3 minute read
Herbata – roślina z bogatą historią
HERBATA Camellia sinensis
Tekst: Andrzej Pawłowski
Ojczyzną herbaty są rozległe tereny od Indii do południowych Chin i Tajwanu. Według zapisów zawartych w chińskich księgach lekarskich właściwości liści herbacianych znano już 2700 lat p.n.e. Nie wiadomo dokładnie, czy pochodziły z upraw, czy ze stanowisk naturalnych. Do końca III w n.e. napary z herbaty spożywano w postaci polewek i zup. Zwyczaj jej parzenia upowszechnił się w XVIII w. na terenie całego Państwa Środka. Wraz z buddyzmem przeniknął do Japonii, gdzie ceremonia parzenia i picia herbaty, zwana Chanoyu, kultywowana jest po dziś dzień.
Parzenie i picie herbaty było ceremoniałem o bogatej symbolice. Jego elementy do dziś są pielęgnowane wśród niektórych środowisk społeczeństwa Japonii. Zwyczaj ten przejęli Mongołowie, którzy rozprzestrzenili go po całej Europie. Używano wówczas herbaty prasowanej w kostki, taką też poznali Rosjanie, którym przypadła do gustu. Rosyjska nazwa herbaty (czaj) pochodzi od chińskiego określenia herbacianych kostek (cha). W Europie Zachodniej herbata znana jest od XVI w. dzięki kupcom weneckim. Początkowo używano jej jako drogiego leku. Rozwój handlu sprawił, że Holendrzy i Anglicy upowszechnili zwyczaj picia herbaty w Europie, gdzie obok wina i kawy stała się powszechnym napojem w środowiskach elit. Surowcem do jej produkcji są liście drzewa herbacianego. Lancetowata blaszka z pikowanym brzegiem jest skórzasta, barwy ciemnozielonej, osadzona na krótkim ogonku. Pąki i młode liście są owłosione po stronie spodniej. Niewielkie kwiaty mają barwę białą lub różową, wyrastają z kątów liści. Owocem są kuliste torebki zawierające od 1 do 3 nasion brunatnej barwy. Proces formowania i dojrzewania owoców trwa do 12 miesięcy. Zawarty w nich olej używany jest do celów spożywczych.
Naturalne stanowiska występowania herbaty to górzyste obszary o dużej ilości opadów i żyznym podłożu. Zdolność dostosowywania do zmiennych warunków sprawiła, że jej uprawa stała się możliwa na innych kontynentach, gdzie założone zostały liczne plantacje. Odmiany hodowlane pochodzące od herbaty chińskiej znoszą krótkotrwałe przymrozki. Szczególnie wytrzymałe są odmiany gruzińskie, które pod śniegiem znoszą spadki temperatury poniżej minus 25 stopni Celsjusza. Ze względu na dużą ilość wody na terenach górzystych plantacje zakłada się na stokach wzgórz, co zapewnia odpływ nadmiaru wody. Herbatę rozmnaża się z nasion i sadzonek zielnych. Nasiona pozyskiwane są ze specjalnych plantacji nasiennych. Po 2-3 latach sadzonki przesadza się ze szkółki na plantację, gdzie formowane są jako gęste krzewy. Okazy pozyskiwane z gałązek pochodzących z cięcia formującego ukorzeniają się około 9 miesięcy, zachowują też cechy roślin matecznych. Napar z suszonych liści herbacianych jest obecnie najpowszechniejszą używką świata. W przeciwieństwie do innych roślin uprawnych jej uprawa skoncentrowana jest w rejonach, z których pochodzi, czyli Azji Południowej. ■
