4
ARBEIDSMARKT HEEFT STEEDS MEER INVLOED OP HET ONDERWIJS
Als ik later groot ben, word ik… Pretpakketten bestaan niet meer, leerlingen moeten leren ondernemen en het bedrijfsleven komt de klas in. Het onderwijs speelt steeds meer in op de wensen van de arbeidsmarkt. Zeven trends die het onderwijs van nu bepalen.
o
Els van Osch
Onlangs maakte demissionair minister van Onderwijs Marja van Bijsterveldt bekend dat mbo-opleidingen die niet direct tot een baan leiden, worden opgeheven. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om kleinkunsten dierverzorgingsopleidingen. Deze houding typeert het onderwijsbeleid van de afgelopen jaren. De overheid ziet het liefst dat scholen opleiden voor werk of voor studies waarmee de kans op een baan groot is. De tijd dat leerlingen nauwelijks tegenwerking kregen als ze gingen doen wat ze ´leuk´ vonden is voorbij. Dat merkt ook Els van Osch-Claassens. Van Osch is bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Schooldecanen en Leerlingbegeleiders (NVS-NVL) en locatiedirecteur van scholengemeenschap De La Salle in Baarle Nassau. ´Er is nog altijd ruimte voor leerlingen om hun passie te volgen. Toch is de aandacht voor de beroepsperspectieven groter geworden. Als een leerling nog niet goed weet wat hij wil, krijgt hij eerder het advies om voor een profiel of een vervolgopleiding met goede toekomstmogelijkheden te kiezen. Pretpakketten bestaan niet meer. De overheid wil dat leerlingen snel tot een goede beroepskeuze komen. Als ze uitvallen of switchen kost dat te veel geld.´
04-07_Trends.indd 4
Van Osch zit ruim dertig jaar in het onderwijs en heeft de sfeer zien veranderen. ‘Tegenwoordig zijn scholen veel meer bezig met loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB).’ De verandering is volgens haar ontstaan door het wegvallen van de grenzen in Europa en door de opkomst van de (computer)technologie. Leerlingen van tegenwoordig leven in een wereld waarin de hoeveelheid nieuwe kennis iedere twee jaar verdubbelt. Ze worden opgeleid voor beroepen die nu nog niet eens bestaan. Dat besef maakt dat scholen meer zijn gaan nadenken over LOB. ‘Vooral het vmbo en het mbo maken meer werk van contacten met de arbeidsmarkt. Havo en vwo liggen TREND 1 > Leren ondernemen Een steeds groter deel van de bevolking bestaat uit zzp’ers, levenslang een vaste baan zit er voor de meesten niet meer in. De verwachting is dat leerlingen die nu op school zitten in de loop van hun carrière te maken krijgen met meer dan tien werkkringen. Scholen maken leerlingen ervan bewust dat ze moeten leren ondernemen. Dat gebeurt om te beginnen heel letterlijk: leerlingen leren hoe het is om een bedrijf te leiden door stage te lopen of door zelf een handeltje op te zetten. De populaire Vakcolleges, maar ook andere vmbo-scholen besteden speciaal aandacht aan ondernemerschap. Maar leerlingen leren ook dat ze in hun eigen leven moeten ondernemen. Ze moeten nadenken waar ze naar toe willen en hun keuzes daarop afstemmen. Ondernemend zijn is een levenshouding geworden. (Lees meer over ‘Leren ondernemen’ op pagina 20.)
18-05-12 12:32
arbeidsmarkt in de klas 5
TREND 2 > Bedrijfsleven komt de klas in Er dreigt een groot tekort aan personeel in de technische sectoren en in de zorg. Bedrijven en instellingen gaan daarom steeds meer de klas in. Platform Bèta Techniek werkt bijvoorbeeld in het programma Jet-Net samen met bedrijven die gastlessen op havo- en vwo-scholen verzorgen om leerlingen te laten zien welke beroepsmogelijkheden ze hebben. Vmbo’ers kunnen op onderwijsmarkten zoals vmbo On Stage vertegenwoordigers van bedrijven ontmoeten en afspreken een keer een dag mee te lopen. En via maatschappelijke stages maken alle leerlingen in het voortgezet onderwijs kennis met de gang van zaken in sociale instellingen als bejaardentehuizen, sportclubs en centra voor kinderopvang. (Lees hier meer over op pagina 12.)
nog wat achter, maar ook daar komt steeds meer aandacht voor beroeps- en studiekeuze. Leerlingen moeten nadenken over de vraag waarom ze een bepaalde profielkeuze maken en wat die betekent voor hun latere loopbaanmogelijkheden.
Weinig echt praktische stages Jammer genoeg hebben leerlingen op havo- en vwo-niveau nog weinig echt praktische stages. Ze krijgen wel snuffelstages van bijvoorbeeld twee dagen, waarover ze een verslag moeten schrijven, maar vaak doen ze daar niet erg hun best op. Ze gaan gewoon twee dagen rondkijken in het bedrijf van hun ouders of bekenden. Ook ontbreekt dikwijls de reflectie achteraf. Ze zouden meer moeten nadenken over
04-07_Trends.indd 5
De tijd dat leerlingen nauwelijks tegenwerking kregen als ze gingen doen wat ze ´leuk´ vonden is voorbij
TREND 3 > Bètavakken en techniek Te weinig jongeren kiezen voor een toekomst in de techniek. In 2016 komt Nederland 170.000 technici als dakdekkers, storingsmonteurs en bankwerkers tekort. Het tekort aan hbo- en woafgestudeerden in technische richtingen is ruim 20.000. Leerlingen die voor techniek kiezen zijn vrijwel verzekerd van een baan en een goed salaris. De overheid trekt meer dan 90 miljoen euro uit om meer leerlingen een bètakant uit te sturen: techniekonderwijs moet aantrekkelijker worden, leerlingen van mavo en havo krijgen de kans praktijklessen te volgen en scholen die technische vakken stimuleren krijgen daar extra geld voor. Zelfs op de basisschool wordt extra aandacht voor techniek gestimuleerd. (Lees hier meer over op pagina 8.)
18-05-12 12:32
Trend 4 > Internationalisering De grenzen zijn weggevallen. Om met andere landen te kunnen concurreren moet Nederland internationaliseren. Dat betekent voor leerlingen dat hun loopbaan zich geheel of gedeeltelijk in het buitenland kan gaan afspelen. Scholen internationaliseren dus ook. Een toenemend aantal middelbare scholen biedt tweetalig onderwijs aan, ook op het vmbo. En zelfs enkele scholen voor basisonderwijs geven hun leerlingen al extra Engels. Een uitstapje met school naar een ander Europees land is geen uitzondering meer. Scholen organiseren uitwisselingsprojecten met landen over de hele wereld. De zogenaamde Elos-scholen kennen uitwisselingsprogramma’s met andere Europese landen en in het mbo is het Leonardo da Vinci-programma opgezet voor leerlingen die stage willen lopen in het buitenland.
Trend 5 > Meten is weten De overheid wil dat het onderwijs de taal van het bedrijfsleven spreekt. Daar is het gebruikelijk dat resultaten meetbaar zijn en dat toekomstplannen in cijfers worden uitgedrukt. De overheid past bedrijfsmatige meetinstrumenten toe op de scholen om de opbrengsten te verhogen. Alles wordt daarom gemeten: van het aantal geslaagden en het aantal zittenblijvers tot het aantal doorstromers. Als de cijfers niet bevredigend zijn, heeft een school iets uit te leggen en kan zij op een lijst met zwakke scholen worden geplaatst. Daarbij richt de overheid het vizier ook op de docenten. Goede docenten halen goede resultaten is het motto. Daarom is er steeds meer aandacht voor de kwaliteit van docenten.
Trend 6 > Iedereen doet mee De overheid zet vol in op passend onderwijs: leerlingen met een beperking of met leerproblemen moeten zo veel mogelijk naar gewone scholen. Dat sluit aan bij de trend dat ook mensen met een beperking aan de slag moeten op de reguliere arbeidsmarkt. Iedereen moet meedoen naar vermogen, zowel op school als op het werk.
Trend 7 > Nerds zijn in De zesjescultuur moet worden doorbroken. De overheid wil dat heel goede leerlingen ook de kans krijgen uit te blinken en wil excellentie stimuleren. Deze leerlingen moeten niet meer worden weggezet als ‘stuudjes’ en ‘nerds’. Er is geld voor speciale lessen voor hoogbegaafden. Het is de bedoeling dat de twee procent echte slimmeriken uiteindelijk doorstroomt naar twee procent van de topbanen. (lees hier meer over op pagina 46.)
Tekst: Mirjam Janssen | Beeld: Human Touch Photography
de conclusies die ze uit zo’n stage kunnen trekken.’ Van Osch merkt dat het bedrijfsleven vaker toenadering zoekt tot scholen omdat het om vaklui zit te springen. Meestal steken de bedrijven niet direct geld in het onderwijs, maar leveren ze mensen om les te geven of om stagiaires te begeleiden. Omgerekend in geld gaat het wel om grote investeringen.
Beeld: iStockphoto
arbeidsmarkt in de klas 7
Informatie Op www.primaonderwijs.nl staat een filmpje dat de veranderingen in het onderwijs goed weergeeft: Shift Happens. Scholen die willen nagaan of ze genoeg werk maken van loopbaanoriëntatie en -begeleiding kunnen op de website van de VO-Raad een LOB-scan doen: www.voraad.nl Op de website van het Europees Platform www.europeesplatform.nl staat meer informatie over internationalisering.
04-07_Trends.indd 7
18-05-12 11:22