Ek id 09

Ezilenlerin kurtuluþu için

ÝÞÇÝ DEMOKRASÝSÝ YIL: 1

SAYI: 9

1 EKÝM 1999

ÝÇÝNDEKÝLER: KAPÝTALÝZM DÜNYAYI ÖLDÜRÜYOR S a yf a 4 - 5

Reformsuz reformizm S ay fa 3

RUSYA: Devrim nasýl kaybedildi? Say fa 6 Bedelli ask erlik Tayv an’ýn fark ý Demok rasi dedik leri S ay f a 2

Demokratik devrim mi ZÝNDANLAR BOÞALSIN! Tutsaklara özgürlük! Sosyalist devrim mi? Say fa 7

S ay fa 8

150.000 TL

Ecevit barýþ çaðrýlarýna kulak týkýyor

BARIÞ ÇAÐRISINA SAHÝP ÇIK! ž Operasyonlar durdurulsun ž Ýdam kararý uygulanmasýn ž Piþmanlýk yasasý yerine genel af çýkarýlsýn ž Siyasi çözüm için adým atýlsýn

Sayfa 2

Ýþçi Demokrasisi

1 Ekim 1999

TEMEL ÝLKELERÝMÝZ YA BA RBA RL IK YA S OSYAL ÝZM Kapitalizmde öncelik insanlarýn ihtiyaçlarý deðil, kâr ve rekabettir. Ýþsizlik, açlýk, yoksulluk ve savaþlarýn nedeni küçük bir azýnlýðýn kâr hýrsýdýr. Kapitalizmde bütün zenginliði iþçiler yaratýr. Bu zenginliðin çoðunluðun ihtiyaçlarý için kullanabilmesi ancak iþçi sýnýfýnýn kollektif olarak bütün zenginliðe, üretimde kullanýlan herþeye el koymasýyla, üretimi ve daðýtýmý kontrol etmesiyle, yani sosyalizmle mümkündür. Ý Þ Ç Ý SI NI FI N I N K U R T U L UÞ U K EN DÝ E S ER Ý OL A C A K T I R Sosyalizm ancak iþçilerin kendi eylemiyle gerçekleþebilir. Ýþçiler bunu ancak iþçi konseyleri aracýlýðýyla, aþaðýdan yukarý örgütlenen bir iþçi iktidarýyla gerçekleþtirebilirler. Bunun dýþýndaki çözümler yine bir azýnlýðýn iktidarýyla, kapitalizmle sonuçlanýr. RE F OR M DE Ð Ý L D EV RÝ M Bu düzenin kurumlarý iþçi sýnýfýna karþý patronlarý korumak amacýyla oluþturulmuþtur. Bu kurumlar iþçi sýnýfý tarafýndan ele geçirilip kullanýlamaz. Mevcut sistem iyileþtirmeler yapýlarak, yani reformlarla düzeltilemez. Sosyalizm parlamento aracýlýðýyla gerçekleþemez. Bu sistem ancak iþçilerin kitle eylemleriyle deðiþtirilebilir. Bir iþçi devrimi zorunludur. E N T E RN A SY ON AL Ý Z M Kapitalizm dünya ölçeðinde bir sistemdir. Bunun alternatifi olan sosyalizm de ancak dünya ölçeðinde gerçekleþebilir. Ýþçilerin vataný yoktur. Bütün dünya iþçileri kardeþtir. Ýki farklý ülkenin iþçilerini karþý karþýya getirecek her þeye karþý çýkýlmalý, diðer ülkelerdeki iþçilerin mücadeleleri desteklenmelidir. T EK Ü LK E DE SO SY AL Ý Z M M ÜM K ÜN DE Ð Ý L DÝ R Rusya deneyimi göstermiþtir ki devrim tek ülkeyle sýnýrlý kalýrsa yaþayamaz. Ýlk ve tek muzaffer iþçi devriminin gerçekleþtiði Rusya’da devrim tek ülkede sýnýrlý kaldýðý için 1928-29’daki karþý devrime yenilmiþtir. Rusya, Doðu Avrupa, Çin, Küba gibi yerlerde sosyalizm deðil bürokratik devlet kapitalisti sistemler yaþanmýþtýr. UL U S AL SO RU N Sosyalistler halklarýn kendi kaderini tayin hakkýný savunurlar. Ezenlerin milliyetçiliðine karþý mücadele edip, ezilenlerin kurtuluþ mücadelesini desteklerler. A ZI NL I K L A R Sosyalistler ezilen her türlü etnik, cinsel, dinsel azýnlýðýn mücadelesini destekler, onlarýn örgütlenme haklarýný savunurlar. C Ý NS Ý Y E T Ç Ý LÝ K Yaþadýðýmýz sistem kadýnlarý ezmektedir. Sosyalistler her yerde cinsiyetçiliðe karþý mücadele edip, kadýnlarýn her alandaki eþitliðini savunurlar. Sosyalistler insanlarýn cinsel tercihleri nedeniyle ezilmesine, eþcinsellere yönelik saldýrý ve aþaðýlamalara karþý mücadele ederler. D E VR ÝMCÝ PA R TÝ Ýþçi sýnýfýnýn kendiliðinden mücadelesinin bir iþçi devletiyle sonuçlanabilmesi için devrimci parti zorunludur. Bu parti, iþçilerin her mücadelesini destekleyip genelleþtirmeye, tek tek mücadeleleri birleþtirmeye çalýþýr. Sosyalistler iþçi sýnýfýnýn günlük mücadelesi içinde yer alýp en militan iþçileri sosyalizm ve partinin gerekliliði fikrine ikna ederek devrimci bir parti inþa edebilirler. P A R T Ý Ý Ç Ý D EM OK R AS Ý Sosyalist politikanýn temelinde iþçi sýnýfýndan öðrenmek yatar. Tartýþma özgürlüðü, sosyalistlerin iþçi sýnýfýndan ve birbirinden öðrenmesinin vazgeçilmez koþuludur. Tartýþmanýn amacý dünyayý deðiþtirmektir. Bu da parti üyelerinin birlikte hareket etmesiyle gerçekleþebilir. Demokratik merkeziyetçilik devrimci bir parti için zorunludur. DE V R Ý M C Ý GÖ R EV Bu fikirlere katýlan, böylesi bir partinin gerekliliðine inanan herkesi, Ýþçi Demokrasisi Parti Giriþimi’ne katýlmaya çaðýrýyoruz.

Ezilenlerin kurtuluþu için ÝÞÇÝ DEMOKRASÝSÝ Tarih: 1 Ekim 1999 Sayý: 9 Uluslararasý Akým Tanýtým Yayýncýlýk / Sahibi: Tülay Koçak Yazý Ýþleri Sorumlusu: Türkan Uzun / Adres: Ambarlar Yolu, Beyazsaray Apt. 10/30, Sýhhiye Ankara Tel: (0312) 229 3257 Baský: Yön Matbaacýlýk

Tayvan’ýn farký ne? Önce bir gürültü koptu, gecenin sesizliðini yýrtarcasýna. Ve ardýndan insanlarýn umutlarý, hayalleri yýkýlmaya baþladý birer birer. Bazýlarýnýn kalbi daha hýzlý atmaya baþlamýþtý, bazýlarýnýn ise bir daha atmamak üzere susmuþtu. 17 Aðustos deprem felaketinde binlerce insan öldü. Peki bunun sebebi neydi? Bu kadar insanýn ölmesine engel olunabilir miydi? Tabii ki evet. Eðer kâr için deðil de insan ihtiyaçlarý için üretim yapýlsaydý, insan hayatýna önem verilip yerleþim yerleri dikkatlice seçilseydi, kontroller adamakýllý yapýlsaydý daha az insan ölürdü. Ýmara kapalý olmasý gereken bölgelere imar izni veren, gerekli denetimleri yapmayan yöneticiler kendi suçlarýný üstlenmekten kaçýnýyor. Tüm suçu müteahhitlere ve doðaya atarak, “ne yapalým altýmýz çürük” diyerek iþin iþinden çýkmaya çalýþýyorlar. Tayvan’da 7.6 þiddetindeki depremde iki bin kiþi ölürken, Tayvan’dan kat kat daha fazla silaha para yatýran Türkiye’de 7.4 þiddetindeki depremde yirmi binin üzerinde insanýn ölmesi tuhaf bir durum. Oysa ki Silahlý Kuvvetler’in modernizasyonu için harcanan 150 milyar dolarlýk para daha saðlam binalar yapýlmasý için harcansaydý ölen insan

sayýsý daha az olabilirdi. Bir baþka acýklý durum da geliþmiþlikten, modernlikten bahseden Türk devletinin hiç bir kurtarma grubunun, hiç bir kurtarma aracýnýn olmayýþý ve Kýzýlay’ýn çadýrlarýnýn eski ve yetersiz oluþu. Bir de depremzedelere yardým etmek için yine depremzedelerden alýnmaya çalýþýlan vergiler var. Tüm bunlar kapitalist sistemin insanlar için ne kadar yetersiz olduðunun ve insanlarýn hayatýný nasýl da hiçe saydýðýnýn kanýtýdýr. Bugünkü hükümete ba-

kýnca bu duruma bir de canilik ekleniyor. Ýnsanlar kapitalizmin yetersizliði yüzünden acý içinde sokaklarda yatarken ýrkçý partinin ýrkçý bakaný “Ben Yunan kaný, Ermeni kaný istemem” diye açýklamalarda bulunuyor. Yýllardýr birbirlerine kýrdýrýlmaya çalýþýlan Türk ve Yunan halký, birbirinin yardýmýna koþarken, Türk devletinin acizliðini görüyoruz. Ýþte bu yüzden biz “ya barbarlýk, ya sosyalizm” diyoruz. Ýnsan hayatýnýn önemseneceði bir sistem için mücadele verilmesi gerektiðini söylüyoruz.

Bahatttin Özerengin

Þ a mi l T ok

Demokrasi dedikleri

Çürük olan altýmýz mý yoksa sistem mi?

Sorun kapitalizm mi, açgözlülük mü? Deprem doðal bir felakettir. Depremi en az can ve mal kaybýyla atlatmak insanlarýn elinde. Müteahhitler malzemeden çalmasa, ustalar insan hayatýný düþünerek yaptýklarý iþin en iyisini, en güzelini yapsalardý deprem bu kadar yýkým, can ve mal kaybýna yol açmazdý. Ýnsanlarýn bu depremden de diðerlerinden olduðu gibi ders alacaðýný hiç zannetmiyorum.Yaptýklarý eksik malzemeli evlerde müteahhitlerin, ustalarýn ve inþaatla uðraþan insanlarýn da aileleri oturuyor, can ve mallarýný kaybediyorlar. Ama iþin içine milyonlar ve milyarlar girince hiçbir þey göz önüne alýnmýyor. Türkiye’nin büyük zannedilen Kýzýlay’ý bir yere kadar yeterli olabildi. Ýnsanlar su geçiren saðlýksýz çadýrlarý alabilmek için günlerce kuyruklarda beklediler. Bu da yetmiyormuþ gibi çadýrlar yetersiz kaldý. Ayný zamanda yardým eden devletlerin yardýmlarý da, formalite saçmalýklarý yüzünden gümrük kapýlarýnda bekletilerek yardým maddelerinin bozulmasýna neden olundu. Ýnsanlarýn acýlarý dindirileceði yerde insanlar çare-

sizliðe mahkum edildi. Toplanan yardýmlar merkezlere gereðinden fazla daðýtýldýðýndan ücra yerlerdeki insanlara yardým götürülmedi. Daðýtým sýrasýnda, insanlar sefalet içindeyken yardým alabilmeleri için deprem bölgesinde yaþadýðýný ve kim olduklarýný kanýtlamalarý istendi. Aç ve sefalet içerisindeki insanlardan böyle formaliteler istenilmesi bir vicdansýzlýk örneðidir. Bu bölgelerde karaborsacýlýk baþ göstermiþ; çay, þeker ve ekmek gibi temel gýdalarýn fiyatý iki üç katýna çýkarýlmýþ, insanlarýn açgözlülüðü bir kez daha ortaya çýkmýþtýr. Doðal afetler bile insanlarý kendisine getirememekte. Ýnsanlarýn açgözlülüðü deprem sonrasýnda da bütünüyle kendisini gösterdi: Yýkýlmýþ evlerden eþyalar çalýndý. Eþya çalmakta yetmiyormuþ gibi can pazarýnda canlý insanlarýn organlarý biri bin paraya satýlmaya baþlandý. Su altýnda kalan cesetler ise kaderlerine terkedildiler. Bütün bunlara neden olan kapitalist düzen mi yoksa, insanlarýn açgözlü olmasý mýdýr?

A s iy e Kan at

B a þ k a ç a r e yo k , a la c a k s ýn ! Böyle sürmeyeceðini ispatlamak için çöken yüzlerce binanýn ardýndan, evi baþýna yýkýlmýþlarýn þehri burasý. Yýkýntýlar arasýnda önceden olduðuna inandýklarý þeyleri artýk göremeyenler, naylonlara sarýlmýþ çadýrlarda misafirlerle konuþanlar hep ayný yere varýyorlar: “Devlet yok evladým, meðer ki yokmuþ.” - Kötü yapýlý evler cüsseleriyle kandýrmýþ olmalý sizi, içlerinde televizyonlarý, televizyonlarýnda kravatlý

Bedelli’nin bedeli Geçtiðimiz ay bedelli askerlik için baþvurular yapýldý. Ama her zamanki gibi iþçi sýnýfý büyük ölçüde bu uygulamadan yararlanamadý. “Bedel”i ancak zengin kesimler rahatça ödeyebiliyor. Bedelli askerlik yasasý var olan anlayýþý bize çok iyi gösteriyor: “Parasý olanlara teskere, parasý olmayanlar askere.” Türkiye’de ordunun yeri çok farklý. Ordu hiyerarþinin, emir-komuta zincirinin, disiplinin insanlara benimsetildiði en temel yerlerden biri. Hiyerarþi ve disiplin sadece komutanlarýn deðil patronlarýn da iþine geliyor. Askerlik gençlerin en verimli, en güzel çaðlarýný alýyor. Yýllardýr süren kirli savaþ nedeniyle bazen de canýný alýyor. Bu nedenle özellikle son yýllarda artan sayýda kiþi asker kaçaðý durumuna düþtü. Ne var ki baþka birçok ülkede olduðu gibi Türkiye’de de askere gitmek istemeyenler gerekirse polis zoruyla askere götürülüyor. Toplumdaki eþitsizlik ve haksýzlýklar askerlik konusunda da geçerli. Bu zamana kadar hiçbir üst düzey bürokrat, TÜSÝAD üyesi olacak kadar zengin bir iþadamýnýn ya da general oðlunun kirli savaþta öldüðünü duymadýk. Ama nutuk atarken “sizin çocuklarýnýz bizim çocuklarýmýz” diyorlar. Bizler bu hayatýn cefasýný çekerken, onlar sefasýný sürmesini çok iyi biliyorlar. Bazý yabancý ülkelerde olduðu gibi zorunlu askerlik yerine gönüllü askerlik çýkarýlmalý ve Fransa’daki gibi askerlik belki 1 güne kadar düþürülmelidir. Böylece toplumdaki eþitsizlik ve adaletsizlik yoksullar lehine biraz olsun düzeltilmiþ olur.

veya apoletli beyleriyle. “Nasýl geçireceðiz kýþý burada, daha þimdiden çocuklar öksürür, dedemiz yatarken? Yardýmý da kesilecek sivillerin.” - Geçici konutlar yapýlýyor kýþý geçirmek için (Kanmýyorlar artýk). “Bize düþer mi ki?” - Hayýr düþmeyecek, size yapýlmýyor o konutlar çünkü. Ama sen isteyeceksin. “Kimden isteyeyim evladým. Yok ki muhatabý-

mýz.” - Seni dinlemezlerse topla komþularýný öyle git, baðýrýþýn ki duysunlar. “Yok evladým kaldýk bir baþýmýza.” - Ýsteyeceksin teyze, sen istemeden vermezler. Ýstedikçe öðreneceksin ihtiyacýnýn yarýnki yemek ve kýþlýk çadýrdan ibaret olmadýðýný. Sonra daha çok isteyeceksin, bu kez bilerek ve alacaksýn, baþka çaren yok çünkü...

Tü r kay K ay n ak

Cumhuriyetin kurulmasýyla beraber sözde demokrasi dediðimiz þey geldi. Peki nedir bu demokrasi (eþitlik, özgürlük); herkesin hakkýný aramasý, herkesin istediðini söyleyebilmesi ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasasý önünde herkesin eþit olmasý vs... Peki demokrasinin var olmasý yeterli mi? Herkes demokrasiden istediði kadar yararlanýyor mu? Yasalar karþýsýnda herkes ayný mý? Bazý noktalarda ayný. Mesela beþ yýlda bir yapýlan seçimlerde istediðin partiye oy verebiliyorsun (mecburen), istemediðin yerde çalýþmayabilirsin; ama çalýþacaðýn bütün yerler ayný.Veyahut iþ yok, tercih yok. Demirel demokraside çareler tükenmez diyor sýk sýk. Eðer ki bahsettiði nesne tükenmez kalemse kalemin içini deðiþtirmediðin zaman yazmaz; ama isim olarak doðru, tükenmez(!) kalem. Eðer ki kimisi sadece fikirlerini söylediði için yýllarca cezaevlerini boyluyorsa ve kimisi de trilyonlarý götürdüðü halde yönetilenler tarafýndan ödüle tabi tutuluyorsa eþitlik yoktur. Türkiye Cumhuriyeti’nde demokrasiden yararlanabilecek kesimleri ve onlarýn demokrasiyi kullanma miktarlarýný kesimlerin aðýrlýk ve konumlarýna göre yine yönetenler belirliyor. Devletin anayasasý da yöneticilerin kendilerini daha iyi hissedebilmeleri için oldukça uygun. Buna raðmen bazen yöneticiler bile anayasayý eleþtiriyorlar. Mesela Yargýtay Baþkaný Sami Selçuk þöyle diyor: “Kurþun yerine oy kullanýlarak kabul ettirilen 1982 Anayasa’sý hazýrlayanlarý, hazýrlanýþý ve biçimiyle bir tür ferman anayasasýdýr… Ana asa y meþruluktan yoksundur, geçersizdir.“ Lenin, burjuva demokrasisinin sadece görüntüden ibaret olduðunu anlatýr. Marks’ýn da ifade ettiði gibi, üretim araçlarýnýn denetimi küçük bir azýnlýðýn elinde olduðu sürece politik hayatta da onlar her zaman daha üstün olacaktýr. Çoðunluðun iktidarý olmadýðý sürece de bu hep böyle devam edecektir. Peki nedir çoðunluðun iktidarý, yani iþçi sýnýfýnýn iktidarý? Büyük bir çoðunluðun yine bu çoðunluk adýna gerçekleþtireceði demokratik ve baðýmsýz bir hareketle kazanacaðý iktidardýr.

A l i Erd o ð a n

Barýþ istiyorum PKK, Abdullah Öcalan’ýn çaðrýsý üzerine, bir grup gerillayý barýþ temsilcisi olarak Türkiye’ye teslim etti. Belli bir temsil düzeyine sahip “Barýþ ve Demokratik Çözüm Grubu”’nun Türk güvenlik güçlerine teslim olmasý dünya basýný tarafýndan yakýndan izlendi. Ne yazýk ki bu tarihi olay Türk medyasý tarafýndan adeta yok sayýldý. Þu çok açýk ki Öcalan ve PKK, barýþ konusunda yýllardýr söylediklerini tekrarlamakla kalmýyor, ciddi somut adýmlar atarak gerçek barýþý saðlayabilmek için siyasi platformlarda çözümler arýyor, çözümler üretiyorlar. Depremden sonra her þeyi sorgular olduk; devleti, sistemi, anayasayý, demokrasiyi, milliyetçiliði, affý, siyasi partileri, ekonomiyi, cezaevlerini ve barýþý. Bunlarýn hiçbiri diðerinden baðýmsýz deðil; ama baðlantýlarý kurmak ve müdahale etmek bize düþüyor. Barýþ istiyorum, hemen þimdi ve bu mümkün biliyorum. Biz kardeþ iki halkýz. Her iki tarafta da annelerin gözyaþlarý var. Gözyaþlarýný dindirmek, savaþ yüzünden yoksullaþmamýzý engellemek için þu anda karþýmýza çýkan fýrsatlarý deðerlendirmeliyiz.

Nev ru z As l an , SE S ü y es i b i r h e mþ i re

1 Ekim 1999

Ýþçi Demokrasisi

Sayfa 3

reformsuz reformizm

Ecevit ne yapýyor? Bülent Ecevit, “devlet, cezaevlerinde otoritesini her ne pahasýna olursa olsun yerleþtirecek” diyor. Baþbakan depremden sonra ilk kez bu kadar kararlý bir þekilde konuþtu. Depremzedeler konusunda hiç bu kadar kararlý konuþmamýþ, hiç böyle kararlý davranmamýþtý. Faþist mafya çeteleri Bayrampaþa Cezaevi’nde birbirlerini öldürürken de aðzýný açmamýþtý Ecevit. Ancak güvenlik güçleri Ankara Ulucanlar Cezaevi’nde olmayan bir kaçýþ tünelini bahane ederek 10 mahkumu döverek öldürünce Ecevit baskýdan yana, net bir tutum aldý. Rahþan Ecevit veto edilen af yasasý hakkýnda “bizim istediðimiz af bu deðildi” diyor. DSP’ye oy verenler de “bizim istediðimiz hükümet bu deðildi, biz bunun için oy vermedik” diyorlar. Bazýlarý bütün bunlarý Ecevit’in hýrslý kiþiliði ya da yaþlýlýðýna baðlýyor. Ancak sorun Ecevit’in kiþiliðinde deðil. 1991’de CHP-DYP koalisyonu kurulduðunda beklentiler çok yüksekti. Karakollar bile þeffaflaþacaktý. Ancak Süleyman Demirel ve Erdal Ýnönü’nün baþkanlýðýndaki koalisyon sýrasýnda faili meçhul cinayetler hýzla artarken, mafya iliþkileri daha da yaygýnlaþtý. 1994’de doðrudan iþçilere saldýran “5 Nisan Ekonomik Reform Paketi” Tansu Çiller ile beraber CHP’li Murat Karayalçýn’ýn imzasýný taþýyordu. Karayalçýn’dan sonra görevi devralan Deniz Baykal’ýn manevralarý da CHP’ye oy veren iþçilerin durumunu iyileþtirmedi. Bu durum bir sonraki seçimlerde CHP’nin oy kaybetmesine neden oldu. Birbiri ardýna gelen üç CHP lideri de seçmenine ihanet etti. Þimdi de Ecevit ayný þeyi yapýyor. Bu durum Türkiye’ye özgü bir sorun da deðil. Son yýllarda Yunanistan, Ýngiltere, Almanya ve Fransa’da özelleþtirmeler ve serbest piyasanýn yarattýðý sefaleti sonlandýrmak isteyen seçmenler sosyal demokratlarý iktidara getirdiler. Bu hükümetlerin istisnasýz

hepsi seçmenlerine ihanet etti. Kamu hizmetlerinde kesintiler yaptýlar, özelleþtirmelere devam ettiler, iþçilerin çalýþma koþullarý ve ücretlerine saldýrdýlar. Özelleþtirmeye karþý oy kullananlar, temiz siyaset isteyenler daha beteriyle karþýlaþtýlar. DSP ve CHP’ye oy verenler, seçmenlerin yüzde 30’u, milliyetçi fikirlerin etkisi altýnda ancak çetecilerin affedilmesini ve faþistlerle koalisyona gidilmesini istemiyorlar. Mezarda emekliliði istemiyorlar. Tahkim’le beraber gelen yeni özelleþtirmeleri istemiyorlar. Peki reformist liderler neden hep kendi seçmenine ihanet ediyor? Çünkü hep sistemin sýnýrlarý içinde hareket etmeye çalýþýyorlar. Kâr oranlarýnýn düþtüðü bir dünyada, kapitalistlerin kâr etmesi gerektiðini kabul edenlerin iþçilerden fedakârlýk istemesi kaçýnýlmaz hale geliyor. Ýngiltere’de Blair, Almanya’da Schröder, Fransa’da Jospin, Yunanistan’da Simitis hep ayný þeyi yapýyorlar. Ancak iþçiler bu partilere çok farklý nedenlerle oy verdiler. Bu partileri iktidara getiren seçim dönemlerine baktýðýmýzda insanlarýn bir önceki dönemin sað hükümetlerine karþý radikal bir alternatif aradýklarýný görürüz. Ýngiltere’de Blair’in zaferi 18 yýl boyunca muhafazakarlara karþý geliþen öfkenin sonucuydu. Almanya’da sosyal demokrat seçim kampanyasýnýn en popüler ismi sol reformist Oskar Lafontaine idi. Seçimden birkaç ay sonra patronlar tarafýndan görevinden istifa ettirildi. Her iki hükümet de þimdi bir yandan ülkelerinde iþçilere saldýrýrken diðer yandan sýnýr ötesinde emperyalist savaþlar yürütüyorlar. Ekonomik kriz derinleþtikçe reformist liderler sistemi daha güçlü savunuyorlar. Böylesi dönemlerde krizi derinleþtirmeksizin küçük reformlar dahi elde etmek mümkün olmuyor. Bu nedenle reformist liderler iþçileri sürekli daha fazla fedakârlýða çaðýrýyorlar. Ekonomik kriz koþullarýndaki Avru-

pa’da sosyal demokrat partilerin hemen hepsinin liderliklerine daha saðcý kiþiler geldi. Ecevit 1970’lerin lideri. Kendisi o dönem muhalefette radikal solcuydu. Ancak liderliðini yaptýðý iki hükümet sýrasýnda da yurdýþýnda milliyetçi maceralara giriþti ve 1970’lerde gerçek iþçi ücretlerinde yaþanan en büyük düþüþler onun iktidarý sýrasýnda gerçekleþti. Reformizmin sorununu birkaç liderle açýklamak yetmez. Sorun iþçilerin kafasýnda. Ýþçiler kendileri için daha iyisini istiyorlar, saldýrýlara karþý koymak istiyorlar. Ancak bu sistemin kökten deðiþebileceðine ikna deðiller. Halen ulusal sýnýrlar içinde çözüm arýyor, bu nedenle de kendilerini ulusal çýkarlar ve milliyetçilik üzerinden tanýmlýyorlar. Kapitalistlerin de kabul etmek zorunda kaldýðý gibi ekonomik kriz ulusal bir çözümün mümkün olmadýðýný gösteriyor. Çözüm, dünyanýn uluslararasý düzeyde ihtiyaçlar temelinde örgütlenmesinde yani sosyalizmde. Ýþçilerin kendi haklarýný tutarlý ve sürekli bir þekilde savunabilmeleri için milliyetçilik ve reformizmden kopmalarý gerekiyor. Sadece bunlarý söylemek ya da Ecevit’i “saðcý” diyerek eleþtirmek yetmiyor. Ecevit saðcýlarýn iþini yapýyor. Ancak DSP ve CHP’ye oy verenler bu durumdan memnun deðil. Ýþte tam da bu nedenle somut çözümleri tartýþmalýyýz. Hükümet bize sosyal güvenlik, saðlýk ve hatta çadýr için para yok diyor. Yanýtýmýz hazýr: “Silaha para harcamaktan vazgeçin, savaþý durdurun.” “Rantiyecilere para hortumlamaktan vazgeçin.” “Zorunlu tasarruflarý ve nemalarýný geri ödeyin.” “Osman Durmuþ’tan baþlamak üzere faþistleri hükümetten defedin.” Ýþçiler bu talepleri sahipleniyor. Bu talepleri sahiplenmek reformizmin ihanetlerine karþý sosyalist bir alternatif inþa etmeye baþlamanýn ilk adýmýdýr.

C . U zu n

Barýþa “evet”, adaletsizliðe “hayýr” Bütün dünyada gerilla hareketleri “barýþ görüþmeleri” yapmakta. Güney Afrika, Filistin, Ýrlanda, Orta Amerika ve Ýspanya’da gerilla hareketleri silahlarýný býrakýyor. PKK lideri Abdullah Öcalan ateþkesin de ötesine geçerek PKK militanlarýnýn bir kýsmýnýn silahlarýyla birlikte Türk Devleti’ne teslim olmasý çaðrýsý yaptý. Gerilla liderleri devletlerin üstün askeri gücü karþýsýnda askeri bir savaþýn kazanamayacaðýný gördüler. Bu hareketleri destekleyenler savaþýn zorluklarýndan yoruldular. Tüm bu “barýþ görüþmeleri” arasýnda sadece Güney Afrika’daki gerillalar hedeflerine ulaþtýlar. Irkçý rejim sona erdi, siyahlar oy kullanabiliyorlar, hatta bazý siyahlar beyaz zenginler arasýna katýlma olanaðý buldular. Ancak bu durum iki faktör sonucunda gerçekleþti. Birincisi ANC Güney Afrika nüfusunun ezici çoðunluðunu temsil ediyordu. Ýkinci faktör ise 1970 ve 80’lerde baðýmsýz siyah sendikalarýn varlýðýydý. ANC’den baðýmsýz bir þekilde ve itirazlarýna raðmen kurulan sendikalar beyaz egemen sýnýfýn karþý duramadýðý bir güç oldu. Ancak Ýrlanda’da IRA, Ýspanya’da ETA ve Türkiye’de PKK bir azýnlýðý temsil ediyor ve davalarý için iþçi sýnýfý içinde bir dayanýþma hareketi örgütlemediler. FKÖ ve IRA gibi gerilla örgütleri, uðruna mücadele ettikleri hedeflerin tümünden vazgeçtiler. Þimdi Arafat’ýn askeri güçleri eskiden Arafat’ýn da sahiplendiði talepler için mücadele edenleri tutukluyor. Barýþ sürecinin baþlatýlmasý ve gerilla mücadele yönteminin terkedilmesi iki þeyin birbiriyle karýþtýrýlmasýna

neden oluyor. Kazanamayacak olan bir yöntem terk edilmektedir. Ancak eþitsizliðe ve adaletsizliðe karþý mücadele terk edilirken o zamana kadar mücadele etmiþ çoðunluða hiçbir kazaným saðlamayacak bir uzlaþmaya razý olunmaktadýr. Barýþ sürecinin alternatifi gerilla mücadelesine geri dönüþ deðildir. Bu çýkmaz bir yol olur. Çözüm, demokratik deðiþimi saðlayabilecek, yaþanýlan adaletsizliðe son verebilecek tek güç olan iþçi sýnýfýna yüzleri döndürmektir. Hem Türkiye de hem de Ýspanya da iþçi sýnýfýnýn milliyetçi olduðu doðru. Ancak devlet PKK’ye karþý savaþmak için silah alýmýna devam ederken depremden sonra Türk iþçisinin halen çadýrý yok. PKK askeri mücadeleden vazgeçti. Hükümetin buna uygun davranmasý için ýsrar etmek gerekiyor. O kadar silah alýmý için artýk bir bahane yok. Silah harcamalarý durdurulmalý ve para depremzedelere aktarýlmalýdýr. Þimdiye kadar hükümetler Güney Doðu’da yapýlacak reformlarýn önündeki engelin PKK olduðunu söylüyorlardý. Þimdi, Kürt dilinin serbestçe konuþulmasý, ana dilde eðitim hakký, OHAL’in kaldýrýlmasý, Öcalan’ýn idamýnýn durdurulmasý ve affýn siyasi mahkumlarý da kapsamasý için Türk ve Kürt iþçilerin beraberce mücadele etme zamanýdýr. PKK tek taraflý olarak bir dizi taviz verdi. Hükümet ise bu duruma olumlu yanýt vermeye yanaþmýyor. Hükümeti zorlayabilecek tek güç Kürtlere adalet isteyen örgütlü iþçi sýnýfýdýr. Bu durum, Türk ve Kürt bütün iþçilerin çýkarlarýnadýr. C . U zu n

Ecevit’in anti-emperyalistliðinin belgesi...

Barýþ için mücadeleye

Ope ras yon lar dur du rul sun Abdullah Öcalan, Türkiye’ye getirildiðinden buyana yaptýðý açýklamalarda “barýþ için her þeyi yapacaklarýný” söylüyor. Ne var ki bu açýklamalar ve PKK gerillalarýnýn sýnýr ötesine çekilmesi, silahlarýyla birlikte teslim olan “Barýþ ve Demokratik Çözüm Grubu” ve PKK Baþkanlýk Konseyi’nin barýþ açýklamalarý Türk yöneticileri tarafýndan görmezden geliniyor, hiçe sayýlýyor. Barýþ giriþimlerine sýrt çeviren Türk egemenleri, barýþa karþý savaþý, kardeþlik yerine kini temel alan politikalarda ýsrar ediyorlar. PKK’nin attýðý adýmlara karþý piþmanlýk yasasýný ve teslimiyeti dayatýyorlar. Yýllardýr süren savaþta binlerce insaný yitirdik, savaþýn faturasýný canýmýzla, özgürlüðümüzle, demokratik haklarýmýza yapýlan saldýrýlarla, aðýr vergilerle, daha da yoksullaþarak ödedik. Artýk yeni ölümler istemiyoruz. Savaþ için yoksul bütçemizin daha da yaðmalanmasýný istemiyoruz. Bedeli çok yüksek olan bu savaþtan kurtulmak için, barýþ için çaba göstermek, mücadele etmek, bedel ödemek zorundayýz. Egemenler savaþmakta kararlý görünüyorlar. Onlarýn barýþ için adým atmaya niyetleri yok. Barýþ çaðrýlarýnýn yükseldiði, PKK gerillalarýnýn Türkiye sýnýrlarý dýþýna çýktýðý, bir grup gerillanýn da silahlarýyla birlikte teslim olmak üzere yola çýktýðý bir sýrada TSK sýnýr ötesi bir operasyon baþlattý. Bu ope-

rasyon barýþ çýðlýklarýna kurþun ve bombayla yanýt verilmesidir. Barýþ istemezsek, bunun için yöneticileri sýkýþtýrmazsak savaþýn bitme olasýlýðý çok düþük. Tabandan yükselecek barýþ çaðrýlarý için biraraya gelmek ve bir “barýþ hareketi” baþlatmak zorundayýz. “Ýdama hayýr, barýþ hemen þimdi” demek zorundayýz. Diyarbakýr’da 7. Kolordu Komutanlýðý’nýn þehit ailelerine yardým töreninde þehit anneleri uzunca bir süre “yardým deðil, barýþ istiyoruz” diyerek haykýrdýlar, “Yapabiliyorsanýz akan kaný durdurun” diyorlardý. Sürdürülen savaþýn bedelini biz emekçilere ödetenlere ve iki kardeþ halk arasýnda açýlmaya çalýþýlan uçuruma karþý kuracaðýmýz barýþ köprüleri, barýþý kazanmanýn tek yolu. Bunun için aþaðýdaki talepler etrafýnda mücadele etmeliyiz: Operasyonlar derhal durdurulsun, Ýdam kararý uygulanmasýn, Piþmanlýk yasasý deðil, genel af çýkarýlsýn, Kürt sorununun çözümü için siyasi adým atýlsýn. Bu talepler için iþyerlerimizde, sendikamýzda, okullarda, yaþadýðýmýz her yerde tartýþmak ve barýþ için mücadele etmek zorundayýz. Çözüm, egemenlerin savaþ çýðýrtkanlýðýnda deðil, biz emekçilerin barýþ mücadelesindedir.

S o n g ü l Ö zd e m i r

K a p i t a l i z m d e B i r l e þ m i þ M i l l e t l e r R a p o r u U y a r ý y o r : Ka pi ta lizm ve eðitimin iþlevi A lý þma mý z ko nut so ru nu

Sayfa 4

Ýþçi Demokrasisi

1 Ekim 1999

M ü ze yy e n Þ a h i n

Her sistem sürekliliðini saðlamak için kendini yeniden üretmek zorundadýr. Bunun için de eðitim yoluyla: a) Ekonomik olarak kendi ihtiyaçlarýna uygun nitelikte iþ gücü. b) Ýdeolojik olarak da kurulu düzenin deðerlerini içselleþtirmiþ bireyler yetiþtirmek ister. Bir toplumsal yapýda var olan üretim biçimleri ve buna baðlý üretim güçleri doðrudan ya da dolaylý eðitimin genel ve özel amaçlarýný belirlemiþlerdir. Çünkü eðitim temel olarak üretim süreciyle yakýndan iliþkilidir. Öte yandan toplumlarýn alt yapýlarýndaki üretim güçlerine baðlý olarak oluþan üretim iliþkileri, eðitimin ve eðitim kurumlarýnýn nicel ve nitel yapýlarýnýn belirleyicisidir. Üretim iliþkilerinin toplumsal yapýdaki somut görünümü toplumsal sýnýflardýr. Sýnýflara bölünmüþ toplumlarda eðitimin amaçlarý ve biçimleniþi, toplumlarýn bu sýnýfsal bölünmüþlüðünün üzerine kurulur. Bir baþka deyiþle ekonomik süreçlerdeki fýrsat ve olanak eþitsizlikleri, eðitimden faydalanmaktaki fýrsat ve olanak eþitsizliklerin temelini oluþturur. Gelir düzeyi farklýlýklarýna dayalý okullar ve bu okullarýn eðitim ve öðretim amaçlarýnýn belirlenmesi, önemli ölçüde sýnýfsal ayrýmlarýn temelinde þekillenir. Devletin eðitime yönelik yatýrýmlarý azaldýkça, paralý eðitim yaygýnlýk kazandýkça, sýnýfsal yönelimli eðitim ve öðrenim yapýsý daha da belirginlik ve netlik kazanýr. Eðitimin kim için, nasýl, ne türden ve hangi programlarca olabileceði sorularýnýn yanýtlarýnda da apaçýk ortaya çýktýðý gibi, devlet için eðitimin amacý yoksul sýnýflar için bütünleþmiþ bir insan yetiþtirmek deðil, üretim sürecine uysal iþ gücü saðlayan, yani üretim araçlarýnýn mülkiyetini elinde bulunduran sermayeye temel iþ gücü gereksinimini saðlayan insan yetiþtirmektir. Ayný zamanda “ulus” bütünlüðünü simgeleyen var olan toplumsal düzene uygun insan yetiþtirmektir.

Eðitimin ekonomik iþlevi Ekonomik sistemler ayný zamanda ideolojilerinin temel esaslarýný oluþtururlar. Hangi ekonomik sistem uygulamada ise kendine uygun eðitim sistemlerini geliþtirir. Üretim iliþkilerinin insaný metalaþtýrdýðý kapitalist sistemde eðitim-ekonomi iliþkisinin, toplumsal yararýn dýþýnda egemen ideolojinin ve sermayenin kalkýnmasýna yarar saðlamaktan öte bir iþlevi olmayacaktýr. Eðitim, emek gücünün yeniden üretimi ve geliþimi için zorunlu bir öðe haline gelmiþtir. Üretim karmaþýklaþtýkça, kapitalizm üretim ve üretilen mallarýn kullanýmý için bilgili insan gereksinimini karþýlamak için eðitimi yaygýnlaþtýrýr. Bunu yaparken toplumsal gerçekleri olduðu gibi aktarmak yerine bu sistemin devamýný saðlayýcý bilgi ve deðerleri meþrulaþtýrma ve pekiþtirme gibi bir amaca hizmet eder. Eðitilmiþ bireyin üretim gücünden elde edilen artý-deðer doðrudan egemen sýnýfýn eline geçer. Buna raðmen eðitim harcamalarý vergiler aracýlýðýyla emekçilerin, iþçilerin kendilerine ödetilmektedir. Bunun dýþýnda kapitalistler, kendi çocuklarý için yarattýklarý

ayrýcalýklý eðitim giderlerinin yüzde ellisini devlete ödetirken, ayný zamanda elde edilen gelirler çeþitli vakýflar aracýlýðýyla vergi dýþý býrakýlmaktadýr. Egemen sýnýf çocuklarý için verilen eðitim, fiziksel olarak bütün alt yapýsýnýn uzmanlarca hazýrlandýðý, kendi toplumsal gereksinmelerine ve gerçekliliklerine göre planlanan kaliteli bir eðitimdir. Emekçi ve iþçi sýnýfý çocuklarýna verilen eðitim, fiziksel koþullarý ve eðitimci kadrosu hazýrlanmamýþ, yýðýnlar halinde okullarda verilen eðitimdir. Eðitimin farklý kademelerine her geçiþte emekçi ve iþçi çocuklarý kitleler halinde eðitim sürecinden kopartýlarak uzaklaþtýrýlýr. Bu eðitim sürecini tamamlama þansýný elde edenlerin çoðu ise yükselme þansý olmadan düþük ücretlerle çalýþmak zorunda býrakýlýr ya da iþsiz kalýrlar.

Eðitimin ekonomi politiði Kapitalist toplumda eðitimin iþlevi “devletin ideolojik araçlarý”ndan biri olmaktýr. Devletin ideolojik araçlarý zora dayanamazlar. Eðitim, din, aile, hukuk, politika gibi kurumlar devletin ideolojik araçlarýndandýr. Devlet gücünü elinde bulunduran sýnýflar hem baský araçlarýný, hem de ideolojik araçlarý kontrol etmeden egemenliklerini sürdüremezler. Bu araçlar doðrudan ya da dolaylý olarak kapitalist sömürü iliþkilerini yeniden üretirler. Bunlarýn içinde eðitimin rolü çok merkezidir. Herkes okula gider, eðitim sisteminin içinde ne kadar kalýnýrsa o kadar makbuldür. Liberalizme göre okullar tarafsýz kurumlardýr. Kimlerin hangi okullara gidecekleri objektif testler kullanýlarak belirlenir. Herkes hakettiði okula seçilir. Ýþe ve mesleklere yerleþtirilme de ise alýnan eðitimin niteliði ve uzunluðu belirliyicidir. Bu belirlemelerle toplumsal iþ bölümünün meþru, doðal ve hatta kaçýnýlmaz olduðu görüþü yerleþtirilmeye çalýþýlýr. Böylece eðitim sisteminin toplumsal eþitsizlikleri düzelteceði öne sürülür. 1739 Sayýlý Milli Eðitim Temel Kanunu’nda yer alan genellik ve eþitlik ilkesinde “eðitimde hiç bir kiþiye, aileye, zümreye ya da sýnýfa imtiyaz tanýnamaz” denilmektedir. Uygulamada ise özel okullarda bu ülkede çok küçük bir azýnlýðýn çocuklarýna kaliteli eðitim verilirken, emekçi ve iþçi sýnýfý çocuklarýna niteliksiz ve katký paylý okullar uygun görülmektedir. Eðitime bütçeden ayrýlan pay binde dörtlere düþürülmüþtür. Herkesçe sahip olunmasý gereken bir hak olan eðitim hakký 1980 yýlýndan sonra hýz kazanan özelleþtirme ile birlikte “paran kadar oku” hakkýna dönüþmüþtür. Ancak devletin bütün bu istemlerine raðmen eðitimi kendisi dýþýnda etkileyen deðiþkenler var. Her ne kadar eðitim kurumlarý resmi ideolojiyi desteklese de deðiþimin kaçýnýlmazlýðý ve bunun sonucunda farklýlaþan insanýn niteliði söz konusu olan ideolojinin bütünlüklü olarak hayata geçmesini engeller. Hiçbir sistem insaný bütünlüklü olarak depolitize edemez. Hatta bu sistem kendisiyle çeliþecek, onu deðiþtirebilecek, yýkacak insanlarýn yetiþmesini de tamamen engelleyemez.

Harçlarý çöpe atalým Üniversitelerin açýldýðý þu dönemde oldukça artan harç paralarý can yakýyor. Harçlar yüzünden artýk sadece üniversiteye girmek deðil, okumak da o oranda zorlaþtý. Ayda 130 milyonla geçinmeye çalýþan bir ailenin sadece bir dönem için ve peþin olarak on milyonla yüz milyon arasýnda deðiþen bir ek bütçe ayýrmasý ne kadar mümkün olabilir? Hele bu ücretler ikinci öðretim ve konservatuar kayýtlarýnda bir buçuk milyara kadar çýkarsa? Yoksulluk sýnýrý 323 milyon lirayken aldýðý 100-200 milyon maaþla açlýk sýnýrýnýn altýnda yaþayan milyonlarca ailenin bu durumda böyle bir parayý bulup çocuðunu okutmasý mümkün mü? Bütün bunlar karþýsýnda devlet ise eðitime ayýrýlabilecek para olmadýðýný söylüyor. Biz biliyoruz ki para var. Silahlý kuvvetlerin modernizasyonu için 150 milyar dolar var, farklý milliyetlerdeki iþçileri birbirlerine kýrdýrmak için para var, yeni silah tüccarlarý yaratmak için para var, ama eðitim için yok. Bu yalanlara kanmayalým. Önümüzdeki dönem eþit ve parasýz eðitim için vereceðimiz mücadeleyi yükseltelim. Nasýl mý? Üniversiteye baþlar baþlamaz özerk, eþit ve parsýz eðitim mücadelemize insan kazanmalýyýz. Demokratik, özerk ve parasýz üniversite isteyen herkesle birlikte mücadele etmeliyiz. Taleplerimizi ancak bu þekilde kabul ettirebiliriz. G ü n eþ Y ý l d ý rý m , O D TÜ

KAPÝTALÝZM DÜNYAYI ÖLDÜRÜYOR Yoksulluk felaketleri arttýrýyor

Floyd Kasýrgasý ABD’de hayatý felç etti. “Devam edilemeyecek bir yoldayýz. Devamlýlýðý saðlayacak bir sisteme mantýklý ve planlý bir geçiþ için gerekli olan zaman da hýzla tükeniyor.” Bu uyarýyý Birleþmiþ Milletler Çevre Programý Baþkaný Klaus Topfer yapýyor. Eylül ortasýnda yayýnlanan Geo-2000 raporu büyük sermayenin yerküremizi mahvettiðini söylüyor. Rapor, Floyd kasýrgasýnýn Amerika’da 2 milyon insaný göçe zorladýðý dönemde yayýnlandý. Floyd dünya çapýnda hava sýcaklýðýný yükselten greenhouse (sera) etkisinin en son belirtisi olabilir. Greenhouse etkisini yaratan baþlýca neden yanan gaz, petrol ve kömürün çýkarttýðý gazlar ve özellikle karbonmonoksittir. Yükselen hava sýcaklýðý rüzgar hýz ve hareketini etkilediðinden fýrtýna, aðýr yaðýþ, kasýrga ve kuraklýða neden oluyor Yerkürenin ýsýnmasý deniz seviyesinin yükselmesini de beraberinde getiriyor. Rapor, bunun “deniz seviyesine yakýn deltalarda yaþayan milyonlarca insaný göçe zorlayacaðýný ve sayýsýz ada devletini yok edeceðini” söylüyor. Örneðin Bangladeþ’de milyonlarca insaný düzenli olarak etkileyen su baskýnlarý daha da kötüleþecek. Artan hava sýcaklýðý temiz içme suyu kýtlýðýna da yol açýyor. Rapor 2025 yýlýnda dünya nüfusunun üçte ikisinin su sýkýntýsý çeke-

ceðini söylüyor. Hava sýcaklýðýndaki artýþ “doðal afet” diye bilinen felaketlerin daha da artmasýna yol açýyor. Rapora göre “1986-95 yýllarý arasýnda doðal afet sonucu gerçekleþen kayýplar 1960’lardakinden sekiz kat daha fazla.”. Son üç yýldýr gerçekleþen büyük felaketler arasýnda aþaðýdakileri sayabiliriz: Haziran 1998’de Hindistan’ýn Gujerat bölgesinde gerçekleþen kasýrga, 10 bin kiþinin ölümüne neden oldu. Ekim 1998’de Nikaragua ve Honduras’da gerçekleþen Mitch Kasýrgasý, 9 binden fazla can aldý. 1996’da Çin’in Yangtze nehrinin taþmasýndan 20 milyon insan etkilendi. Sera etkisinin iklim deðiþimlerine neden olduðu yönündeki bilimsel kanýtlarýn artmasýna raðmen sanayileþmiþ ülkeler havaya karbondioksit pompalamaya devam ediyorlar. ABD sera etkisi yaratan en fazla gaz atýðý yaratan ülke. 1994’de ABD’nin atýðý 1 milyar 607 milyon tondu. Bu rakam giderek yükselmekte. 1997 Kyoto Zirvesinde sera etkisini kontrol altýna alacak önlemler geliþtirilecekti. Ancak Geo-2000 raporuna göre “atmosferdeki karbondioksit seviyesini istikrara kavuþturmakta önemsiz bir etki yaratacak” olan bu önlemlere bile ABD tarafýndan son derece düþmanca yaklaþýldý. Aradan iki yýl geçmesine karþýn önlemlerin altýna imzasýný koyma-

yan ABD yönetimi patronlarýn basýncý altýnda. Batýda ekonomik baþarýnýn ölçütü olarak görülen “otomobil kültürü” diðer bölgelere de yayýlýyor. Raporda belirtildiði gibi geliþmekte olan ülkeler üretim ve hava kirliliði açýsýndan yükselen bir grafik sergiliyorlar. Rapor, gelecek 50 yýl içerisinde dünya nüfusuna 3 milyar insanýn daha eklenebileceðine dikkat çekiyor. Eðer otomobile baðýmlýlýk ve buna baðlý hava kirliliði böyle devam etmezse dünyada bu büyümenin getirdiði ihtiyaçlarý karþýlayacak derecede kaynak var.

Yoksulluk çevreyi harap ediyor. Geo-2000 raporuna göre Kuzey Amerika, Avrupa ve Doðu Asya’da sanayileþmiþ ülkeler devasa miktarlarda enerji ve hammadde tüketiyorlar. Bu çevre kirliliðine ve israfa yol açýyor. Öte yandan insanlýðýn önemli bir kýsmý halen yoksulluðun pençesi içinde kývranýyor. Yeni þehirler etrafýnda kýrsal kesimden göç nedeniyle hýzlý bir gecekondulaþma yaþanýyor. Bu rapora göre kent yoksullarý bakýmsýz mahallelerde sanayi atýklarýyla içiçe yaþýyor. Ümraniye’de patlayan dere bu durumun güncel örneði. Bu kent yoksullarý “yöneticiler tarafýndan unutulan bölgelerde, atýklarýn ve çevre kirliliðinin yarattýðý saðlýk sorunlarý içinde koþullarýný iyileþtirebilecek politik güçten yoksun” yaþýyorlar. Ayrýca dünyada çok sayýda insan yoksulluk nedeniyle çevrelerine zarar vermek zorunda kalýyor. Raporda “yoksulluk sýnýrýnda yaþayan ülkelerde doðal kaynaklarý tüketmekten baþka çare kalmadýðý” ifade ediliyor. Yoksul ülkelerin Batýlý banka ve hükümetlere olan borçlarý onlarý doðal kaynaklarýný satmaya zorluyor. Bu kaynaklar genellikle yabancý þirketler tarafýndan çevreye zarar verecek yöntemlerle çýkartýlýyor. Bergama’da Eurogold’un durumu, Fýtýna Vadisi projeleri bu geliþmelerin Türkiye’de yaþanan örnekleri. IMF ve Dünya Bankasý’nýn uyguladýðý “yeniden yapýlandýrma programlarý” borçlu ülkeler için çevre kirliliði kontrolünü “lüks” ihtiyaç haline getiriyor. Tahkim Yasasý olarak bilinen deðiþiklik ile toplumun yatýrýmcý üzerindeki kontrolü zorlaþtýrýldý. Politik istikrarsýzlýk sonucu gerçekleþen savaþlar çevreye felaket düzeyinde zarar vermekte. Rapor’da bu duruma iki örnek verilmiþ: 1991 Körfez savaþýnýn yarattýðý çevre kirliliði ve NATO’nun Balkanlar’da gerçekleþtirdiði savaþ sonucu ortaya çýkan zarar: “Sýrbistan’da kimya ve petrokimya tesislerinin bombalanmasý Danube nehrini kirletti ve nehrin aktýðý Bulgaristan ve Romanya’da sorunlara neden oldu.” Þu anda 23 milyon insan savaþ ve ekonomik krizler nedeniyle “mülteci” olarak yaþamakta. Rapor, “mülteciler yaþamak için çok sýk olarak odun ve temiz su kaynaklarýný yok edecek düzeyde kullanmak zorunda kalýyorlar.” diyor.

Manyak sistemin mantýðý Küreselleþme ve serbest piyasanýn dünyanýn her köþesine yayýlmýþ olmasý uluslararasý düzeyde politikacýlar tarafýndan alkýþlanýyor. Ancak çevresel yýkýmýn bunun bir yan ürünü olduðu görülmek istenmiyor. Büyük sermaye ve devasa kaynaklarý ile uluslararasý þirketlerin öncelikleri çevre deðil kâr. Onlara göre çevre de dahil olmak üzere serbest ticaretin önüne hiçbir þey çýkmamalý. Geo-2000 Raporu’na göre ticaretin liberalleþtirilmesi ile çevre korumacýlýðý arasýnda bir çatýþma yaþanýyor. Rahatsýz edici olan eðilim ise ulusal düzeyde çevreyi koruma önlemlerine “ticarete engel olduðu” iddiasý ile karþý çýkýlmasý. Yabancý sermayeyi çekmeye çalýþan yoksul bölgeler çevresel “engellerden” feragat ediyorlar. Bunun anlamý, örneðin Afrika’nýn sanayileþmiþ ülkeler için bir toksik atýk alaný haline gelmesidir. Bu, 20. yüzyýlýn sonunda kapitalizmin yokedici doðasýdýr. Güçlü uluslararasý þirketler ulusal hükümetler üzerinde basýnç oluþturabilmek için milyonlarca dolar harcýyorlar. Kyoto gibi dünya zirveleri kâr hýrsýyla gözü dönmüþ sermayenin kendi yarattýðý sorunlarý çözmeye hiç istekli olmadýðýný gösteriyor. Geo-2000 Raporu’nun da belirtildiði gibi “devamlýlýðý saðlanabilir bir geleceðe doðru rasyonal iyi planlanmýþ bir geçiþe” ihtiyacýmýz var. Ancak bunu gerçekleþtirebilmek için üretimin bütün temelleri tepe taklak edilmek zorunda. Ýhtiyacýmýz olan þey, çevre meselelerini merkezi olarak ele aldýðýmýz, ihtiyaçlarýmýz temelinde dünyayý organize etmektir. Böylesi bir sosyalist toplum dünyanýn tek umududur.

gereken deprem mi, devlet mi?

Depremin ilk günlerinden itibaren, kurtarma çalýþmalarý, yardýmlarýn daðýtýmý gibi bölgedeki insanlarýn hayatlarýnýn konu olduðu durumlarda devletin yetersiz ve aciz kaldýðýný, tembel davrandýðýný hepimiz gördük. Bu nedenle oluþan olumsuz hava “devleti yýpratmamak lazým” söylemleriyle daðýtýlmaya çalýþýldý. Genelkurmay Baþkaný, devletin (askerin) yaptýklarýný gör(e)meyen gazetecilere “gelmiyorlarsa tutun getirin” diyerek sopasýný gösterdi. Yýkýntýlarý toplamak ve yeniden imarý saðlamak için açýlan tüm ihaleler, depremde yýkýlan binalarýn ANAP ve MHP’li müteahhit-siyasetçi artýklarýna verildi (Kapalý zarf ihale yönteminin de kapalý kapýlar ardýnda rant paylaþýmý olduðunu bir kez daha gördük.) Sendikalarýn ve diðer sivil toplum örgütlerinin topladýðý paralara el konuldu, birçok kampanya ve gönüllü giriþimin önü týkandý. 20 yýllýk Kýzýlay Baþkaný Kemal Demir bile su geçiren ve paçavra halindeki Kýzýlay çadýrlarýna benzeyen suratýyla “eleþtirileri aðýr bulduðunu, Kýzýlay’ýn Nobel’e aday gösterildiðini” söyledi. Yaþanan sarsýntýlarýn ardýndan devam eden artçý þoklar ve yaþanabilecek yeni bir deprem düþüncesi insanlarý korku ve umutsuzluða sevkederken, tek çözümün psikolojik tedavi olduðu yönünde yaygýn bir kaný da oluþturuldu. “Depremle yaþamaya alýþýlmalý” türünde baþlayan yazý ve TV haberleri artýk can sýkýcý hale gelmeye baþladý. Enflasyonla, iþsizlikle, iþkenceyle, baskýyla, yoksullukla yaþamaya alýþtýrýlmaya çalýþýlan insanlara, þimdi de “devleti yýpratmadan” depremle yaþamak dayatýlýyor. Deprem bölgesini ziyarete giden Ecevit protesto ediliyor, yardým isteyen öfkeli Suna kadýn tartaklanarak gözaltýna alýnýyor. Emniyetteki sorgusunda gizli bir örgüte üye olduðu kabul ettirilmeye çalýþýlýyor. Þimdi derslerimizi çýkarma zamaný: Suna kadýn hattý çiziyor: Bir tarafta sevdiklerini, yakýnlarýný ve evini kaybeden, onlara yardým edip destekleyen ve devletin yetersizliðini vurgulayýp; önceliði insana verenler... Diðer tarafta suçunu, ihmalini, yanlýþýn kabul etmeyen, eleþtirilere karþý acýmasýzca davranan, sistemi ve devleti eleþtirmeden depremle yaþama dersleri veren, suçlularý ödüllendirerek yeniden rant daðýtýmý yapan, sonra da kardeþlik ve aile masalýyla bizi avutmaya çalýþan hastalýklý bir devlet. Mesaj çok açýk. Biz önceliðin savaþa, silaha, rantiyere deðil depremzedeye, iþçiye-memura ve barýþa verilmesini talep etmeye ve bu amaçla mücadele etmeye devam etmeliyiz. Bu devletin refleksleri Suna kadýný suçlu ilan etmek için, cezaevindeki insanlarý öldürmek için, Manisalý gençlere iþkence etmek için, deprem müteahitlerine rant daðýtmak için, gazetecileri kulaðýndan tutup çekmek için hiç gecikmiyor. Ýstanbul’da depremin 45 saniyesini bütün gürültüsü ve korkusuyla yaþayan 5 yaþýndaki yiðenim en çok yapmak istediði þeyin “bir sihirli deðneðe sahip olmak ve onunla depremin gürültüsünü kesmek”olduðunu söylemiþti. Yarýn da devem edecek olan, insan bilincini ve yaþamýný allak bullak edip pek çok travmatik etkiye sebep olan depremin etkilerini tarif etmek çok zor. Diðer sorunlar gibi bu sorunun da üstesinden gelmek için doðru tarafta yer almak zorundayýz. (Süleyman) Demirel’in, Kamuran Çörtük ve Cavit Çaðlar’la çektirdiði aile fotoðrafýný hatýrlayalým. Birbirlerini sevenler ve kollayanlar yani birlik ve beraberlik içinde olanlar onlar. Bizden istedikleri ise bu tabloya göz yummak. Göz yummayalým...

S e l ç u k Y a v u z, S E S

Ýþçi Demokrasisi

Sayfa 5

Yiorgos Pittas’ýn Yunanistan’da çýkan Ergatiki Allilengii (Ýþçi Dayanýþmasý) gazetesinde basýlan yazýsýnýn özetidir.

“Bu müstakil evlerin hepsi ilk bakýþta muntazam ve saðlam görünüyor; büyük tuðla duvarlarý ilk bakýþta bir yanýlsamaya neden oluyor... Ancak daha yakýndan bir inceleme ev duvarlarýnýn olabildiðince ince olduðunu ortaya koyuyor. Giriþ katý ve çatýnýn bütün yükünü taþýyan bodrum duvarlarý ve dýþ duvarlar bir tuðla kalýnlýðýnda… Ancak duvar kalýnlýðý sadece yarým tuðla geniþliðinde olan, tuðlalarýn dar yüzeylerinin birbirine deðecek þekilde örüldüðü, çok sayýda ev inþaatýna da tanýk oldum. Burada amaç malzeme tasarrufu. Ancak bir nedeni daha var; müteahhitler, toprak sahibi deðil, Ýngiliz geleneklerine göre 20, 30, 40, 50 veya 99 yýl için topraðý kiralar. Bu sürenin bitiminde toprak ve üzerindeki herþey asýl sahibine geri dönüyor. Toprak sahibi yapýlan iyileþtirmeler için hiçbir ödemede bulunmuyor. Dolayýsýyla toprak üzerindeki herþey kiralama süresinin sonuna kadar deðersizleþecek þekilde inþa ediliyor. Sözü edilen evler toprak kiralama süresinin bitimine 2030 yýl kala inþa edildiklerinden müteahhitlerin gereksiz bir masraf yapmaktan ne kadar kaçýnacaðý kolayca hayal edilebilir. Bunun da ötesinde genellikle doðramacý, inþaatçý ya da imalatçý olan bu müahhitler hem kira gelirlerini azaltmamak hem de yaptýklarý iyileþtirmeleri toprak sahibine devretmemek için tamirata çok az para harcarlar. Bu sýrada yaþanan ticari kriz ve ortaya çýkan iþsizlik nedeniyle bütün sokaklar boþalýp evler hýzla içinde yaþanamaz hale geliyor.” Yukarýda 2000’e bir kala Atina veya Türkiye’deki yýkýlmýþ evler anlatýlmýyor. Bu evler gelecek yýllarda yýkýlacak olan binlerce Atina evi de deðil. Bu satýrlar Friedrich Engels tarafýndan 150 yýl önce “1844’de Ýngiliz Ýþçi Sýnýfýnýn Durumu” adlý kitabýnda Manchester þehrini anlatmak üzere yazýlmýþ. Bugün evlerimiz tuðla yerine betondan yapýlýyor ancak ayný kâr yasalarý iþçi sýnýfý konutlarýnýn 150 yýl sonra da çürük inþa edilmesine neden oluyor. Engels, “bir önceki manzaradan sonra bazý güzel evlerin yüzyýllarca dayanabilecek bir görünüme sahip olmalarý tuhaf gelebilir” diyor. Ayný çeliþki bugün de var. Þiddeti ne kadar büyük olursa olsun her türlü depreme dayanýklý evler inþa edebilecek teknoloji ve zenginliðe sahip olmamýza raðmen iþçi evleri kaðýttan evler gibi çöküyorlar. Engels, kapitalizmin nasýl büyük þe-

hirler yarattýðýný ancak iþçiler için uygun konutlar saðlamadýðýný anlatýyor. Daha da kötüsü kapitalistler kötü konutlarý yüksek ücretlerle kiraya vererek bir kez daha kâr ediyorlar. Engels kitabýnda þöyle yazýyor: “Daha iyisine parasý yetmeyen yoksul zavallýlara kiralanamayacak kadar kötü bir dehliz yoktur.” Atina 1999 Atina’daki durum 1844’ün Manchester’ý ile birçok benzerliklere sahip. Yunanistan’da þehre göç Ýkinci Dünya Savaþý sonrasý baþladý. Atina’da yaþayan 4 milyon insan, aralarýnda hiç mesafe kalmaksýzýn, yeþil alanlarý kalmamýþ, her yere kutu gibi saðlýksýz ve güvensiz bir þekilde inþa edilen dairelerde yaþamak zorunda. Tabii ki koþullar 150 yýl öncesiyle týpa týp ayný deðil. Birbuçuk yüzyýldýr iþçi sýnýfý mücadelesi bir dizi iyileþtirme kazandý. Ancak varolan teknoloji ve zenginlik ile yapabileceklerimizi düþünürsek aslýnda zengin ve yoksul arasýndaki uçurum daha da derinleþti. Bazýlarý bizi, bu evlerde oturan ucuz ev sahiplerinin sorumlu olduðuna ikna etmeye çalýþýyor. Bu korkunç bir ikiyüzlülük. Kapitalist sistem iþçilerin barýnma hakkýný tanýmýyor. Ýþçiler ya hayatlarý boyunca kira ödeyerek yaþayacaklar ya da küçük bir daire satýn alýp yine yaþamlarý boyu bankalara faiz ödeyecekler. Bu durumdan iþçiler deðil patronlar “sorumlu.” Ýþçiler her zaman bir ev hakký, saðlýk hizmeti ve bir iþ için mücadele ettiler. Ancak Yunanistan ve dünyanýn her tarafýnda kriz derinleþtikçe iþçi konutlarý için giderek daha az para harcanýyor. Engels kitabýnda þunlarý yazýyor: “Burjuvazinin konut sorununu çözmek için kendi açýsýndan tek çözüm yolu var. Sorunu çözebilmek için sorunu tekrar baþtan yaratýyor.” Modern kapitalizm için bir vitrin haline getirmek üzere Atina’nýn merkezindeki eski yoksul semtler yýkýlýrken tam da bu yaþandý. Lüks oteller ve ticari binalar kurmak için yerlerinden edilen yoksullar ortadan kaybolmadýlar sadece baþka yoksul semtlere taþýndýlar. “Kapitalist sýnýfýn her gece iþçileri hapsettiði o korkunç maðaralar ortadan kalkmýyor, sadece yer deðiþtiriyorlar” diyor Engels. O gün olduðu gibi bugün de konut sorunu ancak kâr hýrsý ve bunu dayatan kapitalist sistemin ortadan kalkmasýyla çözülebilir.

Yiorgos Pittas

Artýk birþeyler deðiþmeli Ülkeyi sarsan deprem devleti de sarsmaya devam ediyor. “Güçlü devlet” anlatýmlarýnýn bir masaldan öte olmadýðý, aslýnda “aciz devlet” yakýþtýrmasýnýn devleti daha iyi tanýmlamaya uygun olduðu apaçýk görülmekte. Bay politikler ise IMF’ye aðlayarak, sözüm ona düzelmekte olan ekonomimizin deprem ile sarsýldýðý martavalýný anlatýrken bir yandan da piþkin dilenci rolünü baþarý ile canlandýrmaya devam ediyorlar. Düne kadar güneþin balçýkla sývanamayacaðýný ilan eden bu politikler, bugün arazi mafyasý, rantçýlar, kumdan evler yapýp satan müteahhitler ve ihale mafyasýyla olan iliþkilerini nasýl gizleyeceklerinin paniði içerisinde kývranýyorlar. Karanlýk ve pis iliþkilerin mayasýyla oluþan bu harç, devletin temeline kendi elleriyle býrakýlmýþ bir dinamit gibi depremle birlikte patlayýverdi. Devlet her zamanki tercihini yaparak sefa içerisinde yüzenler yerine, hep cefa çekenlere depremin faturasýný çýkardý. Bu fatura yoksul halkýn boðazýndaki tek lokma ekmek nasýl alýnabilir formüllerine dayandýrýldý. Oysa ayný devlet “savunma

projesi’ adý altýnda 7 milyar dolarlýk (3.2 katrilyon) tank alýmýna soyunuyor. Bu anlayýþýn izahý nasýl olabilir acaba? Yirminci yüzyýlýn sonunda tercihini insandan yana deðil de silahtan yana yapan devlet anlayýþýný sorgulamak gerekmiyor mu? Yaþadýðýmýz deprem felaketi nedeniyle rüþveti olaðan sayanlarý, kaçak inþaatlara belge verenleri, þaibeli ihale yapanlarý, devlet arazisini malum kiþilere peþkeþ çekenleri konuþuyoruz. Hatta Yunan halkýyla bir kavgamýzýn olmadýðýný, birilerinin düþmanlýðýn tohumlarýný üreterek bizde yetiþtirmeye kalktýðýný ve yanlýþ politikalar uðruna kurban olduðumuzu anlayabiliyoruz. Artýk bir þeylerin deðiþmesi gerektiðine inanýyor, yarýna umutla bakmak istiyor, sistemin çürümüþlüðünden ve kokuþmuþluðundan söz edebiliyoruz. Üstümüze düþen görevi yapmalýyýz. Doðal bir afetin ardýndan kaldýrýlan enkaz gibi, düzenin enkazýný da süpürürcesine kaldýrmamýz gerekiyor. Filiz verdi verecek. Herþey devrimci bir partiyle, emeði en yüce deðer olarak gören sosyalizm ile mümkün olacaktýr. Aydan Boz