Nummer 4 / Maart 2024
Pauline Simons-Jongens
‘Met evidence-informed werken combineer je het beste van twee werelden’
oog hebben voor valkuilen
‘Je moet de principes willen en durven onderzoeken’
onderzoek en innovatie
wat werkt? op zoek naar antwoorden!
Onderzoek primaonderwijs
Wat vinden jullie van PrimaOnderwijs? We onderzochten het
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
zelfontdekkend leren ‘Al snel bleken de resultaten enorm te dalen’
Zelf aan je
kleuteronderwijs bouwen
& meteen je leerdoelen halen
Zelf de activiteiten voor jouw kleuters uitzoeken, terwijl je meteen ziet welke leerdoelen je daarmee aanbiedt. Dat gaat snel en heel eenvoudig met Stapel op. Deze online tool geeft je volop keuze uit activiteiten en helpt je ook nog eens plannen. Het samenstellen van beredeneerd aanbod voor jouw kleutergroep was nog nooit zo gemakkelijk én leuk om te doen. Probeer Stapel op nu drie maanden gratis. Dan ben je meteen stapel op Stapel op. Meer informatie:
stapelop.nl
Eigen regie Inzicht in doelen Alles op één plek
voorwoord
onderzoek en innovatie
Wat werkt? Op zoek naar antwoorden!
Zeker in het onderwijs wordt veel onderzoek verricht naar wat werkt. De onderwijspraktijk kan veel baat hebben bij onderzoek en innovatie, twee begrippen die samenhangen. Immers, je kunt pas goed innoveren, wanneer uit onderzoek is gebleken wat leerkrachten, docenten en leerlingen nodig hebben. Omdat er veel gebeurt op dit vlak, staat deze editie in het thema van onderzoek en innovatie. Elke onderwijsprofessional wil zijn of haar leerlingen zo goed mogelijk de schoolperiode door helpen. Hiertoe hebben jullie kennis nodig en spelen innovatie en onderzoek op het gebied van onderwijs belangrijke rollen. In jullie vakgebied wordt op diverse vlakken onderzoek verricht, denk aan wetenschappelijk onderzoek en praktijkonderzoek. Deze twee manieren kunnen op zichzelf staan, maar wanneer er gehandeld wordt op basis van kennis uit wetenschappelijk onderzoek gecombineerd met kennis uit praktijkervaringen, spreek je van evidence-informed werken. Een school waar het evidence-informed werken is geïntroduceerd, is de Vondelschool in Hilversum. Directeur Pauline Simons-Jongens: “De Engelse benaming evidence-informed roept misschien wat afstand op, maar het is juist een manier van onderwijs die bruggen slaat. Je volgt niet blind de methode, maar blijft zelf goed nadenken en reflecteren, zodat je samen met collega’s tot een duidelijke effectieve aanpak komt.” Lees het interview op pagina 8. Alle onderzoeken en ervaringen leiden tot nieuwe inzichten. Daar komt de innovatie om de hoek om het onderwijs te verbeteren. Dat kan gaan om productinnovatie, technologische innovatie, procesinnovatie of zelfs duurzame innovaties.
En soms blijkt iets niet het gewenste resultaat op te brengen. Zo lees je op pagina 30 het interview met Maarten Huygen, waarin hij vertelt waarom het ‘zelfontdekkend leren’ niet blijkt te werken. “Als vrij snel bleek dat dat door onderzoekend leren de resultaten van het onderwijs enorm daalden. Je kunt niet van kinderen verwachten dat zij zelf kunnen bepalen wat ze willen leren.” Didactisch specialist Rochelle Schaepkens pakte, door zelf onderzoek te verrichten en een wetenschappelijk onderbouwd plan te maken, de achterblijvende rekenresultaten op haar school aan. Ze maakte dankbaar gebruik van de kennis die ze opdeed tijdens haar master ‘Leren en Innoveren’. En had het succes? Lees haar verhaal op pagina 22. Dat de nieuwe onderwijsinzichten ook valkuilen met zich meebrengen, blijkt uit het interview op pagina 12. “Je moet de principes achter de didactiek willen en durven onderzoeken. Pas als je dat doet, kun je de onderwijstechniek op de juiste manier voor elke groep inzetten”, legt Frank van de Ende uit. René Kneyber haalt een voorbeeld aan. “Formatief handelen leidt tot meer gemotiveerde leerlingen. Wie wil dat niet? Ze gaan ermee aan de slag, maar doen dat te lichtzinnig. Vervolgens klagen ze dat formatief handelen niet werkt en schuiven het gedesillusioneerd terzijde, terwijl het echte formatief handelen nooit heeft plaatsgevonden.” We hopen je weer te inspireren. En heb je zelf iets interessants? Mail de redactie. Veel leesplezier! Wiesette Haverkamp Hoofdredacteur PrimaOnderwijs
Ideeën, vragen, verzoeken voor PrimaOnderwijs? Mail naar redactie@primaonderwijs.nl Volg @PrimaOnderwijs ook op Instagram, LinkedIn, X en Facebook. PrimaOnderwijs 3
Duurzaam werken aan kwaliteitsverbetering
‘Helder framework. ‘Helder Cyclisch verbeteren, framework om met het team, veel tijd cyclisch te verbeteren voor samen met werken je team.aan de lespraktijk met een Aanrader betrokken voor schoolleider. iedereen!’ Aanrader voor iedereen!’
Als schoolteam zet je je in om het best mogelijke onderwijs te geven, dat aansluit bij wat jouw leerlingen nodig hebben. In een school als lerende organisatie verbeter je je onderwijs op een onderbouwde en duurzame manier. De leidraad Werken aan onderwijsverbetering helpt jouw school met zes aanbevelingen, gebaseerd op kennis uit onderzoek, op weg om een lerende organisatie te worden. Zo kun je bijvoorbeeld systematisch werken aan het versterken van de basisvaardigheden van je leerlingen.
Bij elke aanbeveling vind je praktische tools. Hiermee heb je handvatten om de manier van duurzaam werken aan kwaliteitsverbetering te kunnen verankeren in jouw schoolcultuur.
Weten wat werkt en waarom? Bekijk de leidraden voor het po en het vo: po ▼ onderwijskennis.nl/leidraad-onderwijsverbetering vo ▼ onderwijskennis.nl/leidraad-onderwijsverbetering-vo
‘Mooie en goed onderbouwde tool’
NATIONAAL REGIEORGAAN ONDERWIJSONDERZOEK
Inhoud
Nummer 4 Maart 2024
Inhoud ?!
8
Directeur Vondelschool enthousiast over evidence-informed werken
34 48
16
Ons eigen onderzoek: dit vinden jullie van PrimaOnderwijs!
Op zoek naar een handige online tool voor je schoolveiligheidsplan?
KiesMBO.nl onderzocht behoefte en klikgedrag van jongeren om ze verder te helpen
Volg ons
Colofon Hoofdredactie Wiesette Haverkamp Vormgeving Martin Hollander Medewerkers Judith Kimenai, Marco van den Berg, Natasja de Vrind, Esmee Weerden, Erik Ouwerkerk Foto’s Shutterstock
Panel
Jouw mening telt | PrimaOnderwijs
@primaonderwijs
44
30
‘Zelfontdekkend leren heeft niet gebracht wat werd gehoopt’
Themalessen om actuele thema’s zoals prestatiedruk en armoede bespreekbaar te maken
10 Goud-adviseur Edwin: ‘Ik kan echt helpen bouwen’ 12 De valkuilen van onderwijsinnovatie 18 Op weg naar effectief leesonderwijs 22 Regie op rekenonderwijs met wetenschap 27 Innovatie en onderzoek in het vmbo 28 Deze leerlingen maken juist leesvorderingen 40 ‘Elke leerling heeft baat bij effectief leesonderwijs’ 47 Recensie: Beelddenkers, als kwartjes vallen 51 Advies over inzet van technologie nodig? 57 Dagboeken voor herdenking en reflectie
Redactie 030 - 241 70 44, redactie@primaonderwijs.nl, postbus 40266, 3504 AB Utrecht Sales 030 - 241 70 21, account@edg.nl Klantenservice 030 - 241 70 20 klantenservice@edg.nl Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 5 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland. Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een wekelijkse nieuwsbrief en de website www.primaonderwijs.nl
Met 100.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.
PrimaOnderwijs is een uitgave van
©Copyright 2024 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelinge n.
Tips van de redactie
nieuws Heb jij een tip voor de redactie? Stuur een e-mail naar redactie@primaonderwijs.nl
Eerste keer doorstroomtoets voor groep acht
Leerlingen in groep acht zijn met de doorstroomtoets gestart. Dit is de opvolger van de eindtoets. Met de naam ‘doorstroomtoets’ is het beter duidelijk dat de leerling zich blijft ontwikkelen, ook na de afname van de toets in groep acht.
De toetsperiode duurde drie weken en zo’n 170.000 leerlingen zijn ermee aan de slag gegaan. Zes doorstroomtoetsen zijn goedgekeurd door de overheid. Scholen kiezen zelf welke toetsen de kinderen moeten maken en of ze dit op papier of digitaal doen. Hun voorlopig advies voor het voortgezet onderwijs, hebben de leerlingen in januari gekregen. Uiterlijk 15 maart krijgen de scholen de uitslag van de doorstroomtoets. Het advies kan na de doorstroomtoets alleen nog omhoog worden bijgesteld. Uiterlijk 24 maart ontvangen leerlingen en ouders het definitieve schooladvies. Vervolgens kunnen de leerlingen zich tussen 25 en 31 allemaal aanmelden bij een school in het voortgezet onderwijs, om de kansen zo gelijk mogelijk te maken.
Leraar biologie uitgeroepen tot Filmleraar van het Jaar Remon Klik, de 47-jarige docent biologie uit Almere op het HLZ (Hervormd Lyceum Zuid) in Amsterdam is op het International Film Festival Rotterdam (IFFR) uitgeroepen tot Filmleraar van het Jaar ‘23/24. Hij versterkt zijn lessen met beeld en begeleidt leerlingen die ervoor kiezen hun profielwerkstuk in documentairevorm te maken. Klik was een van de zes genomineerden tijdens deze landelijke verkiezing die wordt georganiseerd door Netwerk Filmeducatie en de regionale Filmhubs. Remon: “Geweldig dat ik de benoemd ben tot van Filmleraar van het Jaar. Mijn passie voor film en biologie combineer ik op vele manieren zoals met leerlingen stop-motion filmpjes maken over organen. Behalve de ontwikkeling van filmworkshop voor de onderbouw, hebben leerlingen van de bovenbouw de mogelijkheid hun profielwerkstuk in documementairevorm in te leveren.” Remon Klik is één schooljaar lang boegbeeld voor filmeducatie in het onderwijs, wint een jaarabonnement op Cineville en ontvangt een Nationale Bioscoopbon van 250 euro. Daarnaast wint hij een bezoek aan een filmtheater of filmfestival met de hele klas. Ook neemt Remon plaats in de jury van de verkiezing van ‘24-‘25 en mag hij als teacher in residence bij Netwerk Filmeducatie aan de slag om filmlessen te ontwikkelen voor de eigen klas en om te delen met andere docenten. Als hoofdprijs mag hij (of een collega) deelnemen aan de enige post-hbo jaaropleiding filmeducatie: On the Movie.
Sectorraad Praktijkonderwijs hoopt op OV voor bovenbouw praktijkonderwijs De Sectorraad Praktijkonderwijs is blij dat er vanaf dit jaar een vergoeding komt voor de reiskosten van leerlingen in het praktijkonderwijs die een opleiding op mbo-niveau volgen. De Sectorraad hoopt dat de rest van de bovenbouwleerlingen in het praktijkonderwijs ook snel een OV kaart krijgen, zodat zij bijvoorbeeld naar hun stageplek kunnen. In Nederland zitten 30.000 scholieren op een praktijkschool. In de bovenbouw (klas 4 en 5) lopen zij drie of vier dagen per week stage. Omdat het praktijkonderwijs formeel voortgezet onderwijs is, hebben de praktijkschoolleerlingen niet automatisch recht op een OV-kaart en moeten het buskaartje naar de stageplek zelf betalen. Teeuwen: ‘Voor een klein groepje leerlingen in het praktijkonderwijs lijkt de OV kaart nu geregeld. Er moet nu een oplossing komen voor alle bovenbouwleerlingen die stage lopen. Wij hopen dat het ministerie van onderwijs, de Tweede Kamer of een nieuw kabinet ook voor de groep die de reis naar de stage nog steeds zelf moet betalen, snel met goed nieuws komt.’ 6
AOb: ‘Almere en Amsterdam behalen doel zij-instromers niet’ Twee van de vijf grote steden lukt het niet om de afgesproken aantallen zij-instromers op te leiden meldt AOb. Dat staat in een evaluatie van de subsidieregeling voor zij-instromers primair onderwijs in de G5. Schoolbesturen voor primair onderwijs in Almere, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht krijgen sinds vier jaar 36 miljoen euro subsidie om zij-instromers aan te trekken, hun begeleiding te verbeteren en de opleiding passender te maken. Voor dit geld is ook per stad afgesproken hoeveel zij-instromers minimaal starten met de opleiding richting basisschoolleerkracht. Rotterdam en Den Haag lukte het deze aantallen te halen, schrijven onderzoekers van KBA Nijmegen, Oberon en het Kohnstamm Instituut in het lijvige eindrapport Evaluatie subsidieregeling zij-instroom po G5. Utrecht lukte het in 2021-2022 niet om het doel te halen, in de andere schooljaren jaren wel. Dat had met corona te maken, schrijven de onderzoekers. Amsterdam en Almere hebben geen enkel jaar de beoogde aantallen gehaald. In de hoofdstad zou dat komen door de krappe arbeidsmarkt. In Amsterdam krijgen leraren bonussen en heeft elke school subsidie voor een conciërge, administratief medewerker of vakleerkracht gym.
Almere noemt de samenstelling van de beroepsbevolking als knelpunt. De stad kent relatief weinig hoger opgeleiden, wat het potentieel aan zij-instroomkandidaten kleiner maakt. Daarnaast ervaart Almere ‘oneerlijke concurrentie’. Schoolleiders zien de ‘gunstigere omstandigheden in andere steden, zoals Amsterdam, waar leraren bonussen krijgen en elke school een gemeentelijke subsidie krijgt voor vaste krachten als een conciërge, administratief medewerker of vakleerkracht gym’ als een van de oorzaken dat het niet lukt om voldoende zij-instromers aan te trekken. De onderzoekers signaleren ook concurrentie tussen de G5 en de regio’s om die steden heen. Haagse schoolbesturen gebruiken het extra geld bijvoorbeeld voor doorbetaling van studiedagen. Dit trekt zijinstromers naar scholen in de stad, terwijl zij net zo hard nodig kunnen zijn in de regio om Den Haag heen.
daagt uw talentvolle, meer- en hoogbegaafde leerlingen uit! Acadin is dé digitale leeromgeving voor de talentvolle, meer- en hoogbegaafde leerlingen in het primair onderwijs. Een omgeving die is gevuld met >600 interessante en uitdagende leeractiviteiten over allerlei onderwerpen voor groep 1-8. Speciaal geselecteerd om het leren op school voor deze kinderen te verrijken. Acadin helpt leerkrachten leerlingen te prikkelen met uitdagende leerstof waar ze hun tanden in kunnen zetten, maar ook met korte opdrachten voor de laatste 10 minuten van de les. Kenmerkend voor deze leeractiviteiten is dat ze een open karakter hebben. Leerlingen leren niet alleen feitenkennis en vaardigheden, ze leren ook hoe ze moeten leren.
“Acadin heeft veel voordelen, je ziet kinderen echt opbloeien!” “Acadin beviel zo goed dat het al snel schoolbreed is ingevoerd.” “Acadin kan worden ingezet voor alle leerlingen, maar is vooral interessant voor leerlingen die wel wat extra uitdaging kunnen gebruiken.”
Opbouw Acadin Inhoud – >600 leeractiviteiten groep 1-8 Planningsmodule – activiteiten toekennen met startdatum en deadline Begeleidingsmodule – beoordelen, portfolio
Interesse? Meer informatie over Acadin vindt u op www.acadin.nl. U kunt zich hier ook aanmelden voor het gratis webinar op 25 maart 2024 of voor een gratis proefabonnement (tien weken).
www.acadin.nl | info@acadin.nl | (070) 315 41 00
VERSTERKERS
Met evidence-informed combineer je het beste van twee werelden
Geef kinderen iets ingewikkelds waar ze lekker op kunnen kauwen
Vooral de dingen doen waarvan bewezen is dat ze werken. Het klinkt zo eenvoudig, maar binnen het onderwijs is dat nog lang niet vanzelfsprekend, weet Pauline Simons-Jongens. Sinds anderhalf jaar is ze directeur op de Vondelschool in Hilversum. Daar introduceerde ze het evidence-informed werken. Enthousiast vertelt ze over haar ervaringen.
Tekst: Marco van den Berg
8
Pauline Simons-Jongens
De Engelse benaming evidence-informed roept misschien wat afstand op, maar het is juist een manier van onderwijs die bruggen slaat, merkt Simons-Jongens. Bij evidence-informed combineer je als leerkracht praktijkkennis met belangrijke inzichten uit wetenschappelijk onderzoek. Inderdaad, het beste uit twee werelden. “Je volgt dus niet blind de methode, maar blijft zelf goed nadenken en reflecteren, zodat je - samen met collega’s - tot een duidelijke en effectieve aanpak komt.”
Voor de optimale begeleiding is het juist belangrijk dat de leerkracht centraal staat, zegt Simons-Jongens. “Je moet weten waarover je praat en begrijpen hoe een kind leert en wat daarvoor nodig is. Daarin vragen we veel van leerkrachten en daarom is ons uitgangspunt: doe de dingen efficiënt en kies voor een aanpak waarvan bewezen is dat die werkt.”
Die manier van werken past bij Simons-Jongens. Ze komt uit het bedrijfsleven en is als zij-instromer het onderwijs ingestapt. “Ik heb eerst vijf jaar voor de klas gestaan en daarna een tijdje leerkrachten getraind via een onderwijsacademie. Vervolgens dacht ik: wat ik nu weet, wil ik ook samen met een team oppakken. Vandaar die stap naar directeurschap.”
Voor dat laatste zijn binnen school speciale leerteams opgezet. “Alle collega’s nemen deel aan een van de teams en samen denken ze na over verbeteringen op basis van evidence-informed informatie. Dat doen ze minimaal een uur per week. Je maakt het daardoor heel concreet en het creëert verbinding.” Ook zijn er studiedagen waarop het team bezig is met evidence-informed informatie. “Daarnaast leggen de intern begeleider en ik klassenbezoeken af om te kijken hoe het gaat en om feedback te geven.”
De Vondelschool is onderdeel van Stip, een stichting van zestien openbare basisscholen in Hilversum. “Op steeds meer scholen doen ze iets met evidenceinformed werken en wij hebben daar heel bewust keuzes in gemaakt. Dat geeft ook een bepaalde dynamiek en aantrekkingskracht. Onze vacatures zijn vrij snel weer ingevuld en voor leerlingen is inmiddels een wachtlijst. Ouders kiezen nu speciaal voor deze aanpak en dat is mooi om te merken.”
Binnen haar school is steeds meer aandacht voor thematisch leren. Taal is daarin heel belangrijk, merkt ze. “Via taal verbind je alle disciplines en breng je kennis over. Dat vind ik bijvoorbeeld een gemis bij veel methodes voor aardrijkskunde en geschiedenis. Die bieden weinig tekst en moeten er vooral leuk uitzien. Terwijl ik denk: geef kinderen iets ingewikkelds waar ze lekker op kunnen kauwen. Daar leren ze veel meer van.”
Bij haar aantreden lag er een wens vanuit het team om meer saamhorigheid en duidelijkheid te creëren. “Op die manier kwam ik bij evidence-informed onderwijs uit, waarbij je echt samen die onderwijskwaliteit gaat verbeteren.” Leerkracht zijn is een vak apart en je moet er hard voor werken, weet ze. “Maar als je ergens vol voor gaat, dan geeft dat veel energie. Dat merk ik dagelijks in ons team.”
Dat betekent ook: oefenen met een langere, rijkere tekst. Dat is namelijk goed voor de woordenschat en de zinsopbouw, blijkt uit onderzoek. Maar het biedt ook meer kennis van de wereld, weet ze. “Bovendien gaat de concentratie omhoog als ze langdurig met zo’n tekst bezig zijn. Close reading is zo’n manier; woord voor woord een doorwrochte tekst doornemen. Onterecht wordt gedacht dat kinderen dit niet leuk vinden, maar ze gaan allerlei nieuwe dingen ontdekken. Dat moet je dus aanwakkeren als leerkracht.” Precies om die reden heeft ze ook moeite met het onderzoekend leren. “Als een kind nog niet of nauwelijks kennis heeft over een onderwerp, dan kan het ook niet zelf tot de goede onderzoeksvragen komen. Juist een leerkracht die veel kennis aanbiedt en de lat wat hoger legt, kan de nieuwsgierigheid prikkelen en de wereld van kinderen flink vergroten.”
Op veel scholen ontstaan verschillen in aanpak, omdat leerkrachten eigen maniertjes ontwikkelen. “Dat vraagt ook veel van leerlingen, omdat ze zich steeds moeten aanpassen. Hiermee belast je het werkgeheugen, dat eigenlijk nodig is om nieuwe dingen te leren. Het is bewezen dat leerlingen veel beter gedijen in een omgeving met een eenduidige, heldere structuur. Dan komen ze tot leren en beklijft kennis beter in het langetermijngeheugen.” Dat principe is dus leidend binnen de Vondelschool. In elke klas dezelfde regels, dezelfde hulpmiddelen, dezelfde manier van werken. “We werken met directe instructies – dus op basis van de cognitieve leerpsychologie. Dat wil ook zeggen: kinderen blijven zoveel mogelijk in de groep en zijn samen met hetzelfde onderwerp bezig. Geen heen-en-weer geloop naar de gang of werken in allerlei groepjes, maar juist samen die concentratie vasthouden.”
Heeft ze tot slot nog leestips voor collega’s? “Het Handboek professionele schoolcultuur van Henk Galenkamp en Jeanette Schut, bijvoorbeeld. De School als Werkplaats, van Eva Naaijkens en Martin Bootsma. Maar ook het boek Dit is goed onderwijs van Greg Ashman. En ga ook mensen volgen op LinkedIn. Iemand als Erik Meester of Marcel Schmeier, bijvoorbeeld. Laat je dagelijks inspireren en informeren, zodat je gewoon goed blijft nadenken over wat je doet. Dat is al grote winst.” PrimaOnderwijs 9
Edwin Vugts aan het roer van Goud Onderwijs ‘Ik kan echt helpen bouwen’
In zijn inwerkperiode bij de CED-Groep sloot oud-bestuurder en –schooldirecteur Edwin Vugts eens aan bij een overleg over Goud Onderwijs. Hij was meteen gefascineerd. Twee jaar later begeleidt hij zijn eerste Goud-school én is hij de kersverse coördinator en programmaleider van Goud Onderwijs. Wat maakt Edwin zo enthousiast over dit driejarige traject voor onderwijsverbetering? En hoe ervaart hij zijn rol als Goud-adviseur?
Edwin Vugts
In de eerste weken van het nieuwe schooljaar merkt het team meteen de positieve effecten
10
Om Goud Onderwijs te introduceren en te implementeren in de school, is er heel wat werk aan de winkel. Een kwaliteitstraject waarin zowel organisatie, onderwijs en cultuur duurzaam vernieuwen, heeft tijd nodig. Onder leiding van een gecertificeerde adviseur werkt de school hier stap voor stap aan. Edwin is zo’n adviseur.
Als Goud Onderwijs nieuw voor je is Goud Onderwijs heeft als doel om te komen tot duurzame, integrale kwaliteitsverbetering. De aanpak is afgeleid van de uiterst succesvolle Uncommon Schools in Amerika. De eerste leerwinstresultaten in Nederland bevestigen: het wérkt. De stevige pijlers van Goud Onderwijs: - effectieve schoolorganisatie - sterk curriculum - positieve schoolcultuur
Feedback geven: het ondergeschoven kindje “Het leek me leuk om langer en intensiever betrokken te zijn bij een school”, vertelt Edwin. “Als ik Teach Like a Champion of DPL implementeer, begeleid ik een school intensief maar gaat de school na een traject van een jaar vaak alleen verder met de implementatie. Dit betekent dat het feedback geven daarna al snel bij de directeuren komt te liggen. Die komen daar niet altijd aan toe, terwijl dat zo belangrijk is om teams in ontwikkeling te krijgen. Feedback geven is vaak een ondergeschoven kindje, door de hoeveelheid aan taken die op het bordje van een directeur ligt. Op de Goud-school kom ik drie jaar wekelijks over de vloer en kan ik echt helpen bouwen. Dat vind ik fantastisch. Je kunt mij eigenlijk zien als een personal coach. Vergelijk het met sporten. Misschien heb je op een regenachtige dag niet zo’n zin om te gaan. Voor je het weet is het drie weken geleden dat je ging en denk je: laat maar. Maar als je personal coach bij je aanbelt, dan trek je je sportkleren aan en doe je mee. Zo gaat dat op de scholen ook. Doordat ik er elke week ben, ontstaat er veel structuur en verandert langzaam maar gestaag de cultuur.”
Stap voor stap De allereerste stap: een draagvlakbijeenkomst, op basis waarvan de school besluit om wel of niet voor Goud te kiezen. “De introductie van Goud kan heel wat vragen oproepen. Waar gaan we aan beginnen, krijgen we het dan nog drukker, komt er dan iedere week iemand naar je les? Dat soort vragen.” Is zo’n bijeenkomst dan iets om tegenop te zien? “Totaal niet. Het is juist leuk. Het team krijgt veel informatie en hoort allemaal nieuwe termen. Logisch dat dat wat oproept. Maar waar doen ze het voor? Voor de kinderen. Uiteindelijk staat iedereen positief tegenover veranderingen die in het voordeel van de leerlingen zijn. En: het hoeft ook niet allemaal perfect op dag één. We doen het stap voor stap.
Na de uitleg over Goud Onderwijs mag iedereen zeggen wat goed klinkt of waar nog vragen over zijn. Iedereen wordt gehoord. Het traject begint al voor de zomervakantie, zodat het nieuwe schooljaar meteen goed kan beginnen. En wat zo leuk is: in de eerste weken worden veel vragen al beantwoord en merkt het team meteen de positieve effecten.”
Wat heeft Edwin zelf geleerd? Als ervaren professional en voormalig directeur heeft Edwin al veel situaties het hoofd geboden. Een langdurig traject als Goud Onderwijs is wel nieuw voor hem. “Ik heb nóg meer ondervonden dat het altijd om kleine stapjes gaat. Eerst vertrouwen opbouwen, de mensen leren kennen. En dan samen langzaam maar zeker op weg naar de langetermijndoelen. Hoe kan ik zorgen dat iedere rol steeds een klein stapje maakt, dat is constant mijn vraag. Het mag groeien. En dat kost tijd.” Er komen steeds meer Goud-scholen bij. Per januari 2024 is Edwin de coördinator en programmaleider van Goud Onderwijs. Wat vindt hij van die uitdaging? “Ik geloof heilig in Goud. Ik zie het, ik ervaar het. Het heeft effect op de kwaliteit en het geeft rust in een school. Het is mooi om met een helicopterview naar Goud te mogen kijken en te bekijken hoe we het project naar de volgende fase kunnen brengen. Elke school komt weer nieuwe dingen tegen en steeds meer adviseurs zijn ermee aan de slag. Dat geeft allemaal informatie om dingen te kunnen aanscherpen.”
Als leren je lief is
Meer weten over Goud Onderwijs? cedgroep.nl/goudonderwijs
PrimaOnderwijs 11
De valkuilen van onderwijsinnovatie doorzien
‘Wie de principes begrijpt, is op weg naar meesterschap’ Nieuwe onderwijsinzichten zijn vaak erg verleidelijk: wie de theorie in de praktijk brengt, zal de leerresultaten zien toenemen en met plezier lesgeven aan een gelukkige klas. De werkelijkheid valt helaas weleens tegen. PrimaOnderwijs zocht uit hoe dat komt. Tekst: Erik Ouwerkerk
“Meestal omarmen we een effectieve lespraktijk vanwege de belofte die het met zich meebrengt.” René Kneyber is aan het woord. De auteur en voormalig docent wiskunde geeft een voorbeeld: “Formatief handelen leidt tot meer gemotiveerde leerlingen. Wie wil dat nu niet? Ze gaan er vervolgens mee aan de slag, maar doen dat te lichtzinnig. Vervolgens klagen ze dat formatief handelen niet werkt en schuiven het gedesillusioneerd terzijde, terwijl het echte formatief handelen nooit heeft plaatsgevonden.”
Principes Zonde van de tijd en energie van de leraar, en helemaal van de leerling die de dupe is geworden van middelmatige of slechte lespraktijken. “Wie een nieuwe aanpak succesvol wil invoeren, moet om te beginnen 12
zelf een nieuwsgierige houding hebben”, aldus Frank van de Ende, hoofd van Fontys Pulsed Academy. “Je moet de principes achter de didactiek willen en durven onderzoeken. Pas als je dat doet, kun je de onderwijstechniek op de juiste manier voor elke groep inzetten.” Gebeurt dat niet, dan kan een potentieel effectieve les in de praktijk contraproductief uitpakken. Erik Meester is onder meer onderwijsontwikkelaar bij de bacheloropleiding Pedagogische Wetenschappen van Primair Onderwijs aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij illustreert: “Docenten van wie de leerlingen de meest simpele tekst drie keer moeten lezen, omdat close reading dat voorstaat, hebben het verkeerd begrepen. Het herlezen van een informatief rijke tekst kan natuurlijk nuttig zijn. Doe je dat echter ook bij een oppervlakkig verhaaltje, dan haal je juist alle motivatie en leesplezier weg.” Dominique Sluijsmans, lector Integrale Curriculumontwikkeling bij Hogeschool Rotterdam, onderstreept ook het belang van begrip: “Begin daarmee. Je kunt een les nog zo goed hebben voorbereid, er gebeuren altijd onverwachte dingen: een ouder staat opeens voor de deur, of een leerling loopt met een bloedneus de klas in. Onderzoekers hebben daar niet altijd oog voor. Als ik trainingen geef, richt ik me vooral op het waarom en veel minder op het hoe. Wie de principes achter het onderwijsconcept begrijpt, kan zich namelijk aanpassen aan de situatie. Die is op weg naar meesterschap.”
Leergemeenschap Gemakkelijker gezegd dan gedaan. Sluijsmans: “We hebben in het onderwijs veel aandacht voor de inhoud, plannen maken kunnen we ook goed, maar we onderschatten de uitvoeringsfase. Het vraagt tijd, uithoudingsvermogen en kennis om een verbetering door te voeren op een school.” Ze verduidelijkt: “Ik heb het direct over schoolniveau omdat je pas echt impact hebt als je alle leerkrachten en daarmee alle leerlingen consistent kunt bereiken.” Valérie Ungerer-Willems, Secretaris van Stichting Blij(f) in het Onderwijs, ziet de waarde van een professionele leergemeenschap op school: “Samen wetenschappelijk onderzoek bespreken: wat houdt het in, kunnen en willen we het toepassen in de klas?” Hou daarbij oog voor de verschillende wensen en visies in het team, adviseert ze: “Er komt bijvoorbeeld een hoop af op een beginnende leerkracht: die kan best wat terughoudender zijn met het toepassen van nieuwe inzichten. Het vergt ook moed om je les aan te passen, maar als je van elkaar op aan kunt, stap je soms net wat makkelijker die drempel over.”
René Kneyber
Frank van de Ende
Priotiteiten Tal van kleine aanpassingen in de klas hebben een grote impact tot gevolg. Met dat in het vooruitzicht is het voor docenten en schoolleiders verleidelijk om heel veel tegelijk aan te pakken. Maar dat gaat niet, is Sluijsmans stellig. “Implementatie betekent ook de-implementatie. Prioriteiten stellen: wat moeten we herzien, wat kan er minder, waar kunnen we beter mee stoppen? Richt de omgeving opnieuw in zodat je ruimte hebt om de zaken anders aan te pakken. ‘Making room for impact’ om met onderwijsexpert Arran Hamilton te spreken. Wie vooruit wil, moet onderbouwde keuzes durven maken.”
Wijsheid Maar wat is wijsheid? Sluijsmans wenst dat er binnen elke school structurele aandacht is voor onderzoek & ontwikkeling geleid door “mensen die de expertise én tijd hebben voor de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van onderwijsaanpassingen; mensen die een grote verandering kunnen terugbrengen tot kleine, concrete stappen. En constant de vinger aan de pols houden. Vergeet namelijk niet dat de impact vooral tussen, en niet tíjdens de scholingsmomenten gemaakt wordt.” Meester is het daarmee eens en voegt toe: “Er moet op elke school tenminste een academisch geschoolde persoon zijn om het evidence-informed werken te begeleiden. Er zijn heel veel wetenschappelijke publicaties. Die moet je wel op waarde kunnen schatten, want er zitten genoeg verkeerde en misleidende artikelen tussen.”
Erik Meester (Fotograaf Isa Emmen)
Dominique Sluijsmans (Fotograaf Kim Krijnen)
Valérie Ungerer-Willems (Fotograaf Joost Willems)
PrimaOnderwijs 13
Deel deze website met alle eindexamenkandidaten! De eindexamens 2024 komen er alweer aan. Op lerenvoorhetexamen.nl staat alle informatie die leerlingen nodig hebben om zich goed voor te bereiden. U vindt hier ook betrouwbaar materiaal om toe te passen in uw lessen. Alles wordt overzichtelijk aangeboden per leerniveau, vak en domein. Lerenvoorhetexamen.nl is er voor alle eindexamenleerlingen. En biedt kosteloosondersteuning bij de voorbereiding op de examens. Denk bijvoorbeeld ook aan de thuiszittende leerling of aan de leerling zonder geld voor extra examentraining. Zo krijgen zij een betrouwbaar extra steuntje in de rug. Lerenvoorhetexamen.nl wordt ondersteund door Kennisnet, het LAKS, CvTE, het ministerie van OCW en CitoLab.
Overzichtelijk per leerniveau, per vak, per domein. Materiaal eenvoudig toe te passen tijdens uw lessen. Betrouwbaar en vrij toegankelijk.
Column #Daniëlle
‘Grappig hoe jij dat bedenkt juf’ ‘Juf, begrijp je dan niet dat ik net wakker ben?’ In een vlaag van (kennelijke) verstandsverbijstering pas ik de planning van de dag aan in verband met toetsen en sneeuwval. De uitleg hierover blijkt te langdurig, informatie wordt nog niet echt opgenomen door de pre-pubers. Veel kinderen willen ‘gewoon’ lezen. Een half uur, net als alle andere ochtenden van de schoolweek. Ik besluit zelf ook te gaan lezen en al snel is het stil in de klas. Naast lezen is dit dus gewoon een heerlijk half uur om wakker te worden. Stukje maatwerk van mijn kant waar ik toch bijna van zou afwijken. Nu is maatwerk een veelbesproken onderwerp in onderwijsland, net als het digibord, het digitaal leren, lessen rondom burgerschap en vakinhoudelijke aspecten, zoals het bevorderen van leesmotivatie. De onderwerpen passen allemaal binnen de innovaties in het onderwijs. Uit onderzoek blijkt, gelukkig, dat veel scholen innovatie of anders gezegd de vernieuwingen binnen het onderwijs op eigen initiatief laten plaatsvinden. De uitvoering van de vernieuwingen wordt gezien in de afzonderlijke domeinen (taal/ rekenen/ opvang/ voorschoolse educatie), maar ook zeker in samenhang. Plannen die enthousiast worden gemaakt, worden grotendeels ook in de praktijk gebracht. Belemmeringen zijn er genoeg, ook blijkt een innovatie niet altijd een vernieuwing, maar toch …. zonder overwegingen en beweging zou het werk als onderwijzer er toch heel anders uitzien. In de klas brengen we ook op korte termijn vernieuwingen aan; zo leest mijn leerling met dyslexie zijn boek, maar hoort hij het verhaal ook via z’n stoere zelf gekochte oortjes. Mijn leerling voor wie een schooldag voornamelijk wordt ervaren als een dag vol prikkels en gedoe kiest elke dag even een momentje om heerlijk alleen te zijn. En waar ik bijna elke dag het zonnescherm vergeet te bedienen wordt die taak nu, op eigen verzoek, uitgevoerd door één van m’n jongens. Vier kinderen die moeite hebben met spelling kiezen, zonder bemoeienis van mij, zelf een spellingcategorie uit waar ze extra mee willen oefenen. Ook het bedenken van oplossingen voor ‘problemen’ laat ik grotendeels bij de kinderen en verder probeer ik flexibel mee te bewegen met alles wat er tijdens een schooldag plaatsvindt.
We onderzoeken wat werkt, passen de zaken soms wat aan en de kinderen doen echt wat met de adviezen die dan ‘ineens’ komen van juf. ‘Grappig hoe jij dat bedenkt juf’. ‘Je mag de planning wel aanpassen hoor juf, maar we gaan eerst lezen. Wat werkt dat werkt toch?’. Dat lezen. Stilte aan het begin van de dag. Soms een vertelmoment na afloop. Meningen over gelezen gedeeltes. Woorden voorzien van betekenis. Vooral lezen. En wakker worden. @_jufb_ PrimaOnderwijs 15
Aan het PrimaOnderwijs lezersonderzoek 2023 hebben 1.227 respondenten deelgenomen. De percentages in deze infographic zijn gebaseerd op de antwoorden van de respondenten.
Doelgroep lezersonderzoek
TYPE ONDERWIJS
Dit vinden jullie van PrimaOnderwijs! Anders / 1% Zeg ik liever niet
82%
PO
VO
overig
17%
Aan het PrimaOnderwijs lezersonderzoek 2023 hebben 1.227 respon 8%
60%
32% De percentages in deze infographic zijn gebaseerd op de antwoorden
LEEFTIJD
Doelgroep lezersonderzoek
FUNCTIE
Leerkracht po
44%
Anders / 1% Zeg ik liever niet
vo 27% Aan het PrimaOnderwijs lezersonderzoek 2023 hebben 1.227 respondenten deelgenomen. Mooie cijfers kregen we van jullie! AfgelopenDocent maanden hebben we flink wat De percentages in deze infographic zijn gebaseerd op de antwoorden van de respondenten. 82% Intern begeleider 10% tijd gestopt in een lezersonderzoek met als doel om met PrimaOnderwijs Aan het PrimaOnderwijs lezersonderzoek 2023 hebben 1.227 respondenten deelgenomen. 17% 15% 23% Doelgroep 29% lezersonderzoek De33% percentages in deze infographic zijn gebaseerd op de antwoorden van de respondenten. 7% ICT-coördinator goed aangesloten te blijven bij onze doelgroep. We delen graag een greep 18-35 36-45 46-55 55> 12% Anders lezersonderzoek Doelgroep uit de resultaten met jullie als lezers.TYPE ONDERWIJS LEEFTIJD
ezersonderzoek 2023 hebben 1.227 respondenten deelgenomen. Anders / 1% PrimaOnderwijs Zeg ik liever niet Inhoud fographic zijn gebaseerd op de antwoorden van de respondenten.
PO
PrimaOnderwijs
VO
Het onderzoek startte met wat vragen om inzicht te krijgen Anders /
82%
overig
TYPE ONDERWIJS
PO
De percentages in deze infographic•zijn gebaseerd op de antwoorden van de respondenten. •• onderwijsprofessionals PAPIER OF8%DIGITAAL? 17% lezers-onderzoek in 2018 dat de groep 60% 32% TYPE ONDERWIJS 82%
1%respondenten Aan het PrimaOnderwijs lezersonderzoek 2023 hebben 1.227 deelgenomen. Zeg ik liever niet Doelgroep lezersonderzoek = Belangrijk van een eerder VOORKEUR VOOR in onze doelgroep. We LEZEN? merken ten opzichte WAAROM
TYPE PO
60%
F Leerkracht po
VO overig
Docent vo
Papieren versie Digitale versie lezersonderzoek uit hetPO VO dat PrimaOnderwijsDoelgroep leest, groeit. Een mooie ontwikkeling. Anders / 17% deelgenomen. 8% Aan het PrimaOnderwijs lezersonderzoek 2023 hebben 1.227 respondenten Om op de hoogte 15% VO Zeg ik liever niet De percentages in deze infographic zijnvan gebaseerd op de antwoorden van de respondenten. LEEFTIJD FUNCTIE te blijven TYPE ONDERWIJS ontwikkelingen overig 18-35 36-45 46-55 55> / PO over mijn1%vakAnders Leerkracht po 44% Doelgroep lezersonderzoek LEEFTIJD FUNCTIE VO Zeg ik liever niet 8% overigInhoud PrimaOnderwijs vo 27% Combinatie van po 44% Leerkracht TYPEDocent ONDERWIJS 25% papier en digitale versie Om inspiratie op Anders17% / PO Intern begeleider 10% 1% Zeg ik liever niet te doen voor = Belangrijk 8% VO Docent vo 27% WAAROM LEZEN? FUNCTIE = Neutraal lessen/methodes 15% = Onbelangrijk 7% overig ICT-coördinator Intern begeleider 10% Leerkracht po 44% 18-35 36-45 46-55 55> 15% WAAR GELEZEN? Anders 12% LEEFTIJD FUNCTIE Om de hoogte 17% 7% Opopwelke manier? ICT-coördinator 8% handige tips Thuis Docent vo Om 27% School te blijven van en tools te krijgen die 18-35 36-45 46-55 PrimaOnderwijs Leerkracht po 55> 44% Inhoud PrimaOnderwijs ontwikkelingen Anders 12% mijn lessen Intern begeleider 10% verrijken over mijn vak ONTVANG OP WELK MANIER LEEFTIJD FUNCTIE Docent vo 27% JE PRIMAONDERWIJS PrimaOnderwijs Inhoud PrimaOnderwijs = Belangrijk 7% ICT-coördinator VOORKEUR VOOR WAAROM LEZEN?
Intern begeleider
= Neutraal = Onbelangrijk
23% 55%60%
29% 32% 33%
83%
60% 82%
82%
23%
32%
63% 29%
60%
33%
23%
64%
33%
•
55>
wijs
15%
= Belangrijk = Neutraal = Onbelangrijk
70%
32%
29% 33% 32%
60%
Vraag 6
•• •
50%
83%
• = Onbelangrijk PAPIER OF 10% DIGITAAL? Vraag 6 begeleider Leerkracht poIntern 44% Combinatie op in school Omversie columns Ook zien we dat jullie goed bekijken het vaakst bij jullie te vinden de Om lerarenkamer, inspiratie op 12% •de online Anders 8% Belangrijk en thuis of onderweg Papieren versie• =58% Digitale versie VOORKEUR VOOR te lezen van 15% WAAROM LEZEN? te doen voor 5% 3% 23% 29% 33% = Neutraal 7% Op welke ICT-coördinator en dat het verschil tussen papierenen digitale versie dit wordt gevolgd door een digitale optie: demanier? digitale Docent PAPIER DIGITAAL? collega’s uit het vak vo 27% • = Onbelangrijk lessen/methodes Anders ZelfOF online zoeken 50% Om op de hoogte 63% • PrimaOnderwijs kleiner wordt. Dat blijkt ook uit de manieren waarop versie die via de nieuwsbrief verzonden wordt. 55% 18-35 36-45 46-55 55> te blijven van Papieren versie Digitale versie Anders 12% Intern begeleider 10% ontwikkelingen OP WELK MANIER ONTVANG jullie PrimaOnderwijs ontvangen: de papieren versie is Om op de hoogte 83% mijnVOORKEUR vak 33% JE PRIMAONDERWIJS 23% over29% 55% VOOR te blijven van 7% ICT-coördinator PrimaOnderwijs Inhoud PrimaOnderwijs Om handige tips Om mee te doen 22% PAPIER OF DIGITAAL? HOE LANG? ontwikkelingen 50% en tools te krijgen die aan winacties = Neutraal
ICT-coördinator Anders
Pr
VOO PAPIE Papieren versie
70%
pa
WAA
Schoo
83% Combinatie van 25% Postvak 53%64% 15+ mijn lessen verrijken papier en digitale versie Lerarenkamer VOORKEUR VOOR 5% 3% leest langer •• = Onbelangrijk voor PAPIER OF70% DIGITAAL? AndersCombinatie van Zelf online zoeken PrimaOnderwijs 55% Inhoud PrimaOnderwijste doen 40% dan 15 min. 25% lessen/methodesOm over ervaringen 63% 70% Papieren versie op Digitale Via versie en digitale versie Om inspiratie nieuwsbriefpapierOm columns van andere onderwijs49% naar online 3% te doen voor 58% Om op de hoogte te lezen van professionals te lezen VOORKEUR VOOR WAAROM LEZEN?te blijven •• == Belangrijk WAAR GELEZEN? lessen/methodes 55% 63% Neutraal van collega’s uit het vak 50% 22% PAPIER OF DIGITAAL? • = Onbelangrijk ontwikkelingen Om handige tips Thuis School Combinatie van 83% 25% Papieren versie Digitale versie over mijn vak en tools te krijgen die 70% WAARPostvak GELEZEN?53% papier en digitale versie piratie op Rapportcijfers PrimaOnderwijs Lerarenkamer lessen verrijken 64% Om op mijn de hoogte voor 50% Om mee teSchool Om handige tips Thuis 55% doen te blijven van methodes Combinatie van 40% en tools te krijgen die HOE LANG? 50% Betrouwbare en deskundige informatiebron aan winacties Via nieuwsbrief ontwikkelingen Om inspiratie opmijn lessen verrijken 70% 64% papier en digitale versie 25% 50% Vraag 20 83% over mijn vak Welk rapportcijfer geef je het te doen voor Combinatie opmagazine school columns WAAROmGELEZEN? 8% 7,2 naar online 58% lessen/methodes en thuis of onderwegThema ja of nee? 3,8 63% te lezen van 70% School collega’s Thuis uit het vak Combinatie van 50% Om over ervaringen Combinatie op school Om columns 25% 70% 8% aan mijn verwachting papier en digitale versie Om inspiratieVoldoet op 58% van andere onderwijsWAAR GELEZEN? en thuis of onderweg % lezen vanWelk rapportcijfer geef je49% het UITSPRAAK PAST van een onderwijsblad WELKE 50% 50% tecollega’s te doen voor professionals te lezen uit het vak platform Primaonderwijs Om handige tips Thuis (magazine, School HET MEEST BIJ JOU? lessen/methodes 7 63% en tools te krijgen die website,nieuwsbrief en social media) Vraag3,6 22 Om mee te doen mijn lessen verrijken HOE LANG? 64% 50% Combinatie op school 50% 43% Vraag 20 umns aan winacties staat 8% PrimaOnderwijs elke editie in het teken van een WAAR GELEZEN? Rapportcijfers PrimaOnderwijs 58% 15+ en thuis of onderweg Cover PrimaOnderwijs van Om mee te doen Thema ja of nee? thema. magazine Thuis Om handige tips Alle redactionele bijdragen gaan in het School s uit het vak HOE LANG? 50% leest langer 30% aan winacties Betrouwbare en deskundige informatiebron en tools te krijgen die 27% 70% Combinatie op school Om columns dan 15 over dat thema. Waar mogelijk, onze adverteerders 15+ 8%min. MEEST haken UITNODIGENDE COVER ervaringen mijn lessen verrijken 64% Om over 58% en thuis of onderweg te lezen van 50% WELKE UITSPRAAK PASTWelk rapportcijfer geef aan49% bij dit thema.van Bijna 50 procent geeft aan het prettig andere onderwijsleest langer collega’s uit het vak 3,8JOU? 50% 70% HETdan MEEST 15 min. BIJ professionals te lezen en overzichtelijk Niet nodig Prettig en Neutraal Om over22 ervaringen HOE LANG? te vinden dat er een thema is. Vraag 50% overzichtelijk van andere onderwijsCombinatie op school Voldoet aan mijn verwachting Om columns 49% ontwikkeling 8% 15+ Welk rapport 58% Cover PrimaOnderwijs en thuisteoflezen onderweg professionals 43% én groei van een onderwijsblad te lezen van platform Primaonde Rapportcijfers PrimaOnderwijs Om mee te doen collega’s uit het vak leest langer 50% aan70% HOE LANG? 50% 30% winacties dan 15 min. 3,6 27% website,nieuwsbrief 16 r ervaringen 15+ Betrouwbare en deskundige informatiebron MEEST UITNODIGENDE COVER Rapportcijfers PrimaOnderwijs ere onderwijs52% leest langer Welk rapportcijfer geef je het magazine ionals te lezen 70% 7,2 44% dan 15 min. Om mee te doen Betrouwbare en deskundige informatiebron Niet nodig Prettig en Neutraal 3,8 40% Om over ervaringen HOE LANG? 50% aan winacties overzichtelijk van andere onderwijs49% 15+ Welk rapportcijfer geef26 je het magazine ontwikkeling Vraag 7,2 Voldoet aan mijn verwachting 18-35
36-45 46-55 Papieren versie
55>
over Anders mijn vak 12%
70%
Om inspiratie WAAROM LEZEN? • ==opBelangrijk Neutraal
Digitale versie
✪✪✪✪✪ ✪✪✪✪✪
✪✪✪✪✪
Nummer 2 / November 2021
Vernieuwend onderwijs
Het onderwijs van de toekomst
Nummer 3 / Januari 2023
Ga voor
Nummer 5 / Juni 2023
DIARY
DIARY
Emer Beamer
sta jezelf toe een speelse houding te hebben
Prinses laurentien ‘Ik droom over de democratische minimaatschappij die een school kan zijn’
DIARY
DIARY
30 nov -
special
30 november - 4 december
Programmeren in de klas Ervaringen van docenten
‘verrijk jezelf met stellen van vragen’ Harold, hoogleraar neuropsychologie
Welke wegen staan voor jou open?
Voor- en vroegschoolse educatie
Uitdagingen bij curriculumontwikkeling
Succesvolle pilot syntheseklas
een heel breed palet
creativiteit inhetonderwijs
Kinderen minder snel overprikkeld
PrimaOnderwijs 1
PO_NOV_000_Cover_Voorwoord_Inhoud_v13.indd 1
14-10-21
17:34
Leerkrachten met hun eigen perspectieven
Chatgpt in het onderwijs
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
✪✪✪✪✪
Rapportcijfers PrimaOnderwijs
✪✪✪✪✪
special
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
Eric van ‘t zelfde
Bedacht een nieuw vak op school: funtology
4 dec
professionals te lezen
Manieren om deze nieuwe tool als hulpmiddel te gebruiken
✎Schrijflessen
✁
DIARY
blijven nodig
Myrthe, Arian en Sabine geven creatieve tips om toe te passen DIARY
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
Creatieve inzet voor goed doel
DIARY
‘Ze komen tijdens de Kinderpostzegelactie met de leukste ideeën.’
DIARY
Nummer 2 / November 2021
Vernieuwend onderwijs
Het onderwijs van de toekomst
Nummer 3 / Januari 2023
Ga voor
Nummer 5 / Juni 2023
DIARY
én groei
DIARY
Emer Beamer
Prinses laurentien ‘Ik droom over de democratische minimaatschappij die een school kan zijn’
DIARY
DIARY
sta jezelf toe een speelse houding te hebben
Thuis 83%
55% Om handige tips en tools te krijgen die mijn lessen verrijken
50%70%
Om inspiratie op te doen voor lessen/methodes
5%
64% Combinatie van
papier en digitale versie
3%36-45 18-35
36-45 GELEZEN? 46-55 WAAR
18-35
55>
46-55 School Zelf onlineThuis zoeken
Anders
25%
55>
22%
Inhoud PrimaOnderwijs
50%
22% 58%
12%
Lerarenkamer
= Onbelangrijk 40%
VOORKEUR VOOR PAPIER OF DIGITAAL
Via nieuwsbrief
•• •
Papieren versie Combinatie op school Om columns naar online 8% = Belangrijk en thuis of onderweg Qua inhoud is het voor ons belangrijk om te weten te lezen van Om op de hoogte Postvak = Neutraal blijven van collega’s uit hetpakken vak waarom jullie het magazine vanGELEZEN? tafel of Vraagte 6 WAAR = Onbelangrijk
WAAROM 53% LEZEN?
50%
Lerarenkamer ontwikkelingen over mijn vak Op welke manier?
83%
online lezen. Jullie geven met stip op 1Thuis aan dat jullie
School Combinatie op school 40% PrimaOnderwijs lezen om op de hoogte te blijven 64% Om op de hoogte Via nieuwsbrief ontwikkelingen over jullie vak. Dat toont50% zich Om mee te doen OP WELK MANIER ONTVANG HOE LANG? en thuis ofvan onderweg 50% te blijven van naar online aan winacties ook in een mooi aantal sterren bij de stelling JE PRIMAONDERWIJS
Vraag 20 70%
58%
15+
63% 70% 3%
Digitale
55%
Papiere
Combinatie van papier en digitale versie
Om inspiratie op te doen voor Thema ja of nee? ontwikkelingen lessen/methodes
‘PrimaOnderwijs is deskundig en betrouwbaar als
ICT-coö
PrimaOnderwijs
53%
Postvak
WAAROMInhoud LEZEN? PrimaOnderwijs • == Belangrijk Neutraal
••
Anders
83%
Combinatie op school Om columns over mijn vak leest langer 8% het magazine informatiebron’. Daarnaast voldoet en thuis of onderweg te lezen van dan 15 min. WELKE UITSPRAAK PAST WAAR GELEZEN? Om over ervaringen CommentarenAnders collega’s uit het vakgrotendeels aan jullie verwachtingen. Zelf online zoeken HET MEEST BIJ JOU? van andere onderwijsOm handige tips Thuis School waren ‘Deskundige onderbouwing’ en ‘Leest Vraag 22 en tools te krijgen die professionals te lezen
5%
49%
lekker weg’. Tips waren ‘De inhoud mag steviger’ mijn lessen verrijken 64% Om inspiratie 43% op Cover PrimaOnderwijs te doen voor en ‘soms is de scheiding tussen po en vo lastig’. 22% 30% HOE LANG? lessen/methodes 27% Postvak 53% Het rapportcijfer is vervolgens een ruime zeven!PrimaOnderwijs Rapportcijfers MEEST 15+UITNODIGENDE COVER Lerarenkamer Om columns
Vraag 20 63%
50%
Betrouwbare en deskundige informatiebron leest langer dan 15 min.
70%
Om over ervaringen van andere onderwijsprofessionals te lezen
15+ Vraag 22
Thema 40%ja of nee?
Nummer 2 / November 2021
Ga voor
ontwikkeling én groei
Vernieuwend onderwijs
Het onderwijs Via nieuwsbrief van de toekomst
Welk rapportcijfer naar online geef je het magazine Nummer 5 / Juni 2023
DIARY
‘Ik droom over de democratische minimaatschappij die een school kan zijn’
Ervaringen van docenten
Voor- en vroegschoolse educatie
Uitdagingen bij curriculumontwikkeling
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
Eric van ‘t zelfde
Bedacht een nieuw vak op school: funtology
‘verrijk jezelf met stellen van vragen’ Harold, hoogleraar neuropsychologie
Welke wegen staan voor jou open? Leerkrachten met hun eigen perspectieven
✪ ✪ ✪ ✪ ✪ 44%
✪✪✪
Succesvolle pilot syntheseklas
PrimaOnderwijs 1
52%
PO_NOV_000_Cover_Voorwoord_Inhoud_v13.indd 1
14-10-21
Vernieuwend onderwijs
✪ ✪ ✪ 3,6
17:34
Chatgpt in het onderwijs
Manieren om deze nieuwe tool als hulpmiddel te gebruiken
✎Schrijflessen
DIARY
blijven nodig
Myrthe, Arian en Sabine geven creatieve tips om toe te passen DIARY
Creatieve inzet voor goed doel
DIARY
‘Ze komen tijdens de Kinderpostzegelactie met de leukste ideeën.’
40% 43% 49% Thema ja of nee? www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
DIARY
Vraag 20
Voor- en vroegschoolse educatie
Uitdagingen bij curriculumontwikkeling
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
Welke wegen staan voor jou open? Leerkrachten met hun eigen perspectieven
4%
HOE LANG?
70%
Om over ervaringen van andere onderwijsOm columns professionals te lezen
Vraag 26
PrimaOnderwijs te lezen van 27% Leesbaarheid collega’s uit het vak 50% Rapportcijfers WELKE UITSPRAAK PAST PrimaOnderwijs
7
Nummer 5 / Juni 2023
DIARY
DIARY
Emer Beamer
sta jezelf toe een speelse houding te hebben
DIARY
DIARY
30 nov -
Ervaringen van docenten
Harold, hoogleraar neuropsychologie
7
Welk rapportcijfer geef je het platform Primaonderwijs (magazine, website,nieuwsbrief en social media)
✪✪✪✪✪
Voldoet aan mijn verwachting
4 dec
30 november - 4 december
Programmeren in de klas
‘verrijk jezelf met stellen van vragen’
64%
een heel breed palet
Kinderen minder snel overprikkeld
15+ leest langer dan 15 min.
58%
LEESBAARHEID? • == Goed HET MEEST BIJ JOU? Neutraal •• = Slecht Niet nodig Prettig en Neutraal Welk rapportcijfer geef je het Betrouwbare en deskundige informatiebron 43% platform (magazine, van de toekomst overzichtelijk En watCover vinden julliePrimaonderwijs mooie covers? We lieten jullie PrimaOnderwijs Welk rapportcijfer geef je het magazine website,nieuwsbrief en social media) Om mee te doen kiezen uit tien covers: welke is het meest uitnodigend? 3,8 Verhouding 30% HOE 27% beeld en tekst aan winacties UITNODIGENDE COVER speMEEST cial Nummer 2 / November 2021
x per jaar
Neutraal
sta jezelf toe een speelse houding te hebben
2 7,21 3
Vraag 22
mijn verwachting onderwijsblad Het onderwijs ‘Ik droom over de democratische minimaatschappij die een school kan zijn’
4 dec
30 november - 4 december
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
Combinatie en thuis of
DIARY
DIARY
DIARY
30 nov -
special
Programmeren in de klas
Voldoet aan mijn verwachting van een onderwijsblad
Om handige tips en tools krijgen die Om mee tete doen creativiteit inhetonderwijs aan winacties verrijken mijn lessen ✁
Prettig en overzichtelijk
8%
Emer Beamer
Prinses laurentien
special
EST UITNODIGENDE COVER 3,8
Prinses laurentien
50%
58%
7,2 UITSPRAAK PAST ✪ ✪ ✪ ✪ ✪ 3,8 WELKE HET MEEST BIJ JOU? 50% Nummer 3 / Januari 2023
Rapportcijfers PrimaOnderwijs 3,6 t langer Cover PrimaOnderwijs skundige informatiebron 15 min. 30% Welk rapportcijfer geef je het magazine
keling ei
te lezen van collega’sNiet uit het vak nodig
70% 5
Succesvolle pilot syntheseklas
een heel breed palet
creativiteit inhetonderwijs
Kinderen minder snel overprikkeld
PrimaOnderwijs 1
Nummer 2 / November 2021
52%
PO_NOV_000_Cover_Voorwoord_Inhoud_v13.indd 1
14-10-21
17:34
Vernieuwend onderwijs
Nummer 3 / Januari 2023
Chatgpt in het onderwijs
Ga voor
ontwikkeling én groei
Manieren om deze nieuwe tool als hulpmiddel te gebruiken
Het ✎ onderwijs✁ van de toekomst DIAR
Schrijflessen Y blijven nodig Y
‘Ik droom over de democratische minimaatschappij die een school kan zijn’
special
Creatieve inzet voor goed doel
DIAR Y
Myrthe, Arian en Sabine geven creatieve tips om toe te passen DIAR
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
Prinses laurentien
‘Ze komen tijdens de Kinderpostzegelactie met de leukste ideeën.’
40%
f je het gazine, media)
sta jezelf toe een speelse houding te hebben
DIARY DIARY
4 dec
special
Programmeren in de klas Ervaringen van docenten
Bedacht een nieuw vak op school: funtology
DIARY
Emer Beamer
30 november - 4 december
Voor- en vroegschoolse educatie
Uitdagingen bij curriculumontwikkeling
2 1 3
gazine
DIARY
30 nov -
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
Eric van ‘t zelfde
Nummer 5 / Juni 2023
DIAR Y
‘verrijk jezelf met stellen van vragen’ Harold, hoogleraar neuropsychologie
Welke wegen staan voor jou open? Leerkrachten met hun eigen perspectieven
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
44%
Succesvolle pilot syntheseklas
een heel breed palet
Kinderen minder snel overprikkeld
PrimaOnderwijs 1
52%
PO_NOV_000_Cover_Voorwoord_Inhoud_v13.indd 1
14-10-21
17:34
creativiteit inhetonderwijs Chatgpt in het onderwijs
Manieren om deze nieuwe tool als hulpmiddel te gebruiken
✎Schrijflessen
✁
DIARY
blijven nodig
Myrthe, Arian en Sabine geven creatieve tips om toe te passen DIARY
www.primaonderwijs.nl / verschijnt 5x per jaar
Creatieve inzet voor goed doel
DIARY
‘Ze komen tijdens de Kinderpostzegelactie met de leukste ideeën.’ DIARY
40%
2 1 3
7,2 7
50%
7
60%
Welk rapportcijfer geef je het Uit de antwoorden bleek dat jullie heel vandit een onderwijsblad platform Primaonderwijs (magazine, Niet nodig Prettig en Neutraal verschillend toelichten. De één kijkt vooral website,nieuwsbrief en social media) overzichtelijk 3,6 naar het beeld, de ander gaat ‘aan’ op het Om over ervaringen Lettertypes thema en de volgende let op de teksten en van andere onderwijs61% koppen. professionals te lezen De leesbaarheid is voor ons ook belangrijk. Daarom vroegen we jullie wat jullie vinden Beeldkeuze Leesbaarheid PrimaOnderwijs van de verhouding tussen tekst Vraag 26en beeld, 55% PrimaOnderw Rapportcijfers de lettertypes, de beeldkeuze en het Leesbaarheid PrimaOnderwijs taalgebruik. Bij alle elementen = Goed LEESBAARHEID? Betrouwbare en deskundige informatiebron = Neutraal werd het meest op ‘goed’ geklikt. Taalgebruik = Goed LEESBAARHEID? • = Neutraal = Slecht • = Slecht 68% Welk rapportc
✪✪✪✪✪ 49%
Vraag 26
•• • •
✪ ✪ ✪ ✪ ✪ 3,8
PrimaOnderwijs is een platform bestaande uit het magazine, de website, een wekelijkse nieuwsbrief en socialmediakanalen. Ook hier vroegen we jullie weer om een rapportcijfer, dat resulteerde in afgerond een mooie 7.
Verhouding Verhouding beeld en tekst beeld en tekst
?!
Voldoet aan mijn verwachting
60%van een onderwijsblad Panel
60%
✪ ✪ ✪ ✪ ✪ 3,6
Jouw mening telt | PrimaOnderwijs
Aangesloten blijven
Lettertypes
Om zoveel mogelijk bij jullie als doelgroep te kunnen blijven 61% aansluiten, houden we vaker lezersonderzoeken. Via de Lettertypes nieuwsbrief en mailings worden lezers hiervoor uitgenodigd. Daarnaast kunnen belangstellende onderwijsprofessionals Beeldkeuze aanhaken bij ons PrimaPanel, 55% die wij maximaal 5 keer per jaar op specifieke onderwerpen bevragen. Scan de QR-code omBeeldkeuze je aan te melden bij het PrimaPanel: Taalgebruik
61%
68%
55%
PrimaOnderwijs 17
68%
Taalgebruik
Wel platform P website,nie
Onderzoekers en leraren op weg naar effectief leesonderwijs in TaalLab Ondanks de inspanningen van vele scholen om hun leesonderwijs te verbeteren, wijzen nationale en internationale onderzoeken uit dat de leesvaardigheid snel daalt. Het goede nieuws is dat scholen en onderzoekers samen aanpakken kunnen ontwikkelen om taalachterstanden in te halen in het TaalLab. Tekst: Erik Ouwerkerk
Onlangs gepubliceerde PIRLS- en PISA-resultaten laten zien dat het taalbegrip van leerlingen in het Nederlandse onderwijs wederom is gedaald. Scholen zijn zich daarvan bewust, maar kunnen inzichten over bijvoorbeeld effectief leesonderwijs vaak moeilijk vertalen naar de praktijk. “Dat is niet zo vreemd”, aldus Elize Jong, schoolleider van basisschool Onze Amsterdamse School: “De praktijk is veel rommeliger.” Wetenschappers op hun beurt staan soms op te veel afstand van de praktijk, ziet Tijana Prokic-Breuer. Als directeur van onderzoeksnetwerk Education Lab Netherlands overbrugt ze die afstand met TaalLab, waar onderwijsonderzoekers, schoolteams en stichtingen samen werken aan duurzame innovatie van het taalonderwijs en effectieve aanpakken ter bestrijding van de taalachterstanden.
Aangescherpt “We waren al vier jaar intensief bezig met een aanpak van taalonderwijs op basis van wetenschappelijke literatuur”, vertelt de schoolleider. “We voegen daar nu samen met Stichting Lezen en TaalLab heel bewust de kennis van ‘De zeven Pijlers van Onderwijs in Begrijpend Lezen’ van Stichting Lezen aan toe. We hebben onze manier van werken door die samenwerking heel gericht verder aangescherpt.” Jong schetst wat dat betekent: “Themateksten zijn nu echt rijke teksten: begrijpend lezen en wereldoriëntatie kunnen we eigenlijk niet meer los van elkaar zien. We hebben ons daarnaast verder verdiept in leestechnieken. Doordat we de theorie achter de methoden beter begrijpen, kunnen we ze nu beter inzetten. Ze zijn bovendien effectiever, omdat we erop toezien dat we er schoolbreed structureel tijd voor inruimen. De leerlingen lezen nu vaste prik elke ochtend, en geen activiteit die daar meer doorheen fietst.”
18
Elize Jong
Win-win Werken in een TaalLab betekent samen programma’s ontwikkelen en uittesten, op basis van inzichten uit de praktijk en wetenschap. “Zo kunnen de onderzoekers veel leren van de praktijk en mensen uit de praktijk leren over het onderzoek.” Prokic-Breuer vervolgt: “Sommige goed onderbouwde aanpakken, zoals ‘Bibliotheek op School Plus’* van Stichting Lezen waren al kleinschalig onderzocht. Ze hebben echter baat bij meer onderzoek op een grotere schaal, zodat we meer komen te weten over grootschalige imple-
mentatie en effecten daarvan op leerlingprestaties. Voordat we dat doen, trekken we samen op met Onze Amsterdamse School om de aanpak nog net iets verder te ontwikkelen. Een prachtige samenwerking tussen school, onderzoekers en Stichting Lezen.”
Behoedzaam De ontwikkeling van bewezen effectieve aanpakken kost tijd. Het moet grondig, behoedzaam en nauwkeurig gebeuren. Het gaat immers wel om leerlingen, daar kun je niet zomaar mee experimenteren, vertelt Prokic-Breuer, die zelf als wetenschapper verbonden is aan de Maastricht University. “Vergelijk het met het op de markt brengen van medicatie. Alleen de middelen die na diepgaand onderzoek als meest veelbelovend naar voren komen, kunnen getest worden. Zo kijken we bij de verbetering van taalonderwijs in de praktijk eerst naar wat er al is onderzocht: is het goed onderbouwd? Vertonen de methodieken al zicht op effectiviteit? Is het geschikt voor grootschalig onderzoek en zo ja, op welke schaal? Zijn ze kosten-effectief? Na uitgebreide analyse komen de meest kansrijke interventies naar voren om in de praktijk samen met onderwijsprofessionals aan te passen, en waar mogelijk grootschalig uit te testen. Uiteindelijk willen we meer kennis creëren over wat werkt, voor wie en onder welke voorwaarden. Zo dragen we bij aan een omvangrijke kennisbasis waar alle scholen van kunnen profiteren.”
om volgend schooljaar andere scholen te trainen via het TaalLab. Jong ziet al voor zich hoe in Nederland het leesonderwijs stukje bij beetje weer van hoge kwaliteit wordt: “Wij trainen een school, die school gaat weer andere scholen opleiden, die andere scholen staan vervolgens weer andere scholen bij.”
*Het project ‘Bibliotheek op School Plus’ wordt gefinancierd vanuit het programma Masterplan basisvaardigheden van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. **De ambitie van Ontwikkelkracht is dat een beweging op gang komt, waarin steeds meer scholen hun onderwijs verbeteren aan de hand van kennis uit onderzoek en vanuit een onderzoeks- en verbetercultuur dit ook doorlopend blijven verbeteren. Met onze aanpak realiseren wij een blijvende impact. Scholen kunnen deelnemen aan verschillende activiteiten die wij binnen onze pijlers organiseren. Het TaalLab is één van de activiteiten van het programma Ontwikkelkracht.
Boeken verslinden “Het leesniveau is omhoog geschoten, van dieprood naar groen”, stelt Jong tevreden vast. Ze kreeg tot haar verrassing ook meer inzicht in het kip-ei probleem van lezen: “Omdat leerlingen beter konden lezen, gingen ze ook méér lezen. Onze leerlingen verslinden nu boeken. Het enthousiasme van de leerlingen is overgeslagen op het hele schoolteam: de boekencollectie is uitgebreid en leerkrachten hebben een boekenclub opgericht.”
Goed leesonderwijs verspreiden Onze Amsterdamse School heeft het leesonderwijs nu tot in de laatste details op orde. Met een doordacht plan van aanpak is het (Lab-) schoolteam er klaar voor
Tijana Prokic-Breuer
Aanmelden Leraren die evidence-informed willen werken en op de hoogte zijn van de laatste wetenschappelijke studies; onderzoekers en leraren die samen nadenken over knelpunten, de meest effectieve didactieken en werkvormen (door)ontwikkelen en zo het onderwijs duurzaam verbeteren: dat is de toekomst die TaalLab graag ziet. Wil je ook onderdeel zijn van de toekomst en werken aan effectief leesonderwijs en andere aanpakken die taalachterstanden kunnen verhelpen? Meld je aan voor deelname aan TaalLab voor het schooljaar 2024-2025 via de subsidieregeling Ontwikkelkracht** op www.programmaontwikkelkracht.nl
PrimaOnderwijs 19
Bestel deze en meer topboeken voor het onderwijs nu zonder verzendkosten! Blijf lezen en leren over je vakgebied Bestel nu en gebruik de: bij het afrekenen de kortingsco
BOEKEN24
bij Let op: deze code is alleen geldig gorie: cate de bestellingen van uitgaven uit en www.educatheek.nl/topboek
ISBN: 9789492525826
ISBN: 9789083192628
ISBN: 9789065081797
ISBN: 9789461183200
ISBN: 9789493254381
ISBN: 9789401492775
ISBN: 9789077866818
Als startende leraar of als leraar met meer ervaring blijf je je ontwikkelen; bijvoorbeeld met het lezen van boeken over je vakgebied. Op Educatheek.nl vind je alle (nieuwe) inspirerende topboeken voor onderwijsprofessionals.
Scan & Bestel
Let op: de kortingscode is geldig t/m 30 april 2024.
ISBN: 9789493209497
ISBN: 9789081949361
Bestel de beste onderwijsboeken op:
/topboeken
Column De onderwijswereld van Esther van de Knaap onderwijswereld-po.nl
Rijke teksten koppelen aan wereldoriëntatie Inmiddels werk ik zo’n zeven jaar met Close Reading, geef ik trainingen aan individuele leerkrachten en begeleid ik schoolteams bij de implementatie. Toen ik begin 2017 in aanraking kwam met het Engelstalige boek Close Reading, viel voor mij bijna alles op zijn plek: zo ging ik het ook doen! Het combineren van rijke teksten met wereldoriëntatie/thematisch onderwijs leek daarbij niet meer dan logisch.
Door het werken met een methode voor begrijpend lezen had ik gezien wat niet werkte voor de leerlingen: strategieën centraal, hapsnap onderwerpen, weinig variatie in de opbouw van de lessen. Het was dus een logische stap de theorie van Close Reading te combineren met rijke, wereld-oriënterende teksten en daarbij samenwerkingsvormen in te zetten. En zo geschiedde. Op het moment dat ik begrijpend leeslessen op deze manier ging vormgeven, werkte ik bij de kleuters. Herhaald voorlezen was niet nieuw voor me, de opbouw in vragen stellen echter wel. Ik kwam tot de conclusie dat ik tot die tijd veel te grote denkstappen van mijn leerlingen verwachtte. Hierdoor hadden vooral ‘de zwakkere broeders’ moeite met het aanhaken. Het is natuurlijk best een grote denkstap om na een keer lezen meteen naar de moraal van het verhaal te willen ;-) Close Reading leerde me om de vragen op een heldere manier op te bouwen: eerst grip op de grote lijn van de tekst, daarna pas naar het diepe tekstbegrip. Het zorgde ervoor dat echt alle leerlingen mee konden met de inhoud van de tekst en dat ik ook moeilijkere teksten kon gaan gebruiken.
Inmiddels zijn we dus zo’n zeven jaar verder, en is er steeds meer wetenschappelijk bewijs over het werken met rijke teksten en die koppeling met wereldoriëntatie. Het vinden van passende teksten begint ook steeds makkelijker te worden. Voor collega’s die zowel hun wereldoriëntatie als hun begrijpend lezen zelf vormgeven, is er ondertussen de website www.rijketeksten.org, op de website www.close-reading.nl vind je ook steeds meer uitgewerkte lessen. Let er bij kant en klare lessen altijd op of zowel de tekst als de vragen passend zijn voor jouw leerlingen op dit moment, zorg anders voor de nodige kennis om deze vragen aan te passen. Voor collega’s die zoekende zijn naar prachtige rijke teksten voor wereldoriëntatie, kijk eens naar Wetenswaardig. Voor het komen tot leesbegrip, of voor het koppelen van rijke teksten aan je taalonderwijs is absoluut geen methode nodig. Wel een goede kennis van de SLO doelen voor taal (en wereldoriëntatie). Wanneer je daarover beschikt, ligt er een wereld voor je open. En dus ook voor je leerlingen! Esther van der Knaap PrimaOnderwijs 21
Regie op rekenonderwijs Wetenschap in de praktijk op Basisschool Noorderlicht Waar de rekenresultaten van Basisschool Noorderlicht in ’s-Hertogenbosch een aantal jaar geleden nog prima waren, bleven ze het afgelopen jaar wat achter. Dat moet anders, vond Rochelle Schaepkens, didactisch specialist van de school. Ze startte een onderzoek naar het hoe en waarom en kwam vervolgens met een plan. Een wetenschappelijk onderbouwd plan, welteverstaan. En mét resultaat.
Tekst: Judith Kimenai
Schaepkens ging met haar onderzoek niet over één nacht ijs. Ze bezocht de lessen van al haar collega’s. De lesbezoeken leidden tot een aantal heldere conclusies: “Het werd me al snel duidelijk dat onze didactiek anders moest. Er is in de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de werking van de hersenen bij kinderen. Een goede les sluit aan op de uitkomsten van die onderzoeken. Die is bijvoorbeeld altijd opgebouwd volgens een vast stramien, las ik in het boek Wijze lessen van Paul Kirschner, Tim Surma en anderen. Ik zag dat nog niet altijd terug in de klas.”
Bewezen effectief Tijdens de master Leren en Innoveren leerde Schaepkens hoe ze wetenschappelijk onderzoek kon lezen en op waarde kon schatten. Van die kennis maakte ze 22
Rochelle Schaepkens
dankbaar gebruik. De directie gaf Schaepkens tijd en ruimte om haar collega’s bij te scholen. “Ik liet hen de belangrijkste stukken over hersenen en het geheugen lezen. Die bespraken we en vertaalden we vervolgens naar de praktijk. De nieuwe kennis en vaardigheden vormden de basis voor de toekomstige lessen.”
Rekenprobleem
Tips voor jou
Maar daarmee was het rekenprobleem nog niet volledig opgelost. Schaepkens groef in haar netwerk en kwam uit bij twee methodes die hun effectiviteit al hadden bewezen. “Zowel het automatiseren als de rekenstrategieën verdienden extra aandacht, eigenlijk in alle leerjaren. Om het automatiseren op peil te krijgen, introduceerde ik de methode Zo leer je kinderen rekenen. Alle groepen zouden zes weken lang iedere dag een uur extra rekenen op het rooster krijgen. Dat is nogal een ingreep, maar tegelijkertijd was duidelijk dat een interventie als deze noodzakelijk was. Het team pakte dit fantastisch op. Ik denk dat dat mede komt doordat het niet zomaar om een vernieuwing ging, maar dat we uitgingen van een bewezen effectieve methodiek.”
Voor Schaepkens is wetenschap vertalen naar onderwijspraktijk een tweede natuur. Voor degenen bij wie dat niet zo vanzelf gaat, heeft ze een aantal belangrijke tips: “Lees veel en/of luister podcasts. Maar blijf vooral zelf nadenken. Vraag je af: wat kan ik met deze informatie? Wat wil ik ermee? Moet ik er überhaupt iets mee? Bepaal altijd eerst of theorieën bij je passen, voordat je ze al dan niet in de praktijk brengt. Bouw daarnaast een netwerk. Volg onderwijswetenschappers op social media. Dan creëer je automatisch een visie én doe je continu nieuwe kennis op. Die je vervolgens kunt vertalen naar je eigen onderwijspraktijk. Want de baas, dat blijf je zelf.”
Zo leer je kinderen rekenen werd op Noorderlicht omgedoopt tot Rekenboost en kon van start. Schaepkens vertelt: “In iedere klas gooiden de leerlingen dagelijks met een bal naar de leerkracht, waarbij ze op tempo uitkomsten van keer-, deel-, plus- en minsommen moesten geven.”
dat de kinderen de strategie toe kunnen passen. Pas later komt de verdieping.” Schaepkens was verbijsterd over wat ze zag: “In krap twee uur legde de docent uit hoe je breuken moest optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Dat was kennis waar wij jaren over deden! En toch snapten de leerlingen het allemaal, met name door het vele oefenen.”
Resultaten
Het idee erachter? Schaepkens legt uit: “Deze sommen moeten niet in het werkgeheugen blijven hangen, maar naar het langetermijngeheugen verhuizen. Dat is namelijk onbeperkt belastbaar, in tegenstelling tot het werkgeheugen, zo onderzocht onderwijspsycholoog John Sweller. Als een som geautomatiseerd is, komt hij in het langetermijngeheugen terecht. Daardoor ontstaat in het werkgeheugen ruimte voor nieuwe kennis.”
Foutloos rekenen Naast de Rekenboost koos Basisschool Noorderlicht voor een tweede interventie in groep 6 en 7: Foutloos rekenen van het Nederlands Mathematisch Instituut. Die richtte zich volledig op rekenstrategieën. “Foutloos rekenen is geen hogere wiskunde of nieuwe werkvorm: leerlingen krijgen één strategie uitgelegd die altijd werkt en vervolgens gaan ze daar een week lang mee oefenen. Het gaat er in eerste instantie om
Nu, een aantal maanden later, maakt Schaepkens een voorzichtige balans op: “Harde data hebben we nog niet. In februari hebben de kinderen hun eerste LVS-toets. Dan gaan we pas zien wat onze interventies hebben opgebracht. Maar tegelijkertijd zien we al wel dat al onze leerlingen enorme sprongen maken op het gebied van motivatie, doorzettingsvermogen en zelfvertrouwen. Uiteraard moeten we blijven investeren, bijvoorbeeld door korte, dagelijkse herhaling van de aangeleerde strategieën.”
Noorderlicht-rekenleerlijn Ook in langetermijnoplossingen investeerde de school flink. Schaepkens vertelt: “Bij Foutloos rekenen werd pijnlijk duidelijk dat onze groep 6-leerlingen de tafels nog niet hadden geautomatiseerd. Op basis daarvan besloten we dat er een Noorderlicht-rekenleerlijn moest komen. Met het hele team zijn we gaan uitzoeken wat de belangrijkste leertaak van ieder leerjaar is. We hebben bijvoorbeeld afgesproken dat alle kinderen aan het einde van groep 4 de tafels moeten kennen. Iedere leerkracht weet door deze leerlijn nu wat zijn hoofdtaak is. Dat geeft enorm veel rust.” PrimaOnderwijs 23
Nationaal Huidfonds zet in op een schoolprogramma rondom zonbescherming Hoe voorkom je dat leerlingen verbranden in de zon? Hoe vaak moeten ze dan ingesmeerd worden? Wat is het verschil tussen zonnebrandolie factor 30 en 50? Welke kleding is verstandig en hoe zit het met uv-werende kleding? Wat is nou eigenlijk zonkracht en waarom kun je op een bewolkte dag verbranden? Het Nationaal Huidfonds heeft hiertoe een onderwijsprogramma ontwikkeld zodat iedereen van de zon kan blijven genieten zonder te verbranden. Het Nationaal Huidfonds richt zich op het bestrijden van huidaandoeningen en het verbeteren van levens van mensen met een huidaandoening. Onderdeel hiervan is huidkankerpreventie, één van hun speerpunten, zo vertelt Marijne Landman, directeur van het Huidfonds.
Een campagne voor meerdere jaren De meerjarencampagne tegen huidkanker richt zich op kinderen en ouders, recreanten, sporters en buitenwerkers. De campagne is tot stand gekomen in samenwerking met verschillende kennisconsortia en ontvangt subsidie van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). “Als Huidfonds hebben we hierin een mooie rol gekregen.” 24
Minder huidverbrandingen door middel van een gratis schoolprogramma “Vanuit het VWS liggen er ambitieuze doelstellingen om gedrag te veranderen en het aantal huidverbrandingen terug te brengen, maar dat doe je niet door met de vinger te wijzen. Je moet de risico-perceptie verhogen en een duidelijk handelingsperspectief bieden”, zegt Marijne. Daarom was het belangrijk om naast een algemene bewustwordingscampagne ook een schoolprogramma op te starten, met voorrang voor het primair onderwijs. “Want”, benadrukt Marijne: “Het voorkomen van huidschade is juist op jonge leeftijd essentieel, omdat elke beschadiging door de zon de kans vergroot dat iemand jaren later huidkanker ontwikkelt. Het programma vervangt het
De kinderen van nu, beschermen tegen huidkanker láter
lekker naar buiten! educatieprogramma voor primair onderwijs van KWF omdat dat niet meer up-to-date is. KWF verwijst daarom ook nu door naar het Nationaal Huidfonds voor het programma voor onderwijs rondom huidkanker.” Ieder jaar zijn er circa 80.000 nieuwe gevallen van huidkanker. Ieder jaar sterven er zo’n 900 mensen aan. “Verbranding is simpel te voorkomen, maar niet gemakkelijk”, aldus Marijne. “Want wat is nu precies ‘weren, kleren smeren’? Wanneer doe je dat goed genoeg om jezelf te beschermen?“
Het Zonvenant Parallel aan het schoolprogramma bestaat er het Zonvenant waar scholen zich bij aan kunnen sluiten: een intentieverklaring ‘convenant’ tussen organisaties en het Huidfonds, waarbij organisaties hun betrokkenheid bij huidkankerpreventie uitspreken. Door het ondertekenen van dit akkoord, verklaren ze huidkankerpreventie op te willen nemen in hun beleid. Het Huidfonds ontzorgt de deelnemers zoveel mogelijk, bijvoorbeeld door het leveren van communicatiemiddelen en inspirerende voorbeelden. Het doel is een beweging te creëren waar steeds meer doelgroepen zich bij aansluiten. Dat kunnen ook scholen zijn. “Heel graag zelfs!” zegt Marijne.
Weren, kleren, smeren Het programma, met de pay-off ‘Wij zijn de zon te slim af!’ bestaat onder andere uit online lessen en een fysiek pakket met voorlichtingsmaterialen voor groep 1 t/m 8. De lessen sluiten aan bij Oriëntatie op jezelf en de wereld - kerndoelen 34, 41 en 43. De boodschap is: weren, kleren, smeren. Met andere woorden: zoek de schaduw op, bedek je huid en ogen en gebruik voldoende zonnebrandcrème op de juiste momenten. Ook legt het programma uit wat zonkracht is en dat je bij een bepaald niveau in actie moet komen. “Met behulp van duidelijke kleuren en cijfers hopen we leerlingen, leerkrachten én ouders meer bewust te maken van zonkracht en de acties die eraan verbonden zijn om hun huid te beschermen. Die acties brengen we in beeld met drie herkenbare iconen”, legt Marijne uit.
Marijne sluit af: “Kinderen van nu beschermen tegen huidkanker later, daar doen we dit voor! Om dit te kunnen realiseren is het belangrijk dat we samen optrekken met scholen en leerkrachten. We willen hen daarbij zoveel mogelijk ontzorgen. Met het ZonSlim-programma hopen we u hier een mooie tool voor te bieden.”
“Ook als je als organisatie al goed bezig bent om zonveilig leren, sporten of werken mogelijk te maken, willen we graag dat je aansluit. Door aansluiting bij het Zonvenant zorgen wij ervoor dat je de meest up-to-date adviezen hebt om te gebruiken enerzijds, en laat je de buitenwereld zien dat je je hiervoor inzet anderzijds.” Aanmelden kan via huidfonds.nl/zonvenant.
Het ✔ ZonSlim-programma wordt deze maand gelanceerd bij basisscholen. Aanmelden kan via onderwijsinformatie.nl/zonslim
PrimaOnderwijs 25
VMBO: net anders Het vmbo ontwikkelt zich op basis van innovatie en onderzoek, maar wel vaak in die volgorde. In het vmbo volgt onderzoek de innovatie en is niet het onderzoek aanleiding tot innovatie. Voorbeelden Het vmbo is de meest innovatieve vorm van voortgezet onderwijs in Nederland. Een paar voorbeelden: - De introductie van beroepsgerichte keuzevakken, waarmee een leerling zelf zijn onderwijsprogramma samenstelt en waarmee ingespeeld kan worden op de Loopbaanoriëntatie en begeleiding van leerling, - De introductie en vormgeving van LOB in het algemeen, als manier om leerlingen te laten ontdekken wie hij is, wat zijn passie is en in welke richting hij zich wil ontwikkelen - De digitale avo-examens in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg, waardoor een leerling tussen begin april en eind juni een avo-vak kan afsluiten als hij daaraan toe is . - Het CSPE: een combinatie van een praktijk- en theorie-examen waarin de leerling kan laten zien dat hij zowel de vaardigheden als de theorie beheerst - De koppeling van basisvaardigheden aan het beroepsgerichte programma, waardoor basisvaardigheden in een context, en daardoor beter, aangeleerd kunnen worden - Doorlopende leerroutes vmbo-mbo, waardoor de overgang van de ene naar de andere onderwijssoort makkelijker verloopt
onderzoek. En gelukkig geeft dat onderzoek geen aanleiding om ingezette innovaties terug te draaien. Zo zijn leerlingen én docenten over het algemeen heel tevreden over bijv. de keuzemogelijkheden in het vmbo en wordt hiervan ook volop gebruik gemaakt.
Verlegenheid Steeds vaker wordt er beleid ingezet op basis van onderzoek. ‘Evidence based’ lijkt het toverwoord. Dát is voor het vmbo lastig. Er is weinig tot geen onderzoek over het vmbo op basis waarvan evidence based interventies uitgevoerd kunnen worden. Zo bleek bijvoorbeeld toen het Nationaal Programma Onderwijs van start ging en er een menu kaart gepresenteerd werd waar het vmbo niet mee uit de voeten kon. Maar het vmbo zou het vmbo niet zijn, als ze niet, op basis van de bestaande menukaart, een eigen menu ontwikkeld zou hebben, waarmee scholen aan de slag konden. Zo blijft het vmbo nét even anders.Soms lijken onderzoekers het vmbo ontdekt te hebben. Steeds vaker komen er berichten dat juist het vmbo onderwerp van onderzoek is of dat onderzoek zich richt op het vmbo. Het is dan wel zaak kennis te hebben van het vmbo als onderwijs, want deze vorm van onderwijs is nét even anders. ◗
Voorbeelden van nieuwe ontwikkelingen, die hun basis vinden in het vmbo. Voorbeelden ook van ontwikkelingen waaraan onderzoek ten grondslag ligt. Onderzoek vaak uitgevoerd door het vmbo zelf, want de wetenschappelijke wereld had lange tijd weinig aandacht voor het vmbo.
Onderzoek Gelukkig zijn tijden veranderd en worden nieuwe initiatieven nu wel gevolgd door wetenschappelijk
www.platformsvmbo.nl PrimaOnderwijs 27
‘Onze leerlingen maken juist fikse vorderingen met lezen’ Ze hebben bijna de hoogste schoolweging. Desondanks stromen alle leerlingen van OBS Bloemhof en OBS Pantarijn bij de doorstroomtoets uit op minimaal 1F-niveau. Waar de leesresultaten landelijk kelderen, maken de leerlingen op deze scholen fikse vorderingen. Hoe kan dat? We praten met directeur Souad Chouaibi, intern begeleider Jitske Boomsma en leerkracht groep 8 Sebastiaan Lockhorst. PrimaOnderwijs & CED-Groep
Leerlingen vinden de afwisseling, de verschillende tekstsoorten en de actuele onderwerpen leuk Sebastiaan Lockhorst, leerkracht groep 8, OBS Bloemhof
28
Souad is directeur van twee scholen: OBS Bloemhof en OBS Pantarijn. Op locatie Bloemhof werd gewerkt met een andere leesmethode. “Gezien de fusie zijn we dit schooljaar ook op Bloemhof gestart met Nieuwsbegrip. Op Pantarijn werken we daar al een paar jaar met veel succes en plezier mee. Het team en de leerlingen van Bloemhof zijn sinds de invoering van Nieuwsbegrip ook enthousiast. We zien dit nu al terug in de resultaten.” Dat Nieuwsbegrip er soms van langs krijgt in de media, vindt Souad heel onterecht. “Er wordt een onvolledig beeld geschetst.”
Goed implementeren Als voormalig leerkracht en leesspecialist weet Souad waar ze het over heeft. “Ik weet uit ervaring dat het niet alleen om de methode gaat, maar vooral om de manier waarop je de methode gebruikt. Als je maar 20% van de mogelijkheden benut, dan heb je natuurlijk minder effect. Daarom vind ik een goede implementatie van Nieuwsbegrip heel belangrijk. Het is een uitgebreide methode: begrijpend lezen, technisch lezen, andere tekstsoorten, woordenschat, nieuwsrekenen en schrijflessen. Als je er optimaal gebruik van wilt maken, dan is begeleiding essentieel. Wij hebben daar dan ook voor gekozen.” Intern begeleider Jitske kan zich ook niet vinden in de kritiek van de media. “Er wordt gezegd dat het
werken aan signaalwoorden saai is. Juist de leesstrategieën die per blok worden aangeboden zijn cruciaal voor de leerlingen. De leesstrategieën helpen bij het actief lezen, om de verbanden te zien en bijvoorbeeld om onduidelijkheden op te helderen. Als je Nederlandse woordenschat klein is en je hebt weinig kennis van de wereld, dan is het lastig om een tekst te begrijpen.” Met thema’s inspelen op intrinsieke motivatie “We werken thematisch met het weekonderwerp”, vervolgt Jitske. “Door ook zelf te zoeken naar informatie, bijvoorbeeld met Jeugdbieb, kunnen de leerlingen zich nog verder verdiepen in het onderwerp van de week. Deze manier van werken vergroot de woordenschat, kennis van de wereld én vergroot de intrinsieke motivatie van de leerlingen. Nieuwsbegrip is een activerende methode. De mogelijkheden van verschillende tekstniveaus sluiten aan bij de onderwijsbehoefte van alle leerlingen.”
Er wordt een onvolledig beeld geschetst over Nieuwsbegrip in de media. Het gaat erom hoe je de methode gebruikt. Doe je dat niet op de juiste wijze, dan heb je natuurlijk minder effect Souad Chouaibi, directeur OBS Bloemhof en OBS Pantarijn
Het is een heel activerende methode Jitske Boomsma, intern begeleider OBS Bloemhof
‘Ze vinden het oprecht leuk’ Hoe was het voor leerkracht Sebastiaan om met Nieuwsbegrip aan de slag te gaan? “De kinderen zijn er inmiddels aan gewend. Begrijpend lezen blijft pittig voor ze, maar ze vinden het oprecht leuk. De afwisseling, de verschillende tekstsoorten en de actuele onderwerpen zorgen voor de hoge betrokkenheid van de leerlingen. Het onderwerp over het neergestorte vliegtuig in de jungle van Colombia bijvoorbeeld. Laatst hebben we een tekst behandeld over braille. Daar hadden veel kinderen nog nooit van gehoord. Sommige leerlingen oefenen thuis, omdat ze zo gemotiveerd zijn. Nieuwsbegrip is een fijne methode om mee te werken. Voor leerkrachten is leesonderwijs uitdagend om te geven. We hebben echt wel te maken met een andere tijd. Boeken zijn minder populair. Dus we besteden meer tijd en aandacht aan leesplezier en leesmotivatie.”
Heb je het gevoel dat een goede implementatie van Nieuwsbegrip bij jou op school ook het verschil kan maken voor betere resultaten? Schrijf je dan snel in voor de cursus Coördinator Nieuwsbegrip. De nieuwe rol van Coördinator Nieuwsbegrip is in het leven geroepen om bij te dragen aan een optimaal gebruik van de methode in de school.
Gratis meedoen aan de cursus? In schooljaar 2023-2024 kunnen alle scholen met een licentie voor Nieuwsbegrip één teamlid kosteloos laten meedoen aan deze cursus van twee dagdelen. De cursus wordt op meerdere locaties in het land gegeven.
Meer weten of opgeven? Scan de QR-code PrimaOnderwijs 29
‘Zelfontdekkend leren heeft niet g Maarten Huygen was jarenlang verslaggever, correspondent en onderwijsredacteur bij NRC. In zijn boek ‘Nog wat geleerd vandaag?’ schetst hij een duidelijk overzicht van de geschiedenis van het onderwijs, waarin het belang van het onderwijzen van kennis eindelijk terug blijkt te keren. Na meer dan een eeuw experimenteren met zelfontdekkend leren, kunnen we tot de conclusie komen dat dit voor Nederland niet heeft gebracht wat werd gehoopt. Grote ongelijkheid, te weinig basiskennis en een lerarentekort zijn het gevolg.
Tekst: Natasja de Vrind
Maarten woonde zelf jarenlang in Amerika, waar zijn kinderen ook naar school gingen. Daar volgde hij het onderwijs op de voet, waar de trend van het aanleren van vaardigheden steeds meer ruimte kreeg ten opzichte van pure kennisoverdracht. Maarten vertelt: “Het idee ontstond dat oefenen niet leuk zou zijn en dat kinderen meer zouden leren door zelf te ontdekken.” Dit progressieve gedachtegoed kwam eind twintigste eeuw ook naar Nederland. Het beeld van ‘kindgericht’ onderwijs sprak vooral hoogopgeleide ouders aan. Het ontdekkingsgericht leren werd populairder dan ooit: alles dat met discipline te maken had, was ouderwets. Scholen met bijzondere onderwijsvormen kregen de vrijheid om het te ‘proberen’. Maarten legt uit: “Het deels verworpen plan voor curriculumherziening Onderwijs 2032 leunde sterk op de 21ste-eeuwse vaardigheden: kinderen moesten vaardig worden in onder meer samenwerken, mediawijsheid en onderzoeken.”
Kennisrijk onderwijs Als vrij snel bleek, zowel in Amerika, als in Nederland dat door onderzoekend leren de resultaten van het onderwijs enorm daalden. Wat op een aantal scholen 30
Maarten Huygen
werkte, bleek niet het geval op alle scholen. Uit onderzoek blijkt dat juist kennis noodzakelijk is. Maarten: “Het aanleren van vaardigheden kan niet zonder een bepaalde kennisbasis. Het overdragen van deze kennis is de allerbelangrijkste taak van de leraar. Kinderen kunnen dit niet zelf. Je kunt niet van kinderen verwachten, dat zij zelf kunnen bepalen wat ze willen leren.” De verwaarlozing van kennisoverdracht vergrootte ook de ongelijkheid tussen kinderen. Kinderen werden afhankelijker van de kennis van ouders. Dat betekent dat kinderen van hoogopgeleide ouders door ‘het nieuwe leren’ de minste schade opliepen. En dus gooien steeds meer landen vandaag het roer weer om en keert het onderwijs terug naar de basis, namelijk het overbrengen van kennis.
t gebracht wat werd gehoopt’ Status van de leraar Een ander gevolg was het lerarentekort. De rol van de leraar veranderde van centrale persoon voor een klas met kinderen in nette rijen, in een begeleider van een klas met groepjes kinderen. Bij het 21ste-eeuwse denken hoorde immers geen klassikale leraar, maar een sturende coach. Door deze verandering werd er anders gekeken naar het beroep van leraar. De leraar verloor zijn aanzien en respect. Volgens Maarten Huygen is er nu gelukkig een beweging gaande die van de leraar weer een echte onderwijzer wil maken: “De leraar als centrale kracht voor de klas met een kennisrijk onderwijsaanbod. Geef de leraar zijn status terug.” Dit vraagt wel iets van de pabo’s. Zo moet meer tijd worden vrijgemaakt voor specifieke kennisvakken. Tegelijkertijd vraagt dit ook meer van de ‘kennisarme’ leraar zelf. Interesse in vakliteratuur en professionalisering zijn een must.
Geef de leraar zijn status terug
Evidence-informed Eén manier om het onderwijs weer kennisrijker te maken, is evidence-informed werken. Dit houdt in dat je als leraar gebruikmaakt van wetenschappelijk onderzoek in combinatie met je eigen praktijkkennis bij het verbeteren van je onderwijs. Iedere school is anders; ook de schoolcontext speelt een rol. De schoolleider is cruciaal. Die zorgt onder andere voor het mogelijk maken en borgen van de verbeteringen en de nieuwe kennis.
Leestips Marcel Schmeier Expliciete Directe Instructie 2.0 Jose Schraven Zo leer je kinderen lezen en spellen Eva Naaijkens & Martin Bootsma Bijna alles wat je moet weten over thematisch onderwijs Hans Puper, Maartje Visser & Tessa de With Woordenschatonderwijs
Plezier in leren Op de vraag of die ouderwetse manier van lesgeven niet saai is voor kinderen, zegt Maarten: “Leren is niet altijd leuk, maar ook niet altijd saai. Het geeft kinderen juist voldoening en motivatie als ze door oefenen en herhalen iets beheersen. Gebruik maar eens een wisbordje of een bal om de tafels te oefenen. Bovendien vinden kinderen oefenen, trainen en herhalen leuk. Kijk maar naar de voetbaltraining!” Als voorbeeld verwijst hij nog naar de Alan Turingschool in Amsterdam, één van de nieuwe scholen die het roer met succes heeft omgegooid en kennisrijk onderwijs geeft. “Het gaat hier niet om één specifieke lesmethode, maar om lestechnieken die kennis overdragen en rekening houden met de verschillen tussen korte en lange termijngeheugen. Laten we stoppen met het aanpassen van lesstof aan de belevingswereld van kinderen. Laten we nieuwe werelden creëren!”
Meer weten over wetenschappelijk onderzoek?
• Onderwijs Maak Je Samen
(Congres: Kennis is cool! 10-04-2024)
Uit nieuw wetenschappelijk onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat juist voordoen, oefenen en herhalen in oplopende moeilijkheidsgraad, effect hebben op de kennis van kinderen. Denk hierbij aan expliciete directe instructie. Het korte termijngeheugen kan ongeveer vier items tegelijk bevatten. Een tekst wordt pas begrepen wanneer meer dan 95% van de woorden bekend is. Maarten legt uit: “Strategieën aanleren om een tekst te kunnen begrijpen helpt niet: een leerling moet de woorden kennen. Wie eenmaal een raamwerk van kennis en woorden in zijn lange termijngeheugen heeft opgebouwd, onthoudt nieuwe kennis beter.”
• ResearchED (Congres Nederland 2024 22-06-2024) • Stichting Lezen • NRO (Congres Zoom in en uit op onderwijskansen 15-05-2024)
• Website onderwijskennis.nl
PrimaOnderwijs 31
SCHOOL CONCEPT
ALLES VOOR INSPIRERENDE SPEELHOEKEN!
KEUKENHOEK Populair: Keukenhoek 5- of 7-delig
Alle onderdelen ook los verkrijgbaar
ONTDEKKEN
LEZEN
SPELEN
VERKLEDEN
Hier ontdekken kinderen spelenderwijs de wereld. Van motoriek-wandspellen tot constructiespeelgoed.
Alle prenten- en voorleesboeken vinden een plekje in deze praktische boekenwagens. Verkrijgbaar in verschillende formaten en kleuren.
Bestel mooie hand- en speelpoppen, poppenhuizen en meubilair voor de poppenhoek.
Van kostuums tot microfoons en handpoppen: bestel materialen voor de leukste verkleedpartijtjes en toneelvoorstellingen.
Bekijk het uitgebreide School-Concept.nl/speelhoeken assortiment op Advies op maat? We helpen je graag! Neem contact op: Tel: 085 – 0488 036 – klantenservice@school-concept.nl Ook verkrijgbaar op
Scan & Bestel
‘Met het Digitaal Veiligheidsplan maak je eenvoudig werk van het schoolveiligheidsplan’
Loïs Gampierakis
Pas in actie komen, zodra er een incident is. Dat is wat betreft Stichting School & Veiligheid verleden tijd. Met het Digitaal Veiligheidsplan krijgt sociale veiligheid preventief aandacht en zijn scholen in staat om eenvoudig een sociaal veilig leer- en werkklimaat te creëren. Tekst: Esmee Weerden
School is bij uitstek een plek om sociale vaardigheden te ontwikkelen en positieve relaties op te bouwen. Het is een plek waar je fouten mag maken en leert herstellen. Mits de omgeving sociaal veilig genoeg is. In een sociaal veilige omgeving kan en mag iedereen zichzelf zijn, leerlingen én onderwijspersoneel. Dat betekent dat er geen ruimte is voor pesten, ongepast gedrag, intimidatie, diefstal of agressie. Wettelijk gezien zijn scholen zelfs verplicht hiertegen op te treden. “Wat wij soms in de praktijk zien, is dat veiligheidsprotocollen en documenten ergens in een la liggen te verstoffen”, zegt Loïs Gampierakis, adviseur bij School & Veiligheid. Dat moet beter kunnen. Daarom heeft School & Veiligheid het Digitaal Veiligheidsplan ontwikkeld, waarmee scholen actief werk kunnen maken van sociale veiligheid voor een goed leer- en werkklimaat.
Gezamenlijke afspraken “Het Digitaal Veiligheidsplan is een gratis digitale tool die scholen kaders biedt voor het vormgeven van het schoolveiligheidsplan en alles rond (sociale) veiligheid
34
samenbrengt op één plek. Werken scholen met de tool, dan weten ze wat de wet verplicht én krijgen ze volop inspiratie hoe ze invulling moeten geven aan het schoolveiligheidsplan”, vertelt Loïs. Zoals met het spel Gedragen Gedrag. In dit spel krijgen onderwijsprofessionals sociale situaties uit de praktijk voorgelegd met de vraag of dit acceptabel is of niet. Deze situaties samen bespreken, heeft als doel een gezamenlijke gedragscode op te stellen. Met de nadruk op gezamenlijk, vertelt Loïs. “Wij adviseren scholen altijd op zoek te gaan naar een gezamenlijke norm van wat acceptabel is en wat niet, want eensgezindheid in handelen is cruciaal voor het laten slagen van het beleid. Een voorbeeld is het contact met leerlingen via social media. Laat je leerlingen wel of niet Instagram-accounts van leraren volgen? Je moet daar als school één lijn in trekken, waarbij je rekening houdt met de pedagogische driehoek (school, ouders, leerlingen). Anders kun je elkaar nooit ergens op aanspreken. Als je samen regels maakt, dan ga je het samen dragen.”
“We waren echt toe aan het updaten van ons verouderde veiligheidsbeleid, dat bol stond van grote beleidsstukken, waardoor het een onwerkbaar document was geworden. Het Digitaal Veiligheidsplan kwam voor onze stichting met 21 scholen dan ook als geroepen. De digitale pagina’s per radertje zijn heel logisch en grondig opgebouwd. Soms bijna iets te grondig, maar daardoor wel supercompleet. De tool kent een scholenversie en een bestuursversie. Wij zijn met die laatste aan de slag gegaan en hebben onlangs de scholen uitgenodigd om verder te gaan in de scholenversie. Onze instructie kan op schoolniveau worden overgenomen of aangepast, zodat elke school zijn unieke identiteit kwijt kan in het beleid. Het leuke is dat ik kan zien welke scholen de bestuursversie al geopend hebben en hoe ver ze zijn met invullen. Dat je de tool niet in één keer hoeft in te vullen, maar even kunt laten rusten zonder al je gegevens kwijt te zijn, is een grote plus. Sociale veiligheid is toch iets wat leraren erbij doen, als extra, in de rol van arbocoördinator of vertrouwenspersoon. Soms zijn het directeuren of adjunct-directeuren die zich bezighouden met het schoolveiligheidsplan. Scholen kiezen zelf wie de kartrekker wordt. Wel heb ik de scholen nadrukkelijk laten weten dat ze er met elkaar iets van moeten vinden. Je kan de tool niet in je eentje invullen. Het onderwerp sociale veiligheid raakt de gehele school. Daarom is het fijn dat we nu alles omtrent dit thema in een systeem hebben zitten. Geen onderwerp wordt meer overgeslagen. Bovendien zitten er allerlei verwijzingen in naar de wetgeving. Alleen daarom al zou het Digitaal VeiligHeleen Tolsma heidsplan een aanrader zijn voor scholen om te gebruiken.”
Raderwerk als basis Inzicht
Voo
n
Pe d
n ele
h ogisc hande ag
len
ren en hand ale
en aard schep rw
n pe
en waard sie e Vi
Sig n
n ite
tieve activite en
Pre v
erakis
Heleen Tolsma, Afdelingsmanager HRM & Bestuursondersteuning bij Stichting Tabijn, over het gebruik van het Digitaal Veiligheidsplan:
© Caro Grafico
Door op deze manier met veiligheid om te gaan, krijgt veiligheid preventief aandacht, vervolgt Loïs. “Met een papieren versie van het beleid kun je niet snel inspelen op veranderingen in de dynamische schoolomgeving: zoals nieuwe wetgeving, veranderingen in de samenstelling van een leerlingenpopulatie, maatschappelijke ontwikkelingen of gebeurtenissen.” Met het Digitaal Veiligheidsplan kun je het beleid real time evalueren en bijschaven. Een raderwerk vormt de basis van elk hoofdstuk van het veiligheidsplan. De vragen binnen elk radertje zijn onafhankelijk van elkaar in te vullen, maar houden wel verband met elkaar. Pas je iets aan in de visie van de school, dan is dat van invloed op het pedagogisch handelen enzovoort. “Op deze manier hopen we beleid minder stoffig te maken en de stap van beleid naar praktijk voor scholen te vereenvoudigen.”
Wil je meer weten over het Digitaal Veiligheidsplan? Neem een kijkje op de website (scan de QR-code) of neem contact op met het Adviespunt van School & Veiligheid. Dat kan op schooldagen van 09.00 tot 16.00 uur via tel.nr. 030 285 66 16 of via adviespunt@schoolenveiligheid.nl. PrimaOnderwijs 35
Back to School met FriXion van Pilot De Frixion pen is het perfecte hulpmiddel voor het leren van cijfers en letters op de basisschool of het organiseren van je bureau als een pro op de middelbare school!
GEEN FOUTEN OF KRASSEN MEER IN SCHRIFTEN OF AGENDA’S
PrimaOnderwijs & Pilot Pen
Fouten maken is een noodzakelijk onderdeel van leren. Door uitwisbare inkt te gebruiken, zoals in FriXion-pennen en viltstiften, hoef je geen foutjes door te strepen, maar kan je de foutjes eenvoudig uitgummen en herschrijven zonder gedoe. Kinderen kunnen zo hun werk gemakkelijk verbeteren zonder het gevoel te hebben dat ze gefaald hebben. Bovendien blijven hun papieren mooi ordelijk.
36
De FriXion-lijn van schoolbenodigdheden met uitwisbare inkt van het Japanse bedrijf Pilot is uitgegroeid tot de duidelijke marktleider en de best verkopende voor het komende schooljaar in Europa. Het geheim: de punt van de pen kan worden gebruikt om de warmtegevoelige inkt te verwijderen. Het duurde niet lang voordat de FriXion pen, een handige alles-in-één pen, de duidelijke favoriet onder de schoolbenodigdheden werd en de rubberen gummen en inktgummen verving. De FriXion pen is een geweldige oplossing voor klaslokalen waar spelfouten en andere doorhalingen aan de orde van de dag zijn, omdat het gemakkelijk handgeschreven fouten kan uitwissen en de kinderen het foutje eenvoudig kunnen herschrijven. Dat betekent geen bekraste of fouten meer in schriften, agenda’s of samenvattingen. De FriXion-serie, die ongelooflijk succesvol is sinds de lancering, is nu verkrijgbaar in verschillende vormen en kleuren. FriXion biedt daarmee de meeste opties voor uitwisbare inktproducten op de markt.
Markeren zonder zorgen
FriXion Refill
Door hun schoolcarrière heen gaan kinderen hun schoolboeken, schriften, samenvattingen en andere papieren volkleuren met markeringen van belangrijke woorden. Door ook hier gebruik te maken van uitwisbare inkt, is het mogelijk om enkel de echt belangrijke inhoud aan te duiden en te behouden. De minder belangrijke inhoud kan eenvoudig worden verwijderd waardoor het schrift of de samenvatting steeds mooi ordelijk blijft. Met de FriXion Light markeerstiften met uitwisbare inkt kunnen studenten zorgeloos aanduiden wat echt belangrijk is. Ze kunnen focussen op de les en de onnodige markeringen verwijderen waar nodig.
Naast het gerecyclede plastic materiaal van de FriXion Ball, gebruikt Pilot de FriXion Refill om duurzaam, milieuvriendelijk penonderhoud onder studenten te promoten. Het zijn navullingen voor een zuiniger en milieuvriendelijker gebruik. Met gebruik van gerecycleerd plastic en navullingen zet Pilot ieder jaar een stap vooruit om ecologisch verantwoorde innovaties voort te brengen. Navullingen worden in grotere hoeveelheden verkocht dan pennen. Kortom, een topper! Een van de voordelen van deel uitmaken van een onderwijssysteem is dat je de volgende generatie kunt helpen om duurzaamheid als het nieuwe normaal te zien. Studenten die zich tijdens hun studies bezighouden met ecologie en duurzame praktijken zullen in de toekomst meer aandacht gaan besteden aan het toepassen van duurzaamheid in hun eigen leven. Hoe geweldig is het om de FriXion te kunnen gebruiken om hier als school bij aan te sluiten? Zet een stap in de juiste richting door vanaf nu ook duurzame schrijfwaren aan te bieden op jouw school. Voor meer informatie: www.pilotpen.be/nl/
PrimaOnderwijs 37
Doe mee(r) met Schooltv!
Exclusief verkrijgbaar bij Educatheek.nl
13 in de Oorlog:
hoe was het om kind te zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog? Met de 6-delige serie 13 in de Oorlog reizen je leerlingen terug in de tijd en ontdekken hoe het was om tijdens WOII op te groeien. De materialen voor groep 6, 7 en 8 zijn buitengewoon geschikt om in te zetten in de aanloop naar 4 en 5 mei. Het lesmateriaal bestaat uit een handleiding, een dvd en werkboekjes.
Liefdesplein:
er is veel meer dan alleen de ‘bloemetjes en de bijtjes’ Liefdesplein is een prima hulp bij seksuele voorlichting in groep 7 en 8.. Er komen elementaire zaken aan bod als hoe verandert het lichaam en wat gebeurt er in de puberteit. De Liefdesplein handleiding en werkboekjes ondersteunen leerkrachten in het geven van goede en openhartige seksuele voorlichting. Het lesmateriaal zet kinderen aan tot gesprek of discussie in de klas.
EHBO:
onmisbare lesmaterialen voor groep 7 en 8 Schooltv heeft in samenwerking met Het Oranje Kruis het project EHBO voor groep 7 en 8 ontwikkeld. Door de serie leren kinderen wat ze kunnen doen bij ongelukken. De vijf belangrijke punten van de EHBO staan hierbij centraal. Aan de hand van acht online afleveringen en het werkboek leren je leerlingen spelenderwijs hoe ze eerste hulp kunnen bieden.
Bestel deze en andere Schooltv-lesmaterialen exclusief op:
/schooltv
Scan & Bestel
Werkmap
Fonemisch bewustzijn
Aan de slag met klanken en letters in groep 1 en 2
Scan & Bestel
Prijs: € 109,95 Auteurs: Mariët Förrer, Monica de Wit, Susanne Huijbregts ISBN: 9789065081636 Sector: Jonge kind / po
De Werkmap Fonemsich bewustzijn vormt een vrijwel complete leerlijn voor het taalonderwijs in de groepen 1 en 2 van de basisschool. Je kunt gestructureerd én didactisch verantwoord aan de slag. De werkmap bevat activiteiten met concrete doelen en veel variatie. Door de heldere opbouw van vaardigheden rond klanken en letters is het makkelijk te gebruiken in de groep. Je creëert voor je leerlingen een goede leesstart in groep 3. De map sluit aan op de SLO-doelen.
CPS Werkmappen Jonge Kind De diverse mappen bevatten stevig onderbouwde formats en leerlijnen voor het taal- en rekenonderwijs op de basisschool waarmee je het fundament voor de verdere ontwikkeling van de basisvaardigheden legt. Daarnaast bieden we handvatten om de ontwikkeling van je leerlingen goed te volgen en te evalueren. Zo kun jij je onderwijs laten aansluiten op hun ontwikkeling en je leerlingen gereed maken voor groep 3 of 4.
Bestel deze werkmappen en meer CPS uitgaven op www.cps-uitgeverij.nl
Elke leerling heeft baat bij effectief leesonderwijs Als leraar ga je voor kwaliteit in je vak en het optimaal gedijen van je klas. De onderwijsdesk helpt je met advies en cursussen.
Esmaralda Kranendonk Kinder- en Jeugdpsycholoog NIP
In deze editie geeft Esmaralda Kranendonk van de Onderwijsdesk docente Marita Eskes het woord. Marita heeft gewerkt als leraar en remedial teacher en is inmiddels al jaren werkzaam als onderwijsadviseur taal/lezen in het primair onderwijs. Marita is onder meer als docente aan de Onderwijsdesk verbonden. Op naar een lezende generatie!
PrimaOnderwijs & Onderwijsdesk
40
In hoeverre kan elke leerling een vloeiende lezer worden?
leerlingen die meer tijd en oefening nodig hebben, kunnen niet zonder een goede leraar.
In principe is het belangrijk als school het uitgangspunt te hebben dat élke leerling kan leren lezen. Vaak zien we (te) hoge percentages op scholen als het gaat om leerlingen die niet goed technisch kunnen lezen, waarbij we de oorzaak geregeld aan het kind toeschrijven. Natuurlijk zijn er leerlingen die een moeizame leesontwikkeling doormaken of een hardnekkig leesprobleem ontwikkelen, maar we moeten ons realiseren hoe krachtig onderwijs kan zijn: een goede leraar maakt het verschil. Elke leerling heeft baat bij effectief leesonderwijs, óók leerlingen die meer tijd en oefening nodig hebben. Je kunt zelfs stellen: júist de
Jaren geleden schreef leesdeskundige Kees Vernooy het al: ‘De meeste leesproblemen zijn kwaliteitsproblemen’. Daarmee doelde hij op de matige instructies die we geregeld in klassen zien en overvolle (methode) lessen waarbij er aandacht en tijd uitgaat naar allerlei randzaken, maar niet naar het gezamenlijk lezen en herlezen van woorden en teksten. Goed technisch leesonderwijs verzorgen draait om een paar belangrijke principes: goede instructie, veel inoefening én herhaling. Dan kan vrijwel elke leerling zich deze vaardigheid eigen maken.
eft
e
Goed technisch leesonderwijs verzorgen draait om: goede instructie, veel inoefening én herhaling
Hoe het dan komt dat leraren het lastig vinden om deze principes goed toe te passen? Daar is niet slechts één oorzaak voor aan te wijzen. Lesmethodes loodsen leraren niet altijd even effectief door de les heen en leraren geven geregeld aan handelingsverlegen te zijn als het gaat om hoe zij dan goede leesinstructie verzorgen. De schuld van matige leesresultaten is niet direct de schuld van de leraar: vrijwel elke professional werkt hard en wil het beste voor de leerlingen. Opleidingen spelen hierbij ook een rol; niet elke starter voelt zich goed toegerust om effectief leesonderwijs te verzorgen. Vaak zie je dat scholen die investeren in vakmanschap en werken aan goede instructies en een heldere lesopzet hun resultaten rap verbeteren. Een gezamenlijk professionaliseringstraject én goed onderwijskundig leiderschap helpen om de kwaliteit van het leesonderwijs een impuls te geven én de verbeterde aanpak te borgen. Lezen, lezen, lezen: oefenen loont!
Tip
Een greep uit de cursusladder EDI in 1 dag 1-daagse De belangrijkste principes en technieken van de succesvolle aanpak EDI. ma. 27 mei Docent: Marcel Schmeier
EDI Kleuters 2-daagse Instructie, lesdoelen, klassenmanagement en spelbegeleiding in de kleuterklas. Start wo. 5 juni Docent: Sherrill Woldberg
Executieve functies 1-daagse Werkgeheugen, plannen en organiseren, zelfsturing en meer. do. 20 juni (VO & MBO) vr. 27 september (PO & VO) Docent: dr. Diana Smidts
Rekenspecialist 6-daagse Rekenproblemen lokaliseren, rekenangst, dyscalculie, zorgniveau 2 en 3 en meer. Start wo. 16 oktober (VO & MBO) Start di. 12 november (PO) Docent: drs. Marije van Oostendorp
Lees- en Taalspecialist 6-daagse
Wil je ook meer leren over Effectief leesonderwijs? Start op 8 oktober met deze 3-daagse cursus. Inclusief boekcadeau: Technisch lezen in een doorlopende lijn.
Lees- en spellingsproblemen, TOS, meertaligheid, zorgniveau 2 en 3 en meer. Start ma. 7 oktober (PO) Docenten: drs. Marije van Oostendorp dr. Madelon van den Boer dr. Elise de Bree
Effectief leesonderwijs 3-daagse
Marita Eskes Effectief leesonderwijs
Kijk voor meer cursussen en cursusdata op www.onderwijsdesk.nl
Begrijp, bereik en begeleid jouw leerlingen
Over instructie, vloeiend lezen, risicolezers, leesmotivatie en leesbegrip. Start di. 8 oktober Docent: Marita Eskes
Speciaal voor PrimaOnderwijs beantwoorden de deskundigen van de Onderwijsdesk vragen van onderwijsprofessionals werkzaam in het PO of VO uit het hele land. Deze tips (en cursussen) zorgen ervoor dat je klas (nog) beter floreert. Heb jij een vraag voor de Onderwijsdesk? Mail dan naar info@onderwijsdesk.nl
KIDSWEEK IN DE KLAS
BRENG RIJKE TEKSTEN EN ACTUALITEIT IN UW KLAS
800 SCHOLEN RUIM
Bent u al bekend met de vernieuwde lesmethode van Kidsweek in de Klas? Deze unieke kerndoeldekkende leerlijn biedt de vakken begrijpend lezen, wereldoriëntatie én burgerschap geïntegreerd aan. Een unieke lesmethode die niet mag ontbreken in uw klas. Met Kidsweek in de Klas lezen uw leerlingen wekelijks diverse artikelen uit Kidsweek (een actuele weekkrant voor kinderen van 7 t/m 12 jaar) en verdiepende achtergrondteksten. Bij beide teksten zijn lessen ontwikkeld. Deze lessen worden in samenhang aangeboden en omvatten drie belangrijke vakken: begrijpend lezen, wereldoriëntatie en burgerschap. De bijbehorende digibordlessen en duidelijke lesinstructies stimuleren het leesplezier en de leesbevordering van uw leerlingen.
Schrijven en begrij pend luisteren
Daarnaast leren uw leerlingen op een gestructureerde manier verschillende tekstsoorten schrijven. Dit kan, net als het maken van aantekeningen, in het speciale Kidsweek in de Klaswerkschrift. Ook zijn er een aantal lessen
GINGEN U VOOR!
begrijpend luisteren ontwikkeld voor de groepen 1 t/m 3 (en desgewenst groep 4). Aan de hand van een filmpje wordt een (prenten) boek voorgelezen. In de bijgevoegde lesinstructies is volgens de aanpak van close-reading aandacht voor begrijpend luisteren, letterkennis en fonologisch en fonemisch bewustzijn.
Ontdek de vernieuwde lessen
Wekelijks wordt er een actueel lesplan ontwikkeld voor groep 5 t/m 8. Dit lesplan bevat 7 lessen: actuele les (tekstbegrip), wereldoriëntatie algemeen begrip (WO), wereldoriëntatie begrijpend leesvaardigheden (begrijpend lezen), burgerschap, mondelinge communicatie, waarderende of literaire tekst (begrijpend lezen) en geschiedenis (wereldoriëntatie). Alle lesinstructies zijn opgebouwd via het Grimm-model (Gradual Release of Instruction Model) en EDI (Expliciete Directe Instructiemodel). IN DE KLAS
Bestel uw gratis proefpakket op
kidsweekindeklas.nl 240108 advertorials_PO_192x285.indd 1
of scan deze QR-code
15/01/2024 16:51
Ook Meester Sander is enthousiast over het PatsBoemKledder! Doeboek Het PatsBoemKledder! Doeboek biedt 30 uitdagende technieklessen, die aansluiten bij de gratis afleveringen van het populaire educatieve spelprogramma van Schooltv. Via aansprekende opdrachten leren leerlingen in groep 1 en 2 hoe gewone dingen in hun omgeving stap voor stap gemaakt worden. Ga jij hier ook mee aan de slag? Ga naar patsboemkledder.nl en bestel het Doeboek. Hoe werkt het? Meester Sander legt het uit! Scan deze QR-code Met het Doeboek experimenteren leerlingen bijvoorbeeld met verf: In deze les onderzoeken ze: • hoe je verf maakt van maïzena en kleurstof • hoe je verschillende kleuren maakt door te mengen • wat de primaire kleuren zijn en hoe daaruit weer nieuwe kleurcombinaties ontstaan
Meer weten? Ga naar: patsboemkledder.nl
Er is slechts één Doeboek per klas nodig!
PatsBoemKledder! is bedacht en gemaakt door de redactie van Het Sinterklaasjournaal en De Boterhamshow. PrimaOnderwijs 43
‘Wij vernieuwen het onderwijs met tools om jongeren in beweging te krijgen’ Burgerschap kan niet alleen uit een lesboek komen. Althans, dat is wat Young Impact stelt. “Wij laten leerlingen en jongeren liever zelf ervaren dat zij het verschil kunnen maken”, vertelt directeur Wendy Kakebeeke. De organisatie pioniert al bijna acht jaar op het gebied van jongeren en maatschappelijke activatie. Vorig jaar hebben maar liefst 112.414 leerlingen meegedaan aan (les)programma’s van Young Impact. Young Impact biedt lesprogramma’s om leerlingen en studenten te stimuleren hun talenten te ontdekken en in actie te komen. “Alles is erop gericht om jongeren te ontwikkelen tot actieve en verantwoordelijke burgers”, aldus Wendy Kakebeeke. “Dat sluit naadloos aan bij belangrijke onderwijsdoelen zoals loopbaanoriëntatie en burgerschap. Inmiddels hebben we een bewezen methode in handen, maar we blijven
44
vernieuwen om jongeren beter te bereiken en ondersteunen.”
Themalessen De themalessen die Young Impact ontwikkelt, zijn daar een goed voorbeeld van. Wendy: “Naast onze reguliere lesprogramma’s, bieden we ook gratis themalessen aan voor het vo en mbo. Deze zijn erop
Alles is erop gericht om jongeren te ontwikkelen tot actieve en verantwoordelijke burgers
evenementen die gericht zijn op maatschappelijke activatie. Tijdens Young Impact Day - dat vorig jaar 5.000 bezoekers trok in AFAS Live - vieren jongeren elk jaar hun gemaakte impact en worden zij nogmaals uitgedaagd om iets goeds te doen voor een ander. Het is tevens de jaarafsluiting voor de klassen die meedoen met het lesprogramma van Young Impact. “Ook daarin blijven we vernieuwen en experimenteren,” vertelt Wendy. ‘’Zo gaan we dit jaar groot, groter, grootst met Young Impact Day. In Rotterdam Ahoy zijn op 4 juni 2024 maar liefst 15.000 jongeren welkom!”
gericht om, op een laagdrempelige manier, actuele thema’s bespreekbaar te maken én jongeren daarvoor in actie te laten komen. Zo hebben we de themales #GoedGenoeg over prestatiedruk en #FixDeKloof over armoede. Daarbij houden we de actualiteit heel goed in de gaten. Zo bleek onlangs uit onderzoek dat bijna de helft van alle Nederlandse jongeren ziet dat leeftijdsgenoten gediscrimineerd worden op basis van hun huidskleur of afkomst. Momenteel ontwikkelen we de themales #NietNormaal die helemaal inspeelt op dat onderwerp.” Bij de ontwikkeling wordt samengewerkt met vele partijen van binnen en buiten het onderwijs, zoals andere maatschappelijke organisaties, bedrijven, media en influencers. “Onder andere WWF Nederland, MIND Us, KRO-NCRV, YouTuber Marije Zuurveld en psycholoog Thijs Launspach doen mee aan één van de themalessen. Het is heel waardevol om partijen aan te haken op een thema dat voor hen belangrijk is en samen iets te ontwikkelen om in die leefwereld van jongeren te kruipen,” aldus Wendy. “En als je dan ziet dat jongeren daardoor écht geraakt worden en in beweging komen, dat is goud.”
Groot, groter, grootst Toch kan het allemaal nóg een stapje groter. Young Impact organiseert namelijk ook al jaar en dag grote
Ook worden de succesfactoren vanuit de evenementen gecombineerd met die vanuit de lesprogramma’s. “Zo zijn we tot de Young Impact Take Over gekomen. Dat is een concept waarmee we langs vo en mbo scholen door het hele land reizen en als het ware de hele school een dagje ‘overnemen’. We geven workshops over talentontwikkeling en ‘uit je comfort zone komen’, er zijn mega challenges én er is altijd een feestelijke afsluiting met een bekende artiest. Op zo’n dag ontsteken we een eerste ‘vonkje’ bij jongeren. Wij maken maatschappelijke betrokkenheid leuk!”
Impact Docent van het Jaar Wil je kennismaken met Young Impact? Scan de QR-code en meld je aan voor een GRATIS gastles!
Tijdens deze pionierstocht is Young Impact al vele inspirerende docenten tegengekomen. Om hen te bedanken voor hun inzet voor burgerschap, beloont Young Impact sinds twee jaar één docent met de titel Impact Docent van het Jaar. Vorig jaar mocht Niek Kerklaan, opleidingsmanager bij Zadkine Rotterdam, de titel in ontvangst nemen. “Ik heb echt veel liefde gekregen. Leerlingen die vertelden dat ze gestemd hebben en hun familie ook lieten stemmen. Dat raakte me. Het voelt als erkenning voor mij als mens. Iets mooiers bestaat niet.” PrimaOnderwijs 45
Boekrecensie
Beelddenkers, als kwartjes vallen… Titel: Schrijver: Uitgeverij: Bladzijdes: Thema:
Tekst: Natasja de Vrind
Waarom zijn er leerlingen met enorme potentie die toch niet meekomen in het onderwijs? Natasja Esmeijer, zelf moeder van twee beelddenkers, legt in dit boek aan ouders en leerkrachten duidelijk uit wat beelddenken is. Het is een andere manier van denken en leren: beelddenkers gebruiken vooral de rechterhersenhelft. In twaalf hoofdstukken legt Natasja uit hoe de hersenen van beelddenkers werken, welke kenmerken beelddenkers hebben en wat deze kinderen nodig hebben binnen het onderwijs. Iedereen denkt met 2 hersenhelften, deze hebben verschillende functies. De ene voert de boventoon en de ander is de assistent, net als bij je handen. De linkerhersenhelft is het analytische gedeelte: dit denkt in details, woorden en volgorde. De rechterhersenhelft denkt heel anders: deze kijkt naar het geheel. Alles gaat alle kanten op en bestaat niet na elkaar, maar naast elkaar. Bij beelddenkers is de rechterhersenhelft dominant. De vijf pijlers van het rechtse brein zijn: beelden associatie begrip hooggevoeligheid rechtvaardigheidsgevoel
• • • • •
In het onderwijs noemen we beelddenkers vaak visueel ingestelde kinderen. Deze kinderen hebben echter veel meer nodig dan alleen visuele ondersteuning bij het leren. Een leerling die tekent tijdens jouw uitleg en toch alle instructie oppikt, kan een voorbeeld zijn van een beelddenker. Sommige kinderen leren beter op die manier, dan dat ze jou als leerkracht aan moeten kijken.
Beelddenkers, als kwartjes vallen… Natasja Esmeijer B:k light 200 Beelddenkers
Beelddenkers hebben vaak last van een vol hoofd, doordat ze tussen alle prikkels die binnenkomen verbanden proberen te leggen
Er zijn veel overeenkomsten tussen hooggevoeligheid, hoogbegaafdheid, adhd en autisme. In hoofdstuk 6 van Beelddenkers, worden de behoeften van kinderen met een of meerdere van deze stoornissen benoemd. Beelddenkers hebben vaak last van een vol hoofd, doordat ze tussen alle prikkels die binnenkomen verbanden proberen te leggen. Het meest interessante hoofdstuk is eigenlijk hoofdstuk 8. Dit deel gaat over geïntegreerd lesgeven op de basisschool. Kinderen leren en denken verschillend. Het is goed om dit met elkaar te bespreken in de groep. Soms kun je makkelijker begripsleren en bij sommige opgaven is oefenleren weer handig. Veel beelddenkers voelen zich anders en dan is het fijn om te weten dat ze niet de enigen zijn. Mindmappen is een voorbeeld van een fijne manier om leerstof te ordenen voor een beelddenker. Naast deze uitleg staat haar boek vol voorbeelden en handreikingen. Via een te scannen QR-code aan het begin van het boek, is het ook mogelijk te luisteren in plaats van te lezen. Mocht je als leerkracht ook wel eens van deze term hebben gehoord, maar weet je eigenlijk niet precies wat het inhoudt, dan raad ik je aan dit boek te lezen. Het is ook handig als naslagwerk op school. Ik wed dat iedere leerkracht wel een leerling in zijn hoofd heeft bij het lezen van dit boek!
PrimaOnderwijs 47
Meten is weten Op KiesMBO.nl vinden jongeren informatie over meer dan 500 mbo-opleidingen. De website wordt als tool ingezet bij LOB-lessen op school, maar ook thuis als het studiekeuzemoment eraan komt. KiesMBO.nl is gebaseerd op gedegen onderzoek om zoveel mogelijk aan te sluiten op het begrip en de behoefte van jongeren die een studiekeuze moeten maken. Suzanne Dölle van onderzoeksbureau Youngworks (YW) is vanaf het begin betrokken geweest bij de ontwikkeling van de site en vertelt over de studiekiezer, het nut van arbeidsmarktinformatie en hoe onderzoek heeft bijgedragen aan KiesMBO.nl. Uit onderzoek van YW blijkt dat er vier types studiekiezers zijn. Zo is er de planner die zichzelf goed informeert, een weloverwogen studiekeuze maakt en daarbij weinig problemen tegenkomt. Ook de twijfelaar oriënteert zich goed, maar vindt kiezen erg lastig en heeft hulp nodig. De uitsteller stelt de keuze zo lang mogelijk uit en kiest uiteindelijk iets wat anderen kiezen. Dat geeft een verkeerde verwachting met risico op uitval. De chiller daarentegen denkt het precies te weten, maar verdiept zich nauwelijks in de opleiding en heeft geen plan B.
Arbeidsmarktinformatie Al die types vragen een andere aanpak, maar voor allemaal is arbeidsmarktinformatie (baankans, kans op stage en startsalaris) belangrijk om tot een weloverwogen studiekeuze te komen. Die informatie is onderdeel van Studie in Cijfers, waar onder andere ook het percentage geslaagde studenten met werk
48
onder valt. Suzanne licht toe: “Jongeren willen dat allemaal heel graag weten en vinden dat ze er recht op hebben, want ‘je gaat toch geen opleiding doen waar geen werk in is?’ De ironie is alleen dat ze zelf nooit naar die info op zoek gaan. Het is niet in de LOB-les aan bod gekomen of ze overschatten hun kansen. Ze kennen veel mensen die er werken, dus er is vast werk. Ze kijken evenmin naar stages, want dat regelt school toch? Iedereen heeft toch behoefte aan stagiairs? Sommige opleidingen hebben echter weinig stages en dat geeft mogelijk aan dat later de kans op werk laag is. Jongeren hebben daarom begeleiding en context nodig van LOB-docenten, van hun ouders of van anderen om deze informatie te kunnen vinden en goed te begrijpen.”
Nu versus toekomst “Uit ons onderzoek naar psychologische processen bij studiekiezers kwam naar voren dat als jongeren
De kracht van KiesMBO.nl is dat ze het perspectief van jongeren altijd centraal zetten
eenmaal gekozen hebben, ze niet nog een keer op zoek gaan naar arbeidsmarktinformatie. Dat is zelfbescherming. Ze zijn bang dat er staat dat er niet zoveel kans op werk is. Ze denken: ‘Ik hoef het niet te weten, ik heb nu al gekozen’. Dat kan later voor teleurstelling zorgen, omdat de arbeidsmarktsituatie toch anders blijkt te zijn dan gedacht. Daarom is het zo’n complex probleem. Er zijn zoveel factoren waardoor ze de informatie uiteindelijk niet goed verwerken. Bovendien is de toekomst ver weg voor de meeste jongeren,” aldus Suzanne.
Studiekiezers en KiesMBO.nl
Suzanne Dölle is senior onderzoeker bij Youngworks en houdt zich al meer dan 20 jaar bezig met onderzoek onder jongeren. Ze is gespecialiseerd in onderzoek en advies op gebied van onderwijs, studiekeuze, studiesucces en studentenwelzijn. In de afgelopen jaren werkte ze aan diverse onderzoeksprojecten voor KiesMBO.nl en Studie in Cijfers.
Om jongeren te helpen om wel die weloverwogen en goed geïnformeerde studiekeuze te maken, is vijf jaar geleden KiesMBO.nl opgezet. YW was van meet af aan betrokken. Suzanne: “We zijn toen gestart met verkennend onderzoek naar de typologie van studiekiezers, van ouders en van het onderwijs. Op basis daarvan hebben we zowel sites van scholen bekeken als allerlei andere online informatie. We deden dat samen met jongeren, waarbij we zagen hoe ze zochten en waar ze op vastliepen. Die inzichten zijn het fundament geworden voor KiesMBO.nl. We hebben met een jongerenpanel bijna elke ontwikkeling getest. Zo konden we tijdens het hele proces feedback geven,
waardoor de site heel goed is afgestemd op het begrip, de behoefte en het klikgedrag van jongeren. Als wij die arbeidsmarktinformatie op KiesMBO.nl nu aan ze laten zien, werkt dat als een enorme trigger en creëert dat een stuk bewustwording over mogelijke baankansen.”
Arbeidsmarktindicator. Het cijfer geeft de huidige baankans aan op een schaal van 1 op 10. Staat er een = teken, dan is de verwachte baankans over 5 jaar gelijk aan nu. Een pijl omhoog of omlaag geeft een hogere of lagere verwachte baankans aan over 5 jaar.
Kijk Kijk op op KiesMBO.nl KiesMBO.nl voor voor een een overzicht overzicht van van alle alle mbo mbo opleidingen opleidingen in in Nederland Nederland
Nieuwe arbeidsmarktindicator Een ander voorbeeld is de recente lancering van de nieuwe, visuele arbeidsmarktindicator op KiesMBO.nl. YW heeft daar eerst inzichtgevend onderzoek voor gedaan: wat houdt die nieuwe arbeidsmarktindicator in? Hoe gaan jongeren ermee om en wat betekent het voor hen? YW heeft op basis van die inzichten vier visuele doorvertalingen aan ze voorgelegd en getest op attentiewaarde (zien), communicatieve waarde (begrijpen) en activatiewaarde (doen). Daar bleek uit dat de doorvertalingen te complex waren en op verschillende manieren werden uitgelegd. Die onderzoeksresultaten zijn verwerkt, de indicator is aangepast en vervolgens doorgevoerd op KiesMBO.nl. Een mooi praktijkvoorbeeld van meten is weten.
PrimaOnderwijs 49
Wil jij ook maatwerk bieden Wil Wil jij jij ook ook maatwerk maatwerk bieden bieden Wil jij ook maatwerk bieden aan je leerlingen voor Engels? aan aan je je leerlingen leerlingen voor voor Engels? Engels? aan je leerlingen voor Engels? Bij STERK Engels zitten wij niet stil en bouwen wij verder aan een meer Bij BijSTERK STERK Bij STERK Engels Engels Engels zitten zitten zitten wij wijniet wij nietstil niet stilen stil enbouwen bouwen en bouwen wij wijverder wij verder verder aan aaneen aan eenmeer een meer meer gebruiksvriendelijke methode Engels voor docenten, leerlingen enmeer ouders/ begeleiders. Bij STERK Engels zitten wij niet stil en bouwen wij verder aan een gebruiksvriendelijke gebruiksvriendelijke gebruiksvriendelijke methode methode methode Engels Engels Engels voor voor voor docenten, docenten, docenten, leerlingen leerlingen leerlingen en enouders/ ouders/ en ouders/ begeleiders. begeleiders. begeleiders. De methode is beschikbaar voor het VMBO Basis, Kader & TL. gebruiksvriendelijke methode Engels voor docenten, leerlingen De Demethode methode De methode isisbeschikbaar beschikbaar is beschikbaar voor voor voor het hetVMBO het VMBO VMBO Basis, Basis, Basis, Kader Kader Kader &&TL. TL. & TL.en ouders/ begeleiders. De methode is beschikbaar voor het VMBO Basis, Kader & TL.
Maak nu kennis met ons nieuwe Learning Maak Maak Maak nu nukennis kennis nu kennis met metons met onsnieuwe ons nieuwe nieuwe Learning Learning Learning Management System (LMS) platform eLearnDesk. Maak nu kennis met ons nieuwe Learning Management Management Management System System System (LMS) (LMS) (LMS) platform platform platform eLearnDesk. eLearnDesk. eLearnDesk. Met dit platformSystem bieden(LMS) wij een toekomstbestendig, Management platform eLearnDesk. Met Met dit Met ditplatform platform dit platform bieden bieden bieden wij wijeen wij een toekomstbestendig, een toekomstbestendig, toekomstbestendig, innovatief en volledig digitaal LMStoekomstbestendig, aan met onder Met dit en platform bieden wijLMS een innovatief innovatief innovatief envolledig volledig en volledig digitaal digitaal digitaal LMSLMS aan aanmet aan metonder met onder onder andere de volgende functies: innovatief en volledig digitaal LMS aan met onder andere andere andere de devolgende volgende de volgende functies: functies: functies: andere de volgende functies: ✔ Adaptieve leerpaden voor leerlingen; ✔✔Adaptieve Adaptieve ✔ Adaptieve leerpaden leerpaden leerpaden voor voor voor leerlingen; leerlingen; leerlingen; ✔ Adaptieve leerpaden voor leerlingen; Opdrachten worden automatisch gecontroleerd; ✔✔Opdrachten Opdrachten ✔ Opdrachten worden worden worden automatisch automatisch automatisch gecontroleerd; gecontroleerd; gecontroleerd; ✔ Opdrachten automatisch gecontroleerd; Extra contentworden & opdrachten te maken door docenten; ✔✔Extra Extra ✔ Extra content content content &&opdrachten opdrachten & opdrachten tetemaken maken te maken door door door docenten; docenten; docenten; ✔ Extra contentfeedback & opdrachten te maken door docenten; Persoonlijke door docenten; ✔✔Persoonlijke Persoonlijke ✔ Persoonlijke feedback feedback feedback door door door docenten; docenten; docenten; ✔ Persoonlijke feedback door docenten; Audio- en videocommunicatie tussen leerling en docent; ✔✔AudioAudio✔ Audioen envideocommunicatie videocommunicatie en videocommunicatie tussen tussen tussen leerling leerling leerling en endocent; docent; en docent; ✔ Audioen toetsen videocommunicatie tussen leerling en docent; Formatief (leerlingvolgsysteem); ✔✔Formatief Formatief ✔ Formatief toetsen toetsen toetsen (leerlingvolgsysteem); (leerlingvolgsysteem); (leerlingvolgsysteem); ✔ Formatief toetsen (leerlingvolgsysteem); Uitgebreide rapportagemogelijkheden; ✔✔Uitgebreide Uitgebreide ✔ Uitgebreide rapportagemogelijkheden; rapportagemogelijkheden; rapportagemogelijkheden; ✔ Uitgebreide rapportagemogelijkheden; En nog meer! ✔✔En En ✔nog nog En meer! nog meer! meer! ✔ En nog meer! Er kan ook folio besteld worden. Als je een steentje wilt bijdragen aan het klimaat ErErkan kan Er ook kan ookfolio ook folio folio besteld besteld besteld worden. worden. worden. Als AlsjeAls jeeen een je steentje een steentje steentje wilt wiltbijdragen wilt bijdragen bijdragen aan aanhet aan hetklimaat het klimaat klimaat Er folio besteldbij worden. Als je een wiltHandig bijdragen aan het klimaat kankan datook ook, je bestelt ons alleen wat je steentje nodig hebt. toch? kan kandat kan datook, dat ook,ook, jejebestelt bestelt je bestelt bij bijons ons bij alleen ons alleen alleen wat watje wat jenodig nodig je nodig hebt. hebt. hebt. Handig Handig Handig toch? toch? toch? kan dat ook, je bestelt bij ons alleen wat je nodig hebt. Handig toch? Dat lijkt je STERK? Toch is het zo! Steeds meer scholen maken gebruik van Dat Datlijkt Dat lijktlijkt jejeSTERK? STERK? je STERK? Toch Toch Toch isishet het iszo! het zo!Steeds zo! Steeds Steeds meer meer meer scholen scholen scholen maken maken maken gebruik gebruik gebruik van vanvan Dat lijkt je STERK? Toch is het zo! Steedseen meer scholen maken gebruik van STERK Engels! Ga voor meer informatie, presentatie of proefaccount naar onze STERK STERK STERK Engels! Engels! Engels! Ga Gavoor Ga voor voor meer meer meer informatie, informatie, informatie, een eenpresentatie een presentatie presentatie ofofproefaccount proefaccount of proefaccount naar naar naar onze onze onze STERK Engels! Ga voor meer informatie, een presentatie of proefaccount onze website www.sterkengels.nl en laat je informeren wat STERK Engels voornaar jou en je website website website www.sterkengels.nl www.sterkengels.nl www.sterkengels.nl en enlaat laat en je laat jeinformeren informeren je informeren wat watSTERK wat STERK STERK Engels Engels Engels voor voor voor jou jouen jou enjeje en je website www.sterkengels.nl en laat je informeren wat STERK Engels voor jou en je leerlingen kan betekenen. leerlingen leerlingen leerlingen kan kanbetekenen. kan betekenen. betekenen. leerlingen kan betekenen.
Advies over inzet van techniek en technologie nodig? Eduwinkel adviseert De toegevoegde waarde van nieuwe techniek en technologie in de klas krijgt afgelopen jaren steeds meer aandacht. Eduwinkel komt graag met scholen in contact om te adviseren hoe deze mogelijkheden op de juiste manier in te zetten zijn. PrimaOnderwijs & Eduwinkel
“Waar we eerst voorzichtig wat Bee-Bots in de onderbouw zagen of een verdwaalde LEGO-set bij informatica, kunnen we nu constateren dat scholen echt de grote voordelen hebben ontdekt van het werken met robots, drones, lasersnijders en meer van dit soort moderne technologie. Daarbij komt dat er steeds meer interessante producten bij zijn gekomen die écht geschikt zijn voor in de klas. Als Eduwinkel hebben we ons het afgelopen jaar nog meer ontwikkeld van een leverancier en adviseur van onderwijstechnologie tot een volwaardig partner voor scholen in po, vo en mbo als het gaat om de inzet van techniek en technologie. Veel scholen weten hoe belangrijk techniek en technologie zijn en willen deze inzetten om leerlingen de 21e-eeuwse vaardigheden bij te brengen. Vragen waar zij tegenaan lopen zijn ‘hoe doe je dat dan?’, ‘waarmee?’ en ‘hebben we hier dan een lokaal voor nodig?’. Er zijn zoveel mogelijkheden en aanbieders, dat het lastig kan zijn de juiste de juiste keuzes te maken. Eduwinkel kan hierbij helpen en adviseren. Moderne technieken en toekomstige vaardigheden leer je niet in een ouderwets, standaard klaslokaal. Samen met het team maakt Eduwinkel een passend ontwerp dat voldoet aan de eisen van een medialab:
het heeft de wow!-factor, is multifunctioneel, inspireert en nodigt uit om met de aanwezige materialen aan de slag te gaan. Om technologie te ontdekken, moet je weten wat er te krijgen is en wat past bij het niveau van jouw leerlingen. Onze adviseurs kunnen daar mee helpen en trainen docententeams bij het gebruik van alle materialen en geven les aan kinderen met alle vormen van techniek. Zijn we al eens bij jullie geweest? Nee?! Bel of mail ons dan eens via 055-3017730 of info@eduwinkel.nl, we kunnen het écht de moeite waard maken!” Meer informatie vind je op eduwinkel.nl PrimaOnderwijs 51
De weg naar een eerlijke beoordeling “Deze onvoldoende is zo oneerlijk!” Dat is een gedachte die iedereen wel eens heeft gehad. Want we lopen allemaal wel eens tegen een beoordeling aan die onterecht of oneerlijk voelt. Of het nou gaat om een rijexamen waarvoor je bent gezakt ‘vanwege een onaardige examinator’, een vervelend functioneringsgesprek met een leidinggevende ‘die het niet snapt’ of een onvoldoende voor een toets ‘met rare vragen’. PrimaOnderwijs & Cito
Bij Cito zijn we dagelijks bezig met de vraag hoe we een onterechte beoordeling het beste kunnen vermijden. In dit artikel zoomen we in op het Volgsysteem VO. Productmanager Alma van Til vertelt graag wat zij en haar collega’s allemaal doen om ervoor te zorgen dat leerlingen een eerlijke rapportage krijgen.
Een gedegen aanpak
Alma van Til
52
Alma: “Een goede toets maken, begint met het stellen van de juiste vragen. In ons team gaan we daarbij niet over één nacht ijs. Om te beginnen duiken we de boeken in: we bestuderen het wettelijk kader, lesmethodes en de vakliteratuur. Vervolgens gaan we niet in het wilde weg vragen maken, maar wordt eerst een plan opgesteld om ervoor te zorgen dat een afgewogen verzameling vragen in de toets terechtkomt. Pas daarna gaan we aan de slag – waarbij we geholpen worden door vakdocenten, die nagaan of alles goed aansluit bij de lespraktijk. Tot slot zijn er tal van screenings- en controlerondes, die ervoor moeten zorgen dat elke opgave zó wordt ‘opgepoetst’ dat het een pareltje is!”
Maar dan komt de harde werkelijkheid… “Vervolgens proberen we al die pareltjes van opgaven uit in de praktijk. De afnamegegevens van duizenden leerlingen maken al gauw duidelijk wat de nieuwe opgaven werkelijk waard zijn. Sommige opgaven blijken te makkelijk of te moeilijk. Andere opgaven vallen op, omdat ze iets anders meten dan bedoeld. Hoe dat kan? Soms blijkt een vraag bijvoorbeeld toch dubbelzinnig of kunnen leerlingen een antwoord ook geven op basis van kennis van de wereld. Het komt
Nieuw: Leerling in beeld VO Het Cito Volgsysteem VO is er voor leerlingen in de eerste drie jaren van het voortgezet onderwijs. Het volgsysteem maakt de ontwikkeling van de leerlingen zichtbaar en de toetsen meten de kernvaardigheden Nederlands, Engels en rekenenwiskunde. Er zijn vier volgtoetsen (Toets 0 t/m 3), die op verschillende momenten worden afgenomen. Alma: “Het Cito Volgsysteem VO verbreedt in schooljaar 2024-2025 en krijgt een nieuwe naam: Leerling in beeld VO. Dan kun je ook extra modules aanschaffen. Een daarvan is ons nieuwe instrument Sociaal-emotioneel functioneren. Door inzicht te geven in onder meer het sociaal zelfbeeld, schoolbeleving, pro-sociaal gedrag en zelfvertrouwen ontstaat een completer plaatje van je leerlingen. Dit kan helpen om je leerlingen beter te begeleiden. Want als bepaalde resultaten tegenvallen omdat een leerling niet lekker in hun vel zit, kun je voor elk kernvak remediëring inzetten, maar dat is misschien niet de meest doeltreffende aanpak. Onderzoeken hoe het welbevinden van de leerling kan worden verbeterd, is wellicht beter. Zo helpt Leerling in beeld VO om elke leerling te laten uitblinken.”
Een goede toets maken, begint met het stellen van de juiste vragen
ook voor dat we helemaal niet kunnen verklaren waarom een opgave een buitenbeentje is. In ieder geval gaan alle opgaven waarop iets is aan te merken, de prullenmand in. Dat doet altijd pijn, maar het is wel nodig om een betrouwbare toets te maken”, vertelt Alma.
Een goede normering Het maken van betrouwbare opgaven is één voorwaarde voor het kunnen geven van een eerlijke beoordeling. Een tweede voorwaarde is het maken van een goede normering. Alma legt uit: “Ook voor die normering verzamelen we op grote schaal afnamegegevens. En de truc die we daarbij toepassen, is dat we overlap aanbrengen tussen de toetsen. Bepaalde opgaven leggen we voor aan leerlingen van verschillende niveaus en verschillende leerjaren. Op die manier kunnen we inschatten hoe moeilijk toetsen zijn ten opzichte van elkaar en hoe de leerlingpopulaties van verschillende niveaus daarop scoren. Met deze informatie, die heel abstract lijkt, kunnen we heel praktische dingen doen. We kunnen bijvoorbeeld afleiden dat een leerling die 22 woordenschat-opgaven goed heeft bij Toets 0 een score heeft die nog het meest overeenkomt met die van een gemiddelde leerling op niveau vmbo gl/tl. En ook dat die leerling precies groeit volgens verwachting bij de afname van Toets 1, ook al heeft hij daar twee opgaven minder goed gemaakt.” Alma: “Om goed te kunnen normeren, moet je voor een aantal dingen zorgen: dat je benchmark voldoende groot is bijvoorbeeld, maar ook dat niet alle afnamegegevens betrekking hebben op leerlingen uit Brabant, of uit de Randstad. Ten slotte moet je ervoor zorgen dat de normering actueel blijft, want een havoleerling van 5 jaar geleden is bijvoorbeeld niet goed te vergelijken met de havoleerling van nu. De normering van het Cito Volgsysteem VO voldoet aan al deze voorwaarden.”
Meer informatie? Als team Volgsysteem VO doen we dit allemaal om ervoor te zorgen dat leerlingen een eerlijke rapportage krijgen. Ben je nu nieuwsgierig naar hoe deze rapportages eruitzien, en welke informatie je hierin kunt vinden? Neem een kijkje op cito.nl/leerlinginbeeld-vo of scan de QR-code.
PrimaOnderwijs 53
C O L U M N
Meester Stefan
Blijf! De laatste jaren zijn wij bij ons op school harder dan ooit aan het werk om leerlingen te werven. Want waar de meeste scholen in Haarlem moeten loten en zelfs leerlingen moeten teleurstellen, zijn wij op praktijkcollege De Schakel in de chique Kleverparkbuurt blij met iedere aanmelding. Sinds wij ons zo’n 8 jaar geleden in een prachtig nieuwbouwpand achter de Verspronckweg hebben gevestigd, zijn wij stabiel in leerlingaantallen. Echter, het gebouw is geschikt voor groei. Daar zijn wij zo langzamerhand ook wel aan toe. Het hechte, zeer kundige en toegewijde team is laatst aangevuld met wat vers bloed en dat werpt zijn vruchten af, laat maar komen die nieuwe lichting leerlingen! Waarom die broodnodige groei uitbleef, was ons lange tijd een raadsel. En als goed onderbouwde (door onderzoeken gesteunde) antwoorden uitblijven, gaan mensen zelf op zoek naar een oorzaak. Misschien is de wijk waar de school staat ongeschikt. Misschien is de school online, via website of socials slecht te vinden. Missen we misschien een uniek uitstroomprofiel? Het bleef gissen, en dan blijf je toch achter met een
onbestemd gevoel. Zijn we wel op de goede weg met z’n allen? Totdat een zeer gewaardeerde collega na grondig onderzoek met een verrassend inzicht kwam: een veel te groot percentage van onze leerlingen verlaat onze school te vroeg! Dan kun je aan de onderkant nog zo je best doen om voor aanwas te zorgen, als je ze te vroeg weer de deur uit laat lopen, schiet je er nog niks mee op. Leerlingen in het praktijkonderwijs mogen 5, vaak wel 6 jaar onderwijs volgen om daarna uit te stromen naar arbeid of vervolgonderwijs. Wanneer ze dan na 4 jaar alweer vertrekken, is dat voor twee partijen ongunstig. Voor de school vanwege de leerlingaantallen, maar ook voor de leerlingen die belangrijke ervaring missen. Werken of vervolgonderwijs is namelijk ook zeer praktijkgericht en dat lukt alleen met die o zo belangrijke arbeidsvaardigheden.
Daar hebben we dus wat in te doen. Blijkbaar moeten we ons curriculum nóg duidelijker maken, zodat leerlingen nog bewuster een keuze kunnen maken. Als je nu nog twijfelt om je kind bij ons onderwijs te laten volgen, kijk dan eens naar Thiemo. Toen hij in de eerste klas op school kwam, zagen wij dat het spannend zou worden. Zou hij het bij ons redden? Hoort hij niet eerder thuis op het speciaal onderwijs? Zoals je van ons team mag verwachten, heeft hij de kans gekregen, en deze zeker ook gegrepen. Nu zit Thiemo steady in de bovenbouw, runt het technieklokaal tijdens open dagen en is geliefd op zijn stageplek. Trouwens, waar is hij niet geliefd? Iedereen houdt van Thiemo, hij mag eigenlijk nooit van school af. Ik denk dat hij blijft tot hij wordt weggestuurd. Aan Thiemo zal het niet liggen.
Meester - Stefan @meesterstefan_hrlm PrimaOnderwijs 55
Nu met GRATIS Leba NoteBox voor 32 telefoons t.w.v €195,- *
Veel besteld Leba NoteCart - Economica 32
Leba NoteCart - NEXT 36
Deze oplaadkar biedt 32 plaatsen voor laptops en Chromebooks en tablets. De kar is goed afsluitbaar en met het gesegmenteerde oplaadsysteem worden alle devices snel en veilig opgeladen.
In deze robuuste, gebruiksvriendelijk afsluitbare laptopkar is plaats voor maar liefst 36 laptops of Chromebooks (t/m 15.6 inch). Ideaal om ze netjes op te bergen, te vervoeren en op te laden.
Leba Notebox Compacta
Leba Notebag XL
In deze stevige
Met deze dik gevoerde
Notebox laad je tot maximaal 12 laptops
Leba Notebag vervoer je veilig vijf iPads,
of tablets t/m 15,6 inch op. Zowel de devices als de opladers zijn beveiligd met een cilinderslot.
tablets of kleine laptops. Met spatwaterdichte rits en verkrijgbaar in vier verschillende kleuren.
Leba NoteSecure beugel
Leba NoteCase 20
Bevestig de NoteSecure
stevige tabletkoffer om 20 iPads en andere
beugel aan de muur, plaats de laptopkar met de deuren naar de muur in de beugel, draai op slot en je kar is extra inbraak-proof!
Op zoek naar een
tablets te vervoeren? Dan is deze Leba NoteCase de koffer die je zoekt. Ook te gebruiken als oplaadstation.
Scan & Bestel
Bekijk het uitgebreide assortiment nu op:
/laptopkarren
*Deze actie is geldig t/m 30 april 2024.
Laptopkarren en -kasten: onmisbaar voor het (digitale) klaslokaal
De Anne Frank Krant: mooi leermiddel voor herdenking en reflectie De Anne Frank Krant is een jaarlijks terugkerend lespakket over de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Het biedt een verrijkende kijk op een cruciaal deel van onze geschiedenis. Dit jaar staat de Anne Frank Krant in het teken van oorlogsdagboeken, waarbij de aandacht niet alleen uitgaat naar het aangrijpende verhaal van Anne Frank, maar ook naar de duizenden andere ongehoorde stemmen die vastgelegd zijn door het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Met diepgang zijn er zestien pagina’s gevuld met inspirerende teksten, historische beelden en opdrachten die een belangrijke educatieve rol vervullen. Verschillende onderwerpen komen aan bod, waaronder belangrijke oorlogsgebeurtenissen aan de hand van authentieke dagboekcitaten. Maar ook: de complexe vraag waarom mensen zich destijds bij Hitlers partij aansloten, een persoonlijk interview met Dieuwertje Blok over het dagboek van haar moeder en natuurlijk het verhaal van Anne Frank. Ook onderstreept de Anne Frank Krant het belang van het bewaren van herinneringen voor de toekomst.
D-Day De editie van 2024 is een bijzondere editie. Het is 80 jaar geleden dat geallieerde troepen in Normandië aan land kwamen om nazi-Duitsland te verslaan. Daarom zit er bij deze editie een extra die daarop ingaat: Van D-Day tot bevrijding. Leerlingen verdiepen zich via deze extra in het laatste oorlogsjaar en maken samen een tijdlijn met behulp van bronnen en knipvellen vol historisch beeld, dagboekcitaten en belangrijke gebeurtenissen. De Anne Frank Krant is niet alleen een mooi middel voor kennisoverdracht, maar ook een spiegel die leerlingen uitnodigt om na te denken over de gevaren van antisemitisme, vooroordelen en ongelijke behandeling. Zo krijgen leerlingen meer inzicht in de waarde van tolerantie, begrip en vrede voor vandaag de dag. De krant vormt een eerbetoon aan de veerkracht van de menselijke geest te midden van de grimmige realiteit van toen. ◗ Ook aan de slag met de krant? Het basispakket bestaat uit een krant voor elke leerling, een docentenhandleiding en de extra Van D-Day tot bevrijding. Bestellen kan op www.annefrankkrant.nl PrimaOnderwijs 57
Ontdek en beleef TaalOceaan Methode voor aanvankelijk lezen en taal voor groep 3 De methode TaalOceaan kenmerkt zich door: • • • •
een eigen en rustige uitstraling; een sterke nadruk op technisch lezen en spelling; een groot aanbod voor een ‘leeskwartiertje’ en een ‘dagelijks’ dictee; veel aandacht voor differentiatie, gericht op uitdaging.
De materialisatie van TaalOceaan bestaat uit vele fysieke materialen en een digibord-applicatie. De digibord-applicatie is ontwikkeld die de leerkracht van stap tot stap door de les leidt. Door middel van overzichtelijke structuur krijgt de leerkracht toegang tot alle middelen die voor de les nodig zijn. TaalOceaan bespaart u een zee aan werk en de methode biedt een wereld van gemak!
Nieuwsgierig? Lees meer en vraag een gratis TaalOceaan Zichtzending aan via de QR code!
Groen Educatief | Grotestraat 126, 7471 BS Goor T: 0850 - 23 17 19 | M: helpdesk@groeneducatief.nl
de methode sluit aan op Taal actief
Anja Lutz
Techniek Compleet Lesprogramma voor de Klas voor (Speciaal)onderwijs In de klas zijn leerlingen zelfstandig aan het werk op hun eigen niveau, vol enthousiasme met de les die ze zelf gekozen en geprint hebben op hun eigen niveau. De leerkracht loopt rond en begeleidt de leerlingen, genietend van het gemak en enthousiasme. Dit is de feedback die we ontvangen van directies waarvan de leerkrachten werken met Techniek voor de Klas. Als voormalig leerkracht ben ik gevraagd om een laagdrempelig techniekprogramma te ontwikkelen voor het (speciaal)onderwijs. Een leuke uitdaging die ik met beide handen heb aangegrepen. Belangrijk was dat alle vakgebieden en de 7 werelden van techniek aan bod komen en daarbij vind ik het ook erg belangrijk dat alle leerlingen probleemoplossend leren denken en uitgedaagd worden.
Veel scholen zien het belang van technieklessen, maar de hoge werkdruk en het personeelstekort is vaak een drempel. Daarom bieden wij een complete online databank met o.a. lessen, Breinkrakers, uitlegfilmpjes, vlogs en projecten en fysieke boxen met 12 spel-materialen per bouw, inclusief kant-en-klare lessen. Zo kunnen leerkrachten zonder voorbereiding lesgeven op 5 niveaus, om ieder kind uit te dagen.
Andere punten die naar voren kwamen, en die we hebben meegenomen in ons lesprogramma: Leerkrachten willen graag aan de slag met techniek, maar een deel weet niet goed hoe te beginnen. Het programma moet toegankelijk en uitdagend zijn voor alle leerlingen, inclusief plusleerlingen. Leerlingen moeten er ook zelfstandig mee kunnen werken in de klas als pluswerk of keuzeopdracht.
Onze tips:
•
• Integreer techniek met andere lessen. • Techniek is meer dan programmeren en proefjes;
•
•
•
breng bijvoorbeeld een fiets de klas in en kijk hoe alles werkt. Maak techniek toegankelijk en verras ouders met de vaardigheden van hun kinderen. Verras de ouders met het feit dat hun kind een band kan plakken, een lamp kan verwisselen etc.
Wil je meer weten? Kijk op www.techniekvoordeklas.nl voor een voorproefje en directe toepassing in de klas.
Subsidiekansen beschikbaar! Ook dit jaar zijn er subsidiemogelijkheden om ons lesprogramma kosteloos aan te schaffen. Onze partner vraagt de subsidie namens jullie aan en verzorgt de verantwoording, zodat ook hier geen extra werk nodig is.
PrimaOnderwijs 59
Meer regie voor kleuterleerkrachten dankzij online tool van Zwijsen De druk op leerkrachten is al jaren groot. De oplossing daarvoor werd de afgelopen jaren vooral gezocht in het verlichten van taken, maar minstens zo belangrijk is natuurlijk het vergroten van hun werkgeluk. Meerdere onderzoeken en polls toonden aan dat leerkrachten vooral gelukkig worden van meer autonomie. “Daarom ontwikkelden we een nieuwe tool waarmee kleuterleerkrachten zelf gemakkelijk hun onderwijs kunnen samenstellen. Niemand weet immers beter wat goed is voor een kleuterklas dan degene die ervoor staat”, stelt Gina Neggers van uitgeverij Zwijsen. “En we zorgden er ook nog voor dat leerkrachten meteen zien aan welke leerdoelen ze met door hen geselecteerde activiteiten voldoen.” PrimaOnderwijs & Zwijsen
60
Autonomie en eigen regie Dat leerkrachten een hoge werkdruk ervaren, is algemeen bekend. Een dag voor hun groep is ook een dag vol verplichtingen en administratieve taken. Daardoor blijft er steeds minder tijd over voor wat leerkrachten het liefst doen en het best kunnen: onderwijs afstemmen op hún leerlingen. Maar werkdruk en eigen regie gaan slecht samen. En dat terwijl uit onderzoeken en discussies op fora steeds weer blijkt dat leerkrachten vooral graag meer autonomie willen. Ze willen zelf de regie hebben en houden over het onderwijs voor de leerlingen die zij het beste kennen: hun eigen groep.
Digitale blokkendoos vol kleuteractiviteiten Voor Zwijsen, een van de grootste onderwijsuitgeverijen van ons land, was dit een reden om iets nieuws te ontwikkelen. Zo ontstond het idee voor Stapel op, een digitale blokkendoos vol kleuteractiviteiten, speciaal voor leerkrachten van groep 1 en 2. Gina Neggers legt uit: “Met een lesmethode staat de planning voor een heel schooljaar vast. Met Stapel op is dit niet zo. Via een online tool krijgen leerkrachten de vrijheid om zelf activiteiten uit te zoeken die passen bij hun kleuters. De tool biedt heel veel ideeën voor activiteiten waarmee je als kleuterleerkracht zelf een beredeneerd aanbod kunt samenstellen. Heb je een aantal activiteiten gekozen, dan meldt de tool welke leerdoelen je hebt aangeboden. En je ziet ook meteen
Niemand weet beter wat een klas vol kleuters nodig heeft dan degene die ervoor staat
welke materialen je voor een activiteit nodig hebt. Het samenstellen van onderwijs wordt zo een stuk makkelijker. En zeker in combinatie met het automatisch bijhouden van de leerdoelen, geeft dat kleuterleerkrachten meer tijd, maar vooral meer eigen regie.”
Zelf eenvoudig plannen Stapel op heeft nóg een belangrijk voordeel. De tool maakt zelf plannen heel gemakkelijk. Ook op die manier geeft Zwijsen kleuterleerkrachten de mogelijkheid om lessen nog beter af te stemmen op de behoeften in hun kleutergroep op een bepaald moment. Iets dat de betrokkenheid van kinderen alleen maar ten goede komt en daarmee hun resultaten. “De meeste leerkrachten kozen voor hun beroep omdat ze kinderen willen helpen en stimuleren om de wereld om hen heen te ontdekken en zo de beste versie van zichzelf te worden. Daarvoor willen we ze met Stapel op alle ruimte geven”, aldus Gina.
Voordelige flexibiliteit Gina is zichtbaar trots op het eindproduct dat er ligt. “We grappen bij Zwijsen wel eens naar elkaar dat het moeilijk zal zijn voor kleuterleerkrachten om niet stapel op Stapel op te worden”, zegt ze met een glimlach. “Zeker als je weet dat je gemiddeld als school niet meer dan 550 euro per jaar betaalt voor het gebruik van de tool. Dat is een heel verschil met de kosten van een nieuwe lesmethode, die vaak om een investering van duizenden euro’s vraagt. En aan een methode zit je voor lange tijd vast. Met Stapel op is dat dus niet zo. Met deze tool houd je zelf de regie. Ook over je abonnement.”
Zo werkt Stapel op • In de online tool vind je allerlei ideeën voor activiteiten. • Je kunt vrij zoeken, maar ook selecteren op
meerdere criteria. • Als je een activiteit kiest zie je meteen: > een korte uitleg; > bij welke hoek het past; > welke materialen je nodig hebt; > en aan welke leerdoelen je hiermee hebt aangeboden. • Vervolgens kun je gemakkelijk de activiteiten inplannen. • Een overzicht maakt snel duidelijk welke leerdoelen je nog moet aanbieden. • Je kunt samen met een duo-leerkracht in de tool werken.
Nu drie maanden GRATIS Stapel op is vanaf maart beschikbaar voor alle kleuterleerkrachten van Nederland. Een abonnement op Stapel op kost € 550,- per jaar voor een gemiddeld grote school. Maar ter kennismaking krijg je Stapel op nu tijdelijk drie maanden gratis. Het abonnement is maandelijks opzegbaar. Meer informatie is te vinden op:
www.stapelop.nl
PrimaOnderwijs 61
Zie kunst tot leven komen
Met meeslepende exposities komt kunst tot leven bij Fabrique des Lumières, een modern museum in Amsterdam met klassiek, modern en hedendaagse kunst. Dit is de perfecte omgeving voor scholieren van alle leeftijden om op een unieke manier kunst en cultuur te beleven met ál hun zintuigen. In de adembenemende Zuiveringshal op het Westergasterrein - een grote industriële ruimte met muren van wel 17 meter hoog - worden kunstwerken tot leven gebracht met geavanceerde technologie en begeleidende muziek. Dit jaar is het de beurt aan de Hollandse Meesters: Van Gogh, Vermeer, Rembrandt en vele anderen. Of wat te denken van Mondriaan en zijn universum van rechte lijnen en primaire kleuren?
Een uniek schoolbezoek: ■ Educatief bezoek met de hele klas of school (t/m 250 scholieren tegelijkertijd) ■ Vrij rondlopen door alle ruimten ■ Immersieve kunst die toegankelijk is voor iedereen ■ Multi-zintuigelijke ervaring ■ Samenwerking met de Cultuurkaart 62
Word zélf onderdeel van hun meesterwerken en beleef kunst als nooit tevoren. Als bezoeker word je helemaal ondergedompeld in de kunstwerken, prachtige kleuren en bijpassende muziek. Kortom, Fabrique des Lumières, dat is 3.800 vierkante meter vol educatieve videokunst en fun!
Wil je meer informatie of een schoolbezoek inplannen? Neem contact op via groepen@fabrique-lumieres.com of scan de QR-code voor meer informatie
Blijf nieuwsgierig, Blijf leren!
De grootste aanbieder van congressen, cursussen en opleidingen exclusief voor het onderwijs.
www.medilexonderwijs.nl
DÉ VAKBEURS VOOR PROFESSIONALS IN HET KO, PO EN VO
R E S E RV E ER ALVA ST JE S T U D I E DA G!
www.not-online.nl