nummer 3 • april 2015 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •
Laat je inspireren door deze (bijna) masters!
Nieuwe ronde, extra kansen
AANVRAAGRONDE
LERARENBEURS 2015 GESTART!
MET: #Onderwijs2032 ➜ Herdenken en vieren op 4 en 5 mei
Schoolplein wordt computerspel ➜ Groep 9 voor de slimste leerling Digitaliseren? Moet dat? ➜ Geo-onderwijs, met zicht op de toekomst Geschiedenis nooit meer saai met Welkom bij de Romeinen
01_EDG_PO_april15_cover.indd 1
13-03-15 09:19
Wegens succes herhaald
Kom naar onze inspirerende conferenties Miniconferentie ERK en schrijfvaardigheid Maandag 20 april
Judith Richters
Het leren schrijven in een andere taal is een complex onderdeel van het onderwijs in moderne vreemde talen. Juist vanwege die complexiteit is een zorgvuldige lesopbouw van groot belang. Maar in de lespraktijk blijkt het oefenen van schrijfvaardigheid veel vragen op te roepen.
Lucia Fiori
Voor: docenten moderne vreemde talen in onderbouw en bovenbouw vmbo, havo en vwo.
www.cps.nl/miniconferentie Maartje Visser
Conferentie Kernvakken op orde Dinsdag 21 april Hoe behoudt of verbetert u het slagingspercentage op uw school? Deze conferentie zorgt ervoor dat u de volgende dag direct een belangrijke en zinvolle stap kunt zetten bij het opbrengstgericht
Els Loman
werken aan de kernvakken! Voor: leraren, mentoren, middenmanagers en schoolleiders in het voortgezet onderwijs
www.cps.nl/conferentiekernvakkenoporde
Corine Ballering
CPS Plotterweg 30 | 3821 BN Amersfoort www.cps.nl/academie | academie@cps.nl
Adv CPS tbv POnderwijs april15.indd 1
12-03-15 13:54
Inhoud
PAGINA 10 T/M 25!
De Lerarenbeurs 2015 Nieuwe ronde, extra kansen!
4 7 9 26
38 Digitalisering? Moet dat? 40 Herdenken en vieren op 4 en 5 mei 42 Hervormd Lyceum West kiest voor Nieuwe Amsterdammers 44 Kijkje bij Geo Future School in Ede 46 Schoolplein wordt computerspel 48 Geschiedenis nooit meer saai dankzij NTR Schooltv 50 Groep 9 voor de allerslimsten 52 Even voorstellen: platform #Onderwijs 2032
Nieuws Kom naar TechBase 2015! Nationale finale Skills Talents Eerst De Klas-docenten een aanwinst voor de school 30 De vijf rollen van de effectieve leraar 34 SLO lanceert één website met alles over jouw vak 36 Lilian van de Poel brengt Hoogbegaafdheid in Kaart
Met 170.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals. PrimaOnderwijs is een uitgave van
Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht Uitgever Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl
03_EDG_PO_april15_Inhoud.indd 3
Met alles wat je moet weten over de aanvraagronde, inspirerende interviews, het project VierSlagLeren en hoe je een studiekeuze maakt.
Vormgeving Tom Venema Martin Hollander Medewerkers Brigitte Bloem, Heleen de Bruijn, Tefke van Dijk, Tialda Hoogeveen, Mirjam Janssen, Elise Nuhof, Tessy van Rossum, Studio Stampij, Malini Witlox Foto’s Human Touch Photograpy, iStock, Marius Roos
Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland. Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Sales Mark Hutzezon 030-2417025, mhutzezon@edg.nl
Klantenservice 030-241 70 30 klantenservice@edg.nl Copyright 2015 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.
12-03-15 09:54
‘Kikker’ van Max Velthuijs naar de App Store
Iedereen kent de Kikker-boeken van illustrator Max Velthuijs. Ze zijn in alle soorten en maten u itgegeven, als babyboekjes, prentenboeken, verzamelbanden en zelfs als televisieserie. En dus kan een app natuurlijk niet uitblijven. In de ‘Kikker viert Feest’-app worden peuters en kleuters uitgenodigd op Kikker zijn partijtje. Ze helpen met de voorbereidingen, kiezen cadeautjes en spelen leuke spelletjes op het feestje. Superleuk voor kinderen om kennis te maken met kleuren en vormen.
AGENDATIP! 4 juni 2015 Nationale Overblijfdag De eerste donderdag van juni is voortaan Nationale O verblijfdag. Dan horen ruim 70.000 vrijwillige medewerkers in de TussenSchoolse Opvang (TSO) in het zonnetje te worden gezet. Wat inspiratie nodig? Kijk op tsodag.overblijf-magazine.nl AMN_adv192x142,5_v1014 08-10-14 11:39 Pagina 1
Wij geloven dat iedereen met talent is geboren. Op zijn of haar niveau. Dat is zoals het is. Wij geloven dat talent gekoesterd moet worden om het te laten groeien. Om talent te koesteren, te kunnen laten groeien moet je talent kennen. Om daarna te erkennen en te herkennen.
Entree
Talent groeit in goede handen
dé online methode voor LOB Daarom biedt AMN een complete en coherente online methode voor LOB. Van de brugklas tot en met de examenklas. Voor een onderzochte en bewuste keuze voor een vervolgopleiding. De grote hoeveelheid verschillende testen en opdrachten geven de leerlingen zicht op wat ze belangrijk vinden en waar ze goed in zijn. Entree geeft de mogelijkheid ervaringen op te doen, daarop te reflecteren en er over in dialoog te gaan. Elke leerling werkt vanuit een eigen digitaal portfolio, het paspoort. Voor de begeleiding zijn er zowel individuele als groepsrapportages om de ontwikkeling van elke leerling te monitoren. Terwijl het portfolio groeit, ontwikkelen leerlingen hun loopbaancompetenties. Zo maken ze een onderbouwde keuze voor hun vervolgopleiding of baan. Wij geloven in talent. In talent in goede handen. Niet in magie. Daarom geloven wij in meten en begeleiden van start tot finish.
Meer weten: info@amn.nl of 026 3557333
4
04-05_EDG_PO_april15_Nieuws.indd 4
12-03-15 12:40
Maak kans op Museon-collectieboek Als interactief museum met een educatieve missie wil Museon mensen inspireren om de wereld te ontdekken. Museon biedt leerlingen (en reguliere bezoekers) daarom een dynamische leeromgeving. Als intermediair voor cultuureducatie vormt Museon daarmee een belangrijke aanvulling op het formele onderwijs. Om iedereen op de hoogte te houden over het educatieve aanbod, heeft het Museon een onderwijsnieuwsbrief. Wie zich voor 1 mei 2015 aanmeldt maakt zelfs kans op één van de vijf exemplaren van het unieke collectieboek, Museon 360. Dit mooie boek biedt inzicht in een deel van de veelzijdige collectie van Museon. Aanmelden dus! www.museon.nl
NIEUWS
Museon, ontdek de wereld
Na De Nieuwe Wildernis komt Delta in de klas Na het succes van De Nieuwe Wildernis gaat op 21 september de opvolger Holland, natuur in de Delta in première. De nieuwe film is een (her)ontdekking van Nederland. Een ode aan de rivieren en kustgebied en de rijke natuur die zij onze delta brengen. Het begeleidende lespakket bij De Nieuwe Wildernis was een groot succes. Ook voor de nieuwe film wordt educatief materiaal ontwikkeld. Leraren kunnen zich nu al inschrijven voor dit gratis materiaal, voor de bovenbouw van het basisonderwijs en onderbouw van het voortgezet onderwijs. Inschrijven kan via http://hollanddefilm.nl/ delta-de-klas-inschrijving/
UW VAKKENNIS VERBREDEN OF VERDIEPEN? Als leraar bent u nooit uitgeleerd. Wilt u zich verder specialiseren of heeft u de ambitie om een eerstegraadsbevoegdheid te halen? Vraag dan de lerarenbeurs voor scholing aan en start een geaccrediteerde opleiding aan Hogeschool Utrecht: een meesterlijke zet in uw carrière! Kijk voor meer informatie en het aanbod van bachelor en masteropleidingen dat voldoet aan de criteria van de lerarenbeurs op www.hu.nl/lerarenbeurs. De aanvraagperiode loopt van 1 april t/m 30 juni 2015.
MAAK WERK VAN UW CARRIÈRE
04-05_EDG_PO_april15_Nieuws.indd 5
12-03-15 13:47
Inholland helpt uw leerlingen graag bij het maken van de juiste studiekeuze. Onze studiekeuzetools wijzen de weg. Om uw leerlingen te helpen bij het maken van de juiste studiekeuze bieden wij verschillende studiekeuzetools aan. Meer info over onze tools kunt u vinden op www.inholland.nl/studieadvies. Open Avond Tijdens de Open Avond van woensdag 8 april kunnen uw leerlingen de fasen van TEST | ONTDEK | KIES doorlopen. Tussen 17.00 en 20.00 uur maken ze kennis met onze studenten en docenten en proeven ze de sfeer van de locatie waar ze misschien gaan studeren. Kijk voor meer informatie op www.inholland.nl/openavond. Studiekeuze Adviescentrum Bij het Studiekeuze Adviescentrum kunnen uw leerlingen terecht voor persoonlijk en onafhankelijk studiekeuzeadvies. Kijk voor meer informatie op www.inholland.nl/afspraak.
Rijks museum Het leukste onderwijsaanbod sinds de middeleeuwen
WINNAAR
Rijksmuseum.nl/onderwijs Mede mogelijk gemaakt door Fonds 21 ★ Vandenbroek Foundation ★ de Vink Family ★ Bestuursfonds Hollandse Meesters ★ kindereducatie Fonds ★ Freek & Hella de Jonge Fonds ★ Louis Vuitton ★ H&H Fonds ★ FETiM Group ★ stichting Zabawas ★ anonieme schenkers ★
30bk55 Rijks_ADV_BOOT_192 00_Basis_ADS_PO.indd 32 b x 142,5 h mm.indd 1
06-02-15 12-03-15 14:24 13:26
TECHBASE ROTTERDAM 24 SEPTEMBER Wist u dat Defensie één van de grootste werkgevers van ECIALE VMBO-DAG! SP Nederland is? Techniek is van levensbelang bij de inzet van Defensie voor vrede en veiligheid. Jaarlijks heeft Defensie een groot aantal technische vacatures te vervullen. Om jonge ‘technische helden’ kennis te laten maken met de high tech wereld van Defensie, organiseert de krijgsmacht op 23 en 24 september wederom de bijzondere open dag: TechBase. De eerste editie, op 6 november 2013, was met 15.000 enthousiaste bezoekers een groot succes. Dit jaar vindt TechBase plaats op het RDM-terrein in Rotterdam. Op basis van de feedback van scholen op de vorige editie heeft Defensie enkele verbeterpunten door gevoerd. Om te zorgen voor een spreiding van bezoekersaantallen duurt het evenement nu twee dagen. De nieuwe locatie in Rotterdam is beter bereikbaar en om rijen voor de ingang te verminderen, is het ticketingsysteem versimpeld.
Uitgedaagd
De techniek van Defensie van binnenuit meemaken en ervaren hoe het is om te werken bij Defensie; dat is waar het om draait op TechBase. Het techniekevenement wordt speciaal georganiseerd voor jongeren met een bèta-interesse en/of een technische opleiding, van VMBO tot en met een WO-opleiding. Alleen toekijken is er op TechBase niet bij. Jongeren worden direct uitgedaagd om ter plekke mee te werken aan het high tech materieel. Je moet het maar kunnen.
Vaktechnici ontmoeten
Tijdens TechBase delen vele verschillende vakmensen van Defensie hun ervaringen. Zij vertellen hoe je een F16 gevechtsvliegtuig in de lucht houdt, wat auto techniek binnen de militaire wereld inhoudt, hoe je de motor uit
een CV-90 pantservoertuig takelt, een wapensysteem operationeel krijgt en welke rol een ICT-er speelt in cyber warfare.
Toekomstmogelijkheden
Alle technische vakgebieden binnen de Marine, Landmacht, Luchtmacht en Marechaussee zijn vertegenwoordigd, met materieel en vakmensen. Zo biedt TechBase een unieke kans om toekomstmogelijkheden als technicus bij Defensie te verkennen. Oók wanneer leerlingen nog geen technische vakachtergrond hebben, want tijdens TechBase is er volop aandacht voor de technische opleidingen (VeVa) die Defensie samen met ROC’s verzorgen. Speciaal voor deze VMBO’ers wordt op donderdag 24 september een klassendag georganiseerd, waarbij het busvervoer en een hapje/drankje ter plaatse door Defensie wordt geregeld.
Carrièrekansen
Het RDM-terrein in de Rotterdamse haven verandert 23 & 24 september in een militair terrein en is de ideale plek voor jongeren om uit te vinden of een technisch beroep bij Defensie bij hen past. De behoefte aan technisch vakmanschap is groot en zal de komende jaren alleen maar groeien omdat het werk van de krijgsmacht steeds technischer wordt. Dat biedt volop carrièrekansen.
Schrijf jouw VMBO-klas nu in op www.primaonderwijs.nl/techbase TechBase is woensdag 23 september voor iedereen toegankelijk, zoals HAVO/VWO-leerlingen en docenten. Vanaf 1 mei kan iedereen zich individueel inschrijven. Donderdag 24 september richt zich specifiek op VMBO-klassen.
07_EDG_PO_april15_TechBase.indd 7
12-03-15 09:54
CBS in de klas
Gratis lesmateriaal Nu ook voor basisonderwijs! Hoe lees je een grafiek? Welke soorten grafieken zijn er? Hoe maak je een grafiek?
www.cbs.nl/cbsindeklas
00_Basis_ADS_PO.indd 32
06-03-15 16:06
In de startblokken voor de nationale finale De afgelopen maanden zijn tijdens de provinciale kampioenschappen van Skills Talents - de teamvakwedstrijden voor laatstejaars vmbo’ers - in het hele land de beste vakteams in tien vakrichtingen geselecteerd. De winnaars veroverden hiermee een plek in het provincieteam. Uit een selectie van ruim 100 scholen heeft uiteindelijk een groep van 276 leerlingen zich weten te plaatsen voor de felbegeerde landelijke Skills Talents finale. Tijdens een teambuildingsbijeenkomst die in elke provincie werd georganiseerd, hebben de vakteams elkaar beter leren kennen en werden ze klaargestoomd voor de finale. Geen overbodige luxe want tijdens de finale moesten de diverse vakteams samen aan een wedstrijdopdracht werken. De finale vond op donderdag 12 maart plaats op het Deltion College in Zwolle. Alle teams arriveerden al een dag eerder en overnachtten op Summercamp Heino, vlakbij Zwolle. Ter gelegenheid van de tiende editie van Skills Talents werd voor de finalisten op woensdagavond 11 maart een openingsceremonie georganiseerd, compleet met vlaggenparade, sprekers, een talkshow en entertainment. Aan het einde van de dag zijn de winnende vakteams bekend gemaakt en de medailles uitgereikt tijdens een spannende prijsuitreiking.
Het winnende provincieteam kreeg bovendien de beker overhandigd. Alle deelnemers hebben een certificaat van deelname ontvangen. Daarnaast zijn er speciale certificaten uitgereikt voor excellent vakmanschap, indien een deelnemer heeft uitgeblonken in zijn of haar vak. Kijk op www.skillstalents.nl wie er gewonnen heeft!
Doet jouw school nog niet mee aan Skills Talents? Of wil je volgende keer meedoen in meerdere vakrichtingen? Geef jouw leerlingen ook een uitdaging, een goede voorbereiding op hun examen en een onvergetelijke ervaring. Meld je vanaf september 2015 weer kosteloos aan www.skillstalents.nl.
PrimaOnderwijs 9
09_EDG_PO_april15_Skills.indd 9
12-03-15 09:55
LAAT GEEN KANSEN ONBENUT! Deze special is tot stand gekomen in samenwerking met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
10
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 10
12-03-15 14:02
Grijp die kans en ontplooi jouw talenten! Ook in 2015 kunnen bevoegde leraren in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs, mbo en hbo de Lerarenbeurs inzetten voor het volgen van een master- of bacheloropleiding. Maak gebruik van deze unieke mogelijkheid, investeer in jezelf, draag bij aan de diversiteit en kwaliteit van het team en de ontwikkeling van het onderwijs op jouw school. interviews heleen de bruijn foto’s marius roos en rijksoverheid
PrimaOnderwijs 11
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 11
12-03-15 14:02
MEER UREN STUDIEVERLOF... (en andere aantrekkelijke wijzigingen) Als leraar heb je de uitdagende opdracht het beste uit elke leerling te halen en hun talenten volledig te benutten. Door het volgen van een masteropleiding kun je je kennis en vaardigheden versterken en draag je bij aan de kwaliteit en diversiteit van je team. Een kwalitatief goed team staat garant voor een professionele schoolorganisatie waarin samen leren centraal staat. Maak daarom gebruik van de Lerarenbeurs en volg een masteropleiding. Speciaal voor masteropleidingen is de L erarenbeurs verruimd en op een aantal punten nóg aantrekkelijker geworden: >> >> >> >> >> >> >>
• Je komt in aanmerking voor meer uren studieverlof per week als je een masteropleiding gaat doen. • Als je de Lerarenbeurs eerder hebt ingezet voor een bacheloropleiding mag je opnieuw een aanvraag doen voor een masteropleiding. • De aanvraagtermijn is verlengd en loopt nu van 1 april tot 1 juli 2015. • Ook intern begeleiders, remedial teachers en zorgcoördinatoren kunnen nu gebruik maken van de Lerarenbeurs ondanks dat zij niet voor 20 procent van hun werktijd voor de klas staan.
Vergoeding
De Lerarenbeurs biedt een stevige tegemoetkoming in de studiekosten voor leraren (max. € 7.700 per jaar) en subsidie voor het verlenen van studieverlof voor werkgevers. Sinds 2008 zijn al ruim 44.000 beurzen toegekend.
KL AS ! E D R O O V R E T E B A T S
VRAAG DE LERARENBEURS AAN! Je bent verplicht je in te schrijven als registerleraar om de Lerarenbeurs aan te kunnen vragen, tenzij je niet aan de regels voor registratie kunt voldoen. Meer informatie over de voorwaarden van de Lerarenbeurs vind je op www.duo.nl/lerarenbeurs
12
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 12
12-03-15 14:02
SCHRIJF JE OOK IN OP REGISTERLERAAR.NL Door een Lerarenbeurs aan te vragen en je in te schrijven als registerleraar werk je aan je eigen professionalisering. Daarom zijn de Lerarenbeurs en het register allebei van belang voor leraren. Via de Lerarenbeurs werk je aan je ontwikkeling en via het register laat je dat aan iedereen zien. Als registerleraar laat je zien dat je een goed opgeleide professional bent die zijn vak goed bijhoudt. De Onderwijscoöperatie werkt samen met leraren aan de ontwikkeling van het register. Inmiddels staan al 23.000 leraren uit het po, vo, so en mbo ingeschreven. In 2017 wordt leraar een registerberoep, net als a dvocaten, notarissen en medische beroepen. Iedereen die zich nu al inschrijft kan dus ook meedenken en m eebeslissen hoe het register verder ontwikkeld wordt richting 2017.
Leraren beoordelen het nascholingsaanbod en testen het register op gebruiksvriendelijkheid. Een register van, voor en door de leraar.
Hoe kan ik me inschrijven?
Registerleraren zijn bevoegd en werken minstens één dag in de week in het onderwijs. Je vult je persoonlijke gegevens in, je werkervaring en een digitale kopie van je diploma. Die gegevens worden gecontroleerd. Binnen zes weken ontvang je daarover bericht. Maar je kunt meteen al beginnen met het bijhouden van je nascholingsactiviteiten. Je gaat zelf over jouw dossier. Alleen je naam en de naam en plaats van je school zijn voor iedereen zichtbaar. Meer informatie en schrijf je in op: www.registerleraar.nl
N IE U W ! SUBSIDIE OPLEIDING BEWEGINGSONDERWIJS Vanaf 1 juli 2015 kun je als leerkracht in het primair onderwijs subsidie aanvragen voor het volgen van de postinitiële leergang bewegingsonderwijs. Hiermee kun je je brede b evoegdheid halen en bewegings onderwijs geven aan leerlingen van groep 1 t/m 8. Dit sluit aan bij de doelstelling die staatssecretaris Dekker met de PO-Raad heeft gesteld om uiterlijk in 2017 iedere les bewegingsonderwijs door een bevoegd docent te laten geven. De subsidie bedraagt maximaal € 3.500 en is beschikbaar van 2015 tot en met 2018. Voor voorwaarden en aanvragen zie
www.duo.nl/lerarenbeurs PrimaOnderwijs 13
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 13
12-03-15 14:03
Anne A-tjak: ‘Mijn voornaamste motivatie
is niet het diploma, maar de kennis!’
Anne A-tjak (56), docent scheikunde op scholengemeenschap Reigersbos in Amsterdam Zuidoost, doet de masteropleiding scheikunde aan de Hogeschool Utrecht. ‘Een paar jaar geleden meldde ik mij aan voor een vervolgstudie scheikunde aan de VU Amsterdam. Dat hield in dat ik minimaal een hele dag colleges zou moeten volgen, maar dat lukte praktisch gezien niet. Ik ben toen met mijn opgespaarde adv-uren en op eigen kosten de bachelor wiskunde gaan doen. Die duurde drie jaar. Inmiddels is in mijn lesrooster via de BAPOregeling één vrije dag opgenomen en mijn werkgever heeft daar een halve lesvrije dag aan toegevoegd. Destijds wist ik nog niet van de Lerarenbeurs, maar sinds enige tijd wordt deze stevig gepromoot door de schoolleiding. De masterstudie scheikunde komt in aanmerking voor de Lerarenbeurs. Zo ben ik aan het begin van dit schooljaar alsnog begonnen aan de studie tot e erstegraads leraar scheikunde. Het is weer even wennen. De accenten van de studie zijn enigszins veranderd vergeleken met vroeger. Ik sta al zo lang voor de klas, dat ik het wel eens goed vond om zelf weer eens in de schoolbanken te zitten. Vooral ook om mijn kennis
fris en scherp te krijgen. Mijn voornaamste motivatie is niet het diploma, maar de kennis, dus alles wat nieuw is voor mij op korte termijn toepasbaar m aken. Dat vind ik aan deze studie heel interessant en leuk.’
Blended learning
‘Voor het studieonderdeel blended learning bijvoorbeeld, heb ik geleerd hoe je het gehele leerp roces kunt begeleiden door een combinatie van o nline studielasturen en contacturen te maken in een ictrijke omgeving. Belangrijk blijft de intera ctie t ussen leerlingen onderling en/of tussen l eerling en docent. In een situatie waarbij een leerling om welke reden dan ook de contacturen mist, kan zo’n leerling te allen tijde zijn of haar onderwijstijd blijven m onitoren. Dankzij de studie heb ik in mijn eigen lespraktijk inmiddels een leeromgeving gemaakt die naar mijn idee voldoet aan de criteria van blended learning . Heel leuk om dit te kunnen ontwikkelen.’
14
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 14
12-03-15 14:03
Rifat Deniz: ‘Ik ga voor het hoogst haalbare!’ Rifat Deniz (34), leraar basisschool Het Palet in Almelo, doet de masteropleiding onderwijskunde aan de Universiteit Utrecht. ‘De Pabo was niet het eindpunt van mijn professionele ontwikkeling. Ik koos voor de studie onderwijskunde omdat het onderwijs een belangrijke schakel vormt voor de ontwikkeling van kennis. Ik ontwikkel me graag verder en wil laten zien wat ik in mijn mars heb. Ik ga voor het hoogst haalbare. In 2007 ben ik al aan deze masterstudie begonnen, dat was nog bij mijn vorige werkgever. Door de alsmaar groeiende werkdruk en de beperkte financiële middelen was het destijds een illusie om werk en studie te combineren. Daarom ben ik tijdelijk gestopt. Later heb ik het weer opgepakt, mét de Lerarenbeurs. Dat de overheid f inancieel bijdraagt aan de professionele ontwikkeling van de docenten vind ik super positief. Op mijn huidige school krijg ik één dag in de week vrij. Komende zomer ga ik a fstuderen. Door deze academische studie is mijn horizon aanzienlijk verbreed. Onderwijskunde is een brede en inspirerende studie
waar je veel kanten mee op kunt. De mogelijkh eden voor onderwijskundigen zijn bijvoorbeeld advieswerk, ontwikkelwerk en uitvoeren van onderzoek. Ik zie in de toekomst zeker een kans voor m ezelf weggelegd als docent onderwijskunde in het hoger onderwijs. Maar nu nog niet. Ik ben g elukkig op de school waar ik nu sinds kort werk.’
Stimulans
‘Ik heb een fijne en stabiele werkplek. Natuurlijk sluit ik interessante mogelijkheden niet uit. Ik voel me een bevoorrecht mens, omdat ik de kans heb gekregen mezelf te ontwikkelen. Het afronden van een universitaire studie is lang niet voor iedereen weggelegd. Dat ik dankzij de Lerarenbeurs de universiteit heb afgerond, is ook een stimulans voor de jongeren in de Turkse gemeenschap hier in Almelo. Het vraagt alleen inzet, motivatie en doorzettingsvermogen.’
PrimaOnderwijs 15
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 15
12-03-15 14:03
Professionalisering
Leraren met de Lerarenbeurs volg en Stichting Katholiek Primair Onderwijs (KPO) verzorgt onderwijs voor ruim 4.300 leerlingen op 21 scholen in Roosendaal en omgeving. Niet alleen leerlingen moeten zich daar goed kunnen ontwikkelen, óók de leraren krijgen in combinatie met de Lerarenbeurs de kans zich verder te ontplooien. KPO focust elk jaar op een andere tak van sport binnen het onderwijs als het gaat om de ontwikkeling van leraren. Dit jaar is dat de Mebit-opleiding (Master of Evidence Based Innovation in Teaching) waar leraren met de Lerarenbeurs een masteropleiding volgen op het gebied van ‘evidence based leren’; leren op basis van wetenschappelijk onderzoek. Erna Winter-Hamakers (47), Kees Boeren (60) en Yvonne Claerhoudt (39) vertellen over hun ervaringen en het belang van hun studie voor het onderwijs.
Waarom evidence based leren?
binnen ons werk. In mijn geval gaat dat over de inzet Kees: ‘De behoeften van leerlingen veranderen. Ze van ict. Ik wil weten wat werkt en wat niet. Ik heb een zijn nieuwsgieriger geworden, er is meer communicatie review geschreven over verschillende onderzoeken technologie waardoor informatie steeds toegankelijker hierover. Wil je iets innovatiefs gaan doen, dan moet je wordt, ook voor jonge kinde dat kunnen onderbouwen. Je ren. Het is belangrijk dat ze ‘Als leraar moet je informatie moet echt weten of het werkt. leren inschatten wat waar is Je kijkt kritisch naar welke bieden die betrouwbaar is’ en wat niet. Ze moeten samen onderzoeken er al zijn gedaan werken, informatie met elkaar op dat gebied. B ijvoorbeeld delen en daarover p raten. Onderzoekend leren is of dat onderzoek ook b etrekking heeft op je doelgroep. belangrijker geworden, niet zomaar aannemen wat de Ik weet nu dat de inzet van ict werkt, maar nog juf vertelt. Dus moet een leraar hen informatie aan o nvoldoende hoe het werkt voor mijn doelgroep. bieden die betrouwbaar is.’ Dat ga ik straks onderzoeken op a ndere scholen.’ Yvonne: ‘Ik ben de studie gaan volgen omdat ik de ant Kees: ‘Van leraren wordt wel gezegd: je bent een woorden op sommige vragen die zich voordoen ook leraar of je bent het niet. Vaak zie en voel je wel of niet weet. Alleen een beetje googelen, is niet voldoende iemand een goede leekracht is, maar dat is eigenlijk omdat er zoveel tegenstrijdige informatie is. Door zelf puur een onderbuikgevoel en niet aan te tonen. Ik zoek gedegen onderzoek te doen, ontwikkel je een eigen nu antwoorden op de vraag: wat maakt iemand een visie. Een deel van de studie combineert ook goed met goede leraar? Ik zoek een g emeenschappelijke noe mijn functie van hoofd onderwijs en begeleiding (beleid mer. Welke persoonlijkheidskenmerken doen ertoe en en vernieuwing). Een voorbeeld is: hoe gaan we ict- welk effect heeft dat op de leeropbrengsten van kin hulpmiddelen inzetten? Zijn iPads ook effectief bij kin deren? Daarover is tot nu toe heel weinig geschreven. deren met special needs? Dat is mooi om uit te zoeken.’ Ik vind van mezelf dat ik ‘het’ wel heb als leraar en Erna: ‘De inzichten over onder als directeur, het gaat wijs veranderen voortdurend. Er mij goed af. Maar de ‘Alleen al door de gesprekken zijn steeds weer nieuwe ontwik vraag is: waar zit ‘m onderling, in de trein naar college, dat dan in?’ kelingen en theorieën waarmee je als leerkracht te maken krijgt gaat er een wereld voor je open’ Erna: ‘Mijn passie is in je dagelijkse onderwijspraktijk. taal/leesonderwijs en Maar soms vraag ik me af: is dat echt wel de goede daarin veranderen dingen voortdurend. Kijk naar be methode? Onderzoek kan een betrouwbaar oordeel leveren grijpend lezen: in mijn groep 4 krijgen de kinderen over de geschiktheid van methoden en aanpakken.’ daarover geen instructie, de focus ligt meer op tech nisch lezen. Opvallend is wel dat leerlingen nu ook al Hoe werkt het? in de onderbouw op begrijpend lezen worden getoetst. Yvonne: ‘Wij formuleren een eigen onderzoeksvraag Er is wel een lesmethode voor begrijpend lezen, dus met betrekking tot zaken waar we tegenaan lopen ben ik die instructie toch gaan geven, om te kijken wat 16
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 16
12-03-15 14:03
g volgens KPO
lg en master ‘evidence based leren’ roepen, waarmee ik een onder g bouwing hoop te vinden voor mijn e igen ervaring. Het mooiste zou zijn als daar vervolgens beleidsmatig iets mee wordt gedaan.’
Wat motiveert jullie om een studie naast het werk te doen?
at o d plevert. En dat doet het zeker! Het is mooi als je dat kunt aantonen. Mijn onderzoeksvraag richt zich dan ook op het aanbod van begrijpend lezen in de lagere
Kees: ‘Alleen al het studeren is heel motiverend. Je verbreedt je h orizon, je stelt jezelf steeds meer vragen. En dan blijkt dat er nog heel veel te leren is. Alleen al door de g esprekken onderling, in de trein naar Amsterdam als we naar c ollege gaan, gaat er een wereld voor je open.’ Erna: ‘Ik ben op latere leeftijd de Pabo gaan doen en als herintreder in het onderwijs terechtgekomen. Je bent nooit te oud om te leren en na het volgen van een aanvullende master SEN gespecialiseerde leraar merkte ik dat ik toch nog verder wilde leren. Studeren is een hobby. Ik onderzoek nu of ik ook weten schapper ben en zoek daarbij steeds de koppeling tussen de praktijk en de theorie. Ik ben kritisch, wil dingen graag zelf o ndervinden, vraag me steeds af: waar is het bewijs? Dat is voor mij de persoonlijke uitdaging.’ Yvonne: ‘Als leerkracht ga je kriti scher nadenken, wat doe je en waar om? Er ontstaat meer eigen reflectie. Het is mooi om good practices te delen en vervolgens onderwijsbeleid handen en voeten te kunnen geven. Voor de ontwikkeling van de school betekent het dat ik straks berede neerde keuzes kan maken in het beleid. Hoewel mijn onderzoek nog niet klaar is, denk ik wel dat we met iPads aan de slag kunnen op school. Kinderen met special needs hebben moeite met leren en met hun eigen handelen te plannen. Ik denk dat ze wel met een iPad om kunnen gaan. Je kunt ze vaardiger maken. Dat is fantastisch!’ PrimaOnderwijs 17
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 17
12-03-15 14:03
VIERSLAGLEREN 2015-2017: MEER MASTERS VOOR DE KLAS In het primair en voortgezet onderwijs kunnen leraren en schoolbesturen deelnemen aan het project VierSlagLeren. Het project biedt carrièreperspectief aan zowel startende leraren, leraren zonder dienstverband (alleen vo) als ervaren leraren. Dit is VierSlagLeren voor het po
• Een startende en een ervaren leraar volgen beiden een masteropleiding en werken samen aan schoolontwikkeling. • De starter vervangt de ervaren leraar gedurende twee dagen per week. • De werkgever kan voor zowel de startende als voor de ervaren leraar subsidie voor studieverlof ontvangen uit de Lerarenbeurs (maximaal 8 klokuren per week). • Voor de ervaren leraar kan de werkgever bovenop de genoemde subsidie 8 klokuren extra subsidie voor studieverlof o ntvangen. Deze extra subsidie kan worden aangevraagd bij het Arbeidsmarktplatform PO. • Zie voor meer informatie over deelname aan VierSlagLeren in het primair onderwijs: www.arbeidsmarktplatformpo.nl/vierslagleren
Dit is VierSlagLeren voor het vo
• Een startende leraar of een leraar zonder dienstverband en een ervaren leraar volgen beiden een master- of bacheloropleiding met de Lerarenbeurs en/of de zij-instroomregeling in een ‘tekortvak’. Zij werken samen aan schoolontwikkeling. • De startende leraar of de leraar zonder dienstverband vervangt de ervaren leraar voor 12 klokuren per week en krijgt een dienstverband van minimaal 0,5 fte. • De werkgever kan voor de starter, de leraar zonder dienstverband en voor de ervaren leraar subsidie voor studieverlof ontvangen uit de Lerarenbeurs of de zijinstroomregeling (maximaal 6 klokuren per week). • Voor de ervaren leraar kan de werkgever daarbovenop voor 6 klokuren per week extra subsidie voor studie verlof ontvangen. Deze extra subsidie kan worden aangevraagd bij Voion. ierSlagLeren • Zie voor meer informatie over deelname aan V in het voortgezet onderwijs: www.voion.nl/vierslagleren
18
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 18
12-03-15 15:30
Jeltske en Sabine: ‘We kunnen straks meer
doen op school dan alleen lesgeven’
Jeltske van der Wal (23) en Sabine Schipper (26) zijn leraren op basisschool Poseidon in Amsterdam. Ze doen via het project VierSlagLeren de masteropleiding pedagogiek. Jeltske: ‘Ik ontmoette Sabine bij mijn sollicitatie op deze school. Zij wilde graag meedoen aan het project VierSlagLeren en zo zijn wij aan elkaar gekoppeld. De keuze voor pedagogiek heeft te maken met het feit dat ik later misschien wel de klas uit wil, maar wel in het onderwijs wil blijven. Ik zou met meer diepgang met kinderen willen werken. Als leraar ben je vooral heel praktijkgericht aan de gang en ik wil wat meer met de theorie bezig zijn, bijvoorbeeld met hoe je effectieve handelingsplannen opstelt.’ Sabine: ‘Ik wilde al graag een studie naast het werk doen, maar het kwam er destijds steeds niet van. Maar nu kwam V ierSlagLeren op mijn pad, dus daar ben ik meteen ingestapt. Heel fijn, want ik word fulltime betaald en ik krijg alle ruimte om te studeren. Ik word graag uitgedaagd. Met de Pabo kun je alleen maar juf worden en dat is voor mij te benauwend. Ik wil meer m ogelijkheden hebben. En met deze studie
kunnen Jeltske en ik op school meerdere rollen vervullen. Met de studie heb ik bijvoorbeeld handvatten gekregen voor de omgang met ouders. Dat vond ik voorheen best moeilijk.’ Jeltske: ‘We delen samen een klas. Als Sabine studieverlof heeft, vul ik haar uren in. We hebben intensief contact. Er is altijd een uitgebreide overdracht en ik kan haar vragen stellen over dingen die spelen. We begrijpen elkaar ook beter en nemen makkelijk taken van elkaar over omdat je weet dat de ander ook nog moet studeren.’ Sabine: ‘Op de dagen dat ik colleges heb en wanneer ik studeer, vervangt Jeltske mij. Dat is echt heel fijn. We overleggen samen veel over de werkzaamheden op school en we helpen elkaar bij de studie. Daarnaast kan ik mijn ervaring aan Jeltske overdragen. Het is ontzettend leuk om anderen op die manier verder te kunnen brengen.’
PrimaOnderwijs 19
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 19
12-03-15 14:04
Sietse Jan: ‘Zo kan ik een betere leraar
worden voor mijn leerlingen’
Sietse Jan Slager (27), leraar groep 8 op de SBO De Kimkiel in Groningen, doet de masteropleiding gedragsspecialist bij het Seminarium voor Orthopedagogiek aan de Hogeschool Utrecht Special Educational Needs. ‘Omdat ik mijn kennis wil vergroten en meer wil leren over specifieke gedragsstoornissen, ben ik in 2013 begonnen met de tweejarige deeltijdopleiding gedragsspecialist. Op deze manier leer ik gedrag beter te interpreteren en te begrijpen, zodat ik een betere leraar kan worden voor mijn leerlingen. Ik kan ze dan verder helpen in hun ontwikkeling. Mijn handelen baseerde ik eerder op intuïtie en gevoel, maar nu heb ik meer kennis en kan ik een afweging maken en kiezen uit meerdere preventie- en interventietechnieken. Mijn toolpallet - gereedschapskist met vaardigheden - is vergroot en meer gevuld. Op school deel ik mijn expertise met anderen en ik help de leerlingen door de technieken die ik op de o pleiding leer in de praktijk
toe te passen. Ook kan ik veel beter handelen als leerlingen ongewenst gedrag vertonen. Hoe ik dat moet doen, leer ik vooral tijdens c olleges en de zelfstudieopdrachten.’
Flexibiliteit
‘Studeren bevalt me heel goed. Het niveau van de opleiding is voor mij prima te doen. Het is soms wel een uitdaging om een goede verdeling te maken tussen werk en p rivé, maar mijn werkgever denkt goed met me mee en biedt veel flexibiliteit. De school stimuleert het studeren en wijst collega’s op de mogelijkheden. De Lerarenbeurs stelt de school en dus mij in staat om te studeren. Dat is een uitkomst!’
20
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 20
12-03-15 14:04
Mónica: ‘Het zou perfect zijn om lesgeven te
combineren met werk als orthopedagoog’
Mónica Sabel Lago (30), leraar Kardinaal Alfrinkschool in Wageningen, doet de masteropleiding orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Ik werk al acht jaar met veel plezier als leerkracht op de Kardinaal Alfrinkschool. Na mijn stage tijdens de Pabo-opleiding op deze school, kreeg ik een baan aangeboden. Ik had toen wel het idee dat ik nog verder wilde studeren, maar het was ook fijn om te kunnen werken en eerst ervaring op te doen in het onderwijs. Toch knaagde het de laatste jaren. Ik wilde meer investeren in mijn eigen ontwikkeling. Een collega vertelde mij twee jaar geleden over de studie orthopedagogiek en ik wilde dat heel graag doen. Zij wees mij op de Lerarenb eurs en dat maakte de keuze, ook financieel, wel heel makkelijk. Ik word op school en door collega’s volledig gesteund en de directeur heeft echt haar best gedaan om mij die mogelijkheid te bieden. De school krijgt via de Lerarenbeurs ook geld voor vervanging en dat maakt een hoop mogelijk.’
Extra ondersteuning
‘De keuze voor orthopedagogiek heeft vooral te maken met het feit dat er steeds meer kinderen op school zijn die extra ondersteuning nodig hebben. Om hen die ondersteuning te kunnen bieden, heb ik meer kennis nodig. Ik merk dat de studie mij enorm verrijkt. Tijdens de opleiding krijg je meer inzicht in gedragsen ontwikkelingsproblemen en de achterliggende oorzaken ervan. Ik merk dat ik in de klas sneller problemen signaleer en deze beter weet aan te pakken, mede door vroegtijdig hulp te bieden. Studeren naast je baan is pittig, maar geeft ook veel positieve energie. Het is zo leuk om weer te leren en met andere studenten te discussiëren. Ook al zijn er moeilijke momenten, ik heb geen seconde spijt dat ik ben gaan studeren. Het zou helemaal perfect zijn als ik lesgeven later kan combineren met werk als orthopedagoog.’
PrimaOnderwijs 21
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 21
12-03-15 14:04
Moniek en Cindy: ‘Door samen te leren heb je
steun aan elkaar, wij begrijpen elkaar beter’ Moniek de Vries (29) en Cindy Rozemeijer (23), zijn leraren op basisschool Noordmans in Amsterdam. Ze doen via het project VierSlagLeren de master- opleiding Special Educational Needs. De leerroute van Moniek is rekenwiskundespecialist/dyscalculie. De leerroute van Cindy is taalspecialist/dyslexie. Moniek: ‘Ik ben op school de rekencoördinator en we werken sinds kort met een nieuwe rekenmethode waar ik erg enthousiast over ben. Deze ‘Singapore methode’ houdt in dat je rekenonderdelen steeds heel intensief behandelt. Bijvoorbeeld drie weken achter elkaar breuken, getallen of meten. Tijdens een functioneringsgesprek werd me gevraagd of ik daar niet meer mee wilde doen, bijvoorbeeld een master studie. En dat wilde ik heel graag.’ Cindy: ‘Omdat ik nog niet zo lang geleden de Pabo heb afgerond, was ik niet van plan om alweer te gaan s tuderen. Maar het leren zit er nog wel een beetje in en met VierSlagLeren kunnen we elkaar helpen met de groep, de lessen en met de studie. Zo observeert Moniek mij bijvoorbeeld ook in de klas, zodat ik mijn leerkrachtvaardigheden kan v ergroten.’ Moniek: ‘Het is fijn om samen te leren. Je praat makkelijker over de eigen groep en over de studie. Je moet a llebei toetsen maken, je hebt steun aan elkaar.
Je hebt iemand binnen het team die je begrijpt en weet hoe groot de studiebelasting is.’ Cindy: ‘Met VierSlagLeren nemen we ook elkaars lessen over. Anders had ik niet kunnen gaan s tuderen. Ik pas ook al dingen toe vanuit mijn studie. We zijn bezig met verbetering van het leesonderwijs. We observeren onze groep en gaan in g esprek met de kinderen met als doel hen meer te motiveren in het leesonderwijs. Meer leesm otivatie heeft een p ositieve invloed op spelling en leesresultaten, ja zelfs op rekenresultaten, omdat de leerlingen de opdrachten bij rekenen zo ook beter begrijpen.’ Moniek: ‘Het is mijn taak om de nieuwe rekenmethode goed op de kaart te zetten. Leerkrachten moeten precies weten wat leerlingen in een vorige klas al hebben gehad en wat ze in een volgende klas nog gaan krijgen, de doorgaande leerlijn. Ik observeer ook collega’s bij hun lessen om de nieuwe rekenmethode goed te kunnen implementeren. Iedereen leert er uiteindelijk van.’
22
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 22
12-03-15 14:04
‘Natuurkunde gaat om de wereld leren begrijpen’
Bart van Kampen:
Bart van Kampen (48), docent natuurkunde op het Canisius college in Almelo studeert voor zijn eerstegraads bevoegdheid natuurkunde. ‘Van jongs af aan wil ik alles al begrijpen. Hoe is het leven ontstaan? Hoe zit de wereld in elkaar? Uiteindelijk ben ik chemische technologie gaan studeren na mijn middelbare school. Maar dat paste toch niet zo bij mij. Wel ben ik gaan nadenken over een baan in het onderwijs en vervolgens een opleiding voor eerstegraads scheikundeleraar gaan volgen. In de jaren daarna heb ik op verschillende scholen lesgegeven en ook in het bedrijfsleven gewerkt, totdat ik uiteindelijk bewust koos voor een baan in het speciaal onderwijs. In het speciaal onderwijs voelde ik me wel op mijn plek, maar waar het ging om vakkennis werkte ik onder mijn niveau. Ik wilde me verder ontwikkelen. En toen kwam ik toch bij natuurkunde uit. Ik houd van filosofie en natuurkunde is voor mij een soort filosofie om de wereld beter te kunnen begrijpen. Dat spreekt me aan. Vandaar dat ik ben begonnen aan de studie
voor eerstegraads natuurkunde en prompt vond ik een andere baan! Inmiddels geef ik al les op het eerstegraads niveau. Dat kan als je bezig bent met die o pleiding. De studie, in combinatie met mijn jaren ervaring als leraar biedt mij meer perspectief. Ik kan er meer kanten mee op. Bijvoorbeeld bij een uitgeverij meewerken aan het ontwikkelen van lesmethoden.’
Geprikkeld
‘Ik vind het fantastisch dat ik mag studeren met de Lerarenbeurs. Het is erg leuk om contact te hebben met medestudenten, met gelijkgestemden. Je werkt vaak in groepjes, waardoor je elkaar stimuleert. Je wordt g eprikkeld om na te denken over allerlei ontwikkelingen binnen het vak. En mijn kennis wordt b ehoorlijk opgefrist. Dat is ook wel nodig, omdat je toch voor je leerlingen boven de stof moet staan.’
PrimaOnderwijs 23
10-23_EDG_PO_april15_Lerarenbeurs.indd 23
12-03-15 14:04
De Lerarenbeurs binnen handbereik, maar welke studie past bij jou? Oriënteer je op Studiekeuze123.nl Je weet het nu zeker, je wilt jezelf verder professionaliseren. En met de Lerarenbeurs krijg je die unieke kans om jezelf te ontplooien. Maar welke bachelor of master ga je kiezen? Studiekeuze123.nl helpt je verder met een compleet overzicht van alle master- en bacheloropleidingen in het hoger onderwijs. Stichting Studiekeuze123 levert onafhankelijke en betrouwbare studiekeuze-informatie over het hoger onderwijs zonder dat commerciële belangen een rol spelen. Op Studiekeuze123.nl vind je alle informatie voor het maken van de juiste studiekeuze. Bedenk wat je belangrijk vindt, waar je wilt groeien of verdiepen, waar je prioriteiten liggen (meer plezier in je werk, wil je beter worden of meer verantwoordelijkheden?). Op Studiekeuze123.nl verfijn je vervolgens je keuze door te selecteren op: • Studieniveau (HBO bachelor, WO bachelor, HBO master, WO master) • Studierichting • Opleidingsvorm: voltijd, deeltijd, duaal • Instelling • Provincie of plaats Vergelijk de geselecteerde opleidingen met elkaar (oordeel en opleidingsinformatie) én bezoek de open dagen. Zo ontdek jij welke opleiding jou het meeste carrièreperspectief biedt.
Stichting Studiekeuze123 is een gezamenlijk initiatief van het hoger onderwijs – verenigd in de Vereniging Hogescholen, VSNU en NRTO – en de studentenorganisaties het ISO en de LSVb. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zorgt voor de financiering.
24
24-25_EDG_PO_april15_studiekeuze.indd 24
12-03-15 09:55
Top 10 meest gekozen opleidingen met de Lerarenbeurs (Bron: DUO periode 2008 – 2014)
De Lerarenbeurs werd in 2008 voor het eerst geïntroduceerd. Welke opleidingen werden het meest gekozen? We stelden de Top 10 voor je samen.
Opleiding 1. M Special Educational Needs: Leraar Speciaal Onderwijs 2. B Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in Nederlands 3. M Pedagogiek 4. M Leren en Innoveren 5. B Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in Wiskunde 6. M Leraar Wiskunde 7. B Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in Engels 8. M Leraar Nederlands 9. M Leraar Engels 10. M Learning & Innovation (M= master B= Bachelor)
Wist je dat… • de master Special Educational Needs: Leraar Speciaal Onderwijs aan drie hogescholen wordt gegeven? Op Fontys Hogescholen, Hogeschool Utrecht en Windesheim. • deze master zowel in voltijd als in deeltijd te volgen is bij deze hogescholen? • er meer eerstejaars deeltijdstudenten zijn dan eerstejaars voltijdstudenten? • 215 het hoogst aantal eerstejaars deeltijdstudenten is? Zij studeren aan Windesheim, locatie Zwolle. • de taal waarin wordt lesgegeven Nederlands is? (bron: www.studiekeuze123.nl, peildatum maart 2015)
PrimaOnderwijs 25
24-25_EDG_PO_april15_studiekeuze.indd 25
12-03-15 09:56
Een goede start
voor talentvolle docenten op het Hyperion Lyceum
‘Een aanwinst voor de school’ Hoe kun je talentvolle, jonge onderwijzers aan je school binden? Het is een vraag die veel vo-scholen bezighoudt. Een mogelijke oplossing is het programma Eerst De Klas. Het Amsterdamse Hyperion Lyceum heeft hier goede ervaringen mee. ‘Eerst De Klas -docenten zijn enorm leergierig, hebben originele ideeën en zijn kritisch. Ze zijn een aanwinst voor de school.’ tekst tessy van rossum | beeld erik kottier
Samen durven leren. Dat is de visie van het Hyperion Lyceum in Amsterdam. Deze ‘jonge’ school – van start gegaan in het schooljaar 2011-2012 – is opgezet als een lerende organisatie. Het Hyperion zorgt er onder meer voor dat nieuwe docenten een goede start kunnen maken. Bijvoorbeeld door hen goed te begeleiden en te coachen. Daarnaast investeert de school in de ontwikkeling van een academisch denkniveau. ‘We streven naar excellentie’, vertelt Hans Schoonheim, waar nemend rector en docent Science. ‘Over de gehele breedte van de school – onder leerlingen én mede werkers – stimuleren we talent.’
Lef tonen
2014 als docent Science aan de slag gegaan. ‘Na mijn afstuderen heb ik eerst een tijdje in het bedrijfsleven gewerkt’, vertelt Van der Laan. ‘Maar uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat het leraarschap beter bij me past. Het is een waardevol ambacht. Je bent bezig om jonge mensen iets te leren. Dat vind ik echt geweldig.’ Van der Laan koos bewust voor het Hyperion. ‘Het is een werkplek die bij me past. Het idee van samen leren, samen werken en samen bouwen aan een relatief jonge, nieuwe school sprak me enorm aan. De sfeer is positief en open. Als ik vragen heb, durf ik die gewoon te stellen. Het fijne is ook dat iedereen meteen klaarstaat om met je mee te denken over een oplossing.’
Het Hyperion Lyceum doet dan ook zijn best om jonge talentvolle onderwijzers aan de school te binden. Hoe? Door deel te nemen aan het programma Eerst De Klas. Binnen dit programma krijgen afgestudeerde academici zonder lesbevoegdheid de kans om twee jaar lang les te geven en tegelijkertijd leiderschapscompetenties in het bedrijfsleven te ontwikkelen. Trainees geven van maandag tot en met woensdag les, gaan – in het eerste jaar – op donderdag naar de lerarenopleiding en volgen op vrijdag een speciaal Eerst De Klas-programma. Volgens Schoonheim past Eerst De Klas perfect binnen de visie van het Hyperion. ‘Samen durven leren betekent dat je lef moet tonen. Onze deelname aan Eerst De Klas laat zien dat we een school zijn die graag buiten de gebaande paden treedt. Dat we een school zijn die jonge mensen zonder onderwijservaring een kans geeft.’
Waardevol ambacht In het kader van Eerst De Klas lopen er op het Hyperion Lyceum drie jonge afgestudeerden rond. Een van hen is sterrenkundige Margriet van der Laan. Zij is in september 26
28-29_EDG_PO_april15_SchoolAanZet.indd 26
12-03-15 09:56
Goede start
waardevol. Eerst De Klas is een intensief programma. Het Hyperion Lyceum laat de Eerst De Klas-docenten Soms kost het me moeite om mijn tijd goed in te niet aan hun lot over, maar begeleidt hen intensief. delen. Het is fijn dat ik hierover kan sparren met mijn Schoonheim: ‘Goede begeleiding is noodzakelijk voor persoonlijk begeleider. Ook met vragen over mijn een goede start. Wil je talentvolle docenten aan je bin- functioneren als docent of met problemen die ik tijdens den, dan moet je ook in hen investeren.’ De begeleiding het lesgeven ondervind, kan ik bij hem terecht.’ op het Hyperion is drieledig. Ten eerste is er een begeleidings programma voor álle beginnende Eerst De Klas beoogt de beste academici een bijdrage te laten leveren docenten. ‘Tijdens een aantal aan het voortgezet onderwijs om zo inspirerend en maatschappelijk gemeenschappelijke bijeenkomsten relevant onderwijs te bieden voor iedereen. Op dit moment worden krijgen de nieuwelingen informatie hiertoe weer nieuwe excellente academici geselecteerd. Deze kandiover de visie van en cultuur op daten zullen in augustus 2015 aan de slag gaan op een middelbare onze school’, vertelt Schoonheim. school. Een trainee aannemen, loont. Van de Eerst De Klas-alumni die ‘Gedurende het schooljaar vinden voor het onderwijs hebben gekozen, blijft ongeveer 80 procent werker geregeld individuele gesprekzaam op de school waar ze ook tijdens het programma lesgaven. Inteken plaats, waarbij de problemen resse in een Eerst De Klas-docent op uw school? Maak dan geheel en leerbehoeften van de beginvrijblijvend een schoolprofiel aan via www.eerstdeklas.nl/scholen. nende docent centraal staan.’ Van Je ontvangt vervolgens alle benodigde informatie. Ook kun je op 4, 9 of der Laan vult aan: ‘Dankzij de 10 april plaatsnemen in de selectiecommissie. Je ziet dan als eerste gemeenschappelijke bijeenkomsten welke docent-talenten straks inzetbaar zijn. voelde ik me snel thuis. Ook de persoonlijke begeleiding is heel
Eerst De Klas
PrimaOnderwijs 27
28-29_EDG_PO_april15_SchoolAanZet.indd 27
12-03-15 09:57
Beter onderwijs
Origineel en kritisch
Van der Laan krijgt ook begeleiding van haar direct Schoonheim is te spreken over de houding van de Eerst leidinggevende. ‘Zij komt elke periode – om de negen De Klas-docenten. ‘Ze zijn enorm leergierig, hebben weken – een keer in de les kijken. Daarna bespreken we originele ideeën en zijn kritisch. Ze zijn een aanwinst waaraan ik nog kan werken. Ik vond het bijvoorbeeld voor de school. Bijzonder is ook dat de Eerst De Klassers moeilijk om aan het begin van de les duidelijk aan de zonder schroom meepraten over de ontwikkeling van leerlingen te vertellen wat we gingen doen. Op advies het Hyperion, ook al werken ze nog niet zo lang bij ons. van mijn leidinggevende ben ik bij een collega, die hier Dat wordt zeer gewaardeerd. Want ‘samen durven heel goed in is, in de les gaan kijken. Het mooie is dat leren’ houdt ook in dat we onszelf als school continu die docent vervolgens ook bij mij in de klas een kijkje willen verbeteren. En dat iedereen daar zijn steentje kwam nemen. Zo werk je met elkaar aan goed onder- aan bijdraagt.’ Daarbij krijgt het Hyperion Lyceum hulp wijs.’ Daarnaast speelt de begeleiding van de Eerst De van het programma School aan Zet (zie kader, red.). Klassers zich voor een groot deel af binnen de eigen ‘School aan Zet versterkt ons in onze ontwikkeling naar vakgroep. ‘Van mijn collega’s binnen de sectie Science een lerende organisatie’, stelt Schoonheim. ‘Sinds kort krijg ik hulp bij de invulling van mijn lessen en de zijn we zelfs een School aan Zet-referentieschool: voorbereiding van practica’, vertelt Van der Laan. scholen die ver gevorderd zijn in hun ontwikkeling naar Schoonheim vult aan: ‘Bijzonder is dat er echt een een lerende organisatie zetten hun deuren open voor wisselwerking is ontstaan. De Eerst De Klas-docenten andere scholen om met én van elkaar te leren. Ook hier nemen niet alleen kennis tot zich, maar brengen ook zetten we in op wisselwerking. Bijvoorbeeld door hun eigen expertise, passie en enthousiasme mee. Zo belangstellenden uit te nodigen om tijdens een van heeft Margriet als sterrenkundige een waardevolle onze ‘werkmiddagen’ langs te komen en actief mee te bijdrage geleverd aan een aantal themalessen over het denken over onderwijsvernieuwing. Want als mensen heelal. Ook heeft ze geregeld dat er binnenkort een komen kijken, willen we ook iets van hen leren.’ mobiel planetarium op onze school te bewonderen is. Dat kan ik alleen maar toejuichen.’ School aan Zet is een landelijk onderwijs programma waaraan ruim drieduizend scholen uit het primair, voortgezet en speciaal (basis)onderwijs meedoen. Deze scholen willen een lerende organisatie worden: een school die in staat is de onderwijskwaliteit te verhogen door zichzelf continu te verbeteren en alle medewerkers hierbij te betrekken. School aan Zet versterkt scholen in hun ontwikkeling naar een lerende organisatie door samen met hen te reflecteren tijdens gesprekken, hen te inspireren met goede voorbeelden en medewerkers binnen en tussen scholen met elkaar te verbinden. Meer informatie: www.schoolaanzet.nl.
School aan Zet
28
28-29_EDG_PO_april15_SchoolAanZet.indd 28
12-03-15 09:57
www.schoolsupport.nl
ELKE LEERLING
L E E RT B E G R IJ P E N D
LEZEN
E19 Koudegolf in Nederland
informatieve tekst
eeuw Eerste koudegolf van deze D32 Van schaats naar inlineskate C30 Tandenpoetsen doe je zo! 5 februari 2012 – Het is officieel: 1
A27 De vos en de kraai
gem. temp.
- tandpasta Een oude kraai, die honger had, - spiegel ontdekte een stuk kaas. Dat lag op een 15 ontbijtbuffet, niet voor lang, helaas.Tip 1 5 maar 10
-10 graden die nachten moet het kouder zijn dan Celsius. Dat werd makkelijk gehaald.
Inlineskate max. temp. Tip 4/schaats maat 36-39 ontspannende tekst
15
Smeer de tandpasta uit doe een kloddertje tandpasta op je borstel, ongeveer ter grootte van een doperwtje. Smeer nu met je borstel zachtjes de tandpasta uit over al je tanden en kiezen. overal moet een beetje tandpasta zitten. daarna kun je beginnen met poetsen. Zachtjes!
10
1
35
5 AA13 Zeeman Karel 3
nacht Het was het afgelopen weekend in de extreem koud. In Lelystad werd de koudste liefst temperatuur gemeten, het werd daar maar 27 jaar is 22,9 graden onder nul. De afgelopen niet zo koud geweest. het 1
graden Celsius
Dit heb je nodig:
De vos en de kraai 10 5 - zachte tandenborstel (op de verpakking staat: soft)
demonstratieve tekst
verduidelijkende tekst
min. temp.
20
Zondag niet 1 Nederland zit in een koudegolf. Het gebeurt een vaak dat Nederland te maken heeft met koudegolf. De laatste was in 1997.
Natuurlijk poets jij twee maal wel 5 per dag je tanden. Maar poets je dagen van een koudegolf als het vijf is sprake goed? Als je deze tips opvolgt,Erkan het niet misgaan. in drie van 2 achter elkaar vriest. Dag en nacht. En
0
B35 Hoe werkt dat koffiezetapparaat? 40
Vooral De koudegolf zorgt ook voor problemen. SneeuwIk4ken het verkeer heeft er veel last van gehad. het weekend voor hele
Instructie voor het ombouwen van de schaats naar een inlineskate
5
ontspannende tekst
verduidelijkende tekst
een-5zeeman met een baard
zorgde aan het begin van en in zijn oor een ring. Zij vloog ermee de hoogte Voor in de spiegel deden er uren over 20 lange files. Sommige mensen 2 en landde op een tak. Ga tijdens het altijd voor de spiegel staan.Van achteren een paardenstaart, thuis te komen. om2poetsen -10 ‘Ziezo,’ dacht zij het is een grappig ding. Zo kun je zien of je het goed doet. de
1. Maak de sluitingen los en verwijder de binnenschoen en de onderzool. Stel hierna de schaats in op de kleinste maat. 2. Draai de twee bouten aan de zijkant van de schaats los met de inbussleutels. 3. Draai de schroef van het verstelmechanisme aan de voorzijde los met de inbussleutel met schroefkop en verwijder deze uit het onderstel. 4. Draai de inbusbout aan de achterzijde los met de inbussleutel en verwijder deze uit het onderstel.
Tip 5 Poets schuin 4. Leg de houder recht in het apparaat Zet je tandenborstel schuin tegen je tanden. met het handvat naar voren (d). Beweeg de borstel zachtjes van links naar rechts. 5. Haal het onderstel en de schoen 1 2 6 Besteed vooral aandacht aan de overgang van je van elkaar los. 40 5. Doe de klep dicht. Je moet een klik 6. Verbind het skate-onderstel en de tanden naar je tandvlees. En vergeet de achterkant horen. 1 schoen met elkaar. van je laatste kiezen niet. Borstel op elke plek vijf 15 7. Draai de meegeleverde inbusbout 6. Plaats één of twee lege kopjes op bezig? Zeg datpoetsen. ze even pauze tellen lang. Zachtjes! Heb je je borstel nog in de In een droge mond is het niet fijn neemmoet nemen en geef haar een kop koffie. In het weekend kun vast in de achterzijde van het ‘Mademoiselle, je ze ermeeZoverrassen wanneer ze nog in3bed liggen. 30 het rooster (e). 50maand februari 2012 pengreep? Prima! slokje water. je mond al10wat dat de 6 onderstel. Gebruik hiervoor de op hetismoment eindigt Dagen in de bent u beroemd misschien?daarom eerstDeeen koudegolf 5 45 komt. lekker. LetZeeman Karel, we varen met je mee. inbussleutel. nul weer boven 20 frisser en schuimt de tandpasta dadelijk temperatuur Hebben jullie thuis een koffiezetapparaat met koffiepads? Weet jij hoe die werkt? Bekijk de 2 7. Druk op de aan/uit knop (f). 8. Draai de schroef in de voorzijde Bent u die knappe zangeres,op: maak je tandenborstel plaatjes en nat! lees de stappen goedZeeman door. Karel, ja lekker op de zee. nIEt Met een droge van de schoen vast met de 20 bekend van de tv, Deinend op de golven, gaan we op en neer. 2 Tip 6 inbussleutel met schroefkop. borstel poetst4het een stuk beter. 8. Wacht tot het lampje niet meer 5 die zingt in het Doe dit niet te strak zodat het Zeilen met z’n allen, knippert, maar blijft branden. De drie B’s Concertgebouw verstellen nog soepel verloopt. 15 JO-HO daar1. gaat weer. 55 Poets je tanden 50 elke dag in dezelfde volgorde. denk 10 Vuliehet waterreservoir (a) en ook nog op cd? 9. Draai de bouten aan de zijkant 9. Druk de juiste knop in. 7 met koud water en plaats het 25 hierbij aan de drie B’s: Bovenkant, Binnenkant, Tip 3 van de skate weer in de schoen Maak je één kop koffie? Druk op vos 25 Ach, zing toch voor een oude reservoir terug in het apparaat. Buitenkant. Probeer welke volgorde jij prettig vindt, met behulp van de inbussleutels. De pengreep Inhoud set: de knop waar een plaatje van één een mooie aria. 10. Doe de onderzool en de Kijk op het reservoir. Ja, Karel is een echte vent, 2 x Schoen met verstelmechanisme en houd je daar voortaan aan. Zo maak je je gebit Veel mensen poetsen te hard. Ze staan echt te 5 Ik ben een groot kopje bij staat. binnenschoen weer in de skate. Wil je één kopje2 koffie maken? x Schaats onderstel flink. 4 grondig schoon.55 schrobben op hun tanden! om dat te voorkomen, hij is bijzonder bewonderaar, Maak je twee kopjes Snappen in stappen! Maak de opdrachtenkaart. Tijd over? Kijkkoffie? bij Extra.Druk 15 Zorg dat het water in ieder 2 x Skate-onderstel 20 Voor niets of niemand is hij bang, zo waar als ik hier sta.’ op de knop waar een plaatje van houd je de borstel vast als een pen. dus tussen je Inbussleutel 3 geval tot het streepje met één 30 jestaat. dit gedaanTWEE hebt voor zowel de linker- als de rechterskate, kun je gaan skaten. Eenkomt. bink! Inbussleutel met schroefuiteinde twee kopjesAls bij © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl dus wat je noemt: ABCDE 3 30 kopje Kraai was een echte ijdeltuitduim en wijsvinger. op deze manier oefen je tijdens Een sterke windWil of storm zee,koffie je twee op kopjes het poetsen minder druk uit op je tanden. van deze set zitten de inlineskates/schaatsen reeds gemonteerd in de doos. Bij aanschaf en bloosde van de vos. 6 10. Het kopje of de kopjes worden daar geeft hij heus niksZorg om.dat het water in maken? Ze zong heel vals 60 gevuld met koffie. 20 ieder geval tot het streepje met Hij fluit zelfs met orkanen mee ‘Kra-kra-kra-kra’ 25 en lacht zichzelftwee dankopjes krom.komt. Snappen stappen! Maak de opdrachtenkaart. Tijd over? Kijk bij Extra. 35 en liet de kaashomp los. 11. Druk op de aan/uit knopin(f). Zo zet Zorg dat het water niet voorbij je het apparaat weer uit. De vos stond onder aan de boom het streepje met ‘MAX’ komt. Snappen in stappen! Maak de opdrachtenkaart. Tijd over? Kijk bij Extra. © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl ABCDE TWEE en opende zijn mond. 65 Zeeman Karel, varen met mee. Hij riep nog snel: 7 25 Open de klep (b)je van het apparaat. 2. we Schoolsupport • www.schoolsupport.nl ABCDE TWEE 40 ©‘Merci beaucoup!’ Zeeman Karel, ja lekker op de zee. 12. Heeft je vader of moeder melk of suiker in de koffie? Zorg daar dan voor hij de kaas verslond. 6 Plaats een koffiepad deneer. 4 30 Deinend op 3. de golven, gaan we opinen ookKijk voor. En dan natuurlijk ook voor een lepeltje. Snappen stappen! Maak de opdrachtenkaart. Tijd over? bij Extra. houder. Doeindat op de juiste Zeilen met z’n allen, manier (c). TWEE JO-HO daar gaat ie weer. 4 © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • tekst: door Maria van Donkelaar en Martine van Rooijen ABCDE 30 Wil je één kopje koffie maken? Succes! 70 Plaats dan één pad in de ondiepe houder. Snappen in stappen! Maak de opdrachtenkaart. Tijd over? Kijk bij Extra. Wil je twee kopjes koffie maken? Plaats dan twee pads in de © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl AABCDE E TWEE 35 diepere houder.
Hoe werkt een Coffeo?
Ook grote problemen bij de treinen: door 5 Hij heeft een stem, wat45 hees en schor waren kou waren er veel storingen en wissels konden daarom en op zijn-15 hoofd een pet. 25 bevroren geraakt. Veel treinen daar veel 5 niet rijden. Duizenden reizigers hadden Een vos, bij toeval in de buurt, Met Karel zit het echt wel snor, Tip 2 op de Nederlandse warenjijboos van. Velen Verwen je ouders wel eens? Maak ze eens blij met een kopje koffie. had ook de kaas gezien. Water in delast 3 1 - niet op zee heeft hij veel pret. niet geïnformeerd mond opje ze de borstel bijna omdat Spoorwegen, Komt vader thuis uit het werk? Zet een kopje-20 koffie1voor2 hem 4 5Is je moeder druk 3 klaar. reden. Hij riep fluweelzacht: werden over welke treinen er wel en niet
10 geamuseerd,
‘dat ging met groot gemak.’
1
15
Snappen in stappen!
Tijd over? Kijk bij Extra.
ABCDE TWEE
© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl
>
00_Basis_ADS_PO.indd 32 ABCDE_advertentie_2015.indd 1
Maak de opdrachtenkaart.
voor primair onderwijs, VMBO en HAVO/VWO ob afgestemd op kerndoelen én referentieniveaus gebaseerd op de nieuwste inzichten leerlingen werken op ‘eigen’ niveau zelfstandig werken flexibel georganiseerd digi-omgeving, video én audio leuke teksten motiveren extra!
www.schoolsupport.nl/abcde-twee 06-03-15 16:12 5-3-2015 13:14:09
Heldere criteria voor goed lesgeven en de ontwikkeling daarin
De vijf rollen van
een effectieve leraar ‘Lesgeven is topsport’, zo staat te lezen op de waterflesjes die tijdens trainingen bij CPS worden uitgereikt. Net zoals toptennisster Serena Williams ook niet ineens prof was, sta je als leraar ook niet in één keer op het allerhoogste niveau. Je ontwikkelt je in het vak door uren te maken, door het veel te doen en steeds weer nieuwe vaardigheden te leren. Maar hoe ziet die top er in het onderwijs dan uit? door drs. ingrid dirksen foto human touch photography
Het model De vijf rollen van de leraar geeft scholen De effectieve leraar Wat is nu eigenlijk een goede les en wat doet een heldere criteria en een gemeenschappelijke taal om effectieve leraar precies? Denken we daar hetzelfde met elkaar in gesprek te gaan over goed over? Als er binnen de school heldere criteria lesgeven en de ontwikkeling daarin. zijn om het lesgeven te beoordelen, dan Hebben we scherp wat een leraar LesobservatieApp biedt dat een gemeenschappelijke taal om op het hoogste niveau doet en Voor vo-scholen is er nu professioneel met elkaar in gesprek te kan? Wat mag je verwachten ook de LesobservatieApp. Met gaan en zo nog meer van en met elkaar van een beginnend leraar, een tablet, laptop of iPad doe je te leren. Een model dat hiervoor goed wat van een ervaren leraar? eenvoudig een lesobservatie op is in te zetten, is De vijf rollen van de De verwachtingen die we basis van de vijf rollen van de leraar. In dit model is het complexe hebben van een effectieve leraar. Ga voor meer info en het gedrag van effectieve leraren vertaald leraar zijn de afgelopen aanvragen van een demo naar naar vijf verschillende rollen en vier decennia veranderd. Ontwikke www.lesobservatieapp.nl ontwikkelniveaus. Elke rol hoort bij een lingen als passend onderwijs, bepaalde fase van de les en wordt b eschreven digitalisering, steeds grotere in concreet waarneembaar gedrag. Daardoor (combinatie)klassen, de noodzaak kun je de rollen terugzien in de les. Na de les weet om te kunnen differentiëren… Zelfs je dan ook hoe ver iemand is in een bepaalde rol en meer ervaren leraren voelen geregeld de wens welke punten hij of zij nog verder zou om hun al brede gedragsrepertoire uit te breiden kunnen ontwikkelen. om te voldoen aan de meer complexe e isen die het onderwijs stelt. Dat maakt dat professionaliseren hoog op de agenda staat. Drs. Ingrid Dirksen (i.dirksen@cps.nl) is senior Een tendens hierin is dat consultant bij CPS Onderwijsontwikkeling en professionaliseren meer in advies en begeleidt leraren en schoolleiders in formeel gebeurt. Meer op de de ontwikkeling naar excellent leraarschap. school zelf, meer van en met Ze coacht leraren en teamleiders en traint elkaar. Leraren kijken bij leraren op de verschillende lagen van elkaars lessen en leren van de Piramide. de feedback die zij daarmee krijgen (of geven). 30
30-31_EDG_PO_april15_CPS.indd 30
12-03-15 09:57
Niveaus De vijf rollen zijn: gastheer, presentator, didacticus, pedagoog en afsluiter. De rollen beschrijven bijvoorbeeld hoe een leraar contact maakt met de leerlingen, hoe hij of zij de les structureert, hoe de les wordt afgesloten en hoe hij of zij met lastige situaties om kan gaan als pedagoog. De invulling van die vijf rollen hangt samen met het niveau waarop een leraar is 足ingedeeld. Dat kan het basisniveau zijn (de vijf rollen van de leraar), maar ook het niveau van werken met passende werkvormen (niveau 2) of het niveau van omgaan met verschillen (o.a. differenti谷ren) op niveau 3. Op het hoogste niveau (4) stelt de leerling zijn eigen doelen, de leraar begeleidt dit zelfgestuurd leren. De Piramide maakt die niveaus visueel. Met name in de rol van pedagoog en didacticus zijn er verschillen te
zien tussen de niveaus. Zo bieden de P 足 iramide en De vijf rollen van de leraar zowel beginnende als meer ervaren leraren een mooi startpunt voor verdere 足ontwikkeling en groei. Wil je meer weten over de vijf rollen? Bekijk dan het filmpje of de meer uitgebreide omschrijving van de vijf rollen op www.cps.nl/de-vijf-rollen-van-de-leraar
Van het boek De vijf rollen van de leraar zijn al meer dan 25.000 exemplaren verkocht. Diverse lerarenopleidingen gebruiken het boek in de opleiding. Kijk voor bestellen op de volgende pagina.
PrimaOnderwijs 31
30-31_EDG_PO_april15_CPS.indd 31
12-03-15 09:57
SOMtoday Docent: dé module voor en door docenten!
Als een docent graag zijn administratie had willen doen, dan had hij wel op de administratie gewerkt.
Wat kunt u met SOMtoday Docent?
#SOMtoday Docent
• Met één druk op de knop registreren of het huiswerk is gemaakt • Snel en eenvoudig absentie registreren • Opgegeven huiswerk en leerlinginformatie raadplegen • De SOMtoday Agenda raadplegen.
www.som.today
Scan de QR-code in het logo voor meer informatie over SOMtoday Docent of kijk op: www.som.today/voor-docenten.
Reserveren/info: 070 - 416 82 00
OPZOEK NAAR EEN LEUK, VERANTWOORD EN BETAALBAAR UITJE?
EERSTE ZELF DE FILM ZIEN? DAT KAN!
✂
Kom dan eens met de klas naar Omniversum. Onze films zijn niet alleen een belevenis, maar sluiten in combinatie met onze lesprogramma’s ook nog eens aan bij de kerndoelen binnen het onderwijs.
We geven Prima-lezers tegen inlevering van deze bon 2 kaartjes cadeau! Dus kom deze zomer met een introducee naar Omniversum ter voorbereiding op een les of uitje in het nieuwe schooljaar. Naam school: Plaats:
PrimaOnderwijs januari editie: “Deze Haagse attractie doet qua factor ‘leerzaam’ zeker niet onder voor een museum”
00_Basis_ADS_PO.indd 34
Voorwaarden: Geldig voor maximaal 2 personen l Geldig t/m 31 augustus 2015 l Niet geldig in combinatie met andere acties l Bon dient volledig ingevuld te zijn l Kassacode: 1125 l Kijk op www.omniversum.nl voor onze meest actuele programmering.Reserveren aanbevolen.
12-03-15 13:33
Publicaties voor u als professional De vijf rollen van de leraar Dit boek brengt succesvol lerarengedrag in kaart door onderscheid te maken in vijf rollen die de leraar tijdens de les vervult: de rol van gastheer, presentator, didacticus, pedagoog en afsluiter. Dit boek beschrijft welk specifiek gedrag bij welke rol hoort en hoe leraren zich dit gedrag eigen kunnen maken.
Prijs: € 30,90 Bestelnummer: 32300 Sector: PO/VO/MBO
De LesobservatieApp Lessen observeren wordt een stuk minder bewerkelijk met deze app voor het voortgezet onderwijs, gebaseerd op de vijf rollen van de leraar. Inzetbaar ten behoeve van de ontwikkeling, beoordeling en selflearning van docenten en teams. Geen papieren rompslomp meer, maar wel overzichtelijke rapportages individueel en op teamniveau. Lees er alles over op www.lesobservatieapp.nl
Het Spel van Lesgeven
Reageren op lastige situaties in de klas Lesgeven is geweldig, maar soms is het moeilijk om op de juiste manier te reageren. Gelukkig is lesgeven een vaardigheid die je kunt oefenen. Het Spel van Lesgeven laat u proefdraaien met 40 lastige lessituaties. Het spel kan op verschillende manieren gespeeld worden: alleen of met collega’s of een coach. Zowel voor ervaren als beginnende leraren.
De hele maand april met 25% korting!
Prijs: € 51,90 voor € 38,95 Bestelnummer: 32307 Sector: PO/VO/MBO
Coachen op de vijf rollen van de leraar Net als in De vijf rollen van de leraar staan in dit boek de rollen beschreven die de leraar tijdens de les vervult. Met behulp van dit boek leert u coachen op gedragsverandering, competentieontwikkeling en overtuigingen. Met handige tips en herkenbare situaties. Het boek biedt schoolleiders en managers houvast bij het voeren van gesprekken.
Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32139 Sector: PO/VO/MBO
De professionele leraar Handboek voor de lerende leraar
Krachtige leraren, prachtig onderwijs Naar meer contact en bezieling in de school
De communicatie tussen mensen in en om de school verloopt vaak niet goed. Thema’s als macht en onmacht, onzekerheid, angst en beschadigde ervaringen staan beschreven. Ook staat beschreven welke dynamiek er speelt in de interactie tussen mensen en hoe deze is te doorbreken.
Hoe krijg ik mijn leerlingen in beweging? Hoe kan ik het beste omgaan met collega’s en met ouders? Op welke manier kan ik mijn werk zo goed mogelijk organiseren? In dit handboek vindt u concrete handvatten hoe u de zeven SBL-competenties succesvol kan inzetten in uw dagelijkse schoolpraktijk.
Prijs: € 26,90 Bestelnummer: 32290 Sector: PO/VO
Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32271 Sector: PO/VO/MBO
Ga voor meer informatie en bestellen naar www.cps.nl/uitgeverij
CPS Boeken Adv POnderwijs April 2015.indd 1
12-03-15 13:35
n e l a t r o p Vak
één website met alles over jouw vak Eén overzichtelijke website waarop alle actuele, relevante leerplankundige informatie over een bepaald vak of leergebied wordt samengebracht; dat is de gedachte achter de nieuwe vakportalen van SLO. Als nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling zorgt SLO voor toegankelijkheid, overzicht en gebruiksgemak voor iedereen die werkzaam is in het primair en voortgezet onderwijs. Een ‘vakportaal’, wat moeten we daaronder verstaan? Heel eenvoudig: de toegangspoort tot uitgebreide leerplankundige informatie over een vak of leergebied. Als voorbeeld nemen we het vakportaal natuur & techniek (natuurentechniek.slo.nl). De homepage heeft een eigentijdse vormgeving op basis van tegels. De tegels bieden toegang tot onder andere vakspecifieke thema’s, nieuws en agenda, publicaties van SLO, een kennisbank met materialen van zowel SLO als van andere onderwijsorganisaties en relevante sites van derden.
Wat is er te vinden? Onder Nieuws vinden bezoekers vakgerelateerde actuele informatie zoals het verschijnen van een publicatie of een nieuwe interessante website. Diverse thema’s worden toegelicht en voorzien van links en literatuurverwijzingen. Verder biedt de Kennisbank direct toegang tot honderden publicaties, websites en materialen die in de afgelopen jaren op dit vakgebied zijn verschenen. Alle items zijn door SLO’ers voorzien van de leerplankundige invalshoek, een korte beschrijving van inhoud en doelgroep en van een link naar de vindplaats.
Spin in het web Ria van de Vorle (SLO) is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de vakportalen. Ze benadrukt dat het de bedoeling is om alle relevante leerplankundige informatie van een vakgebied bijeen te brengen. ‘Wie de informatie heeft geschreven, is minder relevant. Het betekent ook dat SLO niet over wil doen wat anderen al gedaan hebben. Wij volstaan met een verwijzing, dus ook naar websites van derden. Wij willen met onze vakportalen een spin in het web zijn en alle bestaande informatie bij elkaar brengen. Zo vind je via
34
34-35_EDG_PO_april15_SLO.indd 34
12-03-15 09:58
een portaal niet alleen allerlei informatie over je eigen vak, maar ook over andere vakken in jouw leergebied. Hetzelfde geldt voor informatie over de sectoren heen. De vakportalen zijn niet alleen een uitkomst voor po en vo, maar ook voor mbo, so en de lerarenopleidingen. Op deze manier wordt een krachtige bijdrage geleverd aan het realiseren van doorlopende leerlijnen.’ Wat voor soort vragen zouden bezoekers van de vakportalen kunnen hebben? Van de Vorle: ‘Enkele voor-
Interactief Het is de bedoeling dat de vakportalen in de toekomst een interactief karakter krijgen, met een prominente rol voor de gebruiker bij de verdere ontwikkeling en invulling. ‘We willen wat dat betreft voortdurend in contact blijven met individuele gebruikers en vaksecties. We willen graag feedback op de inhoud en staan open voor suggesties voor de verdere invulling. We gaan raadplegingen van vaksecties organiseren om te observeren wat gebruikers in de praktijk tegenkomen. Ook willen we graag weten wat er nog ontbreekt. Welke vormen van interactiviteit wil de gebruiker graag zien? Is men dan ook bereid zelf input te leveren? Waar zit de behoefte van het veld als het gaat om interactie. Ook hiervoor geldt dat we niet opnieuw willen doen wat al op de websites van de verschillende vakcommunities te vinden is.’
Feedback Tijdens de Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT) in Utrecht, waar de eerste vier vakportalen werden gepresenteerd, is meteen een begin gemaakt met de raadpleging van gebruikers. Op de SLO-stand kregen bezoekers de gelegenheid uitgebreid kennis te maken met de vakportalen. Bovendien werden ze uitgenodigd feedback te geven. De eerste reacties waren overwegend positief: ‘Veel info te halen, zeker met betrekking tot nieuwe ontwikkelingen. Fijn dat alles op één plek staat.’ Men was tevreden over de overzichtelijkheid en de ordening per vakgebied. Als pluspunt werd ook genoemd dat de vakportalen ‘veel meer dan alleen SLO-info’ bieden. Ook over de navigatie was men positief. Suggesties ter verbetering hadden vooral betrekking op het feit dat op de homepage niet meteen de indeling in sectoren zichtbaar is en op de inhoud. Zo zou iemand graag informatie zien over de aanstaande veranderingen bij vmbo-tl en de bètavakken. Van de Vorle: ‘Daar gaan we uiteraard mee aan de slag!’
Online
beelden van vragen die ons richting hebben gegeven bij het ontwikkelen van de vakportalen zijn: Welke eisen worden gesteld aan rekenen in het funderend onderwijs? Welke handreikingen zijn er om de inhoudelijke samenhang en afstemming bij de N&T-vakken te verbeteren? Zijn er voorbeelduitwerkingen die laten zien hoe ik kan differentiëren in doelen en inhouden? Als je met dit soort vragen in het wilde weg aan het googelen slaat, raak je al gauw het overzicht kwijt. Via onze vakportalen vind je snel alle relevante informatie.’
De eerste beschikbare vakportalen zijn die van moderne vreemde talen, Nederlands, natuur & techniek en rekenen/wiskunde. In totaal worden er negen vakportalen ontwikkeld, elk voor een vak of een cluster van vakken: Nederlands, moderne vreemde talen, natuur & techniek, mens & maatschappij, rekenen/ wiskunde, kunst & cultuur, bewegingsonderwijs & sport, beroepsgerichte vakken en klassieke talen. Zodra nieuwe vakportalen gereed zijn, zal je daar via de gebruikelijke kanalen (nieuwsbrieven, website, social media) over geïnformeerd worden. Meer informatie: SLO, Ria van de Vorle, r.vandevorle@slo.nl. PrimaOnderwijs 35
34-35_EDG_PO_april15_SLO.indd 35
12-03-15 09:58
9 789086
Productcod
Grip op hoogbegaafdheid Lilian van de Poel, auteur van Hoogbegaafdheid in Kaart: ‘Niet alleen de jonge rekenwonders zijn hoogbegaafd’ Lilian van der Poel mag zich met recht hoogbegaafdheidsdeskundige noemen. Behalve dat ze de opleiding Novilo bij Tijl Koenderink heeft gevolgd, heeft ze ook drie hoogbegaafde dochters. Om meer (h)erkenning voor hoogbegaafdheid op school te krijgen, ontwikkelde ze ‘Hoogbegaafdheid in Kaart’, waarmee leerkrachten handreikingen krijgen om (hoog)begaafdheid te spotten en ermee om te leren gaan. door elise nuhoff
Hoogbegaafdheid staat volgens Lilian nog niet duidelijk op de kaart en zeker niet duidelijk genoeg op het netvlies van vele leerkrachten. Op Pabo’s wordt hier (nog) weinig aandacht aan besteed en ook orthopedagogen en psychologen denken niet snel aan hoogbegaafdheid. Lastig, ongemotiveerd gedrag en concentratieproblemen worden eerder gewijd aan AD(H)D, ODD of autisme. Hoogbegaafde kinderen lossen toch juist moeiteloos sommen met grote getallen op of leren binnen no-time een vreemde taal? ‘Dit is vaak precies waar het misgaat tussen de kinderen, de ouders en de leerkrachten’ legt Lilian uit. ‘Hoogbegaafdheid betekent dat je op een andere manier
denkt. Dat kan ertoe leiden dat je inderdaad heel goed en snel een moeilijke som kunt oplossen, maar het kan ook betekenen dat je uitblinkt in het snel zien van onderlinge verbanden in processen. Hoogbegaafdheid wordt vaak herkend bij jongens die goed kunnen rekenen, maar evenveel meisjes als jongens kunnen hoogbegaafd zijn. Meisjes passen zich makkelijk aan, waardoor hun hoogbegaafdheid vaak minder opvalt.’
Zijnskenmerk Bij het vaststellen of een leerling hoogbegaafd is, hanteert Lilian van der Poel het ‘zijnsluik’ van professor Tessa Kieboom, hoogbegaafdheidsdeskundige in België. Zij heeft een ‘zijnscirkel’ ontwikkeld en deze verdeeld in vier vlakken: perfectionisme, rechtvaardigheidsgevoel, kritische instelling en hoge gevoeligheid. Deze eigenschappen zijn kenmerkend voor een hoogbegaafd kind. Lilian: ‘Bij een IQ van 130 of meer wordt gesproken van hoogbegaafdheid. Dat zou dan getest moeten worden. Maar wat mij betreft is dat niet nodig. De zijnscirkel van professor Tessa Kieboom volstaat prima als indicatie.’
Lilian tipt: • Het allerbelangrijkste is het tijdig signaleren van hoogbegaafdheid. Het liefst al vanaf dag 1 dat een kind op school komt. • Neem de relatie met de ouders serieus. Ouders zijn de expert van het kind, jij van het onderwijs. • Zorg ervoor dat je weet welke signalen kinderen afgeven, en zorg ervoor dat je weet dat deze signalen tegengesteld kunnen zijn aan het beeld van hoogbegaafdheid.
36
36-37_EDG_PO_april15_Hoogbegaafdheid.indd 36
12-03-15 09:59
9 789086 646029 >
Productcode: HBK01
Hoogbegaafdheid in kaart
Hoogbegaafdheid in kaart
5. Faalangst Deze leerling is bang om fouten te
1. Motivatie Deze leerling heeft er geen
Lilian van der Poel
leerkrachten om 48 praktische signaleringskaarten voor begrijpen en te beïnvloeden hoogbegaafd gedrag te observeren, te
zin in
Hoogbegaafdheid in kaart
maken
Als ik iets nieuws aanbied dan zie ik dat dit kind in paniek raakt. Het geeft vaak aan dat het iets niet kan en raakt echt overstuur als het een keer een fout maakt.
9. Onderpresteren
geen slimme
q Ik zie een slimme leerling leerling… die eigenlijk de dingen heel goed zie echt Ik zie een leerling die vervelend is, het niet naar zijn zin heeft, niet Ik kan, maar iedere keer denkt dat hij iets niet goed genoeg blij is… Hij bezorgt regelmatig overlast voor mij en de klas. heleboel kan, maar ik een al thuis kind hun heeft gedaan. De leerling raakt dan dat aan De ouders geven ook echt in paniek, gaat huilen of wordt boos. zie er niets van terug. Hoe kan dat? q De leerling hangt lusteloos en q Ik zie een leerling die de ‘schuld apathisch op zijn tafeltje. Als ik werk ’ bij maar net mee kan q Ik zie een lieve leerling die alles behalve zichzelf legt als hij een aanbied, maakt de leerling dat niet. komen of heel gemiddeld is. slecht cijfer haalt en ‘geluk heeft’ Hij komt verveeld over en heeft n wel bij een goed cijfer. nergens zin in. q Ik heb het gevoel dat er misschie meer in deze leerling zit, maar q Deze leerling treuzelt telkens q Deze leerling heeft een en het niet zien. Als ik moeilijker laat hij probeert te ontsnappen: naar het uitgebluste blik in de ogen toilet, werk geef dan zegt hij altijd dat hij het potlood slijpen, gum valt… Taken zijn en barst soms uit in tranen of in vaak niet kan. ook niet af. woede; hij is onberekenbaar in fouten; zijn gedrag. q Deze leerling maakt best veel q Ik zie dat deze leerling traag start met een opdracht en , volgens de ouders doet hij dat expres langzaam werkt, veel langzamer dan ik q Als ik een keer een moeilijkere mag verwachten. maar dat kan ik me niet voorstellen. opdracht geef dan werkt de leerling ineens q Ik zie een leerling die zijn opdrac hten heel vaak leerling thuis boos een stuk langzamer; hij vindt ook alles ‘saai’. q De ouders geven aan dat de controleert, ook opdrachten die hij makkelij en ze geven school de k aankan. is, buikpijn heeft, weer in bed plast q De leerling doet alsof hij oplet, maar is met zijn gedachten schuld. ergens anders. © Schoolsupport – www.schoolsupport.nl vergeet: spullen die kwijt zijn, 23 q Ik zie een leerling die heel veel q Deze leerling wil over alle regels discussie aangaan. waar niet aan is gedacht, boeken die vergeten worden, toetsen hoogbegaafdheid in kaart.indd 23 d: kennis. Ik krijg heel vaak als antwoor 10/04/14 12:43 maar ook gewoon © Schoolsupport – www.schoolsupport.nl
‘ik weet het niet’.
7
© Schoolsupport – www.schoolsupport.nl hoogbegaafdheid in kaart.indd 7
39
10/04/14 12:43
10/04/14 12:43 hoogbegaafdheid in kaart.indd 39
10/04/14 12:42 hoogbegaafdheid in kaart.indd 1
Bekende kenmerken hoogbegaafdheid • • • • • •
Hoogbegaafde kinderen zijn vaak kritisch Ze zien het nut niet van ‘saaie’ oefeningen Ze leggen de lat hoog voor zichzelf Ze kunnen wanhopig reageren op een slecht cijfer Ze kunnen oeverloos hun werk nakijken en wachten met het afronden van een taak Ze zijn heel eigenwijs, kunnen veel conflicten met andere kinderen hebben of met de leerkracht
Faalangst
Hoe werkt Hoogbegaafdheid in Kaart?
Van jongs af aan hebben hoogbegaafden vaak succeservaringen gehad, omdat ze met alles heel snel zijn; snel kunnen lopen, snel contact kunnen maken. Ze krijgen vaak te horen dat ze het zo goed doen en vooral dat ze zo knap zijn. Tegelijkertijd legt dit ook een druk op het kind. Ik ben slim, dus ik mag geen fouten maken. Zodra ze iets moeten gaan doen, wat ze lastig vinden, missen ze het doorzettingsvermogen wat andere kinderen vaak wel hebben en krijgen ze (extreme) last van faalangst, waardoor ze blokkeren. ‘Een leerkracht die dit gedrag herkent als mogelijke hoogbegaafdheid, kan hier goed op inspelen door de leerling uit te dagen op zijn niveau. En hij zal de leerling ook aansporen zijn taken af te maken, zijn werk niet te ontlopen. Het kind leert zo in een veilige omgeving faalervaringen op te doen’.
‘De bedoeling van het kaartensysteem is, dat je ze kunt ringen en op je bureau kunt leggen, als naslagwerk. In de klas even snel iets opzoeken in een dik boek is niet handig. In deze kaarten kun je tussendoor even snel zoeken op gedrag. Wat te doen bij bijvoorbeeld weinig motivatie, faalangst of onderpresteren? Duidelijke beknopte tips bieden een hands-on-oplossing voor een ingewikkelde opdracht.’
Toekomstmuziek Lilian pleit ervoor dat op de Pabo’s al aandacht wordt besteed aan hoogbegaafdheid, zodat de leerkrachten de signalen nog sneller zullen herkennen. ‘En die aanpassing in het curriculum zit eraan te komen, dat is een heel belangrijke stap!’, aldus Van der Poel.
Bestel: Hoogbegaafdheid in Kaart op www.schoolsupport.nl Meer info: Bekijk de website van Lilian van de Poel www.xl-leren.com Lilian geeft ook trainingen, contact haar via haar website. Ook interessant: De Hoogbegaafdheid Survivalgids van Tessa Kieboom en Danielle Verheye www.schoolsupport.nl/Hoogbegaafdheid+Survivalgids PrimaOnderwijs 37
36-37_EDG_PO_april15_Hoogbegaafdheid.indd 37
12-03-15 09:59
Digitalisering?
Wat moet ik daarmee?
‘Iedere onderwijsprofessional moet zich afvragen hoe digitalisering zijn vak kan verbeteren’
Veel leraren in het basisonderwijs vragen zich - al dan niet in stilte - af waarom ze eigenlijk mee moeten in die hele digitalisering. Of ze stellen zich de vraag: hoe moet dat? Wie helpt mij? Waar kan ik het leren? Kennisnet reikt leerkrachten handvatten aan waarmee ze hun onderwijs verder kunnen digitaliseren. Als ze dat willen, tenminste. door tefke van dijk
‘Voor de duidelijkheid: je hoeft niet mee en je moet niets’, onderstreept Jan-Kees Meindersma van Kennisnet, dat met ict het onderwijs wil verbeteren. ‘Wel zou iedere onderwijsprofessional zich moeten afvragen hoe digitalisering zijn of haar vak kan verbeteren. Kan de inzet van ict leiden tot hogere leeropbrengsten? Werk je efficiënter als je gebruikmaakt van softwareprogramma’s? Het gaat hier eerst om onderwijs en dan pas om ict. En onderwijs, daar weten leerkrachten alles van.’
Vak bijhouden “Er is al zoveel, waar moet ik beginnen?”, “Ik ben niet zo handig met computers, dat zijn kinderen en sommige collega’s wel”, “Ik heb maar twee oude pc’s in de klas en een digibord, stel dat het niet werkt?” Het zijn allemaal redenen die leerkrachten aandragen om niets te doen’, zegt Jan-Kees. ‘Maar als onderwijskundig onderzoek nou bewijst dat ict positief bijdraagt aan beginnend lezen? Dat ict kinderen beter leert automatiseren dan papieren methodes, omdat die laatste onvoldoende rekening kunnen houden met alle niveauverschillen? Doe je jezelf dan niet tekort? En de kinderen? Feitelijk is het een kwestie van je vak bijhouden. We stimuleren kinderen nieuwsgierig te zijn en te blijven leren en zouden onszelf en onze collega’s ook moeten stimuleren te leren.’
Carolien Fase (33), leerkracht groep 6 op basisschool Hidaya in Nijmegen:
‘Niet alles hoeft digitaal’ ‘Tablets zijn zeker iets voor in de toekomst. Als alle kinderen een eigen tablet hebben, is de instructie per kind veel gemakkelijker. Fouten zijn meteen zichtbaar, de leerling krijgt extra uitleg en meer oefening op dat onderdeel, en bij toetsen zie je direct wat er goed en minder goed gaat. Dat gebeurt nu ook, maar digitaal gaat het simpeler en sneller. Iets extra’s bieden kan ook eenvoudiger in een digitaal programma, je hoeft dan minder zelf te zoeken als leerkracht. Tegelijkertijd is het een ver-van-mijn-bed-show. Tablets zijn duur en we zijn op het moment al blij met onze nieuwe digiborden in alle lokalen. Je bent ook gewoon afhankelijk van de middelen die er zijn. Daarnaast vind ik het belangrijk dat we niet alles digitaal gaan aanbieden. Ict is niet altijd beter.’
38
38-39_EDG_PO_april15_Kennisnet.indd 38
12-03-15 10:20
Blijf reëel Alles begint met de vraag wat je wilt verbeteren in de klas. Wil je een kind dat uitdaging nodig heeft meer oefening op niveau bieden? Een kind met een leer achterstand meer individuele begeleiding geven? Of wil je je eigen tijd efficiënter inrichten? Pas dan kun je de vervolgvraag stellen of ict een oplossing biedt. Jan-Kees noemt een voorbeeld: ‘Veel kinderen g amen. Je kunt met digitale rekenprogramma’s waarin gaming-
Margot van den Hoek-Zondag (31) en Cynthia Fakkel (45), leerkrachten groep 8 op basisschool De Meridiaan in Dordrecht:
‘Kinderen delen kennis en vaardigheden met elkaar’ Margot: ‘Sinds november heeft elk kind in de klas een Chromebook. We werken met de reken methode Pluspunt, geven opdrachten via Google Classroom en de kinderen maken quizzen via Kahoot. Ik vond het in het begin best spannend. Eerst hadden we twee computers in de klas en ik was al blij als die goed werkten. Nu heeft ieder kind een eigen ‘laptop’. Een Chromebook werkt erg makkelijk. Ik heb er in de zomer vakantie zelf mee geoefend en had het zo door. Kinderen vinden het werken op computers erg leuk en maken hun taken met veel plezier.’ Cynthia: ‘Bij een les over fossielen gingen ze meteen googelen. De methode geeft een aanzet en de kinderen gaan verder op een moment dat zij het zelf willen. Ze delen kennis en vaardig heden ook met elkaar. We zouden graag met meer methoden op de Chromebooks willen werken.’
principes zijn verwerkt kinderen motiveren om ook thuis door te spelen en te leren. Hiermee is hun leer tijd vergroot - zonder dat ze langer op school zitten of meer huiswerk krijgen. Bovendien realiseer je een hogere leeropbrengst. En zo kunnen digitale prenten boeken kinderen met een taalachterstand helpen, omdat bewegende beelden bij sommige kinderen effectiever zijn dan enkel tekst of een foto op papier.’ Tot slot kan de inzet van ict ook nog tijdbesparend wer ken. ‘Nakijken kost veel tijd. Als een computer d igitaal vragen kan nakijken, waarom zou je de c omputer het werk dan niet laten doen’, aldus J an-Kees. ‘Dan kun jij je bezighouden met andere zaken die ertoe doen.’ Natuurlijk moet je wel reëel blijven. Niet alles werkt met ict en niet alles leidt tot beter onderwijs. Jan-Kees: ‘Een spellingsapp die geen of slechte feedback geeft, moet je niet gebruiken. Laat je ook niet overdonderen door hoe iets eruitziet. Slecht lesmateriaal helpt niet. Dat geldt evengoed voor digitale middelen.’
Meer weten? Kennisnet deelt wetenschappelijk onderzoek naar de inzet van ict in het onderwijs. Kijk op 4w.kennisnet.nl voor meer informatie.
PrimaOnderwijs 39
38-39_EDG_PO_april15_Kennisnet.indd 39
12-03-15 10:20
70 jaar bevrijding Vrijheid geef je door met het gratis lesmateriaal van het Nationaal Comité 4 en 5 mei Over enkele weken herdenkt Nederland de oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog én van vredesoperaties en oorlogssituaties nadien. Een dag later, op 5 mei, vieren we in het hele land dat we in vrijheid leven, al 70 jaar. Op meer dan 5.000 basisscholen wordt hier aandacht aan besteed met digitale lessen en het boekje Vrijheid geef je door, het Nationaal Aandenken. Jouw klas doet toch ook mee? Educatie over herdenken en vieren is ontzettend belangrijk. Als leerlingen de stilte op 4 mei en het feest op 5 mei begrijpen, is de kans op vrede en vrijheid het grootst. Met Vrijheid geef je door biedt het Nationaal Comité 4 en 5 mei de leerlingen een unieke blik op 70 jaar bevrijding. Zo staat er een interview in met jeugdschrijver Jan Terlouw over zijn ervaring als kind tijdens de bevrijding, verhalen over en van kinderen in oorlogstijd en bijzondere illustraties.
Zo geef jij vrijheid door Vanaf april zijn de bijbehorende digitale lessen gratis te down loaden. De lessen brengen de thema’s herdenken en vieren dichterbij de leerlingen. Elke les begint met een korte film, waarna een filosofische denkvraag volgt. Als leraar ga je in gesprek met de klas over de mogelijkheden om oorlog te voorkomen, de tradities die horen bij herdenken en de vraag of mensen nog gelukkig kunnen zijn nadat ze een oorlog hebben meegemaakt en overleefd. In elke les wordt in verschillende disciplines (media, beeldend, taal of drama) een verwerkingsopdracht aangeboden. Leerlingen schrijven een speech over vrijheid, zetten de rituelen die tijdens de herdenking op de Dam zijn georganiseerd op volgorde en spelen rollenspellen over buitensluiten.
Direct toepasbaar Het Nationaal Comité 4 en 5 mei ontwikkelt elk jaar digitaal lesmateriaal bij het Nationaal Aandenken. De lessen zijn gemaakt in samenwerking met leerkrachten uit het primair onderwijs en Pabo-studenten. Het materiaal bestaat uit direct toepasbare lessen voor op het digibord en opdrachten die leerlingen individueel of in kleine groepjes kunnen doen. De digitale lessen zijn speciaal voor bij het Nationaal Aandenken ontwikkeld, maar zijn het hele jaar in te zetten.
Geef vrijheid door, download de lessen op www.4en5mei.nl/educatie 40
40-41_EDG_PO_april15_4-5 mei.indd 40
12-03-15 10:27
Ook de band Kensington geeft vrijheid door, door de fakkelvlag uit te hangen.
Fakkels en vlaggen De fakkel is het nationale symbool van herdenken en vieren op 4 en 5 mei. In heel Nederland dragen ruim een miljoen mensen deze fakkel als speld of sticker op hun kleding, zo ook de ministerpresident. Ze doen dat in de periode van 1 tot en met 5 mei om te laten zien dat zij herdenken en vieren belangrijk vinden. Doe met je hele klas mee! Bij het boekje Vrijheid geef je door zijn 60 fakkelstickers voor jouw leerlingen bijgesloten. Eén voor hen om zelf te dragen en om uit te delen aan familie of vrienden. Zo kunnen zij zelf hun betrokkenheid laten zien. Ook als school kun je laten zien hoe belangrijk herdenken en vieren op 4 en 5 mei zijn. Vorig jaar heeft elke school die het boekje Vrijheid geef je door bestelde ook een ‘fakkelvlag’ gekregen. Bekende Nederlanders als topkok Pierre Wind, de bandleden van Kensington en Spanga’s acteur Lennart Timmerman hebben destijds de eerste vlaggen uitgehangen op een aantal scholen. Laat de vlag ook dit jaar weer wapperen. Zo laat de hele school zien dat herdenken belangrijk is en dat er in de lessen bij wordt stilgestaan. Zo geef je vrijheid door…
Heeft jouw school het boekje Vrijheid maar wil jij wel de geef je door niet besteld, vlag uithangen? Geen zorgen! Stuur een mail naar y.ahrend@4en5mei.nl en bestel een fakkelvlag. Je betaalt slechts de verzendkosten.
PrimaOnderwijs 41
40-41_EDG_PO_april15_4-5 mei.indd 41
12-03-15 10:22
Hallo Wereld, hallo Nieuwe Amsterdammers! ‘Hervormd Lyceum West kiest voor de Nieuwe Amsterdammers’, kopte onlangs een persbericht. Niet langer door tweetalig onderwijs of een sportschool aan te bieden, maar door te kijken naar afkomst, behoeftes en kunnen. ‘Dit is een nieuwe generatie deelnemers van de maatschappij die perspectief moeten hebben’, aldus Freek Polter, rector van het HLW. Hallo Wereld gaat vanaf het nieuwe schooljaar van start. door tialda hoogeveen
Niet sporten of tweetalig onderwijs geeft dat perspectief, maar heel andere problemen moeten getackeld worden willen deze leerlingen de stap richting de maatschappij kunnen zetten na hun middelbare school, concludeert het HLW. Zo woont een groot deel van de leerlingen in gehorige jaren 50 flats in een vaak groot gezin. Dat maakt huiswerk maken lastig. ‘We gaan gratis huiswerkbegeleiding aanbieden op school. Daarbij geven we extra ondersteuning bij taal en rekenen’, vertelt Polter. 97 procent van de HLW-leerlingen is van niet-Nederlandse afkomst. De 850 leerlingen hebben grotendeels een Turkse of
arokkaanse achtergrond, maar een deel komt uit M heel andere landen, zoals Syrië of een Afrikaans land. Polter: ‘Om perspectief te krijgen in de maatschappij hebben ze een diploma nodig. Maar ten opzichte van het landelijk gemiddelde is hun niveau lager. Dat heeft met afkomst te maken, niet met intelligentie.’ De beheersing van het Nederlands kent over het algemeen een achterstand bij de leerlingen. Dat geldt ook voor het Engels, een taal die kinderen van Nederlandse afkomst spelenderwijs meekrijgen via films en muziek. Kinderen met andere wortels kijken thuis naar andere zenders en luisteren vaak naar andere muziek.
‘Om perspectief te krijgen in de maatschappij hebben jongeren een diploma nodig’
42
42-43_EDG_PO_april15_schoolHLW.indd 42
12-03-15 10:01
‘We gaan de stad verkennen, eten in een restaurant en het theater bezoeken’ HLW-rolmodellen
Hallo Wereld Maar je wortels hebben in een ander land, een andere cultuur, een andere taal of andere religie is niet alleen een struikelblok, het is ook een rijkdom. Om leerlingen dat te laten beseffen, ontwikkelde het HLW haar zoge heten wereldprogramma. ‘In dat programma willen we kinderen zelf iets laten vertellen over hun land van herkomst of de wortels van hun (groot)ouders. Trots zijn, zal een wezenlijk onderdeel worden van deze lessen. Kinderen moeten zich niet schamen voor hun a fkomst.’ De wereldlessen hebben een verplicht k arakter en worden minstens één keer per week gegeven in halve, dus kleine klassen. Het gevoel van eigenwaarde laten groeien doet de school ook door middel van persoonlijkheids ontwikkeling. Denk daarbij aan dramalessen en rollen spelen in de onderbouw en optioneel ook muziek lessen. ‘Aan het bespelen van een muziekinstrument komen ze thuis niet toe’, vertelt Polter. ‘We gaan daarom een bandje of orkestje starten voor wie belangstelling heeft.’ Op die manier haalt HLW de wereld de school in, maar de leerlingen worden ook de wereld in gestuurd. Zo komt er een moestuin in de schooltuin en pakken ze de tram de stad in. ‘Kinderen zijn erg georiënteerd op de wijk zelf, maar kennen de stad Amsterdam nauwelijks. Met het programma Hallo Wereld willen we ze opleiden tot wereldburger’, aldus Polter. ‘We gaan de stad verkennen en gaan eten in een restaurant en het theater bezoeken.’
Het programma is een manier om de algemene ontwikkeling meer te ondersteunen en de leerlingen beter voor te bereiden op de maatschappij. Want dat leerlingen van zogeheten zwarte scholen een extra steuntje in de rug nodig hebben, blijkt uit het feit dat ze een hogere uitval hebben op het hbo en de univer siteit. ‘Er zijn jongeren die zich niet goed kunnen hand haven op een vervolgopleiding. Ze voelen zich er vaak niet thuis. Op deze school voelen ze zich heel veilig, maar we moeten wel zorgen dat het verschil met een vervolgopleiding niet te groot is. Wij geloven sterk in deze kinderen. Dit is een heel nieuwe generatie deel nemers van de maatschappij die perspectief moeten hebben.’ Dat er perspectief is, bewijzen voorgangers van het HLW. ‘Wij geloven in rolmodellen’, legt Polter uit. ‘Kinderen moeten los van het juk van de underdog komen en tastbaar kunnen zien dat ook zij kansen maken. Daarom komen oud-leerlingen om te laten zien wat ze hebben bereikt.’ Zo is Mehmed Akkoc op de school geweest om te vertellen over zijn loopbaan als trainee bij ABN Amro. Hij past in het rijtje van andere succesvolle HLW’ers, zoals columnist Frank Kalshoven, Olympisch zwemkampioene Inge de Bruijn, voormalig Groen Links-politicus Tofik Dibi en dammer Ton Sijbrands die eerder dit jaar op school de wall of fame onthulde met daarop onder meer zijn eigen naam. Naast deze rolmodellen worden ouders en de buurt betrokken bij de school en de leerlingen.
Langere dagen Het HLW wil het optimale uit de leerlingen halen. Mavo’ers worden gestimuleerd om voor een havo- diploma te gaan en havisten voor een vwo-diploma. ‘We willen ze niet opjagen, maar leerlingen willen het vaak zelf ook. Als de intelligentie het toelaat, maar taal een struikelblok is, helpen wij daarbij.’ Om het pro gramma van extra taalles, rekenles, huiswerk, drama en wereldlessen aan te bieden, worden de school dagen op het HLW langer dan elders. De plannen liggen er. Deze keer niet vanaf een tekentafel van een ambtenaar in Den Haag, maar vanuit de praktijk en ervaring van betrokken en gedreven leraren. Geld en tijd zijn de belangrijkste struikelblokken. ‘Er is geen extra geld beschikbaar voor deze werkwijze. De organisatie van het geheel is ingewikkeld. Als we alles nog efficiënter organiseren, moet het lukken.’ PrimaOnderwijs 43
42-43_EDG_PO_april15_schoolHLW.indd 43
12-03-15 10:01
Onderwijs met het z ic Geo Future School op CSG Het Streek in Ede Het is een fascinerend beeld. De foto van de stad Shanghai in 1990, gevolgd door een foto, genomen op exact dezelfde plek, maar dan 25 jaar later. Het is bijna niet voor te stellen hoe groot de verandering is die deze stad heeft doorgemaakt. Het beeld van Shanghai wordt leerlingen van CSG Het Streek in Ede voorgehouden door Ewald Breunesse, manager energietransitie bij Shell Nederland in het kader van Geo Future School. Deze onderwijsstroom voor vmbo, havo en vwo biedt toekomstgericht onderwijs aan en gaat over de grote vraagstukken van de toekomst.
door drs. rob adriaens (docent aardrijkskunde csg het streek en onderwijsspecialist knag)
Zo snel kunnen veranderingen gaan, lijkt Ewald Breunesse de leerlingen duidelijk te willen maken. Maar meer nog: observeer signalen voor verandering. De wereld van morgen ziet er anders uit dan die van nu. Die toekomst krijgt in Ede gestalte in de vorm van ontwerpen van duurzame woonwijken, gemaakt door leerlingen uit 3 vwo. De leerlingen van CSG Het Streek in Ede hebben zich gestort op de uitdagingen van Geo Future School. Dat zijn uitdagingen bijvoorbeeld op het gebied van water, voedsel, energie, klimaatverandering, gezondheid en geopolitiek. Het onderwijs in Geo Future School ziet er anders uit dan dat van een tradi-
tionele les. Leerlingen werken in hun eigen tempo en in wisselende samenstelling. Ze hanteren voortdurend 21st century skills . Bijvoorbeeld als ze met behulp van een app zelf de standen uit de meterkast analyseren, als ze met behulp van een serious game een woning duurzamer proberen te maken en als ze hun ontwerp voor een duurzame woonwijk presenteren. Traditionele grenzen tussen schoolvakken bestaan niet bij Geo Future School. De grote vraagstukken of ‘Grand Challenges’ houden zich immers ook niet aan die scheidslijnen. In Ede wennen leerlingen snel aan de nieuwe aanpak. ‘Wij mogen zelf oplossingen bedenken, daardoor doe ik veel meer mijn best’, laat één van de derdeklassers weten.
Creatieve inbreng Voor docenten is Geo Future School ook een uitdaging. Het dwingt ze over de grenzen van hun eigen vakgebied heen te kijken en om samen te werken, zowel met collega’s van andere vakken als met het bedrijfsleven. Verder is hun rol in de les wat anders dan tijdens een traditionele les. Ze zijn meer coach dan presentator. Omdat leerlingen meer eigenaar zijn van hun eigen leerproces hebben docenten meer mogelijkheden om leerlingen te observeren. Zo kunnen ze beter beoordelen of leerlingen kunnen samenwerken, of ze vraagstukken kunnen analyseren en of ze een creatieve inbreng hebben. Allemaal vaardigheden waar op de arbeidsmarkt vraag naar is. 44
44-45_EDG_PO_april15_GeoFuture.indd 44
12-03-15 10:01
z icht op de toekomst
Inbreng leerlingen Geo Future School is een initiatief van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG). Met de oprichting van Geo Future School beoogt het KNAG het gepolariseerde denken in alfa en bèta te doorbreken en een samenwerking met bedrijven en instellingen uit de topsectoren tot stand te brengen. Het KNAG heeft dan ook in aanloop naar de oprichting van Geo Future School haar oor te luisteren gelegd bij deze bedrijven en instellingen. En bij de leerlingen natuurlijk. In Ede discussieerden leerlingen volop mee over de invulling van de toekomstgerichte onderwijsstroom. Hun inbreng is goed terug te zien in de opzet van Geo Future School. Bijvoorbeeld daar waar het gaat om controle van het werk. Dit gebeurt niet iedere les, maar op ‘go-no-go’-momenten. Ook waar het gaat om het kunnen werken in het eigen tempo werd het advies van de leerlingen overgenomen. Momenteel zijn er in Nederland twaalf scholen actief bezig met Geo Future School. Nog eens een tiental scholen heeft concrete belangstelling. Meedoen aan Geo Future School betekent dat een school ook zelf Geo Future Schoolmodules gaat ontwikkelen. Dat is geen eenvoudige aangelegenheid. Docenten moeten daarvoor in gesprek gaan met een of meerdere bedrijven of instellingen en dan zelf het lesmateriaal schrijven. Uiteraard helpt het KNAG hierbij.
Wat gaat het worden? Ewald Breunesse legt de leerlingen in Ede ondertussen twee toekomstscenario’s voor die Shell heeft ontwikkeld. In het scenario Mountains wordt een schone verbranding van aardgas de belangrijkste energiebron op aarde, in het scenario Oceans is dat zonne-energie. In beide scenario’s zal de uitstoot van CO2 rond het jaar 2100 gedaald zijn tot bijna nul. Het op deze manier nadenken over de toekomst is helemaal Geo Future School. ‘Wat gaat het worden, denken jullie? Mountains of Oceans?’
www.geofutureschool.nl • www.hetstreek.nl/bovenbuurtweg/geo-future-school-op-het-streek www.knag.nl • Scan deze pagina met LAYAR om een les te zien.
PrimaOnderwijs 45
44-45_EDG_PO_april15_GeoFuture.indd 45
12-03-15 10:01
Memo combineert leren en bewegen
Spelen in een computerspel
op je eigen schoolplein Kinderen die veel bewegen kunnen beter leren. Na een gymles kunnen leerlingen zich goed concentreren en wordt de lesstof gemakkelijker opgenomen. Ook op de langere termijn heeft veel bewegen een gunstig effect op leerprestaties. Uit onderzoek van het VU Medisch Centrum blijkt dat sportieve kinderen beter scoren met rekenen op de Cito-toets en minder vaak blijven zitten. door studio stampij
De missie van speeltoestelontwikkelaar Yalp uit Goor juiste oplossing moet is spelen en bewegen leuk te maken. Met hun nieuwgaan, het alfabet of ste product Memo voegen ze daar ook nog eens socitopografie oefenen of ale en educatieve componenten aan toe. Memo een ander educatief bestaat uit een rond veld met zes pilaren die in een spel spelen. cirkel zijn geplaatst en een masterpilaar in het Computerspel midden. De pilaren worden geactiveerd als je ze in de buitenlucht aanraakt. Ze hebben een scherm waarop tekst kan De Julianaschool in Rijssen verschijnen. Via een internetverbinding krijgt Memo is de eerste basisschool die Memo sinds oktober 2014 verschillende spellen. Zo kunnen de kinderen bijvoorop het schoolplein heeft. Yalp ontwikkelt hier beeld een soort tikkertje spelen. Zes (teams van) kinin de praktijk nieuwe spellen voor deren krijgen elk hun eigen kleur. Die kleuren het speeltoestel. Directeur Marco verschijnen random op de pilaren. Je moet ‘Ik vind het Schaap is enthousiast: ‘We zo snel mogelijk naar de pilaar rennen superleuk dat Memo op kregen nieuwbouw en hadmet ‘jouw’ kleur en die aanraken. Wie ons schoolplein staat. Het den een grote verbouwing is het snelst? liefst speel ik het kleurenspel. op school. We vonden het Op dezelfde manier kun je ook Ik zou het leuk vinden als er nog belangrijk om daarbij ook sommen laten verschijnen waarmeer nieuwe spellen bij komen.’ het schoolplein opnieuw bij je vlug naar de pilaar met de
Michelle (11), groep 8
46
46-47_EDG_PO_april15_Memo.indd 46
12-03-15 10:02
onder de loep te nemen. We zochten met name naar een manier om kinderen in de bovenbouw wat meer in beweging te krijgen. We zijn met de kinderen gaan praten en ontdekten dat hun spel de laatste jaren echt wel anders is geworden. Kinderen zijn individualistischer en bewegen minder vanaf een bepaalde leeftijd. Ze hangen rond op het plein in dezelfde groepjes. We zijn gaan kijken hoe we ze actiever en meer samen konden laten spelen. Memo biedt dit allemaal. Kinderen in de bovenbouw hebben een grote interesse in digitale media. Dit is net een computerspel in de buitenlucht.’
Maar de buurt moet natuurlijk geen geluidsoverlast hebben. Daarom hebben we onlangs besloten Memo vanaf 20 uur ’s avonds uit te schakelen. Anders blijven er kinderen komen. Ook nu Memo een half jaar op het plein staat, blijft de animo om ermee te spelen groot. Toen ik vanmorgen om tien over acht op school kwam, stonden er al kinderen te wachten tot Memo aanging. We hebben een schema opgesteld om ervoor te zorgen dat alle kinderen van groep 5 tot en met 8 aan de beurt komen en dat gaat goed. Er zijn nu negen spellen beschikbaar en het breidt snel uit. We hebben een licentie waardoor we steeds weer nieuwe spellen aangeboden krijgen. De school kan zelf bepalen Té leuk welke spellen we actief willen maken. Het is ‘Het enige nadeel dat we tot nu leuk om te zien dat leerkrachten tijdens ‘In de pauze toe van de Memo hebben zelfstandig werken ook regelmatig speel ik het liefst met ondervonden is dat de aanMemo opnemen. Ze zetten dan de Memo. Er zitten leuke trekkingskracht te groot is. rekenmodule aan voor een lekker spellen op. Vooral Runner doe Ons plein is vaak open voor actieve rekenles.’ ik graag. Het is wel jammer dat je kinderen om te komen niet met meer kinderen tegelijk spelen. Wij vinden het Voor meer informatie over kunt spelen zodat je vaker aan de belangrijk om zo ook een Memo kun je kijken op beurt bent. Misschien kunnen ze wijkfunctie te vervullen. www.yalp.nl/memo daar nog iets op bedenken.’
Stijn (8), groep 5
PrimaOnderwijs 47
46-47_EDG_PO_april15_Memo.indd 47
12-03-15 10:02
Niek Barendsen, schrijver en regisseur van NTR’s Welkom bij de Romeinen:
‘Humor laat je dingen beter onthouden!’ Geschiedenis een saai vak? Dat zal geen kind meer zeggen na het bekijken van de hilarische serie Welkom bij de Romeinen van NTR Schooltv. Vanaf het nieuwe schooljaar is er uniek lesmateriaal bij deze serie beschikbaar. Groep 6 tot en met 8 kan dan aan de slag met leuke opdrachten en afwisselende werkvormen rondom de afleveringen. Regisseur en schrijver Niek Barendsen vertelt vol passie over de Romeinse geschiedenis en de totstandkoming van de serie: ‘De onderzoeksperiode was intensief maar heel interessant en de opnames waren vooral erg leuk met de geweldige cast die meewerkte!’ door elise nuhoff
‘Welkom bij de Romeinen, de bakermat van de westerse beschaving...’ Hiermee opent presentatrice Dorine Goudsmit (gespeeld door Plien van Bennekom) de talkshow Welkom bij de Romeinen. Deze dynamische geschiedenisserie van NTR Schooltv werd bij de NPO uitgezonden en is nog steeds te bekijken via de Schooltv-portal en op dvd. Maker Niek Barendsen heeft altijd al een liefde voor geschiedenis gehad. Als kind verslond hij de ene Asterix en Obelix na de andere. Toen al, of misschien wel daardoor had hij een fascinatie voor Julius Caesar. ‘Had deze man écht bestaan? In de encyclopedie ging ik neuzen naar feitjes over hem’, vertelt Niek. Het zijn vooral de geschiedenislessen van de middelbare school die hem goed zijn bij gebleven. ‘Ik had een ouderwetse leraar, die heel goed kon vertellen. Hij durfde zijn persoonlijke mening te geven en dat was mooi. Die leraar kon zich nog steeds opwinden over beslissingen van Ludendorff en de gevolgen daarvan op de democratie. Daaruit voelde je zijn passie voor geschiedenis.’
Talkshow met een knipoog Naar aanleiding van de succesvolle serie Welkom in de Gouden Eeuw, bekroond met de eervolle vermelding van de Nipkowprijs, maakte Niek de serie Welkom bij de Romeinen. In de historische serie koos Niek ervoor om de hoogtepunten uit de Romeinse geschiedenis op te hangen aan twaalf markante figuren: Julius Caesar, Cleopatra, Nero, keizer Augustus, Romulus en Remus, Spartacus en Crassus, Julius Civilis, Olvidius en Romulus Augustulus en Justianus. In acht afleveringen komen deze personen als gast op de bank zitten in de talkshow van Dorine Goudsmit. Vanuit de talkshow zien we sketches van een belangrijke (dramatische) gebeurtenis uit de Romeinse tijd, een kookrubriek Heel Rome bakt en een historische kennisquiz. In volle vaart vliegt de Romeinse geschiedenis voorbij.
Humor en kortsluiting ‘Geschiedenisonderwijs vind ik belangrijk’, vervolgt Niek. ‘Wanneer je de geschiedenis kent, kun je de
48
48-49_EDG_PO_april15_SchoolTV.indd 48
12-03-15 12:05
Bestel de dvd n lko We m bij de Romeine : in de Schooltv-webshop p.nl/ www.schooltv websho n-dvd ine me -ro welkom-bij-de
actualiteiten van nu in een betere context plaatsen. Maar bovenal is geschiedenis interessant én leuk! En dat het gaat om waargebeurde verhalen, maakt het juist zo fascinerend. Vanuit een dramatische insteek heb ik deze serie geschreven. Ik kom uit het theater en heb dus interesse in drama. Ik ben op zoek gegaan naar de dramatische feiten bij de grote keerpunten in de geschiedenis. Door veel (grappige) feiten krijgen de kinderen een beter beeld van situaties of een belangrijk historisch persoon als Julius Caesar. Bijvoorbeeld dat hij altijd in de derde persoon over zichzelf praat en als enige rode schoenen mocht dragen. Door de historische figuren in een hedendaagse setting te brengen (zoals een talkshow), creëer ik een soort kortsluiting bij de kijker. Het geeft een grappig effect en met humor laat je de dingen beter onthouden.’
Maandenlang onderzoek De Romeinse tijd is een belangrijke periode uit de geschiedenis. De Romeinen waren de bakermat van de westerse beschaving, met hun badhuizen, wegen, maar ook hun taal. ‘De Romeinen waren verschrikkelijk hard. In de serie zien we óók de gruwelijkheden uit die tijd. Om me zo goed mogelijk voor te bereiden op het maken van de serie, ben ik eerst naar Rome gevlogen en vervolgens heb ik maandenlang onderzoek gedaan naar de Romeinse geschiedenis. Het Historisch
Vanaf september 2015 is er een lespakket bij deze serie beschikbaar met compleet uitgewerkte lessen bij alle acht afleveringen. De lessen sluiten aan bij de kerndoelen. In het lespakket zitten papieren werkboeken, een digitale handleiding voor de docent en digitale oefeningen voor groep 6 t/m 8. Met differentiatiemogelijkheden. Ga naar www.schooltvwebshop.nl
Nieuwsblad heeft me geïnspireerd hoe zij met een ironische ondertoon naar de geschiedenis kijken. Ook heb ik veel geschiedenisschoolboeken gelezen om te zien wat de kinderen leren op school over de Romeinse tijd. Natuurlijk heb ik ook Archeon bezocht en veel historische films gekeken, maar bovenal waren mijn vrijdagmiddaggesprekken met Fik Meijer (hoogleraar Oude Geschiedenis, red.) van groot belang. Op die middagen kon ik Fik het hemd van het lijf vragen. Zo had ik bijvoorbeeld in de film Cleopatra gezien dat Cleopatra gerold in een tapijt naar Julius Caesar werd gebracht. Dan vroeg ik aan Fik of dat echt gebeurd was. Ja, dat is echt gebeurd, vertelde Fik. Geweldig, zo’n mooi dramatisch beeld! Dat heb ik natuurlijk gebruikt in de serie.’
De succesvolle historische Welkom-serie krijgt een vervolg, namelijk de serie Welkom in de IJzeren eeuw over onder andere Aletta Jacobs, Multatuli en Napoleon, in het najaar 2015 te zien op de buis en via de Schooltvportal. Ook bij Welkom in de IJzeren eeuw en Welkom in de Gouden eeuw zal lesmateriaal verschijnen. Houd www.schooltvwebshop.nl in de gaten. PrimaOnderwijs 49
48-49_EDG_PO_april15_SchoolTV.indd 49
12-03-15 12:05
Groep 9 voor de slimste le ‘We willen zelf websites leren maken, keuzevakken en gratis wifi’
50
50-51_EDG_PO_april15_groep9.indd 50
12-03-15 12:18
e leerlingen Ze zijn de slimste kids van de klas, hebben op de basisschool één of twee klassen overgeslagen, maar komen op het vwo vaak in de knel door sociaalemotionele achterstand. Speciaal voor hen start het Odulphuslyceum in Tilburg als eerste in Nederland een groep 9. tekst malini witlox
Twee groepjes zitten met grote lege vellen A3-papier aan tafel. ‘Als jullie de baas zouden zijn van het Odulphuslyceum, wat zouden jullie dan willen in groep 9 en wat juist niet’, vraagt lerares Ester Bogaert aan hen. Ze krijgen een rode en een groene stift. De drie meisjes Iris, M arieke en Emma krijgen opdracht de positieve dingen op te schrijven. Anton, Daan en Sander moeten aangeven wat ze absoluut niet meer willen. Ze gaan mindmappend aan de slag. Hardop overleggen de jongens: ‘We willen geen saaie lessen maar lessen in spelvorm. We willen geen v ervelende kinderen in de klas en geen chagrijnige leraren.’ De meiden willen wél: ‘Zelf websites leren maken. Meerdere sporttoernooien en een jaarlijkse musical of toneelstuk. Ook willen we keuzevakken, beter begrepen worden en gratis wifi.’ Al na een half uurtje zijn ze met elkaar eens hoe een groep 9 eruit moet komen te zien. De komst van zo’n groep 9 is een landelijke primeur. Het gaat om een aparte vwo- brugklas voor versnellers, hoogbegaafde en meer begaafde leerlingen die een klas hebben o vergeslagen in het basisonderwijs, maar die sociaal-emotioneel nog niet toe zijn aan de middelbare school.
Pregymnasium ‘Sommige leerlingen gaan veel te vroeg naar de middelbare school. Ze lopen dan vast in de tweede of derde klas. Hun klasgenoten komen in de puberteit terwijl zij emotioneel nog niet zo ver zijn. Ze missen de connectie met hun klasgenoten’, legt conrector Marianne Dillen uit aan de zeventig ouders die naar de informatieavond zijn gekomen zijn. Rector Delianne Hoekstra vult aan: ‘Of ze komen in de problemen als ze naar de universiteit gaan. Bedenk dat deze k inderen dan pas zestien jaar oud zijn!’ Het Odulphuslyceum kent al sinds 2012 het pregymnasium, waar honderd leerlingen uit groep 8 aan meedoen. Ze komen twaalf keer per jaar op woensdagochtend naar de middelbare school in Tilburg en volgen daar lessen filosofie, Grieks, Latijn, mythologie en literatuur. Volgens Hoekstra is de komst van groep 9 een logisch gevolg. ‘Als deze kinderen cognitief onvoldoende worden uitgedaagd, verliezen ze vaak hun motivatie en haken ze af. Dat willen we voorkomen.’
Oorspronkelijk wilde de schooldirectie het laatste basisschooljaar voor de hoogbegaafde leerlingen al op de middelbare school gaan aanbieden. Enthousiast vertrokken Hoekstra en Dillen naar het ministerie van Onderwijs in Den Haag, maar kwamen al snel gedes illusioneerd terug. De schoolstelsels voor basis onderwijs en voortgezet onderwijs zijn gescheiden. Voor de komst van groep 8 op een middelbare school zou de wet moeten worden aangepast. Hoekstra: ‘We hebben het plan toen eigenlijk in de ijskast gezet, maar bij de open dag in d ecember 2014 bleek dat veel ouders in de veronderstelling waren dat we al een nieuw systeem hadden.’ En dus kwam de directie met een nieuw plan. Groep 9. ‘Dat is eigenlijk ook beter. Kinderen kunnen de basisschool eerst emotioneel en sociaal afronden met kinderen die ze al kennen.’
Op maat Er is in groep 9 op het Odulphuslyceum plaats voor minimaal 15 en maximaal 25 leerlingen. De leerlingen krijgen een eigen klaslokaal op een rustige plek van de school. De reguliere stof van de gymnasium brugklas wordt in twee jaar tijd aangeboden. De helft van de tijd krijgen de leerlingen de reguliere lesstof uit gymnasium 1, de andere helft van de tijd is er r uimte voor onderwijs op maat. Dillen: ‘Denk aan een programma gericht op sociaal-emotionele vorming met aandacht voor mindfulness, yoga en leefstijl, maar ook aan extra vakken zoals filosofie, Spaans, Arabisch, Chinees, debatvaardigheden en robotica.’ Op donderdagmiddag kunnen de kinderen deelnemen aan ‘ateliers’ die ook gevolgd worden door de r eguliere leerlingen uit de eerste en t weede klas. Dillen: ‘Ze kunnen kiezen uit extra sport, extra drama, beeldende vorming en LEGO League M indstorms waarbij ze w orden uitgedaagd de maatschappelijke rol van techniek en technologie te onderzoeken. Wel moeten we nog een regeling t reffen met de Inspectie van Onderwijs, want technisch gezien blijft de hele klas zitten bij de tweejarige brugklas. We willen niet op deze prestatiec ijfers afgerekend worden.’ Kijk voor meer info op www.odulphus.nl PrimaOnderwijs 51
50-51_EDG_PO_april15_groep9.indd 51
12-03-15 12:18
Platform aan de slag met
#Onderwijs2032
Op weg naar toekomstproof onderwijs Kinderen voorbereiden op hun plek in de samenleving en op de arbeidsmarkt in 2032. Hoe zorg je daarvoor? Wat moeten leerlingen kennen en kunnen om straks optimaal te functioneren? Om een antwoord op die vragen te vinden, startte staatssecretaris Sander Dekker eind vorig jaar met #Onderwijs2032. Om deze nationale dialoog in goede banen te leiden, is onlangs het Platform Onderwijs2032 benoemd. Met een strakke planning hoopt het platform onder leiding van Paul Schnabel komend najaar al met een breed gedragen advies te komen om het Nederlandse onderwijs toekomstproof te maken. door brigitte bloem
Onder #Onderwijs2032 ontving staats s ecretaris Sander Dekker ruim 17.000 ideeën en a dviezen over het onderwijs van de nabije toekomst (zie kader). Deze nationale brainstormsessie was het begin van wat tot een maatschappelijke dialoog over de toekomst van ons onderwijs en de plaats van scholen in onze samenleving moet uitgroeien. Komend najaar brengt het platform advies uit welke kennis en vaardigheden leerlingen op school zouden moeten leren om optimaal in onze toekomstige samenleving te participeren. Dit advies vormt de b asis voor een herziening van de inhoud van het basis- en voort gezet onderwijs, die de komende jaren plaats moet gaan vinden.
Instelling platform Het Platform Onderwijs2032, onder voorzitterschap van Paul Schnabel, bestaat uit experts van binnen en buiten het onderwijs. In het platform zijn twee leraren vertegenwoordigd, een schoolleider en -bestuurder, de oud-voorzitter van de Onderwijsraad, een CEO en een trendwatcher (zie kader). De komende maanden voert het platform een inter nationaal vergelijkende analyse uit en worden gesprekken en andere activiteiten georganiseerd. Daarnaast kan iedereen via de website onderwijs2032.nl een bijdrage leveren op specifieke thema’s die het platform agendeert. Op deze website worden ook verslagen gepubliceerd van alle gesprekken die in het kader van
Resultaten brainstormsessie #Onderwijs2032 Jan Maessen, Kevin Willemsen, en Anne Verschraagen van EMMA Communicatie inventariseerden alle reacties die in de brainstormfase binnenkwamen. Veel reacties gaan over de thema’s ‘zelfontplooiing en creativiteit’ en ‘sociaal-emotioneel leren’. ‘Het onderwijs zou kinderen klaar moeten stomen voor het leven. Bijvoorbeeld door kinderen te inspireren met verschillende a ctiviteiten, mensen, kennis en vakgebieden. Ook moet er meer
aandacht zijn voor het bijbrengen van sociale vaardigheden, zodat jongeren zelf in staat zijn een eigen pad te kiezen en te volgen. Belangrijk aspect hierbij is het benutten van de nieuwsgierigheid van kinderen: zelf willen en kunnen ontdekken moet meer worden gestimuleerd. Het ontplooien van creativiteit in een ‘cultuur van creativiteit’, waarin buiten kaders mag worden gedacht en ontdekt, wordt daarbij veel genoemd’, zo tekenden de onder-
zoekers op. Meer aandacht voor sociale vaardigheden zou ook positief werken op het tegen gaan van (digitaal) pesten. Zowel tussen kinderen onderling, als richting leraren.Veel reacties gaan ook over het belang van universele vaardigheden: Minder focus op het stampen van kennis en meer aandacht voor het praktisch toepassen ervan. ‘Omdat we niet weten hoe de toekomst eruit gaat zien, kan het onderwijs zich beter richten op de ontwikkeling van universele vaardigheden. Deze zijn – onafhankelijk
52
52-53_EDG_PO_april15_2032.indd 52
12-03-15 10:03
Leden Platform Onderwijs2032 Voorzitter Paul Schnabel, oud-directeur SCP, Renée van Eijk, leraar Combinatie 70 Rotterdam, Jan Verweij, leraar filosofie St. Odulphuslyceum Tilburg en voormalig leraar van het jaar (2012), Martine Visser, rector Christelijke Scholengemeenschap Calvijn Rotterdam/Barendrecht, Theo Douma, voorzitter College van Bestuur O2G2 Groningen, Geert ten Dam, hoogleraar onderwijskunde UvA en voormalige voorzitter Onderwijsraad, Ab van der Touw, CEO Siemens Nederland, Farid Tabarki, ‘Tijdgeestonderzoeker’, trendwatcher van het jaar 2012/2013 en oprichter en directeur Studio Zeitgeist.
Van links naar rechts: Renée van Eijk, Theo Douma, Farid Tabarki, Martine Visser, Paul Schnabel (voorzitter), Ab van der Touw, Geert ten Dam, Jan Verweij.
#Onderwijs2032 worden gevoerd. Als derde bron gebruikt het platform wetenschappelijke inzichten om tot een advies te komen. De activiteiten van het platform zijn erop gericht zicht te krijgen op wat voor leerlingen het meest de moeite waard is om te leren om in de samenleving en de arbeidsmarkt van 2032 optimaal te kunnen functioneren. Het platform doet dat vanuit de drie hoofddoelen van onderwijs: kennis voor leren en werk, maatschappelijke vorming en persoonlijke vorming. De kennis en vaardigheden die daarvoor nodig zijn, zijn nauw met elkaar verweven. Voor het platform is het daarom van belang tot een samenhangende visie te komen op de kennis en vaardigheden die leerlingen in de toekomst nodig hebben.
van de tijdgeest – van meerwaarde voor de arbeidsmarkt.’ Ook gaan veel reacties over het aanwakkeren van de betrokkenheid van leerlingen en leraren bij Onderwijs2032. ‘Zij moeten en kun nen zelf aangeven wat hun behoef ten zijn’, formuleren de onderzoe kers aan de hand van alle reacties. Bovendien mag er meer vertrouwd worden op het vakmanschap van leraren. ‘Vrijheid en vertrouwen ge ven aan leraren draagt bij aan hun plezier, passie en betrokkenheid, en daarmee aan de kwaliteit van het
Ruim helft leraren positief Uit een enquête die de Algemene Onderwijsbond (AOb) in februari naar buiten bracht, blijkt dat veel leraren positief zijn over #Onderwijs2032. De helft van de ondervraagde leden steunt de dialoog die curriculumvernieuwing tot gevolg moet hebben. Dertig procent vindt het een over bodige actie, twintig procent twijfelt over het nut. Studen ten en starters zijn het meest enthousiast: tweederde is voor de dialoog en de voorgenomen modernisering. In de AOb-enquête werd ook gevraagd wat er in, maar vooral ook uit het programma kan. Koploper is minder rekenen. 21st century skills worden het meest genoemd bij méér aandacht. Alle info op: www.onderwijs2032.nl
onderwijs. Op hun beurt moeten leraren open staan voor verande ringen en n ieuwe uitdagingen. Er moet bovendien meer ruimte komen om het onderwijs op leerlingen aan te passen. Iedere leerling is uniek, maar dit wordt te weinig onderkend in het huidige onderwijssysteem. Leerlingen worden in de ontwikke ling van hun talent beperkt door normeringen, één curriculum en een ‘toetscultuur’’, aldus de inventarisatie. Ook zijn er veel pleidooien voor meer aandacht voor programmeren en ict, ondernemen (samenwerking
onderwijs-bedrijfsleven), techniek, natuur, voeding en gezondheid. ‘Tot slot’, aldus de onderzoekers, ‘is goed leren lezen en schrijven een belangrijk terugkerend onderwerp, vooral om leesachterstand te voor komen. Enkele critici vragen zich af of schrijfvaardigheid in 2032 nog wel nodig is. Tegelijkertijd zeg gen anderen onverminderd veel waarde te hechten aan goed kunnen schrijven.’ Bron: http://emmaonderzoekt.nl/ onderwijs2032/
PrimaOnderwijs 53
52-53_EDG_PO_april15_2032.indd 53
12-03-15 10:03
Altijd op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen? Neem een abonnement op COS. Onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict
voor eigentijds Onafhankelijk vaktijdschrift
onderwijs en ict
ThiemeMeulenhof f:
Onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds
‘NAO is een geweldig hulpmiddel in het onderwijs’
Experts voorspellen
Ict- en onderwijsexpe Amber Walraven over 21st century skills, docentontwerpteams en de Win8-pilot
rt
wil Ipon-winnaar PulseOn en het onderwijs hervorm
EVALUATIE
HET ONDERWIJS VAN DE TOEKOMST!
Reis Door De Wereld Van Kennis
KIJKJE BIJ
Agora, een nieuw onderwijsconcept Malmberg rolt nieuwe digitale leeromgevingen uit
Onderwijsla bs
e Snuffel aan de nieuwst technologieën 1 | September 2014 Jaargang 32 | Nummer
Maurice de Hond: ‘Ict helpt om het maxim uit het kind te halen. ale Niet meer, niet minde r’
Jaargang 32 | Nummer 3 | November 2014
EVALUATIE
Starten met de computer Op ict-stoomcursus bij Microsoft Digital Storytelling in de klas
Praktische wegwijzer
Ontdekmedia.nl Mediatools op een presenteerblaadje
EEN ROBOT IN DE KLAS
Effectief of niet?
‘Uitgevers zijn een onmisbare schakel tussen technologie en leerprocessen’
Reisgids Digitaal Leermateriaal
Onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict
BLENDED LEARNING INTERVIEW
onderwijs en ict
INTERVIEW
SURFnet’s Erik Huizer: ‘Ik ben nog nooit een docent tegengekomen die niet met ict aan de slag wil’
SAMSUNG’S SMART EDUCATION HUB moet digitale kloof tussen
leerling en leraar overbruggen
Jaargang 32 | Nummer 4 | December 2014
Jaargang 32 | Nummer 2 | Oktober 2014
Je ontvangt dan 10 x per jaar het magazine plus toegang tot inspirende lesideeën, handige how to-artikelen, evaluaties van de nieuwste digitale lesmethodes, tips, apps en meer. Alleen voor abonnees op www.cos-online.
Volg het laatste nieuws rondom ict
Eerst ontdekken?
en onderwijs ook via Twitter op
vraag dan een proefabonnement via
#cosonline
www.cos-online.nl
54_EDG_PO_april15_COS.indd 26
13-03-15 09:28
: a m e h T s j i w r e d n O d n e Pass s a l k e d in
16 september 2015 Voor iedereen die beroepshalve bij Special Educational Needs betrokken is: leraren, docenten, intern begeleiders, zorgcoรถrdinatoren, remedial teachers, orthopedagogen, (GZ-)psychologen, logopedisten, MasterSENs, ambulant begeleiders, decanen, leden van zorgadviesteams, zorgcoรถrdinatoren samenwerkingsverbanden, directieleden en bestuurders in PO, VO en MBO. Omgaan met verschillen Passend Onderwijs probeert zoveel mogelijk recht te doen aan de diversiteit aan onderwijsbehoeften. Maatwerk voor leerlingen is een van de belangrijkste uitgangspunten. Hoe ga je in de klas om met verschillen? Hoe ga je om met gedragsproblemen, leerstoornissen en fysieke beperkingen? Wat is het beleidskader concreet vertaald voor mij? Unieke nascholing Het belooft een inspirerende dag te worden. Het veelzijdige programma bestaat uit 33 lezingen waarin een brug wordt geslagen tussen actuele theoretische kennis en praktische toepassingen in de klas. De Nationale SEN Conferentie is de nascholingsbijeenkomst bij uitstek om kennis op te doen en ervaringen uit te wisselen voor een goede invulling van Passend Onderwijs in de klas. Deze inspirerende dag wilt u beslist niet missen!
Komt u ook? www.nationalesenconferentie.nl
conferentie@lexima.nl | 033-4348000 | www.lexima.nl
00_Basis_ADS_PO.indd 34
10-03-15 10:37
De Lerarenbeurs. Beter voor de klas.
Volg een master- of bacheloropleiding met de Lerarenbeurs. Dit draagt bij aan je eigen ontwikkeling, die van je leerlingen en het lerarenteam. Speciaal voor masteropleidingen is de Lerarenbeurs verruimd. Aanvragen kan van 1 april tot 1 juli 2015 op www.duo.nl/lerarenbeurs.
00_Basis_ADS_PO.indd 32
06-03-15 16:04