Im05 1

Ne ABO askerliDi! Ne $Ovenist -histeri !

Ne AB teslimiyet~iliDi!

EMEK, BARI , HALKLARIN . ....., .

KARDE LIGI! • Emperyalizmin ve $OVenizmin k1skacmda K1br1s • Tiirkiye'nin lrak'la savaflllas1m engelleyelim _ • DEHAP ve Blok'un gelecegi • Metal siizle,mesinde esneklik yasa1a,t1!

L-----.....;,;.......-== - ~.;..._...._;;; ~ -

Kas1m-Arallk 2002

ic;iNDEKiLER Bu say1dan notlar ................................................................................................................. 2 ABD'nin Irak saldms1yla a~tlacak donemde, bedel odememek i~in birlikte miicadeleye ........................................................................ 3

Bolgesel ~alkanti i~inde TUrkiye K1bns'ta AB-ABD destekli Annan Plam ve §Ovenizmin.kar§I hamlesi.. .............................. 7 K1bns Sosyalist Partisi (KSP) kuruldu! ............................................................................... 12 Ti.irlciye'nin Irak'la sava§masm1 engellemek isteyen yok mu? ............................................. 13 Musul Kerki.ik ekseninde Tiirkiye'nin dt§ politikas1 ve fa§izm - Mebmet (:'e.li.t ................ 24 S~imler

sonras1 Tiirkiye

Liberallerin en islamcISI, islamctlarm en liberali: AK Parti hiiki.imeti - Selim Karh............ 27 Ta§lar yeniden yerinden oynarken: 3 Kas1m se9imlerinin analizi.. .................................... 33 Silahs1z kuvvetlerin soci.isi.i: CHP - Rana Duman.............................................................. .43

Emek-Ba.Il§ Demokrasi Bloku 3 Kas1m se9imleri: Yenilgiye ugrayan solun umutlu ba§lang1c1 - Ali Debti..................... .46 Emek, Ban§, Demokrasi Bloku'nun gelecegi.. ....................................................................54

f§yi hareketi Metal g'rup sozle§melerinde esneklik yasala§tI - Deniz Aykanat........................................60 Kutu : "Ne yapahm biz kii9iik sendikay1z" diyemezsiniz! ...................................................... 62 Kutu: Ger9ek iicretlerde dramatik dii§ii§ ya§andt ................................................................. 63 i§9i hareketi i9inde §iddete hayu! .........................................................................................64

i§~i Miicadelesi diinyay1 dola§iyor................................................................................... 65

<;iirfiereye gidiyor? [ 1] "09 di.inya" teorisinden "i.i9 temsil" teorisine - SungurSavran.........................................15

i~fi Mucadelesi iki Ayhk Politik Dergi Kas1m-Arahk 2002 Say1:5 Sahibi ve Sorumlu Yazti§leri Miidilril: ~iar Ri§vanoglu, Adres: Re§atbey Mahallesi, Adliye Arkas1 3. Sokak, No: 22/2 Adana, Bask1: Kayhan Matbaac1hk, Topkap1-istanbul, Tel: 0-212-6123185

Kas1m-Arahk # 5

lffi .lliic:adt!lesi

Bu say·1dan·-not-lar ...

Kopenhag'da umdugunu bulamayan Ttirkiye'nin hakim s1mflan ve bu gtiylere yaranmay1 oncelikli gorev sayan AKP htikilmeti Tilrkiye'yi Irak'ta sava§a sokmaya hazirlamyor. 4fi Mttcadeleslnin elinizdeki say1s1, emperyalizmin . giderek daralan klskact arasma s1kt§hrtlan Ttirkiye'nin i§yi, emekyi ve ezilenlerinin bu k1skac1 paryalayabilmesi iyin acilen olu§turulmas1 gereken milcadele hatt1 ilzerinde duruyor.

Kopenhag Zirvesi sonrasmda ve Irak'ta sava§m arefesinde ortaya ytkan politik durumu .ele alan ba§yaz1, bu silreyte bedel Odeyecek olan ezilenleri ve bunlarm temsilcileri olan siyasi hareketleri milcadeleye yagmyor. Aym yaz1da K1bns sorunun onilmtizdeki donemde, TtirkiyeAB ili§kilerinde belirleyici onemde oldugu vurgulamyor. Ge~tigimiz gtinlerde bu tart1§may1 yeni bir boyuta ta§tyan Annan Plam'm ele alan ikinci yaz1 bu pazarhgm emperyalist ve §OVenist karakterini vurguluyor ve ~ozilmiln ancak, K1bns halkmm empery.alizmden ve §OYenizmden bag1ms1z, birle§ik ve orgtitlti milcadelesiyle milmkiln oldugunu ortaya koyuyor.

Yakla§an sava§ ilzerinde, her say1smda israrla durmu§ olan /wi Mttcadelesi dergisi bu say1smda, Irak'ta saVa§In yakla§manm otesinde, gelip kap1ya dayand1gma dikkati yeken bir yaz1ya yer veriyor. Bu yaz1da, Ttirkiye'de, Irak'ta sava§a kar§t milcadeleyi art1k vakit kaybetmeden yilkseltmesi gereken orgtitlti gti9lerin zaaflan ilzerinde duruluyor. Hemen ardmdan, Mehmet <;elik'in, Ttirk fa§ist hareketinin tarihsel, yay1lmac1 hedefleri arasmda bulunan Musul ve Kerkilk'iln bugiln nas1l Ttirkiye'nin siyasal iktidannm gtindemine girdigini, Irak'ta sava§ ekseninde ele alan yaz1s1 geliyor.

Se9im sonrasmda Ttirkiye'nin ve muhalefet gilylerinin durumunu kapsayan dosyada, ilk yazt Selim Karlt'ya ait. Bu yaz1da AK Parti htikil.metinin, Tilrkiye burjuvazisinin ekonomik ve siyasi gtiyleri ve Bat1h emperyalist odaklar kar§Ismda me§ruiyet saglamaya dayanan politikas1 ele ahmyor. Bir diger yazt ise 3 Kas1m seyimlerinin gene! bir analizini yap1yor. Bu yaz1da on yildtr devam eden bir egilimle her seyimde yeni partilerin iktidara ta§md1gmm ve bu egilimin gittik9e daha radikal sonu9lar dogurarak daha

sarsmt1h siyasal krizlere zemin haz1rlad1gma dikkat 9ekiliyor. Son olarak Rana Duman'm, se9im sonrasmda CHP'nin gene! yonelimini ve 28 ~ubat'm parlementodaki sesi durumuna geli§ini k1saca degerlendiren yaz1s1 yer altyor.

Uytincil dosya, gene! olarak sosyalist gti9lerin ve ozel o~arak Emek, Bart§, Demokrasi Bloku'nun mevcut durumunun ve geleceginin degerlendirmesine ayrilmI§ bulunuyor. Burada Ali Dehri'nin yaz1s1 solun seyime kahlan diger gilyleriyle DEHAP'm ald1g1 se9im sonu9lanm tahlil ediyor. DEHAP iyin, ahnan oy oramndan 9ok bu partiyi olu§turan gilylerin Bati'nm i§yi ve emek9ilerine ula§amam1§ olmasmm bir ba§arts1zhk olarak tespit edilmesi gerektigi vurgulamyor. Sonraki yaz1da ise Blok'un gelecekte bu zaafm1 ortadan kaldirmas1 gerektiginin alt1 9iziliyor.

Tilrkiye'de i§yi hareketi ay1smdan olumsuzluklar devam ediyor..Ttirk Metal ile MESS arasmda sonu9lanan toplu sozle§me goril§meleri i§yi sm1f1 ay1smdan 9ok ag1r maddeler i9eriyor.

Deniz Aykanat yaz1smda bu konuyu ele ahyor.

Bir diger olumsuz geli§me de geytigimiz gilnlerde, TUMTiS ile Nakliyat-i§ arasmdaki anla§mazhgm 9at1§maya donil§mesi ve bu 9ah§mada il9 i§9inin hayatm1 kaybetmesi. 4fi Mttcadelesi i§9i hareketi ve sosyalistler arasmdaki anla§mazhklann §iddete degil, ele§tiri, ozele§tiri ve ikna yontemine dayanarak y6ztilmesinden yanadtr.

Dilnyanm dort bir k6§esinde ba§ta i§yiler olmak ilzere ezilen, somtirtilen kitlelerin milcadelesi yilkseliyor. Avrupa'da i§9i hareketindeki durgunluk yerini ytikseli§e b1rak1yor, Latin Amerika bir btittin olarak milcadelelerle sars1hyor. /wi Miicadelesi, bu ttir milcadelelere, gerekli oldukya, bu say1dan ba§layarak gelecekte de yer verecek.

Son yazt aym zamanda, Sungur Savran'm <;in'in gelecegiyle ilgili dizisinin ilk yaz1s1 olma ozelligini ta§tyor. Bu yaz1da geytigimiz gilnlerde yaptlan <;KP'nin 16. Kongresi'yle birlikte <;in'in geldigi durum degerlendirilerek konuya gene! bir giri§ yap1hyor. ·Gelecek say1da bulu§mak dilegiyle!

j~fi Mucadelesi 2

i~ri .lliirndeh''i

Kas1m-Arahk # 5

i§fi Miicadelesi'nin giindemi

·.ABD'nin lrak sald1r1s1yla a~llacak dtinemde,

bedel iidememek iGin birlikte miicadeleye!

"Memnunuz elhamdtilillah": Recep Tayyip km sesler ise, bu giiriiltii s1rasmda kaynay1p Erdogan, 12 Arahk Kopenhag Zirvesi sonu9- gidiyordu. lan hakkmdaki gorii§iinii, bu iki sozciik ile 6Bir giin i9indeki bu tutum degi§ikligi, Tiirzetliyordu. "Second best" (ikinci en iyi): Aym kiye'de hakim sm1f gii9leri iyindeki farkhhkkonuda Ba§bakan Abdullah Gill 'tin ozeti de larla ve birbirlerine kar§t alman pozisyon farkb6yleydi. Tayyip Erdogan'm Kas1mpa§a' ya lanyla aytklanabilir. Kopenhag Zirvesi 6ncebaglanan degi§ik siyasi ·iislubunda, Fatih sinde, almacak sonucun ortaya yikandan daha <;ar§amba's1 tm1s1 yaratan sozleriyle, Ab- ileride olacagrm beklemek fazlaca iyimserlik dullah Giil'iin "Bati"nm kavramlanm, iis- olurdu. Dolay1s1yla AB yanhlarmca, ortakhk lubunu transfer ederek "Bat1"ya miizakereleri i9in tarih veryakm olmanm, "Bat1"ya oy- Kopenhag Zlrvesi i:neyen, hatta 2004 Arahk'mda kiinmenin ifadesi say1labilecek iincesinde, ko§ullann yerine getirilmesi sozleri, AB konusunda olU§an halinde bile, miizakerelerin fiili bir ittifak1 da ima eder nite- allnacak sonucun ba§lang1y tarihini, "gecikmeliktedir. islamcthkla liberalizmi ortaya ~1kandan den" sozciigiiyle belirsiz b1rakan sonu9 ba§ans1zhk, yaratrlan bulu§turma 9abasmdaki AKP daha ileride iyimser havaya k1yasla ise tam ile Batic1 laik burjuvazi, bir ba§ka ifadeyle MOSiAD ile olacagm1 beklemek bir ba§ans1zhk olarak nitelenTOSiAD arasmda AB konu- fazlaca lyimserlik mesi gerekirken, ger9ekyi degerlendirmeler yapanlar yoniinsunda kurulan ve K1bns konu- olurdu. sunu da kapsayan ittifak, sanki den sonuy beklentiye uygundur. bu sozlerle anlat1hyor gibidir.

Tayyip Erdogan ve Abdullah Giil'iin, Bush' Oysa, daha birka9 giin once, AKP'nin aym tan tiim AB hiikiimet ba§kanlarma uzanan basJiderleri Fransa ve Almanya'ya yonelik bir k1lanna, TOSiAD'dan TOBB'a burjuvazinin boykottan, devlet ihalelerinden bu iilke §irket- paralel 9abalarma, ortaya koyduklan biiyiik lerinin dt§lanmasmdan soz ederek aba altmdan hareketlilige ve gayrete dogru te§his konulmasopa (sopanm cesameti degil, tutumun kendisi hd1r. Bu gii9ler a91smdan AB iiyeligi gorii6nemli) g6steriyorlard1. 13 Arahk'ta, Zir- nenin otesinde bir anlam ta§1maktad1r. islamc1 ve'nin karan konusunda "hayal kmkhg1"m Hareket'in AB kousunda "Htristiyan kuliibii"yans1tan medya, 14 Arahk'ta kartelcisinden is- ne kar§• olmaktan tam iiyeligin kararh savulamc1sma neredeyse biitiiniiyle donii§ yaparak nuculuguna keskin donii§iinde de aym geman§etlerini "Ba§anh sonu9" iizerine at1yor, rek9eler yer almaktad1r. MGK gibi kurumlar ilk haberlerini "ba§an" iizerine kuruyordu. Ay- arac1hg1yla, biirokrasi i9inde elinde tuttugu 6-

3

i.~·<:i Miicmle/esi

Kas1m·Arahk # 5

nemli mevzilerle devIet iktidarmda en et-

olu§turan K1bns biitiin agirhg1yla ortadadir.

Ostelik K1bns kin yere sahip olan • • • • • • • • • • • • TSK ve paralelindeki bu konuyu da kapsabiirokratlara kar§I , yan AKP-Bat1c1 laik burjuvazi ittifakmm parlamentonun, Jt~MllflJllM••····-­ Annan Plam 'ndan hahiikiimetin, burjuva N•ll orgiitlerinin hakimireketle 9oztimiine o1 um Iu bakan tutuyetini saglamak asJI muyla, TSK, Cumamac1 olu§turmakta- l!iMlf!!Wlillili~llliiWililWtiilllllMil hurba§kam, CHP, Kedir. AB 'ye tiyeligin, ·~···••M••• bu miicadelede ikinmalistler ve MHP ba§ta gelmek iizere ciler Iehine kesin bir iistiinliik saglayacag1 hakim sm1flarm diger ongorii I mek ted i r. kanadmm bu plam Burjuvazinin ve burbenimsemeyen kar§I juva siyasi gii9lerinin tutumu arasmdaki 9eAB iiyeligine ili§kin li§kinin keskinle§tigi bir sorunlar yumag1 ekonomik beklenti- lttiiiJlfiMiiiillliliflli•fll"'~ halindedir.

Buna, lerini bir yana bira- l!iMlff..MM•r.I•...... kirsak, AKP ile Bat1c1 K1bns Tiirkleri arasmda 9ali§maya doIaik burjuvazi arasm- •Ill~··· nii§me potansiyeli tada kurulan ittifakm -~. . §iyan boliinme e§Iik si yasi zem ini burada- lilliifi~il.tllillllilillillijllllllMI dir. etmektedir. K1bns, Bu noktay1 kavramak 13 Arahk ile 14 Kemalizmle liberalizmin bulu§tugu bir 9izgide Arahk arasmda bir giinde olu§an tutum yiiriimeye r;ah§an Cumhurba§kam Sezer'in degi§ikligini ay1klamam1za imkan vennekte- AKP hiikiimetiyle birlikte, Kemalizme ag1rhk dir. Gerek AB iiyeligi hedefi, gerekse de verdigi, TSK ile yakmla§lig1 bir donemde, yeyarat1lan beklentilere k1yasla ahnan sonucun ni ko§ullarda giindeme gelmi§tir. Sezer'in de ba§ans1z sayJlmas1 gerektigi ortadayd1 ve 13 Denkta§'m ameliyat sonras1 nekahat donemi Arahk'a damgasm1 vuran buydu. Ancak, i9in Cumhurba§kanhg1 K6§kleri 'nden yarartoplumun goziinde toplumun deger kay- Ianmasmda sembolik anlat1mm1 bulan- Denkbetmesi ve AB iiyeligi hedefinden uzakla§Jl- ta§ ve TSK yanhs1 tutumu dikkat 9ekicidir. d1g1 izleniminin yerle§mesi, toplum psikolojiK1bns sorununda, 28 ~ubat 2002 tarihine sinde, siyasal yonden TSK ve AB 'ye mesafeli kadar, Annan Plam 'nm ongordiigii anla§manm duran gii9ler i9in elveri§li ko§ullar yaratacakt1. imzalanmamas1 halinde, Kuzey'i dt§ta birakaDolay1s1yla bu izlenimin giderilmesi, sonucun cak olan K1bns, 1 May1s 2003 'te AB 'ye girhir; de kotii olmad1g1 soylenerek AB iiyeligi mi§ olacaktlr. 28 ~ubat'a kadar anla§ma imzabeklentisinin devam1 saglanmahyd1. 14 Ara- lamrsa, K1bns biitiin olarak AB 'ye almacaktir. hk'1 a91klayan da budur.

Eldeki biitiin veriler, Tiirk tarafmm 28 ~ubat'a kadar anla§may1 imzalamayacagm1 gostermektedir.

Nitekim Deniz Baykal, K1bns ' m K1br1s sorunu miicadelenin odagmda Ttirkiye-AB ili§kilerinde bir ba§ka piirtizii AB-Tiirkiye ili§kilerinde bir kriter olmaktan olu§turan A vrupa Giivenlik ve Savunma 91kmaya ba§lad1g1m, AB'nin K1bns'm Politikas1 (AGSP) sorunu, daha once Tiirkiye, hukuken boliindiigiinii kabul ettigini ve ABD ve AB 'nin etkin devletlerinin uzla§tlg1 KKTC 'nin AB ile aynca iiyelik gorii§meleri bi9imiyle 96ziilmii§ ve Yunanistan'm itiraz1 yapabilecegini soylemi§tir. Baykal'm sozleri, a§ilmI§tlr. Ancak asJI biiyiik sorunlardan birini bir yandan K1bns ' m Tiirkiye-AB ili§kilerinin

M~•••M•llllN•••--···

······~

.

illf!IHM••

4

i.~ยทri

Kas1m-Arahk # 5

Jliirnde/e., i

ilgili ABD-TUrkiye pazarhg1 son aยงamasma gelmiยง bulunuyor. 20-25 milyar dolarlar gazete manยงetlerine 91karken, ABD'nin TUrkiye tizerinden Irak 'a sevk edecegi 90.000 asker say1s1 da iri puntolarla manยงetten veriliyor. Haritalarla hangi Uslerin harekatta kullamlacag1 (4 tis), hangilerinin lojistik destek saglayacag1 (2 Us) gosterilirken, Samsun ve Trabzon limanlannm da (bu harekatla fazla iliยงkisi kurulmasa da) ABD'ye ayilmas1 talebi gUndeme geliyor.

Ttirkiye'nin, ABD ' nin Irak saldmsmda yer alacag1 neredeyse kesindir ve bu konuda AKP htikUmeti, CHP ve TSK arasmda ortak bir tutum mevcuttur. Hatta AKP, ABD'nin destegini alma konusunda onemli olacag1 dtiยงtincesiyle daha da ileride goriinmektedir.

Gen9 insanlann dokecegi kan, toplumun % 80'ini aยงan bir boltimUntin Irak'a saldmya karยงl olmas1, Irak ' m islam tilkesi olUยงU bunu engellememektedir.

Hatta Irak ' ta baghhgm1 gosteren AKP 'ye Tiirkiye'nin, ABD'nin stratejik ABD'nin lrak hesaplan yontinden sald1r1smda yer misyon bi9mesi ihtimali bu partiyi daha alacag1 da pervas1zlaยงt1rrnak- neredeyse tad!f. kesindir ve bu ABD ' nin Britanya destekli Jrak Hareka- konuda AKP tI 'na Ttirkiye'nin ka- hiikiimeti, CilP tilmasmm, i9eride ve ve TSK arasmda d1ยงanda onemli sonu9lan olacag1 ay1k- ortak bir tutum tlr. Her ยงeyden once, meVCUltUr. TUrkiye, ABD emperyalizmmm A vrasya bolgesinde yUrU~yi p an a 1g1 sa m siiasetine George Soros 'un 1 ades1yle "en iyi ihra Urtinti olan ordusuyla" katilma konusunda belirleyici bir ad1m atOlJยง olacak ve bunu onras1 beklenecektir. Ira 'ta Kurt Hareketi 'ne yonelik muhtemel askeri harekat, Kurt sorununda yeni bir aยงamaya, i9te ~ d1ยงta sorunun yeniden alevlenmesine ol ayacaktir. Tiirkiye'nin baยงta Arap tilkeleri ve iran olmak Uzere, dUnya devletleriyle iliยงkileri bu saldmdan olumsuz yonde etkilenecektir.

Irak savaยงmm krizden kurtulamam1ยง ekono-

Bir bUtUn olarak K1br1s sorununun ve bu sorun etrafmdaki geli1melerin basmc1, ~ ve uluslararas1 politika alan1nda Tllrkiya'nin gidiยงini linemll iil~iide etkileyecektir. gelecegindeki roltinti hafifseyerek gorrnezden gelmeye 9ahยงtig1 yanhยงIm ortaya koyarken, diger yandan 28 ~ubat'a kadar 9oztim ihtimalinin bulunmad1g1 tespitini dogrulamaktad1r.

Bu durum, K1bns'1 Ttirkiye'nin "gtivenligi" yontinden stratejik oneme sahip ve vazge9ilemez nitelikte goren TSK ve mtittefikleriyle AKP-Bat1c1 laik burjuvazi arasmda ciddi bir sorunun varhgma iยงaret etmektedir.

Dstelik bu sorunun taraflardan birisinin boyun egmesi diยงmda 9oziimii de yoktur. K1bns konusunda AB, Ttirkiye 'nin karยง1smda yer alan taraf durumundad1r. ABD ise Annan Plam 9er9evesinde 9oztimden yana olmakla birlikte Ttirkiye ile bu konuda tam bir karยงIthk i9inde degildir. A BD, geliยงmelere gore, menfaatini gozeten bir tutum alabilir. Buradan 91kan sonu9 K1bns'm gerek i9teki siyasal mticadeleler, gerekse de Ttirkiye'nin diยง iliยงkileri yonUnden onemli bir mticadele alam olarak kalacag1d1r. ยท <;ozUmsUzltigtin K1bns TUrkleri arasmdaki sonu9lan 9ok daha ciddi olmaktad1r. ilk kez Denktaยง ve Ttirkiye Devleti'ne karยง1 bu kadar kitlesel ve bu kadar kararh tavlf alan K1bns TUrkleri'ni eski metodlarla oyalamak veya sindirrnek kolay degildir. Boyle bir politikamn devam1, Avrupa ve Gtiney'e toplu go9lere yo! ayma ihtimalini i9inde taยง1maktadir. K1bns 'ta Ttirkler arasmda ortaya 91kacak gerilimler, TUrkiye'nin K1bns konusundaki devlet politikasma ciddi darbeler indirrneye adayd1r. Bir btitiin olarak K1bns sorununun ve bu sorun etrafmdaki geliยงmelerin basmc1, i9 ve uluslararas1 politika alanmda TUrkiye'nin gidiยงini onemli ol9tide etkileyecektir.

lrak pazarhgmda son a,ama 4ยข MUcadelesi'nin bir yildan

bu yana iยงaret ettigi Irak'a ABD-Britanya saldms1yla

5

i~ri .\/iirnddesi

Kas1m·Arahk # 5

mideki problemleri daha da ag1Tla§tlracag1 gorillebilir. Nihayet, Irak dolay1s1yla ilan edilecek sava§ hali, Ttirkiye'de varolan bask1 ko§ullanm 9ok daha agIT hale getirecektir. _

gorevdir.

Sava§ oncesinde, sITasmda ve sonrasmda yilriltlilecek mticadelede, Emek, Ban§ ve Demokrasi Bloku (EBDB) ozel bir yer almahd1r. Sava§ ve sonrasmdaki geli§melerBedel odeyecek olanlar den etkilenecek. i§9ilerin, emek9iierin ve sesini yiikseltineli Ktirtlerin siyasal temsilcileri bilytik oranda bu Irak'a yonelik ABO harekatI ile mevcut blok etrafmda bulu§mU§lardIT. Aym gti9lerin ko§ullarm siyasi ay1dan olumsuz yonde diger siyasal temsilcilerinin de bu blok etrafmdegi§ecegi, buna btiyilk olas1ltkla ekonomide- da bulu§mas1 mtimktindtir. Bu siyasal gti9lere, ki olumsuz etkilenmenin de eklenecegi sendikalardan meslek odalanna, derneklerden soylenebilir. K1bns ve AB ile ili§kilerin vak1flara, aym eksende yer alan gti9lerin geli§im dogrultusunun da bu olumsuzluklan kat1hm1 hem mtimktin hem de gereklidir. btiytitecegi ve i9teki siyasal mticadeleyi EBDB etrafmda orillecek mticadele birligi keskinle§tirecegi tespit edilebilir. Btitlin bu Tilrkiye'nin ger9ek muhalif gticti olarak btiyilk olumsuzluklann bedelinin .b ir rol oynayabilir. Boyle ise geni§ i§9i ve emek9i bir mticadele yakla§an ~iyle Ktirtlere odekaranhk donemi a§abilir ve tilmek istenecegi kesindir. gerici saldm hamlesini once durdurup, sonra kar§I ataga Sava§ta c~ verecek, sakatlanacak olanlar, hayat koge9ebilir. <;1kart1lmak iste§Ullan daha da ag1rla§acak nen faturay1, 91kartanlara olanlar, ilzerindeki basodetebilir. Hakim sm1flar ik1Iann daha da ag1rla§acag1 9indeki, yaz1m1zm onceki boltimlerinde i§aret ettikesim onlard1r.

Kilrt Hareketi 'nin Irak saldms1gimiz 9atlaklardan ve 9at1§nm kendisine ili§kin somalardan da ancak boyle bir nu9Ian konusunda, ~er9ege gilctin miicadelesiyle yararyakla§mas1 o:iemli ve olumJamlabilir. ludur. Ancak geni§ i§9i ve eKo§ullarm agITla§makta oldugu goriilmekte, umut ve mek9i kitleleri ay1smdan bu ger9egin kavrand1gm1 soyumutsuzluk unsurlan bir leyemeyiz. Irak Harekat1 ' na arada bulunmaktad1r. Umukar§I olmak, bunun gerekdun tohumlanm ye§ertmek tirdigi milcadeleye katilmak ve toplum ol9ilsilnde umutsuzluga egemen k1lmak, veya destek olmak noktastna ula§mamI§tir. emek, ban§ ve demokrasi gii9leri olarak Gorilnen odur ki, Tilrkiye'de Irak Hare- gosterecegimiz 9aba ve atacag1m1z ad1mlarla kat1'mn ba§lang1c1 (muhtemelen ~ubat) yakmdan ilgilidir. Bu bilin9Ie birlikteligimizi arifesinden itibaren, ne zaman hafifleyecegi geli§tirerek ve geni§leterek ileriye ta§1mak, ko§Ullara ve bunun bir par9as 1 olan milca- ortak milcadelemizi gil9lendirmek ontimiizde delelere bagh olan bir bask1 donemi ba§Iamak duran gorevdir. Bede! odemekten 9ok daha Uzeredir. Bu doneme girilmeden once, Irak fazla bedel odetmek, bunu ba§armam1za Sava§1'na, Tilrkiye'nin bu sava§a katilm~ bagltd1r. aT§I milcadeJeyj geJi§tirerek Silrdiirmek onemlidir.l Araltk Mitingi 'nin yetersizliklerini a§maya 9ah§arak en geni§ kitleleri bu i$fi Mucadelesi milcadele etrafmda toplamak 9ok onemli bir

6

...

Kas1m-Arahk # 5

iffi lliirntlc/c., ;

K1br1s'ta AB·ABD destekli Annan Plan1

ve ,ovenizmin kar,1 hamlesi Yakla§1k 50 y1lhk bir ge9mi§i olan K1bns sorununda yeni bir a§amaya dogru h1zla yol ahmyor. Somtirgeci Britanya yonetimine kar§I K1bns'm Yunanistan'a ilhakm1 (Enosis) ama9layan, EOKA onctiliigtinde ytirtittilen silahh mticadele sonrasmda ortak K1bns Devleti 'nin kurulmas1 ve k1sa siirede i§lerligini biiytik ol9tide yitirmesi, Nikos Sampson'un darbeyle iktidan ele ge9irmesi, 1974'te Ttirk Ordusu'nun Temmuz ve Agustos askeri harekatlanyla Kuzey'de hakimiyet kurmas1yla adanm fiilen boltinmesi, once K1bns Ttirk ·Federe Devleti (KTFD) sonra da Kuzey K1bns Ttirk Cumhuriyeti 'nin (KKTC} Ttirkiye tarafmdan kurdurulmas1 bu ge9mi§in onemli kilometre ta§land1r.

Biittin dtinya tarafmdan K1bns ' m me§ru temsilcisi kabul edilen, Rum yonetimindeki K1bns Cumhuriyeti ' nin AB 'ye tiyelik stirecinde tam tiyeligin e§igine geldigi bir mada, Ttirkiye '. nin 1999 Arahk aymda

Helsinki' de kabul edi Jen aday iiyeliginin, hangi yol haritas1yla nasil bir seyir izleyecegi AB'nin 12 Arahk Kopenhag Zirvesi'nin en onemli gtindem maddeleri arasmda yer ahyor.

Helsinki'de, Tiirkiye'nin AB tiyeligi yolunda ileri bir ad1m atilmasmm ko§ullanndan birisi, K1bns sorununun 9oztimii yoluna girilmesi olarak belirlendi. Bu nedenle de Ttirkiye Cumhuriyeti ve Denkta§ yonetiminin politikas1 olan 9oztimstizliigti stirdiirme, mevcut durumu koruma 9izgisi, Arahk 1999'dan bu yana siirdiirtilmekte iken Kopenhag Zirvesi 'nin yakla§mas1y la birlikte, BM, ABD ve AB tarafmdan degi§im yontinde zorlanmaya ba§land1.

BM Gene! Sekreteri Kofi Annan'm ismiyle amlan ve taratlarm onceki stire9te ileri stirdtikleri gorii§ ve onerileri dikkate alarak haz1rlanan plan, bir gorii§me zemini olu§turarak taratlan kesin 9oztim is:in masaya oturtmay1 hedetledi, · tistelik bu ad1m1 12 Arahk oncesinde atmaya zorlad1. Tiirkiye ve Denkta§ yonetimi istemeyerek de olsa bu ad1m1 atmak zorunda kald1 ve sorunun 9oztimtiyle ilgili yeni bir a§amaya girilmi§ oldu. Akh ba§mda herkesin gorebilecegi gibi Tiirkiye'nin AB ve ABD ile ili§kileri as:1smdan hayati onem ta§1yan, AB tiyeligi, A vrupa Gtivenlik ve Savunma Politikas1 (AGSP), Irak'a ABD-Britanya saldms1, Ttirkiye-iMF ili§kileri gibi onemli sorunlarla birlikte K1bns sorunu da Ttirkiye-ABD-AB ili§kilerinin btittinii i9inde yer alan, onlarla birlikte ele ahmp degerlendirilen, etkileyip etkilenen fakat ozel yanlan bulunan bir sorun halindedir. Herkesin bildigi bu ger9egi TC yetkililerinin kahul etmez gortinii§ii, bir siyasal taktikten, i9 ve di§ politika alamnda manevra alamm geni§letme isteginden ibarettir.

7

i~p· \/iirntldni

Kas1m-Arahk # 5

Annan Plam'nm

~er~evesi say1smm 10.000'in altmda olacag1 belirAnnan Plam'nda par9a devletlerin e§it hak- tilmi§tir. Bunun anlam1, en yi.iksegiyle Janna dayanan ortak devlet ongoriiliiyor; bu 200.000 olarak verilen adadaki Ti.irk niifusudevletin yap1s1, i§leyi§i bir ba§ka ifadeyle olu§- nun % 5'inden fazla bir Ti.irk askeri giiciiniin turulma anlay1§1 ve anayasal temelleriyle ilgili yer alacag1d1r. Rakamm 9arp1c1hgm1 omeklegorii§ ve oneriler yer ahyor. Bunun d1§mda, mek i9in Tiirkiye'de aym oranda bir askeri toprak, g~menler ve mi.ilkiyet sorunlan gibi giici.in 3,5 milyonluk bir ordunun, yani Ti.irk temel sorunlarla ilgili somut onerilere yer ordusunun ii9 katmdan fazla bir askeri giici.in veriyor. bulunmasma tekabi.il ettigini belirtelim.

Onerilen devletin, tartt§ma d1§1 birak1lan ve Garantor devlet statiisi.i, buna sahip olan neredeyse hi9 i.lzerinde durulmayan temel devletlerin K1bns 'a askeri miidahalesini 9er9evesi, K1bns'ta Britanya egemenligi done- miimki.in k1lan, bu anlamda da adada ortaya minin bir bi9imde emperyalist ayncahklanm 91kabilecek geli§meler (ornegin devrimci bir korumasma dayanan iki bi.iyi.ik Britanya askeri i§9i hareketi) kar§1smda, sadece AB 'ye i.iye i.issiini.in geni§ alanlanyla birlikte aynen korun- oldugunda AB askeri gii9lerinin degil, heni.iz mas1 ve devlet bag1ms1zhgmdan soz etmeyi iiye olmam1§ Tiirkiye'nin de mi.idahalesini · imkans1z kllan "garantor . 9. . . milmkiln kdan bir yasal Pl811 ftlft iii.

9er9eve O!U§lUrmaktad1r. devletler" statiisiiniin Qeva1 ~. ~unun, devlet b~g1ms1zh!!!.!Q!r. Bu temel 9er9evenin 98fQ8V8SIRIR, adada biitiin taratlarca tartI§ma emperyallst egemenlig-i I g1yJa UYU§mad1gt apa91k ortadadir. d1§I birak1lmas1 onemli ve .

8lllD8 1180, bUDU ~ Buradan Annan Plam'anlamhdir; tam tersine

Alin•n

tamel

l

gar&ntl

laf:bfllll

konusu bile ·- nm temel 9er9~vesinin,~ iizerinde durulmas1 gereken asli i9erige i§aret et- yanmsavan ada iizerinde ~·. ~:~a empe~ahst egemen, r••-1 ' . · hgt garant1 altma alan, mektedir. vesa,.U siirdiiren, bunu tarlI§ma konusu bile tki Britanya askeri iissii Akrotiri ve Dikelya toprak bu qerveve IQlnde . r emayan, ada u~e pazarhgmda yiizde yanmniteUkte oldug-u ~~Ju -~e~eti surdi.ir~n: 90zumu bu 9er9eve 19mde larm bile hesapland1g1 varmak gerekir. ! arayan nitelikte oldugu soko§ullarda geni§ alanlanyla - - - - - _ .... nucuna varmak ger~kir. aynen korunmakta ve ABO, Britanya ili§kileri geregi ABO kul- Planm kabulii mi.imkiin olmayan as1l yoni.i de lammma da a91k bulunmaktad1r. K1bns' m budur.

Dogu Akdeniz'deki onemli stratejik konumuna vurgu yapan ve aday1 "batmayan devasa bir Annan Plam'nm K1br1s'taki yank1s1 Annan Plam K1bns'm Rum ve Ti.irk bO!geu9ak gemisi" olarak tammlayan emperyalist askeri-politik stratejiler yoniinden, konunun lerinde, Ti.irkiye ve Yunanistan 'da siyasal tart1§manm d1§tnda birak1lmas1 bile, mevcut alanda ve kamuoyunda boltinmelere yo! a9tt. anla§mamn emperyalizmin 91karlan zemi- K1bns'm Rum bolgesinde ya§ayanlarda ninde §ekillendirildigini ve ilgili taratlann bu %50'lerden ba§layarak, % 16'lara varan bir zeminin kay1ts1z-ko§ulsuz kabul ettiklerini ho§nutsuzlugun varhg1 kamuoyu ara§tlrrnalannca saptanm1§ bulunuyor. Ti.irk bolgesinde gosteren bir kamttir.

K1bns Oevleti'nin bag1ms1z bir siyasi var- ya§ayanlar ise ortadan boltinmi.i§ durumda. hk olmasmm oniindeki diger engel, Bi.iyi.ik 9ogunlugunu K1bns 'm yerli Ti.irkYunanistan, Tiirkiye ve Britanya'ya tanman leri 'nin olu§turdugu kesim Annan Plam'nm garantor devlet statiisi.idi.lr. 1960 Londra anla§- a9ttg1 yoldan ilerlenmesi ve 9ozi.imi.in saglamas1yla belirlenen bu statii ikincil degi§iklik- narak AB 'ye girilmesinden yana tav1r ahyor lerle si.lrdi.irillmektedir. Yalmzca, Ti.irkiye ve ve Ti.irkiye'nin bu yolu t1kamasma kar§I 91k1Yunanistan'm adada bulunduracag1 asker yor. Oaha 9ok 1974 sonrasmda Ti.irkiye'den

I

I

iifli

9iiziimii

arayan sonucuna

8

i.~t.;i .Hiirntlele., ;

Kas1m-Arahk # 5

-

adaya goc;: edenlerin agirhgm1 olu§turdugu kesim ise mevcut durumun korunrnasmdan yana ve Tiirkiye'nin politikasma uymak gerektigini savunuyor. Adadaki bu kutupla§ma, ozellikle Tiirk bolgesinde gerginlik yarat1yor ve bir c;:atl§ma ihtimalini ic;:inde ta§1yor. Ne yaz1k ki , c;:oziim yanhs1 olan giicler emperyalist egeme nligi sorgulamarnakta ve urnutlanm emperyalist AB ' ye baglamaktadirlar. en 1smi solcu hatta sosyalist olarak tammlayan parti ve orgi.itler de aym tutumu savunmaktad1rlar. Yeni kurulan K1bns Sosyalist Partisi (KSP), emperyalizme kar§1dir, ada halklannm birligini ve ortak miicadelesini savunmakta, gerek Britanya ii slerine, gerekse de garantOr devlet statiisiine kar§I 91karak, i§<;:i ve emekc;:ilerin 91karlan01 savunmaktadir. Bu yoniiyle de diger muhalefet partilerinden a91kc;:a farkh bir siyasi c;:izgiye sahiptir. Ancak bu gorii§lerin etkisi ve destegi heniiz zay1ft1r.

K1bns ' ta, K1bns'10 bolgede hedeflenen Sosyalist Devletler Federasyonu 'nun parc;:as1 olmas1 amacm1 gozeterek yiiriitiilecek olan sosyalist devrimci miicadele, bu uzak hedefi gozden ka91rmaks1zm, K1bns ' m her tiirlii emperyalist egemenlik, miidahale ve tiim siyasi-askeri vesayetten uzak, K1bn sh emekc;:ilerin ortak kurtulu§unu kendi elleriyle saglamayt hedefleyen siyasal iktidar miicadelesini esas almaltd1r. Bu cografyada enternasyonalizm ilkesine s1k1ca sanlmak c;:ok daha onemli ve anlamhdlf. Bu nedenle, TUrk ve Rum i§<;:i ve emekc;:ilerinin karde~ligi ve ortak miicadelesi temel almmak ve Birle§ik K1bns hedefine birlikte yiiriimek zorundad!f.

Sol adma, sosyalizm adma emperyalizmin

c;:izdigi c;:erc;:eve ic;:inde hareket etmeyi kabul eden, K1bns burjuvazisinin sozciileriyle birlikte davramp, aym g6rii§leri payla§an sm1f i§birlikc;:isi ve emperyalizm yanhs1 tutumun sosyalizmle bir ilgisinin bulunmad1g1 a91kt1r ve bu tutum te§hir edilmelidir. 27 Kas1m'da KKTC Ti caret Odas1 'ndan sendikalara kadar 91 orgUtiin dUzenledigi ve yakla§Ik 10.000 ki§ilik bir kat1hmla gerc;:ekle§en Lefko§a Mitingi, soldaki bu egilimin ve muhalefetin yanh§ yoneliminin ortaya kondugu bir gosteri oldu. Bu 91k1§ bir yamyla §OVenizmi kar§1sma ahrken, diger yamyla politik onderliklerin etkiledigi emekc;:i kitlelerin emperyalist politikaya destek olmas1 sonucuna yol a91yordu. Oysa §OVenizmi besleyip giic;:lendirenin de emperyalizm oldugu, diinyamn, hatta K1bns'm gec;:mi§ doneminde ya§ananlardan kolayca gorillebilir.

Gelecekte de emperyalistler i§ine geldigi yerde ve olc;:iide K1bns'ta da §Ovenizmi koriiklemekten geri durmayacaklardir.

$ovenizmin yeni hamlesi K1bns konusunda Tiirkiye'nin devlet politikasm1 savunanlar, Annan Plam 'nda kendi tezlerinin bir boliimiinii bulduklarmdan ve plam tilmiiyle reddetmenin sonuc;:lanm goze alamad1klanndan, kar§I 91k1§lanm daha dikkatli bir bic;:imde sundular. Parc;:a devletlere dayanan, Ortak Devlet ve anayasa ile ilgili itirazlarm1, garantorliik statiistindeki k1smi geri lemeyi, asker say1smdaki azaltmay1 dillendirirken, hticumlanm toprak sorunlan, goc;:menler ve mtilkiyet hakk1 tizerinde yogunla§tlrdilar.

Tiirkiye'nin Ktbns politikasmm, Kuzey

9

Kas1m-Arahk # 5

iRi lliirntll'lni K1bns'm fiilen Tiirkiye'nin bir paryas1 haline gelmesini hedefleyerek yiiriltiildilgil kolayca tespit edilebilir. Nitekim, K1bns'm AB'ye kabulil halinde, Kuzey'in ilhak edilecegi ba§ta, o donemin Dt§i§leri Bakam Ismail Cem olmak ilzere en yetkili · ag1zlardan ay1klanm1§t1r. Dolay1s1yla BM Eski Genel Sekreteri Perez de Cuellar'm doneminde yiiriltillen goril§meler s1rasmda Rauf Denkta§ tarafmdan telaffuz edilen % 29'luk Tilrk hakimiyeti altmdaki toprak onerisi, Annan Plant 'ndaki % 28,4 oranma yakm olmasma ragmen gormezden gelinmektedir. Daha once TSK'nm sozilnil ettigi K1bns'm Tilrkiye ay1smdan vazgeyilmez stratejik askeri onemi bir kez daha gilndemdedir. Annan Plam 'nda iki seyenekten birisinin esasm1 olu§turan Karpaz Bolgesi'nin .

Rum yerle§imine btrak1lmas1, bu bolgenin, Tilrkiye ' ye, ozellikle Bakil-Tiflis-Ceylan petrol boru hattmm denize ula§t1g1 bOlgeye yakmhg1, Suriye, Lilbnan ve 1srail'e olan mesafesi ve cografi konumu nedeniyle kabul gormemektedir.

Diger seyenekte yer alan Omorfo (Giizelyurt) bolgesindeki narenciye bahyelerinin yansma Rum yerle~imlerinin saglanmas1 da bu bOlgede su kaynaklannm ve verimli tanmsal topraklarm bulundugu gerekyesiyle kabul edilmemektedir. Oysa bu bOlgenin narenciye bahyelerinde 1974 oncesi Tiirk millkiyetinin %2 oldugu ve bahyelerin ancak %70'inin degerlendirilebildigi, agaylann % 70'inin kurudugu, herkesin kabul ettigi geryeklerdir.

Tilrkiye Cumhuriyeti 197 4 'te yakla§tk 120.000 nilfusa sahip olan ada Tiirkleri'nin

10

ekonomik yonden kendi ayaklan ilzerinde durmasm1 engelleyecek §ekilde hareket etmi§tir.

Tiirkiye'den yerle§enlerle birlikte 150.000'i a§km bir nilfusun ekonorriik yonden ayakta kalmasm1 saglayacak smai, tanmsal, turistik yatmm yoniinde destek saglamamt§hr.

K1bns'm kirli i§lerin yevrildigi, kara paranm akland1g1 bir i§leve sahip olmasma goz yummu§tur. Sonradan iflas eden K1y1 Bankac1hg1 sistemi, Kumarhaneler bunu kamhdtr.

KKTC'nin ilamyla ihracat ve turizm gelirlerinden de bilyilk kayba ugray'an K1bns'ta, gittikye §i§en bir devlet biirokrasisi ve Tilrk Lirasma baglanan ekonomi, ancak Tilrkiye'nin ayhk 200.000.000 dolan bulan destegiyle ayakta durabilir hale gelmi§tir. Banka iflaslan, yolsuzluklar, giderek artan i§sizlik tam bir ekonomik yokilntiiniln ve yozla§mamn a¥1k gorilntillerini olu§turmu§tur. Bugiin her sabah 7200 i§yi, Rum Bolgesi 'ne giderek ak§am eve donmekte, ¥ah§hklan ag1r i§lerden kazand1klanyla (Ttirk bOlgesindekinin 4 kat1) hayatlanm siirdiirmektedirler. Bu rakam toplam i§gtictintin % lO'undan fazlad1r. Bunlar, Ttirkiye'nin izledigi Kuzey K1bns'm iktisaden politikasmm bag1mh halde tutulmas1 sonuyland1r. Btittin bunlar hahrlanmazken, Omorfo (Gtizelyurt) nedeniyle K1bns ' m ekonomik kaynaklannda Ttirk egemenliginden vazge¥ilemeyecegi ytiksek sesle haykmlmaktad1r.

Go¥menler konusunda da buna benzer bir durum soz konusudur. Adamn Tilrk ve Rum Bolgeleri'ne Ttirkiye ve Yunanistan'dan getirilmi§ ¥Ok say1da yoksul insan yerle§tirilmi§tir.

Ttirk Bolgesi'nde yerli K1bns halkmm ozellik-

Kas1m-Arallk # 5

/.ffi .lliirndefe,;

le ingiltere'ye yogun goyil (ozellikle genyYol ayr1mmda lerin) nedeniyle yerli goymen oram 1/1 oramK1bns konusunda onemli bir yol aynmma na yakmdir. ~imdi, Tilrk Bolgesi'ne 1974 son- gelinmi§, bundan sonra sorunun eski biyimde ras1 Gilney'e goy eden 200.000 Rum'dan 20 silrmesinin milmkµn olmad1g1 bir a§amaya yil iyinde 60.000'inin geri donmesinden soz vanlm1§tlr. Ostelik bu sorun, bir dizi uluslaedilmekte, aynca planm Rum toplumuna geye- raras1 siyasal sorunun geli§mesi ilzerinde cek topraklar nedeniyle toplam 30-85.000 ki§i- onemli bir etkide bulunacaktlf, bulunmaktadir. lik yeni bir Tilrk goymeni sorunu y1karacag1 ABD ve AB emperyalizminin amac1 soy lenerek kar§I y1k1lmaktadir. Rumlara sorunu kendi yizdikleri smir iyinde ve gene! birakilacak topraklar nedeniyle 42.000, Ku- menfaatlerini gozeterek y6zmektir. Ba§ka zey 'e Rum yerle§imi nedeniyle en fazla ylkt§ olmad1g1 kamsmda olan, Tilrkiye ve 45.000 insanm yer degi§tirecegi azami rakam Yunanistan burjuvazisinin agirlikh bolilmil ve olarak soyleniyor. Bu yolla da durumdan et- bir k1s1m siyasetyisi ve devlet yoneticisi ile, ki lenecek insanlann §Oven politikaya destek K1bns'm Rum ve Tilrk burjuvazisi ile bir olmas1 saglanmaya, bu insank1s1m siyasetyisi ve devlet lar k1§k1rt1Jmaya yah§1lmak- Devrimci Marksistler yoneticisi bu y6zilmil, degi§en tadir. olyillerdeki dilzeltme taleplerMtilkiyet konusunda yO- K1br1s sorununun ine ragmen desteklemektezilm onerileri net olmad1gm- qiiziimiiniin, K1br1s dirler. ilgili biltiln toplumlar dan, kabul edilemez olanlar halkma ait oldujunu, iyinde bu tutumu destekleyendillendirilmektedir. AiHM'nin ler mevcuttur. Bunun kar§tsmK1bns Rum Vatanda§I •peryallstlerin yer da olan egemenler iyinde ise Loizidou 'nun ba§VUrusunu atmad1j1, &flt, adll, ezici yogunluk, kendi y1karhakh bularak Tilrkiye'yi Ku- demokratlk ve Janm savunurken ayncahkzey'deki millkilne tasarrufunu lanm, ilstiln konumlanm muonledigi gerekyesiyle 650.000 enternasyonalist bir hafazaya yah§makta, bu arada dolar tazminata mahkum etmi§ yakla11mla sorunlarm emperyalistlerin temel menfaolmas1 ve goy eden 200.000 a1t1abilecegini atlerine itirazda bulunmamaya Rum iyinden ba§vuruda bul uozen gostermektedirler. Ancak nanlara aym yolla 20-30 mil- savunurlar .. bu ozenin yeterli olmad1g1, bu yar dolar tazminat odeme tutumlannm baz1 noktalarda fiili bir engel okaran y1kmas1 ihtimali Tilrkiye'yi endi§e- lu§turdugu gorilldilgilnden, s1k1§ml§ ve hareket Jendirmektedir. Bu yilzden de k1smen takas ve alam daralmt§ durumdad1rlar. · daha yok uluslararas1 fonlardan kar§Ilama Devrimci Marksistler K1bns sorununun yoluyla sorunun yozilmil talep edilmektedir. yozilmilniln, K1bns halkma ait oldugunu, Marksistler tarihsel haks1zhklan, her emperyalistlerin yer almad1g1, e§it, adil, ko§ulda protesto etmek zorundad1rlar. demokratik ve entemasyonalist bir yakla§tmla Haks1zliklarm giderilmesinin ko§ullan varsa, sorunlarm a§1labilecegini savunurlar. K1bns' m bunu yaratmak milmkilnse, haks1zhklarm gelecegiyle ilgili, dilnyanm bu bOlgesindeki giderilmesi yeni ve daha bilyilk yaph ac1 ve devrim ve sosyalizm milcadelesini gozeterek haks1zhklara yol aym1yorsa bunun giderilme- tavir almak gerektigini ve buradaki asli roliln sinden yanad1rlar; kar§thkh anlay1§ ve feda- de Rum ve Tilrk i§yi ve emekyileriyle, onlarm karhklarla haks1zhklann ac1smm hafifle- gelecekteki ortak devrimci siyasal partisine tilebilecegini, giderek ortadan kalkabilecegini dil§tilgilnil b1kmadan savunurlar. K1bns 'ta savunurlar. Ancak haks1zhklara destek olma- boyle bir yolu tutma amacmda olan gil~lerin mak, her ko§ulda ele§tirmek ve protesto etmek zay1f da olsa varhg1 ve §ekillenmekte o!U§U Odevleridir. gelecege donilk umudu artt1rmaktadir.

07.12.2002

11

i.~ri :lliinulelesi

Kas1m-Arahk # 5

K1br1s Sosyalist Partisi (KSP) kuruldu·!

Germi§i, programatik-orgiitse/ ve uluslararas1 konulara yakla§1m1 hakkmda bilgi sahibi o/mad1g1m1z K1bns Sosyalist Partisi'nin kurulu§ bildirgesini, emperyalizme ya da §OVenizme teslimiyet ikilemine mahkum edi/meye ra/J§1lan K1bns halkma, bu sereneklere mahkum o/mad1k/anm gostermenin biiyiik onem ta§1d1g1 bugiinlerde, var/Jg1111 K1bns so/u ve K1bns halk1 apsmdan o/dukra o/umlu buldugumuz irin, o/dugu gibi yaym/Jyoruz. i§9i s1mf1m1z ve halk1m1z, di.inya is9i sm1f1 ve halklan yeni bir partiye, kendine ait bir partiye, K1bns Sosyalist Partisi'ne kavu§tU. K1bns Sosyalist Partisi emegin, bansm, ortak i.ilke yaratmanm mi.ijdecisidir. KSP, i.ilkemizde emek9ilerin, emperyalizme karst olan gi.ir;:lerin ve ban§ _yanltlanmn partisidir. Gelecegimizin kendi ellerimizle kurulacagma inamr. Halkm oz gi.ici.ini.in, orgi.itli.i gi.ici.ini.in tek kurtulu§ ve ban§a giden yol oldugunu vurgular. KSP dt§tndaki diger sol adma hareket ettigini soyleyen i:irgi.itJerin rejimle ban§tk yasama arzulan, i.ilkemiz tizerinde hakimiyet kavgas1 veren gi.ir;:lerle kol kola hareket etmeleri sonucu aramtzdaki fark · ortaya 91kar. KSP, garanti:irli.ik sisteminin K1bns Halkma kan, gi:izya§t ve gi:i9 getirdigini, bu nedenle garanti:irli.ik sisteminin reddini savunur.

Ulkede varolan basta ingiliz Usleri ve ttim yabanc1 gi.i9lerin adam1z1 terk etmesi gerektigini iJan eder. Ban§ ve demokratik bir ortak i.ilke yaratma noktasmda "evimize sahip 91kma ve evimizin efendisi" olmam1z gerekliligini savunur.

Bu hedef i9in ti.im demokrasi gi.ir;:lerinin ittifakmm in§asma inamr. Egemen gi.ir;:ler, emperyalist gi.i9lerin 9ozi.im planlannm adam1za kaltc1 bar!§ getirmesinin imkans1zltg1 ortada iken, adamtzda Mila "milli temelde aynltk ve buna baglt olarak milli temelde irade" ad1 altmda 9atJ§ma tohumlanm canh tutma 9abasmdad1rlar.

Varolan planda en onemli sorunlardan birisi olarak ortaya konan gi:i9menlik, toprak ve mi.ilkiyet konularmda planm haztrlay1c1lan olan emperyaIistler (basta ingiliz emperyalistleri) ge9mi§ tarihsel sorumluluklan geregi i:izveri gi:istermek zorundadtrlar. Nitekim ingiliz emperyalistlerinin elinde bulunan 2 i.issi.in ve buna baglt olan topraklann derhal Ktbns Halk1 'nm tazmini i9in onlara verilmesi gerekir. Plamn haz1rlay1c1lan, tarihsel sorumluluklan olan bu y1k1mdan dolay1 yeniden gi:i9men ve magdur olacak ki§ilere tazminat vermelidir. <;:ozi.im olarak ortaya konan plan, emperyalistlerin bugi.ine dek sebep olduk-

12

Jan y1k1m ve halka ugrattiklan magduriyetin bedelini, faturasm1 yine halka i:idetmeyi i:ingi:irmektedir. KSP bunu reddeder ve K1bns'taki sava§lardan, y1k1mdan, magduriyetlerden bizzat sorumlu olan emperyalist gi.i9lere ve yerli i§birlikr;:ilere bunun bedelini i:idetmek i9in halk ile birlikte bunun mi.icadelesini verecektir.

Yurtd1§mdan gerek kuzeye, gerekse gi.ineye getirilen ve gi:i9men stati.isi.i ile _y11Iard1r rejimin si:imi.iri.isi.ine tabi tutulan yoksul y1gmlara di.i§manca degil insanca ve tazmin yolu ile yakla§tlmaltd1r. Kuzey K1bns'ta rejimin y1Jlard1r kulland1g1 Ti.irkiye ki:ikenli gi:i9menlerle, K1bnsltlar arasmdaki soguklugu derinle§tirmek ve bu kitJeyi iki kampa bi:ili.ip 9at1§t1rmak i9in rejim kollan s1vamt§t1r. Bunun gi:istergeleri her ge9en gi.in artmaktad1r. Bu nedenle partimiz ve ti.im demokrasi gi.ir;:leri, gerici fa§izan gi.ir;: odaklannm kt§k1rtmalarm1 bo§a 91karacakttr. Yoksul halk y1gmlan arasmdaki dayani§may1 bi:ilmek ve onlan birbirine ktrd1rmak iyin yeni tezgahlarla kar§t kar~1yay1z. Dev let destekli fa§ist gi.iy odakJan gerek bu gi.in gerekse 12 Araltk somasmda bu '\:eli§kiyi" 9at1§maya doni.i§ti.irme gayretindedir. Ti.im halk gi.i9leri uyamk ve dayam§ma ic;;inde olmaltd1rlar. Ony1llardtr masada gi:iri.i§en, gi:iri.i§ttirtilen Rum ve Ti.irk liderlikleri masada kabul ettikleri birr;:ok hususu ( ki toprak bunun en onemlisidir) halktan gizlemekle bi.iyi.ik bir sur;: i§lemi§lerdir. Arttk hir;: bir adim, hir;: bir i:ineri halktan gizlenmemelidir. Partimiz, gerek masadaki plam, gerekse bundan soma ya§anacak ad1mlar hep K1bns Halkt'nm 91karlan noktasmda ele alacakttr. Emperyalizmin ada i.izerindeki hakimiyetini geriletecek her i:ineriye, her sava§tma destek verecektir. Gelecek, emek ve ban§ mi.icadelesi veren, emperyalizmden baglan111 koparan halklann olacakt1r. Gelecek KSP'nin anti-emperyalist bile§ik cephe hi.iki.imeti hedefiyle kurulacakttr.

K1bns Sosyalist Partisi Gene! sekreteri Mehmet Si.ileymanoglu

Kas1m-Arahk # 5

i.H'i .lliicmle/e., i

Tiirkiye'ninlrak'la sava§mas1m engellemek isteyenyok mu?

4¢ Mllcadelesi,

Ocak 2002'de yaym ha- dii ve sonunda 140'tan fazla kurulu§un desyatma ba§lad1gmdan bu yana, 11 Eyliil . tegini kazandt. Bu arada, izmir'de de 30'dan ertesinde diinya politikas1 konusunda yapttgt fazla kunilu§ bir araya gelerek yine 1 Arahk tahlile bagh olarak, Afganistan'dan sonra i9in bir miting diizenlemeye giri§ti. Adana ve Irak'm da ABD saldmsma maruz kalacagmm Mersin ise, yine aym giin hirer kitlesel basm . ve Tiirkiye'nin de bu sava§a boylu boyunca a91klamas1 diizenlemeye karar verdiler.

Buraya kadar, 9ok ge9 kalmmt§ olsa bile, gireceginin hemen hemen kesin oldugunu her 1 say1smda ortaya koymaya 9ah§t1. Elbette, her§ey yoluna girmi§ gibi goriiniiyor. Ancak, 1 olas1 geli§melerin saptanmas1yla yetinmek Arahk mitinglerine katihmm istanbul'da sozkonusu degildi. l~i Macadelesi paralel azami 15 bin, izmir'de 7-10 bin aras1, olarak 9e§itli sosyalist parti ve gruplardan Adana'da ise (basm a9tklamasmda) bin ki§iyle olu§~n Ban§ Platformu arac11tg1yla sava§a sm1rlt kalmas1, neredeyse istenen etkinin tam kaf§t bir kampanya ba§lattlmas1 i9in 1srarc1 tersini yaratacak bir tabloyu ortaya 91kartt1, oldu. Ne var ki, (ge9en say1m1zda kurulu§ sava§ taraftarlarma sava§a kar§I hareketin ne a91klamasm1 yaymlad1g1m1z) Ban§ Plat- kadar zay1f oldugunu saptama f1rsatm1 verdi ! formu'na katilan parti ve gruplann 9ogunlugu istanbul'u aim: giinler oncesinden 140 kurubu 9ah§maya kar§I son derecede kay1ts1z bir lu§un bu mitingin orgiitlenmesine kat1ld1gm1 tav1r takmdtklan i9in, platform (Filistin konu- biitiin topluma yay1yorsunuz. Sonra 140 kurusunda tek bir etkinlik dt§mda) ciddi hi9bir a- lu§ 14-15 bin ki§iyi miting alanma topluyor. dim atamad1g1 i9in kadiik hale geldi.

Yani kurulu§ ba§ma ortalama 100 ki§i! Oysa, Ban§ Platformu'ndan . .~!1111111•••,.• bu kurulu§larm arasmda, ayn olarak orgiitlenmi§ neresinden baksamz olan "Sava§a Haylf (Tiirkiye 9apmda) en az Platformu" ise, sava§a ve bir mil yon iiyesi olan E9ah§ma tarzma yakla§Imek Platformu iiyesi mmda baz1 politik sorunkonfederasyonlar, yiiz Jar ta§tSa bile, sava§ . binlerle tiyesi olan mestehlikesini daha ciddiye lek odalan, ba§ka kitle orgiitleri ve se9imlere giald1. Gerek bu platformun, gerekse ondan barip yiizbinlerle, hatta mig1ms1z olarak ba§ka olyonlarla oy alm1§ siyasi daklann son donemde partiler var. ABD'nin bir miting diizenleme 9aPew Ara§tlrma Merkebasma giri§mesi ile nihazi'nin yapt1rtt1g1 bir ayet I Arahk mitingi Tiirra§tirmaya gore, Tiirkikiye'nin giindemine girye'de halkm % 83 'ii sadi. 60 kiisur kitle orgiitii, Va§a da, Tiirkiye 'nin sasiyasi parti ve grubun va§a girmesine de kar§t. olu§turdugu "Irak'ta Saistanbul Universitesi va§a Haylf Koordinas ileti§im Fakiiltesi 'nin bir yonu" yiiriidiik9e btiyiiara§tlrmasma gore, is-

..••

13

i.~·ri

Kas1m-Arahk # 5

.lliirnde/esi

tanbul halkmm % 96's1 gibi ezici bir 9ogunlugu sava§a kar§i! Bu, 10 milyon insan eder en az. 140 kurulu§, sava§a olumsuz bakan 10 milyon insamn ya§ad1g1 bir kentte meydana 15 bin ki§i g~tirebiliyor!

Mitinglere kitlesel katihm, ozel yukseli§ durumlan hari9, ancak ciddi bir 9ah§mayla mumkun olur. 1 Arahk mitingine boyle kitlesel bir kat1hm1 saglayabilecek olah u9 ana gu9 vard1: sendikalar, Kurt hareketi ve islamc1lar. islamc1larm i§9i hareketi ve solla ilk kez birlikte eylem planlad1g1 (ve Saadet'in aglf bir se9im hezimetini yeni ya§am1§ oldugu) goz onune ahmrsa, islamc1 hareketten bu kez buyuk bir kalihm zaten beklenemezdi.

Sendikalarm bu miting is:in ciddi bir 9ah§ma yapmamI§ oldugu hemen hemen herkesin bilaigi bir ger9ek. Aym §ekilde, Kurt hareketinin de seferber olmad1gm1 hareketle dost9a ili§kiler is:inde olan buttin gu9ler saptam1§ durumda. 0 zaman soru §U? Sava§ tehlikesi ciddi mi degil, yoksa i§9i sendikalarmm yoneticileri ve Kurt hareketi sava§m kendilerine zarar getirmeyecegini du§undugu i9in mi l Arahk mitingi konusunda bu kadar kay1ts1z davranabildiler?

uzman1 Gerard Chaliand'm belirttigi gibi,2 ABD'nin Irak'a sava§ as:amamas1, buttin Ortadogu politikasm1 bunun uzerine oturtmu§ oldugu i9in, Bush yonetimi as:1smdan ciddi bir yenilgi olur. 8 Kas1m'da Birle§mi§ Milletler'de kabul edilen 1441 say1h karann, bir sava§ as:Ilmadan sorunun yeniden Guvenlik Konseyi 'nde g6rti§tilmesini ongormesi Bush'un ve Blair'in elini baglamaya yetmeyecegi gibi, lrak'm baz1 silahlan saklad1g1 ya da denet9ilerin 9ah§masm1 k1s1tlad1g1 yolunda bir iddia Guvenlik Konseyi'ne gottirtildugunde bunun geri 9evrilmesi de 9ok du§uk olas1hkt1T. Irak 1441 say1h kararm ongordugu deklarasyonu 7 Arahk'ta 12.000 sayfahk dev bir dosya halinde yapm1§ ve elinde ("ikili kullamm" olarak am Ian baz1 maddeler d1§mda) hi9bir kitle imha silah1 olmad1gm1 ileri surmu§tur. Oysa Bush ve Beyaz Saray sozctileri, daha bu deklarasyon yap1lmadan once bile, Irak'm elinde kitle imha silahlan oldugu yolunda Amerika'nm istihbaratl oldugunu iddia etmi§lerdir. Amerika bu istihbarat konusunda israr ettigi takdirde, Irak "yalan" soylemi§ olacagmdan 1441 say1h karann "maddi ihliili" durumu dogacak V(! Irak bunun "9ok ciddi sonu9lan"na katlanmak zorunda kalacakt1T!3 Bu durumda, ABD Savunma Bakan yard1mc1s1 ve §ahinler §ahini Paul Wolfo-

Durum saptamas1 Bu sorunun ilk boltimune verilecek yamtm hemen hemen buttin verileri toplanm1§ durumda. Amerika ile Britanya'nm, ba§ka hi9bir gu9 katllmasa bile, Irak 'a sald1rmaya haz1Tland1gmdan en ku9uk bir ku§kU duyulamaz. Frans1z

14

i~<:i lliirnddni

Kas1m-Arahk # 5

witz'in 3 Arahk'ta Ankara'ya gelerek Tilrkiye diginin en iyi gostergesi, Milliyet gazetesinin devletinin yetkilileriyle pazarhga oturmasmm goril§melerin ertesi gilnil att1g1 ana man§ettir: zamanlamast kolayca anla§thr hale geliyor. "25 milyar dolar"! Rakam degi§iyor (20-24 New York Times'm ("Amerikan yonetiminin milyar dolar), ama oteki gazeteler de aslmda list dilzey yetkilileri"ni kaynak gostererek) man§ete ytkarmamakla birlikte aym §eyi belirttigi gibi 4 "zaman daralmaktad1r" ve Pen- yazm1§lard1r. Anla§tlabilecegi gibi, Tilrkiye tagon planlanm nihai hale getirmek iyin Tilr- sava§a katthmmm fiyatm1 yilkseltmek iyin kiye' nin sava§a destek verip vermeyecegini, ayak silrilmektedir. Arna ashnda i§in ilkesinde verecekse bunun dilzeyinin ne olacagm1 kesin bir itiraz yqktur. Pazarhk ba§lamt§tlr, bir yerde olarak bilmek ihtiyacmdadir. Wolfowitz'in anla§maya vanlacaktJr. Zaten "Us krizi" olarak ifade ettigi taleplerin, incirlik ilssilyle sm1rh amlan episodun geli§imi de bunu kamthyor. olmad1gm1 da art1k sag1r sultan bile duymu§ Bilindigi gibi Dt§i§leri Bakan1 Ya§ar Yak1§'m, durumda. ABD'nin Tilrkiye'den talepleri Tilrkiye'nin sava§ gerekli hale geldigi takdirde arasmda, on kadar Us ve baz1 limanlann kul- ilk elde ilsleri ve hava sahasm1 ayacagm1 ay1klammmm yams1ra, Amerikan ve ingiliz birlik- lamas1, s1ras1yla Genelkurmay, Dt§i§leri ve lerinin Tilrkiye'de konu§landmlarak buradan Ba§bakanhgm tekzibini almt§tlr. Arna basm Irak'a sefer dilzenlemesi ve yakla§tk 40 bin Yak1§'m ay1klamasm1 Tilrkiye sava§a destek ki§ilik TSK birliklerinin de kara sava§ma vermeyecekken yaptlmt§ yanh§ bir ay1klama kattlmas1 vard1r.' olarak degil, pazarhkta kozun erken elden Tilrkiye'nin Wolfowitz'e ne cevap ver- ytkanlmast olarak yorumlamt§tlr. Milliyet'te, TSK ile yakm ili§kilere sahip Fikret Bila, Y akt§ 'm Uy koldan yalanlansa da geryegi · ifade ettiginin belli oldugunu yazm1§t1r. 6 Sarni Kohen §Oyle demektedir: "Oyle anla§thyor ki, Ankara ... hava sahasm1 've ilsleri ayabilecegi sinyalini verdi. " 7 En ay1k sozlii olan ise Ertugrul Ozkok 'tilr: "Tilrkiye muhtemel bir Irak sava§mda ilsleri aymayacak m1? Ayacak elbet. Arna ilslerin ay1lmas1, bilyilk ve zor bir pazarhgm maddesi. 0 pazarhk sonuylanmadtkya Tilrkiye'nin elindeki kart1 onceden vermesi aptalhk olur."8 K1sacas1, Tilrkiye'nin hakim sm1flan ve devleti ABO ve Britanya ile birlikte sava§a girmeye karar vermi§tir. 9 ~imdi kararla§tlnlacak olan, verilecek fiyata gore, kara sava§ma girilip girilmeyecegidir. Arna ashnda Tilrkiye'nin kara sava§ma da boylu boyunca girecegine hemen hemen kesin gozilyle bak1labilir.

Bunun birkay nedeni vard1r. Birincisi, Tilrkiye Ortadogu ve A vrasya bolgesindeki etkisini yay1lmac1 bir tarzda artt1rma yolunda15

i.~ri .l/iirnde/c., i

Kas1m-Arallk # 5

ki stratejik yakla§1mm1 ABD ve israil ile kur. mu§ oldugu iiylii ittifaka dayandmnaktad1r. Bu nedenle, Yeni Diinya Diizeni 'nin in§asmm ba§lamasmdan bu yana her sava§ta ABD'nin yanmda aktif olarak yer alm1§t1r. 1991 Korfez sava§I ve sonrasmda (ozellikle de 1998 bombalamasmda) Irak'a kar§I incirlik Dssii kilit bir rol oynamI§hr. 1999 Kosova sava§mda Tiirkiye sava§ uyaklanm yollam1§, gerektigi takdirde kara birliklerini haz1r tuttugunu ay1klam1§ ve belirli askeri havaalanlanm aymI§tir.

2001 Afganistan sava§I sonrasmda da ISAF'm komutasm1 iistlenmi§tir. K1sacas1, aynen Britanya ba§bakam Blair'in kendisi iyin dedigi gibi, Tiirki~e de, ABD ile ittifak1 iyin "kan bedeli" odemeye haz1rd1r. 10 ikincisi, d1§ politikasmm bu yoneli§i olmasayd1 bile Tiirkiye derin ekonomik krizi ve iMF'ye bag1mhhg1 dolay1s1yla, iMF'nin patronu ABD'nin soziinden kolay kolay y1kabilecek durumda degildir. Bu te§his de §Unu gosterir: Irak sava§ma ve Tiirkiye'nin bu sava§a kan§masma kar§I olan biitiin giiyler, aym zamanda, Tiirkiye'nin di§ borylan tek yanh olarak ertelemesini ya da reddetmesini savunmak zorundadir. Yani di§ borca kar§I tav1r almak sadece i§yi sm1fmm ve emekyilerin y1karlanm savunmak iyin degil, Tiirkiye'nin sava§ macerasmdan kurtulmas1 iyin de gereklidir.

Uyiincii neden Tiirkiye devletinin sava§ iyinde Kuzey Irak'ta bir Kiirt devletinin kurulmasma ili§kin kayg1lanyla ilgilidir. TSK birliklerinin en azmdan Kuzey Irak'a girmesi ve bolgeyi kontrol altma almas1, boyle bir devletin kurulmasma kar§I en saglam giivencedir. Kald1 ki, sava§a boylesine aktif biyimde katilmamn ba§ka yararlan olacagmm da hesab1 yapilmaktad1r. Bunlardan biri Musul-Kerkiik petrollerinden pay almaksa, bir ba§kas1 da Kuzey lrak'a girmi§ken KADEK'in silahh giiylerinin 16

de bastmlmas1 ya da ortadan kaldmlmas1d1r.

Biitiin bunlann sonucunda, eski d1§i§leri bakam ~iikrii Sina Giirel 'in taa bir bw;uk ay once, en resmi ag1zdan ifade ettigi §U politika ortaya y1k1yor: " ... bir miidahale olursa, Tiirkiye bu i§in aktif unsuru olarak iyinde olmak zorundad1r. Bu i§in yanmda goziikiip, masada olmad1gm1z siirece, dogabilecek sonuylardan bir hak iddia etmeniz de miimkiin degildir." 11 Bugiin AK Parti iktidanyla bu durum degi§mek bir yana, Tiirkiye'nin sava§a kat1hmmm derinle§mesi ihtimali artmI§tlr.

Bunun nedeni, AK Parti 'nin me§ruiyetini saglamay1 biitiiniiyle Tiirkiye burjuvazisine, AB'ye ve ABD'ye giiven verme stratejisi iizerine yerle§tirmesidir. AK Parti hiikiimetinin, bu ek faktor dolay1s1yla da, ABD'ye itiraz etmesi olanaks1z degilse bile yok giiytiir.

Kas1m-Arahk # 5

1·.,• ·1· M..

11cadel est·

Oyleyse, kara sava§J da yiiksek olasthktJr. Arna anla§tlan yaptlan pazarltgm konusu odur. Osler ve hava sahas1 meselesi az yok kapanmqttr . ~imdi "Kuzey Cephesi"nin pazarltgt yap1lmaktad1r.12

Savqm

1¥~1

s1n1f ma zarar1 yok mu?

Tiirkiye'nin Irak'a kar§1 bir kara sava§ma l•"•!i•i'~llllitli~~iili girmesinin ne kadar agir sonuylan olacag1 konusunda uzun uzad1ya konu§maya gerek yok. Bir kara sava§t, her§eyden once, gencecik insanlarm hayatma ma! olacakt1r. Sava§m aynca ekonomik bak1mdan yok agtr etkileri olacak, yarat1lmaya yah§ilan pembe tabloya . . . . . ragmen hiila pamuk ipligine baglt olan ekonomi, muhtemelen yeniden derin bir krize yuvarlanacakttr. Sava§m ytkmas1 kendi ba§tna yeterince etki yaratacak (turizm, doviz kuru, Ortadogu ticareti vb.), ancak kara sava§t IM'~~l.•lliillilllii!N buna biitiin kaynaklann askeri onceliklere gore dag1hm1 temelinde yeni sorunlar ekleyecektir. Sava§la birlikte, hem sava§ durumunun, olarak i§galidir. Bu i§gal plam ABO basmmca hem de Kiirt sorununun yeniden alevlen- ay1klanm1§ ve hiybir a§amada yalanlanmesinin sonucu olarak demokratik haklar mamt§tlr. i§gal komutamnm ad1 bile iizerindeki bask1lar artacakttr. Kiirt sorununun dola§m1§t1r. ~u anda Afganistan'm i§galini ... yeniden §iddete dayanan biyimler altmda yoneten Merkezi Komuta komutam Tommy Tiirkiye'nin siyasal hayatmt ipotek altma Franks'in bir Stire once Ankara'y1 da ziyaret almast da neredeyse kaymtlmaz hale gelecek- ettigi biliniyor. Bakm, hem de Bush yonetitir. Nihayet, kadmlar, ozellikle de Kiirt kadm- minde degil, Clinton doneminde Ulusal lan, sava§m genellikle kadmlara getirdigi agtr Giivenlik Konseyi 'nin Korfez i§leri direktorii sonuylan ya§ayacaklard1r. Uzun vadede ise olarak g6rev icra etmi§, yok gtir;lii bir Jobi olan Tiirkiye Ortadogu'da kendine biryok yeni dii§~ Council on Foreign Relations tiyesi Kenneth Pollock, Amerika'mn en onemli di§ politika man edinecektir. dergisi Foreign Affairs'de ne yaz1yor: "ABO Ostelik sava§m k1sa siirede sona erecegini Irak'1 i§gal etmeli, §U andaki rejimi ortadan ve Tiirkiye'ye zararmm da bu yiizden s1mrh ~ald1rmali ve uluslararas1 taahhiitlerine kalacagmt umut edenler yamhyorlar. Bu tUr uymaya ve kom§ulanyla ban§ ir;inde ya§abir sava§m sonrasmda Irak, ozellikle de Kuzey 3 lrak uzun bir stire boyunca bir lstikrars1zhk ~aya haztr bir elefin yolunu -cfo~emelidir."' yatag1 haline gelecektir. <;Unkii her§eyden I§gal senaryosu (aslmda ba§ka senaryolar da) once ABO'nin sava§ sonras1 diizen ay1smdan Irak'ta y1llar boyunca her an sarstlmaya haztr en gerr;ekyi gordiigti senaryo, Irak'm askeri bir durumu doguracakttr. ·

JMlllJ.-IM•ilillilll

lllllilllllllllillllillilllliliilrlilYMilliliiiiiliii

17

Kas1m-Arahk # 5

i.H·i .lliicaddesi

Aynca, Ttirkiye bak1mmdan, kara sava§I 9imi kampanyasmda, gerekse ·1 · Arahk ve Kuzey Irak'm kontrol altma almmas1. uzun mitinginde sava§a kar§1 miicadelede · isteksiz vadeye yay1lacak askeri miicadeleler ve davranm1§ olmasm1 nas1l a91klamah? ekonomik bak1mdan kahc1 bir maliyet anlam1 l§fi Macadelesi sayfalannda daha once ta§1yacakt1r. Bu durumun iilke i9inde de Kiirt Kiirt hareketinin genel teorik, ideolojik ve sorunu iizerinde yok olumsuz etkileri olmas1 politik yoneli§i · iizerine ele§tirel incelemeler yer alm1§h. Bu 9er9evede. hareketin, Ameka91mlmazd1r. · Biitiin bunlardan i§9i sm1fmm paym1 alma- rika 'mn Irak'a kar§I a91lacak sava§tan Kiirtler mas1 dii§iiniilebilir mi? Her§eyden once, sava§ a91smdan yarar gormesi, hem ger9ek9i meydanlanna siiriilecek gen9lerin, kent yok- olmayan, hem de miicadeleyi geriletecek bir sullan ve koyliilerle birlikte, i§9i ailelerin yakla§1m olarak ele§tirilmi§ti. Kiirt hareketi · gen9leri olacag1 tart1§ma gottirmez. i§9i 2002 y1h i9inde aylar boyu siiren bir donemi, sm1fmm tamammm 91karlan sadece bu bak1m- Amerika'nm lrak sava§mdan medet ummakla dan bile sava§ ile 9eli§mektedir. Aynca, ge9irdi, sava§a kar§I miicadeleyi bu yiizden ekonomik krizin yeniden derinle§mesi, son bir giindemine almad1. Hareketin yakla§1mma bu9uk yilda i§ini yitiren bir bu9uk milyon gore, Ortadogu'da mevcut rejimlerin a§1lmas1 i§9iye yeni yiizbinleri ekleyecek, yoksullugun ka91mlmaz hale gelmi§ti. ABD'nin Irak'a daha da yaygmla§masma yol a9acak, i§ini miidahalesi geli§meleri h1zlandiracak, bOyleyitirme tehlikesiyle kar§I kar§1ya ya§ayacak likle Kiirtlerin statii ve ozgiirliiklerini elde olan 9ah§makta olan i§9ilerin de ba§ta iicret etmenin olanag1 dogacakt1. Hareket, o a§amaolmak iizere her alanda pazarhk giiciinii da, a91k9a Amerikan sava§mdan Kiirtlerin zay1flatacakt1r. Nihayet, Kiirt sorununun ozgiirliikleri i9in olumlu bir ortam beklentisi yeniden §iddete dayanan bi9imler almasmdan, . i9indeydi.

Oysa aym donemde, ABD'nin Korfez 1984-1999 aras1 donemin kamtlad1g1 gibi, i§9i sm1f1 biiyiik zarar gorecektir. Elbette, Kiirt sava§mdan beri himayesi altmda olan POK ve i§9ilerin sorunlar1 bir kat daha katmerle§mi§ YNK dahi, lrak'a kar§1 bir Amerikan sava§lm bir macera olarak goriiyorlard1. Bunun nedeni, olarak ya§anacaktir. .. . . . . ,. .

Kuzey Irak hareketlerinin Kirt baralletf 21112 Jib >~ 1 Amerika'ya giiven duymay1§1yd1. bayu btr diin•I Alnerlka'dll'lrak' Bunlar, Tiirkiye'nin 91karlanna ' ' aykm dii§ecegi i9in, sava§ sonras1 S8V8f1Rdan l~Vlrdl, Irak'mda bir federasyon kurulabilek8111 mUC8delayl bU yizdlft ceginden ku§kuluydular, Ameri1 glldamlfte &lmadl. ", ~ -~·, ; J ka'mn Tiirkiye'nin basmc1 dolay1---~~----~--...- s1yla bunu vaad edemedigini dii§iiniiBu durumda, i§9ilerin 91karlanm savunmak yorlard1. Barzani a91k9a, son on y1hn i9in orgtitlenmi§ olan sendikalarm yonetici- kazammlanm kastederek, "bugiin kaybedecek lerinin sava§ kar§ismdaki kay1ts1z tavnm anla- 9ok §eyimiz var" diyordu. 14 Yani bir sava§ mak miimkiin degildir. Sava§ i§yi sm1f1 i9in bir olursa bunlarm bile yitirilebilecegini ima edihayat memat meselesidir. Sendikal hareketin yordu. Temmuz aymda federe Kiirt devleti h1zla sava§a kar§I bir miicadeleyi giindemine i9in bir anayasa taslag1 ortaya 91kt1gmda bile, almas1 yak1c1 bir sorundur. Miicade~eci i§9iler bunun Kuzey Irak Kiirt hareketinin Abu konuda biirokrasinin ataletini a§mak i9in merika'ya giivenmemesi dolay1s1yla askeri bir rejime kar§I bir giivence olmas1 i9in hazirlanellerinden geleni yapmahdir. d1g1 Bati basmmda belirtiliyordu. '5 Bu giivensizlik o kadar derindi ki, Barzani Agustos aKiirt hareketinin sava§a m,kin ymda Amerika'nm Washington'a davetini yakla,1m1 degi,iyor reddedecek kadar ileri gidiyordu. 16 ABD mtitPeki, Kurt hareketinin gerek 3 Kas1m setefiki Kuzey Irak onderliklerinin bile A-

sUr•

aap

IOltnl8 ·8'fllf

I

•!et •takla

18

as1m- rahk # 5

1··'. .,· • l1·· I/('{/{ /l'1l'' ·

merika 'ya gii- ,.--~-..,......, lrif.iiiiii~;;:;=;~~~1Jiiii~Riii~~~ffiF.ti venemedigi ko§Ullarda, Kiirt hareketinin bu safdil inanc1 §a§Irt1c1yd1, ama genel yoneli§i onune goz almmca anla§1labiliyordu.

/§fi MiicadeJesi bu a§amada Kilrt hrueketinin politikasinda "Irak'a yonelik muhtemel ABD saldms1[mn] ... bu yonden degerlendirilerek, sonu9ta Kiirtlere bir statii saglanacag1 dii§iincesiyle, temkinli fakat olumlu bir yakla§1m" ile kar§1land1gm1 saptiyor,11 Kiirt hareketinin "yanh§ hesaplar ve tereddiitler i9erisinde" bulundugunu belirtiyordu. 1s Sonbahardan itibaren Kiirt hareketinin Irak sava§ma baki§mda nihayet bir degi§iklik ya§and1. Hareket, Tiirkiye'nin sava§la birlikte Kuzey Irak'a girme . ihtimalini ilk kez goz oniine almaya ba§hyor, bunun da Kiirtlerin aleyhine bir tak1m sonu9lar dogurabilecegini sapt1yordu. Arna, birincisi, aslmda bunun bir ihtimal olmaktan ote, neredeyse kesin oldugu hala a91k se9ik bi9imde tespit edilmiyordu.

Oysa, sava§m 91kmas1 sadece zaman sorunuydu. Sava§ 91kt1gmda Tiirkiye'nin Kuzey lrak'la ilgilenecegi, hele hele orada Kiirtlere bir statii sozkonusu oldugunda mutlaka miidahale edecegi de kesindi. Tiirkiye bunu gizlemiyordu iistelik: "k1rm1z1 hatt1m1z" diyerek, casus belli (sava§ nedeni) ilan ederek a91k9a ortaya koyuyordu. Bu kesinligin bu a91klamalara ragmen goriilememesinin temelinde, Amerika'nm Tiirkiye'ye engel olacagm1 en azmdan bir olas1hk olarak gorme olmas1 muhtemeldir. i§te Kiirt hareketinin en biiyiik hatalanndan biri burada yat1yor.

Tiirl<iye, ABD'nin Ortadogu'da israil'den sonra en onemli miittefiki olan bir NA TO iiyesidir. ABD, gelecegi belirsiz bir kii9iik Kiirt devleti i9in Tiirkiye ile ili§kilerini tehlikeye 19

Kiirt hareketi art1k Amerlka'nm lrak sava1m1 Tiirkiye ile ook yakm bir ittifak ioinde yiiriiteceginl giirmii§ durumda.

Bu geli§menin biilgede uzun vadell bUyiik bir istikrars1zltk doguracagmm alt1n1 vlziyor.

Kuzey lrak KUrt hareketlerlnl Jla hata yap1p bu ittlfaka ang;de. olmaya kar§1 uyar1yor. Burada art1k yeni bir tavar siiz konusudur. atmaz, atamaz. ikincisi, sonbaharda ger9eklerle yava§ yava§ yiizle§meye ba§lad1g1 a§amada bile Kiirt hareketi hala Irak rejiminin 91kmazmm Kiirt sorununu demokratik bi9imde 96zememekten kaynakland1g1 analizini yap1yordu. Irak sorunu gibi, uluslararas1 hegemonya miicadelesinde dev bir yer tutan bir konuda Kiirt sorununu· merkeze alan bu bak1§ tiimiiyle yanh§tlr. Irak sorunu, petrol iizerinde hakimiyet sorunudur, Ortadogu'nun Amerikan hegemonyas1 altmda yeniden biiyimlendirilmesi sorunudur, ABD yonetiminin §ahinlerinin a91k9a belirttikleri gibi A vrasya sava§lannm ikinci evresidir.

(Tabii onlar "terore kar§I sava§m ikinci evresi" .

Kas1m·Araltk # 5

i!i{'i Miicudelesi diyor). Kiirt sorunu burada ikincil bir yer ahr ve es as olarak Amerika' -nm Kiirtleri Saddam' a kar§I bir miittefik gii9 olarak kullanmak amac1yla giindeme getirilir. Aksini dii§iinmek, yani Ira:k sorununun merkezinde Kiirt sorununun yer ald1g101 si:iylemek, Arl'lerika'nm manipiilasyonuna kanmak, Irak'a Kiirtlerin i:izgiirliik sorununu 96zmek i9in miidahale edecegini ummak anlamma gelir.

Tiirkiye'nin Irak sava§ma destek verme konusunda bilinen nedenlerle §evk gostetmemesi kar§1smda, ABO sonbahardan itibaren bir "tav§ana ka9, taz1ya tut" politikas1 benimsemi§, Kuzey Irak Kiirt hareketlerine daha biiyiik bir ay1hm yapm1§tir. bzellikle Kuzey Irak Kiirt parlamentosunun yeniden toplanma s1 vesilesiyle Powell tarafmdan yollanan

.....

mesaj, bu konuda i:inemli bir merhale olmu§tur. i§te bu a§amadan itibaren, Barzani'nin de Tiirkiye'ye ay1k9a meydan okumaya ba§Iamas1 ile birlikte, Tiirkiye ikircikli ve tereddiitlii tavnni terkederek Kuzey Irak'1 kontrol altmda tutmak i9in fiili miidahaleyi benimsemeye ba§lam1§tir. TSK birliklerinin Kuzey Irak'a girdikleri 9e§itli kaynaklarca ay1klanm1§tir. Nihayet, 3 Arahk Wolfowitz ziyaretiyle birlikte, Tiirkiye'nin sava§m i9inde boylu boyunca yer alacag1 art1k neredeyse kesinle§mi§tir.

Bununla birlikte, Kiirt hareketinin Irak sava§ma kar§I tavn da bir ii9iincii merhaleye girdi. Hareket art1k Amerika'mn Irak sava§m1 Tiirkiye ile 9ok yakm bir ittifak i9inde yiiriitecegini gi:irmii§ d~rumda. Bu geli§menin bi:ilgede uzun vadeli biiyiik bir istikrars1zlik doguracagmm altm1 9iziyor. Kuzey Irak Kiirt hareketlerini de hata yap1p bu ittifaka angaje olmaya kar§t uyanyor. Burada art1k yeni bir tav1r sozkonusudur. Arna bu a§amada bile daha 6nceki di:inemin hayalleri atilabilmi§ degildir.

Birincisi, ABO'nin bu politikay1 benimsemesinin bu bi:ilgedeki yerle§ik 91karlanyla biitiiniiyle tutarh oldugu halii goriilememektedir. Kiirtlerin ABO'nin dar politik-ekonomik 91karlan i9in gi:iz ard1 edilmesinin Bat1 kiiltiirii ve ABO i9in ya§anacak en biiyiik facialardan biri oldugu si:iylenmektedir. Mesele "kiiltiir" meselesi falan degildir; soguk 91kar hesaplan i§lemektedir.

Bunlar, "dar" degil, A vrasya sava§lanmn, biitiin Asya iizerinde ABO hegemonyas1 kurma 9abasmm 9ok "geni§" ufuklu hesaplandir.

Aynca, ABO'ye kar§I Bat1'nm diger gii9lerine 9agn yapilmas1, AB hayallerinin de devam etmekte oldugunu gi:isteriyor . ikincisi, bu s1k1§1k

20 .

Kasim-Arahk # 5

IKi Miicmlelesi

durumda bile Kiirt hareketinin Tiirkiye devletinin 91karlanna hitap ederek bir§eyler kazanabilecegi gorii§i.ini.i terketmemi§ olu§udur.

Hareket, Tiirkiye 'de Kurt halkm1 anayasal olarak tamyan bir hi.ikiimetin olsayd1, Ti.irkiye 'nin lrak sava§mdan gii9lenerek 91kacagm1 ileri siirrnektedir. Tiirkiye'nin Irak sava§mdan "gii9lenerek" 91kmasmm tek bir anlam1 vardlf: Kuzey Irak iizerinde hegemonya kurmas1, bunun yams!fa Musul-Kerkiik petrollerinden pay almas1. Bu, Kiirt hareketinin ikinci Cumhuriyet9iligi ha!a terk edemedigini gosteriyor.

Oysa burada da bir yamlsama soz konusudur.

Eger Kuzey Irak iizerinde bir Tiirkiye hegemonyas1 kurulacaksa, bu demokratik bir federasyon yoluyla degil, askeri giife dayamlarak yap1lacaklir.

Son olarak §Unu belirtmekte yarar var: bugiin sava§a kar§I olan orgi.it ve hareketlerin 9ok onemli bir boliimiiniin l 999 'a kadar Tiirkiye topraklannda bir sava§ ya§amrken s1rtm1 donmii§ cilmas1 ku§kusuz vahim bir hatayd1, ama Kiirt hareketinin bunu one si.irerek Irak sava§ma kar§I kitlesel bir seferberlikten ka9mmas1 anlamh da degildir, ikna edici de. Anl~h degildir, 9i.inkii, Amerikan sava§I herkesten once Ki.irtlerin kendileri a91smdan felaketler getirebilecek bir geli§medir. Aynca, hem yiiriimek, hem de ele§tirrnek miimkiindi.ir ve o ele§tirilen giiylerin bir boliimii, birlikte bir yi.iriiyii§ SJrasmda Ki.irt hareketinin ele§tirilerine kulak vermeye 9ok daha a91k olacakt1r.

Tiirkiye'nin sava1a katllmasma kaf§1 ~aba giistermek aym zamanda bugiin lrak'ta bulunan birliklerin de geri ~ekilmesini talep etmeyi gerektirir. Bugiin bu giirevi yerine getirmeyenler, yarm sava1 ba1lad1gmda hi~bir giirevi yerine getiremeyecektir.

21

ikna edici de degildir, 9iinkii iki yanh§ bir dogru etmez. Ki.irt hareketi "siz yanh§ yaptlmz, §imdi de ben sizi n yammzda bi.iti.in gi.iciimle yer almayacag1m" derse, bu sadece bir yanh§ yerine iki yanh§ eder. 0 kadar.

Sava§a ka1'§1 miicadele yak1c1 bir gorevdir Amerika'mn Irak'a yonelik olarak haz1rlamakta oldugu sava§a kar§J miicadele, Ti.irkiye 'nin biitiin ezilenleri a91smdan ortak nedenlerle ve aynca her kesimin kendine ozgii nedenleriyle yak1c1 bir gorevdir. Kimse sava§10 bu kez 1991 Korfez sava§mdaki gibi ge9ip gidecegini ummasm. Kom§usuyla kara sava§1na giren bir i.ilkenin ekonomisi, politik ortam1, ideolojik atmosferi 9ok farkli ozellikler ta§Ir. Bu gorevi kavrayan bi.iti.in kitle orgi.itleri, siyasi gruplar ve bireyler, Amerika'nm Irak'a sava§ a9masm1 engellemek i9in miicadele etmelidirler. Ama bundan daha onemlisi, Tiirkiye'nin Amerika'nm sava§ma destek olmasma kar§I 91kmakt1r.. <;i.inkii, birincisi, Tiirkiye'de verilecek mi.icadele esas olarak Ti.irkiye hiikiimeti ve devleti i.izerinde etki yapar. Bu anlamda, 3 Arahk Wolfowitz ziyareti esnasmda Tiirkiye devleti sava§a destek verecegini boyle kolayca ortaya koyabilmi§se, bunun bir nedeni de I Arahk mitingJerinin ba§arts1zlig1dir. Eger, Londra 'da, Floransa'da ve Washington 'da oldugu gibi,

i~ri .lliirndelesi

Kas1m-Arahk # 5

VI-

kiye'nin politikasmm degi§tirilmesi, genel olarak sava§ tizerinde de etki yaratacaktlr.

Ttirkiye'nin sava§a kat1Imasma kar§I yaba gostermek aym zamanda bugtin Irak'ta bulunan birliklerin de geri yekilmesini talep etmeyi gerektirir. Bugtin bu gorevi yerine getirmeyenler, yarm sava§ ba§lad1gmda hiybir gorevi yerine getiremeyecektir.

Sava§ ba§lad1ktan sonra ise, emperyalist bir tilke ile emperyalizme tabi, ezilen bir tilke arasmda tarafs1z kalmak gibi herhangi bir yamlg1ya kap1Jmadan Irak'm taraf1m tutmak ve Amerika ile mtittefiklerine kar§I onu savunmak gerekir. Bu, hiybir biyimde, Saddam'a politik bir destek ya da lrak'm iyindeki gtiy ili§kilerinde Saddam'm yamnda tavir almak anlamma gelmez. Tam tersine. Irak iyinde ve d1§mda, sosyalistler ve ezilenlerin hareketleri tutarh bir anti-emperyalist tavir takmmad1klan stirece, Saddam gibi liderler halkm goztine emperyalizmin ktistah saldirganhgma kar§I tek s1gm1lacak liman gibi gortinecektir. Yani sosyalistlerin emperyalizme kar§I Irak'1 savunmamas1, ironik bir biyimde, Saddam '1 ya da onun bayragm1 devralanlan gtiylendirecektir!

Sava§a kar§I tavir almak, hatta Irak'm yanm1 tutmak da yetmez. ABD'nin ve btittin

<;aglayan'da ytizbinler sokaga y1ksayd1, bu, htiktimetin sava§a destek vermekle ba§ma epeyce sorunlu bir§ey ahyor olacagm1 anlamas1m saglardt. Muhtemelen destekten vazgeymezdi, ama daha temkinli hareket etmek zorunda kahrd1. Omegin, Ttirkiye'nin kara sava§ma girip girmeyecegine, ba§ka faktorlerin yams1ra, sava§a kar§I muhalefet hareketinin bundan sonraki yabalan da etki yapabilir. ikincisi, Ttirkiye devletinin verecegi karann etkilenmesi, Ttirkiye'nin sava§a girse bile daha dti§tik dtizeyde bir destek vererek girmesi, en Uyta (ve tamamen farazi olarak) hiy girmemesi, Amerika'nm politikasm1 da etkileyecek, olanaklanm k1s1tlayacakttr. <;tinkti omegin Ttirkiye'nin kara sava§ma girmemesi ve Ttirkiye topraklarmda bir "Kuzey Cephesi" ay1lmasma izin vermemesi, sava§m uzamas1na, bu da Arap dtinyasmda kitlelerden ba§lay1p devletlere uzanan bir huzursuzlugun dogmas1na yol ayacaktlr. 0 zaman da ABD bir daha dti§tinmek zorunda kalabilir. K1sacas1, Ttir-

22

i.~~ ·i lliirndl'fc,i

Kas1m-Arahk # 5 emperyalist giirylerin bu oolgeden ryekilmesini savunmak gerekir. Miicadele soyut olarak sava§a kar§I degildir, daha ote bir§eydir.

Miicadele, bu bolgenin halklanna kar§t bir siirekli sava§ politikas1 ilan etmi§ olan ABO · emperyalizmine ve miittefiklerine kar§t bir miicadeledir.

Siirekli olarak sava§ iireten emperyalizm ise kapitalizmin en yiiksek a§amasmdan ba§ka bir§ey degildir. Oyleyse, emperyalist sava§a kar§t miicadele kapitalizme kar§t s1mf miicadelesinin aynlmaz bir parryas1dir.

"ayacak elbet" denirse, eldeki kartm zaten oynanIDI§ oldugunu farkedemiyor. Eldeki kartm erken oynanmas1 neymi§?

9 Wolfowitz'in iislerin modenizasyonu iyin 300 milyon dolarhk bir harcamadan soz etmesi, ziyaretin arkasmdan Brilksel'de NATO karargahmda Tiirkiye topraklarma Patriot fiizelerinin konu§landmlmasm1 konu§mas1, ardmdan TUrk hava kuvvetlerinden bir heyetin Almanya'daki Amerikan komutanhg1m ziyareti ve ABO'nin Avrupa kuvvetleri komutan yard1mc1S1mn TSK'nm ye§itli kurumlanyla g6rU§me iyin Ankara' ya gelmesi, bu i§e bitmi§ gibi bak1lmas1 · gerektigi anlamma geliyor.

Notlar:

IO Bloomberg, 6 Ey!Ul 2002.

11 Cumhuriyet, 20 Ekim 2002. NTV televizyonunun seyim oncesinde degi§ik partilerin sozcUlerini bir araya getirdigi "Tiirkiye'nin SeyimiMaraton" programmda 24 Ekim giinU di§ politika konu§ulurken, OYP ve ANAP'm temsilcileri Birle§mi§ Milletler karan oldugu takdirde Tiirkiye' nin asker yollamas1 gerektigini ay1k ay1k ifade etmi§lerdir.

I Bkz. Ali Dehri , " ABO emperyalizminin hedefindeki iilke: lrak", i§fi Miicadelesi, I, Ocak~ubat 2002; Salih Giiler, "lrak'a ABO saldms1: diplomatik manevralardan, sava§ haz1rhgma · dogru", i§fi Miicadelesi, 2, Mart-Nisan 2002; Reyhan <;ak1r, "Filistin'e Bush formiilii", i§fi Miicadelesi, 3, Temmu~-Agustos 2002; Ali Oehri, "Sava§ Tiirkiye'den Irak olsun, zafer kazanan lrak olsun", i§fi Miicadelesi, 4, Eyliil-Ekim 2002.

12 9 Arahk gUnU Ankara'y1 ziyaret eden ABO A vrupa kuvvetlerinin komutan yard1mc1smm sadece Genelkurmay1 ve hava kuvvetlerini degil, kara kuvvetlerini de ziyaret etmesi, i§lerin o alanda bile ilerlemekte oldugunu dii§UndiirUyor. (NTV, 9 Arahk 2002)

2 Yeniden Ozgiir Giindem, 8 Arahk 2002.

3 Irak'm sundugu dosya, Birle§mi§ Milletler GUvenlik Konseyi'nin daimi Uyelerine tam metin olarak, oteki on iiyeye ise gozden geyirilmi§ bir versiyon olarak verilmektedir. Oysa, gUnU geldiginde, her iki kategori iilke de bu konuda oy kullanacakttr. Oemokrasinin onkO§Ulu bilgidir.

Arna GUvenlik Konseyi ' nde demokrasi ne arar? · l§te size bir Birle§mi§ Milletler klasigi! .

13 Foreign Affairs, Mart-Nisan 2002.

14 RadikaI:in Londra mahreyli haberi, 26 May1s 2002.

15 The Guardian ve Reuters haber ajans1, 11 Temmuz 2002.

. 4 New York Times, l Arahk 2002.

5 BUtUn gazetelerden farkh olarak Hiirriyet, · ABO'nin bu birlikleri sava§ esirlerine gozcU olarak ve g~e kal.'§1 kullanmak istedigini, ama Tiirkiye'nin bununla yetinmeyip sava§a kat1lmay1 talep ettigini yazm1§ttr. Basmm geri kalam ise, yahn bir tarzda ABO'nin TUrkiye'den asker istedigini belirtmi§tir. Bu son haber, ABO basmmda (New York Times ve Washington Post) yonetimin Ust dUzey yetkililerine atfen yaz1lanlarla tutarhdir.

Bu durumda, Hiirriyet'in taktiginin, anla§ma bagland1gmda Tiirkiye'nin kara sava§ma kattlmas1m, ABO'nin bask1s1yla degil kendi seyi§iyle ay1klama gayretinin zeminini haz1rlama olarak yorumlamak en makulUdUr.

16 New York Times, 15 Agustos 2002. Hiirriyet, 16 Agustos 2002.

17 "KUrt hareketi yol agzmda", i§fi Miicadelesi, 2, Mart-Nisan 2002, s. 8.

18 Salih Giiler, "lrak'a ABO saldms1: diplomatik manevralardan, sava§ hazirhgma dogru", i§fi Miicadelesi, 2, Mart-Nisan 2002, s. 27.

6 Milliyet, 5 Arahk 2002.

7 Aym yerde.

8 Hiirriyet, 5 Arahk 2002. Ozkok, boyle uluorta

23

i~~i Miicadelesi

Kas1m-Arahk # 5

Musul·, Kerkiik ·Sorunu ekseninde Tiirkiye'nin di$ politikas1 ve fa$izm Mehmet <;elik ABD'nin yakla§an lrak operasyonu ve Tiirkiye'nin bu operasyonun i9indeki konumu hem burjuva kamuoyunda, hem de so lda yogun bir bi9imde ele altmyor. bzellikle Tiirki ye'nin operasyondaki rolii baglammda giindeme gelen Kuzey Irak ' taki mevcut Kiirt gruplanmn durumu onemli giindem madtlelerinden birisidir. Tiirkiye'nin olasi bir sava§ta Kuzey Irak'ta ba§ta KADEK olmak iizere tiim Kii1t gruplannm giiciinii zayiflatmak istegi ne kadar ayiksa, bolgede ozellikle Kerkiik 9evresinde ya§ayan Tiirkmenleri Tiirki ye' nin bolgesel 91karlan dahilinde kullanmak istedigi ay1ktir. Nitekim, onemli bir petrol zenginligine sahip Kerk Uk 'tin Kiirtlerin denetimine ge9mesine izin verilmesinin miimkiin olmad1g1, boyle bir giri§ imin Tiirkiye

24

tarafmdan engellenecegi ayik9a dillendirilirken kullamlan gerek9elerden biri de Kerkiik'tin esas sahibinin Ttirkmenler oldugudur.

Ttirkiye ' nin di§ politikasi, Kuzey Irak, Kiirtler ve Ttirkmenler ekseninde sorunu boyle ortaya koyuyor. Peki bu di§ politika anlaYi§ll1111 kokenleri nerededir? Soruyu ba§ka bir bi9imde formtile edersek, Kuzey Irak'taki Ttirkmen varhgmi Ttirkiye'nin di§ politika stratejisi ayismdan bir "imkan" ve "firsat" olarak goren anlayi§ ilk defa ne zaman ve kimler tarafmdan ortaya atlldi?

Elbette bu konu tizerinde ayrmtih incelemeler yapilmahdir. Yazmm amaci ise sadece bir giri§ yapmaktir. · 1920 ydmda is tan bu I' da toplanan Meclis-i Mebusan ' m ilan ettigi " Misak-1 Milli"nin smirlan dahilinde olan Musul ve Kerktik sava§m sonunda kurulan Ttirkiye Cumhuriyeti'ne hi9bir zaman katilmad1. Tiirkiye ile ingiltere 'nin 1925 ydmda yaptlgi anla§mayla tescil olunan bu durum Ttirkiye Cumhuriyeti tarafmdan kabullenildi. Musul ve Kerkiik petrollerinden alman yiizde onluk pay da daha sonra durduruldu. Ttirkiye Cumhuriyeti ' nin di§ politika oncelikleri arasmda bu y1llardan sonra Mus ul/Kerktik sorunu kendine yer edinememi§tir.

Musul ve Kerktik'tin bir di§ politika "hedefi" olarak ortaya konmaya 9ah§ilmasi 9ok sonralan l 950'li y11larda oldu. 1944 Irk9ihk{furancihk davasmdan sonra bir stire gii9 kaybeden Ttirkiye 'deki fa§ist hareketin yeniden canlanmasmm da l 950'li yillarda o!U§U tesadiif degildir. Bu donemde

i~ri \/urn1frln1

Kas1m-Arahk # 5

Tllrklye'dlld.~~1 Jmakelln .indarlarlnden 011n·1H1111t111 1985 flbndi.tlilk8lt ......llld8 #ld•i• ·blr yazula t1pk1 llbnl ~ ~l'ka\llllerfnln de "inllll blr dava• 98f98•8SliJda d•I . '. , ·.· (iollllll,a·glliule~lne almilasan1 ia.armlftlr. T1pk1,bugiinkii tilrk ·.. baslmn1n laPtlil glbt, Tlrtdye devletlnl Barzanl'ye (bugDnldi DP ·;, ~· ~ lldlrt Masud ·BBrzanrnfn·. llabast Mustafa Barzanl) ~rt• k. . . . ., '~ ;' .Urt Devleti'nln ku,u1mas1· tahllkeslne" dikkat 9ikmi1; Kilrtledn 1ilflaneal•I "aZlnhk" alanlk nttelemesJna kaq1 91km1tt1r.

gild.._

11

hareket hem politik hem de dil§ilnsel bir olgunla§ma silrecine girmi§tir. Milliyet9iler Dernegi, Milliyetyiler Birligi, Komi.inizmle Mi.icadele Demegi, Ti.irk Gen9lik Te§kilatt, Ti.irk Ki.ilti.ir Dernegi, Milliyetyiler Federasyonu, Ti.irkiye Milliyet9iler Cemiyeti, Ti.irk9i.iler Yardimla§ma Demegi gibi yok sayida orgi.it kuran hareket, gi.indemine yeni politik sorunsallar da ta§1maya ba§lam1§tt. Oteden beri i§lenmekte olan Soxyetler Birligi'ndeki Ti.irki uluslann yanma bu donemde yeni ba§hklar da eklenmektedir.

6rnegin Yunanistan'daki Bat1 Trakya Ti.irkleri, K1bns Ti.irkleri ve Bulgaristan'da ya§ayan Ti.irkler gi.indeme gelmi§tir. Kibns sorununun 1950'li y1llardan itibaren Ti.irkiye di§ politikasmda yeniden bir "hedef' olarak ortaya konmu§ olmasi, 1955 6-7 Eyli.il Olaylan 'nda ba§ta Rumlar olmak i.izere gayrimi.islim ni.ifusa yonelik §OVenist saldmlar hep bu gi.indemler ile Ti.irkiye'nin resmi di§ politikasmm kesi§tigi noktalar olarak birbirleri ile ili§kili bir bi9imde anla§!lmahdir. l 950'li yillardaki di§ politika gi.indemi bu sorunlar etrafmda §ekillenirken, fa§ist hareketin Kerki.ik'teki Ti.irkmenleri de gi.indemle§tirdigi unutulmamahdir. Donemin uluslararas1 konjonkti.iril izin verse idi, Kerki.ik gi.indemi de K1bns, Batt Trakya vs. gibi on plana ge9ebilirdi, ancak bu olmam1§t1r. Buna ragmen, Ti.irkiye'nin resmi politikasi dahilinde tammlanm1§ olmasa dahi, tlpki SSCB'deki Ti.irki halklar gibi Irak'taki Ti.irkmen azmhk da f a§ist hareketin gi.indeminde uzun y1llar rezervde tutulmu§tur.

Ti.irkiye 'deki irkyi!furanci hareketin onderlerinden olan Nihal Ats1z 1965 yilmda Oti.iken dergisinde yazd1gi bir yaz1da ttpki

25

K1bns Ti.irkleri gibi Kerki.ik Ti.irkmenleri 'nin de "milli bir dava" yer9evesinde di§ politika gi.indemine almmasm1 onermi§tir. Tipki bugi.inki.i Ti.irk basmmm yaptlgi gibi, Ti.irkiye devletini Barzani 'ye (bugi.inki.i KDP Jideri Mesud Barzani'nin babas1 Mustafa Barzani) kar§i ki§kirtmi§, Ki.irt Devleti'nin kurulmasi "tehlikesine" dikkat yekmi§; Ki.irtlerin Ti.irkmenleri "azmhk" olarak nitelemesine kar§i yikmi§t1r.

Atsiz, Cumhuriyet devletinin Irak'ta bulunan "Irak Ti.irkleri"ne yonelik bir siyaset izlememesini ele§tirir: " .. .lrak bagims1z bir devlet olduktan sonra Irak Ti.irklerinin iptidai ve di.i§man bir idare altmda olduklan di.i§i.ini.ilerek o yonde bir siyaset izlememesi Cumhuriyet hariciyesinin milli bir di§ siyaset gildememe vasfmm dogal sonucudur. 'Balkan vatanda§i olmayi Ti.irk vatanda§i olmaya tercih ederim' diyen Tevfik Ri.i§ti.i Aras ve 'bizim iyin Kibns davas1 diye bir dava yoktur' diyen Fuat Kopri.ili.i gibi §aheser bakanlar gaynmillilik hastahgmm arazlanyd1."

Atsiz, " ... Bir yandan israil'e yenilmesinin su9unu Ti.irkiye'ye yi.iklemeye yah§arak Ti.irk di.i§manhgmi milli siyaset haline getiren Arap devletlerinden biri olan Irak, ote yandan Moskova'da yeti§tirilmi§ onderleriyle komi.inist di.i§i.inceleri benimseyen ve bagims1z devlet kurma hayali ardmda ko§an iptidai Ki.irtler bu 1.000.000 Irak Ti.irki.inii yok etmek i9in ftrsat bekliyor. Bu Ti.irklerin, Irak' m petrol bolgelerinde ya§amalan da hem onemlerini hem de kendilerini tehdit eden tehlikeyi artttrmaktadir" diyerek sorunu kendince tariflemi§tir. Bu tarifin aradan otuzyedi yil geymi§ olmasma ragmen bugi.in de Ti.irk basmi tarafmdan boyle yap1hyor olmas1 oidukya onemlidir.

Kas1m-Arahk # 5

lffi .\/iirndde., ; Nihal Ats1z "Kerkiik Tiirkiiniin bu destege ihtiyac1 var. Ostelik Kerkiik Tiirkii daha datalihsizdir. Nas1l talihsiz olmasm ki Barzani admda bir Kiirt e§k1yas1 devlet kurmaya ve Kerkiik Tiirklerine azmhk hakk1 vermeye kalk1yor.( ... ) ~imdi bir de Kiirt devlet kuracak da l.000.000 Tiirk'e azmhk hakk1 mt verecek?" diyerek hedefin esas olarak devletle§meye yah§an Kiirtler oldugunun altm1 yizer.

Ats1z, "Kerkiik Tiirkleri"nin sahiplenilmesi isteminin a§ag1dan yukanya dogru bir kampanya orgiitlenerek Tiirk devletine dayattlmas1 isteminde bulunur: " ... Milletlerde bir dii§iince olgunla§hg1 zaman o dii§iincenin "davram§" haline gelmesi iyin kiiyiiciik bii sebep yeti§ir.

Boyle zamanlarda dii§iincenin bayrag1m ayan kimse "Tiirk tarihinin ki§ileri" arasma girer, Tiirkiye'nin pasif bir di§ siyaset giittiigii y1llarda, meslekta§lan arasmda oldukya geri saflarda bulunan bir gazeteci, merhum Sedat Simavi, K1bns davasm1 milli bir dava olarak one siirmekle tarihte §erefli bir sahr olmu§ ve onun ileri att1g1 dii§iince art1k milli bir siyaset, bir iilkii haline gelmi§tir. (... ) Bu kiistahya iddialar kar§tsmda Tiirkiye 'nin kiiltiir ve fikir hayatmda soz sahibi olan, soz sahibi oldugunu iddia eden bunca kalem sahibi arasmdan Sedat Simavi gibi biri y!k1p da Kerkiik Tiirkleri 'ni milli bir dava haline getiremez mi?"

Goriiliiyor ki Ats1z'm otuzyedi y1l once yapt1g1 yagn bugiin hem Tiirkiye devletinin resmi siyasetinde hem de "kalem sahiplerinde" yank1s1m buluyor. Kerkiik ve Musul petrolleri iizerinde pazarhklann yaptld1g1 bir sir degilken, "Ya§amak ve giiylenmek isteyen insan da, millet de i§tahh olur. Bu geryek ortada iken tarihi haklann dile getirilmesini emperyalizm diye §amataya alan ahklara soz hakk1 verilmemelidir, unutulmamahdir ki bir milletin meseleleri yalmz iktisadi degildir. iktisadi problemler hirer vas1tadan ibarettir.

Kafalara ve goni.illere kaz1lmas1 gereken ba§ka bir geryek de §Udur: Tiirkiye 67 ilden ibaret degildir" diyen Ats1z'm bugiinkii takipyilerine kar§t miicadele etmek gereklidir. Bunun yolu ise Ats1z'm "iktisadi mesele" diyerek iisttinii

.

~

.

26

orttiigii s1mf miicadelesini yi.ikseltmek ve "tarihi haklann dile getirilmesi" k1hf1 altmda onerdigi yaytlmac1 politikalan bugiin devam ettirenlei:e kar§I miicadele eden entemasyonalistlerin saflanm s1kla§ttrmaktan geyer.

Kaynaklar: 1. N. Ats1z, "K1bns'tan Sonra Kerki.ik'', 17 Temmuz 1965, Otiiken, say1 19, i\:inde Ats1z, Makaleler I, 1997, irfan Yaymlan 2. Orhangazi Ertekin, "Cumhuriyet Donemi'nde Ti.irk\:i.ili.igi.in <;atallanan Yollan", i\:inde Modem Tiirkiye'de Siyasi Dii~iince­ Milliyet~ilik, ileti§im Yaymlan, 2002

i.~ri .lliirntlch•,i

Kas1m·Arallk # 5

Liberallerin en islamc1s1, • lslamc1lar1n en liberali:

AK Parti hiikiimeti devam etse de, ABD'nin yakla§immm ozellikIe ser.:im sonras1 donemde degi§tigi, Irak 3 Kas1m ser.:imleriyle Tiirkiye'de siyasi pazarhklan vesilesiyle de ili§kilerin geli§tigi alandaki giir.:Ier ili§kisi yine ve daha koklii bir gorlilmektedir.

Diger yandan, AKP esas olarak MDbi9imde degi§ti. islamc1 bir partinin bu kez 9ok daha biiyiik bir kitle destegiyle tek ba§ma SiAD'da temsil edilen sermayenin has partisi iktidar olmas1, Bat1c1 laik burjuvazi ve konumundadlf. Dolay1s1yla bu odagm talepTSK 'nm bu se9imlerdeki aday1 durumundaki Jerini dikkate almak zorundadlf. islamc1 serCHP 'nin ise yeterince oy alamamas1, bu kana- mayeyle BatJc1 sermayenin ~ikarlan r.:eli§tikr.:e dm, dolay1s1yla 28 Subat'm bap ns1zhgmm giindeme elecek sorunlar AKP hiikiimetini ilam anlamma geliyor. 4¢ Milcadelesi'nin saran r.:~li§kilerin bir diger nedeni olarak kar§1ger.:en say1smda 1srarla vurgulad1g1 f1rtma bol- m1zda durmaktad1r.

Son olarak, AKP, art arda gelen ekonomik gesine giri lirken ortaya r.:1kan bu tablo, yiirlimii§liigii bir kez daha tescillenen bu sis- krizlerin faturasm1 odemekten b1kmt§ geni§ temde, oldukr.:a geni§ kitle destegine ragmen ezilen kitlelerin biiyiik beklentileriyle iktidara AK Parti 'nin daha ba§tan ciddi r.:eli§kilerle ta§1nm1§hr. iMF programmm oziine sad1k kalacag1m, ger.:tigimiz on kar§1 kar§tya oldugunu gosy1lki donemde uygulanan teriyor. AKP 'nin izlemeye f!'l"1llll•••11t11..• • • politikalann devamc1s1 olkoyuldugu politika yeni bir dugunu daha ba§tan ilan e28 ~ubat'm h1§mma ugraden bir programla bu bekmamak ir.:in Bat1c1-laik burIentilerin kar§1lanmas1 elj uvazi tarafmdan kabul bette miimkiin degildir. edilme r.:abasmm etkisiyle Mesele, AK Parti hfr§ekillenmi§tir. ~ ••••MMlil1fillliliMfl kiimetinin kitlelerin goAKP'nin bu odak tarafmziinii boyamaya ne kadar an biitiinii e emmsen- •lll~M•MM•Nll"'11 devam edebilecegidir. Bu mesi son derece zorlu lflllNll!t!MilllMillili konuda hiikiimetin, ge9ko§ullara baghd1r. mi§ hiikiimetler doneminTiirkiye burjuvazisine deki uygulamalardan farkyaranmak i9in gosterilen ltM••••lf~MM~I h baz1 yonternleri izleyer.:abaya paralel olarak AB ve . . . . . . . . . .. anla§Ilmaktadlf. ceg1 ABD emperyalizminin de ~lilll•illill~~~ AKP'nin kitle destegini §iipheleri giderilmeye 9ahboylece bir siire daha §Ilm1§tlr. Tayyip Erdogan' - . . . . . . . .. devam ·ettirmesi soz m fiili ba§bakan olarak Av- NliMilfliMillill konusu olabilir.

Bu rupa iilkelerine diizenledigi l~,.f!•N•••Ml•llill konuya dikkatle yakla§turlarm bir sebebi de budur. mak gerekir.

AB 'nin AKP'ye olan ihtiyath yakla§1m1 k1smen

Selim Kar/J

M•8MtJJlliilliJ

N••N•ll!illiJ

Ntiiillllll

~······•~r.i 27

Kas1m-Arahk # 5

iH·i lliirnde/esi

getirmek yoniindeki man yine kabinenin diger unsurlarmca desteklenmemi§, oneri havada kalm1§tlr. Bu tiir omekler h1zla 9ogalmaktad1r.

Burjuva basmmda da AKP iktidarmm bir koalisyon hiikiimeti gibi, biitiinliikten yoksun bir 9ah§ma i9erisinde oldugu yoniinde s1zlanmalar duyulmaktad1r.

AKP hiikiimetinin ba§mdaki bir diger sorun, esas olarak islamc1 gelenekten gilin kadrolann dev Jeti ue lenek_&p.oli..ti)<as11~a uyum s~a~kta giJs:liik c;:ek~r. Tayyip Erdogan, Ya§ar Yak1§ ve baz1 bakanlar ozellikle di§ politikada Irak, K1bns ve AB konu'iannda yaptiklan a91klamalan, ilgili bakanlik biirokrasilerinin, Genelkurmay'm uyanlan sonucunda defalarca diizeltmek zorunda kalm1§lard1r. Zaman zaman, CHP'den gelen nasihatleri bile dikkate alarak bu politikay1 gii9liikle stirdiirmeye 9ah§maktad1rlar.

Ancak §Unu hatirlatmakta yarar. var: AKP'lilerin bu "hatah" 91k1§lanm sadece amatorliige baglamak yanh§ olur. Bu hiikiimet i9in AB 'ye iiyelik konusunda sonu9 almak ve ABD'nin destegini kaybetmemek hayati onemdedir. Bu dogrultuda BM'nin K1bns plam ilk etapta olumlu kar§Ilanm1§t1r. Olas1 Irak sava§mda ABD'nin isteklerini yerine getirmekte tereddiit etmeyecekleri, Wolfowitz'in ziyareti s1rasmda DI§i§leri Bakam Yaki§'m "tezcanh" a91klamas1yla basm oniinde ortaya koyulmu§tur. Ancak AKP hiikiimeti, devletin bu konularda izledigi taktigi bir miktar y1pratan bu yonelimini, i9eriden ozellikle TSK'mn tepkisine ragmen stirdiirecek durumda degildir. 0 nedenle arada mada hizaya 9ekildiklerinde sozlerini yutmakta bir beis gorrnemektedirler.

AKP hiikiimetinin bafmdaki bir dlier sorun, esas olaral< i~lamc1 gili.-ekten gelen kadro(aran - · devietln geleneksel.polltlkasma uyam saglamakta gii~liik qekmeleridir. Tayyip Erdogan, Yapr Yak11 ve baz1 bakanlar ,iizelllkle d11 politikada lrak, K1br1s ve AB konularmda yapt1klara a~1kl~malar1, ilgil( ' ba~anllk .biirokrasilerinin,

Glnelkurmay'm uyar1lara sanucunda defalarca diizeltmek " zoiunda kalm1tlard1r.

AK Parti hiikiimetinin zorlu yolculugu AK Parti sistemin merkezine gen;ekle§tirdigi zorlu yolculuga art1k hiikiimet olarak devam etmektedir. Yukanda k1saca degindigimiz 9ok boyutlu gerilimlerin etkisi altmda bu hiikiimet tek ba§ma iktidar olmanm avantajlarmdan da yeterince yararlanamayacak, kendi biinyesinde 9atlaklar olu§maya ba§layacaktir.

Nitekim bunun i§aretleri §imdiden ortaya 91kmaktad1r. Meclis ba§kam Arm9, yaratt1g1 turban krizi nedeniyle ba§ta Erdogan olmak iizere partinin ileri unsurlannca ele§tirilmi§, bu tart1§mada neredeyse tamamen yalmz b1raklim1§tir. Oysa partinin alt kadrolarmm yonetimle aym duygulan payla§nrnd1g1m tahmin etmek zor degildir. Sanayi Bakam Ali Co~kun ' un bedelli askerlik uygulamasm1

11

Yap1sal reformlar"a devam

Gerek Acil Eylem Plam 'nda, gerekse hiikiimet programmda yer alan giri§ ctimlelerinde §U noktanm alt1 a91k9a 9izilmektedir: bu htiktimet ges:ti&imiz on ytlhk donemde uygulanan politikalan ve ortaya konan h!S!efIen tiimiiyle sahiplenmekted~. Bu htiktimetin gorevi onceki donemde koalisyon htiktimetJerinin zay1fhg1 nedeniyle yeterince geli§tiremedigi politikalan tek parti htikiimeti

28

as1m-Arallk # 5

,. \ "I·

l/ llCllt ·· /l' 1l'\I·

kaynak gosterilememesidir. Anla§1lacag1 tizere bu htiktimetin de kaynak iyin ba§vuracag1 ba§hca yontem iy ve dt§ bory aln'nma ytiklenmek, dolay1s1yla iMF'ye teslim olmak olacaktJr. Program en ba§ta "yap1sal reformlar"da siirekliligi ontine koymaktadtr. Bu dogrultuda ozelle§tirme uygulamasmm h1zlandmlmas1 ve ozelle§tirmenin kapsammm ola~i~digince geni§l~~ilmesi soz konusudur~I tymde madencthk sektortiniin tamamen ozelle§tirilmesi, demiryollanmn da ozelle§me kapsamma almmas1, egitim ve saghk alanmdaki ozellestirme uygulamalannm derinle§tirilmesi, enerji piyasasmm rekabete acrtlmas1 hedeflenmektedir. Bunun yamndi: Merkez Bankasi 'nm bag1ms1zhgmm korunacag1 taahhiit edilmektedir. Yeni htiktimetin bankac1hk sektoriinde hentiz giderilememi§ olan bozuklugu dtizeltme yoniinde yeni bir onerisi bulunmamaktadJr. Bu alanda da iMF dogrultusunda ytiriinecegi anla§tlmaktad1r.

"Yap1sal reformlar"m devamma ili§kin bu taahhiitler aslmda iMF patentlidir, dolay1s1yla mevcut ekonomik programla uyumludur.

Zaten iMF yetkilileri Arahk ba§mda geryekle§tirdikleri gorii§melerde bu tedbirleri desteklediklerini belirtmi§lerdir.

Sermayeye destek AKP'nin iMF programma ele§tirilerinden biri de programda "reel sektor"iln ihmal edildigi, programm bu dogrultuda revize edilmesi gerektigiydi. Hilkilmet programmda oncelikli hedeflerden birinin ekonomik btiyiime oldugu belirtiliyor. Bu dogrultuda programda sermayeye destek iyin yeni te§vik tedbirleri gilndeme getiriliyor, yerli ve yabanc1 yatmmc1ya bedelsiz arsa tahsisi vaat ediliyor.

Aynca Mali Milad uygulamasmm kaldmlmas1, yeni bir vergi affmm yLkanlmas1, "reel sektor"ii koruyacak yeni bir vergi politikasmm hayata ge9irilmesi taahhiit ediliyor. AKP'nin bu alanda ortaya 91kacak kaynak ihtiyacm1 kar§tlamaya yonelik onerisi daha ciddi.

olmamn avantaj1yla gercrekle§tirmektir. bzetle bu htiktimet esas gorevinin neoliberal saldm programmt ve militarist politikalan derinle§tirerek siirdiirmek oldugunu daha ba§tan ilan e~mi§tir. "Sosyal boyut" demagojisi bir yana, IMF'nin i;:izdigi ana <;:er<;:eve d1~ma i;:1kmama AKP'nin hiikiimet programmm temelini olu§turmaktad1r. Bunun bir kamt1 da, ortaya konan hicrbir ekonomik hedef icrin ciddi bir

29

i~ri .lliirntlde., i

Kas1m-Arahk # 5

Yap1lan a91klamalarda %6.5'luk faiz d1§1 fazla Parti 'nin neden bu kadar biiyiik bir destegi hedefinin dii§iiriilebilecegi soyleniyor. Yani arkasma toplayabildigi derginin bu say1smdaki bory Odemeye biityeden daha az kaynak 3 Kas1m seyimlerini analiz eden yaz1da zaten aynlarak elde ~i lecek fazlamn sanayi ser- degerlendirilecegi i9in bu konuya girmiyoruz. mayesine aktanlmas1 giindeme getiriliy_£r. (Bu Ancak, haz1rlad1g1 hiikiimet programmda da arada olu§turulacak kaynagm bir k1smmm bu sorunlann somut 9oziimlerini gostere"sosyal" harcarnalara aynlacag1 yoniinde bir meyen AKP'nin bu destegini oniimiizdeki iddianm bulundugunu da hahrlatmak gereki- se9imlere ta§1yamama olas1hgmm yiiksek yor. Ancak amacm oldugunu belirtmekte fayda var. "§eker dag1tmak" i9in bir Hiikiimetin i§sizlik miktar para ay1rmamn sorununu 9ozmeye yootesinde bir anlam1 lplz ....... nelik onerileri onceki olmad1g1m belirtelim. h iikiimetlerinkinden Bu konuya a§ag1da ilkade yoksullUk farkh bir dogrultuda detekrar deginecegiz.) laundan . . . . ..

Dolay1S1yla, bu konuda llalladllmasl tlailldlJ. gil: yatmmlann, yani yerli ve yabanc1 seriMF ile giri§ilecek olan 11 mayenin desteklenmesi pazarhgm emek9ilerin A9l1k SIRlflDIR ·a1bndald yoluyla istihdamm ar91karlanyla hi9bir ilgisi allaler"e ejltlm ve sagllk tmlmas1 _ve yabanc1 i§xi yok. Asil amax ser- yard1m1 yapllacai• vaadi yah§tmlmasmm oniine mayeyi destekleyecek ge9ilmesi. Sermayenin kaynagm yaratilmas1. Oziinde emek9llerln desteklenmesi i§sizligi · Tabi ki bu destek sadece aleyhinedir. Yoksul ipiz, k1smen azaltabilse dahi, bo~lara daha az kaxnak emak9i kltlateriR as1I ihtlyac1 milyonlarca i§sizin ol;yl;arak degil, ~as k111nt1 dDzeylnde Y•d1m dugu bu iilkede sermaolarak i§xilerin daha da yenin 91karlarm1 meryok somiiriilmesinin ze- insanca Y8f8111 i9ln yetacek kezine alan bu tiir yonmmi }'.!!"atdarak sag- iicret ka111l1j1nda blr 11, temler sorunu 96zemelanac~. Dstelik dayyeceginden ger9ek9i att1g1 programm s1k1 bir ger9ek bir 11 gDvencesl degildir. Burada AKP disiplinle uygulanmasm1 slstemi ve ajltim, sagl1k glbl iktidarmm, patronlann isteyen iMF'nin faiz dJ§I haklar1n dayatt1g1 yeni i§ Yafazla hedefiniQ dii§iisas1 'm ve 57. hiikiimetin riilmesini kabul etme- almmas1d1r. son anlannda kabul edimesi muhtemeldir. Bu durumda AKP'nin, sermayenin ihtiya9lanm len i§ Giivencesi Yasas1 'nm i§xilere getirdigi kar§ilamak iyin emek9ilerin s1rtma binmekle sm1rh kazammlarm iki yasamn birle§tirilmesi yoluyla geri almmasm1 tamamen destekledigiyetinecegini soyleyebiliriz. ni hahrlatmak bile yeter. Aynca iMF'nin Yeni hiikiimetin "i15izlik ve yoksulluk" kamuda ah! istihdam1 ortadan kald1rma ad1 altma binlerce i§yiyi i§inden etmeyi plandemagojisi Ezilen kitlelerin en onemli sorunu duru- lad1gm1 ve AKP'nin de buna direnmesinin soz mundaki i§sizligin ve yoksullugun ortadan konusu olmad1gm1 da burada belirtelim. Biitiin kaldmlmas1 konusunda inandmc1 olamayan bunlardan sonra 15 bin km. duble yo! yap1m1ypartilerin 9ogu 3 Kas1m'da sand1gm dibini la ve ba§latilacak konut seferberligiyle i§sizlik boylad1lar. Aslmda, AK Parti 'nin de seyim sorunun 96ziilemeyecegi yeterince a91k. Dstebeyannamesinde bu sorunun 96ziimiine ili§kin lik bu "§iipheli" vaatlerin kag1t iistiinde kalma inandmc1 bir oneri bulunmuyordu. AK olas1hgmm olduk9a yiiksek oldugunu, onceki hiikiimetlerin bu tiirden vaatlerinin ak1betini

llaSllll lstatlStlllare lire.Id ••.,. i11S811111 soFUDUn da Mak lllilmllll

daill,

-

sosyal

garantl altlfta

30

as1m-Arallk # 5

j,ci .lr .

hattrlayarak da soyleyebiliriz.

Resmi istatistiklere gore iki milyon insanm i§siz oldugu bu iilkede yoksulluk sorunun da bundan bag1ms1z olarak halledilmesi miimkiin degildir. "Ac;hk smmnm altmdaki aileler"e egitim ve saghk yard1m1 yap1lacag1 vaadi oziind~ e~ekc;i_Ierin a_Ie~hinedir. Yoksul i§siz, emekc;1 k1tlelerm as1l 1hhyac1 kmnh diizeyind yard1m degil, insanca ya§am iyin yetecek iicret kar§th v mda bir i , er ek bir i iivenc i sistemi ve e v itim sa vhk ibj sos al haklann d garanti altma aim AK Parti iktidanmn, Refah Partisi ve belediyecilik donemlerinden kalma deneyimler sayesinde halka §eker dag1tmay1 iyi becerdigi anla§1lmaktad1r. Milletvekili lojmanlarmm satilacagmm duyurulmas1, c;ok basit bir goz boyama c;abas1 olmasma ragmen kitlelerde bir sevinc; yaratm1§ttr, ancak bunun etkisi gec;ici olmu§tur. Tanmda ucuz mazot saglanmas1, 15 bin km. duble yo!, Gebze-Halkah banliyo hatt1, Bogaz demiryolu tiip gec;i§i vb. tiiriinden vaatler bir paket olarak bak!ld1gmda ozgiin yanlar ta§1d1g1 goriilmektedir. Ancak htzla f1rtmanm ic;ine siiriiklenen iilkede AKP'nin emekc;i ve ezilen kitleleri bu kmnt1la. la c;ok uzun siire idare etmesi miimkiin degildir.

01§

, , ·

fikirleri iktidarda deniyor. Bu gorii§iin k1smen dogru oldugu soylenebilir. AKP'nin c;1karmaya haz1rland1g1, gec;en hiikiimet doneminde Agustos aymda mecliste kabul edilenin devamr niteligindeki Uyum paketleri oldukc;a liberal onlemleri ic;ermektedir. Hiikiimet programmda da bu dogrultuda biitiin ad1mlann attlacag1 soylenmektedir. Ancak programda Kiirt sorunu tiimiiyle es gec;ilmi§tir. Kiirtc;e yaymla ilgili olarak haztrlanan komik RTUK yonetmeligi hakkmda AKPliler'den ses c;1kmamaktad1r. Uyum yasalannda da Kiirt sorununun c;oziimiiyle ilgili somut degi§ikliklere yer verilmemi§tir. Kopenhag'dan tatmin edici bir sonuc; c;1kmayacag1 anla§1hnca ikinci uyum paketi siiriincemede b1rak1lmt§tlr. Hat1rlanacag1 iizere, gec;mi§ hiikiimet doneminde ANAP, AB 'ye iiyelik ic;in miizakere tarihi alan parti olma hevesiyle idamm kaldmlmas1, anadilde yaym ve anadil egitimi konulanm giindeme ta§Iffil§, bu konudaki degi§ikliklerin MHP'ye ragmen gec;mesi ic;in biiyiik c;aba harcamt§h.

AKP ise, yonelimi ashnda ANAP'mkiyle aym 0 olmasma ra men, oz iii durumu nedeni le SK ile c;eli§ki ic;erisine girmekten ekinmek-

politika ve bu baglamda demokrasi

AKP'nin demokrasi, haklar ve ozgiirliikler alanmdaki taahhiitlerini di§ politika ba§hg1 altmda toplamak yer.i nde olur. <;iinkii AKP'nin demokrasi anlayt§I tiimiiyle AB'ye iiyelige endekslenmi§ durumda. Burjuva c;evrelerde ANAP ic;in kendisi meclis dt§tnda

te · Di§ politikamn biitiiniinde de AKP'nin yonelimi diger alanlardakiyle paraleldir.

Hiikiimet en gerici giic;lerin destegini kazan-

31

i~ri \/iirnt/1·/ni

Kas1m-Arahk # 5

mak adma en gerici politikalara imza atmaya Sonu~ haz1r durumdad1r. Geleneksel militarist ve AKP iktidara geldigi andan itibaren bir yay1lmac1 politika aynen korunacaktir. ikti- iyimserlik havas1 estirilmeye ~ah§1lm1§tir. dara gelir gelmez israil ile ittifak ili§kilerinin Bat1c1-laik burjuvazi kendi §i.iphelerine ragaltJ ~izilmi§, onceki hi.iki.imetlerin yonelimi men, bu iyimserlik havasmm Bat1h mi.ittefikbenimsenmi§tir. Refah Partisi'nin bile kendi lerine de SJ~ramasma bizzat on ayak olmU§tUr. iktidan doneminde israil ile askeri anla§malar Bunun sebebi elbette ki i~inde bulundugumuz imzalad1g1 hat1rland1gmda bu durum kulaga Slkl§Uc konjonkti.irdi.ir. CHP bile, soylemini giderek sertle§tirmesine ragmen sozde bir §a§Jrt1c1 gelmemektedir.

Yukanda da degindigimiz gibi Wolfo- muhalefeti si.irdi.iri.iyor, laik kanadm witz'in Irak konusunda son pazarhklan yap- uyanlanmn meclisteki sozci.isi.i olmaktan oteye gidemiyor. mak i~in Ti.irkiye'de Geriye tek ciddi muhalebulundugu sirada 01fet aday1 olarak Emek §i§leri Bakam Y ak1§' m hawas1 Ban§ Demokrasi Bloku "talihsiz" a~1klamas1 astlrllmeya .. . . . . .,. kahyor. Bunun aynnt1h AKP hi.iki.imetinin bu sebeplerini bu say1da, kandl konudaki tavnm yeter- lldlC•·lalk Blok'un gelecegini ince gostermi§tir. Tek fllpllel~ne,...,bu degerlendiren yaz1da ba§ma i§ ba§ma gelen lyllnlldlkhalasln11Babh bulabilirsiniz.

Burada AKP Ti.irkiye'yi boylu dikkat ~ekmek isteboyunca sava§a sokmaya digimiz nokta §U: niyetlidir.

In ollnuttur~ ..

AKP'nin programmm Son olarak, AKP'nin sermayenin saldm proK1bns ve AB mesedaha da grammm lelerindeki tavn da aym sertle§en bir devammdogrultudadir. Yukanda imnJHkttlriliir~ blla, dan ba§ka bir §CY da bahsettigimiz gibi olmad1g1 yeterince a~1k AKP i~in AB' den ufak olmasma ragmen, yine da olsa bir taviz koparde emek~iler ve ezilenmak hayati onemdedir. siizde Riuhalefatl ler a~1smdan tuzaklarla <;i.inki.i iktidanm koruyasiirdOrDyor, lalk kaaad11 doludur.

AK Parti probilmesi bi.iytik ol~tide 1 gramma k1smen bile buna bagh gori.inmekteolsa sahip ~1kmak, edir. Bu nedenle BM'nin siizciisii olmaktaa ·iitaye mek9ilerin ve ezilenlerin K1bns plamm gozti ho§ vaatlerle bir stire dakapah kabul etmeye .. ·-~···,·'"'·""~'£.... ,_ ha kandmlmasma, orkalk1§m1§lar, AB 'nin "i.iyelik tarihi i~in tarih" vermesine raz1 olduk- gi.itli.iltiklerinin daha da daralt1lmasma, sava§m lan izlenimini yaratmaktan ka~mmam1§lardir. ac1larma katlanmak zorunda b1rak1lmalarma Ancak dikkat edilirse Ttirkiye'nin halihazirda- olanak tammak demektir. Emek, Ban§ ve Deki resmi politikas1 bu dogrultuda degildir. mokrasi Bloku'nun politik program(s1zhk) Ttirkiye Kopenhag'a "otomatik pilot" kon- sorunu aym zamanda bir zaman sorunu haline troli.inde gitmektedir. Soylemek istedigimiz, gelmi§tir. Yeni hi.iki.imetin programmm bu stire~te devletin resmi di§ politikasm1 btiti.intine kar§J mi.icadeleye ba§lamak hem de devletin ~elik ~ekirdeginin idare ettigi, hi~ vakit kaybetmeden ba§lamak gerekmekteAKP'nin s1k s1k bu politikayla ~eli§kiye dti§er dir. durumda oldugudur.

AIP lktldara galdljl andan ltlbaraa blr lylmsarllk bUrJlivazi

llliittetlkfarlne·de ........-. blmt 8J8k elllltla kl:

-·· l lllllil : ftlnde.bul•dllitma·•*"'" CHP .........• lderak " . sartleftlrmeslaa rajman blr uyar1lar111n mecllstakl

gldamlyor... . -

.u_ • • •

,~ 'UIW'L~..,..~~--w..-----

32

i~ri \liirntlelni

Kas1m-Arallk # 5

Ta§lar yeniden yerinden oynarken:

3Kas1m se~imlerinin analizi "Bu kadar yoksulla§ma oldugunu bilseydim siyasete girmezdim. Vatanda§larda sm1f bilinci yok, aslmda bun/arm Marksist olmas1 /fiz1m. " Kemal <;evik, MHP Ankara milletvekili aday1, eski BDDK iiyesi "... tabamn tepkisi ...ekonomik krize, IMF program/anna, bu program/an uygulayan hiikiimete ve yoneticilere, kaynaklan e/inde tutan var/Jk/J kesimlere, siyaset ve i§ diinyasmdan yolsuzluklara kan§anlara yoneliktir."

Prof. Dr. Sencer Ayata, ODTO Sosyoloji Boliimii Ba§kam "Gene/ sefmen kit/esi de, AKP'ye oy verenler de, CHP'Jiler de yeni hiikiimetin fOZmesi gereken en biiyiik sorunun i§sizlik ve ekonomik kriz o/dugunda birle§iyor... Ekonomik kriz ve onun yaratt1g1 i§sizlik sorunu ile i§ini kaybetmek korkusu 3 Kas1m 'm sonucunu belirJemede ba§ta gelen faktar olmu§tur. " Prof. Dr. Y1/maz Esmer, Bogazi9i Oniversitesi 3 Kas1m 2002 parlamento se9iminin bir "deprem" niteligi ta§td1g1 art1k yaygm olarak kabul goren bir§ey. Nas1I gormesin ki~ Bu se9imde hem hiikiimet, hem de meclis sand1ga gomiildii. Hiikiimeti olu§turan ii9 parti, ii9 bu9uk y1I once oylarm % 55 ' ini toplam1§ken, bu kez bu partilerin toplam oy oram % 15 'e dii§tii. 1999 se9imlerinde parlamentoya giren be§ partinin tamam1, tarihte ilk kez, bu seyimde meclisin d1§mda kald1. (0 se9imde meclise giren partilerden Fazilet'in halefinin Saadet oldugu varsay1hrsa.) Hatta bunlardan birinden (DSP 'den) kopanlarm olu§turdugu ve yiiksek say1da milletvekiline sahip YTP dahi , "yeni"yi temsil iddiasma ragmen meclise giremedi. 550 milletvekilinden sadece 57' si yeni meclise girebildi (55 ' i AKP milletvekili, 2'si son dakikada DSP'den CHP'ye ge9enler.) Bir onceki hiikiimet ve meclisin se9men tarafmdan 33

boylesine toptan reddi, TUrtiye tarihinde ilk kez goriiltiyor.

Bu niteligiyle, bu se9imlerin sosyalistlere ilk dersi , diyalektigin yeniden hat1rlanmas1 geregidir. Bir dii§iiniin, <;iller'i, Y1lmaz'1, Bah9eli'si, Ecevit'i, y1llar boyu ne kadar onemliydiler. Nasti "kii9iik daglan ben yaratttm" edas1yla dola§1yorlard1. Bugiin (belki biriki istisnayla) tarihin 9op sepetine at1lmay1 bekliyorlar. Bir dii§iiniin, ANP, DYP, MHP, DSP, SP nasll "biiyiik" partilerdi, iktidann ta§1y1c1lan olarak nasII biitiin toplumdan sayg1 gori.iyorlard1. ~imdi, her biri kii9i.ilmi.i§ttir.

Sadece barajdan da degil. Baraj, ornegin Almanya'da oldugu gibi % 5'e indirilmi§ olsa ezilenlerin, horlananlann part1s1 bile, HADEP'in en biiyiik bile§enini olu§turdugu DEHAP bloku, 43 milletvekiliyle, DYP'nin, MHP'nin, ANAP'm ontinde meclisin ti9tincti partisi olacaktt ! Hi9bir §CY aym kalmaz. Belki yakm gelecekte olmayacak, ama bir giin biitiin diizen partileri i§te boyle kii9iilecek, bugtiniin AKP'sinin ve CHP'sinin yerinde ise ezilenlerin, horlananlann partileri olacak.

Htiktimet ve meclisin yedigi sandtk darbesinin yamstra, 2002 se9imleri, 1991 'den bu yana ilk kez, Tiirkiye'nin 9ok partili tarihinde ise dordiincii kez, bir partinin tam bir toprak kaymas1yla tek ba§tna hiikiimet olmas1yla sonu9land1. (Bundan onceki omekler 1950-60 aras1 Menderes ve Demokrat Parti, 1965-71 arast Demirel ve Adalet Partisi ve 1983-91 aras1 Ozal ve ANAP hiikiimetleriydi.)

On y1h a§ktn bir koalisyonlar doneminden sonra (biraz da se9im sisteminin katk1s1yla) tek ba§ma iktidara gelen bu parti, iistelik daha be§ ytl once, cumhuriyet tarihinin dordiincii askeri miidahalesi arac1hg1yla iktidardan devrilmi§ bir hareketle aym aileden gelmektedir. Aynca da, kurulah sadece bir ytl olmu§, ama her ii9 se9menden birinin oyunu alma ba§ansm1 gostermi§tir.

Kas1m-Arahk # 5

i.ffi Miirntle/esi

9ekirdeginde ekonomik krize ve sonu9lanna tepki yatar.

Se~imde

ekonomik krizin rolii

Ekonomi faktoriiniin onii siiriilmesi, solda kimilerince ku§kulu bulunuyor.

Erdogan'm da iMF'ye cepheden kar§I 91kmad1g1 hatrrlatihyor. iMF'ye cepheden kar§I 9Ikan sol partilerin neden bu oylan alamad1g1 soruluyor. Dervi§'in CHP'nin oyunu arttird1gma dair bir kam lleri siiriiliiyor. Oysa, yukanda sozii edilen (ve a§ag1da ele ahnacak) bir9ok dolay1ma ragmen, AKP'nin zaferinin, esas olarak, halkm ekonomik krize ve bunun sorumlusu olarak· gordiigii siyasi kadrolara tepkiden kaynakland1gm1 dogrudan gosteren bir dizi veri mevcut: • Her§eyden once 3 Kas1m s~iminin esas konusu ekonomi idi. Se9im oncesinde . yap1lm1§ biitiin yoklamalar ve anketler, halkm ekonomiye ili§kin (i§sizlik, yoksulluk vb.) kaygilannm se9imdeki tercih bak1mmdan belirleyici oldugunu gosteriyordu. 6megin, bir ara biitiin toplumun giindemini i§gal eden AB konusu (bir tak1m biiyiik burjuvalar dt§mda) se9imde oy tercihlerini neredeyse hi9 etkilemedi. (Etkileseydi, ANAP'm ve ters yonde MHP'nin biraz daha fazla oy almasm1 beklemek gerekirdi.) Y azmm ba§mdaki almtida Y1Jmaz Esmer'in ara§tlrmalara dayanarak ileri siirdiigii bu nokta dogru ise, boyle bir se9imde galibi ekonomik kayg1Jann belirlemedigi soylenemez.

• Eldeki biitiin ara§tlrmalar ve 91plak gozlem, AKP'nin · tabammn ve se9meninin esas olarak yoksullardan olu§tugunu ortaya koymaktad1r. Buna kar§Ihk, gelir ve egitim diizeyi yiikseldik9e se9menin CHP'ye oy verdigi ortaya 91kmaktad!f. Y1Jmaz Esmer'in ara§tlrmalan bunu ortaya koyuyor. (Bkz. Milliyet, 7 Kas1m 2002) Sencer Ayata da §Oyle soyliiyor: "Sol ve sag arasmda sm1fsal aymm hi9 bu kadar net olmad1. Sol lokorriotif olarak varlikh orta sm1flann, sag ise magdur ve 9ah§an sm1flann oylanna dayanarak yiikseldi."

Hiikiimeti olu§turan iio parti, iio buquk y1I once oylar1n °/o 55'1nl toplam1pen, bu kaz 0/o 15'1nl aldllar. 1999 seoimlarinde parlamentoya giren be§ partinln tamam1, .tarihte ilk kaz, bu seoimde meclisin d1§mda kald1.'

Bir iinceki hiikiimet ve meclisin seomen tarafmdan biiylesine toptan reddi, Tiirkiye tarihinda ilk kez giiriiliiyor.

Kimileri bu geli§menin temellerini AKP'nin ya da Recep Tayyip Erdogan 'm baz1 ozelliklerinde anyorlar. Oysa bu s~imde biiyiik zafer ile biiyiik yenilgiyi birlikte ~tkla­ mak gerekiyor. AKP'nin zaferi, esas olarak, rakiplerinin hezimetinin bir iiruniidiir. Gene! durumdan soyutlanmt§ bi9imde AKP'nin ozellikleriyle a9tklanamaz. Elbette, AKP'nin ve Erdogan' m baz1 ozellikleri, neden ba§ka bir partinin degil de AKP'nin oteki partilerin yenilgisinin y1kmt1Jan iizerinde yiikselmi§ oldugunu a91klar. Arna yine de belirleyici olan, se9menin AKP'ye oy kullanarak aslmda ge9mi§ meclisin partilerine bir ders vermek istemi§ oldugudur.

Hem ge9mi§in reddinin, hem de AKP'nin se9ilmesinin ardmda yatan aym fakt6rdiir: emek9i ve yoksul halk kitlelerinin iMF programlanna, ekonomik krize, "hortumculuga" ve biitiin bunlarm sonucunda kendilerinin i9ine itildigi i§sizlik ve yoksulluga tepkisi. Elbette, bu tepki kitlelerin an bi9imde ekonomik bir akil yiiriitmesi temelinde degil, bai1 dolay1mlar arac1hg1yla ortaya 91km1§t1r. Arna varolan siyasi yap1lanmaya verilen biitiinsel tepkinin

34

i.~·ri .lliinulete., i

Kas1m-Arallk # 5 (Cumhuriyet, 7 Kas1m 2002) Bu nokta iki §eyi a9tklar. Birincisi, AKP ' nin oylannm en azmdan k1smen ekonomik temelli oldugunu. ikincisi de, CHP'ye giden oylar arasmda ozel olarak Dervi§'e destek olmay1 ama9Iayan oylarm, "kiireselle§me" ve iMF politikalanndan uzun vadede avantaj saglayacag1 umudunkayda olan orta ve list s1mflardan nakland1gm1. Yani Dervi§'e sempati duyarak CHP'ye oy verenler ile iMF'den rahats1z olduklan i9in AKP'ye (ya da Gen9 Parti'ye) oy kullanmt§lard1r. Homojen bir se9men kitlesi yoktur. Elbette, CHP'ye oy verenler arasmda iMF'ye kar§t olanlar vardtr. Bunlar da, Dervi§'e ragmen, alternatifsizlikten ya da geleneksel CHP' Iilikte boyle bir se9im yapmt§lardtr.

Nitekim, Ytlmaz Esmer'in ara§ttr• mas1, AKP se9meninin 9ok yiiksek oranda anti-iMF egilimler gosterdigini ortaya koyuyor. (Milliyet, 7 Kas1m 2002). Bu partiye oy kullananlarm yans1 iMF ile ili§kilerin kesilmesini dogru bulmaktachr! (Bu tiir radikal onerilerin halk1 yabanctla§tlracagm1 ileri siirenlerin kulaklan 9mlasm!) Zannetmeyin ki, geri kalan yans1 iMF programlanm oldugu gibi sineye 9ekiyor. Bunlann aynen devamm1 isteyenlerin oram "9ok 9ok kii9iik"tiir. Bu da §Unu gosteriyor: her ne kadar Tayyip Erdogan burjuvaziye giivence vermek i9in son donemde (baz1 "revizyonlar" talep edecegi ifadesi dt§mda)

35

iMF'ye kar§I sesini yiikseltmi§ olrnasa da, daha onceki donemin iMF programlanna kar§I soylemi ve tabanda 9ah§an militanlann ba§anh propagandas1, ekonomik krizden cam yanan emek9i ve yoksullarm AKP'ye oy vermesine yetmi§tir. e Bunlarm otesinde, 9arp1c1 bir durum vardtr ki, AKP'nin zaferinin nas1l esas olarak eski siyasi yaptlarm ekonomik politikasma tepkisinin oteki yiizii oldugunu, ondan hi9 bir bi9imde aynlamayacagm1 ortaya koyar.

Tarhan Erdem'in ara§hrmalannda, AKP'ye oy kullananlann tam %38 'i oy tercihi gerek9esini "bir de bunu deneyeyim" olarak a91klam1§t!f!

Buna kar§tltk, "gorii§lerime en yakm parti" diyenlerin oram %32'dir. Oysa, gene) s~men kitlesi i9inde bu yiizdeler, s1ras1yla, %23 ve %37'dir. (Radikal, 6 Kas1m 2002) K1sacas1, AKP ' ye oy kullanan on insandan dordii, eskiye tepkisinden deneme oyu kullanm1§tlr.

• Nihayet, Gen9 Parti 'nin toplad1g1 %7,2'1ik tepki oyunda, her ne kadar Uzan'm .kontroliindeki medyanm, bedava konser ve yemeklerin vb. etkisi olsa da, bu partiye oy kullanan se9menlerin 9ok biiyiik boliimii ara§hrmac1lara a91k9a iMF'ye kar§I tavnm benimsedikleri i9in onu tercih ettiklerini ifade etmi§lerdir.

K1sacas1, 2002 se9imleri ekonomik krizin ve onun iiriinii olan sorunlann belirledigi bir

i~ri .lliicatldesi

Kas1m·Arahk # 5

seyim olmu§tur. CHP, Dervi§'in varhg1 ytiztinden solundan alabilecegi oylann bir boltimtinti kaybetmi§tir. iMF'ye cepheden kar§1 ylkan sol partiler bu tepki oylanm alamazlard1, ytinkti tepkiyi en yok duyan i§siz ve yoksul varo§ halkma ula§malan yok gtiytil. Ayncabu partilerin sesini duyanlarm bir boltimti baraj1 dti§tintiyordu, bir oolilJllil ise sola kar§J ideolojik onyarg1lara sahipti.

AKP seyim kampanyasmda iMF'ye ay1kya cephe almamasma ragmen, baz1 ozellikleri dolay1S1yla bu tepki oylanm toplam1§t1r.

Oyleyse, §imdi bu ozelliklere, yani yukanda soztinti ettigimiz dolay1mlara satlrba§lanyla deginelim.

AKP'ye biiyiik destegin ardmdaki iiteki faktiirler AKP'nin seyim zaferini kavrayabilmek iyin oncelikle §Unu belirtmek gerekiyor: islamc1 hareket, gerek siyasal hayat, gerekse de toplum iyindeki konumlam§I itibariyle, halk kitlelerinin goztine varolan dtizene muhalif bir gtiy olarak gortintiyor. Bunun belirli bir dtizeyde, esas olarak da hakim siyasi yapilanmaya ve ktilttir-ideoloji dtinyasma muhalefet anlammda onemli bir geryek pay1 iyerdigi ay1k. Buna kar§1hk, gerek sm1f ili§kileri, gerekse daha genel olarak kapitalist toplumun idamesi ay1smdan islamc1 hareketin en . az "laik" partiler kadar dtizen yanhs1 oldugu da bir o kadar ay1k olmah. Arna i§te belirli bir dtizeydeki muhalefet karakteri, ozellikle btiytik halk kitlelerinin bu kadar tepkili oldugu donemlerde, dtizene kizgmhgm islamc1 harekete destek biyimini almasma neden oluyor. Bunun unsurlarma geymeden once bir noktay1 ay1khga kaVU§turmahy1z: halk kitleleri bu seyimde neden tarihsel onder Erbakan 'm, d1§andan da olsa destekledigi Saadet Partisi 'ne degil de, AKP'ye yonelmi§tir?

Bu sorunun cevab1, seyim donemine ait faktorlerle degil, Ttirkiye 'nin son be§ y1l iyinde ya§ad1g1 geli§meler iyinde iki partinin tuttugu yer temelinde verilmelidir. Ba§ka bir biyimde soylenirse, Seyim donemine girildiginde, AKP'nin SP'yi ezecegi zaten belli olmu§tu. Son be§ y1la ili§kin sozti edilen silrey

36

ise uzun bir analizi gerektirecegi iyin biz burada temel nedeni k1saca ozetleyelim. 28 ~ubat (1997) sadece Refah' 1 iktidardan devirerek kapatmakla kalmad1. Aym zamanda, Refah'm ardmdaki temel sosyal gily olan islamc1 btiyilk ve orta sermayeyi de k1skay iyine ald1.

Burjuvazinin bu dilimleri, 28 ~ubat sonras1 donemde TSK'mn (ve onun ardmdaki ABD'nin) gticti kar§1smda ba§ka bir yoneli§in gerekli olduguna, varolan uluslararas1 ve iy siyasi dtizene entegre olmalan gerektigine karar verdiler. i§te AKP islamc1 burjuvazi ve aydmlar iyindeki bu degi§im stirecinin bir tirtintidtir ve aym zamanda onun ontinti aym1§t1r. AKP i§te bu ytizden (tarihsel onderinin karizmatik etkisinden de yoksun olan) SP kar§ismda seyimler oncesinde ana islamc1 gily olarak one f1rlam1§tl. ~imdi islamc1 hareketin, (AKP'nin de payla§tlg1) hangi ozelliklerin onu kitleler iyin dtizene yonelik tepkilerini ifade edebilecekleri bir tercih haline getirdigine ozet olarak deginmeye geyebiliriz: • Kitlelerin sadece ekonomik krize ve sonuylanna degil, genel olarak neoliberalizme, ktireselle§mecilige, Amerikan tam ya§ama vb. tepkisi, neredeyse dogal bir savunma halinde islamc1 harekete akmaktad1r. (1999'da da aym §ey MHP iyin geyerli olmu§tur.)

• 28 ~ubat, en azmdan 1994 ve 1995 seyimlerinde islamc1 harekete destek vermi§ kitleler ay1smdan kendi demokratik haklarma bir tasallut olarak ya§anm1§tlr. Bunun dini degerlere sahip ylkma ile ancak ikinci dereceden bir ilgisi vardlf. Y!lmaz Esmer'in yaptig1 ara§tirma, AKP seymeninin farkh ideolojik degerler (dini degerler, milli degerler, gelenekler, demokrasi ve insan haklan, laiklik) arasmda tercih yaparken, sadece be§te birinin din. degerleri tercih ettigini, buna kar§ihk be§te ikisinin insan haklan ve demokrasiyi seytigini gosteriyor. (Milliyet, 7 Kas1m 2002) • islamc1 hareket ve kadrolan, emekyi ve yoksul halka oteki burjuva partilerinden yok daha yakmdlf, ktilttirel olarak iyinden gelmi§tir. Bu ytizden varo§ halk1 ve genyleri kendilerini islamc1 harekete yok daha yakm hissetmektedir.

• islamc1 hareket, oteki dtizen partileri

i~ri lliirnt!dni

Kas1m-Arahk # 5

oylanm htiktimet mensubu MHP'den (ve k1smen DYP'den ve ANAP'tan) AKP'ye aktarm1ยงt1T. โ ข Nihayet, tarikatlerin bir boltimtintin AKP'ye verdigi destek, bu parti i~in onemli bir avantaj olmuยงtur.

Bu tart1ยงmay1 bitirirken, AKP htiktimeti ile birlikte btiytik burjuvazinin iktidan yitirdigi ve yerine orta ve kti9tik burjuvazinin iktidannm geldigi yolundaki teze de k1saca deginelim. Bu ttir bir tezin hi~bir maddi temeli yoktur. Hefยงeyden once, Bat1c1-Iaik burjuvazi ve partileri ile islamc1 partilerin sosyal temeli arasmdaki fark l 970'1i y11larda her ne olursa olsun, l 990'h y1llarda a~1k~a bUyUk burjuvazinin kendi i~inde bir ~ karakteri kazanmtยงtlr. islamc1 hareketin ardmdaki gti9 art1k taยงra kentlerinde k1stmlmtยง, Bat1c1 burjuvazi karยงtsmda btittin avantajlardanยท yoksun, 9elimsiz bir gibi bir se9im makinas1 degil, geniยง kitlelerle orta ve kti9iik burjuvazi degil, neredeyse en stirekli bir diyalog ve ahยงveriยง i~inde olan ve btiytiklerle boy. ol9tiยงmeye aday olan bir holdonlann gtinbegtin yaยงad1klan sorunlarla ilgile- ing sermayesidir Arkasmda aynca islami bannen bir sosyal hareket karakteri taยงtr. 28 ~ubat kac1hk ve ozel finans kurumlan olarak amlan sonrasmdaki 1999 se~imlerinde bile Fazilet' in mali sermaye vardlf. MUSiAD tiyelerinin probtiyiik baยงan kazand1g1 belediyeler de aym fili de bunu ay1k9a ortaya koyuyor. MDyonde bir etki yapmtยงtlr.

SiAD'm yaklaยงtk 2000 tiyesi gtintimtizde yakislamct hareket, oteki dtizen parti- laยงtk 2 milyar dolarhk ihracat yapmaktad1r โ ข lerinden farkh olarak, ancak ideolojik temelli (her tiye bir firma olsa bile firma baยงma ortasiyasi hareketlerde gortilen bir tarzda disiplin- lama bir milyon dolar). Bu tiyelerin istihdam li bir 9ahยงmaya yatkm bir orgtite ve kadrolara hacmi ise yaklaยงtk yanm milyon iยง9idir. sahiptir.

(Cumhuriyet, 14 Kas1m 2002) Yine her firโ ข Ekonomik krizin, ozellikle de iยงsi- madan tek bir iiye oldugunu varsaysak bile zligin, her y1l iยงgticti piyasasma giren ytizbin- firma baยงma ortalama 250 iยง9i. Ortalama bu lerce genci en ag1r bi~imde vurmas1, 18-25 yaยง olduguna gore (ve her firma sadece bir tiye ile aras1 gen9Jerin yaklaยงtk % 40'mm AKP'ye oy temsil ediliyor olmayacagma gore) bu say1lar kullanmasma yol aymlยงttr. (Buna karยงthk sadece en btiytik holdingler (Yimpaยง, ihlas, CHP'de gen9lerin oram 50 yaยง iisttindekilerle Diker, Kombasan vb.) bak1mmdan degil, daha aymd1T!) (Milliyet, 7 Kas1m 2002). geniยง taban aytsmdan da orta ya da kti9tik burโ ข iMF/Diinya Bankasi politikalan juvazi diye nitelenemeyecek bir sosyal profili dolay1s1yla btiyiik bir darbe yiyen Orta ortaya koyar. (Genelkurmay'm htiktimete Anadolu ve (k1smen) Karadeniz koyltisti, verdigi brifingde, "ยงeriat"m sosyal tabam 37

i.~ri .lliirndcle., ;

Kas1m-Arahk # 5

islamc1hareket, titeki dizen partlleri glbi bir se9lm makinas1 degil, genii kltlelerle siirekli bir diyalog ve all1verif lflnde olan ve onlar1n 'ginbegiin yapcl1klar1 $11'Unlarla llgilenen llir sosyal hareket

karakterl laftr. 28 fldlat sonras1ndaki 1999 seqlmlerinde bile Fazilet'in biiyUk bapra kazand1g1 belediyeler de aym yinde bir .atld yapm1§11r. i9inde 5 faizsiz finans kurulU§U, 18 holding ve 7540 btiytik §irket saytlmt§ttr. Bu §irketlerin toplam sermayesi 4 katrilyon TL· dolaymda oldugu hesaplanmaktad1r. Milliyet, I 0 Arahk 2002).

Kaldt ki, AKP, eski 9izgiden farkh olarak, bugtin sadece MOSiAD'a degil, TOSiAD ve gene! olarak sermayeye hizmet edecek bir 9izginin temsilciligine soyunmu§tur. Btiytik burjuvaziyi iktidar kulislerinin dt§mda gosterecek tahliller sosyalist harekete sadece zarar verir.

"Amerika'nm oyunu" mu?

Kokten Kemalistlerin goztine, AKP'ye kar§t 28 ~ubat ttirii bir "muhalefet" haz1rlama yolunda her§ey miibah goriindiigii i9in, bu se9imde AKP'yi iktidara getirenin Amerika olduguna dair bir efsane yaygm olarak konu§Ulmaktadtr. Bugiin ABD ile AKP'nin birbirini kar§thkh olarak denedigi ve yakm bir ili§ki kurmu§ oldugu aytkttr. Arna iddia edilen bundan ba§ka bir§eydir: ABD'nin May1s aymdan itibaren AKP'yi iktidara getirmek i9in bir "tezgah" haz1rlad1g1 savunulmaktad1r. Bu yolda kamt olarak sunulan en "ciddi" noktalar, birincisi, se9im fikrinin ilk kez May1s aymda (Amerika'nm adam1 olan) . Kemal Dervi§

38

tarafmdan ortaya atilm1§ olmas1 ve, ikincisi, ba§bakan Ecevit'in yakla§an Irak sava§ma direnmesi dolay1 s1yla tasfiye edilmesidir. Her iki noktanm da iler tutar yam yoktur.

Birincisi, Amerika'nm AKP ' nin kazanacagm1 bile bile Dervi§'e se9im istettirip kendi adamm1 harcamas1 en azmdan ·tuhaf bir mantikt1r.

Dervi§'in uluslararas1 finans diinyas1 ve dolay1s1yla ABD i9in ne kadar onemli oldugunu tart1§maya bile gerek yoktur. 0 zaman ABD neden Dervi§'i harcasm? AKP'yi bu kadar istiyorsa, o zaman onu daha da me§rula§ttracak bir§ey yapar ve Dervif in o partiye katilmasm1 saglard1. Boylece, hi9 olmazsa Dervi§ de burjuvazinin ve orta s1mflann bu kadar goz bebegi iken muhalefette renksiz bir milletvekilinin gosteri§siz roliinii iistlenmek zorunda kalmazd1! ikincisi, Ecevit ge9mi§te ne kadar "Saddamct" olursa olsun, zaten defalarca kamtJamt§ oldugu "esneklik" (yani belkemiksizlik) kapasitesini sava§ alanmda da gostermi§ti.

Bahar aylannda Cheney Tiirkiye'yi ziyaret ettiginde "yazm sava§ olmayacak, turizm baltalanmayacak" diye 9ocuklar gibi sevinecek kadar sava§a adapte olmu§tU. Aynca, eger TSK, ABD ile birlikte sava§may1 uygun gortiyorsa, buna Ecevit kar§J 91kamayacag1 gibi, tersinden, aym TSK sava§a kar§t ise, Tayyip Erdogan ' m TSK'nm iradesini a§arak ABD'ye destek vermesi de aym derecede olanaks1zd1r. Nihayet, geleneksel islami degerlere bagh tabamyla AKP'nin bir Miisliimanlar iilkesi olan Irak'a kar§J verilecek SaVa§a kattJmasmm oniinde de baz1 yap1saJ sorunlar oldugu unutulmamahdtr. AKP se9imini sava§tan yana yapabilir ve muhtemelen yapacaktir; ama bunun islamc1 kitle nezdinde bir ol9iide y1pranma ve Saadet'e koz verme gibi bedelleri de olacakttr. bte yandan, eger ABD Ecevit'in yerine sava§ yanhs1 bir yonetim istiyor idiyse, ay1k9a sava§ ba§bakam olmak istedigini soyleyen <;iller'den ya da

Kas1m-Arahk # 5

iKi .lliicmle/e., i

sava§a katilrnak gerektigini belirten Y1lrnaz'dan daha iyisini bulabilir rniydi? i§in ger9egi §Udur: ABD'nin AKP konusunda baz1 ciddi kayg1lan vard1. iyi haber alan Hasan Cernal'in se9irnlerden epey once aktard1gma gore, ABD yonetirninde AKP' nin irnaj1 "pozitif degil"di. AB, K1bns ve Irak konulannda bu partiye gtiven duyulrnuyordu.

Bu gtivensizligin daha da koklti nedenleri vard1. 11 Eyltil'tin ABD'de yaratt1g1 islarn alg1lay1§1, TSK'y1 rahats1z etrnerne kayg1s1, Afganistan'daki uluslararas1 gti9 ISAF'a asker yollarna oylarnasmda AKP'nin olurnsuz oy kullanrnas1 vb. Arna ABD ger9ek9i bir politika izler. AKP hakkmda kaygilan olrnasma ragrnen, bu partinin "1hrnh islarn" oldugunu saptarn1§t1r ve ·se9irni kazamrsa onunla 9ah§Ilabilecegi kararma varmI§tlr. (Milliyet, 17 Eyltil 2002) Btittin bunlan bir kenara koyaltrn.

Ger9ekte, 2002 se9irnine giden yo! ve se9irn sonu9lan, en btiytik gti9lerin bile tarihi kendi istedikleri gibi yoneternediklerinin ay1k bir kamt1 olrnu§tur. May1s aymdan itibaren, burjuvazinin gti9leri ikilernlerle kar§I kar§1ya kalrnI§tlr. ABD ve burjuvazi bir ayag1 9ukurda olan bir ba§bakanla ytirtinerneyecegini, onun yedeginde halii sonuna kadar gtivenilemeyecek (ve AB konusunda sorunlar 91karan) fa§ist partinin ba§kam oldugunu gortiyor ve yeni bir htiktirnet istiyordu. Arna se9irnin de AKP'yi ba§a getirecegini. ve bunun Ttirkiye'de 28 ~ubat tipi bir 9eli§kiyi yeniden kortikleyecegini de gortiyordu. Yani se9irn gerekiyordu ama 9oztirn de olarn1yordu! Hamle, se9imsiz

39

yeni bir htiktirnet iyin DSP'nin boltinrnesiyle ve "troyka"nm pazarlanrnas1yla yap1ld1.

Elbette burada Dervi§'in Arnerika ' mn (ve Cern'le birlikte Avrupa'mn) adarn1 olrnasmm btiytik rolti vard1. Hedef, Ecevit' siz ve MHP'siz, arna aym zarnanda se9irnsiz bir yeni htiktirnet kurdurmakt1. Arna MHP'nin 3 Kas1rn'da se9irn atag1 ve bunun bir dizi ba§ka partiden destek bulmas1 dururnu alttist etti.

Ba§a dontilrnti§tti: eski hiikiimetle yiirtinerniyordu, arna se9irnden de ideal bir 9oziim 91kmayaca,kt1. MHP ilk baki§ta saglarn bir kar§I harnle yaprnl§ gibi gortiniiyordu, arna o da aslmda kendi oltirn fermamm irnzalarnI§tJ. Htiktimetin par9alanrnas1 siirecinde ya§anan iy sava§, btittin htiktirnet partilerinin (ve DSP'yi bolenlerin) ba§1m yiyecekti. Dervi§ bu yiizden, her ttirlti ahliiki ilkeyi 9igneyerek, kendisini CHP'ye att1. Se9irne gitrnemek i9in 9e§itli rnanevralar da i§e yararnad1. <;iller'e ba§bakanhk teklif ediliyordu, ama o rnerkez sagda sadece kendisinin baraj1 ge9ecegini ve boylece ANAP'1 ezrni§ olacag1m sand1g1 i9in bunu reddediyordu.

Ard1 ardma yap1lan hatalan goriiyor rnusunuz? Burada "tezgiih"tan eser bile yok.

Burada zavalhhklan i9inde 91rpman politik gti9ler var. i§te Tilrkiye'yi 9ok yakmda yeniden 28 ~ubat tipi bir gerilime silrtikleyebilecek gti9ler dengesine, ABD'nin bir "tezgah1" ile degil, bu yanh§hklar kornedyas1 ile gelindi!

i~(i lliirnt!<'l<''i

Kas1m-Arallk # 5

CHP: "yenl orta"nm partlsl Bu yaz1da CHP' nin bu se~imde ve sonrasmdaki konumu iizerinde uzun uzad1ya durmaya gerek yok, c;iinkii 11¢ MUcadelesi'nin bu say1smda CHP'ye aynlmt§ bir yaz1 mevcut.

Burada k1saca deginmek istedigimiz konu, sec;im sonuc;larmm CHP'nin sosyal tabanmm ozelliklerine tuttugu l§tga ili§kin.

Bilindigi gibi, Britanya'da Tony Blair'in "Uc;tincti Yol"undan sonra, Alman sosyal demokratlannm Iideri Gerhard Schroder de 1997'de iktidara "yeni orta" §ianyla gelmi§ti.

Her iki durumda da hedeflenen, aslmda yeni toplumsal katmanlara eri§mekti. Bu partilerin en giic;lii tabamm olu§turan klasik i§c;i ve emekc;i kitlelerin otesinde, yeni sektOrlerde crah§an yiiksek iicretli katmanlarla kiic;iik burjuvazinin palazlanan, "aydmlanm1§" kesimleri.

Sosyal demokrasinin vatam say1labilecek bu iki tilkeye kar§tt olarak, Ttirkiye'de CHP ve ard1llan hic;bir zaman hirer i§c;i partisi olmad1lar, dolay1s1yla sosyal demokrat da olmad1lar.

Arna ozellikle sendikah i§c;ilerin onemli bir kesimi 70' li y1llarda CHP'ye, 80'li y1llarm sonunda ve 90'h y1llann ba§mda da SHP' ye goniil ve destek verdi. ~imdi CHP (ve genel olarak "sosyal demokrat" olarak amlan hareket), hi~bir zaman organik bir bag ic;ine girmemi§ oldugu i§c;i sm1fmdan uzakla§arak, toplumun daha varhkh kesimlerine, ozellikle de orta sm1flara ve yiiksek ticretli "beyaz yakahlar"a ait bir parti haline geliyor.

Ara§tlrmalar, CHP'nin 3 Kas1m sec;imleri.nde en onemli destegini varhkh, egitimli, "kilreselle§me" ile biitiinle§mi§, kentli orta sm1flardan elde ettigini gosteriyor. CHP tiniversite mezunlan arasmda birinci parti durumundayken, ilkokul mezunu ya da daha az egitim gormti§ katmanlar arasmdaki destegi son derece dil§tik. Aynca gelir dtizeyi ile CHP'ye oy verme egilimi arasmda pozitif bir korrelasyon oldugu da saptanmt§ durumda.

(Milliyet, 7 Kas1m 2002) Bu toplumsal katmanlar dt§mda, CHP'nin yilksek oranda oy ald1g1 kesimler Aleviler. (DEHAP' m SP ile ittifak yapma olas1hg1, Alevileri bu partiden btittiniiyle uzakla§tlrd1g1 ic;in, CHP'nin bu cenahtan ald1g1 destegin beklenenin tizerine 91ktig1 tahmin edilebilir.) Nihayet, izmir40

Aydm-Mugla-Antalya-Mersin hattmda, Ege ve Akdeniz'in tanm ve turizm zengini ve Batt Avrupa ile ileri diizeyde kiilttirel btittinle§me ic;indeki k1y1 illeri ile, yeni bir sanayi havzas1 haline gelmi§ olan Trakya' nm her tic; iii, btiytik olc;tide laikligin korunmas1 dtirtilstiyle, CHP' yi birinci parti olarak sec;mi§tir.

Ancak CHP'nin birinci parti olarak 91kt1g1 bu illerde bile " sosyal demokrasi" giic; yitirmi§ durumda. Bu, ozellikle i§r;i sm1fmm yogun oldugu kentlerde 9arp1c1 diizeylere vanyor.

1999'da DSP ile CHP'nin ald1g1 toplam oy oranlan ile bu iki partinin 2002 'de ald1g1 oy oranlan kar§1la§tinld1gmda (hep yuvarlanm1§ ve yakla§lk say1lar verilecektir), oylann istanbul 'da % 40 dolaymdan iii; bolgede % 22-28 arasma, izmir'de %50' den % 30' a, sanayi iii Kocaeli'nde % 33 ' ten % 20 dolayma, madenci iii Zonguldak'ta %47'den %23 'e, yeni sanayile§en Trakya illerinden Kirklareli 'ode %50'den %35 ' e, Tekirdag'da ise %50'den %30' a dti§tiigti goriiltiyor. Bilytik kentlerden istanbul'da AKP'nin % 37, Genr; Parti ' nin ise % 7-9 aras1 oy ald1g1 , izmir'de ise Genr; Parti ' nin ortalama % 17 ile ikinci parti 91kt1g1, AKP'nin ise (islamc1hgm hii;bir zaman diki§i tutturamad1g1 bu ilde) % l 7'ye yakla§tlg1 dti§tiniiliirse, i§r;i s1mfmm alt katmanlarmm ve kent yoksullarmm nerey·e dogru kayd1g1 anla§1hr.

Uzun vadeli egilimlerin peki1mesi Her ne kadar baz1 bak1mlardan 3 Kas1m ser;imi benzersiz ozellikler ta§1yor ve bir ilk olu§turuyorsa da, aym zamanda, bu ser;imde, Tiirkiye' nin politik hayatmda 90'h y1llann ba§mda i§lemeye ba§layan ve her ger;en se~im­ le birlikte derinle§erek siiren baz1 egilimlerin daha da ileri bir dtizeye s1~rad1g101 da goriiyoruz. l~fi Macadelesi'nin onctilii S1111f Bilinci dergisinde 1995 se~imlerinden beri saptanan baz1 uzun vadeli egilimler, 3 Kas1m 'da 9arp1c1 diizeyde geli§me gostermi§ bulunuyor.

• Kaplan sntmdaki iktidar: 1991 y1lmdan bu yana, her ~de (bugtinkii diizeyinde olmasa da) iktidar partileri devriliyor, daha once iktidar olmam1§ bir tak1m partilerin y1ld1z1 parhyor. 1991 'de sekiz y1ld1r iktidarda

Kas1m-Arahk # 5

i.H'i .llii('(u/clc .. i

olan ANAP'm yerine 1991 yllmdan bu yana, her • Merkezin ~okU§U, u~lann yUkDYP ve SHP'nin ytikseli§i: Uzun bir stiredir selmesinin, 1995 'de seljimde iktidar partileri saptamI§ oldugumuz bu DYP-SHP htiktimetinin devriliyor, daha iince iktldar egilim de bu se9imlerde y1pranmas1 sonucu Re- olmam11 bir tak1m partilarin derinle§erek 9arp1c1 fah ' m zafer kazanmas1y1ld1z1 parllyor.

Bu egilim, boyutlara ula§ffit§ttr. Bir nm, 1999'da btittin oteki yanda, burjuvazinin partiler gerilerken DSP 2002 seljimlerinde iktidar ve MHP'nin t1rmam§a partilerinin biitiiniiyle sand1ga 1950'den bu yana has partileri olan merkez ge9mesinin cisimle§tirsag partiler btittintiy le digi egilim, 2002 se9im- giimiilmesi ve yeni yiikselen Ierinde iktidar partile- partinin, iincekilerden farkll 96ktintti i9indedir. DYP ve ANAP'm toplam oyu rinin btittintiyle sand1ga olarak, tek ba§ma lktidar 1991 'de %51 'den, gomiilmesi ve yeni ytikl 995'de . %39'a, selen partinin, onceki- olmas1yla, giiriilmemi§ bir 1999'da %26'ya dti§lerden farkh olarak, tek keskinlik kazanm1§11r. mti§tti. 2002 se9iminde ba§ma iktidar olmas1yla, gortilmemi§ bir keskinlik kazanm1§hr. (Elbet- bu iki parti toplam % 15 oy alm1§t1r! Daha te, bunlar arasmda 1999 se9imlerinin ozgtil bir gene! olarak, sistemin mutemet partileri olan yam vard1r: sonu9larda 28 ~ubat mtidahale- merkez partileri (merkez sag ve merkez sol sinin de etkili oldugunu unutmamak gerekir.) birlikte) de 9arp1c1 bir gerileme i9indedir. Bu 90'h y1llann btittin se9imlerinde %20'Ierde partilerin toplam oy oram 199l'de %72 idi. dola§an oylann "sahmm oram" (partiler arasm- Bu oran 1995 'te % 64 ile ha!a ytiksek sayilada oy kaymalanmn bir gostergesi) bu se9imde bilecek bir dtizeyde iken, l 999'da % 57'ye dti%44'e ytikselerek Ttirkiye tarihinde bir rekor §tiyordu. Arna oylann mutlak 9ogunlugu ha!a klfmI§ bulunmaktad1r. (Mehmet Akozer, merkez partilerinindi. 2002 se9imlerinde merCumhuriyet, 24 Kas1m 2002) Bu saptamadan kez partileri azmhga dti§mti§ttir: % 36! Bunun 91kacak sonu9, i9inde k1vrand1g1 9eli§kiler kar§1smda (islamc1 ve fa§ist partilerden ag1yla Ttirkiye'de htiktimet olmanm kaplan olu§an) u9 sag, 1991 'den bu yana her se9imde s1rtma 9Ikmak gibi oldugu ve bugtin zaferiyle yeni bir atihm yap1 yor. 1991 'de (RP ile goz kama§t1ran AKP'nin de otekilerin ak1be- MHP'nin ba§ml 9ektigi) u9 sag ittifak % 17 oy tine ugramamas1 i9in bir ne<;len olmad1g1d!f. alm1§t1. 1995 'de bu partiler se9imlere ayn • DUzen gU~lerinin bOliinmU§lUgtt: girdiler ve toplam oylan (RP+MHP) %29'a Ttirkiye burjuvazisinin partiler sisteminin (12 9Ikti (BBP 1995 se9imine ANAP i9inde girEyltil 'tin marifetlerinin tirtinti olarak ba§layan) mi§ti.) l 999'da Fazilet ve iki fa§ist partinin bOltinmti§ltigti derinle§erek devam etmektedir. toplam oy oram (esas olarak MHP'nin Bugtin, islamc1 harekette iki (AKP ve SP), ba§ans1yla) % 34'e ytikseldi. Bugtin u9 sagm fa§ist harekette U9 (MHP, BBP, ATP), merkez oylan (AKP+SP+MHP+BBP) · %46'ya sagda ti9 (DYP, ANAP, DTP) ve sosyal ula§ml§ bulunuyor! (AKP'nin eski islamc1 demokrat olarak amlan merkez solda dort sagdan belirli farklar gosterdigi a9tktlf. Arna (CHP, DSP, YTP, SHP) parti vard1r (daha bir9ok ama9 a91smdan, ozellikle de emperyakti9Ukleri saymad1k). 12 Eyltil tarafmdan lizm, burjuvazinin hakim kanad1 ve TSK ile getiri\en, ama partilerin de 12 Eyltilctiltikleri ili§kiler a91smdan, AKP'nin hala sisteme tam ve HADEP korkusu dolay1s1yla kald1rmad1k- gtiven veremedigi ve dolay1s1yla mutemet parIan % 10 barajmm dtizen partilerinin 9ogun- tilerle aym konumda olmad1g1 hat1rlamrsa, lugu Uzerine 96kmesinin arka planmda, aymmm onemi anla§1hr.) U9 sol (yani Ktirt "kaplan tizerindeki iktidar"m y1prat1c1 hareketi ve sosyalist sol) 1995'de %4,2 iken ko§ullan dolay1s1yla stirekli derinle§en bu 1999'da %6'ya, 3 Kas1m'da ise btittin b61tinmeler yatmaktad!f. ba§ans1zhgma ragmen (esas olarak DEHAP 41

Kas1m-Arahk # 5

iKi .lliirnde/c., ;

oyl.a nnm art1ยง1 sayesinde) % 7,2'ye 91km1ยงtlr.

Yani, sistemin karยงismda olan ya da gtivenini kazanmamJยง u9 partilerin toplam oy oram 1995'de % 33 ve 1999'da %41 iken, 2002'de %53 ile mutlak 9ogunlugu elde etmiยง bulunuyor!

Tabii Ttirkiye politikasmda bir de radikal merkez var: TSK. Btitiin bu se9imler arasmda TSK 28 ~ubat "se9imleri"nde silahs1z kuvvetJerin destegiyle merkezin boยงlugunu kapatmay1 bilmiยงti. Ontimtizdeki donemde, politik merkez yeniden toparlanana dek, TSK'mn aym goreve talip olmas1 hi9 de ยงaยง1rt1c1 olmayacaktir. Hele hele 2004 bahanndaki belediye se9imlerinde AKP bir yandan, Emek, Banยง, Demokrasi Bloku bir yandan ciddi bir at1hm yaparsa ve merkez haJa yerinde say1yorsa, .

Ttirkiye'de gerilimin yine doruguna 91kmas1 iยงten bile degildir. Bunun i9in yeteri kadar vesile, aranacak olursa, kolayca bulunacaktJr.

42

Sonu~ Ttirkiye'nin politik sistemi, ontimtizdeki donemde sanc1h bir yeniden-yapilanma yaยงamaya adaydir. Bu yeniden-yap1lanmanm ti9 boyutu vardir. Evcilleยงen islamc1 hareket ile sistemin sinir merkezleri arasmdaki iliยงkilerin yeniden-yap1lanmas1; merkez sol ve merkez sagda, hatta belki de faยงist hareket i9inde toparlanma 9abalarmm yaratacag1 yenidenyapilanma; ve nihayet solda, Emek, Banยง, Demokrasi Bloku'nun gtindeme getirdigi yeniden-yap1lanma ve bunun bir altbaยงhg1 olarak sosyalist hareketin kendi i9inde bir yeni saflaยงma. Bu, ยท islamc1 hareketin btittintiyle duruldugu anlamma gelmiyor. 2003 ~ubatmdan itibaren aktif politikaya donecek olan Erbakan'1, bazilannm yapt1g1 gibi (Ertugrul Ozkok, Hiirriyet, 6 Kas1m 2002) btittintiyle tablodan silinmiยง iliin etmek i9in erkendir. AKP'niri I 0 yilhk iktidanm ilan etmek daha da ham bir iddiad1r (Ege Cansen, Hiirriyet, 6 Kas1m 2002). Erbakan ve izleyicilerinin Erdogan'm bugtin elde ettigi destegi kendilerine 9ekmeleri hemen hemen oยท lanaks1zd1r, ama AKP i9in evcilleยงmenin maIiyeti (aynen 1999-2002 aras1 MHP'de oldugu gibi) geleneksel tabam yabanc1laยงtlrmaktir.

SP, bu bak1mdan (MHP ile birlikte) AKP'yi zorlayabilecek bir gti9ttir hala. Oyleyse, islamc1 cenah da durulmamiยงtlr, ama bir stire boyunca oteki alanlardakinden 9ok daha smirh hareketlenmeler yaยงayacag1 ongortilebilir.

Elbette, f1rtmah bir doneme giren Ttirkiye'de geminin esas kaptanmm dtimeni nereye kiracag1, btitiin bu geliยงmeler a91smdan belirleyici olacakt1r.

Kas1m-Arahk # 5

i.H'i .lliicadefc,;

Silahs1z kuvvetlerin stizciisii: CHP Rana Duman Tek ba§ma iktidan hedeflerken o kadar pompalanmaya ragmen DSP'nin 1999 se9imlerinde ald1g1 oy oranma bile ula§amayarak tek ba§ma muhalefetle yetinmek zorunda kalan CHP i9in seyim sonu9lannm bir ba§artmn m1 yoksa ba§ans1zhgm m1 ifadesi oldugu yoniinde farkh g6rii§ler one siiriildii. Ancak §U anda CHP'nin bundan sonraki donemde mecliste nasil bir rol oynayacagm1 ve kimlerin temsilcisi olacagm1 tartt§mak sosyalistlerin kendi politik hatlarm1 belirlemeleri ay1smdan 9ok daha onemli ve anlamhdir. Yine de alman oylann profili ile ilgili bir ger9egi vurgulamak degerlendirmelerimize t§tk tutmas1 ay1smdan yararh olacakttr.

CHP Merkez Yonetim Kurulu'nun haz1rlad1g1 se9im raporunda, partinin kentli se9menden daha 9ok oy ald1g1, yoksul kesimlerin oturdugu varo§larda ve kirsal kesimlerde oy oranmm dii§tik kald1g1 belirtildi. Aynca aym raporda CHP'nin ytiksek gelir gruplannm oturdugu semtlerde, o kent genelinden daha yilksek oy ald1g1 da ifade ediliyor. Bu tablo bile CHP'nin temsil ettigi kesimin sm1fsal yap1sm1 en kaba bi9imiyle bile olsa ortaya koymaktadir. Jwi Miicadelesi'nin bir onceki

CHP'nin bundan sonraki diinemde mecliste nas1I bir rol oynayacag1m ve kimlerin temsilcisi olacagm1 tart11mak sosyalistlerin kendi politik hatlar1m belirlemeleri alj1smdan ljOk iinemli ve anlamhd1r. Yina de alman oylarm profili ile ilgili bir gerqegi vurgulamak degerlendirmelerimize 111k tutmas1 av1smdan yararh olacakt1r.

43

say1smda da belirtildigi gibi CHP bir burjuva partisidir ve hi9bir alanda i§9i ve emek9ilerin ihtiya9lanm kar§tlayacak politikalara sabip degildir. Bu durum, se9im oncesinde benimsedigi bir milyon ki§iye i§ vb. tilm demagojik soylemine ragmen iMF memuru olarak tepki toplayan Kemal Dervi§'in de etkisiyle geni§ emek9i kitleler goztinde de ifadesini bulmu§tur ve CHP'nin kendisini sol bir parti olarak gosterme zemini iyice ortadan kalkm1§t1r.

Buna ragmen bir onceki mecliste bulunan tiim siyasi partiler krizin sorumlusu olarak gorillilp tarihin 9oplilgtinii boylarken CHP meclis dt§mda olmamn avantajm1 kullanarak · diger burjuva partileri arasmdan s1ynlmay1 ba§armt§ttr. Ozellikle AKP'nin ytikseli§ine kar§t bir yandan orta sm1flardaki "§eriat korkusu"nu istismar ederek, diger yandan da oniimtizdeki donemin acil gorevleri aytsmdan hakim sm1flara gilven vermeyen AKP'ye kar§t pompalanarak meclise giren iki partiden biri olmay1 ba§armt§ttr. (Tabii bag1ms1z aday olarak se9ime girip se9ildikten sonra DYP'ye

i~ri .lliicadde., ;

Kas1m·Arahk # 5

gerren Mehmet Agar ile temsil edilen DYP' yi saymazsak.) K1sacas1, CHP'nin serrimlerden % 19,4'liik bir oyla bir onceki serrimlere gore oylanm artt1rm1§ olmas1 biiyiik oranda kendi rrabasmm, benimsedigi politikalann bir sonucu degil esas olarak bir onceki mecliste bulunan diger partilerin ba§ans1zhgmm ve siyasal kon-

~onktii~iin gereklerinin oylara yans1masmdan li'NJ#M'ji~ritlftlJHlJ'!i 1barettir.

. .

.

.

.

J.

Tek bqma "muhalefef'

_j -

..

Baykal serrimlerden sonra ilk yapt~g~ arr1~- ~011nr1TtTl!JJjlf w.·. w11~~ lamalarda muhalefet etmekten rrok birhkte I§ .

1 yapma aray1§1 itrinde olduklanm belirterek 1hmh bir trizgi 9izmi§tir. Sagduyu ile hareket ederek yeni bir 28 ~ubat yaratmamanm

I \. . l 9 - .

I

gerekliligine ve - gerilimlerden karrmmanm • • • oniimuzdeki donem arr1smdan onemine dikkat . . rrekmi§tir. Serrimi takip eden ilk giinlerde meclisteki her iki parti de Avrupa Birligi I • • konusundaki hassasiyetlerini - - - - - - -- --dile getirmi§ ve AB ile biitiinle§me siirecinde birlikte hareket etme yoniindeki kararhhklanm ortaya koymu§lardir.

Serrimlerden sonra olu§an yeni meclisin daha ilk giinlerinde arr1krra goriilmektedir ki mecliste gerrrek bir muhalefet yoktur.

Yeni kurulan hiikiimetin oniinde duran gorevler serrimlerden once bile belliydi. Ekonomi alanmda iMF programlanmn uygulanmas1, AB ile biltiinle§me siirecinde gerekli ad1mlann at1lmas1 ve olas1 bir Irak operasyonunda ABD'ye biraz daha uygun kO§Uilar yaratllmaya trah§tldestek. Arr1klanan hiikiimet programmda net maktadJr. CHP'nin ise bu konulardaki tavn bir §ekilde goriildiigii gibi AKP'nin ekonomi esas trizgisi itibariyle AKP'nin tavnyla ters alamnda atmay1 oniine koydugu ad1mlar i§tri dii§memektedir. Ekonomi alanmda iMF progve emekrriler arr1smdan bir onceki iktidann ramlannm uygulanmas1, AB ile biitiinle§me yapt1klanndan farkh bir §ey vadetmiyor. AB itrin gerekli ad1mlann at1lmas1 ve Irak operasyile biitiinle§meyi oncelikli bir hedef olarak onunda ABD'ye destek . K1sacas1 CHP, belirlemekte, hatta bu konuda daha tavizkar oniimiizdeki donemin belirleyicisi olacak bu bir tavir takmmaktadir. Son olarak belki de ii<r temel meselede gerrrek bir muhalefet gibi oniimiizdeki donemin en zorlu ve onemli gore- tavu almamaktadu. ~u k1sac1k zamanda vi olan lrak Sava§! ile ilgili pazarhklar goriilen baz1 orneklerde ifadesini buldugu siirdiiriilmekte, gerekirse sava§a . girilecegi bitrimde CHP en fazlasmdan AKP iktidanna yoniinde arr1klamalar yapilmakta, k1saca kar§l ki§lanm sesini yiikseltecek, onun temsilABD'nin yanmda sava§a girmek itrin sadece cisi olacaktir. TBMM Ba§kam Annrr'm tiir44

i~(i lliirncldni

Kas1m-Arahk # 5

banh e§i ile protokole gelmesi tizerine ya§anan olytide belirleyecektir. Jrak operasyonunun gerilimin ardmdan TSK ' nm tist dtizey komu- yakla§mas1 ve ba§ka bir dizi geli§menin etktanlarmm Anny 'a yaptig1 tiy dakikahk ziyaret isiyle §U an yapay bir §ekilde yarattlmaya sonrasmda mecliste yapt1g1 konu§mada yah§1lan gtiven ve istikrar ortam1 bir anda Baykal, seyimlerden sonra sahip oldugu ortadan kalkabilir. Bir stireligine tistti orttilmti§ tislubunu sertle§tirerek, alttan alta tehdit edici olan siyasi krizin daha da derinle§erek bir kez bir tav1r takmm1§, "Memleketin. temel kwum- daha gtin ytiztine y1kmas1 ve 28 ~ubat benzeri lan ile ters dii§meyin; rejim krizi yaratmaym" yeni bir kampla§maya gidilmesi soz konusu olabilir. CHP boy le bir §eklinde uyanlarda kampla§mada hiy bulunmu§tur.

Bir siirelijlne iislli Baykal, ne yaz1k ki ku§kU yok ki silahs1i di kuvvetlerin meclisteki solun baz1 bile§enlergin sesi roltinti tistlenecekince de kullamlan bir tir.

Bu ko§ullar argtirnam s1k s1k dile kar§tsmda i§yi ve getiriyor: seymenin % emekyileri burju45'inin mecliste temsil siiz vazinin iki kutbu edilmemesi . Soldan ytikselen sesler bunu CHP arasmda ya§anacak bir daha sonralan "memkampla§maya stkt§kqk11 yak ki kuvvatlerlll maktan Jeketin temel kurumkurtarmak, sasl raliinii lannca" meclisi feshetbizzat kendileri bOyle mek iyin kullamlabilebir kampla§maya s1cek olan meclisin k1§maya mahkum olkGfllllar k81'f1Slllda & me§rulugu tartl§ma mamak iyin sosyalistlnlr...... noktasma getirirken ler bugiinden i§yilerin, Baykal meseleyi aras11da yap11acak emekyilerin ve ttim ed1§anda kalan seyzilenlerin ihtiyaylan llklplaktan menin mecliste temtemelinde ytikselecek siliyeti temelinde ele bir muhalefet odag1 ahyor. bzellikle yaratmak iyin yah§kamplafmaya 11k1piaya CHP'nin meclis d1§mmak zorundad1rlar. Bu mahkum da kald1g1 doneme atifodagm temelleri seta bulunarak bu yimlerden hemen once seyimde baraj1 geyeEmek-Ban§ ve meyen partilerin §U anda iyinde bulunduklan Demokrasi Bloku 'nun kurulmas1 ile at1lm1§t1r. durumu yok iyi anlad1gm1 ve tercihleri meclis ~imdi yap1lmas1 gereken Blok ' un seyim d1§mda kalan seymenin de hassasiyetini goz stirecinde ya§ad1g1 deneyimin degerontinde bulunduracaklanm belirtiyorlar. Jendirilmesi, bu deneyimden dersler y1kart1lAncak gerek §U ana · kadar mecliste yizdigi mas1 ve bu yolla Blok'un daha dogru bir hatta tablo gerekse de izledigi politik hat temsil ilerlemesinin saglanmas1du. <;tinkti bugtintin ettigi sm1fsal taban gozontine almd1gmda, ko§ullannda geryek muhalefet aday1 Emek, CHP' nin milyonlarca i§yi-emekyi ve ezilenin Ban§ ve Demokrasi Bloku'dur ve bu tarihsel ihtiyaylanm, duyarhhklanm dikkate almaya- gorevi ancak kendisini i§yilerin, emekyilerin cag1 ay1ktu. ve ttim oteki ezilenlerin yikarlan temelinde Yakm gelecek belirsizlikler ve bunun politik olarak yeniden in§a ederse geryeksonucu yalkant1larla dolu bir donem olmaya le§tirebilecektir. aday. bzellikle 12 Arahk'ta geryekle§ecek Kopenhag Zirvesi 'nden yikacak karar iyteki dengeleri , devletin politikas1m da onemli

slfasi krlzin 1111111

litlllllf allR

derinl8fll'&k blr kaz dalla yiiziine 01kmas1 ve 28 fulaat benzeri yeni bir k•plaplaya gldilmesi kanusu alablllr. biiyle blr k•plap11da 1119 silalls1z meclisteki Ostlanecaktlr. SasyallsUar, Ill

lfll

llllllcfll•l

Mi

,M .llillll1

kampl.-,. kurtarmak, bizzat k8ftllllerj biJle bir altnamak loin oaba giister•lidlrler.

45

l~ri .lliicmlelesi

Kas1m-Arahk # 5

3·Kas1m-~se~imleri:

Yenilgiye ugr~yan solun umutlu ba§lang1c1 Ali Dehri Sonu9lanyla siyaset sahnesinde deprem etkisi yaratan 3 Kas1m se9imleri, sosyalist solda da, dii§iinme ve degerlendirme yetenegini yitirmemi§ herkesin, ayaklarmm yere basmasm1 saglad1. Sonu9lar, ciddi bir muhasebeyi ele§tiri-ozele§tiriyi .gerekli k1hyor. Bu bilan90nun ortaya koydugu ger9ekleri hareket noktas1 kabul ederek, gelecekte sosyalist solun sosyal ve siyasal alandaki yonelimini saptamas1, kendi 9izgisini -ortaya 91kan tabloyu dikkate alarak- §ekillendirmesi gerekiyor. Elbette bu 9izginin en onemli unsurlanndan birisi , sosyalist solun kendi arasmdaki ili§kileri ve ozellikle Kiirt Hareketi 'yle ili§kilerini nasII olu§turacag1dtr. Yaz1m1z bu konuyu ele alma amacmda degildir; fakat, se9im sonu9lanm, ozellikle se9im siirecinde Emek, Bart§ ve Demokrasi Bloku 'nun faaliyetlerini degerlendirerek, boyle bir 9izginin olu§umuna zemin te§kil edecek ger9ekleri saptamaya 9ah§acakt1r.

Blok d1§mdaki sosyalist sol DSP, YTP, CHP gibi kendisini solda tammlayan burjuva partilerinin toplam oyunda yakla§tk 1/3 'liik bir dii§ti§tin ortaya 91kard1g1 ba§ans1zhk tablosu herkes9e biliniyor ve yaz1m1zm konusu degildir. Sosyalist solda, se9imlere smtrh say1da ilde, bag1ms1z adaylar ve bu adaylar etrafmda olu§turulmu§ platformlarla kat1lan sosyalist sol i9in de soylenecek fazla §ey yoktur.

Ancak, Blok d1§mda kalarak, se9imlere Tiirkiye ol9iisiinde katJlan ODP, TKP ve iP i9in se9im sonu9larmm ba§ans1zhk olarak nitelenmesi gerekir. ODP'nin ge9en se9imlerde46

ki oy orammn yakla§1k %60'1 diizeyinde bir oyla yetinmesine kar§1hk, TKP'nin SiP'in oy oramm yakla§1k % 50, iP'nin de kendi oramm yakla§1k 2 kat artt1rmas1 ile s1ras1yla %0,34; %0,19; %0,51 oy oranlanyla se9imden 91km1§ olmalan, oy oranlanm arttiran partiler yoniinden de bir bapnya kar§1hk gelmemektedir.

ODP a91smdan sonu9 yoruma yer btrakmayacak kadar a91kt1r. Daha once parti i9i muhalefetin tiim oneri ve ele§tirilerine ragmen, "Ne Sam, Ne Saddam" slogamyla, ABD emperyalizmiyle, kurban se9tigi Irak arasmdaki miicadelede "tarafs1z" kalan ODP, bu kez, ABD'nin Irak'a saldm planma kar§I duruyordu. Yine iMF politikalanna kar§I dururken, muhalefetin biitiin oneri ve 9abalanna ragmen • ODP yonetimine kabul ettiremedigi "borc;lann odenmemesi talebjge sW"Jl,I~d.u. Ancak biitiin bu olumlu yondeki politik degi§iklikler, ODP'nin emek9i kitlelerin goziinde itibar kazanmasma yetmedi. K1sa siireli ve zay1f bir bi9imde yiiriitiilen se9im kampanyas1 etkili ve inandmc1 olamad1. ·ODP'nin Blok'tan neden ayn durdugu sorusuna verilen cevap, ODP i9indeki bir k1s1m kadrolan bile ikna edemedi.

ODP, tasfiyeciligin, y1llardrr izledigi sol-liberal politikalann, sosyal-demokrasinin pe§ine tak1larak, sosyalist solla mesafeyi a9ma 9izgisinin kar§1hgm1 agtr bir kay1pla kar§tla§arak aldt. Ufuk Uras'm ~ubat'ta yapilacak ODP kongresinde ba§kan aday1 olmayacagm1 a91klamas1 ve baz1 MYK yoneticilerinin istifas1 yenilginin tescilidir, fakat dogru bir 9izgi ve anlay1§m ODP'ye hakim olacag1m gosteren ciddi bir belirti ortaya 91kmam1§tlr.

TKP i9in soylenecekler, sektarizmin ne ~r onemlj ye iararh oldugunUD, bjr kez

Kas1m-Arallk # 5

h1.:i lliiuulelc•,i

1tlanmasmdan ibarettir. Solla ili§kilerinde, kendi partisinin ylkarlanm one y1kartmay1 ilke edinen TKP, bu amaca uygun dti§meyecek birlikteliklerin dt§mda kalmaya yaba harcamaktadu. ·Buna "e;ericiWe kar 1 mticadele" ad1 altmda Kemalistlerle ortak yizgiler ta§1yan §eriata kaf§t .mticadele anlayt§l e§lik etmektedir. Blok'un d1§mda kalmas1 sonrasmda, "Irak'ta Sava§a Hayrr" diyen orgtitlerle arasma mesafe koyan TKP, solu zay1flahrken, kendisini de soldan ayn tutarak, gontillti tecrit politikas1 izlemektedir. % 0, 19 'luk oy oram bu "safl1gm" politik kar§1hg1d1r. Ogrenci, aydm ve k1smen beyaz yakah i§yilerden kazamlan bu destegin, gelecekte i§yi ve emek~ilerin geni§ kesimlerine dogru geni§leyecegini gosteren, politik ve ozellikle orgtitsel yoneli§in ciddi bir belirtisi de yoktur. Sektarizm kadar onem ta§1yan ve TKP'nin onemli bir gti~ haline gelmesine engel olan ikinci faktor de budur. iP iyin seyim sonuylan tam bir htisran oldu.

"Barajlan A§hk Geliyoruz" afi§i sokaklarda yer ahrken %0,51 'lik sonuy ortaya y1kt1. ~ovenizmle, Genelkurmay §ak§aky1hg1yla, kendi d1§mdaki sola dti§manhkla ve burjuvazinin bir kanad1yla i§birligi yizgisiyle belirlenen kampanya, sona erip sonuylar ahnd1gm·· t isi" Dogu Perinyek. Genel da "vata

47

Ba§kanhk nobetini stirdtirme kararhhgm1 ve % 30'u nas1l bulmalarma imkan tamnmad1g1 oyktistinti anlatarak aym yolda ytirtinecegini de tekrarlamt§ oluyordu. iP'nin gortinen hezimetinin en hazin sonucu da buydu.

ODP, iP ve TKP'nin Ttirkiye ortalamasmm tizerinde oy oranma ula§hklan iller onemli olytide benzerlikler ta§1maktad1r. istanbul, Ankara, izmir, Adana gibi dort btiytik ii yanmda, Trakya ve Ege'nin sahile k1y1s1 bulunan illerinin yogunlugu bu kategoride yer almaktad1r. Btiytik §ehirlerde gelir seviyesi orta ve ytiksek olanlarm yerle§tigi semtler bu partilerin daha ytiksek ·oranda oy ald1g1 yerlerdir. Ozellikle ODP'nin ortalamanm tizerinde oy ald1g1 iller btiytik oranda CHP ile ~ak1§maktad1r. Bu durum, bu ii~ partinin c1hz da olsa, aydmlardan, ogrencilerden ve beyaz yakah i§yilerden destek bulduklanm, kol i§yileri ve diger emekyiler arasmda ise hiybir ciddi desteklerinin bulunmad1g1m kan1tlamaktadu.

Emek, Bar11 ve Demokrasi Bloku: Rakamsal degerlendirme denemesi Emek, Ban§ ve Demokrasi Bloku, DEHAP yatlst altmda se9imlere girdi. Se9im sonu9lanna ili§kin blok bile§enleri ozellikle HADEP ve EMEP tarafmdan ol9tistiz beklentiler yarattld1 ve sonuyta alman %6.23'ltik oy HADEP'in

i~·ri ,lf iirnde/esi

Kas1m-Arahk # 5

1999 sec;imlerinde ald1g1 %4.75'lik oy oranma k1yasla %31 'lik bir ilerleme saglam1§ olmas1na ragmen hayal kmkhg1 yaratt1. Ortada bir ba§ans1zhk bulunmasma ragmen, bunu oy oramm esas alarak dgerlendirmek yanh§ olacaktir. Hatta sadece oy oramm esas alan bir yerden bakarak, sm1rh bir ba§andan bile soz edilebilir. Ba§anzhgm nedenlerine ve buna ait tespitlere girmeden once, e\deki smirh verilerle, sonraki degerlenmdirmemize yard1mc1 olacak baz1 rakamlan ortaya koymak yararh olacaktir.

DEHAP sec;imlerde 1.960.000 oyla %6.23 oy oranma ula§mI§t1r.

Bu branm yakla§Ik %0.5'inin 1L·~~ sosyalistlere veya sosyalistler ..~'." ~ . katild1g1 ic;in DEHAP'a ait oldugunu kabul etmek miimkiindiir.

Ku§kusuz bu %0.5 'in ic;inde Kiirtler de vardu. Burada onemli olan bu oylann sosyalistlerle Blok dolay1s1yla kurulan DEHAP'a verilmesi yoniinden HADEP'ten ayn tutularak sosyalistlerin hanesine yazllmas1du. Bu durumda %31 'lik oy artI§ oranmm yakla§Ik %8'i ya da l/4'iiniin sosyal- edilirse, HADEP kokenli oylarm Bolge'deki istlerin desteginden geldigini % 23 ya da yak- tiim oylann % 24 'iinii olu§turdugu soyIa§Ik 3/4'iiniin ise HADEP oylarmdaki art1§tan Ienebilir. Bolge'deki niifusun %70'inin kaynakland1gm1 soyleyebiliriz. Bir ba§ka Kiirtlerden olu§tugu kabul edilir ve yakla§tk ifadeyle, DEHAP'm l.960.000 oyunun 6.500.000 civannda kabul edilen bu niifustan 1.800.000'inin HADEP kokenli 160.000'inin %46'smm se9men olabildigi ve oy kullanHADEP kokenli varsay1hrsa sosyalist kokenli oldugunu soylemek fazla abildigi 1.020.000 oyun Kiirt niifusun kulland1g1 yamltic1 olamayacaktir. 1999 sec;imlerinde 34 'ii civannda oldugu top lam oyun % HADEP'e verilen oylar ic;inde sosyalistlerce Buda HADEP'in bolgedeki her) soylenebilir. verilen oylar 9ok dii§iik oldugundan ihmal Kiirtten birisinin destegine sahip oldugu edilmi§tir.

Kiirtlerin ii niifusunun biiyiik boliimiinde anlamma gelir.

DEHAP'm bolge d1§mdaki oylan yakla§1k 9ogunlugunu ya da bir k1smmda onemli bir toplam oylann %46-47'sine tek920.000'dir azrnhgm1 olu§turdugu, Gaziantep'ten Tiirkiye'de ya§ayan Kiirt abiil etmektedir.

Ardahan'a c;izilen kavisli egrinin Dogu'sunda 15.000.000 civarmda kabul edersek niifusunu kalan 23 iii diger illerden ay1rmak onemli 8.500.000'inin bolge d1§mda ya§ad1g1 bunun ipuc;lan verecektir. Bu illerden DEHAP'm gerek toplam niifus gerekse de bu rakam ihtiyald1g1 oylar 1.040.000 civanndad1r. atla kabul edilmelidir- soylenebilir. 920.000 Yani top lam oyun % 53-54 'liik boliimii oyun 40.000'ini sosyalist kokenli saymak Bolge'den almmt§tlr. l.040.000 oy toplam yamlg1 paym1 azaltacaktir. Bu durumda ge9erli oylann %24.5'ine kar§1hk gelmekteHADEP kokenli 780.000 oy kabul edilmeli, dir. Bu oylann 9ok kii9iik, yakla§tk 20.000'Iik yine Kiirt niifusun %46'smm s~men olaboliimiiniin sosyalistlere ait oldugu kabul

48

Kas1m-Arahk # 5

i.H'i .lliirntlelni

bildigi ve oy kullanabildigi varsay1Iarak, Bat1'da DEHAP'nin Kiirtlerin %20 ' sinin oyunu ald1g1 yakla§1k tespiti yap!lmahd1r.

Bunun anlam1 da HADEP'in bO!ge d1§mda ya§ayan her 5 Kiirtten birisinin destegini ald1g1d1r. Genelde ise, HADEP'in Tiirkiye Cumhuriyeti smtrlan i9inde a a an akla 1k her 4 iirtten birisinin destegine sahip oldu~u

bir ba§an sagianabilirse, Blok'un O!U§UffiU, bu yoida at11an tarihsel ad1m niteligini kazanacakttr. Aksi taktirde Blok anIamlh fakat sonu9suz kalml§

.Ekslkler aras1nda lft tinemlisl, sosyalistlerln bDyBk biiliiminiin "'' ve emeklji kitlelerlyle bagl&FIDID ya ljOk zay1flam11, ya da neradeysa ...... olu111dur. .,.__ _ __

Bu rakamlann anlam1, HADEP'in bolgede ya§ayan Kiirtlerin belirgin bi9imde daha bir birlikten ve biiyiik destegine sahip oldugu Batt 'ya go9iin se9im ittifakmbu destegi azalttig1, fakat destek oranlan dan ote mana arasmdaki farkm u9urum te§kil edecek ta§1mayacakt1r.

Bu nedenle de, Blok' un hata ve zaaflanna dikdiizeyde olmad1g1d1r.

Bu rakamlann bir ba§ka anlam1, kat 9ekerken olumlu yonlerine de vurguda DEHAP'm oylanmn ezici 9ogunlugunu bulunmak gerekmektedir.

Kiirtlerden almt§ olmas1, Kiirt ve diger i§<;i ve emek9ilerden ald1g1 destegin ise 9ok stmrh Emek, Bari§ ve Demokrasi Bloku'nun kalmt§ olu§udur. Bu . sonucun dogmu§ hata ve zaaflar1 olmasmda, sosyalistlerin kitlelerle baglannm 1. Sosyalistlerin bu kampanya dolay1s1yla zay1fhg1, dagm1k ve etkisiz olu§lan kadar, zaaflan da bir kez daha gortilmi.i§ti.ir.

DEHAP'm emek i kitleler tarafmda ·· Gti9lerinin ve kitle baglarmm zay1f11g1, ortak Partisi olarak ortilmesi etkili olmu tur. 9ah§·ma konusundaki zaaflan, i§ yapma, pratik Elbette bu olumsuzluklarm 1.5 ayhk kampa- sorunlan 9ozme konusundaki yetersizlikleri, nya siirecinde degi§mesi ve bu degi§imin kitlelere yonelik propaganda konusundaki sand1ga yans1mas1 beklenemezdi. Ancak eksikleri yeniden ortaya 91km1§t1r. Elbette bu yap1lan hatalar, durumu degi§tirme yoniindeki durum her orgtitli.ili.ik veya bolge a91smdan 9abanm olabilecegi kadar bile etki yaratama- e§itlik gostermemektedir. Kampanya s1rasmda masma yol a9m1§ttr.

Kiirt ...,....,.-----.,.-...,.--~-~....,., bir 9ok sosyalist disiHareketiyle sosyalist solun bulu§plinli ve fedakarca mas1, mticadele yontinden btiytik 9ah§IDI§ttr; ancak bu oneme sahiptir. Bu bulu§manm, durum gene! zaaflan dogru siyasal ve orgiitsel zeminde ortadan kald1rmailerletilerek, mticadelenin i§<;i ve maktad1r. Eksikler emek9i kitlelerini kapsayacak dogrultuda geni§letilmesi ontimtizdeki giinlerin onemli konusudur. Boyle ~,_.__

Gaal1 IHI VI ameklji kltlelerlnln kazamlmas1m esas alan bir kampanya yiirUtmeyl bapramamak, ------'!Blok'an batatan l9~nd1 belirleylcl olan1d1r.

__,;.;__;'--~-'---"-~·-----~~---~~~~---

49

i.~·ri

Kas1m-Arahk # 5

.lliimde/esi

kitleleri iizerinde etkili olma §ans1 yok azal- yilerin destegini alabilecek, onlara yonelik kampanyarun etkisini artttrabilecek, Kiirt parmaktadtr.

2. Blok'un olu§umu, HADEP'in YTP, tisi imaj1m zay1flatacak adaylara yer vermede ;\NAP, SP gibi partilerle yiiriittiigii gorii§me- ciddi hatalar yapJ!mJ§tlr. Kiirt Hareketi 'nin Ierin olumsuz sonuylanmas1 sonrasmda, mil- yaym organlan da, politikalanm Kiirtlerin letvekili aday listelerinin YSK ' na tesliminden destegini almak ·iizerine kurduklanndan, bu k1sa siire once geryekle§ti . Bu durum, kay1ml- imajm giiylenmesine katk1da bulunmu§lard1r. maz blyimde haztrhks1zhg1, "istiin arkadan Yine ABD'nin lrak'a saldmya haz1rland1g1, gelsin" ya da "kervan yolda diiziiliir" deyim- emperyalist sava§m yak1c1 hale geldigi kolerini dogrulayan bir geli§rl}eyi ortaya y1kard1. §Ullarda, Blok, bu konuyu giindemine IClSmen Bunun dogrudan sonucu seyim bildirgesinin ta§tyabildi; genelde yetersiz kald1. Geni§ i§9i ve emekyi kilel.e rinin yeterli bir haz1rhk ve kazamlmasm1 esas alan tart1§ma yap1lmadan oIU§turulmas1, aday listebir kampanya yiiriitmeyi Ierinin haztrlanmas1yla 11!111111•1119!1 ba§aramamak, Blok'un hatalan iyerisinde belirilgili k1smen haztrhks1zJeyici olamdtr. hktan dogan hatalar ve •lilMM!IM..........

4. HADEP'in Blok ka;;ranyan~iir'iitiilmesiyi~· i1~1i etkin - bG oncesinde, SP ile sexim 6rgiit~enin sagtan.<tittifak1 ).'.iiriitmesi, Kiirtler de dahil olmak mamas1 blok iyinde yer ... ~labilec;k baz1 giiylerin iizere Alevi kitlelerinin kazamlamamas1, hatta DEHAP'tan uzakla§(Ezilenlerin Sosyalist masma yo! a9m1§ttr.

Platformu ornegi) uzakSP'ni Sivas'ta Alevila§malanna yol ay1lmas1 Ierin katledili§inin sooldu. rumlusu goren Aleviler, boyle bir partiyle ittifak1 3. Blok'un seyim •M•Rllllll•Ml•M• dii§iinen HADEP ve programm1 olu§turan Hll•••Nll••••.,IJ~ "Seyim Bildirgesi", yok onun ag1rhg1iu olu§turonemli konularda soy- ~•. .illll•••M•M•Mll dugu DEHAP'a uzak lediklerini net ifade ede- . . . . . durmu§lardtr. Bu dumeyen, toplumun ezici rum, CHP konusunda oyogunlugunu olu§turan 1umsuz dii§iinen Alevii§yi ve emekyilerin Ieri bile DEHAP'a yak1sorunlanna yer vermeknla§ttramam1§, sonucu le birlikte, sorunlann ve degi§tirecek biiyiikliikte yoziimlerine ili§kin politikalann oncelikli yer olmasa dahi, onemli bir potansiyel destek fottugunu soyleyemeyecegimiz nitelikteydi. yitirmi§tir. Alevileri 'in biiyiik boliimiinde yer Bu durum, -kampanya s1rasmda ve biitiinii alan HADEP'in siinni Kiirtlerin partisi oldugu dikkate almd1gmda- kampanyanm ta§1y1c1 etk- yarg1s1 gii9 kazanm1§t1r. isinin, omurgasmm i§yi ve emekyilerin sorun5. Kampanyanm yiiriittilmesini saglayacak lan ve bunlann yoziimii iizerine kurulamad1g1, merkezi ve yerel orgiitliiliikler saghkh bi9imdemokratikle§me ve ozellikle Kiirt sorununun de olu§turulamad1. Bunun sonucunda, ortak one c1khg1 gercegiyle bfrlikte de ele almd1gpJ- kampanya faaliyeti zay1f bir bi9imde yiiriidii; da, i§yilerin ve emekyilerin goziinde herkes tuttugu yerden ve bildigi gibi bir 12:,EHA~sicldugu dj!§.iincesini kampanya yiiriittii; mevcut kuvvetlerin etkin eki§tirm!§tir. Bat! ' da milletvekilligi aday lis- bir bi9imde diizenlenmesi miimkiin olamad1. telerinin haz1rlam§1 strasmda da, i§yi ve emek- Koordinasyon ve denetim eksikligi ya-

111• m.,::_ r~l"_u1i:11 1and. a

llllllMll'"•MI

f"111Pl•im•ll••lllll aymca

-~~···~··

50

rak

i~ri lliicadelc.,;

Kas1m-Arahk # 5

ยงamrken, kapsad1g1 gii9lerin Haraliltl etkili ve azami sonucu alacak yerde ve bi9imde seferber edilmesi 9ogu durumda baยงanlamad1. (Elbette burada, biiyiik kitlesel toplant1lardan degil, kampanyanm giinliik faaliyetinin yiiriittilmesinden soz ediyoruz.) Lr-....,..-.,-:""""=..,..-.....,~ยญ Koordinasyon ve denetim eksikligi, bazan -ortak seyim bildirgesi varolmasma ragmenaym kiirsiiden seslenen konuยงmac!lann, aym konuda farkh ยงeyler soylemelerine dahi yo! ayti. Ozellikle .AB,.. "Demokratik Cumhuriyet" ve devletin bor9lan ile ilgili konuยงmalarda bu farkhhk di.. (Borylarm ertelenecegi noktasmda uzlaยงma saglanm1ยงken, en sorumlu delinmiยง olsa da sonuna kadar si.irdi.iriilmi.iยงtiir. ag1zdan herkesin bory odemesine gticii 6l~iiยญ Yine DEHAP'm baยงta Murat Bozlak ve Akm stinde kat1lmas1 gerektigi savunuldu.) YanhยงBirdal olmak iizere pek yOk adaymm se9ime Iar konusunda Merkezi Koordinasyon 'da dile girmesinin engellenmesi, partiye kuยงkuyla getirilen eleยงtiriler ve Bah'dan boyle davrambak1Imasm1 saglamaya yonelik bir devlet larak oy almamayacag1 yoniindeki uyanlar da Cumhuriyet BaยงsavcJSI 'nm siyasetidir. dikkate almmad1.

DEHAP'm se9imlere girmesini engelleme gir6. HADEP'li belediyeleri onemli bir iยงimi, hatta kapat1lmasm1 saglamak i<rin dava b61iimtintin, bulundugu ehirlerde dti_ยง kmkhg1 aymas1 aym yondeki yabamn bir baยงka ifadearatm1 olu u, ANAP'h veya DYP'li sidir. Buna 1999 se9imlerine k1yasla azalsa da belediyelerden farkh bir goriintim sunmay1ยง1, stirdtiriilen, Bolge'deki bask1, tehdit ve tacizbu bolgelerde se9men desteginin umulandan leri de (se<rim konvoyunu defalarca aramak, az artmasmda, hatta sand1ga gitmemede etken kente sokmamak gibi) eklersek devlet.in tutuolmuยง goziikmektedir. Belediye yonetimmuna dair daha tam bir tablo elde etmiยง oluruz. lerinin faaliyeti, HADEP'in bu alanda diger Medya ambargosu ve devlet basklSI belirleyici partilerden farkh olmas1 gerektigini hakh olmasa da k1smi bir olumsuz etkide bulunmuยงolarak bekleyen ve bunu bulamaymca hayal tur. kmkhgma ugrayarak uzaklaยงan bir se9men toplulugunun tepkisini bu bi9imde ifade etmesine yo! a9m1ยงtir. Belediyeciligi 91kar kap1s1 ve Blok'un saglad1g1 kazammlar l.Blok'un kurulabilmiยง olmas1, Kiirt kent rantmm paylaยงttnld1g1 bir alan olarak kavrayan bu anlay1ยงm Kurt Hareketi tarafm- Hareketi ile sosyalistler arasmdaki iliยงkilerin dan tespit edilerek, eleยงtirilmesi ge9 olmakla geliยงtirilmiยง olUยงU ve bunun ilerletilerek ileriye taยงmmas1 istegi kendi baยงma bir btiyiik birlikte, onemli ve olumlu bir ad1mdir. kazammdir.

Arkasma ald1g1 2 milyonluk oy Bu oznel hata ve zaaflar d1ยงmda, devletin destegi ile ve -ezici yogunlugunu Kiirtlerin ve medyanm bask1Ian ve tutumu da sonuyta k1smi bir etkide bulunmuยงtur. Medyanm oluยงturdugu- canh, mticadeleci k.itlesel DEHAP'a baยงIang19taki ag1r ambargosu, kitle gtictiyle, Ttirkiye'deki as1l muhalefet odag1 toplant1lanmn cesameti ve medyada yer alan haline gelen Blok, bu durumu iyi degerlendidevrimci ve demokratlarm 9abas1yla k1smen rebilirse siyasal alanda yok daha etkili bir rol

Blak'un kurula1Jllmi1 olmas1, Kirt He sosyalistler arasmdald llllkfledn gallftlrllml1 olufU va buโ ขn llarletllerek lleriye t111โ ขas1 lstail kendl ........ Ilk

biiJilkkaliatlullr.

51

Kas1m-Arahk # 5

i.ffi .lliicadde., i oynayabilir; daha biiyiik bir kitlesel giicr haline gelebilir; mevcut dtizene kar§t miicadele eden tiim devrimci demokrat sosyalist ve emekcri kitleleri etrafmda toplayabilir.

2. Blok, sosyalistlerin Kiirt Hareketi 'yle ittifakm1 saglayarak entemasyonalizmi hayata gecrirmi§tir. Ozellikle Kiirtler iizerinde var olan ve hakh nedenlere dayanan Tiirklere kar§t ~.uvens1zltgin bir okiide~ ~lsa~a)'.tflamasm­ ~ _22l _.QYnam1st1.r,. Diger yandan , Kiirt Hareketi 'nin gercrek dostunun sosyalistler oldugu, onun uzatt1g1 eli tutmaya haztr olanlann sosyalistlerden ba§kas1 olmad1g1 hayat tarafmdan dogrulandt. Kiirt Hareketinin devletten, burjuva partilerine kadar uzanan arayt§lan hiisranla sonu9land1. Bu amacrla verdigi tavizler kar§thks1z kald1. Yalmzca sosyalistler, Kiirt Hareketi 'yle birlikte ytiriime istek ve iradesini gosterdiler. 1995 secrimIerinde saglanan HADEP ' Je sosyalistler arasmdaki ilk secrim ittifakmdan sonra, Blok bu kez daha geni§ bir sosyalist kat1hmla ve ortak miicadeleyi secrimler sonrasma ta§tma istegiyle sosyalistlerin entemasyonalizmin sahibi ve Kiirtlerin gercrek dostu oldugu gercregini bir kez daha ortaya koydu.

3. Kiirt Hareketi 'nin yiiziinii sola donmti§ olmas1 onemli bir geli§medir. Bu geli§me etnik temelde ytiriimeyi esas alan politikalann ttkanma noktasma ula§ttg1 yoniinde Kiirt Hareketi i9inde yiiksek sesle dillendirilen bir tespitin egemen olmas1 ve buradan hareketle i§cri ve emek9ileri kazanmaya, onlann sorunlanm esas almaya yonelik bir politik faaliyetin temel almmas1yla birle§ebilirse, son derece onemli ve olumlu sonucrlar doguracaktir. HADEP'li belediyelerin faaliyetinin ele§tirel bir degerIendirmeye tabi tutulmas1 , Ktirt Hareketi'nin sola yonelimiyle birlikte ele ahnd1gmda onem ve anlam kazanmaktad1r.

4. Ilk kez bu secrim kampanyasmda, kadmlar, k~mpanya icrinde onemli ve goriiniir rol oynamt§lar, aday Iistelerinde nispeten yiiksek say1da ve onemli 6l9iide ilk s1ralarda yer almt§lar, burjuva partilerindeki gostermelik ve liste eksikligini tamamlayan goriiniimiin crok dt§tnda bir yer tutmu§lard1r. Yine gerek kampanya faaliyetlerinde, gerekse de kitlesel topll:...1t1larda ozel bir rol oynam1§lard1r. Blok

52

feminist 9evrelerin de onemli boliimiiniin destegini almt§lir. Kadmlann onemli roliinde, Kiirt Hareketi'nin bu konuda gosterdigi ozel craba ve duyarhhgm alttm crizmek gerekir.

5. Blok'un diizenledigi mitingler, son ytllann en kitlesel gosterileri ozelligiyle, kat1hmm saglanmas1 yoniinden crok ba§anhydt. Bu durum ozel olarak HADEP'in bu organizasyonu gercrekle§tirme ve destek veren kitlesini seferber etmedeki ba§ansmdan kaynaklanm1§t1r. Istanbul, Adana, Mersin, Diyarbaktr, Gaziantep, Van, Batman ba§ta gelmek iizere katthhmc1lan onbinlerle, yiizbinlerle ifade edilen gorkemli mitingler, burjuva medyasmm ambargosunu bile k1smen de olsa delmeyi ba§ard1.

6. Blok, cre§itli dallardan sanat91larm ve diger aydmalann onemli ve etkili boliimiiniin destegini almay1 ba§ard1. Secrime kattlan diger partilerden DEHAP'1 ayiran onemli noktalardan birisi de aydm desteginin biiyiikliigiiydii.

Bu destegin gecr saglanmas1 ve aydmlarm kampanyaya katk1smm yetersiz kah§t Blok'un eksikleri arasmda yer almasma ragmen, bu destegin saglanmas1 kendi ba§ma onemli ve anlamhd1r.

7. Blok, i9inde yer alan bile§enlerin cre§itliligine, kampanya stiresince ortaya sorunlar 91kmasma ragmen, bir arada durmay1, kampanyay1 birlikte tamamlamay1 ba§ard1.

Kampanyay1 ba§anyla tamamlama zorunlulugu bilinci ve ho§g6rii, sorunlann 96ziimtinii, croziilmese bile 9ali§maya donii§memesini saglad1.

8. Blok, icrinde yer alan sosyalistlerin, ortak bir amacr etrafmda birle§mesini, k1smen de olsa ortak i§ yapmas1m, sm1rh da olsa i§cri ve emekcri kitleleriyle bag kurmasm1 saglad1. Bir boliimii a91smdan ataletten kurtulmalarma yol a9t1. Ortak mticadele fikrinin secrim sonrasma ta§mmasmda rol oynadt. 1995 secrimleri s1rasmda olu§turulan Emek, Bans, Ozgiirltik Bloku 'nun dt§tnda kalan ve Bloku sert bjr biximde elestiren baz1 sosyalistlerin (EMEP gibi) EBD Bloku'na kattlmalan ve Bloku marh olmalan, siirdiirme konusunda miicadele acr1smdan onemli bi r_geli§me, ve kazammdtr.

i.~ri l/ iirndelc.,i

Kas1m-Arahk # 5

ve sefaletin pern;esinde k1vranan i§yi ve Emek, Ban§ ve De- Saqim sonuqlarmdaki emekyiler yoniinden mokrasi Blok'u DE- bapr1s1zldc:, baprmm oldugu kadar, hak ve HAP yatls1 altmda girtohumlartm iqlnde tq1maktad1r. ozgi.irli.iklerini talep digi seyimlerden, bekGiirevlmlz, bu tohumlarm geli1ip eden Kiirtler iyin, ve Jedigi sonucu alamasa bi.itiin sorunlar daha bile onemli bir kitle boy vennesl, bapr1s1zhj1D agir ya§ayan kadmlar destegiyle y1km1§tlf. bapr1ya diinilplesi lqln ve gelecegi karart1lm1§ Blok'un sadece bu nemiicadele etmektlr.

Blok, genyler iyin bir umut denle ba§ans1z sayil1§1g1du.

Blok, kendisimas1 yanh§tir; hatta es- kllldlllnl tat1llmlaFla katihmlarla ni yeni kiye k1yasla k1smi bir gU9leadirlr, hatalarmdaa ders gi.iylendirir, hatalarmba§andan bile soz edidan ders ahr, eksiklelebilir. Blok'un as1I ba- allr, ekslklerlnl tlderir, yUzUnU rini giderir, yi.izi.inii i§§ans1zhg1 politik alan- 1 191 ve emekqllere qevlrlr, yi ve emekyilere yevidad1r. Blok toplumun politlk ve iirgUtsel yiineli§inde rir, politik ve orgi.itsel ezici yogunlugunu ve . onlar1 temel ahrsa, toplumun onlan teyoneli§inde devrimci yondeki bir mel ahrsa, toplumun degi§imin as!l giici.ini.i esas muhalefet odag1 ve umudu esas muhalefet odag1 olu§turan i§yi ve emekolabilir. ve umudu olabilir. Kayi kitlelerinin destegini pitalizme ve emperon Iarm kazanmaya yalizme kar§I mi.icadele fiilen esas almmakmiicadeleye kazamlmasma yo! ayacak olan pos1zm, kitlelerin ozlemlerine cevap veren bir litik yizgiyi netle§tirmede ve bu politikalan i§yi ve emekyi kitlelerine ta§1mada ba§ans1z mi.icadele verilemez, kahc1 bir ba§an sagkalmt§tlr. Kap1m1zda bekleyen lrak Sava§ma Janamaz. Ozellikle Kiirt Hareketi'nin bu kokar§I etkili bir mi.icadele yi.iriitmede de ba- nudaki tutumu Blok'un gelecegi yoniinden §ar1s1z olmu§tur. Dolay1s1yla i§yi ve emekyi belirleyici onemdedir.

Seyim sonuylarmdaki ba§ans1zhk, bakitlelerinin gozi.inde DEHAP'm Ki.irt Partisi §armm tohumlanm irrinde ta§1maktadu. Gooldugu imajm1 y1kamam1§tlr.

Burada k1sa kampanya doneminde Blok'un revimiz, bu tohumlann geli§ip boy vermesi, bu hatalanm ortadan kald1rmas1m beklemenin ba§ans1zhgm ba§anya donii§mesi Iym dogru olmad1gm1 ancak atilan ad1mm yetersiz mticadele etmektir. Blok'un hangi biyim altmkald1gm1 belirtelim. Kald1 ki, bu hatalar yapil- da siirdi.iriilecegi onemli olmakla birlikte ikinmam1§ olsayd1 da oy oramnm k1sa siirede cil bir sorundur. Bayraklarm kan§tmlmad1g1, biiyi.ik oranda artmas1 beklenemezdi. Ancak, ortak mi.icadeleyi ve i§yi-emekyi kitlelerine i§yi ve emekyi kitlelerin bilincinde olumlu bir ula§arak onlan mi.icadeleye sevketmeyi esas iz b1rakmak, Ki.irt Hareketi 'ne kar§l alan bir yizgi, Blok'un yogulculugunu adil onyarg1Jan y1kmada onemli bir yol almak temsil olanaklanm gozeten bir biyim bulunmi.imki.in olabilir; seyim sonrasmdaki abilir;eksikleri mi.icadele i~inde giderilebilir. yiiriiyi.i§iimiize daha elveri§li bir noktadan Onemli olan bu yolu tutmak, iradeyi bu yonde §ekillendirmektir. Devrimci Marksistlere ba§layabilirdik.

Seyim sonrasmda, Blok'un ti.im bile§enleri, dti§en gorev, boyle bir Blok'un kurulmas1 iyin Blok'u si.irdi.irmek gerekliligini belirtmi§lerdir. etkili bir ~ah§ma yi.iriitmektir.

So nu~

J8Rf

Ortaya konan bu irade, ekonomik krizin penyesinde k1vranan, agu iy ve di§ sorunlarla yiiz yi.ize bulunan, Irak dolay1s1yla iyine yekilmek durumunda oldugu emperyalist sava§la yiizyiize bulunan Tiirkiye' de, i§sizligin ayhgm

53

Kas1m-Arallk # 5

lffi lliirndefr.,i

El118k, CBar-11~·- oemokrasi Bloku'nun geleceiji 2002 se9imleri, Ttirkiye politikasmm i§9i diigii militarist ve macerac1 politikalara kar§I, sm1f1 ve ezilenler a91smdan temel sorununun ktsa donemli tek miidahale tarzmm ezilenlerin 9oztimti yontinde bir ilk ad1mm attld1g1 an birle§ik bir gilctiniln yarattlmas1 oldugunu gooldu: Batt'nm i§9i sm1f1 ve emek9ileri ile Kurt riiyoruz. Ancak boyle bir birle§ik gti9, eger i§9i hareketinin ittifak1 temelinde, dtizen parti- sm1f1 ile Kiirt halkt arasmda bir ittifak1 sagJerinin kar§tsmda bir politik altematif yarattl- Jayabilirse, bu gidi§ata dur deme §ans1 elde emas1 yolunda attlan bu ilk ad1mm ad1 Emek, dilebilecektir.

Ban§, Demokrasi Bloku idi. Blok, bir bak1ma, Arna tam da bu hareket noktam1z, Blok'un 1995 se9imlerinde kurulmu§ olan Emek, gelecekte i§levsel olabilmesi a91smdan pglitik Bart§, Ozgtirltik Bloku ' nun b1rakttg1 yerden program meselesine 9ok btiytik onem atfetbayrag1 devralmt§tt. Arna bu seferki Blok mem1z sonucunu doguruyor. Bizce dogru bir 1995 'den iki baktmdan onemli farklthklar program benimseme ve bu program1 pratikte ta§tyor. Birincisi, ittifakm sosyalist kanadt uygulama ba§artsmt gosteremezse, Blok olti 1995 ' te oldugundan daha gti91ii ve daha cik dogmu§ olacaktIT. say1da bile§ent i\:enyor. ikincisi, J 995 '~ "'iifl(Jl olarak bu kez, ba§ta Blok'un itiyi Politik gii~lerin blokundan sosyal gtictinti olu§turan partiler olmak tizere, hemen gii~lerin ittifakma · Tleihen 6tittin_ l?lk§enler ,Bio~' un devam Politika, sosyal ve ekonomik sorunlann ~mesinden, ka!!.£1 hale getirilmesjnden 9oziimiinde elbette belirleyicidir. Arna bu yanalar. alana, sorunlan ger9ekBiz de Blok'un ya§aBu seferkl Blok 1995'den lkl ten 9ozmek iizere mtidamasmdan, dtizen kar§ttt hale eden btitiin politik btittin gti9leri bir araya bak1mdan iinemli farkllhklar gii9ler, toplumun deringetirecek bi9imde geni§- taf•vor. Blrinclsi, ittifakm lerine niifuz edebilmek, lemesinden ve bu top9e§itli sosyal smtf, katsosyalist kanad1 1995'de raklardaki mticadelenin man • ve kategorilerin itici gticti haline gelme- oldugundan daha gU91U ve destegini arkalanna sinden yanay1z. Ttirki- daha vok say1da bilqenl almak zorundad1rlar. Bu ye'nin ekonomik krizden destek, se9imlerde ortal9eriyor. ikincisi, 1995'den ekonomik krize dti§ttigti, ya 91kabilecegi gibi, kiti§sizlik ve yoksullugun farkll olarak bu kez, ba1ta le orgtitlerinde, ba§ta biiyiik kitleler i9in daya- Blok'un itici gUciinii medya olmak iizere mlmaz ya§am ko§ullan 9e§itli kurumlarda, grevolu,turan partiler olmak yaratt1g1, sava§ tehlilerde, eylemlerde, goskesinin kaptda oldugu Uzere, hemen beman biitiin terilerde de ortaya 91bir donemde, hakim s1- bilepnler Blok'un devam kabilir. Bu destegi elde mflann neoliberal taedemeyen, biiyiik topetmesinden, kallc1 hale arruzuna ve emperyalizlumsal gii9leri §U ya da min himayesinde siirdiir- getirilmesinden yanalar. bu bi9imde harekete ge-

54

i.,, ·i .lliinu/cll!., i

as1m-Arahk # 5 9iremeyen politik odakJann, i9inde ya§amlan anm sorunlarma 9ozum aramalan mumkun degildir.

Bu tiir gu9Jer, gelecege hazirlamyor olabilirler. Bu, kendi ba§ma, dogru yontemlerle yap1Jd1g1 takdirde, sayg1deger bir 9abad1r. Arna k1sa donemin sorunlanm 9ozmeye soyunmu§ her politik odak, mutlaka sosyal gu9lere dayanmak zorundadir.

Hakim sm1flarm Turkiye 'nin butiin ezilenleri i9in yaratt1klan belalara kar§I direnilebilmesi i9in, buyuk i§9i-emek9i kitlelerin ve Kurtlerin harekete ge9irilmesi bir onkO§Uldur. Kurt hareketi ile sosyalistler arasmda kurulacak bir mucadele cephesi, bu kitleleri seferber edemedigi takdirde, iyi niyetli ama etkisiz bir giri§im olarak kalacaktir. Kurt kitleleri, ony1llard1r verilmekte olan bir mucadele sonucunda bugiin de ayaktadir. DolaylSlyla, bugtin esas zorlu gorev Turkiye'nin Bahsmda, ozellikle buyuk metropollerde ve sanayi bolgelerinde ·. ya§ayan ve 9ah§an (ve Kurtleri de i9eren) buyuk i§9i ve emek9i kitlelerini harekete ge9irmek, mucadelenin i9ine 9ekmektir.

Macadelesi olarak, 4 Kas1m •dan bu yana, Emek, Ban§, Demokrasi Bloku'nun se9imierde ya§ad1g1 ba§ans1zhgm oy say1s1 ile ilgili olmad1gm1, onemli olanm bunun ardmda atan litik l>a§anstzltk olduwunu vur uyoruz. (DEHAP'm se9imlerdeki performansm1 degerlendiren bir yaz1 bu say1m1zda yaymlanmaktadir. Bkz. Ali Dehri"Yenilgiye ugrayan solun umutlu ba§lang1c1", 3 Kas1m se9imleri: s. 38) Bunun anlam1 §Udur: Blok zaten co ku i inde seferber olan onbinleri le tizbinleri)"le mexdanlara akan Ktirt kitlele 'nin yamsira Bah 'nm i i, emek9i, oksul kit el1<.Tini seferber etmenin yollanm bulamamt§hr.

Buraya adar fikir ax_nhg1 yok. ikinci olarak, Blok'un bu kitlelere ula§amamasmm nedeni, bu kit elerin somut, gilncel , yakic1 sorunlanna hita etmeyi bilememesi a da bunu ba§aramamas1dir. Kurt hareketinin oncti unsur-

4fi

55

lanyla bu konuda dahi aram1zda fikir birligi var. Onlar da Blok'un, her sm1f ve kesimin kendisini dogrudan Hgilendiren bir yakla§1mla, sadece Ktirtlere dewil btittin Turk' e' etmesi gerekti ini so Iii o ar.

Aynhk, Batmm biiyiik emek9i kitlelerinin dikkatinin hangi somut sorunlar temelinde 9ekilebileceginde ortaya 91k1yor. Kurt hareketinin oncti gii9leri, radikal ve btitiin Turkiye'yi i9eren bir demokrasi soyleminin benimsenmesini savunuyor. Oysa, bizce, Batt 'nm (Ktirtler dahil olmak iizere) yoksul ve emek9i halkmm sorunlannm ba§mda kitlelerin ekonom1k nz sonucunda ya§ad1g1 i§sizlik. yoksulluk, e itim ve sa VIL wa, ozelle tirme e, ta§eronfa§tirmai'..a, esnekli&_e, sendikas1zla ttrmaya iii kin sorunlar gelmekte ir. Demokrasiye ili§kin talepler, bu kitleler iyin ikincil ve v

v

Kas1m-Arahk # 5

hri .lliicadclesi

lann teoriye ya da doktrine uygun olup olmad1g1 degil. Hareket noktam1z, mttcade-

Blok Bat1'mn biiyiik metropollerinin ve sanayi merkezlerinin kitlelerini yanma kazanmak zorundad1r. Bu metropollerin ve sanayi merkezlerinin niifusunun ezici lfOgunlugu ya iicretli i~lfilerdir, ya da i~sizler. Yani hitap edilen kitlenin biiyiik c;ogunlugu proleterler ve aileleridir.

lenin somut pratik ibtiy~lan.

ti.irevdir. Elbette, Blok bu talepleri terkedecek degildir. Arna bunlara, hitap edilen kitleye bagh olarak, o kitlenin somut bilincini goz oniine alan tart1h bir ag1rhk vermek gerekir.

Blok sosyal bir gi.iy haline gelmek, yi.iksek oy ald1g1 Kiirt illeri d1§mda, Ki.irt i§yl ve emekyiler de dahil , biiyi.ik halk kitlelerine ula§mak istiyorsa, ekonomik sorunlar i.izerinde yogynla§mak zorundad1r. ~u ya da bu argi.imana dayanarak, bu temel sorunu gozlerden saklayacak bir yakla§1m iyine girenler, ne Blok'a iyilik yap1yorlar, ne de Blok'un hizmet etmesini amayladiklan i§yi, emekyi ve Ki.irt kitlelerine. Biz, Blok'un seyimlerde yaptig1 hatay1 gelecekte de tekrarlamas1 halinde, Bah 'da bi.iyi.ik kitlelere ula§masmm olanaks1z oldugunu soyli.iyor ve oniimi.izdeki donemde Blok ' un politik program1nm bu dogrultuda biyimlendirilmesini oneriyoruz. ~imdi bu saptama ve bu oneri kar§1smda ileri si.irtilen argi.imanlara k1saca goz atahm.

"Dogmatik sol'' mu? i§yi ve emekyi kitlelerin ya§ad1g1 ekonomik sorunlara yap1lan bu vurgu, Ki.irt hareketi it;inden zaman zaman solun "dogmatik" akla§1mmm bir ifadesi olarak niteleniyor, d.l1r ~r bak1§ a,x1smm gostergesi olarak sunul]j'.Or. Burada, "sivil toplum kurulu§lan", "i.it;i.inci.i alan", 9ag1m1zm karakteri gibi konulan tart1§maya giri§meyecegiz. Bu teorik konulan birlikte yi.iri.irken de tart1§abilir, pratigin 1§1gmda yozi.ime ula§t1rabiliriz. Bizim hareket noktam1z, bugi.in politik olarak atacag1m1z ad1m-

56

Sorun yalm biyimde ifade edilebilir: Blok Bat1'nm bi.iyi.ik metropollerinin ve sanayi merkezlerinin kitlelerini yanma kazanmak zorundachr. Arna bu metropollerin (istanbul, Anlara, izmir) ve sanayi merkezlerinin (Kocaeli, Trakya, Adana, Denizli, Gaziantep vb.) ni.ifusunun ezici 9ogunlugu ya i.icretli i§t;ilerdir, ya da i§sizler. Yani hitap edilen kitlenin biiyi.ik yogunlugu proleterler ve aileleridir. (i§sizlerin epeyce bir miktannm geyici, ve bazan da kahc1, olarak i§portac1hk, otopark91hk, boyac1hk, gazete bayiligi, kahve i§letmeciligi ve benzeri ti.irden yan-proleter faaliyetler iyinde oldugu dogrudur. Dolay1s1yla, Blok bu ~oksul kesimlere, yani kent _yoksullal'!!la hitap eden politikalar da geli§tirmelidir.) Bu imanJarm hayatmdaki en yak1c1 sorunlar i§ bulma, i§ini kaybetmeme, ya§amaya yetecek bir i.icret alma, yocuklannm egitimini, ya§hlarmm saghgm1 insanca di.izeyde saglama, i§e gider gelirken ula§Iffi ko§Ullanndan dolay1 yektikleri ezanm azalmas1, gi.ivenli bir konut olanag1 ve benzeri sorunlard1r. Anc·ak bu konularda kendilerine bir §eyler vaad eden bir politik odaga kulak vereceklerdir. Hele hele bu politik odak onlara, neredeyse dogal olarak iyinde biiyi.idiikleri ve ya§ad1klan dinsel ya da milliyet9i ideolojiler it;inden konu§muyorsa.

Hele hele onlan kazanmaya yah§an politik odak (yani Blok) y1llann ideolojik bombard1mam dolay1s1yla epeyce bir onyarg1 ile bakt1klan Ki.irt hareketini de (ana bile§eni olarak) iyeriyorsa.

Proletarya ya da i§9i sm1f1 denilince, sosyalistlerin "dogmatik sol" olarak amlmas1 tam bir yanh§ anlamaya dayanmaktad1r. Bizim sozi.ini.i ettigimiz, sadece sendikah, sigortah, i§ gi.ivencesiyle ve goreli olarak daha yi.iksek i.icretle yah§an i§yiler degildir. Kamu s;ah§anlan da roletacyamo bir katmamd1r. !::!ice organize sa-

Kas1m-Arahk # 5

iKi .lliirndcfe,i

sanayi i§letmelerinde aym derecede gtivencesiz ve zor ko§ullarda yah§an ta§eron i§yileri de.

Ostelik, proletaryanm bu alt katmanlannda orantl bak1mmdan yok daha ytiksek bir Ktirt yogunlugu vardir. Blok bu btiytik kitleleri kazanmayacaksa kimi kazanacak?

politikanm orgi.itsel yaba olmaks1zm ba§anya ula§mas1 miimktin degildir, ama en iyi orgiltsel yakla§1m da yanh§ bir politikay1 ba§anh kilamaz!

Bu tart1§may1 iki dilzeyde ele almak milmkilndi.ir. Birincisi, seyim faaliyeti esnasmda, Blok'taki sosyalist bile§enlerin, her biri farkh dilzeyde olmak ilzere, y1llann moralsiSorun irgiitsel mi, politlk ml?

Seyim sonrasmda l,fi Macadelesi'nin zligini ve ataletini ilzerinden atamamas1 ve Blok'un ekonomik konulardaki propagan- Blok'un bir btitiln olarak uyumlu bir koordidasmm yanh§hg1 (ve lrak sava§• konusundaki nasyon saglayamamas1 dolay1siyla, yah§manm suskunlugu) dolay1s1yla Bati'nm i§yi-emekyi smirh bir etki yaratt1g1 dogrudur. Arna unutkitlelerine ula§amad1g1, bu ytizden de ba§an- mamak gerekir ki, her iki faktor de, seyim s1zhgmm temelinin politik oldugu yolundaki faaliyetine girildigi andan itibaren, veri almsaptamasma, esas sorunlu alamn &giitsel ol- mas1 gereken, degi§tirilmesi oldukya gi.iy fakduguna <lair bir tez ile de kar§I y1kild1. Ozellik- torlerdi. <;i.inki.i sosyalist hareketin moralsile sosyalist hareketin orgiltlti yah§madaki zligi ve ataleti y1llardir birikmekte olan bir zaaflan burada temel faktor olarak gosterili- silrecin ilrilnildi.ir ve Blok'un yaratt1g1 heyecanla sihirli bir degnek degmi§yesine ortadan yordu.

Kendi ba§ma ahnd1gmda, orgiltsel za- kalkmas1 mi.imki.in degildi. Koordinasyon yokaflarm vurgulanmas1 ve gelecekte giderilmeye lugu ise bilyilk 61 tide Blok'un i indeki o klardan birinin otekileryah§1lmas1 elbette dogden yok daha ii Iii rudur. Orgiltlenme soru- Kendi alu1d1j1nda, olmasmm ve Blok'un nu, hiybir biyimde polihemen seyimlerin aretikaya indirgenemeyefesinde a ar topar kucek, kendine ozgil ge- •1U1ulan1DBS1 va galacakte rekleri olan, ilzerinde gideflbneye oa1111lmas1 elbette rulmu§ olmasmm ·· i.i,nildil:r. Bu fakWrler veri aynca durulmas1 geredojrudur. Orgitlenme sorunu, iken bile, Blok'un izleken belirleyici bir sodigi politik hat dogru olrundur. Yeterli bir or- hlt;bir blolmda politlkaya sayd1, Bati 'nm emekyigtitlenme yabas1 ile des- indirgenimeyecek, kendine lerine eri§me yabas1 dateklenmedigi takdirde, iizgii gerekleri olan, iizerinde ha ba§anh olabilirdi. en dogru politika bile Aym §ey, gelecekte de ba§anya ula§amaz. Ne ayr1ca durulmas1 gereken var ki, Blok'un zaafla- bellrleyicl bir sorundur. Yeterli geyerli olacakt1r: sosyalistler ister yava§ ister nnm tart1§Ilmas1 sirasmblr iirgUtlenme oabas1 lie h1zh toparlansmlar, ayda, orgiltsel sorunlann nca daha iyi bir koordipolitik yoneli§in yan- desteklenmedigi takdlrde, en nasyon saglansm, yine h§hgmm kaI'§lSlna ~1- dogru polltlka bile bapr1ya de politik hat Blok'un kanlmas1, geryeklerin ull§llQIZ. Ne var ki, Blok'un ba§ans1 ay1smdan kendi ilstilniin ortillmesi anozgi.il etkisini yapacakzaaflar1mn tart111lmas1 lamma gelir. Bu yaktir. la§Imm maliyeti, s1ras11da, tirgiitsel sorunlar1n ikinci dilzeyde, sosBlok 'un bile§enleri geyiinell1ln yanh1hi1111 yalistlerin orgiltsilzli.ilecekte en disiplinli ve gilniin kendisinin de, ozverili 9ah§may1 yap- karfts1na qtkarllmas1, ba§ka / faktorlerin yasalar bile Blok'un ba- geroeklerin iistiiniin tirtiilmesi nJS1ra, i§yi sm1f1 ve §ans1zhga ugramas1 anlamma gelir. emekyilerin saflarmdaki olur. <;tinkii dogru bir

baf•na iifP.tsel zaaflann

polltlk

57

lKi lliirndc/csi

Kastm·Arallk # 5

Pratlk ne gisterlyor?

Seyimden bu satirlann yazilmakta oldugu Aralik ba§ma kadar geyen bir ay iyinde ortaya yikan geli§meler, Blok'un dogru bir politik program · belirlemesi bak1mmdan 9ok umut verici i§aretler vermiyor. Birincisi, AK Parti hiikiimetinin Acil Eylem Plam ve hiikiimet program1 kaf§1smda, Kiirt hareketinin esas tepkisi "program olumlu ama Kiirt sorunu boyutu eksik" ...-- olarak ozetlenebilecek bir dogrultuda olmu§tUr. Oysa (bu say1da ba§ka bir yaz1da ortaya konuldugu gibi, bkz.Selim Kar/J, "Liberallerin en islamc1s1, islamcilann en liberali: AK Parti hiikiimeti'.', s.27) AK Parti hiikiimetinin program1 biitiiniiyle iMF ve ye;li burjuvazinin taleplerine teslimiyet iizerine yerle§mistir. iMF'nin ve patronlann programm1 kar§ISma almaya deger gormeyen bir blok Bat1 'mn biiyiik kitlelerine nasil ula§abilir? ikincisi, AK Parti ABD'nin lrak'a a9acag1 sava§a destek verilecegini ayikya beyan etmi§, destegin fiyatlm yiikseltmek i9in pazarhga ba§lam1§t1r. Hef§ey ABD'nin Tiirkiye'yi bir kara sava§ma siiriiklemeye yah§t1gm1 gosteriyor. Tam bu s1radurgunlukla ili§kili oldugunu saptamak geda diizenlenen 1 Arahk mitingine katihmda da rekir. Oznel faktorler de, analizin her diizeyi aKiirt hareketinin tavn dii§ kmkhg1 yarat1c1 y&smdan aym anhkla oznel sorunlar degildir. olmu§tur. Tiirkiye kara sava§ma girdigi i§yi-emekyi kitlelerin ilgisi, yiizlerini sosyaliztakdirde bundan en biiyiik zaran Kiirt oolme yevirmeleri, giderek sosyalist hareketin gelerinin gorecegi ortadayken bu politikay1 satlanna kattlmalan, sosyalist hareket iyindeki anlamak miimkiin degildir. (Bu konuda bu moralsizligin ve ataletin a§1lmas1 ay1smdan 6say1m1zda bkz. "Tiirkiye'nin Irak'la sava§nemli bir etki yaratacaktir. Boylece, politik masm1 engellemek isteyen yok mu?", s. l l) faktor ile orgiitsel faktor birbirini besieyerek Goriildiigii gibi, Emek, Ban§, Demokrasi miicadelenin olumlu bir mecraya girmesini Bloku'nun se9im bildirgesinin omurgas1m saglayacakttr. Arna bunun iyin once i§9i ve olu§turan ii9 boyuttan ikisi konusunda seyim emek9i kitlelerin ilgisini yekecek, Blok' un onsonrasmda Kiirt hareketi duyarhhk gostermelar iyin bir cazibe merkezi haline gelmesini mi§tir. Bu pratik yoneli§, Jwi. Mtlcadelesi'nin saglayacak bir politik hat tutturmak gerekir. se9imden sonra yapttg1, sorunun kaynagmm K1sacas1, Blok'un orgiitsel zaatlarmm iizepolitik .oldugu yolundaki saptamay1 dogrular rinde abart1h bi9imde durarak politik dogrultu yondedir. Bu tiir bir yoneli§le Blok'un Batt'da sorununu gozlerden saklamamahy1z. Orgiitsel herhangi bir ba§an kazanmas1 miimkiin olazaaflann ortadan kaldmlmas1 i9in 9ah§ma ile maz. dogru bir politika belirlenmesi arasmda bir Bu pratik yakla§1m aym zamanda tarihin yell§ki yoktur. Blok, geli§imini, politik ve orBlok'un oniine getirip koydugu bir f1rsatm giitsel, iki ayak iizerinde sagiamahdtr. heba edilmesi anlamm1 ta§1yacaktlr. Seyimden sonra Blok'un hemen hemen biitiin bile§enleri, 58

Kas1m-Arahk # 5

i.Ki .lliicade/c,;

CHP'nin "uyumlu muhalefet" yakla§1m1 ve meclis di§mda kalan partilerin br siire boyunca ya§amak zorunda olduklan kriz ve toparlanma siireci veri ahnd1gmda, toplumda tek muhalefet odagmm Blok olabilecegi konusunda hemfikir olmu§lard1. Arna §imdi ortaya konulan yakla§1m, AK Parti 'ye belirli ele§tirilerle birlikte bir sure boyunca kredi ayilacag1 izlenimini doguruyor. Ne var ki, bu siire sonunda CHP de (daha §imdiden ilk belirtileri gortildiigii ~i) muhalefetinin tonunu yiikseltecek, seyim yenilgisinin §Okunu atlatan . .

yeniden yarg1lanmas1 konusunda olsun, ogrenci affi konusunda olsun AK Parti hiikiimeti §imdiden MGK'mn ve benzeri 9evrelerin bask1s1 altmda geri ad1m atm1§t1r.

Blok, admdaki "emek'' siizciigiinii hak etmeli

Emek, Bart§, Demokrasi Bloku, kendini siirekli k1lma 9abasma giri§irken, politik programm1 mutlaka ciddi ve etrafl1 bi9imde tart1§mah ve Bah 'nm biiyuk i§cri ve emek9i kitlelerini kavrayabilecek bir oteki partilerin bir bolumu Emek Bar11 · Demokrasi dogrultuyu oniine koymade seslerini yiikseltmeye ' ' •• hdu. Bunun yams1ra sadeba§layacakt1r. Dolay1s1yla, Bioko, kendlni surekli ce Ttirkiye iyinde ban§I sabenimsenen yakla§1m, ba§- ktl• qabasma glriflrken, vunmak yeterli degildir. ka sorunlann yamsua, za- polltlk program1m mutlaka i9inde ya§ad1g1m1z donem, manlama bak1mmdan da 11 Eylill sonrasmda Blok'u esas muhalefet gii- · Clddl VI etrafh blotmde ABD'nin Avrasya ve Orcii yapma perspektifi ile u- tart11mah ve Bat1'n1n tadogu bolgelerinde sfirekyarh degildir. AK Parti hiili sava§ ilan ettigi bir dobUyiik ve emekoi kiimetinin Batic1-lajk bl,!rnemdir. Tiirkiye'de ban§ j~vazi ile iyi gecinmek ve kitlelerini kavrayabilecek isteyen, butiin bOlgede de AB devletle · · . gini bir dojrultuyu iinine emperyalist sava§lara kar§t kazanmak amac1yla. dekoymal1d1r. Bunun yan1s1ra kararh bir tav1r takmmak mokratik haklar a 1smdan zorundad1r. Kurt sorusadece Tiirkiye iolnde nunun kendisi art1k bolbartfl savunmak yeterll genin biitiinii iizerinde veY. ebar11 rilmekte olan sava§m bir sm ektirmez, sadece par9as1 haline gelmektedir. yapilacak muhalefetin iye- lsteyen, biitUn b61geda de Blok'un Irak sava§ma rigini belirler. Blok, elbette emperyallst sav111ara saglam bi9imde kar§I 91kan bu ay1hmlara kar§I y1kmak bir pozisyonu benimsemeka111 kararh blr bir yana, bunlann daha da si kesinlikle gereklidir. derinle§tirilmesini talep tak1nmak zorundadtr.

Akadel!lik bir tartt§ma edecektir. Omegin, Susuryapm1yoruz. Eger bu ttir luk dosyalannm yeniden ayilmas1, Leyla Zana, bir politik dogrultu benimsenmezse, Blok, Hatip Dicle ve arkada§lannm yeniden yarg1- haklan ugruna kararh bir miicadele vermekte lanma hakkmm tanmmas1, Kiirt9e yaym ko- olan Kiirt kitleleri ile Bah 'nm biiyiik emek~i nusunda RTOK 'tin kabul ettigi giililny kitlelerini birle§tiremeyecektir. Oysa, bugunkii yonetmeligin iptali ve bu hakkm oziinii or- ko§ullar degi§medik9e, Tiirkiye'nin poli~ik tadan kald1rmayan yeni bir diizenleme getiril- dengelerini ezilenlerin lehine degi§tirmernin mesi tiiriinden taleplerle, Blok AK Parti'yi sol- tek yolu budur. i i I dan s1k1§hnrsa, bu acs:1hmlar konusunda 9ok daha hay1rh bir i§ yapm1§ olacaktir. Soldan bu tilr bir basm9 gelmedik9e, AK Parti'nin devlet katmdan ald1g1 tepkiler kar§ISmda sinmesi ve 91tay1 geri dogru 9ekmesi ytiksek olas1hkhr.

Nitekim, Zana, Dicle ve arkada§lannm

iHi.

dailldir. Tiirklye'de

tava

59

i~·ri .lliirndelesi

Kas1m·Arahk # 5

Metal -grup -siizle,melerinde esneklik yasala$t• Deniz Aykanat Ttirk Metal Sendikas1 ile Ttirkiye Metal Sanayicileri Sendikas1 (MESS) arasmda Agustos aymdan beri silrdilrtilen 2002-2004 grup toplu i§ sozle§me gorti§meleri 15 Kas1m 2002 tarihinde metal i§9ileri i9in 9ok agir bir yenilgi anlamma gelen bir anla§ma ile sonu9Iand1. Gorti§melerin ba§lad1g1 Agustos aymdan hilktimetin kurulu§una kadar ge9en stire i9inde Ttirk Metal Sendikasmm bilrokratlan toplu i§ sozle§mesi gorti§melerini 9e§itli manevralar yaparak silrdilrdtiler. 1 Sermayenin TiSK'in onderliginde yeni hilktimetin kurulmasmm ardmdan ba§latt1g1 taarruz ve ba§ta Ali Co§kun olmak tizere 9e§itli bakanlann bu taarruza verdikleri ai;1k destek kar§1smda ise derhal yelkenleri suya indirdiler ve sermayenin yeni i§ yasas1 6ntaslag1 ile

60

almak istediklerini metal i§kolunda yasa 91kmadan verdiler. 11 gtin sonra aym Odtinler Birle§ik Metal-I§ Sendikas1 tarafmdan da kabul edildi. Soz konusu toplu i~ sozle§meleri, I Eyltil 2002 tarihinden itibaren ge9erli. 2 Bu toplu i§ sozle§meleri metal i§kolu i§9ileri i9in de, gene! olarak Ttirkiye i§i;i sm1f1 i9in de 9ok bilytik bir yenilgidir ve bu yenilgi, ba§ka geli§melerin de etkisiyle, k1sa bir stire i9inde i§9iler ve .sendikalar i9in ger9ek bir y1k1ma donil§ecektir. <;unkti bu sozle§meler sadece metal° i§9ilerinin bir dizi hakkm1 yok etmekle kalm1yor, Ttirkiye i§9i s1mfmm s1mrh da olsa on y11Iar boyunca elde ettigi 9ok say1da temel kazamm1 da· ortadan kaldmyor. Bu sozle§melerde btiytik sermayenin btittin temel talepleri yer ahyor: esnek 9ah§ma, 8 saatlik i§gtintintin biltilnselliginin ortadan kaldmlmas1, tatil gtinlerinin belirsizle§mesi, fazla mesai ii;in ilcret verilmemesi, ticretsiz izin uygulamas1, odiln9 i§9ilik getirilerek i§9ilerin ahmp satilmas1, i§9ilerin 9ah§mad1g1 stirelere ili§kin i§ gilvencesi ve k1dem tazminat1 talebinde bulunmamaSJ. •. 4 Ttirk Metal Sendikas1 ve Birle§ik Metali§ btirokrasisi, esnek 9ah§may1 toplu i§ soz-

i~ri .lliirnde/e., ;

Kas1m-Arahk # 5 le§melerine sokarak biitiin sektorlerde 9ah§an sendikah ve sendikas1z tiim i§9ilere, kamu 9ah§anlarma mevcut yasalardan dogan ve bugiine kadar kimsenin dokunmaya cesaret edemedigi haklarm ortadari kaldmlmas1 yolunu a9arak ihanet etmi§tir. Bu ihanet Tiirkiye sm1f miicadeleleri tarihinde bir kilometre ta§I olabilecek nitelikte tarihsel bir ihanettir. Esnek 9ah§may1 toplu i§ sozle§melerine alan sendikalarm oniimiizdeki giinlerde yeni i§ yasas1 on taslagma itiraz etmeleri elbette ki miimkiin olmayacaktlr. 1475 Say1h i§ Yasas1 degi§tiriIip, esnek 9ah§ma yasas1 haline getirildiginde

61

de, emekgiiciinii satarak ge9imini saglayan herkes 9ok biiyiik 9aph bir kayba ugram1§ olacak.

Birle§ik Metal-i§ Sendikas1 biirokratlan 26 Kas1m'da sozle§meyi imzalad1ktan sonra konuyla ilgili bir ay1klama yapmazken (siz bunu "yiizleri tutup da bir ay1klama bile yapamazken" olarak okuyun) utan9 duygusunu 90.!.< uzun bir siire once yitirmi§ olan Tiirk Metal Sendikas1 Ba§kam Ozbek imzay1 atarken kameralara poz vermekten geri durmad1 ve §UnIan soyledi: "Tiirkiye'nin iyinde bulundugu donemi ve 9ah§anlanm1z ile i§yerlerinin ekonomik §artlanm goz oniinde bulundurarak, bir anla§maya vard1k. Her iki tarafm kar§ihkh ozverisi ve iyi niyeti I§1gmda hayirh bir sonuca ula§tlk. Metal i§kolu ve Tiirk Metal Sendikas1 i§9i hareketinin lokomotifidir. Bu nedenle, 9ah§ma hayatmda i§ ban§mm olu§turulmas1 ve siirdiiriilmesi en onemli gorevlerimizdendir.

Bizier, bu gorev ve sorumlulugumuzun bilincindeyiz. Bu gorevi, i§9ilerimizin bizlere olan · inanc1 ve giiveni ile siirdiiriiyoruz ve siirdiirmeye de devam edecegiz." MESS Yonetim Kurulu Ba§kam Tugrul Kudatgobilik de neredeyse aym §eyleri soyledi: "Ulkemizde art arda ya§anan ekonomik krizler, sanayimizin iiretim miicadelesini gittik9e zorla§tlrmaktadir.

Metal i§kolu, Tiirk sanayinin dominant bir sekti:iriidiir. Bu sekti:irde 9ah§an iiyelerimizin pek 9ogu dogrudan ihracat ile sanayimize katk1 saglad1g1 gibi, digerleri de yan sanayi olarak dolayh bir bi9imde ihracata katk1da bulunmaktadir. Biz, bu ihracatm ve geli§menin en onemIi unsuru olan 9ah§anlanm1zm oniimiizdeki iki yilhk akdini tamamlayarak kalitenin ve verimliligin en list noktaya 91kmasm1 ama9lam1§ bulunuyoruz."

Burjuva medyas1 15 ve 16 Kas1m tarihlerinde "metal i§kolunda anla§ma sagland1" haberini fazla yorum yapmadan, memnunl ukla ama aym zamanda "sogukkanhhkla" ve iicret art1§1 ile ilgili hiikiimleri one 91kartarak aktard1. Sendika biirokrasisinin ihanetini a91k9a ovmenin ve one 91kartmanm kimseye bir yaran olmazd1 ne de olsa.

Kas1m-Arallk # 5

lffi .l/ iirntleJe., ;

Sendika biirokrasisi esnek fiilen kabul etmi§tl

~ah§may1

Esnek yah§manm Tiirk Metal Sendikas1 'nm orgiitlii oldugu i§yerlerinde birkay y1ldtr zaten uygulamyor. Tiirk Metal Sendikas1 biirokrasisinin i§ yasas1 ontaslagma kar§I olmad1g1, Mustafa Ozbek'in zaman zaman "!;agda§ i§ yasas1 ylkanlmahdir" tiiriinden laf ettigini de biliyoruz.

Tiirk Metal Sendikas1 'nm "orgiitlii oldugu" fabrikalarm tamammda esnek yah§manm temelini atan "telafi yah§mas1" kurumsalla§ml§ -yani deneme donemini yoktan a§ml§- bir uygulamaya donii§mii§ durumda. Bu kurumsalla§ma siireci Tiirkiye kapitalizminin ya§ad1g1 son iki biiyiik krizin (Kas1m 2000 ve ~u­ bat 2001) ardmdan tamamland1 ve "telafi yah§mas1" me§rula§t1. Ozetle, bu uygulamada i§yilerin bir boliimtine (ya da gerekli oldugunda tamamma) tiretimi azaltmak ya da tamamen durdurmak iyin "§imdi sen evine git, daha sonra Pazar giinii ya da normal mesai sonrasmda yah§arak ay1gm1 kapa, ama bu yah§-

manm kar§1hgmda da Pazar mesaisi ya da fazla mesai iicreti falan isteme" deniliyor. Tiirk Metal Sendikas1 biirokratlan uygulamada olan toplu i§ sozle§melerine tamamen aykm olan yani yasal olmayan- bu uygulamaya hiybir itirazda bulunmad!lar, hatta <;erkezkoy'de bulunan Volkswagen fabrikasmda oldugu gibi zaman zaman bu uygulamaya geymesini patronlara bizzat oneren taraf oldular.

Tiirk Metal Sendikas1 'nm "orgiitlii oldugu" fabrikalarda ta§eronla§hrma da kotii huylu bir kanser . gibi h1zla yay1hyor. ~irketler ire§itli boliimlerini birer iki§er ta§eron firmalara devrediyorlar. Tiirk Metal Sendikas1 biirokrasisi imzalad1g1 son toplu sozle§me ile i§ yasas1 on taslagmda yer alan alt i§veren uygulamasm1 da sozle§meye almi§ ve yasalla§t1rm1§ durumda. Bu ta§eronla§hrma uygulamasmm "havuz sistemi" ad1 altmda Tiirk Metal Sendikas1'nm "orgiitlii oldugu" fabrikalarda sadece o §irket iirin yah§an yok say1da ta§eron -kukla- firmalar kurulacag1 ve bu firmalarda irah§an i§<rilerin peyderpey bu ta§eron firmalara aktanlacag1,

'le yapaltnl' biz H9iik bir Sllldikay1z11 dlJ81181Si11!1 likeye atmamak i~in bu i~ilere sutnu ctonmuttil. Verilen gerek~ de bir grev yqanchgi takdirde Birle§ik Metal'in mall durumunun bu gi:evi desteklemek ~lSlndan yetersiz oldugu idi. Oysa, geryek bir sendikal <>nderlik, tiimiiyle ke.ndi:liAioden bir otke ile ayaga kalkrm§ olan i~ilere geryekleri anlatabilir ve onlan orgiitlemekten ~mmazd1. Sonunda ortada kalan bu binlerce iwinin onderligini yapan i~iler Tiirk Metal bUrokrasisi ile i§verenlerin ortak ~al1§mas1 ile i§ten atilml§ ve geriye kalanlar da demoralize olmu§ bir biirimde Ttirk Metal'e geri donmek durumunda kalml§b. Elbette ne ODP parti i¥indeki sol kanadm manna ragmen, ne de CHP metal i~isini desteklemek i~in ciddi hi~bir §CY yapmamt§tl. ~imdi Birle§ik Metal yoneticileri kendilerini mazur gosterebilmek i¥in "biz ki.i~iik aktoriiz" bahanesinin arkasma saklanmaya iral1§1yorlar. Ne olacakt1? Tiirk Metal'in iiyelerini gelip kendi elleriyle size devretmesini mi bekliyordunuz? ·

Tiirk Metal'in MESS'le 2002-2004 Grup Toplu 1§ Sozle§mesini imzalamasunn ardmdan, sessiz kalmay1 ve yak zorunlu hale geldili durumlarda ise kisa ve yuvarlak ~Iklamalar yapmay1 tercih eden ~lik-1§ ve Birle§ik Metal1§ bilrokratlari, Kasim ayunn sonlarina dogru ne yapacaklariru soran diger sendikalarin biirokratlarina (merak edip soranlarin say1S1 da pek fazla degildi ashnda) "onlar en giiylii sendika olarak imzalad1, bizim de artlk yapacagimlz bir ~y kalmad1; geryekyi olmam1z laz1m" demeye ba§laddar ve ihanete ortak olacaklarim yakm irevrelerine dolayh bir biyimde airtklamt§ oldular. Oysa yakla§Ik 4 ytl once Tiirk Metal iiyesi binlerce i§yi, Tiirk Metal biirokrasisine b8§kaldtnp, "sendikacdarin bize gibi davranmasm1 istiyoruz" diyerek son derece otkeli ve kararh bir biirimde sokaklara dokiildiiklerinde ve Tiirk Metal'den istifa ebneye ba§ladtldarmda bir kism1 ODP'li, bir kisnu da CHP'li olan Birle§ik Metal biirokratlan statiikoyu bozmamak ve kendi koltuklarmi ve ayncaltklarmi teh-

insan

62

i~ri lliicadl'l<''i

Kas1m-Araltk # 5 gerekli gorilldilgilnde bu i§yilerin yah§tiklan oolilmlerin degi§tirilecegi anlamma geliyor.

Ku§kusuz bu aym zamanda sendikal orgiltlillilgiln orta vadede tamamen sembolik dilzeye inecegi anlamma da geliyor. istanbul'da, izmit'te, Adapazan'nda bir~ok fabrikada "birebir esnek yah§ma" ya da "havuz sistemi" ad1 altmda silrdiirillen bu tilr uygulamalar, metal i§ kolunun kalbi say1labilecek Bursa'da neredeyse her fabrikada yerle§ti: patronlar istedikleri zaman i§~ilere ilcretsiz izin veriyorlar ve ardmdan da ihtiya~ duyduklarmda i§~ileri pazar gilnleri, "telafi" amac1yla yah§tmyorlar. istanbul'daki Mercedes fabrikas1 i§i daha da ileriye gotilrmil§ . durumda . . Bu fabrikada i§yiler ilretimin azalt1ld1g1 donemlerde yarim ilcret ilzerinden izne ylkarihyorlar ve ald1klari para kar§ihgm~a saat hesab1 iizerinden borylandmhyorlar. l§yiler, izin donil§i.inde "bory"lanm odeyebilmek iyin her giln ve her pazar yah§mak zorunda kalabiliyorlar. Elbette bu yah§malarin kar§1hg1, fazla mesai ya da pazar mesaisi degil, normal mesai i.icreti ilzerinden hesaplamyor.

Ocret artlflar1na ne demell?

Tilrk Metal Sendikas1 ile MESS arasmda vanlan anla§ma hakkmda ne dil§ilndilgil sorulan Birle§ik Metal-i§ Gene! ba§kam Ziya Ydmaz, Evrensel gazetesine (16 Kas1m 2002) §U ay1klamay1 yap1yordu: "Ucret konusuna takilm1yoruz. Mutabakat saglanabilecek rakamlarda olabilir hatta ~ok iyi bir sozle§me bile olabilir. Ancak arabulucu raporunun sonucu bile beklenmeden, MESS'in Tilrk Metal'i yag1rarak anla§mas1 ve diger iki sendikamn bu goril§melerin d1§mda birak1lmas1 olumsuzluk yaratm1§tlr."

Ziya Ydmaz'm "takilmad1g1", hatta "mutabakat saglanabilir" buldugu ilcret art1§1 i§¥ilerin saat ilcretlerine ilk alb ay iyin (Eyliil 2002-0cak 2003) ortalama % 12; ikinci, il~ilncil ve dordilncil alh ay i~inse DiE Tiife oramnda• zam yap1lmasm1 ongoruyor.

Entlasyonun herhangi bir nedenle yon degi§tirmemesi varsay1m1 altmda ilk alb ayhk donem iyin bir-iki puanhk bir geryek ilcret artl§l ongorillilyorsa da (bunun bir onceki donemin devasa kayb1 kar§1smda hiybir §CY ifade

........ ..

. . . licr8ll8nla ........ ~

i~ilerle alay eder gibi "Meta1 i§¥isi bunun kar§1hguu, goz nuruyla, el emegiyle, kol gilcilyle mutlaka i§yerine verecektir" dedi. Oysa metal i§~isi gtin g~tikye daha fazla yoksulla§1yor. Metal i§kolunda ilcret ve sosyal haklar baktmmdan ~n iyi sozle§me 1990 ydmda imzalanm1§tt. Bu neden1e metal sendikalanmn yoneticileri her s<>zlC§me donemi oncesinde '90 s<>zlC§mesini baz aldtldanm soyler. Oysa metal i~ileri o .tarih.ten bu yana, esnek ~11manm da uyguIanmaya bqlamaS1yla, daba az ki§iyle dmta ~ tiretiyorlar ancak daha az iicret ahyorlar: yani ~ok daha fazla.somUriiltiyorlar. · · · 1990 Eylill'ti ile 2002 Agustos ayt arasJJU ~sayan bir ar&§tlrmaya gore metal iKisi ge~ek gelirinin yilzde 42.2'sini kaybetti.

Eylill l 990'da 100 olarak alman ilcretin ger~ek degeri 2002 Agustos ayma gelindiginde . 57,8'e dil§ilyor. 1990 ytlmda MESS'e bagh i§yerlerinde 8,488 lira olan ortalama saat Ucreti, 2002 Agustos aymda 2 milyon 900 bin liraya yilkseliyor; yani 344 kat arttyor. Ayru donemde bayram paras1 Odenegi 101, yakacak paras1 97 kat, izin paras1 ise 111 kat art1yor. Ayru donemdeki enflasyon artl§1 ise yakla§1k 595 kat oldu.

Bu i§ kolunda ge~ek ilcretlerin seyrini dolar bazmda ele ald1g11mz zaman da i~iler a~1smdan son derece kotil bir tablo ile kar§tla§iyoruz. 1990'da 2,739 lira olan 1 ABD dolan, Agustos 2002'de 1milyon631bin611 liraya yilkseldi. Metal i§~isinin ticretinin 344 · kat artlf1 .kaq1smda, dolarm 595.7 kat oldu.

(Enflasyon artJ§I ile hemen hemen ayru.)

Aybk brilt ilcreti ile 1990'm Eylill aymda 697 .3 Dolar alabilen bir metal i§Yisi, 29 Agustos 2002 taribinde ancak 402.5 dolar alabildi.

Metal i§Yilerinin ilcretindeki artt§ gida har- . camalarmdaki artt§a da yeti§Cmiyor. Eylill 1990'da 567 bin lira olan 4 ki§ilik bir ailenin g1da harcamas1, Agustos 2002'de 345 milyon liraya yilkseldi. 4 ki§ilik bir ailenin ayhk gida harcamas1 12 ytl ~yinde 609 kat artm1§ oldu.

63

MtiStafa Ozbelt

i.~~·i .lliinule/e., i

Kas1m-Araltk # 5

etmedigi a91ktir -bkz. a§ag1daki kutu) daha sonraki 1.5 y1I i~in i§9iler yine fiyat arh§lanna ezdirilmektedir. <;unkii i§9ilerin ger9ek gelir diizeylerinin yam sira goreli konumlanm koruyabilmeleri i9in en azmdan y!lhk biiyiime oranmda bir gelir art1§ma ula§malan gerekir.

Gelin goriin ki Mustafa Ozbek imza seremonisi sirasmda hiy Utanmadan §UnU soyJeyebiJmi§tir: "Bu paray1 metal i§9isi hak etmi§tir. Bunun kar§1hgm1 da, goz nuruyla, el emegiyle, kol giiciiyle mutlaka i§yerine verecektir."

Sonu~

Notlar I Ornegin Tiirk Metal Sendikas1 goril§melerin ytkmaza girdigi bir a§amada yapt1g1 aytklamada MESS ' in kendilerine "1§ Yasast'nda degi§iklikler olursa toplusozle§menin hi.iki.imleri yasaya uygun hale getirilir" teklifiyle geldigini ve "bu teklif kabul gori.i§meleri si.irdi.irmeyeceklerini edilmezse bildirdiklerini" soyli.iyordu.

2 Bu yaz1 kaleme almd1g1 s1rada Ozyelik-i§ Sendikas1 2002-2004 Grup Toplu i§ Sozle§mesini heni.iz imzalarnamt§ll. Ancak beklenen oldu ve 4 Arahk 2002 tarihinde Ozyelik-i§ de sozle§meyi aym ko§Ullarla imzaladt.

yerine

3 Burada esnek yah§may1 bi.iti.in boyutlan ile bulabiliyoruz: hem say1sal diizeyde, hem zaman diizeyinde, hem fonksiyonel olarak ve hem de iicret esnekligi biyiminde .. . Ma§allah hiybir nokta gozden kaymlmamt§!

Metal i§kolunda ya§anan bu son deneyim sendika biirokrasilerinin on y1llardir ger9ekle§tirdikleri zincirleme ihanetlerinin derslerini teyit ediyor. i§9i sm1f1 91karlanm ancak ve ancak yakasm1 sendika biirokrasisinden kurtanp, toplumu biiyiik sermaye oligar§isinin degil, geriye kalan biiyiik 9ogunlugun ytkarlanna olacak §ekilde re-organize edecek bag1ms1z bir siyasi hareket, i§9i sm1f1 iyinde kok salmt§ bir sosyalist parti in§a ederek savunabilir.

4 Burada enflasyonun aym patikay1 izledigi yillardan farkh olarak h1zla artt1g1 ya da h1zla azald1g1 donemlerde, y1Ihk enflasyon oram ile 12 ayhk ortalama enflasyon arasmda ciddi farkhhklar olu§tugunu belirtmekte fayda var. Ornegin enflasyonun h1zh bir di.i§i.i§ gosterdigi 2002 y1hnda iicret artt§lannm ytlhk enflasyon oramm baz alarak yap1lmt§ olmas1 geryek iicretlerde ya§anan dramatik gerilemede son derece etkili oldu.

i$~i harettlti''i~iftde 1iddete ftaJ*!

Topkap1 Ambarlar oolgesinde TOMTis ve Nakliyat-i§ arasmdaki anla§maihgm ~at1§· maya donil§mesi Nakliyat-i§'li ti~ i§~inin o}timtine, bir yOk i§yinin de yaraJanmasma sebep oldu. Y a§ananlar i§yi sm1f1 satlannda derin bir tiztintti yaratt1. i§~i hareketi i~inde ve sosyalistler arasmdaki sorunlarda §iddete ba§vurulmas1 hele oldilrme asla kabul edilemez. Bunlarm s1mf hareketine hi~ bir katkts1 olmad1g1 gibi, s1mf dil§manlan ooyle olaylan "kar§I propaganda, karalama ve giiysilzle§tirme amaylar1 iyin fusat bilmektedirler. istanbul Emniyet Miidtiri.intin olay1 rant kavgas1 olarak sunmas1 bunun en a~Ik gostergesidir.

Ttirkiye'de sosyalistlerin ve i§yi hareketinin tarihinde benzeri olaylar bir yok kez ya§anrni§hr. Bu olaylarm mucadeleye verdigi zararlarm sonucu olarak bir yok ozele§tiri yap1lm1§tII. i§yi hareketi iyinde ve sosyalistler

arasmda ya§anan anlqmazhk ve sorunlarda kullamlmas1 gereken yontem ele§tiri, ozelqtiri ve iknadir. i§yi smtft mficadelesi iyerisinde yer alan her yap1 ba§ta i~ilerin sendikaslDI ozgiirce seyme hakkt olmak tizere sendikal demokrasiyi ve -smif dayan1§masmI esas alan bir anlay1§a ve pratige sahip olmahdir.

Sorunun taraflar1 arasmda gerginligin silrmekte olU§U ve k8I§tl1kh sert a~1klamalann yap11mas1 kayg1 vericidir. iki sendikada da sosyalist giiyler etkin durumdadrr. Tum sosyalist hareketin destegiyle, sosyalistler iyerisinde moral otoriteye sahip ve taraflann kabul ettigi . insanlardan olu§turulan bir kurulun sorunun ~oztimti yontinde devreye girmesi, y8§8rimakta olan surecin muhtemel olumsbz sonuylan~nm onlenmesi ay1smdan onernli bir j§lev gorebilir.

64

Kas1m-Arahk # 5

i!f<.;i Miictulelesi

I

l§~i mUcadelesi

ddnyay1 dola,1yor ...bir §afak vakti. deffe§mi§ olur, bir §afak vakti. karanhgm kenanndan

onlar agu ellerini topraga bas1p dogrulduklan zaman....

Avrupa

i§~i

s1n1f1 harekete

ge~iyor!

Sona ermekte olan 2002 yih, Avrupa 'da bir gene! grevler ve dev kitle eylemferi yih oldu. i!j~i Mucadelesi, 3. sayismda Avrupa 'nm ozellikle Akdeniz 'e klyisi olan iilkelerinde (halya, jspanya, Fransa, Yunanistan) i$r;i hareketinin ciddi bir kipirdanma gosterdigini kaydetmi$ti. 0 giinden bu yana bu iilkelere yenileri ekfendi (Britanya, Portekiz), aynca daha once aktifle$en iilkelerde de miicadeleler durulmuyor. Bu yil, tarihe belki de Avrupa 'da smif miicadelelerinin yaygm ve e$zamanh bir;imde yiikselmeye ba$ladigi yil olarak ger;ecek.

Portekiz: son on y1lln en biiyiik grevleri Portekiz, ispanya ve Yunanistan'Ia birlikte, AB'yi olu§turan 15 tilke i9inde gorece en zay1f ekonomiye ve rekabet gtictine sahip i.ilke. Bu ti9 tilke de para birimi olarak euroyu kullamyorlar ve Avrupa ' daki rakipleriyle rekabet edemediklerinden stirekli ay1k veriyorlar.

Devaltiasyona gidemediklerinden ya§adrklan kaynak kanamasmm yaratt1g1 ay1g1 direkt olarak btit9e kalemleri tizerinden, deyim yerindeyse gostere gostere i§9i s1mfmm omuzlanna bindiriyorlar. i§te bu ac1mas1z uygulama Yunanistan ve ispanya'y1 s1k s1k biiyiik boyutlu i§9i eylemlerinin ya§and1g1 tilkeler haline getirdi. Portekiz bu iki tilkeden farkh olarak AB'nin "istikrar ve biiytime anla§masmm"

65

kriterlerini 9ignedigi i9in i§9i mticadeleleri ay1smdan silt liman bir gortintti sergiliyordu.

Elbette AB btirokrasisi duruma miidahale etmekte ecikmedi ve J>ortekiz ·· ··me tine i 9ilerine ve diger emek~i kesimle e ac1ma 1zca taarruz etme talimatm1 verdi; aksi halde Portekiz ' in Birlik hukukunda yer alan agir parasal cezalan odemek zorunda kaJacagm1 vurgulad1.

Portekiz hiiktimeti AB btirokrasisinin talimatlan dogrultusunda i§9ilere yonelik taarruzun ilk ad1mlanm atmaya ba§Iaymca uzun zamand1r suskun olan Portekiz ' de i§9i miicadeleleri patlak verdi. Bunlar sadece ilk ad1miar. Portekiz hi.ikiimeti bi.it9e ay1gm1 "istikrar anla§masmm" ongordtigii §ekilde GSYiH'smm %3'ti dtizeyine 9ekmek i9in i§9ilere ve emek9ilere 9ok daha fazla saldir-

Kas1m-Arahk # 5

i!iri Miicade/esi mak, r;ok daha agir bedeller odetmek zorunda.

Hi.iktimet aynca yeni i§ ya_sEil, ile ~ek r;a!!§ma saatleri getiriy.£r, k1sa 'si.ireli i§ akitlerinin r;ogalmasma~-

2003 y1h ir;in % 5.5 oranmda ticret artt§l talep ediyorlar. HtikUmet ise % 3.6 oranmda bir artt§ oneriyor ve bu onerinin pazarhk konusu .. yap1Jamayacag1m soyltiyor.

kap1y1 arahyor, deneme sUrelerinin'V-- . uzamasm1 olanak veriyor, r;e§itli ta- '.:;,._ * : nm~lan i§r;iler aleyhine degi§tiriyor 'f ~ ·. · .,· . ' ve t§ten r;1kartmalan kolayla§tmyor. •;r-3- . · ...-·:·

***

> · . • • •· §"'~ ltalya. ~l~t ·~~-~SI S3V3$

_,

. _14. K~s1~ 2~02 tarihi?de Portekiz\ :, . ::. .

•?~~len hukumetm e'.11ekr;tlere yonelt· · -~ I t1g1 saldmy1 ve yem ekonomik prog- . . ,.. ram1 protesto etmek ir;in son 10 ytl .;-'>ii, , ' -' • Berlusconi htiktimeti'nin i§ yasasmir;inde ya§anan en bUytik grevi gerr;ekle§tirdi- d~k1 18 .. Madde 'yi degi§tirme _yoluyla i§ !er. Kamu r;ah§anlanmn tamami (500.000 gu:e.n cesme darbe vurma r;abalan Italyan i§r;iemekr;i) greve kat1ld1. Grev strasmda okullar lenm sokaga dokUyor. Patronlarm r;ah§anlan kapand1, saghk hizmetleri ve benzeri hizmet- keyfi nedenlerle i§ten 91karmasma engel olan lerin tamammda btiytik aksamalar ya§andt. maddeyi korumak ir;in ii<; milyon i§r;i Mart Hi.iki.imet binalan ve mahkemeler de r;ah§- 2002'de Roma'ya ytiri.imi.i§, on i.ir; milyon i§r;i mad1.

Nisan 'da 24 saatlik grev yapm1§t1. En son 18

k3r$1tl mltlDQIO 00 fl d or-r_r sa arm a.

14 Kas1m grevini 10 Arahkta daha bi.iytik bir grev izledi. Bu grevde i.ilkedeki bi.iti.in kamu hizmetleri (r;op toplamadan saghga, her ttirli.i ula§tmdan egitime varmcaya kadar) durdu. Volkswagen'in i§tiraki olan Autoeuropa fabrikasmda, tekstil fabrikalannda, ayakkab1 fabrikalarmda, gazetelerde ve diger yaym kurulannda i.iretim durdu. Agtrhkh olar~k "beyaz yakah" i§r;ilerin i.iye oldugu~nel I§9iler Se~ yonetiminin grev kmcihk yapmasma kar§m bu sendikanm iiyelerinin bir k1sm1 da 10 Arahkta i§e gitmediler. Sendikalar

'

'" ·

66

Ekim'de italya'nm en bi.iytik sendikas1 CGIL'm r;agns1yla biiyi.ik bir gene! grev di.izenlendi ve kat1hm % 70'lere yakla§tl.

CGIL'm,. patronlarla anla§ma yapan CISL ve UIL sendtkalan olmadan greve 91kmasma ragmen bu "1hmh" sendikalann i§r;ileri de sokaklardaydi. Hatta kat1hm Ur; sendikanm birlikte yapt1g1 Nisan grevinden bile fazlayd1. i§r;ilerin slogam ise "Solo la lotta paga!" (yalmzca mti~adele yarar saglar) idi. ltalya'da ytikselen s1mf mticadelesinin bir ayag1m da Fiat i§r;ileri olu§turuyor. Bir y1ldan uzun sUredir i§lerini kaybetme tehlikesi ya§ay~n i§r;iler 26 Kas1m 'da grev yapttlar. Ital ya 'mn en btiyUk ozel sekt6r kuru!U§U Fiat'm sahibi Agnelli ailesi; §irketin borr;lanm, diinyadaki ekonomik krizi ve azalan rekabet giicUnti bahane ederek General Motors'la birle§ecegini, pek r;ok fabrikasm1 kapatacagm1 ve dolay1s1yla sekiz bin · i§r;inin (toplam r;ah§anlann % 20'sinin) i§ine son verecegini belirtiyor. Yan sanayi kollanyla birlikte bu fabrikalann kapanmasmdan 30 bin ile 50 bin arasmda insan etkilenecek. i§r;iler ise i§lerini korumak istiyorlar. ilerleyen gtinlerde Fiat'm kamula§tmlmas1 talepleri ve fabrika i§galleri gtindeme gelebilir. ital ya 'daki yeni, mi.icadeleci ruh

i~·~i 1l1iicadelesi

Kas1m-Arahk # 5

sm1rlt olmad1gm1 ortaya koyan gostergeler ryok: Filistin halktyla dayam§ma eyleminin kitleselliginden en son 10 Kas1m'da Floransa'daki Irak sava§• aleyhtan yiiriiyii§e 500 bin ila I milyon arast insanm katrlmasma kadar.

En onemlisi de, i§ryi sm1fmm miicadelesi ile politik miicadelelerin birle§me egilimine ginnesi. En son Floransa'da Irak sava§ma kar§t gosterinin ba§tnda Fiat i§ryileri yiiriidiiler.

Bart§ da, ozgiir!Uk de i§ryilerle gelecek!

Yaz aylannda "maa§lanndan" ve "modemizasyon ad1 altmda i§ten atllmalardan" §ikayet eden itfaiyeciler hiikiimetten ald1klan "para yok" cevabma kar§tltk -I 977'den bu yana ilk kez- birincisi Ekim sonunda, ikincisi ise Kas1m sonunda olmak i.izere sekizer giin!Uk iki grev yaptt. Arahk ba§tnda da bir mi ting diizenledi. Ba§ka sektorlerden 20 bin i§ryi itfaiyeciJerin bu mitingine kat!larak onlarla dayam§masm1 ifade etti ve kendi taleplerini haykird1.

Sendikanm talebi gayet net: iicretlere % 40'1lk bir zam. Arkalannda giirylii bir kamuoyu destegi de var. Aynca giivenlikle bu kadar ilgili bir alandaki grev diger. i§kollanm da etkiledi.

Trenlerde, metrolarda, petrol rafinerilerinde i§ryiler i§ba§1 yapmadilar. ·Hiikiimet ekonomik ya§antmm bundan miimkiin oldugu kadar az etkilenmesi iryin itfaiyecilerin i§ini polise yada askerlere yapt1nnaya ryalt§ttysa da grev gozciileri "k1rm1z1 kamyonlan" kimseye kapt1nnad1.

Buna ragmen, gorii§meler pek i§ryilerin istedigi yonde gitmiyor. Blair evinin ocag1111 ary1k unutursa 10 Numara'daki yangm1 sondiirecek itfaiyeci bulamayabilir.

***

Britanya: k1' uykusundan uyam, Britanya, Avrupa 'nm biiyiik Ulkeleri arasmda, son yirmi y1lm neoliberal, "kiireselle§meci" hakim sm1f taarruzu s1rasmda i§ryi s1111 fmm en biiyiik darbeleri yemi§ oldugu, kazammlannm en fazla tirpanlanmt~ oldugu Ulke.

1979'dan itibaren Margaret Thatcher'm politikalan i~ryi sm1fmm iizerinden bir silindir gibi gerymi§, Thatcher'm iktidardan dii§mesinden sonra gelen Major ve Blair hiikiimetleri ise Thatcher'm yaratt1g1 yeni giiryler dengesini perryinlemi§lerdi. Bu yiizden, Britanya i§ryi s1mf1 son yinni kiisur y1lt tam bir durgunluk iryinde geryinni§ti. Yaz aylarmdan bu yana bu durum h1zla degi§meye ba§ladt.

Britanya i§ryi s1111f1 o giinlerden bu yana i§ryi Partisi hiikiimeti 'ni s1kt§tlrtyor. 18 Temmuz'da bir milyona yakm kamu i§ryisi bir giinliik gene! grev yaptt. 1926 Gene! Grevi'nden beri gerryekle§tirilen bu en bi.iyi.ik grevin 9agnsm1 UNISON, TGWB ve GMB sendikalan yapt1. ~u giinlerde Britanya'da I970'lere benzer militan bir hava esiyor.

*** Fransa: i'~i s1n1f1 yenid~n bir hiikiimet mi devirecek?

Fransa'nm altt ayltk muhafazakar Raffarin hiikiimeti, Kas1m aymda ba§Jayan grev dalgalan nedeniyle zor giinler geryiriyor. ilk olarak en dii§iik iicretlerle ve en agir ryalt§ma ko§ullannda ryalt§an katman olarak bilinen 67

Kas1m•Arahk # 5

i!i<:i Miicadelesi _

kamyon §Oforleri greve 91ktilar. <;a!t§ma ctlarm ic;inde ag1rhg1 dogal olarak Italyanlar ko§ullanmn, i§ saatlerinin ve ticretlerin iyi- olu§tururken, onlar di§mda en kalabahk delele§tirilmesi talebiyle onemli ticaret yollanm, gasyonlar ispanya, ingiltere ve Fransa'dan kahava alanlanm ve sm1rlan kapatttlar. Benzer t1Id1lar. Ttirkiye'den de istanbul Sosyal Forutaleplerle 1992, 1996 ve 1997' de de yollara mu (ISF) 30 ki§ilik bir delegasyonla forumda barikat kuran kamyon §Oforleri tilkede g1da ve yerini aldt. benzin s1kmt1s1 ya§anmasma yo! ac;m1§lard1. <;e§itlilik ve c;ok renklilik yine forumun oTakip eden gtinlerde hava kontro!Orleri , ne 91kan ozelliklerindendi. Buna 4¢ Miicadedemiryolu i§c;ileri, kamu emekc;ileri ozelle§tir- lesi'nin 2. say1smda Porto Alegre Dtinya Sosmelere hay1r demek ve emeklilik konusunda yal Forumu' nu degerlendirirken saptanan zahtiktimetin kazammlan t1rpanlamasma kar§t aflan ASF d~ ta§imaya devam etti. Parti temsi91kmak ic;in i§ btrakma eylemleri gerc;ekle§- liyeti konusunda sol kanadm basmc1yla ktsmi tirdiler. Daha once, Ekim aymm ba§lannda da bir iyile§me soz konusu olsa da bireysel kat1btiytik bir k1smm1 EDF-GDF (enerji sektortin- hm1 esas alma ilkesi stirdiirtilmti§ bu da sende faaliyet gosteren bir kamu kuru!U§U) i§c;i- dikalar, kitle orgtitleri, belediyeler vb. ic;inde lerinin olu§turdugu ytiz bin ki§i Raffarin hti- daha giic;lii olan btiytik reformist orgtitler Ieki.imetinin ozelle§tirme politikalarmt protesto hine, devrimci ama daha ktic;tik orgtitler aleyetmek ic;in Paris 'te bir ytirtiyti§ dtizenlemi§ti. hine bir durum yaratm1§tir. <;e§itlilik ve c;ok Ula§tm alamndaki bu grevler ozellikle Fran- renklilik yine forumun "ilkeleri" ile smtrh kalsa'y1 ve bunun yanmda Fransa ile smm olan mt§; ~oz gili,mi Filistin sorunu orada SiyonizaltJ Avrupa Birligi i.iyesi tilkeyi oldukc;a et- me kar§t sava§makta olan orgtitlerin katiltmt kiledi. Yollarda kilometrelerce kuyruklar olu§- olmakslZln tart1§1lmt§ttr ~ Bu . ilkelerin sivil tu, uc;ak ve tren seferleri iptal edildi. toplumcu karakteri hareketin oniinti tJkay1c1 Fransa'da bu yeni eylem dalgas1, btittin ozelligini siirdtirmektedir. Btitiin bunlar daha toplumsal gtic;Jere 1995 kt§tnm btiytik eylem- kapsamlt bir degerlendirmenin konusudur.

Ierini hatirlat1yor. 0 donemde, yine i§c;ilerin eForumun gtindeminde en onde yer alan meklilik haklanna sald1ran Juppe htiktimeti, ba§hk "sava§"tt. Sava§m yamsira trk91hk, yurtKasun ve Arahk aylan boyunca stiren grev ve ta§hk, neo-liberalizm gibi ba§ltklar da gosteriler sonucu yenik dti§mti§ ve bir stire tartt§1ld1. 9 Kas1m gtinii btiyiik bir sava§ kar§Jtt sonra c;ekilmi§ti. ~imdi, yedi ytl sonra yine bir ytirtiyti§ dtizenlendi. ASF'nin yapt1g1 a91klakt§ mevsiminde, Franstz i§c;i s1mf1 yeni sag mada ytirtiyti§e 1 milyon insamn kattld1g1 htiktimeti benzer bir tehlike ile kar§t kar§tya belirtildi. ital ya 'mn gtic;lii sol ve sendikal b1rak1yor. gelenegi Cenova'da oldugu gibi Floransa'da da bu olc;tide bir kitleselligin saglanmasmda onemli rol oynadt. Btiytik sendika konfederasyonu CGIL eyleme kitlesel kat1hrken ASF oncesinde kararh eylemlilik c;izgisiyle one 91kan forumdan sonra da bu c;izgisini devam ettiren Fiat i§c;ileri on saflarda yer aldt.

Floransa'nm yerli halkmm da Berlusconi Porto Alegre' de ikinci kez toplanan Dtinya htiktimetinin sald1rgan tutumuna ragmen Sosyal Forumu ttim dtinyada bolgesel ya da Cenova'dan farkh olarak hem foruma hem de ulus'll olc;ekte sosyal forumlar orgtitleme ytirtiyti§e sahip 91k1p destekledigi soyleniyor. karan almt§tt. Bu dogrultuda ba§Iayan c;ah§Londra'daki 500 bin ki§ilik biiytik sava§ malar sonucunda 6-10 Kas1m tarihleri arasmda kar§ttt ytirtiyti§tin ardmdan Floransa' da daha italya'nm Floransa §ehrinde Avrupa Sosyal da btiytik c;apta bir ytirtiyii§tin gerc;ekle§mesi forumu dtizenlendi. ASF'ye ttim k1talardan yakla§makta olan ABD'nin Irak'a emperyalist ama ba§ta tabii ki Avrupa'nm c;e§itli saldmsma kar§1 verilecek mticadele a91smdan tilkelerinclen 60 bin insan katildt. Kat1hmson derece umut verici.

***

Floransa: Avrupa Sosyal Forumu'na sava, kar,1t1 dev yiiriiyii' damgasm1 vurdu

68

Kas1m·Arahk # 5

iH·i Miictulelesi

Latin Amerika'da bir §er ekseni doguyor 11

11

Latin Amerika 'da sm1f miicadelelerinde, 4fi Miicadelesi 'nin 3. say1smda ele ald1g1m1z yiikseli§ devam ediyor. Emperyalist Amerika, bu bolgeyi pek yakmda Amerika K1talan Serbest Ticaret Bolgesi (PTAA/ALCA) rer9evesinde kendi rokuluslulan i9in serbest av alam haline getinneyi planlarken, §imdi korkulu bir riiya ile kar§1 kar§1ya. Daha §imdiden bir Latin Amerika "§er ekseni''nden soz edilmeye ba§land1 bile: Kiiba 'mn Castro 'su ve Veneziiella 'mn Chavez'ine §imdi Brezilya 'da Lula, Ekvator'da ise Gutierrez kat1ld1. Bolivya 'da yerlilerin temsilcisi Evo Morales son se9imlerde ba§kanbg1 zorlad1. Tabii, Kolombiya 'daki gerilla hareketi, en ba§ta FARC da Amerika 'nm hedefinde. Arjantin 'de ise "§e1rin" ad1 halk! Dyle anla§1byor ki, devrim ile kar§1-devrim 21. yiizy1lm ilk kap1§masm1 Latin Amerika 'da ya§ayacak.

Brezilya: PT'nin se~im zaferi

. ~ zi si

26 Ekim'de Brezilya'da yap1lan ses:imlerin

t ,.

";4 .""

ikinci turunda, Emeks:iler Partisi 'nin (PT) l/'~ aday1 Luis Inacio "Lula" da Silva, Brezilya d.. ~

daha §imdiden PT'yi sosyal demokratla§ttrarak massetmeye yo;r ; . ,;. nelik politikalanm ortaya koy./ . -,... ·· maya ba§lad1. Ne var ki,

·· Lula ' nm ses:ilmesi Brezilya' mn tarihinin en ytiksek oyunu alarak (52 milyemeks:i kitlelerinde btiytik uon, % 61) ba§kan ses:ildi. Gbrevini 1 .

Ocak 2003"'te devralacak.

PT , ,:' . ·. mutlar ve bek~_en~_iler dogura~ .. ' ~ .. · · ~ , · .· caktir. Topraks1z koyluler hareket1 'dak"i bu·· yu"k 1979 meta 1 grev 1enmn · MST' nm, · PT' ye ya k m l§S:I · · k onyaratt1g1 miicadele dalgasmm tiriinii olarak \.... ;: fd .

CUT' · , . . . e erasyonu un ve PT ' nm sendikac!lar, I§S:I onderlen, aydmlar, Kurtulu§ d . .

M k . ti · d · · d Id v .. . . . . . . . . evnmc1 ar sis enn e 1s:m e yer a 1g1, so1 TeoloJ1s1 hareketmm tems1Jc!len, s:e§Ith k · · 1e uz 1a§ma po 1·t· .. .. . . . . . ana d mm b urjuvaz1y 1 1k aIan goru§lerden sosyahstler ve s:e§Ith devnmc1 · k a1mas1 d U§U " "k 1'ht'1maI. B u. . . k ar§ISm d a sess1z kurulmu§ bir part1. ..

L t' A ·k 'd k' Marks1st gruplar tarafmdan , . . . . . .. gun a m men a a 1 gene I ortamm d a b"ukend1s1 1se metal grevlermm onder.. d e e 1enne · ..

Lula nm . .. . . . yu"k sm1 f muca sa h ne o Id ugu d u1 yoksul b1r ailenm 12 ya§m.. .. .. b " Jk d k" k'tl I · .. .. .. ct k' lennden bm. <;ok . v §Unu 1urse, u u e e 1 1 e enn onumuz e 1 dan. itibaren l§yi olarak s:ah§mI§ s:ocugu. .. d e 1ey1· yu"kse It mes1· b e kl enme 1·1. . . . . d..onemd e muca Tanhte ilk kez gers:ek anlam1yla btr l§yl, B k r· A men·k a ' nm . . . una ar§I 11k , B rez1·1ya •nm L am ses:1mle ·I§ ba§ma .gehyor. v goz .. onune .. .. . . k k .. .. . d ev1· o Id ugu a l1mrsa (170 m1·1yon B rezilya'nm I§S:I 1en, topra s1z oy 1u 1en, gecekondu mahalleleri ~'Jann halk1, Amazon ormanlannm yerlileri, Kurtulu§ . Teolojisi hareketinin "taban cemaatleri", iki onyildtr sosyalizm propagandas1 yapan, neoliberalizmin ve "ktireselle§me" poltikalarmm kar§Ismda yer alan bir partiyi ses:erek, Brezilya burjuvazisinin Amerikan emperyalizmi ve iMF iJe birlikte ytirtitmekte oldugu yoksulla§tmna politikalarma ofkelerini ifade etmi§ oluyorlar.

Ne var ki, PT s:ogunlugu ve Lula son y1llarda ciddi biyimde saga kayarak sistemle uzla§ma egilimine girdi. En son, ekonomik krizin derinle§mesi kar§ISmda iMF ile A vustos a mda imzalanan 30 milyar dolarlt paketin gereklerine uyacagm1 ilan etti Lula. Brezilya burjuva-

j'Ql

v

69

Kas1m-Arallk # 5

i$fi Miic:mlelesi n i.i f us, ABD'den daha geni§ topraklar, 10 i.ilkeye kom§U, Latin Amerika i.iretiminin yans1 vb.), bu i.ilkedeki geli§melerin de bolgenin geri kalanma bi.iyi.ik etki yapacag1 air1ktir.

Bilindigi gibi, Lula Latin Amerika tarihinde ba§kan se9ilen ilk sosyalist degil: ~i­ ii 'de Salvador Allende, Halk Birligi ad1 altmda kurulan sol cephe temelinde 1970 yilmda ba§kan se9i lmi§, ama f1rtmah bir i.i9 y1l sonunda general Augusto Pinochet liderligindeki silahh kuvvetlerin darbesi tarafmdan devrilmi§ti. Bu geli§me ~iii solu ve i§9i hareketi iirin, etkisinden haJa tam olarak kurtulamad1g1 bir yenilgi olmu§tU. 1964 'te ise, Brezilya ordusu sosyalist bile olmayan solcu ba§kan Goulart'1 devirerek i.ilkeyi yirmi yil si.irecek bir askeri diktatorli.igi.in karanhgma si.iri.iklemi§ti. Brezilya solunun bu deneyimlerin derslerini 91karmas1 bi.iyi.ik onem ta§iyor.

*** Ekvator: "24 saatlik devrim"den solun sand1kta zaferine Latin Amerika 'nm son y11larda btiyi.ik mlicadelelere sahne olan ki.i9i.ik tilkesi Ekvator'da (12 milyon ni.ifus), IO Kas1m'da yapi!an ba§kanhk se9imi ikinci turunu, solun ortak aday1 Lucio Gutierrez kazand1. Ulkenin en zengin adam1 olan rakibi "muz krah" (ve bir onceki ba§kanm karde§i) Alvaro Noboa kar§ismda, Gutierrez oylann % 55'ini ald1.

Burjuva basmmda, hatta buijuva ajanslannm

70

yamltt1g1 baz1 sol basmda, Gutierrez "eski darbeci" olarak amld1. Oysa dogru olan tam tersi.

Gutierrez, 2000 y1hmn Ocak aymda ya§anan "24 saatlik devrim"in onderlerinden biri.

Ekvator, son be§ yilda, Arjantin 'de Arahk 2001-0cak 2002'de ya§ananlann "yava§ 9ekimi" gibi bir si.ire9 ya§am1§, se9ilmi§ ba§kanlann devamh halk tarafmdan devrildigi bir i.ilke. I 997'de, demagojik bir programla ba§a geldigi halde neoliberal politikalar izleyen Abdala Bucaram, I milyon emek9inin sokaga 91kt1g1 olaylar sonrasmda "deli raporu" verilerek devriliyor. l 998-99'da ya§anan derin ekonomik krizin de etkisiyle 2000 ba§mda, ba§ta yoksul Amerika yerlilerinin ("klZllderililer"in) orgi.iti.i CONAIE olmak i.izere, kitlelerin dev gosterileri sonucunda parlamento binas1 ele ge9iriliyor, ba§kan Jamil Mahuad di.i§i.iyor, 24 saat boyunca iktidar halk hareketini temsilen i.i9 ki§ilik bir komitenin eline ge9iyor. Gutierrez i§te bu halk ayaklanmas1m destekleyen ilerici subaylardan biri olarak, CONAIE'nin ba§kam ve bir yarg1\:la birlikte bu i.i9 ki§ilik ko- ~­ mitede yer ahyor. Arna ordu- · nun bask1s1yla Gutierrez'in yerine komiteye genelkurmaydan bir general sokuluyor ve iktidar Mahu, ad'm yard1mc1s1 Gustavo~~,_..,.

Noboa'ya devrediliyor. Gu- ~!'t ' tierrez hapse atilmakla birlikte, __,. halkm basmc1 sonucu serbest b1rak1hyor. Yani Ekvator burjuvazisi devrimi engelliyor, fakat ezemiyor. Bugi.inki.i se\:im zaferi 2000 sonrasmdaki bu garip gi.i\:ler dengesinin tiri.ini.i.

Sanki kitle hareketinin "kap1dan kovulduktan sonra pencereden girmesi".

Ne var ki, Gutierrez'in §imdiki yakla§1m1 devrimci olmaktan uza!c Programmda yoksul kitlelerin ya§ad1g1 bir dizi soruna onerilen 90zi.imler yok degil: yoksul ailelerin 9ocuklarma g1da ve okul malzemesi yard1m1, devlet arazisinde konut yap1m1, saghk hizmetlerinin iyile§itirilmesi, emekli maa§lannm arttmlmas1, herkese sosyal gi.ivenlik, okuma yazma seferberligi vb. Arna bi.iti.in bunlan yapabilmek i\:in iMF'nin sultas1 altmdaki Ekvator ekonomisini yeni bir temele yerle§tirmesi ~.

i.~·~i Miicaclelesi

Kas1m-Arahk # 5 gerekirken, se9imden once (aynen Lula gibi) rakibi Noboa ile birlikte iMF program1 konusunda cepheden tavir almayacagm1 arr1khyor. iMF ve Diinya Bankas1'ndan "anlay1§" bekledigini soylemekle yetiniyor.

Daha kotiisii, 2000 devriminin tetikleyicisi olan ve daha sonra uygulamaya konulan dolarizasyon programmt devam ettirecegini arr1khyor. Ve burjuvaziye giivenceler veriyor: ekibine Ozel Bankalar Birligi 'nin ba§kamm ahyor, se9imden bir hafta once ABD'ye giderek bankalarla gorii§meler yap1yor vb.

K1sacas1, Ekvator'daki durum Brezilya'nm minyatiirti gibi duruyor: beklenti i9inde kitleler, burjuvaziyle uzla§manm yolunu arayan bir yonetim, yonetime her§eye ragmen gtivenmeyen emperyalizm ve burjuvazinin planlan. Bu patlay1c1 kan§tmm sonu9lan zamanla goriilecek.

*** Veneziiella: sm1f miicadeleleri sertle,iyor Veneztiella'da Chavez'i devirmek i9in gers;ekle§tirilen grev lere bir yenisi daha eklendi. Nisan aymda kitlesel gosterilerle geri ptisktirtiilen ABD'nin ba§ans1z darbe giri§imine fwi M acadelesi'nin 3. say1smda yer verilmi§ti. Chavez kar§ttl gii9ler o yenilginin ardmdan Chavez'in ifadesi ile "bu kez daha

71

disiplinli ve organize" bir §ekilde ekonomiyi 9oktintiiye ugratmak, iilkeyi kaosa siiriiklemek i9in gene! grev 9agns1 yaptilar. Medya gtinler oncesinden 2 Arahk'ta Chavez kar§tt1 bir genel grev oldugunu duyurdu. Grevin -.-.........."" orgiitleyicileri y~tronlar, kii iik bur'uvazi ve Veneztiella Sendikalar Konfeder~u CTV biirokrasisi idi. Bu satirlann yaz1ld1g1 Strada, gene! grev nedeniyle petrol iiretimi ve ihracat1 neredeyse durma noktasma gelmi~ durumda. Chavez gene! grevin kendisini devirmek ve petrol tiretiminin ozelle§tirilmesini saglamak amac1yla yaptld1gm1 one stiriiyor.

Bir stireden beri Chavez kar§1t1 muhalefet Eyliil aymda yaptlan bir dizi tart1§ma sonucu olu§turulan Demokratik Koordinasyon 9at1s1 altmda yiirtitiiltiyor. Kurulduktan hemen sonra, Ekim aymda, ba§kanhk se9imlerinin derhal yap1lmas1 talebiyle ilk eylemlerini orgiitlediler. Daha sonraki donemde de faaliyetlerini esas olarak tek bir talep etrafmda stirdiirdtiler: , ~ ..it'1"1":'::.,.. Chavez'in devrilmesi. 2 Arahk ' ta ba§layan grevin talebi ise Chavez'in iktidanmn devam edip etmemesi i9in 2 ~ubat'ta referanduma gidilmesi dogrultusunda §ekilleniyor.

Eylemlerin geldigi noktada Chavez se9im tarihi konusunda tartl§tlabilecegini arr1klad1. Demokratik Koordinator i9inde Chavez sonras1 i9in one 91kan isimler ise Chavez kar§1t1 muhalefetin bile§imini

i.~·r,:i

Kas1m-Arahk # 5

Miicadelesi

Kolombiya: i§t;iler ve kiiyliiler iMF politikalar1 ve ABO giidiimlii vah§ete kar11 direni§te!

Kolombiya Latin Amerika'da solcu gerillalar ve hi.iki.imet arasmda ya§anan i<; sava§m si.irdi.igi.i ve 9alkantmm hi<; durulmad1g1 bir iilke. Kolombiya'da gi.i9lii bir i§<;i ve koyli.i hareketi mevcut. 16 Eyliil'de ger9ekle§en gene! grev bunun gostergesi. Uribe hi.ikiimetinin iMF program1 dogrultusunda maa§larda kis1tlamaya gitmesi, i§ gi.iniinii uzatmas1, emeklilik sisteminde 9ah§anlar aleyhine a<;1k9a ortaya koyuyor. CTV liderlerinden reformlara yonelmesi sonucu sendikalar gene!

Carlos Ortega ve i.ilkenin en biiyiik patronlar grev ilan etti. Greve yiiz binlerce i§<;i kat1ld1.

Gene! grevin seyri elbette ki ya§anan i<; federasyonunun ba§kam Carlos Fernandez.

Dike tam bir kutupla§maya dogru si.iri.ikle- sava§m ko§ullan tarafmdan belirlendi ve niyor. Sendikalann tabamnda sendika bi.irok- hiikiimet grevi hemen yasad1§1 ilan ederek rasisinin ald1g1 tavra kar§I baz1 tepkiler yi.ikse- bask1 uygulamaya giri§ti. Ozellikle iMF politikalanndan yilm1§ vaziyette liyor. Ordu boli.inmii§ durumda. Nisan aymda ~ olan koyliilerin greve yogun ger9ekle§tirilen ba§ans1z darbede Chavez kardestegi devlet gi.i9lerince engel§It1 gi.i9ler arasmda yer alan generallerin t} , ~ -;. ~ lenmek istendi. Kolombiya devleti yam s1ra orduda Chavez yanhs1 gi.i9ler ·"°"" "' ' · r;\ bunu hep yapt1g1 gibi en kirli yonoldugu da biliniyor. En onemlisi de geni§ :~+\ temlere ba§VUrararak ger9ekemek9i kitleler ve Arjantin 'deki deneyime benzer bi9imde olu§maya ·~f~';iZ:frl{[·:.. le§tirmeye 9ah§h. Grev sonrasm~ fi.\f_~J da 5 koylii oldi.iri.ilmii§ti.i. Kolomba§layan mahalle meclisleri ve komiteler biya devleti ve onunla i§birligi patronlarm ve emperyalizmin bu saldmi<;indeki paramiliter gii9ler i§i basma kar§I. Patronlann gosterilere ba§la}ZI koylerin su kaynaklanm zehirmasmdan sadece bir giin sonra Aragua lemeye bile vardirdilar. ABD'nin bolgesindeki i§<;iler ailelerinin de destegi ile baz1 fabrikalarm kontroli.ini.i ele ge9irdiler. 7 Arahk'ta patronlarm diizenledigi eylemlere ,tiliimiin ad1 Coca Cola kar§I onlar da yi.iz binlerle sokaklan doldurduOnli.i Amerikan me§rubat tekeli Coca Cola lar. Chavez halka, bir kez daha kar§I devrimci i§9i katliamlanna devam ediyor. Coca Cola gi.i9lere kar§I,- devrimi savunmak i<;in sokakorgi.itlii G1da i§9ileri Sendikas1 fabrikasmda lara i_n meleri 9agnsmda bulundu. Venecan pahasma bir s1mf mi.icadelesi veriyor. ziiella'da i§<;iler, emek9iler ve bi.iti.in ezilenler Fabrikadan 4'ii toplu sozle§me g6rii§meleri kar§I devrimci saldm lara kar§I kendi gi.i9lerine sirasmda olmak iizere 8 sendikac1y1 kar§Igi.ivenmeleri gerektigini Nisan gi.inlerinde gordevrimci paramiliter gii<;lerle i§birligi i9inde mii§lerdi. Bugi.in birkez daha bu gi.ice gi.ivenip kar§l devrimin yenilgisi i9in kendi iktidar pers- katlede~ §irket son olarak sendikanm liderIerinden Adolfo Munera'y1 katletti. Munera pektifi ile sahneye 91kmanm ve bu yenilgiyi sendikal faaliyetlerinden dolay1 i§ten <;1kart1lgaranti altma alacak orgi.itlenmeleri kurmamn m1§tI. Paramiliter gii9ler tarafmdan evinin 6zamamd1r. niinde oldiiriilmeden once ise firma aleyhine a<;tlg1 davay1 kazanmI§h.

. ,

***

72

Kas1m-Arahk # 5

iKi Afiictulelesi

mali, askeri, istihbarat her tilrlti destegi ay1k9a sundugu bir hilkilmetin ·~ "biyolojik sava§" yontem, ~· lerini kendi halkma kar§1 kullamyor olmas1 ABD emperyalizminin dilnya gericiliginin merkezi oldugu ger9eginin say1s1z , ' ·~ kamtmdan biridir. ,~ q,n Oikenin en gilylti gerilla orgiltil FARC (Kolombiya \ __ / Devrimci Silahh Gilyleri) §U anda Ekvator smmna yakm olan Putumayo bolgesinin onemli bir oolilmilnil kontrolil altmda tutuyor.

Kolombiya hilkilmeti her tilrlil yontemi kullanarak yilkselmekte olan toplumsal muhalefeti bast1rmaya 9ah§1yor. IO Eylill'de y1kan bir kararnameyle "konsolidasyon ve rehabilitasyon oolgeleri" ad1 altmda ABD'nin Vietnam'da olu§turdugu stratejik koyler benzeri alanlar olu§turan hilkilmet halk1 askeri bir nizam iyinde bask1 altmda tutuyor. Kas1m aymda illkenin ikinci bilyilk kenti olan Medellin'in yoksul oolgelerini ku§atan hilkilmet kanh bir saldmya giri§ti. FARC'tan sonra ikinci biiyilk gerilla orgiltil olan .§!J:i'nin (Ulusal Kurtulu§ Ordusu) etkili oldugu 2.5 milyonluk §ehrin 130 bininin ya§ad1g1 Komiln 13 denen oolgede 9atl§malar yogunla§tl. Bolgenin ilzerinden u9an helikopterler evlerin bulundugu bolgelere makineli tiifeklerle yayhm ate§i aytl. Ev ev baskmlar yap1ld1 onlarca sivil katledildi. ~imdilerde Kolombiya s1k s1k patlayan bombalarla ve sokak gosterileriyle yalkalanmaya devam ediyor.

ABD emperyalizmi ay1smdan Kolombiya'da ya§anan silrey bir 9ok yonden onem ta§iyor. Gilnde 600.000 varil ham petroliin 91kart1ld1g1 Kolombiya -petrol potansiyelinin yok az bir k1sm1 ke§fedilmi§ durumda- a§ag1 yukan Kuveyt'in Korfez Sava§1'nm oncesinde iirettigi kadar petrol ilretmekte. Ostelik Kolombiya yine onemli petrol ilreticileri olan --Veneziiella ve Ekvator'un kom§usu durumunda. ABD'nin "siirekli sava§"mm Korfez bolgesini hedef tah73

tasma yerle§tirdigi dil§ilnilldilgilnde, alternatif petrol kaynaklarmm ABD emperyalizmi ay1smdan son derece onem ta§1d1g1 ortada.

Aym zamanda ABD "uyu§turucuyla sava§" demagojik slogam arkasma gizlenmi§ bir §ekilde uyu§turucu ticaretm1 kontrol altma almak istiyor. Koka yapragmm ilretildigi bolgelerin onemli bir boliimii ise gerillalann kontroliinde.

Nihayet koklil bir devrimci gelenegi olan ve gilnilmilzde Arjantin'deki devrimci yilkseli§in CO§kusuyla birlikte illke illke anti-emperyalizmin gily kazand1g1 Latin Amerika 'da Kolombiya da grevleri, koylil ve gerilla milcadeleleriyle yerini ahyor. Emperyalistler ise her zaman oldugu gibi en yok ezilenlerin tilm k1tada y1g gibi birle§erek bilyilme potansiyeli ta§1yan eyleminden korkuyorlar.

*** Giiney Afrika: i§~iler neoliberalizme ka111 Giiney Afrika 'da hilkilmetin izledigi neoliberal politikalara kar§I kitlesel bir milcadele yilkseliyor. 1-2 Ekim tarihlerinde Giiney Afrika Sendikalar Kongresi COSATU'nun yagns1 ile yapilan iki gilnliik grev ise bu yiikseli§in en son ornegi.

1994 yilmda COSA TU ve Gilney Afrika Komiinist Partisi SACP'in destegi ile kurulan ANC hilkilmeti, 1996 y1hndan beri ozelle§tirmelerin h1zlandmlmas1, kamu harca-

Kas1m-Arahk # 5

i:fr;i Miicadelesi

malannda yapilacak kesintiler, ithalat vergilerinin iMF'nin talep ettiginden bile h1zh bir bir;imde azaltilmas1, yabanc1 sermaye ir;in bir r;ekim merkezi olma yolunda at1lan ad1mlan ir;eren Bi.iyiime, istihdam ve Yeniden Bolii§iim (GEAR) programm1 uygulamaya koydu. Son birkar; y1ld1r hiiki.imetin emekr;ilere yonelik bu sald1nlanna kar§I , ba§ta 2000 y1lmm May1s aymda neredeyse iki milyon i§r;inin katild1g1, Johannnesburg' da 150.000' den fazla i§r;inin alanlan doldurdugu 24 saatlik gene! grev gelmek i.izere bir dizi eylem orgi.itlendi.

1-2 Ekim'de yapdan iki gi.inli.ik grevde ise katilimin i.i9 milyonu a§t1g1 ifade ediliyor. Ortalama % 60 civarmda destek bulan greve en yi.iksek katilim ise liman i§r;ilerinden geliyor. Liman i§r;ilerinin % 92'si 48 saat boyunca i§ b1rak1yor.

Burada Gi.iney Afrika hi.iki.imetinin izledigi neoliberal politikalara kar§I verilen mi.icadelenin seyrini etkileyebilecek bir meseleyi ele almak gerekiyor. ANC hiikiimetin i§r;i ve emekr;ilerin haklanna yonelik saldmlanna kar§J i§9ileri greve 9ag1ran COSATU ayni zamanda ANC hiikiimetini destekleyen i.i9lii ittifakm ir;inde. ittifakm diger bile§eni ise SACP. SACP bir yandan grevi destekledigini a91klarken bir yandan da hiikiimetteki SACP iiyesi bakanlar ozetle~tirmelerin aluna imza at1yor. Ya da esas olarak mahallelerde kurulan komiteler

74

iizerinden yiikselen, sendikalann da ir;inde bulundugu ve hatta ba§lang19ta ~ kendisinin kurucu · ~... . . . . . • orgi.itlerinden biri oldugu Ozelle§tirme Kar§1t1 Forum 'u ANC Kar§Jtl Forum haline geldigi ge. rekr;esiyle ele§tiriyor ve aynhyor. Ancak gerek COSATU'da gerekse de SACP ir;inde bu tutuma kar§I 91kanlar da var. Orgiit yonetimlerinin ald1g1 tavra en giizel cevap SACP'in Temmuz aymda yapt1g1 I I. Kongresi 'nde verildi. Hiikiimette bakan olarak bulunan SACP Merkez Komite i.iyeleri iir;lii ittifakm gerici politikalanna sessiz kald1klan hatta destek verdikleri ir;in ag1r ele§tirilere maruz kaldilar ve kong- .,,. rede bir kez daha ko- ~ miteye ser;ilemedi-;- ~. , .. . .. ~~-. '1 : !er. Ozellikle CO~.i- . ·· · 1.c.,,JJ 'i' • SATU'nun tabanmda ·,~' - u · ··: . ''1ll bOyle bir tepkinin oldugu · .~ . ~ -~ - ·\ ve bu tabanla birlikte ~'~ . . . genr;lerin ald1g1 tavnn ~·'<'~ ' , ._,', · bas111c1yla SACP'in, kon\.. __ , grede de ifadesini bulan daha sol bir yoneli§e girdigini soylemek miimkiin.

ANC hiikiimetinin §U an izledigi politikalar kendisinin de ifade ettigi gibi olsa olsa "irk91 olmayan bir kapitalizm" ile sonur;lanabilir. Bu hi9bir bir;imde i§r;i ve emek9ilerin sorunlanna 9ozi.im olmayacakt1r. COSA TU Sekreterinin SACP Kongresi 'nde dedigi gibi mi.icadele daha fazla say1da i§r;iyi saflanna katt1k9a ve onlann kapitalist sm1fa kar§1 miicadelesine donii§tiik9e, bugiin apartheide kar§I i§r;ilerle birlikte sava§anlar yeni sm1f 91karlan dogrultusunda i§r;ilere kar§I sava§acaklard1r.

1

•

'

I

·'

Kas1m-Arahk # 5

i.ffi 1l-liicmlelesi

Gin nereye gidiyor? [11 ••

"U~

diinya teorisinden 11

Sungur Savran <;in Halk Cumhuriyeti'nde Kas1m aymda yapilan <;in Komunist Partisi (<;KP) 16.

Kongresi 'nde kapitalist restorasyon yolunda yeni bir merhale gec;ildi. 1989 Tienanmen katliammm kanh ortammda 1 Deng ~iaoping tarafmdan partinin ve devletin ba§ma getirilen Ciang Zemin, ya§I ilerledigi ic;in parti gene! sekreterliginden aynld1g1 bu kongrede, gider ayak, kapitalistlerin de partiye uye olabilmesi ic;in gerekli tilzuk degi§ikligini kabul ettirdi.

Oyle anla§1hyor ki, Ciang'm ad1 tarihe "uc; temsil" teorisi ile gec;ecek. Bu, oyle derin, zor anla§Ihr bir teori degil. Teoriye gore, <;KP' de bugiine kadar temsil edildigi iddia edilen i§c;i sm1f1 ve koyliiliigiin yam s1ra, topluma dinamizm kazand1ran, ekonomik refahm artmasma ve "biitiin toplumun geni§ anlamda c;1karlan"mn ilerletilmesine katk1da bulunan "ileri giic;ler" de, uc;iincu bir odak olarak partide temsil edilmelidir. Bu "ileri gucler"den kastedilenin ka italistler oldu u u es bili or ama biirokrasinin her zamanki ikiyiizliiltigiiyle bu ac;1kc;a belirtilmiyor. i§te 16. Kongre Ciang'm bu "teori"sini pratige uygulad1. Partinin tiiziigunde daha once kapitalistlerin partiye uye olmas1m ve devlet kademelerinde gorev almasm1 yasaklayan bir hiikiim mevcuttu. Kongre, gerc;ekle§tirdigi tiiziik degi§ikligiyle bu yasag1 kaldmlt. ArtJk kapitaw

listler de <;KP i.iyesi olabilecek. ileride, "komiinist" adh bu partinin

11

ii~

temsil teorisine: 11

bir engel kalmad1.

Kongre aym zamanda <;KP'nin yonetici kadrosunun ust katmamm toptan yeniledi. Bu kongre ile parti gene! sekreterliginden aynlan Ciang'm yerine, Hu Ciutao sec;ildi. Ciang'm 2003 Mart aymda toplanacak Ulusal Halk Kongresi (<;in 'in meclisi) vesilesiyle devlet ba§kanhgm1 da Hu 'ya devretmesi bekleniyor.

Yaz1h olmayan bir kurala gore 70 ya§mI gec;enler gorevden aynld1g1 ic;in, Ciang ile birlikte, ba§bakan Zhu Rongji ve meclis ba§kam (ve Tienanmen katili) Li Peng de partideki gorevlerini b1raktilar. Ne var ki, bu kadro degi§ikligi, <;KP'nin izledigi hatta, en azmdan birkac; y1l boyunca, bir degi§iklik olacag1 anlamma gelmiyor. Hu'nun silik ki§ilikli bir parti burokratJ olmasmm yams1ra, Ciang'm (Deng'in ayak izlerinden giderek) rejimin en onemli iktidar mevkilerinden Merkezi Askeri Komisyon 'un ba§kanhg1 gorevini surduruyor olmas1 ve ulkenin gunbegun i§lerini yoneten Politburo Daimi Komitesi'nin (bu sefer 9 ki§i) Ciang'a sad1k ki§ilerce doldurulmu§ olmas1 2 , Ciang'm eski hattmm bir sure boyunca surduri.ilmesini guvence altma ahyor. Oyleyse, 16.

Kongre'nin esas onemli yam, kapitalistlerin partiye uye olabilmesinin saglanmas1. (<;in

= 111111 11

ba§ma bir kapitalistin ~•flfllW!ll*M•••&tMiliMM gec;mesinin oniinde ar- Nlifilfli~liM~~~M•lllWlliJi~llliM tJk en azmdan hukuki

75

Kas1m·Arahk # 5

··

i.ffi 1Wiicmlelesi

9evrelerinin en onemli dergilerden Forbes,

Mao'nun iiliimiine kadar ~in'in <;in'in dolar millti-milyonerleri arasmdaki en zengin 100 ki§inin listesini verdigi say1s10da, kendi i~ sosyo-ekonomik bu I 00 ki§inin dortte birinin parti ilyesi yap1smda, 1949 devrimi oldugunu zaten kaydetmi§ti. sonrasmda bir i§~i devletinin temellerinin at1lmas1m saglayan Kapitalist restorasyon yangmmm iistyap1y1 sarmasa iinlemlerden hi~birine ikinci dilzeydeki bi\:im/oz uyarlanmas1 ise dokunulmad1. Bd i§, Mao'nun 9ok daha onemli: <;KP'nin kapitalistleri ilye iiliimiinden sonra, Kiiltiir Devrimi olarak kabul etmeyi resmile§tirmesi, ~ ~a diineminde onun kar§1smda yer ekonomide ya§anmakta olan kapitalist restorasyonun ilstyap1da kendines ok ,!51smi de alm1§ olan Deng $iaoping olsa bir yer a9mas1 anlamma geliyor. Dstyap1, taraf mdan ger~ekle§tirilecekti . epey bir gecikmeyle altyap1ya uyarlanmaya 4

ba§hyor. <;KP'nin 70' li y11larda geli§tirdigi "U9 Di.in ya" teorisi, <;in 'in uluslararas1 planda Sovyetler Birligi ' ne kar§I Amerikan emperyalizmiyle, tekil Ulkelerde ise Sovyet9i komilnist partilerine kar§I en gerici yonetimlerle (~ili'den Angola'ya 9arp1c1 ornekler vardlf) kurdugu ittifak1 me§rula§t1rmaya 9ah§an bir teori oldugu i9in gerici bir teoriydi. Arna Mao'nun 61UmUne kadar <;in'in kendi i9 sosyoekonomik yap1smda, 1949 devrimi sonrasmda bir i§9i devletinin temellerinin atilmas101 saglayan onlemlerden hi9birine dokunulmad1. Bui§, Mao'nun olilmilnden sonra, Killtilr Devrimi doneminde onun kar§ISmda yer alm1§ olan Deng ~iaoping tarafmdan ger9ekle§tirilecekti. 1979 yilmda toplanan 3. Plenum'da alman tarihi kararlar temelinde <;in'de, bugiln "sosyalist piyasa ekonomisi"5 olarak amlan yeni ekonomik yoneli§e ge9iliyordu. Deng'in bir sozU, bUtUn bu donemi sembolize ediyordu: "Kedi ister beyaz olsun, ister siyah, fare yakalayabiliyorsa iyi bir kedidir." Yani , ekonomik bilyilmeyi saglad1g1 sUrece, piyasa da mUbahtlr, ozel mUlkiyet de. i§te bu yoneli§ temelinde <;in'in bilyUk 6l9i.ide kamu millkiyeti ve planlamaya dayanan ekonomisinde ad1m ad1m gedikler a\:dacak, 90'1i y11larla birlikte bu, topyekun bir kapitalistle§me seferberligine donU§ecekti. <;in ekonomisi "kilreselle§me" atil1mmm bir

bUrokrasisinin geriliginin bir gostergesi olarak, Daimi Komite ' nin 9 Uyesinini de erkek oldugunu, Politbliro'da ise 24 Uye i9inde tek bir kadmm yer ald1gm1 da ekleyelim.)3 Bu konudaki tUzUk degi§ikligi iki ayn dUzeyde bi9imin oze uyarlanmas1 anlamma geliyor. Birinci dlizeyde, bu degi§iklikle aslmda fiilen zaten ortaya \:Ik~bir ..durum hukuki ~ale getiriliyor. <;KP'de bir sUredir kapitalist Uyelerin oldugu, herkesin bildigi ama ilzerinde konu§mad1g1 bir noktayd1. Amerika ' nm finans

76

i~·t,:i Miinule/esi

Kas1m-Arahk # 5

Gin'de kapitalistle§en bir toplumun iizerini sert bir kabuk gibi sarm11 olan biirokratik hakimiyet sistemi, yeni geli§mekte olan burJuvazinin biitiin 1j1karlar1m kolay kolay kar§1layamayacakt1r. Daha da iiteye giderek 1u siiylenebilir: muhtemeldir ki, bu iiz ile bu kabuk arasmdakl 1jell1kl, uzak olmayan bir gelecekte diinyamn bu en biiyiik iilkesinde sars1c1 patlamalara yol aljacakt1r. pariras1 haline geliyor, di§ dtinya ile ili§kilerde i§yi devletinin kontrollerinin kaldmlmas1, tilkenin 2001 'de kotti §6hretli Dtinya Ticaret Orgtitti 'ne CDTQ) katilmas1 ile doruguna ula§iyordu. Tanmda, yoksul <;in'in devrim sonras1 gurur kaynag1 komi.inler tasfiye ediliyor, aile i§letmeciligine dayanan bir tanm yeniden bir yoksul koyli.ili.ik doguruyordu.

Sanayide kamu sektorti, devlet i§letmelerinin iflast, ozelle§tirilmesi ve yerli ve yabanc1 ozel c;ermaye ile ortak giri§imler ("joint venture") kurmas1 yoluyla tahrip ediliyordu. Bugtin <;in uluslararast dogrudan yatmm ak1mlanndan aslan pay1m ahyor. Bu ytl, DTO tiyeliginin de getirdigi ivmeyle, <;in'e akan yabanc1 yatmm sermayesinin 50 milyar dolar gibi rekor bir dtizeye ula§acag1 hesaplamyor. Bir uluslararast dam§ma §irketi (Kearney), tarihte ilk kez ba§ka bir tilkenin irokuluslu §irketlere Amerika'dan daha cazip gortindtigilnil saptam1§tJr.6 i§te yeni kapitalist s1mf bu geli§melerin iirinde olU§IDU§tur. Bu yeni burjuvazi (aynen Rusya'da vb. oldugu gjbi , bilyilk 61 tide bi.irokrasinin kendi i~inden unsurlarm, ~olsuz­ luklar ve kamu i§letmelerinin yoneticiliginden kaynaklanan gilctin ullamlmast yoluyla olu§turu an 1 k sermaye irikimi ontemleri:xle kaitahst e mesi temelinde biirimlenmektedir.

Arna kapitalist restorasyon ya§amakta olan 77

oteki tilkelerden farkh olarak <;in'de bu burjuvazi tilkenin sm1rlan d1§mda kalan bir <;in burjuvazisiyle yakm ili§kiler iirinde geli§mektedir.

Hong Kong, Tayvan ve Makao'nun <;inli burjuvazileri, <;in' de kapitalizmin geli§mesinde onde gelen bir rol oynamaktadir. Yabanc1 sermaye akt§mm irok onemli bir boli.imti bu tilkelerden kaynaklanmaktad1r. 7 (Hong Kong, 1997'de <;in Halk Cumhuriyeti ile "tek devlet, iki sistem" ilkesi temelinde birle§eli beri, Hong Kong burjuvazisinin rolil irok daha "iireriden" ve irok daha gtiirli.i hale gelmi§tir.)

Kapitalist smtfm geli§mesiyle diyalektik bir bi.iti.inlilk iirinde emekgi.icti de bir meta haline geliyor. Devlet i§letmelerince istihdam edilmekte olan ve daha evvel anayasal ve fiili bir i§ gi.ivencesinin korumas1 altmda olan on milyonlarca i§yi i§inden oluyor ve gittikire bi.iyilyen i§sizler ordusunun saflanna savruluyor. Bugiln <;in'de resmi i§sizlik oram %3,6 olsa da, durumu yakmdan tamyan uzmanlar kentsel i§sizligi aslmda en az % 10 oldugunu belirtmektedirler. 8 Bunun yamsira, kirsal "gizli" i§sizlerin say1smm 150 milyona ula§ttg1 ileri stirillmektedir. 9 Daha once komtinlerde gilvenceli bir hayat ya§amakta olan koyli.iler ise, yoksulla§ma ve "gizli" i§sizlik sonucu on milyonlanyla i§gilcti piyasasma girmektedir. 10 K1sacas1, <;in'de sosyalizme geiri§ ekonomisi htzla tasfiye edilmekte, kapitalizmin

Kas1m-Arahk # 5

i.>ri Miicade/esi restorasyonu dev ad1mlarla ilerlemektedir. <;KP'ye kapitalist iiyelerin almmas1, altyap1daki bu degi§ilile iistyap1da 9ok k1smi bir uyarlanmadir.

e1n'in tizgiilliigii Biirokratik olarak yozla§mI§ i§9i devletlerinde kapitalist restorasyon, 1989'dan beri diinya konjonktiiriinii belirleyen ba§hca olgulardan biri . Bu bak1mdan <;in bir bak1ma eski Sovyet cumhuriyetleri ya da Dogu A vrupa iilkeleriyle aym kaderi payla§iyor. Ne var ki, <;in'i biitiin bu omeklerden ay1ran yok onemli bir nokta var: ister biiyiik halk kitlelerinin isyamyla olsun (Polonya, <;ekoslovakya, Dogu Almanya, Romanya vb.) , ister biirokrasinin tepeden yaratt1g1 degi§imle (Rusya, Bulgaristan vb.), isterse emperyalist manipiilasyon ve i9 ~nik sava§larla (Yugoslavya), biitiin bu iilkelerdei...varolan i§yi devJetlerinin devrilmesiqir ki kapitalist restorasyonun yolunu ayml§tir.

Ba§ka bir bi9imde soylenirse, politik degi§im ~konomik degi§imden once gelmi§tir. <;in'de ise bunun tam tersi ya§anmI§llr ve ya§anmaktadir. Ekonomik alandaki ili§kilerin kapitalist bir ka";;kter kazanmas1, eski devletin siireklillgi temelinde geli§mektedir. Bu ozgiil kapitalist restorasyon patikasmm <;in'in gelecegine damga vuracak asli faktOrlerden birisi olmas1 beklenmelidir.

Bugiin <;in biirokrasis i kapitalistlerin <;KP'ye iiye olma hakkm1 resmile§tirerek, bu tek parti devletinde kapitalist restorasyonu politik diizeyde de bclirli bir giivenceye kavu§turma yolunda bir ad1m atm1§ olabilir. Ne var ki, 66 milyon iiyesi olan,11 yerle§ik 91karlara bagh bir kadro yap1s1 iizerinde yiikselen, yerle§mi§ geleneklerini ancak 9ok ag1r bir tempoda degi§tirmesi miimkiin olan, admdan giinliik ritiiellerine kadar "komiinizm"i one 91karan bir partinin, kapitalist s1.mfm toplumsal ve politik iktidanm saglamla§tirmas1 iiyin yeterli bir araiy olmas1, eger imkans1z degilse bile, son derece zordur. bzet olarak soylenecek olursa, Qn 'de kapitalistle§en bir to lumun iizerini sert bir ~a uk gibi sarm1§ olan biirokratik hakimiyet sistemi, yeni geli§mekte olan burjuvazinin biiilli1y1karlanm kolay ~olay kai~yamaxa­ cakt!!:.J?aha da Oteye giderek §U soyJenebiJir:

muhtemeldir ki, bu oz ile bu kabuk arasmdaki 9eli§ki, uzak olmayan bir gelecekte diinyamn bu en biiyiik iilkesinde sars1c1 patlamalara yol a\:acaktir.

Elbette, geli§meyi yalmzca kapitalistle§en ekonomi ile biirokratik devlet yap1s1 arasmdaki 9eli§ki belirlemeyecektir. Kapitalist restorasyon siirecinde <;in' de yiikselmekte olan s1mf miicadeleleri ve bu dev iilkenin emperyalist diinya diizeni i9indeki yeri de gelecegin belirlenmesinde onemli roller oynayacaktir. i§in bu yamm da bu yazmm devammda ele alahm.

(Birinci bOlilmiin sonu)

Notlar: 1989'da Pekin'in Tienanmen Meydani'nda haftalarca sliren dev gosterilerin kanh bi<;:imde bastmlmas1 konusunda bkz. Ernest Mandel, "Pekin Komlinli" ve Jin Xiao Chang, "<::in'de Devrim Gerekiyor (Soyle§i)", Sm1f Bi/inci, 4/5, Ekim 1989.

2 New York Times, 16 Kas1m 2002.

3 New York Times, 15 Kasun 2002.

4 World Socialist Web Site, 13 Kas1m 2002.

5 "Piyasa sosyalizmi"nin <;:eli§kileri i<;:in bkz.

Sungur Savran, "Piyasa sosyalizminin Ylikseli§i ve Dli§li§li", Onbirinci Tez, 11, 1991.

6 South China Morning Post (Hong Kong), 30 Eyllil 2002.

7 Robert Weil, Red Cat, White Cat. China and the Contradictions of Mar~et Socialism, Monthly Review Press, New York, 1996, ~. 22.

8 Zhang Kai, "China: Intensified Contradictions and People's Resistance", International Viewpoint, 341, Haziran 2002.

9 World Socialist Web Site, 13 Kas1m 2002.

I 0 i§sizlik, yani bir yedek sanayi ordusunun varhg1 ile emekgliclinlin meta olmasiarasmdaki ili§ki i<;:in bkz. Sungur Savran, "Kapitalist Restorasyon mu, Politik Devrim mi?", Onbirinci Tez, 10, 1990. s. 9-12.

11 Cumhuriyet, 9 Kas1m 2002.

78

is<,:i 1l1iicmlelesi

Kas1m-Arahk # 5

lwi Miicadelesi kitap dizisinin ilk olarak yaymlanmakta olan KlZII Elma Kanlt Elma Avrasya'da Yakla~an Felaket ve Tiirkiye kitap91g1 son derece onemli bir soruna tam zamanmda parmak bas1yor. Bu kitap91gm onemi sadece di.inya politikasmm temel egilimlerini ve 9eli~kilerini bilimsel bir tahlile tabi tutarak Ti.irkiye'nin i9inde yer ald1g1 bolgenin patlamaya haz1r bir barut f191s1 haline gelmi~ oldugunu ortaya koymasmda ve Ti.irkiye'nin hakim sm1flanmn bu barut fi91smm i.izerine ellerinde alev alev yanan bir me~aleyle yi.iri.imekte olduklanm saptamasmdan gelmiyor. Bu 9ah~mamn en onemli yam "Ti.irk Sorunu" olarak adland1rd1g1 zorlu meseleye entemasyonalist bir programatik 9ozi.im onermesinden geliyor.

i$ri Mucadelesi Tart1§ma Defterleri 1 • tizne Yaymevi

I

Bu kitap91gm amac1, 9izgiyi ba§ka bir k1stas I ilzerinden 9izmek: s1111f 91karlan. Ttirkiye burjuvazisinin I btitUn pli§kilere ragmen AB tiyeligine olumlu bakt1g1 a§ag1da gortilecek. Buna kar§ihk, i§9iler, emek9iler ve gen9ler i9inde maalesef btiyilk bir kafa kan§1khg1 hilkilm silrilyor. Ya AB bir kurtulu§ olarak gortiltiyor, ya da yanh§ alg1lanm1§ bir dizi "ulusal 91kar" fikri temelinde, AB'ye kar§I milliyet9i bir gurur ile tav1r ahmyor. Bu kitap91k bu tav1rlardan farkh olarak AB emperyalizmine kar§I 91kmanm temeline smrf 91karlanm yerle§tiriyor ve i§9ilerin, emek9ilerin ve gen9lerin kurtulu§unun ancak ba§ka uluslarm i§<;:i, emek9i ve gen9leriyle ortak bir gelecek kurma yoluyla milmktin oldugunu ortaya koymaya 9ah§1yor. K1sacas1, ne Bat1'dan konu§uyor, ne de Dogu'dan. Bu kitap AB kar§ISmda, a§ag1dakilerin dilini konu§uyor, onlarm gelecegi i9in bir program oneriyor. Bu kitap AB'nin sahte entemasyonalizminin yerine, i§9i sm1fmm entemasyonalizmini oneriyor.

I

i$ri Mucadelesi Tart1§ma Defterleri 2 • iitopya Kitapevi Yay. 79