De Reddingboot magazine voor KNRM by TMG Natives

DE REDDINGBOOT OKTOBER 2016 â&#x20AC;¢ VERSLAG 230

HEVIG VERLIEFD

DE OP EEN OUHUIT REDDINGSC

p. 26

'T GING BIJNA MIS

ACHTERGROND

SOS - KITESURFEN

Reddingboot vist ervaren sufer uit zee

Vluchtelingen redden op Chios

Ernstige gevolgen als het misgaat

p. 02

p. 04

p. 24

Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij

'T GING BIJNA MIS

‘De klok tikte door...’ Reddingboot Katwijk vist ervaren surfer uit Noordzee

‘Wat er was gebeurd als jullie er niet waren geweest? Daar wil ik niet aan denken.’ Deze zomer dreef ervaren surfer Jeroen Wolff uit Valkenburg (ZH) ruim een uur in zee, totdat de reddingboot van Katwijk hem uit het water viste. ‘Mooi dat die stoere kerels mijn emoties normaal leken te vinden…’ tekst Edward Zwitser fotografie Femmy Weijs

DE REDDINGBOOT verslag 230

r stond een flinke bries en een prachtige zee. Juist omdat het zo mooi ging, waagde Jeroen zich steeds verder uit te kust, tot maximaal anderhalve kilometer van het strand. ‘Normaal geen enkel probleem, maar uitgerekend op dat verste punt ging het mis. Door materiaalpech belandde ik naast mijn board. Verder varen was uitgesloten.’ Een andere surfer zegde toe met hulp terug te komen, maar Jeroen zag de man niet weer. Wel ontwaarde hij na een half uurtje in de branding een waterscooter van de Reddingsbrigade. ‘Heel af en toe zag ik hem tussen de hoge golven. Ik begreep meteen dat hij mij vanaf die afstand onmogelijk kon zien. Ik sprak mezelf moed in dat ze naar mij op zoek waren, terwijl ik dat natuurlijk niet zeker wist. Tegelijk tikte de klok door

en begon ik steeds vermoeider te raken. Omdat mijn board zou zinken als ik erop ging zitten, moest ik naast mijn board in zee blijven liggen. Vermoeidheid en kou lagen op de loer.’ Die situatie duurde ongeveer een uur. ‘Tot er achter mij opeens een reddingboot in de golven lag te stampen. Ronkende motoren, wat een ontzagwekkend ding!’ De Katwijkers trokken Jeroen binnenboord en vroegen hoe het ging met de vermoeid ogende surfer. ‘Die vraag maakte dat bij mij alle emoties eruit kwamen. Blijkbaar had ik mij meer zorgen gemaakt dan ik aanvankelijk door had. De opluchting was zó enorm, terwijl één van die kerels heel gemeend een arm om mij heen sloeg. Ik kende de KNRM alleen van naam. Nu weet ik hoe geweldig goed het is dat zij er zijn…’

“

UITGEREKEND OP 1,5 KILOMETER VAN HET STRAND GING HET MIS

INHOUD

04 Achtergrond Vrijwillig vluchtelingen redden op het eiland Chios

Reportage Helikoptercrew NHV oefent met vrijwilligers KNRM

Achter de schermen Dagboek van KNRM Lifeguard Tineke de Jong

Op bezoek bij... Abseilen van de pier bij Wijk aan Zee

13 Logboek Reddingacties van de afgelopen maanden

SOS Tips voor verantwoord en veilig kitesurfen

In veilige haven Het 'Friese Gat' verandert van diepte

Colofon De Reddingboot verslag 230, jaargang 107 nummer 3 Uitgever KNRM, IJmuiden Adres KNRM Postbus 434, 1970 AK IJmuiden Haringkade 2, 1976 CP IJmuiden 0255-548454 www.knrm.nl Voor donaties ING: IBAN: NL40INGB0000026363, BIC INGBNL2A Rabobank: IBAN: NL27RABO0373546181, BIC: RABONL2U Kamer van Koophandel Inschrijfnummer 41199789

De Reddingboot verschijnt drie keer per jaar: in januari, april en oktober, en wordt toegezonden aan alle donateurs van de KNRM. Overname van artikelen uit De Reddingboot is toegestaan, mits met bronvermelding. Concept en vormgeving TMG Natives, Amsterdam Vormgeving Marije Groot Coördinatie Isabel Michelotti Aan dit nummer werkten mee Kees Brinkman (KNRM), Floris Dogterom, Vincent van Dordrecht, John van Iperen, Linde Jelsma (KNRM), Jeanet van der Linden, Ilja Post, Michiel Scholtes, Janneke Stokroos (KNRM), Femmy Weijs, Edward Zwitser (KNRM). Druk Printconsult

Anke Postma (47), opstapper Reddingstation Harlingen

‘Als de pieper gaat, ga je gewoon’

ls kind had ik al een sterke drang naar het water. Ik ben opgegroeid in Brabant, maar vond het altijd prachtig wanneer we naar familie in Friesland gingen. Daar lagen de bootjes en kon je heerlijk surfen en zeilen. Sporten die uitgroeiden tot mijn grootste passies. Op mijn 28e besloot ik voor mijn passie te gaan door voorgoed naar Friesland te verhuizen. Ik monsterde er aan als matroos aan boord van een tallship. Jarenlang heb ik de hele bovenste helft van de wereld verkend. Op dat schip leerde ik ook mijn man kennen en toen ik zwanger werd, besloot ik het zwervende bestaan op te geven. Inmiddels werk ik in een winkel voor scheepsbenodigdheden.

“

HET WATER HEEFT MIJ ALTIJD GETROKKEN

Toen mijn kinderen oud genoeg waren, besloot ik ook weer actief te worden als vrijwilliger. Dat werd de KNRM. Vanwege de vele zeereizen die ik heb gemaakt, weet ik als geen ander hoe je op het water soms overgeleverd kunt zijn aan de natuur. Dan ben je blij dat de mannen en vrouwen van de KNRM er zijn. Vier jaar werk ik nu als opstapper bij het reddingstation in Harlingen. In die periode heb ik heel wat mensen uit de brand geholpen. Zoals dat echtpaar in een motorboot, hopeloos vastgelopen op een zandplaat. De man kon het maar niet geloven. Zelfs terwijl we de boot lostrokken, bleef hij ongelovig zijn kaart bestuderen en stamelen: er moet hier toch écht water zijn. Of die vier volwassenen en vijf kinderen in een huurzeiljacht die we tot twee keer toe moesten lostrekken. Die mensen hadden geen idee hoe je een boot bestuurt. Onverantwoord eigenlijk….. Opvallend ook was de man die mij vroeg naar de betekenis van al die rode en groene boeien in het water. Uhm, die geven de vaarweg aan meneer. Och, ook hen helpen we graag. Wanneer de pieper gaat, ga je gewoon. Want je weet: hier is iemand in nood. En iemand in nood laten we bij de KNRM nooit zitten.

Beschermvrouwe: H.K.H. Prinses Beatrix der Nederlanden verslag 230 DE REDDINGBOOT

ACHTERGROND

Bram Fey hielp bij het opzetten van een reddingstation op Chios. 4

DE REDDINGBOOT verslag 230

ACHTERGROND

Vrijwilliger op Chios ‘Je laat mensen niet aan hun lot over’ Zodra hij hoorde van de KNRM-plannen om in Griekenland mee te helpen vluchtelingen te redden, belde Bram Fey (45) met IJmuiden. ‘Schrijf mij maar op.’ Want je laat mensen waar dan ook - niet op zee aan hun lot over. tekst Jeanet van der Linden fotografie John van Iperen

FACTS • De KNRM heeft in twee maanden op Chios een professioneel reddingstation met 25 vrijwilligers opgeleid. Op 14 mei werd het station opgeleverd. • Bram maakte deel uit van een team van 15 vrijwilligers die bij toerbeurt de Grieken hebben opgeleid.

ram Fey: 'Er kwam ’s morgens vroeg een schip van de Kustwacht binnen met Syrische vluchtelingen aan boord. Ze waren die nacht van zee geplukt. Daar stonden ze op het voordek. Een groep mannen, vrouwen en kinderen. Al naderend in de stilte van de ochtend zongen ze een vrijheidslied. Toen ik dat hoorde, liepen de rillingen over mijn rug.’ Mensen redden Het is maart 2016. De plaatsvervangend schipper van station De Koog/ Oudeschild is als vrijwilliger voor twee weken op het Griekse eiland Chios gestationeerd. Hij gaat samen met de Grieken een reddingstation volgens KNRM-model oprichten en behoort tot de eerste lichting. De Griekse collega’s van het Hellenic Rescue Team (HRT), dat van oudsher meer is gespecialiseerd in het redden van mensen op het land, kan de toestroom van vluchtelingen over zee niet aan. Als kapitein op een onderzoeksschip van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) kent Fey de gevaren van de zee maar al te goed. Als mens en als KNRM-er gaat elke verdrinkende vluchteling hem aan het hart: ‘Het is mijn innerlijke overtuiging dat ik die mensen wil redden. Omdat ik altijd op zee werk, weet ik hoe belangrijk het is dat er een organisatie 24/7 klaarstaat voor mensen in de problemen. Als je in een auto zit en je krijgt wat, dan zet je hem op de vluchtstrook. Je bevriest eigenlijk de situatie. Maar op zee kan dat natuurlijk niet! Als vluchtelingen daar geen hulp krijgen, zijn ze vaak reddeloos verloren. Los van hoe het allemaal komt en wat je ervan vindt; je laat mensen op die manier niet aan hun lot over.’ Bizarre toestanden Op een regenachtige zondag in maart arriveerde Bram Fey op Chios. ‘Het decor is vreemd, dat merk je meteen. Op de haven zie je overal vluchtelingen. Een vader die met zijn kind en een paar tassen op de kade naar het bootje staat

te kijken waarmee hij die nacht is binnengekomen. Toen we aankwamen was er net een rubberbootje binnengekomen met een overleden baby. Geplet! Dan voel je het leed waar die mensen in leven van dichtbij.’ ‘En dan het bizarre dat er gewoon veerboten tussen Turkije en Griekenland varen, maar dat vluchtelingen daar niet op mogen. Dat heeft mij het meest geraakt, hun leed. Na alles wat ze in hun land al meegemaakt hebben: je huis in puin geschoten, met je kinderen op je

arm en wat spullen op de vlucht slaan en dan ook nog die barrière van de zee moeten nemen met alle risico’s van dien. Dat verdienen die mensen niet. Iedereen snapt dat daar iets aan gedaan moet worden.’ Petje af voor de Grieken De volgende dag kon Bram meteen aan de slag. De beide schepen van het Atlantic-type en de container met materiaal arriveerde volgens planning in de haven van Chios. Er werd ingericht en vervol-

Bram is ervan overtuigd dat de KNRM een verschil heeft kunnen maken. verslag 230 DE REDDINGBOOT

REPORTAGE gezegd. Maar: petje af voor de Grieken. Sommigen stopten er elk uurtje vrije tijd in. Van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat waren ze in touw. Dat was voor ons een echte boost. We hoefden totaal niet te sleuren, eerder het tegenovergestelde. En net als bij de KNRM heb je daar ook mensen met allerlei beroepen. Dus binnen de kortste keren kwamen er ’s avonds jongens aan met busjes die van alles in elkaar kwamen klussen. Super!’

Bram aan boord voor de instructie van de Griekse redders in opleiding van het Hellenic Rescue Team.

FACTS • De financiering van het project kwam tot stand dankzij aparte donaties van bedrijven, grote schenkers en donateurs. Er is geen geld uit reguliere donaties gebruikt. • KNRM’ers hebben zich op vrijwillige basis op Chios ingezet. • In totaal werd meer dan € 350.000 ingezameld, voor het materieel, de opleiding en de ondersteuning tot 2017. • Het reddingstation wordt verder in stand gehouden door donateurs op Chios. Kijk voor meer verslag op knrm.nl/reddershelpenredders 6

DE REDDINGBOOT verslag 230

gens gestart met plannen en theorielessen geven. Zodra de theoretische basis op orde was, zou het team operationeel worden. Dat gebeurde enkele weken na het vertrek van Bram. Er hadden zich van tevoren ongeveer 25 vrijwilligers aangemeld, zowel mannen als enkele vrouwen. Toen de KNRM eenmaal aan de slag ging, liep dat aantal snel op. Het waren lange dagen, voor zowel de KNRM’ers als de Griekse vrijwilligers. Bram: ‘Dat hadden we van tevoren

“

WE HEBBEN DE WERELD EEN STUKJE BETER KUNNEN MAKEN

Verschil maken Heeft hij het verschil kunnen maken? Bram denkt het wel. ‘We moesten iets doen en we hébben iets gedaan. Samen met de lokale bevolking iets duurzaams neerzetten waar ze verder mee kunnen, ja, dat is verschil maken. Wij vinden de kennis die we hebben heel vanzelfsprekend, maar voor de Grieken was veel nieuw. Ze waren heel dankbaar, dat was mooi om te merken. Daarnaast was het voor mij persoonlijk een geweldige ervaring. Lekker pionieren, fantastisch. Die Grieken gaat het lukken, daar heb ik alle vertrouwen in. Het is een trots, zeevarend volk. Er is door de geografische ligging zoveel watersport dat ze – los van de vluchtelingenproblematiek – reddingstations goed kunnen gebruiken. Deze opzet gaat verder uitgerold worden, dat kan niet anders. ' ‘Goeie actie’ Fey: ‘Dat de KNRM dit voor elkaar heeft gebokst, vind ik persoonlijk een heel goede actie. Wij richten ons natuurlijk primair op Nederland, dat is onze basis en die beschermen we te allen tijde. Maar dat we daarnaast kijken waar onze inzet elders nodig is, vind ik fantastisch. En dat de Chios-missie zo professioneel en duurzaam is aangepakt, vervult me als KNRM-er met trots. We hebben de wereld een stukje beter kunnen maken.’

Bram Fey: 'Toen we aankwamen was er net een rubberbootje binnengekomen met een dode baby. Dan voel je het leed waar die mensen in leven van dichtbij.'

BN’ER AAN HET WOORD

“KNRM biedt je de back-up die nodig is op het water”

FACTS • Pieter-Jan Postma (34) is een Nederlands zeiler in de Finnklasse. Hij vertegenwoordigde Nederland driemaal op de Olympische Spelen.

De passie voor water en enorm doorzettingsvermogen brachten Pieter Jan Postma naar zijn deelname aan zijn 3e Olympische Spelen. Helaas niet de gedroomde medaille. Hij eindigde er als tiende. Maar zijn passie voor het water blijft. Evenals zijn liefde voor de club die hen die zich op dat water begeven beschermt, de KNRM. tekst Ilja Post

ls we hem spreken, zit hij nog in Rio. Het giet er, zegt hij. Weersomstandigheden die passen bij zijn gemoed. Eerder dit jaar werd hij nog gehuldigd als Europees kampioen op de EK Finn in Barcelona. Maar op de Spelen, PJ’s derde alweer, ging het mis. De zeiler eindigde als negende in de medalrace en zakte één positie in het klassement naar de tiende plaats. “Dat is best even slikken”, geeft hij toe. “Maar iedere sporter weet: sport is hard, keihard. De kunst is nu om jezelf weer te herpakken. Om de teleurstelling een plekje te geven. Maar ook om stil te staan bij alle mooie momenten. Deelnemen aan de Olympische Spelen heeft iets magisch. Samen met zeilers uit de hele wereld kom je samen om de passie voor je sport te delen.” Die passie voor het water zat er bij PJ al vroeg in. “Ik groeide op in een klein dorpje in Friesland, pal aan een sloot. Ik werd als het ware naar dat water toegetrokken. Van jongs af aan lag ik er al in. Eerst op een surfplank, later als zeiler. Naarmate ik er beter in werd, werd ik ook steeds serieuzer. Het begin van mijn lange tocht naar de top.” Wat voor hem het mooiste is aan zeilen? “Het optimaal leren omgaan met de elementen. Maar hoe getraind je ook bent, de natuur is sterk en onvoorspelbaar. Soms gebeurt er wat en heb je pech. Dan is het mooi dat je kunt vertrouwen op zo’n grandioze organisatie als de

KNRM. Zij bieden de back-up en veiligheid die nodig is op het water.” PJ kent de KNRM goed. Als student aan de Zeevaartschool liep hij er ooit een half jaar stage. Hij hielp toen onder andere mee om reddingsoperaties te standaardiseren en in beeld te brengen. Ook ging hij regelmatig mee met acties. “Prachtig vond ik dat. Dus toen de KNRM mij later vroeg een soort ambassadeur te worden, twijfelde ik geen moment. Liefst zou ik ook zelf als opstapper aan de slag gaan. Helaas valt dat nu nog niet te combineren met mijn sport. Desondanks zou ik in de toekomst graag een actievere rol op mij nemen.” “De KNRM is verbindend. De organisatie drijft op vrijwilligers; op het er voor elkaar zijn, zowel in tijd, energie als financiën. Zeker in deze tijd is dit een van de geweldige eigenschapen waar we trots op zijn. We doen het met en voor elkaar.”

“

HOE GETRAIND JE OOK BENT, DE NATUUR IS STERK EN ONVOORSPELBAAR verslag 230 DE REDDINGBOOT

REPORTAGE

De heliredders van de Noordzee helikopter Vlaanderen werken nauw samen met de KNRM.

Succesvol samenwerken Helikoptercrews NHV oefenen regelmatig met vrijwilligers KNRM Waar het search and rescue-missies betreft, zijn de KNRM en NHV twee handen op één buik. De eerste schieten in hun snelle boten over water te hulp; de heliredders van Noordzee Helikopters Vlaanderen via de lucht. Bart Sinnaeve is één van hun piloten. tekst Ilja Post fotografie Mario Rentmeester en Flying Focus

DE REDDINGBOOT verslag 230

n oude vriendenboekjes schreef hij het al, bij de vraag wat wil je later worden: helikopterpiloot. Een jeugddroom, aldus Bart Sinnaeve (39). Eén die hij in later jaren stiekem een beetje vergat. Aanvankelijk koos hij dan ook voor een heel andere carrière. Sinnaeve werd apotheker, met een doctoraat in de farmaceutische wetenschap. Dat vliegen deed hij er een beetje bij. Gewoon voor de lol, in de burgerluchtvaart. Tot hij zo’n elf jaar geleden

besloot alsnog zijn jongensdroom achterna te jagen. Inmiddels is hij piloot bij NHV met zo’n drie- tot vierduizend vlieguren op zijn naam. Noodoproep Een groot deel van die uren besteedt hij aan het leveren van helikopterdiensten voor olie- en gasboorplatformen, windmolenparken en het beloodsen van zeeschepen. Van oudsher de corebusiness van NHV. Maar de helikopter services provider heeft ook een andere

REPORTAGE FACTS • Sinds haar oprichting in 1997 heeft NHV een indrukwekkende groei doorgemaakt als helikopter services provider. • NHV heeft 650 medewerkers verspreid over 25 basissen in Europa en Afrika. • De luchtvloot telt intussen meer dan zestig helikopters.

taak. De kustwacht heeft piloten als Sinnaeve op speed dial staan. Als er iets mis gaat op zee, leveren zij Search and Rescue-diensten en dringend medisch transport. Sinnaeve kan zich zijn eerste ‘scramble’ of noodoproep nog goed herinneren. ‘We kregen ‘s nachts melding dat een zeilboot water maakte. De Carissa was haar naam. Binnen tien minuten hingen we in de lucht, terwijl ergens onder ons ook een reddingboot van de KNRM onderweg was. Gezonken is dat schip toen niet. Vrijwilligers van de reddingdienst hebben haar op volle zee droog gepompt en daarna de haven van Scheveningen in gesleept.’

“

GEEN RUIMTE VOOR FOUTJES ALS JE MET EEN HELIKOPTER BOVEN EEN ‘VARENDE REDDINGBOOT VLIEGT Een buitengewoon succesvolle missie dus. Oók voor justitie, zo bleek bij nadere inspectie. De zeilboot bleek tjokvol cocaïne te zitten. Zal je net zien: mijn eerste reddingoperatie en ik tref meteen een drugsboot in nood. We hebben er zelfs de krant mee gehaald.’ Voor de jonge piloot was het een avontuurlijke vuurdoop. Een missie zonder slachtoffers ook, de celstraf van de opvarenden niet meegerekend. Maar hij heeft ook andere reddingsoperaties

meegemaakt. Vluchten waarbij hij en zijn crew echt het verschil hebben gemaakt tussen leven en dood. ‘Afgelopen week nog: een kitesurfer die zijn vlieger was verloren en kilometers was afgedreven. Het is dat zijn vrienden alarm sloegen, anders had hij het zeer waarschijnlijk niet overleefd. Dergelijke meldingen krijgen we vaker in de zomer. Als het vijf, zes uur ’s middags wordt en er ligt nog altijd een stapel onbeheerde kleding op het strand, is het meestal foute boel.’ Dagelijks oefenen Diep tragische oproepen, waarbij een reddingoperatie uiteindelijk een bergingsmissie wordt, heeft Sinnaeve als heli-redder nog niet meegemaakt. Maar de kans is aanzienlijk dat ook hem dit een keer overkomt. ‘Een standaardredding bestaat niet. Er zijn simpelweg te veel variabelen: het weer, hoe het slachtoffer eraan toe is en hoe we deze moeten oppikken – uit zee, van een reddingboot van de KNRM of een ander schip. Het enige wat je kunt doen, is hopen op een happy-end. Hopen en trainen op zoveel mogelijk scenario’s.’ De helikoptercrews van NHV oefenen hun skills dan ook dagelijks. Vaak alleen, maar bijna wekelijks ook met vrijwilligers van de KNRM, omdat het niet ondenkbaar is dat tijdens een reddingsactie beide eenheden elkaar tegenkomen. Beide reddingdiensten gebruiken de oefenmomenten om de onderlinge communicatie en de samenwerking goed op elkaar af te stemmen zodat alles, wanneer het er om spant, vlekkeloos verloopt. Voor NHV is het bovendien belangrijk om te oefenen op kleine objecten:

laat maar eens iemand van boven op een klein zeiljachtje zakken of van een reddingvlot ophijsen! Sinnaeve: ‘Dat is elke keer weer een uitdaging. Zeker in slecht weer. Of wanneer je grotendeels ‘blind’ vliegt. Bijvoorbeeld ’s nachts of wanneer je zo weinig referentiepunten hebt dat je amper de horizon kunt zien. Toch moet je de heli juist dan ook perfect stil kunnen houden. Alleen dan kan onze hoist operator, die de lier bedient, veilig de ‘kikker’ (reddingduiker) of een brancard neerlaten. Dat lukt je alleen door zo vaak mogelijk te oefenen.’ Teamwork Die samenwerking met allerlei verschillende reddingstations heeft volgens Sinnaeve ook nog een ander voordeel: je leert elkaar goed kennen. ‘Dat is goed, want mensen redden is teamwork. Wanneer ik met mijn helikopter vlak boven een varende reddingboot vlieg, is er weinig ruimte voor foutjes. Op zo’n moment moet je elkaar blindelings kunnen vertrouwen om mensen zo snel mogelijk in veiligheid te brengen.’

FACTS • NHV levert helikopterdiensten aan de offshore industrie, het Loodswezen en de Nederlandse Kustwacht. • De Search and Rescue-diensten op zee en dringend medisch transport voor de Nederlandse kust vinden plaats vanuit de Pistoolhaven in Rotterdam en vliegveld De Kooij in Den Helder.

verslag 230 DE REDDINGBOOT

JOURNAAL

Nieuwe reddingboot voor de reservevloot Er wordt een nieuwe reddingboot toegevoegd aan de reservevloot van de KNRM. Reserveboten worden ingezet als de operationele reddingboten in onderhoud zijn. Ook kunnen ze gebruikt worden als opleidingsvaartuig. Deze reddingboot kon worden gebouwd uit de nalatenschap van de heer C. Uriot. In zijn testament uitte hij de wens dat er een boot werd gebouwd en vernoemd naar zijn eerste overleden vrouw, Johanna Maria. De doop werd verricht door mevrouw M. van Duyvendijk-Kruk, echtgenote van de voorzitter van de Raad van Toezicht van de KNRM. De Johanna Maria is gebouwd door Habbeké Shipyards uit Hoorn. Het ontwerp is van het type Nikolaas, en is ontworpen door de Dutch Special Marine Group.

KERSTACTIE

2016

R MEER KIJK VOO TIE EN INFORMA STELLEN OM TE BE .NL OP KNRM

DE REDDINGBOOT verslag 230

“

ELKE DAG OP DE HOOGTE? VOLG ONS VIA TWITTER EN FACEBOOK

JOURNAAL

Onderzoeksraad rapporteert over medische zorg op zee Op 7 juli verscheen een rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over medische hulpverlening op de Noordzee. Het onderzoek werd verricht naar aanleiding van een duikincident ter hoogte van Zandvoort op 11 juli 2015, waarbij een duikster onwel werd en later in het ziekenhuis overleed.

Marinus Cornelis in Urk

fotografie Mario Rentmeester

Het reddingstation Urk van de KNRM heeft de beschikking gekregen over een nieuwe reddingboot. Deze is van het type Atlantic 75 en werd in augustus gedoopt. De boot is bekostigd uit het Marinus Cornelis Fonds, opgericht door mw. W. van Zantvliet-Waterdrinker (1944-2015). Haar wens was dat er een reddingboot met de naam Marinus Cornelis werd gebouwd, genoemd naar haar overleden echtgenoot. Het echtpaar Van Zantvliet ging graag het water op met hun zeilboot die in Enkhuizen lag. Na het overlijden van meneer Van Zandvliet zeilde zijn vrouw nog één keer en verkocht toen de boot. Haar nalatenschap vormde het Fonds op Naam. De doopplechtigheid werd verricht door mevrouw L. van Nieuwburg.

Reddingboot Valentijn met pensioen Na meer dan 25 jaar trouwe dient is de reddingboot Valentijn toegevoegd aan de collectie van het Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers in Den Helder. Het schip werd in 1990 gebouwd als eerste in een serie waarmee ook de naam van de klasse werd bepaald: de Valentijn-klasse.

Het rapport concludeert dat de duikster niet de best mogelijke medische zorg heeft gekregen. In het rapport worden Kustwacht, Radio Medische Dienst, NHV-helikopters en de KNRM onder de loep genomen. Het rapport stelt vast dat er structurele tekortkomingen zijn aangetroffen in de medische hulpverlening op de Noordzee. Ook heeft de Nederlandse Kustwacht geen controle gehad op de coördinatie van de afzonderlijke hulpdiensten voor medische hulpverlening en wordt zij daarin door de verantwoordelijk ministeries onvoldoende aangestuurd en ondersteund met middelen. De Onderzoeksraad doet de aanbeveling aan de Kustwacht om samen met betrokken partijen -

hulpverleners op zee de inrichting en werking van het proces van medische hulpverlening op zee te verbeteren. De KNRM is blij met onderzoeken die een bijdrage leveren aan het verbeteren van hulpverlening. Onze vrijwilligers aan boord van de reddingboten en artsen van de Radio Medische Dienst willen mensen goed kunnen helpen. Daarvoor zijn zij gebaat bij een strakke regie en toezicht op de uitvoering en mogen zij geen last hebben van schurende zaken en onduidelijke procedures. In oktober 2015 heeft de Radio Medische Dienst van de KNRM met de Kustwacht de werkgroep Medische Evacuatie (MEDEVAC) gevormd om werkafspraken en procedures vast te stellen.

Het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl verslag 230 DE REDDINGBOOT

ACHTER DE SCHERMEN

Uit het dagboek van... Tineke de Jong is KNRM Lifeguard op Ameland in de zomer. Vrije dagen zijn schaars, want ze werkt gemiddeld zes dagen in de week van 10.00 uur tot 18.00 uur. Omdat ze samen met de andere lifeguards op de strandpost woont, is de scheidslijn tussen werk en prive heel dun. Maar eenmaal thuis aan de vaste wal, in het Groninger Marum mist ze het geruis van de zee en het zand tussen haar tenen. fotografie Olaf Kraak

“

WERK EN PRIVE LOPEN DUS ALTIJD DOOR ELKAAR. MAAR THUIS VOEL JE MEER DE DRUK VAN VERPLICHTINGEN.

DE REDDINGBOOT verslag 230

Maandag 11 juli Vanavond een oefenavond met parachutisten, zodat wij als lifeguards weten wat we moeten doen als een parachutist in het water terecht komt. Door veel samen met de KNRM reddingstations en andere lifeguards te oefenen op scenario’s, kun je beter de gevolgen van een mogelijke reddingsactie overzien. Samen met de reddingboot hebben we de overstap op zee naar een ander schip geoefend. Wij hebben naar elkaar de wederzijdse verwachting uitgesproken over hoe wij reddingsacties opstarten en communiceren. Dat wij elkaar hebben ontmoet is erg belangrijk. Nu zijn de lijntjes kort en weten wij dat de reddingbootbemanning het juist fijn vindt als wij hen oproepen, zodat zij betrokken worden bij eventuele reddingsacties door de lifeguards. Donderdag 14 juli Een rustige ochtend. We bereiden de dag voor met het klaarzetten van de reddingwaterscooter en het strandvoertuig. En we kiezen het veilige zwemgebied zwemgebied. Dat kan elke dag net een beetje op een andere plek zijn, afhankelijk van muien of gevaarlijke stroming. Om het zwemgebied af te bakenen, gebruiken we roodgele vlaggen. Verder een klusje dat er ook bijhoort voor 10 uur ’s morgens: de toiletten schoonmaken. Want om 10 uur moet alles operationeel en inzetbaar zijn, elke dag opnieuw! Bij de ochtend hoort verder: gezamenlijk

koffie drinken en de dag doornemen. Het belooft mooi weer te worden, dus we bereiden ons voor op een drukke dag. We houden het weer altijd goed in de gaten: bij onweer evacueren we het strand. Donderdag 21 juli Een drukke dag! Gelukkig geen grote calamiteiten. Veel kleine EHBO-gevallen zoals splinters en schaafwondjes. We krijgen op drukke dagen veel vragen over de betekenis van de vlaggen. Rood betekent verboden te zwemmen, geel gevaarlijk. De roodgele vlaggen aan de waterlijn markeren het zwemgebied met toezicht. Vandaag hadden we ook een strandbezoeker met een astma-aanval, heel vervelend voor de persoon in kwestie. Gelukkig zijn we voldoende getraind en herkennen we de symptomen. Ook scheelt het dat je nooit alleen bent, dat versterkt de groepsbinding. Zaterdag 30 juli Het seizoen vliegt voorbij! We werken hard en veel, en buiten het werk om maken we het strand schoon, en eten en relaxen we op de strandpost. Werk en prive lopen altijd door elkaar. Maar thuis voel je meer de druk van verplichtingen. Je geeft hier veel commitment, maar je ‘moet’ minder dan thuis. Eenmaal terug ‘aan de wal’ mis ik altijd het zand tussen mijn tenen. Ineens moet je weer schoenen aan, dat is altijd een raar gevoel.

LOGBOEK VAKMANSCHAP OP ZEE Den Helder en Texel Oudeschild_ 5 juli_wind n8_inzet reddingboten Joke Dijkstra en Cornelis Dito

p. 14

DUIKER VERDRINKT Ouddorp_11 juni_wind no2_ inzet reddingboten Griend en Baron van Lynden

p. 15

fotografie Mario Rentmeester verslag 230 DE REDDINGBOOT

LOGBOEK

Een Nederlands zeiljacht van ongeveer 8 meter is via de Doove Balg op weg van Den Oever naar Vlieland als de mast breekt in een bui met veel wind. fotografie KNRM Den Helder

VAKMANSCHAP OP ZEE DEN HELDER EN TEXEL OUDESCHILD_5 JULI_WIND N8_ Een Nederlands zeiljacht van ongeveer 8 meter is via de Doove Balg op weg van Den Oever naar Vlieland als de mast breekt in een bui met veel wind. In Den Helder en Texel Oudeschild gaan de piepers af met prio 1. De Joke Dijkstra en de Cornelis Dito stuiven op topsnelheid naar de plek des onheils toe. Daar was ten tijde van het ongeval gelukkig de kotter TX21 in de buurt, die de Kustwacht had gewaarschuwd. Dankzij het uitstekende vakmanschap van de Texelse vissers was het hen gelukt om een sleepverbinding met het jacht te maken. Zo hadden ze de kop van het scheepje in de golven gehouden en voorkomen dat het aan lagerwal zou zijn geraakt. De Cornelis Dito is als eerste ter plaatse en zet opstappers over. Die sjorren de mast aan boord. Even later arriveert de Joke Dijkstra, die de sleep van de TX21 overneemt en het jacht naar Oudeschild sleept. De oudste van de drie opvarenden, een tachtiger, heeft lichte onderkoelingsverschijnselen, reden waarom de Joke Dijkstra hem aan boord neemt. ‘De wind stond de ene kant op en de stroom de andere kant,’ zegt de Helderse schipper Michel de Jong. ‘Dan krijg je een hele steile zee met korte golven. Dat zal mede de oorzaak van het ongeval

DE REDDINGBOOT verslag 230

zijn geweest. Zelfs de Joke Dijkstra stak tijdens het slepen met de neus onder water. Dat doet ze bijna nooit.’ De vrijwilligers uit Den Helder meren net af in hun thuishaven en verheugen zich al op de warme hap, als de volgende oproep binnenkomt. Een andere Texelse kotter heeft problemen met zijn motor. De Joke Dijkstra spoedt zich erheen, maar hoeft alleen stand-by te zijn, want het vissersschip kan toch op eigen kracht de haven halen. Michel heeft geen enkel probleem met de 'vergeefse oproep': ‘Ik vind het eigenlijk wel goed zeemanschap van die schipper,’ zegt hij. ‘Het toerental van de motor viel steeds terug en hij dacht dat die ermee zou stoppen. Hij trof een voorzorgsmaatregel. Als het echt misgaat en hij roept ons dan pas op, ligt hij al op het strand voor wij er zijn.’ En zo lieten op één dag twee ploegen van de KNRM én twee Texelse kotterbemanningen zien hoe het moet. BINNENVAARTSCHIP ZINKT ENKHUIZEN, HINDELOOPEN EN LEMMER_5 JULI_WIND W6_ De reddingstations Enkhuizen, Hindeloopen en Lemmer krijgen een oproep van het KWC: mensen te water in de richting van Stavoren. Alle zes de reddingboten begeven zich naar de opgegeven locatie op zes kilometer uit

Bekijk het filmpje van de redding 'Vakmanschap op zee' op Youtube. youtube.com/knrm

de Friese kust, evenals de SAR-helikopter en een kustwachtvliegtuig. Het Belgische binnenvaartschip Alsvin is daar om half vier ‘s middags gezonken. Door de harde westenwind had het veel overslaand water in het ruim gekregen. Als de KNRM-boten arriveren, ziet schipper Ed Koopman van de reddingboot Watersport-KNWV dat het binnenvaartschip op de bodem van het IJsselmeer staat: ‘Aan de voorkant stond alleen nog maar de mast boven water en aan de achterkant alleen de auto's en de stuurhut. Daarin bevonden zich twee opvarenden.’ De derde opvarende was al door commercieel berger Odin van de voorplecht gehaald; hij had daar in het water gestaan en was daardoor onderkoeld geraakt. De Watersport neemt het slachtoffer over van de Odin, haalt de twee andere opvarenden van boord van de Alsvin, en brengt hen naar Stavoren. Vanuit de lucht is te zien dat er olie lekt. Daarom legt de Odin een oliescherm aan rond het schip en begint ook aan het bergen van de losse spullen. De KNRM-boten doen hetzelfde. De Alida houdt de wacht tot Rijkswaterstaat arriveert, die samen met de KLPD de zaak verder afhandelt. De Alsvin ligt in de vaargeul. Er worden wrakboeien rondom het schip geplaatst om de andere scheepvaart op afstand te houden. VAN PAARDEN GEVALLEN CADZAND _28 juni en 4 juli In korte tijd rukt het Kusthulpverleningsvoertuig (KHV) twee keer uit om de ambulancedienst te assisteren. Beide keren is een vrouw van haar paard gevallen. Het harde zand op het strand kent geen genade. Op 28 juni breekt een amazone haar bovenbeen, een week later houdt een paardrijdster een zeer pijnlijke rug over aan haar val. Het KHV brengt het ambulancepersoneel naar de plaatsen van de ongevallen. De eerste keer is daar extra haast bij, want de van haar paard gevallen vrouw ligt vlak bij de waterlijn en de vloed komt op.

‘‘

ALS HET ECHT MISGAAT EN HIJ ROEPT ONS DAN PAS OP, LIGT HIJ AL OP HET STRAND VOOR WIJ ER ZIJN - Michel de Jong -

LOGBOEK TWEE JACHTEN ZINKEN LEMMER_26 JUNI_ZW5_ Een motorvlet steekt het IJsselmeer over met een ander jacht op sleep, maar begint halverwege de tocht water te maken. Vlak bij de Prinses Margrietsluis veroorzaakt een passerende sleepboot zo veel golven dat het helemaal mis gaat â&#x20AC;&#x201C; met beide vaartuigen. De enige opvarende kan nog net een lijn op de wachtsteiger werpen, maar als de reddingboten arriveren, zien de opstappers de punt van de vlet in het water verdwijnen en ligt de man in het water. Een opstapper springt overboord en helpt hem aan boord van de Palace Noordwijk. De Anna Dorothea brengt de drenkeling vervolgens naar het boothuis voor een warme douche. De bemanning van de Palace Noordwijk bindt de wrakken extra vast aan de steiger en markeert ze met boeitjes en rood-wit lint. Rijkswaterstaat neemt het verder over. DUIKER VERDRINKT OUDDORP_11 JUNI_WIND NO2 Prio 1: duiker vermist op het Grevelingenmeer ter hoogte van het duikwrak Le Serpent voor de kust van Scharendijke. Anderhalf uur voor de melding is er voor de laatste keer contact met de 59-jarige man geweest. Behalve de beide reddingboten zijn ook de brandweer, de politie en een ambulance ter plaatse, waarbij de reddingboot Griend als OSC (on-scene coĂśrdinator) fungeert. De SAR-helikopter en een duikteam van de brandweer arriveren later. De reddingboten Griend en de Baron van Lynden maken diverse zoekslagen en de helikopter kamt een groot gebied uit. Omdat het wrak 23

Als de KNRM-boten arriveren, ziet schipper Ed Koopman van de reddingboot Watersport-KNWV dat het binnenvaartschip op de bodem van het IJsselmeer staat. fotografie KNRM Hindeloopen

De meest actuele informatie over reddingen vindt u op twitter@knrm

meter diep ligt, mogen de brandweerduikers niet duiken. Er zijn twee zeer ervaren divemasters in de buurt die hulp aanbieden. In overleg met de brandweer maken zij twee duiken, maar vinden de vermiste man niet. De hulpdiensten gaan nu uit van een berging. Later die avond arriveert het marineduikvaartuig Hydra om mee te helpen zoeken. Om 18.45 uur wordt er afgeschaald. De Baron van Lynden, brandweer, helikopter en ambulance keren terug naar hun standplaatsen. Alleen de Griend blijft ter plaatse, maar wordt om 19.45 uur bedankt voor zijn diensten en gaat ook terug naar het reddingstation. De politie neemt de zaak over en assisteert de marine bij het duiken. De volgende dag vinden duikers van de marine het lichaam van de vermiste duiker in het scheepswrak.

HENGELAAR VERDRINKT BRESKENS_10 JUNI_WIND NW2_INZET REDDINGBOOT ZEEMANSHOOP Schipper Marcel van den Nieuwendijk is met het Kustwachtcentrum (KWC) aan de telefoon over een net afgeronde actie, als daar om 10.08 uur een nieuwe melding binnenkomt van een persoon te water bij de veerhaven. Een getuige heeft vanaf de kant gezien hoe een hengelaar vanaf de westelijke pier in het water is geraakt. Als de Zeemanshoop in de veerhaven arriveert, staan er mensen op de pier te wijzen. Er wordt direct een opstapper met een marifoon op het strand gezet om goede communicatie mogelijk te maken. De opstappers kijken goed in de rondte of ze iemand zien zwemmen of drijven. Even lijkt dat het geval, maar het blijkt een zeehond te zijn. Daarna maakt de Zeemanshoop zoekslagen tussen het strand en het laagwaterpunt bij de westelijke pier. Bij de vierde slag zien ze iets drijven. Het blijkt de vermiste hengelaar te zijn, die met zijn gezicht naar beneden in het water ligt. Het slachtoffer wordt via de drenkelingenklep aan boord gehaald en de redders beginnen direct met de reanimatie; ze beademen de man en dienen zuurstof toe. De KNRM-crew besluit achterwaarts naar het strand te varen, waar de ambulance, brandweer en traumahelikopter uit Brugge al klaarstaan. Zo kunnen ze het slachtoffer zo snel mogelijk aan de hulpdiensten overdragen. Even voor elven komt het bericht dat de hengelaar is overleden. Plaatsvervangend schipper Bram Verha-

Kusthulpverleningsvoertuig (KHV) rukt in korte tijd twee keer uit om de ambulancedienst te assisteren. Beide keren is een vrouw van haar paard gevallen. fotografie KNRM Cadzand

verslag 230 DE REDDINGBOOT

LOGBOEK De opstappers van het KHV zorgen er intussen voor dat de calamiteitensteiger vrij is van bootjes die daar niet horen te liggen, zodat de Kitty het jachtje netjes kan afmeren. LOGISTIEKE ONDERSTEUNING VLIELAND_31 MEI_WIND NO3_

Uit voorzorg is een groep van 29 schoolkinderen en beleiding in veiligheid gebracht, nadat het charterschip in dichte mist was gestrand op een stenen dam bij het strand van Vlieland. fotografie KNRM Vlieland

ge zegt over schokkende incidenten als deze: ‘Ik zie mijn hoofd als een computer met mapjes. Ik stop deze gebeurtenis in een mapje en maak dat daarna zo weinig mogelijk open. De meesten van ons gaan er op deze manier mee om. Maar als je er wél over wilt praten, dan kan dat natuurlijk altijd.’ De KNRM zorgt ervoor dat op elk reddingstation opgeleide vrijwilligers beschikbaar zijn voor een gesprek na schokkende ervaringen of nazorg als dat na verloop van tijd nodig is. SLEEPBOOT EN STUURBOOT SCHEVENINGEN EN TER HEIJDE_2 JUNI_WIND N7_ Het KWC slaat alarm voor een vaartuig met stuur- en motorproblemen met aan boord vijf personen, iets ten zuiden van de West Kardinaal op een mijl ten westen van de Scheveningse haven. Als de Kitty bij het scheepje arriveert, ligt het alleen op zijn stormfok. Er wordt een overstapper overgezet om een sleepverbinding te maken. Omdat het anker in de weg zit duurt dat even. Intussen koerst het jacht rechtstreeks op de zandmotor bij Kijkduin af. Om te voorkomen dat het vaartuig aan de grond loopt, sleept de Kitty het een halve mijl naar het westen, om de opstapper de gelegenheid te geven de dikke sleeptros goed te beleggen voordat het echte sleepwerk richting Scheveningen kan beginnen. Vanwege de hoge zeegang en de dikke branding voor de haven wordt de George Dijkstra gevraagd om als stuurboot

DE REDDINGBOOT verslag 230

Bekijk het filmpje van de redding 'Sleepboot en stuurboot op youtube.com/knrm

fungeren. Een stopzak achter het jacht hangen is met de noordelijke wind en het zuidgaande tij geen optie. De George Dijkstra maakt een sleepverbinding met het jacht en positioneert zich met zacht draaiende motor er vlak achter, waardoor het op koers blijft, terwijl de Kitty sleept. Net tussen de pieren gaat het toch bijna mis. Het jacht krijgt aan bakboorzijde een flinke roller over zich heen. De George Dijkstra vangt het scheepje op, maar tegelijkertijd breekt zijn sleeptros. Uit het logboek van de schipper: ‘Waren wij op dat moment blij dat de Dijkstra als stuurboot erachter hing. Was dit niet het geval geweest, dan was het jachtje er door die roller dwars uitgegooid, met alle gevolgen van dien.’ In de haven neemt de Kitty het vaartuig opzij, waarbij de Beluga assistentie verleent.

Laat in de middag verdaagt het charterschip Noorderlicht in dichte mist op het noordoostelijke strand van Vlieland. Het heeft 29 schoolkinderen en drie begeleiders aan boord. De twee reddingboten van de KNRM spoeden zich erheen. Er wordt besloten om alle passagiers uit voorzorg te evacueren. Het schip is gestrand op een stenen dam en men is bang dat het lek slaat. In goede samenwerking met de commerciële bergers van de firma Noordgat halen de vrijwilligers de opvarenden van boord en brengen ze met de Graaf van Bylandt en de Huibert Dijkstra naar de haven van Vlieland, waar ze in eerste instantie worden opgevangen in het boothuis van de KNRM. Er is nooit sprake geweest van paniek, zegt lid van de plaatselijke commissie van de KNRM Vlieland Cor Groenewold. ‘Het waren kinderen van een jaar of veertien. Ze vonden het allemaal wel spannend en een positieve bijdrage aan hun vakantie.’ Het calamiteitenteam van de gemeente zoekt naar accommodatie voor de nacht. Die wordt gevonden op kampeerterrein Stortemelk in de daar aanwezige tenten voor grote groepen. De vrijwilligers van de KNRM verlenen die avond en de dag daarop logistieke ondersteuning, onder andere door met het KHV en hun eigen auto's de kinderen naar de camping

Een hond was plots in het water gedoken. Door de sterke vloedstroom dreef ze snel af. De opstappers van reservereddingboot Christien redden de hond. fotografie KNRM Den Helder

LOGBOEK te vervoeren. De chartermaatschappij dirigeert een ander schip naar Vlieland. 's Middags scheept de hele groep zich in en zet haar reis naar Terschelling voort. Rond 16.00 uur begint Noordgat aan een eerste bergingspoging. Een half uur later is het schip vlot. HOND DRIJFT WEG DEN HELDER_31 MEI_WIND 31 NO2_ Om 13.10 uur op een dinsdagmiddag wordt er alarm geslagen voor een dier in de problemen. Het blijkt te gaan om een hond. Het tienjarige teefje was plots het water ingedoken toen ze met haar baasje op de dijk aan het wandelen was. Door de sterke vloedstroom drijft ze snel van de kant af. Een Duits zeiljacht heeft inmiddels de hond gelokaliseerd, zodat de opstappers op reservereddingboot Christien niet hoeven te zoeken. Een van hen springt overboord om het dier te vangen. In het boothuis wordt de hond met haar dolgelukkige eigenaar verenigd. Schipper Michel de Jong gaat later die avond bij de Duitse zeilers langs om hen te bedanken. ONDOORDACHT GEDRAG HINDELOOPEN_30 MEI_WIND NO4_NB Een extreem zwaar onweersgebied trekt 30 mei vanuit het noordoosten over Groningen en Friesland. Het KNMI geeft code oranje en voorspelt zware hagelbuien en windstoten. Ondanks de slechte weersvoorspellingen gaan drie kitesurfers op een maandagavond toch het IJsselmeer op, maar het lukt ze niet meer om terug te keren naar de Friese kust. Het Kustwachtcentrum alarmeert het reddingstation Hindeloopen. De reddingboot Alida vindt al snel één van de drie waaghalzen. De oorspronkelijke alarmmelding repte slechts van één kitesurfer, maar de man vertelt de opstappers dat ze met zijn drieën waren. Daarop alarmeert de Kustwacht ook de reddingstations Lemmer, Enkhuizen, Den Oever en Urk. Door het zware onweer en het risico van blikseminslag gaan alleen de reddingboten met een stuurhuis het water op, Reddingstation Den Oever vaart daarom niet en ook de gealarmeerde reddinghelikopter van De Kooij blijft aan de grond. De Alida maakt zoekslagen en vindt kort

De meest actuele informatie over de KNRM, volg ons dan via facebook

na elkaar de andere twee kitesurfers. Alle drie mankeren ze niets. Wel worden ze in het boothuis nog even toegesproken over hun ondoordachte gedrag bij deze weersomstandigheden. Alle overige reddingboten komen weer veilig thuis. ALS EEN BASKETBAL SCHIERMONNIKOOG en LAUWERSOOG_25 MEI_WIND W5_ De zeeverkeerspost Schiermonnikoog ziet omstreeks 20.30 uur een jacht vreemde koersen maken net buiten de vaargeul bij de Westgat 9-boei. De toren krijgt via de DSC-marifoon van het jacht de ene na de andere noodmelding binnen, maar contact maken lukt niet. Voor beide reddingboten op Schier wordt alarm geslagen. Er wordt besloten dat de reddingboot Edzard Jacob nog even wacht met uitvaren, om later extra apparatuur mee te kunnen nemen. De bemanning van de reddingboot Koning Willem I constateert grote paniek aan

‘‘

DE SCHIPPER LIEP OP EEN ZANDPLAAT EN WERD DAAR DOOR DE BRANDING ALS EEN BASKETBAL OP EN NEER GESTUITERD - Thijs van den Berg -

boord van het jacht. De schipper zegt dat ze aan de grond hebben gezeten en dat er via de kiel water binnenkomt. 'De schipper wilde een stukje afsnijden en had de vaargeul verlaten,' zegt plaatsvervangend schipper Thijs van den Berg. ‘Hij dacht dat het wel kon. Maar hij liep op een zandplaat en werd daar door de branding als een basketbal op en neer gestuiterd. Dat heeft maar een paar minuten geduurd. Maar we waren allemaal onder de indruk van de schade die dat veroorzaakt had.’ De opstappers zetten een motorpomp over en daarmee blijft het jacht tijdens de tocht naar Lauwersoog precies boven water. De Edzard Jacob brengt een extra pomp voor als het toch mis mocht gaan en blijft de hele reis vlak in de buurt. Intussen regelt schipper Jentsje van der Molen van station Lauwersoog dat de sluizen na sluitingstijd toch nog geschut worden. Hij zorgt er ook voor dat de kraan aan de binnenzijde van de dijk stand-by staat. Om 00.15 uur passeert het jacht de sluis en wordt uit het water gehesen. Dan wordt duidelijk wat voor klappen de dubbelwandige aluminium boot moet hebben gehad. Door een vuistdik gat spuit water naar buiten, beide kimkielen zijn verbogen, het roer hangt erbij en de bodem is flink ingedeukt. De opvarenden – twee gepensioneerde Fransen – kijken ontsteld toe. Jentsje brengt hen naar Dokkum en zorgt voor een hotel. In de dagen daarna ontfermt hij zich over het stel en zorgt ervoor dat ze hun boot in Lauwersoog kunnen laten repareren.

Medische evacuatie voor een patiënt met een gebroken been aan boord van de olietanker Hermione. fotografie KNRM IJmuiden

verslag 230 DE REDDINGBOOT

LOGBOEK kapotmaakt, zoals leidingen. Je weet nooit wat dat tot gevolg heeft voor zowel platform als kotter.’ Om ongeveer 20.30 uur is de Adriaan Hendrik ter plaatse en maakt gelijk een sleepverbinding met de kotter, die de fundatie van het boorplatform tot op ongeveer 150 meter genaderd is. Met zijn 40 meter en 331 ton is het vissersschip een aardige kluif voor de Adriaan Hendrik, maar het lukt de Egmondse redders om het vaartuig bij het platform uit de buurt te houden. De UK-149 meldt dat het zijn stuurloze collega naar Den Helder wil slepen. De Urker visser is rond middernacht ter plaatse en neemt de sleep over van de Adriaan Hendrik. Om 2 uur ‘s nachts zijn de Egmonders terug op het station, klaar voor een volgende actie. BINNENVAARTSCHEPEN BOTSEN MARKEN_15 MAART_NO3_

Een Urker visserschip heeft problemen met de schroef en drijft richting een boorplatform. fotografie KNRM Egmond

RUIG IJSSELMEER ENKHUIZEN_16 MEI_WIND NW 5_ Twee mannen besluiten om op Tweede Pinksterdag hun net aangeschafte motorjacht van Aalsmeer naar Leeuwarden over te varen. Maar na het passeren van het naviduct bij Enkhuizen blijkt het IJsselmeer toch wat ruiger dan verwacht. Ze besluiten terug te keren naar Enkhuizen, maar blijven een speelbal van de golven en bellen 112. De reddingboot Corrie Dijkstra zet opstappers over, wat direct een kalmerende invloed op de opvarenden heeft. Er wordt besloten dat de reddingboot Watersport het motorjacht naar Enkhuizen zal slepen. ‘Dan slingert het wat minder en het gaat sneller. Wij vinden het ook wel prettig om eerder thuis te zijn,’ zegt schipper Ed Koopman. AANVARING VOORKOMEN EGMOND EN DEN HELDER_1 APRIL_WIND Z3_ 's Avonds om een uur of half acht krijgt de Kustwacht een melding van een Urker vissersschip. Het schip heeft onderweg naar Den Helder problemen met de

DE REDDINGBOOT verslag 230

‘‘

ZO'N PLATFORM IS WEL GEBOUWD OP AANDRIJVINGEN, MAAR EEN KOTTER ER TEGENAAN MAAKT VAN ALLES KAPOT - WENNER VISSER schroef gekregen en drijft stuurloos rond richting het Helder A boorplatform, op ongeveer veertig kilometer uit de kust van Den Helder. De Adriaan Hendrik en Joke Dijkstra gaan op weg, evenals de Guardian (het door het ministerie van Infrastructuur en Milieu gecharterde emergency towing vessel), het kustwachtvliegtuig en een reddingshelikopter van Noordzee Helikopters Vlaanderen. De laatste begint onmiddellijk met de evacuatie van de zeventien mensen op het platform, uit voorzorg. ‘Zo'n platform is wel gebouwd op aandrijvingen,’ zegt schipper Werner Visser van de Adriaan Hendrik, ‘maar je kunt je ook voorstellen dat die kotter er op de golven tegenaan gaat aanrijden en dan van alles

Twee binnenvaartschepen botsen frontaal op elkaar in de vaargeul ter hoogte van Uitdam. De Hendrik Jacob is als eerste ter plaatse en verleent eerste hulp aan een van de schippers, die door het raam van zijn kajuit is gevallen en flinke verwondingen in zijn gezicht heeft. De RWS25 van Rijkswaterstaat begeleidt de scheepvaart. De Frans Verkade vervoert ambulancepersoneel naar de plek van het ongeval, neemt het slachtoffer aan boord en brengt hem naar Uitdam. Politieboot P87 begeleidt de twee binnenvaartschepen naar de calamiteitensteiger bij de Oranjesluizen in Amsterdam. Beide schepen hebben alleen schade boven de waterlijn. BEEN GEBROKEN IJMUIDEN_11 MAART_WIND ZW4_ Medische evacuatie voor een patiënt met een gebroken been aan boord van de olietanker Hermione. Deze ligt 22 mijl uit de kust voor anker in ankergebied 7. De SAR-helikopter vliegt uit, maar de Koos van Messel wordt gevraagd zich toch ook naar de Hermione te begeven, omdat onduidelijk is of er voor de helikopter voldoende zicht is om te hoisten. Op verzoek van de helikopterbemanning zet de Koos van Messel vier man over om te helpen de brancard met de patiënt bovendeks te tillen. Uiteindelijk doet de bemanning van de tanker dat zelf. De Koos van Messel blijft stand-by tot het slachtoffer aan boord van de heli is en keert dan terug naar IJmuiden.

ACHTERAF

‘Calamiteit bleek groter’ ‘Vier gewonden, dat is veel voor bij ons aan boord’

Derk van Dieren en Rein Mulder (r) hielpen vier gewonden die waren getroffen door een omvallende mast.

Recent werd Nederland opgeschrikt door een dodelijk ongeval op een tweemaster in de haven van Harlingen. Een unicum volgens Rein Mulder, schipper van KNRM Harlingen. Hij kan zich in zijn lange vrijwillige loopbaan maar een klein aantal serieuze ongevallen herinneren, waaronder één van deze zomer. tekst Edward Zwitser fotografie Femmy Weijs

e melding betrof een gewonde aan boord van een jacht. In werkelijkheid bleek het te gaan om vier gewonden op een charterschip. De vier waren op een of andere manier getroffen door de overboord vallende mast. ‘Een wonder dat er maar vier gewonden waren…’, mijmert Rein. Samen met opstapper Derk van Dieren blikt hij terug op de grote actie. Derk: ‘Er stond een dikke bries, NNO 6-8. Dat betekende voor ons dat we ongeveer 25 minuten nodig hadden om bij het schip te komen. Daar werden we geconfronteerd met een veel grotere calamiteit dan verteld.’ Rein knikt. ‘Vier gewonden! Dat is veel voor bij ons aan boord. Maar er was geen tijd om een grotere reddingboot van bijvoorbeeld Terschelling af te wachten; daarvoor was de paniek aan boord te groot. Iedereen wilde eigenlijk van boord, maar dat hebben we niet gedaan. Was niet nodig. Alleen de gewonden zijn door ons van boord gehaald.’ Ravage Eén vrouw miste een vinger, een tweede patiënt had zijn schouder uit de kom, een derde had een gebroken neus en de vierde klaagde over rugklachten. Terwijl Rein met de reddingboot volle kracht naar de haven terugvoer, bleef Derk met een groep vrijwilligers én tevens gearriveerde bergers op het schip achter

in een poging de ravage op te ruimen. ‘Ik adviseerde de charterschipper om onderdeks zijn gasten toe te spreken. De rust moest terugkeren. Het werk mocht hij aan ons overlaten.’ Met vereende krachten werd de mast en tuigage overboord gezet en door de berger naar de haven gesleept. Daar waren de gewonden inmiddels overgegeven aan drie gealarmeerde ambulances. ‘Dat gaat zo snel! Tijd voor afscheid is er amper’, zegt Rein. Anders was dat met de schipper, een plaatsgenoot van de KNRM-ers. Derk: ‘Die heeft ons uitvoerig bedankt.’ En terwijl dat wordt gezegd, vaart er een bootje voorbij, met een andere plaatsgenoot daarin. De mannen kijken elkaar veelzeggend aan. ‘Die hebben we ook een keer van boord gehaald, weet je nog. Met hartritmestoornissen…’

“

ER WAS GEEN TIJD OM EEN GROTERE REDDINGBOOT AF TE WACHTEN verslag 230 DE REDDINGBOOT

OP BEZOEK BIJ WIJK AAN ZEE

Abseilen van de pier ‘Brandweer en KNRM hebben veel raakvlakken’

Als enig station in Nederland heeft Wijk aan Zee een protocol voor abseilen. Dat komt heel goed van pas bij acties vanaf de Noordpier van IJmuiden. De brandweer ziet inmiddels in hoe belangrijk de KNRM kan zijn bij incidenten in de haven. tekst Floris Dogterom fotografie Vincent van Dordrecht

DE REDDINGBOOT verslag 230

e zwart-witfoto's in boothuis October getuigen van een unieke gebeurtenis in de geschiedenis van het Nederlandse reddingwezen. Op 13 november 1972 haalden de redders van station Wijk aan Zee en Egmond aan Zee 29 mensen van het gestrande vrachtschip Wan Chun, nadat ze eerst vanaf een duintop een lijn naar het schip hadden geschoten met behulp van een wippertoestel. Dat is daarna nooit meer voorgekomen. Een kleine halve eeuw later is Wijk aan Zee ook om een andere reden uniek: het is het enige station met een abseilprotocol.

PR-coördinator en opstapper Peter Messchendorp legt uit hoe dat zo gekomen is. ‘Aan de havenzijde is de Noordpier van IJmuiden een loodrechte, gladde wand van vier à vijf meter, afhankelijk van de waterstand,’ zegt Peter. ‘Er zijn weleens kinderen van afgevallen, en veel mensen laten hun hond uit op de pier. In de laatste twee jaar hebben we een stuk of zes incidenten gehad waarbij de hond in het water terechtkwam, en soms ook het baasje, dat zijn dier achterna sprong. Dat is bij eb overigens levensgevaarlijk, want er liggen daar betonblokken op de bodem, wat ook de reden is dat we daar

OP BEZOEK BIJ WIJK AAN ZEE

“

WIJ HEBBEN DE INTENTIE OM DE KNRM DUIDELIJKER OP TE LATEN NEMEN IN DE PROTOCOLLEN VAN DE VEILIGHEIDSREGIO met de reddingboot beperkt bij kunnen komen.’ Omdat de abseilmogelijkheden van de KNRM onbekend zijn bij de veiligheidsregio (waarover later meer), wordt reddingstation Wijk aan Zee niet altijd opgeroepen bij een incident op de Noordpier. In plaats daarvan gaat de brandweer aan de slag met ladders. Dat kan beter en sneller, dachten de KNRM-vrijwilligers. Met hun eigen materiaal begonnen ze te oefenen met abseilen van de pier en deden daar verslag van op Facebook. Dat werd opgepikt door professioneel klimmer Steven Ibelings van boomverzorgingsbedrijf Treetment. Die verzorgde niet alleen een workshop abseilen voor de redders uit Wijk aan Zee, maar schonk hun ook een professionele abseiluitrusting ter waarde van enkele duizenden euro's. Dat was meer dan welkom, net als de ondersteuning uit de lokale gemeenschap. Twintig bedrijven uit de omgeving sponsoren de Reddingmaatschappij als lid van de ‘rederskring’ de komende vijf jaar met duizend euro per jaar (zie www. knrm.nl/wijkaanzee). Drijvend eiland Alle redders van Wijk aan Zee kennen inmiddels het abseilprotocol, want er is al veelvuldig mee geoefend. Op deze oefenavond hebben ze voor de derde keer de brandweer van Beverwijk uitgenodigd om te komen kijken en zelf mee te doen. Peter: ‘We willen laten zien wat we kunnen, zodat de brandweer en de veiligheidsregio aan ons denken als dat nodig is.’ Als eerste gaat een KNRM-er naar beneden langs de wand van de oude Noordpier. Eenmaal in het water krijgt hij een zwemlijn toegeworpen. Een zwemlijn die blijft drijven; een klimtouw doet dat niet en kan onder water ergens aan blijven haken. Vervolgens blaast hij het

zwemvest van zijn overlevingspak op, om zo nog meer drijfvermogen te creëren. Zo wordt hij een drijvend eiland, waar een drenkeling (of een hond) zich aan kan vastklampen tot de reddingboot is gearriveerd. Vluchttrap weggerot Dan zakt de eerste brandweerman de pierwand af, in een overlevingspak van de KNRM. Zijn maten op de kant maken een hoop grappen, maar de oefening zelf nemen ze uiterst serieus. Vlak naast de oefenplek zie je waarom de abseilkunsten van reddingstation Wijk aan Zee zo goed van pas kunnen komen. Het onderste stuk van een ijzeren vluchttrap is compleet weggerot. Alleen met heel hoog water heb je er misschien iets aan. Oefenleider vakbekwaamheid van de brandweer Maurice Dorsman is onder de indruk van wat hij ziet. ‘De KNRM en wij hebben veel raakvlakken,’ zegt hij. ‘We doen ook allebei incidentenbestrijding op het strand, maar we werken niet standaard samen bij bijvoorbeeld een brand in een strandhuisje. Dat moet veranderen. Wij hebben de intentie om de KNRM duidelijker op te laten nemen in de protocollen van de veiligheidsregio.’ verslag 230 DE REDDINGBOOT

BEDANKT

Loffelijke

Reddingboot Chios gedoopt De KNRM beschikt sinds juli dit jaar over de reddingboot Chios voor KNRM Harlingen. Deze is bekostigd uit een schenking van de familie Van der Vorm. Een speciale schenking naar aanleiding van de actie 'Redders helpen Redders'op het eiland Chios.

initiatieven Dhr. F.J. Blees, Hoorn-Terschelling € 2.484 - afscheid werk Fam. G.R.J. van Wesel, Roelofarendsveen € 1.630 - 40-jarig huwelijksfeest Mw. Roskam, Mijdrecht € 250 - 80ste verjaardag Dhr. Groothuizen, Ommen € 1.655 - 75ste verjaardag Dhr. J.W. Postma, Bussum € 225 - afscheid bestuurslid VVE Wijlen dhr. W.Hornsveld, Utrecht € 1.387 De Keizer Marine Engineering BV € 10.100 - 50 jarig bestaan van de zaak Mw. Schäfer € 6.000 - overlijden echtgenoot Vink-Jachtservice, Voorschoten € 250 - feestelijke opening vaarseizoen Fam. H. Fokkens, Kollumerzwaag € 150 - 60-jarig huwelijksfeest Dhr. H. Nieboer, Winschoten € 427 - jubileum Dhr. L. Zuidinga, Paterswolde € 260 - overlijden echtgenote B. Fehres, Den Haag € 180 - 70ste verjaardag Familie H.de Lange, Eindhoven € 650 - 60-jarig huwelijksfeest Mw. W.L. Bleeksnijder, Edam € 5.035 - overlijden Dhr. J. Quax, Noord-Scharwoude € 380 - 70ste verjaardag Familie D. Kuijper, Wormerveer € 525 - 60-jarig huwelijksfeest

De familie van der Vorm besloot een schenking aan de KNRM te doen naar aanleiding van de actie “Redders helpen Redders”, waarbij de KNRM kenbaar maakte haar Griekse collega’s te helpen bij het inrichten en opstarten van een zelfstandig reddingstation op het eiland Chios. De band met de KNRM wordt daarmee door de huidige generatie Van der Vorm weer aangehaald: wijlen Otto van der Vorm (1924-2011) was in de periode 1971-1986 lid van het bestuur van de Koninklijke Zuid-Hollandsche Maatschappij tot Redding van Schipbreu¬kelingen (KZHMRS), de voorloper

van de KNRM. De doop werd verricht door mevrouw Zon van der Vorm, dochter van een van de schenkers. De schenking van de familie Van der Vorm is één van de vele donaties voor het reddingstation op Chios, dat door het Hellenic Rescue Team (HRT) werd opgericht om hulp te kunnen bieden aan vluchtelingen in nood op zee. Op Chios zijn in twee maanden tijd 25 vrijwilligers opgeleid en is reddingmaterieel overgedragen voor een volwaardig reddingstation. De KNRM en de HRT zijn de donateurs zeer dankbaar voor de steun die financieel werd geboden.

Lees ook het interview over Chios op pagina 4 22

DE REDDINGBOOT verslag 230

Familie B. Schut, Apeldoorn € 775 Verjaardagen en 45 jaar getrouwd Dhr. J. Meijling, Delden € 90 - 90ste verjaardag Familie van dhr. H.Vijselaar, Arnhem € 355 - overlijden Dhr. S.Th.M. Altena, Zoetermeer € 70 - 62ste verjaardag Familie T.S. ter Velde, Renswoude € 535 - 60-jarig huwelijksfeest

BEDANKT

Scheveningen Lightwalk Scheveningen Lightwalk is een nieuw wandelevenement, waarvan de eerste editie op zaterdag 10 december op en rond de Scheveningse haven wordt gehouden. Het evenement ligt in de lijn van de alom bekende Fjoertoers: wandelen in het donker met onderweg allerlei spectaculaire lichtgevende acts. De KNRM is het goede doel van de Fjoertoers van Terschelling en Egmond. De Scheveningen Lightwalk volgt ook in

die traditie, want de organisatie van de Lightwalk heeft de KNRM verkozen tot het goede doel. De deelnemers kunnen bij inschrijving € 1,25 doneren, of een veelvoud daarvan. Het bedrag € 1,25 is het ‘uurloon’ van een vrijwilliger op een reddingboot. Voor meer informatie over het evenement of direct inschrijven kijk op www.scheveningenlightwalk.nl

A DECENNI NEREN LANG DO N EN REDERIJE ORS CARGADO NRM AAN DE K

Uitgelicht 45-jarige bestaan WSV

Watersportvereniging Bruynzeel is een kleine actieve vereniging in Zaandam. Op twee na zijn alle oorspronkelijke Bruynzeel werknemers vertrokken, maar het gevoel van saamhorigheid is gebleven. Ter ere van het 45-jarig bestaan van de WSV in 2016 maakten ze €450,- over naar de KNRM.

Drie keer feest

De heer en mevrouw Schut uit Apeldoorn werden respectievelijk 75 en 70 jaar en zijn ook nog eens 45 jaar getrouwd. Reden om €775,- aan de KNRM te schenken.

Donateur met bijzonder verhaal Deze zomer meldde zich mevrouw Jenny Goldschmidt uit Leiden aan als donateur van de KNRM. Deze donatie bleek een speciale achtergrond te hebben: ‘Op 14 mei 1940 behoorden zeven personen van mijn naaste familie tot de opvarenden van de reddingboot Zeemanshoop, die vanuit Scheveningen naar Engeland vertrok. Voor hen was dat hun redding. Op 17 april dit jaar overleed mijn tante, Irene Goldschmidt, toen een van de opvarenden, in de leeftijd van 99 jaar, als laatste van deze familieleden. Haar as zal worden verstrooid vanaf de (oude) Zeemanshoop die nu op Ameland als maritiem monument wordt geëxploiteerd. Als late dank voor deze redding en ter nagedachtenis van mijn familie voer ik nu (eindelijk) mijn voornemen uit om donateur te worden.’

“ Bedankt reders en cargadoors Al decennia lang doneren rederijen en cargadoors aan de KNRM een klein bedrag voor elk schip dat de Rotterdamse of de Amsterdamse haven aandoet, dan wel de Scheldemonding aanloopt. In Rotterdam zijn het de VRC, Deltalinqs en Havenbedrijf Rotterdam

die gezamenlijk voor deze vrijwillige 'Scheepsbijdragen' zorgen. In Amsterdam zijn dat de ORAM en Havenbedrijf Amsterdam. In Zeeland innen de afzonderlijke cargadoors. De KNRM is de reders én de cargadoors dankbaar voor deze traditionele vorm van support.

ALS LATE DANK VOOR EEN REDDING UIT 1940 VOOR IK NU MIJN VOORNEMEN UIT OM DONATEUR TE WORDEN - Jenny Goldschmidt verslag 230 DE REDDINGBOOT

SPEEL OP SAFE De meeste ongelukken met kitesurfen komen door onervarenheid.

DE REDDINGBOOT verslag 230

Bromfly methode

SOS

Van der Kamp introduceerde een systeem om ongevallen minder kans te geven: een buddycheck genaamd BROMFLY. Zorg dat je voordat je gaat kitesurfen op 5 vragen ‘ja’ kunt antwoorden.

SPEEL OP SAFE

Buddy

Als het misgaat, zijn de gevolgen ernstig

Zorg dat je een buddy hebt, kitesurfen doe je niet alleen. Als het misgaat, kun je elkaar redden. Dat is altijd sneller dan dat het reddingsteam ter plaatse is.

Release De release is een onderdeel binnen de uitrusting waarmee je de kite snel kunt loskrijgen in geval van nood. Check voordat je gaat of deze naar behoren werkt.

Genieten op het water, spelen met de elementen van de natuur, zwemmen, surfen of zeilen: het blijft een geweldige ervaring. Maar hoe ervaren je ook bent, gevaren liggen altijd op de loer. In de nieuwe rubriek SOS (Speel op Safe) geven we tips om veilig te sporten of plezier te beleven op het water. Deze keer: kitesurfen.

Obstakels

fotografie Stefan van der Kamp

Mes

e ervaren kitesurfer en auteur Stefan van der Kamp bracht vorig jaar het Kitesurf Handboek uit, waarin hij uiteenzet hoe zowel beginnende als ervaren kitesurfers verantwoord kunnen omgaan met de opwinding die kitesurfen teweegbrengt. Hij vertelt: 'Als je wilt motorrijden, moet je verplicht lessen volgen en een motorrijbewijs halen. Voor kitesurfen geldt dat niet; ook als je onervaren bent kun je zonder lessen het water opgaan. Dat is echter levensgevaarlijk. Het is van levensbelang dat je theoretisch onderlegd bent en ervaring hebt met kitesurfen in verschillende weerscondities. Want net als bij motorrijden geldt: als het misgaat, zijn de gevolgen vaak ernstig.' Volgens Van der Kamp zou elke begin-

“

nende kitesurfer lessen moeten nemen bij een instructeur met een gedegen certificering. 'Een certificaat van IKO, het watersportverbond of het Duitse VWDS. Aan de gehele Nederlandse kust kun je deze lessen volgen. Het aantal hangt af van het weer: als je een les met windkracht 3 hebt gehad, is dat niet genoeg. Neem lessen totdat je comfortabel kunt kitesurfen in verschillende weerscondities. Oefen daarna verder met een buddy. De meeste ongelukken komen door onervarenheid en verkeerde beslissingen, bijvoorbeeld door het water op te gaan bij een aflandige wind. Juist de ervaren kiters maken soms een afgewogen beslissing om niet het water op te gaan; het is niet stoer als je toch het water opgaat bij gevaarlijke weerscondities.'

ALS JE ONERVAREN BENT MAG JE ZONDER LESSEN HET WATER OPGAAN. DAT IS ECHTER LEVENSGEVAARLIJK

Veel ernstige ongelukken ontstaan doordat kitesurfers tegen een obstakel aanklappen. Bekijk het gebied waar je gaat kitesurfen nauwkeurig. Zijn er obstakels? Houd afstand en houd rekening met de wind.

Zorg dat je een mesje bij je hebt om de lijnen te kunnen doorsnijden als dat nodig is. Na een botsing, hoge golf of materiaalpech kun je verstrikt raken. In je harnas zit een speciaal vakje voor het mes.

Forecast Check het weerbericht op drie momenten: de dag van tevoren, de dag zelf en op het water. Soms zijn er geen waarschuwingen, maar houd de wolken en de lucht in de gaten en wees alert op verandered weer.

Leash De leash is een onderdeel binnen de uitrusting waarmee je je kite snel kunt loskrijgen. Check of deze goed werkt en of je er goed bij kunt. De safetyleash kan het beste aan de kant van je sterkste arm zijn bevestigd.

Yes? Alle vragen met ja beantwoord en gecheckt? Yes, you can go!

verslag 230 DE REDDINGBOOT

REPORTAGE

Hevig verliefd op een oude reddingschuit ‘Zoveel historie, dat moet bewaard blijven’ ‘Groupies van de KNRM’ noemen ze zich weleens gekscherend. Maar in hun passie voor oude reddingboten zit ook iets verbeten. Duizenden euro’s en honderden uren stopten Bob Heikoop (27) en Timco Houkema (23) reeds in het restaureren van de C.A. Den Tex. Vastbesloten de schuit in oude glorie te herstellen. tekst Ilja Post fotografie Vincent van Dordrecht

FACTS • In WOI kwam de Den Tex een Duitse torpedojager te hulp. Niet iedereen was het daarmee eens, omdat Nederland destijds neutraal was. Maar de wetten van de zee zijn onverbiddelijk: schipbreukelingen laat je nooit aan hun lot over. 26

nderweg naar de restauratie locatie dringt zich ineens de songtekst op van Wim Sonnevelds klassieker ‘Het Dorp’. En dan met name die ene beroemde regel: ‘En langs het tuinpad van mijn vader…’ In Tricht, een Betuws dorp langs de Linge, lijkt de tijd te hebben stil gestaan. Het raadhuis met een pomp ervoor, een zandweg tussen koren door, het vee, de boerderijen. En, verborgen in een loods op het erf van Bob’s ouders: de oude reddingboot van Rottumeroog, de C.A. Den Tex. Honderd jaar oud, maar volgens Bob en Timco nog net zo mooi als de dag waarop ze werd gedoopt. Als je het gestripte schuitje zo ziet, is het moeilijk voor te stellen dat ze de sloep zelf nog van Winschoten naar Tricht hebben gevaren. Een tocht van drie dagen en bijna 320 kilometer. IJskoud was het die november in 2014, herinnert Timco en onderweg ging het al snel mis. ‘Terwijl het op het IJsselmeer flink spookte, hoorde ik ineens een gil: alles lekt! Niet iets wat je op zo’n moment wilt horen…’ Penibele situatie ‘‘Op het Amsterdam-Rijnkanaal werd de situatie helemaal penibel. Door een lek in de hydrauliek-leiding van de stuurinrichting ging het scheepje meer en meer

DE REDDINGBOOT verslag 230

haar eigen weg, tot we bij Arkel volledig stuurloos raakten. Daar dreven we zo iemands achtertuin in. Nog een geluk dat die man lasser bleek te zijn. Dankzij een provisorisch roer konden we alsnog naar Deil komen.’ ‘Maar toen waren we er nog niet’, vervolgt Bob. ‘In Deil werd de boot met een hijskraan op een kar getild en naar Tricht gereden. Zeven kilometer van water naar loods, via allerlei kruip-door-sluip-doorweggetjes. Maar we hebben het gehaald: inmiddels staat de Den Tex hoog en droog op een steiger in de loods.’ Hoewel veilig aan wal, moet je op het dek ervan alsnog zeebenen hebben. De hoogte is best griezelig. En een reling heeft het schip niet meer. Eén misstap en je klettert naar beneden. Niet dat de jongens daar last van hebben. Ze kennen het scheepje van haver tot gort. Het resultaat van reeds honderden uren strippen, schuren en klussen. Restauratieproject Dat restaureren gaat overigens met horten en stoten. Beide jongens varen voor hun beroep en zijn derhalve weken achtereen van huis. Timco werkt als uitvoerder bij Boskalis in de offshore windindustrie. Vier weken op, vier weken af. Bob is tweede stuurman bij Jumbo Shipping en vaart zelfs elf weken aan een stuk door, voordat zijn acht weken verlof in gaan. ‘Desondanks vorderen de werkzaamheden gestaag. September 2017 hopen we alles af te hebben.’ Dat een dergelijk restauratieproject behalve veel tijd ook veel geld kost, moge duidelijk zijn. Alleen al de aankoop van de reddingboot kostte het duo 10.000 euro. ‘En dan zijn we nog flink gematst ook’, vertelt Timco. ‘Aanvankelijk lag de vraagprijs op 40.000 euro. Maar de eigenaar vond ons plan om het schip in originele staat terug te brengen zo mooi

dat hij uiteindelijk 30.000 euro van de prijs haalde.’ Uit liefde voor de KNRM Grote vraag blijft echter waarom de jongens al die euro’s en uren stoppen in het opknappen van een oude schuit. Uit liefde voor de KNRM, zo blijkt. Timco: ‘Ik weet nog dat ik op vakantie in Lauwersoog voor de eerste keer zag hoe de reddingboot De Gebroeders Luden uitvoer. ‘Zomaar’ even de Noordzee op. Geweldig stoer vond ik het. Sindsdien ben ik fan van de KNRM.’ Ook Bobs affiniteit met het reddingwezen ontstond al vroeg. ‘Mijn ouders hadden al jaren een eigen schip, waarmee we regelmatig op vakantie gingen. Ik zat dan vaak in oude nummers van De Reddingboot bij een lampje in het vooronder te lezen. Dankzij die verhalen heb ik veel respect voor de bemanningen gekregen, die met gevaar voor eigen leven tijdens zwaar weer naar zee gingen.’ Zo’n acht jaar geleden ontmoetten de twee KNRM-groupies elkaar op een forum over reddingboten. Al gauw vatten ze het plan op om samen zo’n boot te kopen en op te knappen. Uiteindelijke doel is dan ook om de Den Tex opnieuw in actieve dienst in te lijven. Bijvoorbeeld voor educatieve doeleinden, rondvaarten en asverstrooiingen. Timco: ‘Zo’n mooi schip als de Den Tex verdient een tweede leven.’

FACTS • In 1917 werd de C.A. Den Tex in gebruik genomen op Rottumeroog. • Sindsdien kwam de ‘Den Tex’ 101 keer in actie en redde 104 mensen. • Tijdens WOII rukte de bemanning uit om een gecrashte piloot uit zee op te pikken.

REPORTAGE

â&#x20AC;&#x153; DANKZIJ DE VERHALEN IN Timco Houkema (l) en Bob Heikoop zijn vastbesloten de boot in oude glorie te herstellen.

HET KNRM-MAGAZINE HEB IK VEEL RESPECT GEKREGEN VOOR DE BEMANNING verslag 230 DE REDDINGBOOT

IN VEILIGE HAVEN

Vanaf noordwest windkracht 6-7 lopen er brekers in het gat

Tussen boeien 8 en 8A ligt een bultje van 4,2 meter

Nu is de diepte in het gat ongeveer 4,5 meter bij NAP

Vraag de verkeerspost begeleiding bij het binnenlopen (VHF kanaal 5), zij kennen de toestand

Wijk liever uit naar De Eem bij windkracht 6 of meer bij west- tot noordoostenwind

DE REDDINGBOOT verslag 230

IN VEILIGE HAVEN

TIPS Bestudeer vooraf de Berichten aan Zeevarenden (BAZ). Kom binnen over de vloed. Meld je bij de vuurtoren op kanaal 5, de verkeerspost begeleidt je. Wijk bij meer dan 5 Beaufort uit richtingen tussen west tot noord-oost uit naar de Eems.

Geul verandert van diepte Het Friese Gat, tussen Ameland en Schiermonnikoog, is een doolhof dat steeds van patroon verandert. Een mensenleven is genoeg om er geulen te zien verzanden en ontstaan. Vijf jaar geleden liep het Plaatgat dicht met zand. De afgelopen jaren was het de beurt van het Westgat. Het werd er droger en droger en de geul draait van west-oost naar noord-zuid. Meer en meer schepen mijden de haven van Lauwersoog. tekst Michiel Scholtes fotografie Buro Binnen

ert-Jan Klontje, reddingbootschipper van Schiermonnikoog, volgt de ontwikkeling op de voet. ‘Je zult het niet geloven’ lacht Klontje, ‘maar het Westgat wordt weer iets dieper, nu zo’n 4,5 me-ter bij NAP (2,8 meter t.o.v. LAT). Tussen de rode boeien 8 en 8A ligt een bultje van 4,2 meter. Bij kalme zee kun je het beste de rode kant houden. Maar, vanaf noordwest 6-7 lopen er brekers in het zeegat, vooral in het donker is dat een risico. Die drukken een jacht aan de rode kant zo uit de geul, dan kun je beter aan de groene kant zitten.’ Machteloos Over de reisvoorbereiding van sommige pleziervaarders kan Gert-Jan Klontje kort zijn. ‘Geulen en banken verlopen hier voortdurend. Al vijf keer dit jaar paste Rijkswaterstaat de beton-ning aan. Dat staat niet meteen op de kaart en evenmin in je plotter. Er gaan wel meteen BAZ’s (Berichten

aan Zeevarenden) de deur uit, die download je van internet. Maar heel weinig pleziervaarders doen dat. Die kijken naar het plotterscherm, zien niet dat sommige boeien heel ergens anders liggen en verdagen zo in de branding.’ Wat kan een jachtschipper nog meer doen om veilig binnen te komen? Klontje is bijna fel. ‘De vuurtoren van Schier oproepen dat je eraan komt. Die mannen van de verkeerspost zitten daar niet voor niets, die zien alles en helpen je er doorheen. Maar dan moet je de marifoon wel op kanaal 5 afstellen, oproepen en uitluisteren. Vaak krijgt de toren geen contact, dan zien ze machteloos toe hoe zo’n doof jacht op de banken verzeilt.’ Schijnbaar makkelijk Klontje vervolgt: ‘En dan het tijdstip van binnenlopen. We hadden hier laatst twee Engelsen, die kwamen binnen over het einde van de eb, stroom tegen een stevige noordooster, dus een wilde zee. Ze verzeilen in de brekers, stoten een paar keer hard op de bodem en gaan ten anker. Jacht zwaar beschadigd. Zo hebben wij er dit jaar al zes weggehaald. Waarom kwamen ze niet binnen aan het einde van de vloed, met twee meter water meer, een rustiger zee? Veel mensen kennen het heftige effect niet van wind tegen tij. En het gebruik van elektronica maakt de aanloop schijnbaar makkelijk. Maar dat is hij niet. De plotter is niet de werkelijkheid. Je moet om je heen kijken, de zee lezen, dan zie je het gevaar. En bij meer dan 5 Beaufort vanuit zee moet je uitwijken naar de Eems en de Eemshaven. verslag 230 DE REDDINGBOOT

SERVICE

WORD JONGE

REDDER De KNRM heeft sinds 2014 de jeugdclub KNRM Jonge Redders voor kinderen van 8-14 jaar. Leden van de club ontvangen drie keer per jaar bij De Reddingboot een mooie informatieposter. Jonge Redders van de KNRM krijgen een Doeboek met strips, informatie en spelletjes. Daarnaast ontvangen zij een eigen ledenpasje en twee vrijkaartjes voor het Reddingmuseum. En elk jaar worden Jonge Redders uitgenodigd voor Reddingbootdag. Dé open dag van de KNRM. Voor maar € 12,00 per jaar word jij ook een Jonge Redder bij de KNRM! Word ook lid of meld (klein)kinderen aan op www.jongeredders.nl

De kantelproef verloopt in vijf fasen

Kantelen tegen wil en dank Katwijk heeft sinds de zomer de beschikking over een nieuwe reddingboot van het type Valentijn: de Edith Grondel. De reddingboot vervangt De Redder, die als reservereddingboot gaat dienst doen. Op 1 september voerde bouwer Habbeké Shipyard in Hoorn met succes de kantelproef uit. Wat gebeurt er eigenlijk als een Valentijn kantelt? KNRM’ers gaan de zee op als anderen binnen blijven. Zij moeten op hun materieel kunnen vertrouwen. De Valentijns zijn daarom zelfrichtend. Pas bij meer dan 140 graden slagzij draait de boot echt op z’n kop. De kans dat het schip tijdens slecht weer op zee ondersteboven blijft liggen is zodoende verwaarloosbaar. De KNRM wil G IN D D RE zeker weten dat K IJ KATW het kantelmeSTATION IEUWE chanisme werkt N T F E E H zoals bedoeld, T O O B REDDING voordat een schip in de vaart wordt genomen. Daarom 30

DE REDDINGBOOT verslag 230











 Er worden hijsbanden onder het

ondergaat elke nieuwe reddingboot een kantelproef. De nieuwe Valentijn De Edith Grondel is het 18de type Valentijn-reddingboot sinds de introductie van de klasse in 1990. Het schip is in principe gelijk aan De Redder, die dateert uit 2006 en uitstekend voldoet, maar heeft een nieuw type motor, een Volvo D6. Even sterk en zuinig als de vorige, maar lichter en voldoend aan de nieuwe emissie-eisen. Het schip is gebouwd door Habbeké Shipyard, dat al 26 jaar schepen voor de KNRM bouwt. In 2016 bestaat de werf 50 jaar en verhuist Habbeké van Volendam naar Hoorn. Doop De Edith Gondel werd onder grote belangstelling gedoopt. De boot is bekostigd uit een nalatenschap. De schenker had in zijn testament opgenomen dat de KNRM het erfdeel moest gebruiken voor de aanschaf van materieel. De bouw duurde acht maanden. De bouwkosten bedroegen € 800.000,-.

schip door gelegd.

 Met behulp van een telekraan wordt een kapseis geforceerd, totdat het schip volledig ondersteboven ligt. Dat kantelen moet langzaam gebeuren want de Valentijn stribbelt tegen door de grote stabiliteit.

 De hendel, die zich stuurboord

achter aan de spiegel bevindt, wordt overgehaald. Daarmee activeert de kantelzak op het dak van de Valentijn. Een kantelproef is een spectaculair schouwspel. Bekijk de filmpjes op het YouTube-kanaal van de KNRM. youtube.com/knrm

 De kantelzak vult zich met

1.500 liter lucht, wat zorgt voor extra kerend vermogen om binnen de veilige 140 graden slagzij te komen.

 Het schip komt overeind.

SERVICE

Geheimtaal op het water Alfa Bravo Charlie van Sara Gillingham vertelt op een kleurrijke manier over alle codes, vlaggen en geheimtaal op het water. Leuk voor grote én kleine kinderen.

De vernieuwde KNRM Helpt app

AGENDA

De KNRM wil graag dat alle watersporters hun vaaractiviteiten goed voorbereiden en weten wat de weersverwachting is. De gratis app KNRM Helpt biedt die mogelijkheden. De app is onlangs vernieuwd voor een groter gebruiksgemak en nog meer informatie.

Wij geven drie exemplaren weg. Wil jij kans maken op dit boek? Mail dan naar info@knrm.nl envertel waarom jij dit boek wilt winnen. Inschrijven kan t/m 15 november. De winnaars krijgen persoonlijk bericht.

26 november 2016 Reddersgala 26 november 2016 Fjoertoer Egmond 11 november 2016 KNRM 192 jaar

Alfa Bravo Charlie, Sara Gillingham, Hollandia, € 17,50

10 december 2016 West Coast Challenge

Mensen redden en helpen De stichting Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) redt mensen op zee en op het ruime binnenwater in Nederland. Bij het uitvoeren van haar taak heeft de KNRM er vanaf de oprichting in 1824 voor gekozen om dit als zelfstandig opererende, ongesubsidieerde instelling te doen. De exploitatie wordt gedekt door vrijwillige bijdragen van donateurs en sponsors en uit schenkingen en nalatenschappen. Wilt u het werk van de KNRM steunen? Bel 0255-548484 of kijk op knrm.nl/help-mee Voor donaties kunt u gebruikmaken van bankrekeningnummer NL27 RABO 0373 546 181

De app geeft informatie over weer, golfhoogte, getij, vaarkaarten, vaarinformatie, GPS tracking en een checklist. In geval van nood heeft de app een directe alarmeringsfunctie om de hulpdiensten snel in te kunnen zetten. Sinds 2015 hebben 25.000 watersporters de app al geïnstalleerd. De app is beschikbaar voor iPhone en Android smartphones.

Met de KNRM Helpt app kan in geval van nood direct gealarmeerd worden. De positie bepaalt naar welke hulpinstantie wordt gebeld, ook in het buitenland. Een noodoproep gaat naar de Kustwacht of een 112 alarmcentrale. Een assistentie verzoek voor niet-spoedeisende hulpverlening komt terecht bij de KNRM Alarmcentrale, die de melder verder helpt.

Hulp nodig? Gebruik de app Ook tijdens de vaartocht bepaalt de positie welke informatie in de app aangeboden wordt over het weer, het getij en bijvoorbeeld de marifoonkanalen en havens in de buurt. Daarmee probeert de KNRM het aantal ongevallen op het water terug te dringen.

KNRM Helpt Met de app kan een vaarplan worden ingesteld met een verwachte aankomsttijd. Wanneer de opgegeven tijd wordt overschreden start de app automatisch een noodprocedure met berichten aan de watersporter en aan de KNRM Alarmcentrale.

10 december 2016 Scheveningen Light Walk 6 mei 2017 Reddingbootdag

Download de app direct op www.knrm.nl/helpt Registreer uzelf in de app met uw e-mailadres en een zelfgekozen wachtwoord. Gebruik NIET uw donateurnummer en NIET uw inlog op mijnKNRM. Die staan er geheel los van. verslag 230 DE REDDINGBOOT

KNRM-ER AAN HET WERK

‘Liefde op het eerste gezicht’ Naam: Eric Siegers Leeftijd: 40 Beroep: sponsormanager FC Groningen Daarnaast: Coördinator Communicatie & Fondsenwerving bij KNRM Eemshaven tekst Ilja Post fotografie Vincent van Dordrecht ‘Ik heb 17 jaar in de autobranche gewerkt. Vroeger kon je auto’s verkopen puur op emotie. Inmiddels gaat het mensen vooral om de investering. Ook prima natuurlijk, maar voor mij verloor het werk daardoor iets van zijn glans. Daarom vond ik het drie jaar geleden tijd voor een nieuwe uitdaging. Toen zich de gelegenheid voordeed om als sponsormanager bij FC Groningen aan de slag te gaan, greep ik die kans met beide handen aan. Voetbal is één en al emotie, een belevingseconomie. De KNRM is mijn andere grote passie. Als kind zag ik op vakantie naar Ameland ooit eens de Reddingmaatschappij uitvaren. Dat was liefde op het eerste gezicht. Geweldig om die stoere zeebonken in actie te zien. Sindsdien was geen vakantie compleet zonder eerst het reddingstation te bezoeken. Zodra ik mijn eerste spaarcentjes kreeg, besloot ik donateur worden. Dat moet in 1994 zijn geweest. Trots showde ik mijn vriendjes het ‘redder aan wal’-pasje dat met dat donateurschap samenhing. Het liefst was ik opstapper geworden. Maar helaas, ik ben opgegroeid in Woerden. Veel te ver van de kust. En ook nu woon ik verder dan een half uur rijden van station Eemhaven. Meer dan af en toe meegaan met een oefendag zit er voor mij helaas niet in. Desondanks wilde ik dolgraag vrijwilliger worden bij de KNRM. Toen de secretaris van station Eemhaven mij op een dag vertelde dat ze nog een fondsenwerver zochten, ging ik direct akkoord.

“

HET LIEFST WAS IK OPSTAPPER GEWORDEN. MAAR HELAAS BEN IK OPGEGROEID IN WOERDEN Sindsdien promoot ik de KNRM nog meer dan ik al deed. Zelfs op mijn werk bij FC Groningen probeer ik sponsors af en toe te overtuigen óók iets voor de Redding Maatschappij te doen. Wat dat betreft kan ik mijn enthousiasme soms maar moeilijk beteugelen. Het doet me deugd dat ik de KNRM beter op de kaart heb kunnen zetten. De lokale pers houdt ons via Twitter scherp in de gaten, en onze Facebook-pagina telt inmiddels bijna duizend ‘likes’. Mooi, want als je ooit de blik in de ogen van een zojuist geredde zeiler hebt gezien, weet je: deze prachtige organisatie verdient alle lof.’ 32

DE REDDINGBOOT verslag 230