeveelheid stroom kan produceren die een gebruiker nodig heeft. In plaats van gebruik te maken van enorme netwerken, zou de maatschappij kunnen worden uitgerust met verschillende kleine netwerken die zelfvoorzienend zijn en werken op gelijkstroom. Denk aan gemeenschappelijke lokale energiebedrijven, in handen van energieproducenten en eigenaars van een appartement of bewoners van een buurt. In dit systeem is er geen sprake meer van verspilling van energie.

Met gelijkstroom zouden consumenten ook kunnen kiezen voor energiepakketten, net zoals nu het geval is bij internetproviders. Nu betalen we onze energie op basis van ons verbruik gemeten in kilowatt/ uur. Met netwerken met gelijkstroom kunnen consumenten een specifieke hoeveelheid energie opvragen die ze in een bepaalde periode thuis willen gebruiken – net zoals ze ook voor een specifieke hoeveelheid data kiezen

maken dat deze optie aantrekkelijk lijkt. Het is echter noodzakelijk dit verhaal iets meer in detail te bekijken.

De visie van Musk vertoont duidelijke overeenkomsten met de inspanningen om tot een meer decentrale productie te komen, zoals het geval is in de Santa-Ritagevangenis in Alameda County of de testomgevingen in Duitsland, China en elders, maar verschilt wezenlijk van de micronetwerkbenadering, die de energie in de handen van gemeenschappen legt. Het ontwikkelen van groene energieopwekking door consumenten is ongelofelijk traag verlopen in de Verenigde Staten, ondanks de aangetoonde economische voordelen die het biedt voor

als ze een contract voor hun mobiele telefoon afsluiten. Je kunt dan alleen maar verbruiken waarvoor je hebt betaald – en dat zal huishoudens aan het denken zetten over verspilling.

De voorstanders van gelijkstroom stellen daarnaast dat het ook minder belastend is voor de gezondheid. De hoge masten en de brei van elektrische kabels die het landschap verpesten, maar noodzakelijk zijn voor de distributie van energie in een wisselstroomnetwerk, worden overbodig in een netwerk op gelijkstroom. Dan kunnen kabels onder de grond en onder het water worden getrokken.

En dan is er nog het probleem van overbelasting van het wisselstroomnetwerk. In Nederland alleen al wordt geschat dat het vernieuwen en verbeteren van het wisselstroomnetwerk om aan de behoeften van de toekomst te voldoen, een slordige 60 miljard euro zou kosten. Stokman zegt dat het slechts de helft van dit bedrag zou kosten om het land te laten omschakelen naar gelijkstroom. Hij voegt hieraan toe dat er zelfs geen grote aanpassingen voor nodig zijn. De kabels die nu gebruikt worden voor wisselstroom kunnen opnieuw worden gebruikt voor gelijkstroom. Volgens hem betekent dit dat er alleen maar een paar transformatiestations hoeven te worden afgebroken en enkele kleine aanpassingen in woningen hoeven te worden gedaan.

De opkomende economieën in Afrika en Azië zullen ook een rol spelen in de beslissing hoe de elektrische wereld van morgen eruit zal komen te zien. Elektrische netwerken zullen daar moeten worden opgebouwd.

Gelijkstroom zou een logische keuze zijn. Stokmans bedrijf is betrokken bij projecten in India en Zuid-Afrika, waar plannen bestaan om complete gemeenschappen van een netwerk met gelijkstroom te voorzien.

Heeft de wereld dan in 1880 voor een verkeerd systeem gekozen?

‘Zonder Tesla hadden we nog in het stenen tijdperk van energie geleefd’, verzekert Stokman, die eraan toevoegt dat wisselstroom op dat moment de enige werkbare oplossing was. Maar nieuwe technologie heeft het mogelijk gemaakt het idee van Edison met betrekking tot gelijkstroom verder te ontwikkelen.

En nu, meer dan ooit, is het een logische keuze om de wereld van een andere vorm van stroom te voorzien. | CÍNTIA TAYLOR

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 7 5

‘De strijd tussen de stroomsystemen is nooit gestaakt. Nu maken we er voorgoed een eind aan.’

HARRY STOKMAN, DIRECTEUR DIRECT CURRENT

7 6 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

veel consumenten. Dit maakt het onzeker wat de toekomstige marktpenetratie van de thuisaccu’s van Musk zal worden. Als de accu’s wel een succes worden, ligt er een ander probleem op de loer: de oplossing zou alleen werken voor diegenen die in staat zijn ruim drieduizend euro te investeren in een accu en de bijkomende installatiekosten van zonnepanelen. Dat zou kunnen leiden tot een gevaarlijke tweedeling tussen een nieuwe klasse van mensen die de beschikking hebben over energie en de rest die dat niet heeft.

Ondanks alle problemen, blijft het stroomnetwerk een collectieve infrastructuur en is er een financieel en democratiserend effect verbonden aan het handhaven van energievoorziening als een gemeenschappelijke publieke voorziening. Huishoudens die zich niet kunnen veroorloven een systeem te installeren dat energie kan opwekken en opslaan, zoals dat van Tesla, zouden gedwongen zijn om energie af te blijven nemen via een verouderd netwerk, dat ook steeds duurder zal worden om te onderhouden naarmate meer consumenten zich eruit zullen terugtrekken.

Het is een beetje te vergelijken met het scenario waarin rijke ouders, als ze hun kinderen naar particuliere scholen sturen, vrijstelling zouden krijgen van de verplichting om via de belasting bij te dragen aan de financiering van openbare scholen. ‘Als je een accu en zonnepanelen hebt,’ zegt Matt Renner, ‘heb je je eigen micronetwerk aan huis, maar eentje waarmee je jezelf afzondert. Dat is niet op grote schaal uitvoerbaar.’

De aantrekkingskracht van de Tesla Powerwall in de Verenigde Staten laat zien hoe wijdverbreid het geloof is dat vrijheid gelijk staat aan privatisering en dat milieuproblemen kunnen worden opgelost door consumenten zelfbeschikking te geven. Maar de oplossing van micronetwerken biedt de fantastische kans om lokale gemeenschappen te versterken, terwijl het alle voordelen biedt van een energiedistributie die is ontwikkeld rondom duurzame bronnen. In feite is de benadering door middel van micronetwerken zowel een manier om sociale en economische gerechtigheid te bereiken als om duurzaamheid te realiseren.

Gelukkig lijken politici, althans op dit moment, ervoor te kiezen om de inspanningen die worden gedaan om micronetwerken van de grond te krijgen, te ondersteunen.

‘Microgrid heeft voor het hele politieke spectrum wat wils’, zegt Renner. ‘Rechts houdt van onafhankelijkheid, eigen verant-

woordelijkheid en heeft een hekel aan monopolisten. Links houdt van groene energie en het afbouwen van het gebruik van fossiele brandstoffen. We hebben de wind in de rug.’

Ze hebben inderdaad de wind in de rug.

Twee jaar nadat in 2012 de orkaan Sandy de oostelijke kust van de Verenigde Staten trof, kondigde de gouverneur van New York, Andrew Cuomo, aan dat hij 36 miljoen euro beschikbaar stelde voor een competitie die tot doel heeft ‘onafhankelijke, in het kader van de gemeenschap functionerende elektrische distributiecentra’ te creëren. De competitie vindt plaats in het kader van een groter plan, dat beschikt over een budget van ruim 15 miljard euro om het elektriciteitsnetwerk van New York robuuster en minder kwetsbaar te maken en toekomstige stroomuitval als gevolg van weersomstandigheden en capaciteitsproblemen te voorkomen.

Tegelijkertijd tekende gouverneur Jerry Brown in Californië een wet waarmee het in juni 2014 gestarte Self-Generation Incentive Program wordt verlengd. De komende vijf jaar zal de wet zo’n 380 miljoen euro beschikbaar stellen om de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen op gemeenschapsniveau te stimuleren, met inbegrip van zonne-energie, windmolens en restwarmte.

Het zal Californië ook helpen om in 2020 haar doel te halen om 1,3 GW extra netwerkcapaciteit te realiseren.

Daarnaast stelde Japan afgelopen jaar 19 miljoen euro beschikbaar om de komende drie jaar te investeren in de ontwikkeling van slimme netwerken, waarmee een stroom aan nieuwe projecten wordt aangemoedigd.

Wereldwijd leveren micronetwerken ongeveer 12.000 MW aan capaciteit, bijna drie keer zoveel als vorig jaar. Het overgrote deel van dat aanbod komt van projecten uit Noord-Amerika en Pacific Azië.

Op dit moment leveren micronetwerken nog maar een klein deel van de wereldwijde capaciteit. Toch laten bestaande projecten laten zien dat het concept haalbaar is en helpen ze mensen zich ervan te overtuigen dat de toekomst niet afhangt van een inherent kwetsbaar systeem. ‘Als je kijkt naar wat er mogelijk is,’ zegt Thomson, ‘kun je lokaal vrij veel energie opwekken en deze werkwijze verder optimaliseren. Dat is de toekomst.’ woont in Los Angeles en is blij dat de stroom niet uiviel tijdens het schrijven van dit artikel.

GREG NICHOLS

What Are You Waiting For?

Are you ready to experience success success that serves your goals, guided by your strengths and powered by love?

If the answer is yes, then Dr. Andrea Goeglein is your guide to taking the action needed to transform your life to a life of success.

Steun de NPVA, word lid!

Meer en meer patiënten ervaren dat, door toepassing van acupunctuur, hun klachten verminderen of zelfs helemaal verdwijnen. Deze ervaringen worden bevestigd door wetenschappelijk onderzoek, onder meer door de Wereldgezondheidsorganisatie. Acupunctuur is daardoor in steeds grotere kringen geaccepteerd.

Acupunctuur kan verlichting geven bij bijvoorbeeld pijnbestrijding en bij gewrichtsaandoeningen, allergieën, huidaandoeningen of verslaving. Maar ook bij spijsverteringsproblemen, bij mentale stoornissen als stress of slaapproblemen en bij zenuwontstekingen zoals ischias. Acupunctuur blijkt ook een goede therapie bij diabetes.

Aangezien acupunctuur in Nederland minder gereguleerd is dan in veel andere Europese landen hebben patiënten zich verenigd in de NPVA (Nederlandse Patiëntenvereniging voor Acupunctuur).

De landelijke patiëntenvereniging NPVA richt zich op het bevorderen van een verantwoorde inzet van acupunctuur. De NPVA houdt zich bezig met: • belangenbehartiging, denk hierbij aan het pleiten tegen de BTW-heffing op acupunctuur. Ook is de NPVA in overleg met zorgverzekeraars over de verbetering van de dekking; • het streven naar geïntegreerde zorg, ook huisartsen en specialisten moeten kennis hebben van acupunctuur zodat zorgverleners beter kunnen samenwerken aan uw gezondheid; • voorlichting, zodat u uw eigen gezondheid beter kunt sturen; • Lotgenotencontact. De uitwisseling van patiëntenervaringen. Zodat eenieder zich goed kan oriënteren en een afgewogen besluit kan nemen over acupunctuurbehandelingen.

De NPVA is aangesloten bij de NPCF. Veel zorgverzekeraars vergoeden daarom het lidmaatschap geheel of gedeeltelijk.

Steunt u ons ook? Meld u dan alstublieft aan als lid. Met meer leden kan de NPVA meer voor acupunctuurpatiënten betekenen. U kunt u aanmelden via de website www.npva.nl.

----------------------------------------

Eten

Allemansvriend Waarom de ui niets nodig heeft om te schitteren.

ALS JE IEDEREEN AAN HET HUILEN MAAKT DIE IETS van je wil en toch dag in dag uit over de hele wereld dagelijks in ontelbare gerechten wordt verwerkt, dan moet je over bijzondere eigenschappen beschikken. De culinaire kwaliteiten van de ui zijn inderdaad buitengewoon. Je kunt er bijna elke smaak aan ontlokken: van scherp tot pittig tot zoet. Ook kan de ui met vrijwel elk gezelschap door één deur. Geen wonder dat de ui door elke wereldkeuken is omarmd. Toch tref je de ui zelden aan in een hoofdrol: ze speelt eigenlijk altijd tweede viool, of vervult een dienende functie. Terwijl ze op grond van haar smaak die rol makkelijk kan dragen. Sterker nog: ze heeft niets nodig om te schitteren.

FOTO: PIETER DE SWART

Verwarm de oven voor op 200 graden Celsius. Leg een vel bakpapier op een bakplaat of op de bodem van een ­ovenschaal. Leg hier hele uien op, met schil en al. Schuif ze in de oven en laat ze gaar worden. Controleer na een m ­ inuut of twintig met een satéprikker of hun binnenwerk zacht is. Laat ze eventueel nog langer garen. Haal de uien dan uit de oven en laat ze een beetje afkoelen. Pel de schil eraf en genade is uw deel: een ui zo zacht en zoet, dat je hem zo op een toastje zou kunnen smeren. Beetje peper en zout erover en dat is het dan. Meer garnering zou een regelrechte belediging zijn.

O, en wat dit recept ook zo mooi maakt: de ui heeft je niet aan het huilen gemaakt. Althans, niet aan het begin. | ELBRICH FENNEMA

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 7 9

Optimaliseer je leve Het Optimist lidmaatschap brengt: oplossingsgericht nieuws, via vele kanalen.

Beter nieuws…

voor jou…

Wat artsen Angelina Jolie niet vertelden Levenslessen van een Japanse schoolmeester Intuïtie: besliskunde voor beginners

EN

VOORHE

Bokser en boeddhist

THEOPTIMIST.NL € 9,75 BPNOVEMBER/DECEMBER 2013

The Optimist Daily

PLUS NR. 157

Lucia Rijker vond het geluk niet in haar wereldtitels, maar in zichzelf.

Helpt neurofeedback bij ADHD’ers?

Magazine

Digitale editie

Nog geen lid van The Optimist?

Meld je NU aan via de website en ervaar dagelijks de voordelen van het lidmaatschap!

n, elke dag!

PROFI TEER NU!

en voor de wereld

NU € 9 ,95 pe of € 84 r maand ,- per ja ar

The best, most simple

strategy to live a long, healthy, happy and successful life JURRIAAN KAMP

Editor, The Intelligent Optimist

Webinars & Specials

Toegang tot het online archief

www.theoptimist.nl/nu

Real communities that work: FRIENDLY, HAPPY, HEALTHY Drew Shonka Photography

Come and Visit

Inspiratie ‘JE MOET ZELF BESLISSEN WAT VOEDSEL TE BEWERKT MAAKT’, ZEGT MEGAN KIMBLE.

Q+A

Een jaar zonder bewerkt voedsel MEGAN KIMBLE, EEN AMERIKAANSE JOURNALISTE, BESLOOT om een heel jaar lang alleen natuurlijk, onbewerkt voedsel te eten. Haar boek Unprocessed: My busy, broke city-dwelling year of reclaiming real food gaat over haar belevenissen.

FOTO: THOMAS SCHLIJPER

Waarom besloot u om te stoppen met het eten van bewerkt ­voedsel?

‘Daar zijn veel redenen voor. Ten eerste was er het milieu – ik ben opgegroeid in een tijd van klimaatverandering, een tijd waarin natuurlijke hulpbronnen ineens schaars waren en met een voedselsysteem dat steeds meer afhankelijk was van fossiele brandstoffen.

Er waren politieke redenen, want ik was me bewust van de i­nvloed van grote voedselbedrijven op de politiek. En er waren economische redenen – ik wilde het kleine beetje geld dat ik v­ erdiende gebruiken om mijn lokale voedselsysteem te ondersteunen. Ik was ook helemaal klaar met het steeds lezen van wat ik zou móeten doen. Ik wilde in plaats daarvan uitzoeken wat ik zou kúnnen doen met mijn beperkte hoeveelheid geld en tijd.’

Wat betekent ‘onbewerkt’ nou eigenlijk precies?

‘Al het voedsel is tot op zekere hoogte bewerkt; koken is ook een soort bewerken, net als conserveren. Ik besloot dat voedsel onbewerkt was als ik het in theorie in mijn eigen keuken zou ­kunnen maken. Ik kon tarwe fijnmalen tot bloem – en dat heb ik ook gedaan – maar ik kon niet die extra stap nemen om er geraffineerde witte bloem van te maken. Ik kocht honing bij lokale bijenhouders, maar ik kon er geen geraffineerde suiker van maken. Ik at geen chemicaliën, emulgatoren, conserveringsmiddelen of een van de duizenden andere additieven die tegenwoordig in ons bewerkte en verpakte voedsel zitten.’

Hoe is uw dieet veranderd? Welk voedsel kon u niet meer eten?

‘Geraffineerde suiker was bij uitstek het moeilijkste voedsel om op te geven, vooral omdat ik een echte zoetekauw ben. Daarnaast zit suiker óveral in, van mosterd tot marinarasaus en van vleeswaren tot sladressing. Ik dacht niet dat ik het een jaar vol zou houden zonder chocola – als je een reep chocola koopt in de winkel, beHERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 8 3

Inspiratie vat die vaak geraffineerde suiker en een soort ­emulgator – dus heb ik geleerd hoe ik mijn ­eigen chocola kan maken met cacaoboter, cacaopoeder en lokale honing. Geraffineerde bloem is ook een moeilijk product om te vermijden, deels omdat het zo moeilijk op te sporen is. Zelfs ­graanproducten waar “volkoren” op staat bevatten vaak een bepaalde hoeveelheid geraffineerde granen – dat is waarom het zo belangrijk is om altijd de ingrediënten te bekijken.’

TECHNOLOGIE

Hoe eerlijk is uw telefoongesprek?

Het lijkt alsof u veel meer tijd kwijt was met het kopen en het bereiden van voedsel.

‘Dat klopt. Maar de grootste verandering voor mijn voedingspatroon was simpelweg dat ik beter voedsel ging eten. Beter voor mij, maar ook lekkerder en meer in overeenstemming met mijn waarden. Net als veel mensen had ik al jaren problemen met mijn gewicht. Het eten van onbewerkt voedsel leerde me eindelijk hoe je echt voedsel in normale hoeveelheden kunt eten – en hoe je dat moet doen zonder schuldgevoel te krijgen of je beperkingen op te leggen, maar met plezier en verbondenheid.’

Wat was gaandeweg het moeilijkste deel om aan uw plan vast te houden?

‘Uit eten gaan was lastig. Als het kon, bekeek ik het menu al voor ik vertrok en ik stelde veel vragen als ik er eenmaal was. Maar het is heel lastig om precies te weten wat je eet, zeker als je iets bestelt. En voedsel is zo’n sterke sociale connector – overal ter wereld komen mensen samen rondom eten en drinken en het was moeilijk om af te zien van zoveel van deze gezamenlijke ervaringen, alleen omdat het ­voedsel bewerkt was. Maar nu steeds meer mensen zich bewust worden van hun voedselkeuzes – en meer restaurants echt, vers voedsel op de kaart hebben staan – wordt uit eten gaan, en dus verbinden tijdens het eten, alleen maar makkelijker.’

UW MOBIELE TELEFOON BEVAT HOOGSTWAARSCHIJNLIJK ­‘conflictmineralen,’ materiaal dat gewonnen en verkocht wordt om strijders in landen zoals de Democratische Republiek Congo te financieren. Een aantal jaar geleden is een Nederlandse start-up begonnen met de productie van de Fairphone, een duurzame mobiele telefoon die geen conflictmineralen zoals goud, tantaal, tin of wolfraam bevat. Daarnaast zorgen ze voor eerlijke werkomstandigheden voor de werknemers die betrokken zijn bij de productie van de telefoon. Dit bleek bijna een onmogelijke taak te zijn, maar het tweede model van de telefoon gaat bijna in ­productie. Apple en Samsung, kijk maar goed. | MEER INFORMATIE: WWW. FAIRPHONE.COM

KLEDING

Als pants geen broek betekent

Welk advies heeft u voor anderen die ook minder bewerkt voedsel willen gaan eten?

‘Lees de ingrediënten op iedere verpakking, voor al het eten dat je koopt. Hoe meer je kijkt, des te meer zul je je afvragen “huh, wat is dat?” en “waarom eet ik dat?” Het is nog beter als je voedsel koopt dat geen label met ingrediënten heeft (appels, mais, aubergine) of maar een ingrediënt (haver, melk, honing).

Iedere kok en elke familie moet zijn ­eigen ­a fwegingen maken wat betreft bewerkt ­voedsel; je moet zelf beslissen wat voedsel te ­bewerkt maakt. Begin rustig en eenvoudig door aandacht te besteden aan de bewerking.’ | MARCO VISSCHER | MEER INFORMATIE: WWW. MEGANKIMBLE.COM 8 4 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

ALS IEMAND TEGEN U ZEGT DAT IETS ‘PANTS’ IS, ZULT U WAARSCHIJNLIJK

vreemd opkijken. Tenzij u natuurlijk weet dat ‘pants’ in Britse straattaal betekent dat het niet goed, of zelfs verschrikkelijk is. Daarnaast bedoelen ze in het Verenigd Koninkrijk met ‘pants’ ook ondergoed. Slechts een van deze twee feitjes doet ertoe bij het kledingmerk Pants to Poverty. Ze maken fairtrade, biologisch katoenen ondergoed voor mannen en vrouwen. Ze kopen hun katoen rechtstreeks bij boeren van een Indiase coöperatie. Pants to Poverty ondersteunt lokale ontwikkelingshulp in dorpen en financiert educatieve middelen en internetverbinding. | MEER INFORMATIE: WWW.PANTSTOPOVERTY.COM

Inspiratie BOEK

KORT

Een verslaving afleren HEROÏNE STAAT BEKEND ALS EEN VAN

de meest verslavende drugs. Daarom was het een mysterie hoe het kon dat zoveel Amerikaanse soldaten die terugkwamen uit Vietnam hun heroïneverslaving zo snel kwijtraakten. Maar liefst 20 procent van alle soldaten was tijdens de oorlog heroïneverslaafd en liefst 75 procent van hen raakten die gewoonte kwijt toen ze weer thuis waren. Deze gegevens spraken alles tegen wat in die tijd al bekend was over heroïneverslaving. De gebruikelijke ­behandelingen hadden namelijk een ­terugvalpercentage van ongeveer 90 procent.

Marc Lewis herinnert aan dit verhaal in zijn boek The biology of desire: Why addiction is not a disease. Hij presenteert het als een van de redenen waarom een verslaving niet zomaar een ziekte The Biology of Desire genoemd kan worden die een behandeling Marc Lewis vereist. In plaats daarvan, schrijft hij, is PUBLIC AFFAIRS ‘de aantrekkingskracht van verslavende drugs en activiteiten een reactie op psychologisch lijden’. Het is zelfs zo, zegt Lewis, dat ‘onderzoeken laten zien dat zelfs ratten vrijwillig afzien van narcotica als hun omgeving leefbaarder wordt’.

Dit klinkt misschien logisch, maar decennialang waren psychiaters en wetenschappers ervan overtuigd dat verslaafden een ziekte hadden. Het hebben van een ziekte betekent vaak dat je machteloos bent en volledig afhankelijk van de door medische p­ rofessionals voorgeschreven behandeling. De vraag wat verslaving precies is, en waarom het zo moeilijk is om te stoppen, heeft de maatschappij lang beziggehouden, zonder dat dit tot duidelijke antwoorden heeft geleid.

Lewis, een neurowetenschapper en professor in ontwikkelingspsychologie uit ­Canada, voegt in dit verlichtende nieuwe boek een nieuw perspectief toe aan het debat.

Hij legt eerst uit waarom het beschouwen van een verslaving als ziekte een obstakel vormt voor genezing. Vervolgens begint hij aan een ambitieuze missie om uit te leggen hoe ­verslaving precies werkt. Lewis, die lesgeeft aan de Radboud Universiteit Nijmegen, weet het een en ander over verslaving – en niet alleen als neurowetenschapper. In een ander boek, Memoirs of an addicted brain, schreef hij over het gevecht tegen zijn eigen drugsverslaving tussen zijn twintigste en dertigste.

Volgens Lewis zijn verslavingen voorbeelden van de vorming van gewoontes. Tijdens een verslaving veranderen je hersenen, zegt hij – een voorbeeld van de plasticiteit van de hersenen. ‘We weten dat synaptische patronen versterkt worden als een bepaalde soort ervaring herhaald wordt, of het nu pianospelen, brood bakken, of crack roken is.’ Volgens Lewis kunnen patronen die diep verstrengeld zijn in de hersenen afgeleerd worden.

Om dat te doen, moet je terug naar de bron, zegt hij, om te proberen de onderliggende ­motivatie voor de verslaving te begrijpen. Een verslaving afleren is een soort individuele groei.

Dit boek past binnen de groeiende beweging van wetenschappers die zich uitspreken tegen de medicalisering van de maatschappij – een stroming waarbij elke verandering in ons lichaam of onze hersenen gezien wordt als een ziekte en we ons over moeten geven aan een miljardenindustrie om weer beter te worden. Uiteindelijk kunnen we allemaal leren en afleren. | ELLEKE BAL

The optimistic environmentalist David R. Boyd ECW PRESS

U weet al wat het tegengif is tegen al het slechte nieuws over de wereld: dat leest u nu. Een ander tegengif, in de vorm van een boek, is The optimistic environmentalist. Het laat zien dat mensen in staat zijn om voor verandering te zorgen, nu en in de toekomst. Kijk bijvoorbeeld naar het herstel van de ozonlaag of de groei van groene energie. En zeearenden en grijze walvissen hebben allebei een opzienbarende rentree gemaakt. Dit moet u lezen.

3 and 6 days retreats with The plantmedicine Ayahuasca.

Under professional guidance To transform your life: www.mensenaandacht.nl

vrolijk.indd 1

26-8-2015 11:41:15

HERFST 2015 T H EO PT I M I ST. N L 8 5

Voordelig 80.000 lezers van

ONZE MISSIE Als een onafhankelijk internationaal opinietijdschrift en onlinecommunity staan wij voor vooruitgang, voortdurende mogelijkheden en de menselijke creativiteit. We weten dat er voor elk probleem een oplossing bestaat. Wij verkennen en omarmen kansen en perspectieven. In ons tijdschrift en op onze website presenteren wij de ideeën die de weg wijzen naar baanbrekende vernieuwing en de mensen die vooropgaan. Wij verbinden u met deze kansdenkers en -doeners in onze (online)evenementen en cursussen. We presenteren optimisme als een wijze van leven, omdat het uw geluk en uw gezondheid ondersteunt.

bereiken?

OPRICHTERS Jurriaan Kamp, Hélène de Puy HOOFDREDACTEUR

Jurriaan Kamp

ART DIRECTOR Andrea Mota

Plaats uw advertentie in de The Optimist!

Neem voor een aanbieding contact op.

REDACTIE

Elleke Bal, Cíntia Taylor

VERTALING Ton Maas, Hielke Schouten, Carl Stellweg,

Vertaalbureau Textwerk B.V.

AANMELDEN

MEDEWERKERS Paulo Coelho, Elbrich Fennema, Piet

Janssen, Harry Starren, Pieter de Swart, Lisette Thooft PRODUCTIEMANAGERS Rick Greer (design), Els Kwaks

(redactioneel)

POSTADRES

Postbus 2402, 3000 CK Rotterdam CONTACT

e info@theoptimist.nl i www.theoptimist.nl

Voor vragen over uw lidmaatschap kunt u terecht bij onze klantenservice. Zie onder ‘aanmelden’ in de rechterkolom.

BRIEF AAN DE REDACTIE

redigeren voor duidelijkheid of lengte.

LIDMAATSCHAPPEN INTERNATIONALE EDITIE

Sir Winston Churchilllaan 287, 2288DB Rijswijk

The Intelligent Optimist, 268 Bush Street, #4419, San Francisco, CA 94104, USA. i www.theoptimist.com e info@theoptimist.com

MARKETING & ADVERTENTIES

VOOR SLECHTZIENDEN

UITGEVER Ode Management BV

E-mail: advertenties@theoptimist.nl

Nieuwe leden ontvangen binnen acht weken na aanvraag hun eerste nummer. Uiteraard gaan de voordelen van het lidmaatschap direct na ontvangst van uw betaling in. Jaarlidmaatschappen worden automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor het verstrijken van de lidmaatschapsperiode een bericht van opzegging is ontvangen per post, of e-mail.

Opzeggingen worden altijd bevestigd.

Adreswijzigingen graag vier weken van tevoren doorgeven per post of e-mail.

correspondentie van lezers te

The Optimist behoudt zich het recht voor

010 7988010

Via S.P. Abonneeservice, Online: www.theoptimist.nl/ledenservice Per post: Postbus 105 2400 AC Alphen aan den Rijn t 088-1102010 (kantooruren) e theoptimist@spabonneeservice.nl i www.theoptimist.nl/lidmaatschap

Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand.

Deze gegevens worden gebruikt voor de uitvoering van met u gesloten overeenkomsten, zoals de lidmaatschapsadministratie. Uw gegevens worden niet aan derden verstrekt.

redactie@theoptimist.nl

Telefoon:

LIDMAATSCHAPPEN

De jaarprijs voor het lidmaatschap is € 84,00.

Voor het buitenland is dit exclusief de portokosten.

Bel 088-1102010 of mail naar theoptimist@spabonneeservice.nl voor de portotarieven.

Kijk voor de verschillende lidmaatschapsvormen op onze website, www.theoptimist.nl/lidmaatschap.

Let op: voor betalingen per acceptgiro geldt een toeslag van € 7,50.

Marco Visscher (eindredactie)

advertenties@theoptimist.nl

© 2015 Uitgeverij The Optimist B.V. of de individuele auteurs.

86 T HEOPT IMIST. NL HERFST 2015

The Optimist verschijnt op cd voor mensen die slechtziend, blind of dyslectisch zijn, of een andere leeshandicap hebben. Via Dedicon kunt u een abonnement nemen op een voorgelezen The Optimist.

Telefoon: 0486 486 486, e-mail: info@dedicon.nl, website: www.dedicon.nl.

The Four Winds Light Body School offers courses designed to train individuals to become visionaries and healers.

Create optimal wellness for yourself.

Walk in Beauty and become an Earthkeeper.

Shamanic Energy Medicine Four week certification training Fast track, full immersion, newly formatted Prepares wise & ethical energy medicine practitioners Begin your journey today ONE SPIRIT MEDICINE

Bestselling book by Alberto Villoldo, Ph.D.

ORDER NOW!

Alberto Villoldo Ph.D. Founder of the Four Winds Society and bestselling author of Shaman, Healer, Sage, Power Up Your Brain, and One Spirit Medicine.

Find out more: www.thefourwinds.com / Toll Free: 1-877-854-0466

Roze bril

Marco Visscher Journalist en publicist rond thema’s als vrijheid en vooruitgang. www.marcovisscher.nl

Hoe is het met de kinderen?

ALS JE REGELMATIG NAAR POPULAIRE TV-SERIES

kijkt (Breaking bad, The killing, The missing), krijg je al snel het idee dat we in een voor kinderen gevaarlijke wereld leven. Dat is wellicht de reden dat de ouders van nu zo graag precies op de hoogte blijven van wat hun kinderen aan het doen zijn en ze nooit uit het oog willen verliezen. Lopen ze tenslotte niet constant het ­gevaar ten prooi te vallen aan griezels of ontvoerders, en a­ nders wel ziek te worden of dood te gaan aan insecten en ­microben?

Laten we om te beginnen eens kijken naar het kindersterftecijfer, wat mij de beste manier lijkt om te evalueren hoe ze het met ze gaat. (Voor het gemak kijken we daarbij alleen naar de statistieken voor de Verenigde Staten.) In de jaren ‘30 van de vorige eeuw, werden op elke 100.000 kinderen van 1 tot 4 jaar 450 sterfgevallen geteld. Vandaag de dag is dat cijfer gedaald tot 30. Zelfs sinds de jaren ‘90 is het sterftecijfer in deze leeftijdscategorie nog immens gedaald, namelijk met 50%. Dat geldt ook voor andere leeftijdscategorieën.

In zijn boek Selfish reasons to have more kids, laat de econoom Bryan Caplan zien dat ziektes vroeger een hoge tol eisten. In 1950 stierven 3% van de kinderen op jonge leeftijd aan een ziekte; deze kans is vandaag de dag met 80% gedaald. Ook het verkeer was vol gevaren. Op elke 100.000 kinderen kwamen er in 1950 115 om bij een ongeluk. Een halve eeuw later zijn dat er nog maar 29. In absolute aantallen (en vergeet daarbij niet dat de bevolking in de tussentijd ook nog is gegroeid) is de daling zelfs nog duidelijker: volgens gegevens van het Amerikaanse Nationale Bureau voor Verkeersveiligheid is tussen 1993 en 2013 het aantal kinderen dat te voet onderweg was en door een auto dodelijk werd aangereden met tweederde ge8 8 T H EO PT IM I ST.NL HERFST 2015

daald, van meer dan 800 doden naar minder dan 250.

Vergeleken met de jaren ‘50, toen we nog naar brave TV-series keken, is het absolute aantal moorden op kinderen gestegen. Dat is een tragisch feit. Toch blijft de kans dat het gebeurt ontzettend klein. Bovendien daalt die kans nog steeds. In 2008 liet het Statistisch Bureau van Justitie weten dat met 1,5 gevallen op de 100.000 bijna een laagterecord was bereikt. Tegelijkertijd nam in de leeftijdscategorie tieners tussen de 14 tot 17 jaar het aantal slachtoffers af van 12 op de 100.000 in 1993 tot net iets meer dan 5 in 2008.

En wat te zeggen over ontvoeringen en kidnappings?

Het is een angst waarmee de meeste, of misschien wel alle ouders constant leven als ze hun kinderen even uit het zicht verliezen. De FBI heeft tientallen jaren lang gegevens verzameld over vermiste personen en het blijkt dat het om historisch lage aantallen gaat – nog geen 500 in totaal wanneer het gaat om kinderen tot 18 jaar. Sinds 1997 is het aantal met 40% afgenomen. En daarbij komt nog dat bijna alle vermiste personen zelf zijn weggelopen – slechts 0,1% van alle vermiste personen zijn door een wildvreemde met geweld ontvoerd. Gelukkig betreft het hier dus een bijzonder zeldzame gebeurtenis.

Misbruik is een grote bron van zorg en wordt vaker gepleegd door familieleden of ‘vrienden’ van het slachtoffer dan door onbekenden. Hoewel het om onaangenaam hoge aantallen gaat, meldt het National Data Archive on Child Abuse and Neglect dat de afgelopen 20 jaar het aantal gevallen scherp is gedaald. Het aantal slachtoffers van seksueel misbruik daalde van 200 op de 100.000 naar iets minder dan 100, terwijl het aantal gevallen van lichamelijk geweld halveerde van 400 naar net onder de 200.

Samenvattend: ziekten en verkeersongevallen eisen veel minder slachtoffers dan enkele decennia geleden.

Elk jaar worden er minder kinderen vermoord, misbruikt of ontvoerd. De kans dat je kind iets dergelijks overkomt, is erg, erg klein. De data-expert Christopher Ingraham trok in een blog voor The Washington Post de volgende conclusie: ‘Toen u zelf klein was, was het veilig genoeg voor u om buiten te spelen, en voor uw eigen kinderen is het nu zelfs nog veiliger geworden om dat te doen.’

Dus, beste ouders, hierbij ons advies: Maakt u zich geen zorgen. Het gaat goed met de kinderen.

FOTO: SERGEY NOVIKOV/SHUTTERSTOCK

Natuurlijk maken ouders zich zorgen om hun kinderen in de wereld van nu. Maar hebben ze daar wel reden toe?

Organic Mustard and Organic Mayonnaise Made with 100% Solarpower

By Ton and his team, in Zierikzee the Netherlands • www.tonsmosterd.com

Lend money to entrepreneurs in emerging economies at an interest rate of 3-4%!

Via www.lendahand.com you can directly contribute to more employment in emerging countries ánd receive an interest rate of 3-4% on the loan provided. Social impact and financial return truly co-exist within Lendahand.

Good idea?

Check our website, choose a crowdfunding project that fits you and provide a loan!

info@lendahand.com 0031 10 340 05 51 www.lendahand.com

and....

Ton recommends: www.lendahand.com

Help je mee om Homeopathie in Nederland toegankelijk te houden?

WORD LID EN ONTVANG EEN EERSTE HULP PAKKET T.W.V.

€ Dat is nu harder nodig dan ooit, omdat door regelgeving steeds minder over homeopathie geschreven mag worden en er hierdoor steeds meer homeopathische middelen uit de winkels verdwijnen.

Dankzij onze leden kunnen wij: • Publiekscampagnes en politieke lobby voeren • Onderhandelen met verzekeraars • Investeren in wetenschappelijk onderzoek En heel veel andere acties inzetten om te bewerkstelligen dat de homeopathie een volwaardige positie in het Nederlandse zorgstelsel krijgt.

Als lid ontvang je: • 4 x per jaar het Homeopathie Magazine • Korting op je zorgverzekering • Korting op producten en diensten in vele webshops • Een Eerste Hulp Pakket t.w.v. € 19,40 Lid worden kan door de bon hiernaast in te vullen of via: vereniginghomeopathie.nl/lid-worden.

020 617 83 08 www.vereniginghomeopathie.nl

19,40

JA

ik word lid van de Vereniging Homeopathie voor € 39,95 per jaar en ontvang een Eerste Hulp Pakket t.w.v. € 19,40.

Achternaam.* Dhr. / Mevr.* Voorletter(s)* Adres* Postcode*

Plaats*

E-mail Telefoonnr.

Bankrekening (Iban) *

Geb. datum

/

/

Handtekening*

Verplicht in te vullen.

Stuur deze bon naar: Vereniging Homeopathie, Antwoordnummer 16156, 1000 TE Amsterdam.