Mt no 72

Tarih Devrimci İşçi Sınıfını Göreve Çağırıyor!

Mart 2011

• Enternasyonalle kurtulur insanlık • Kitle ayaklanmalarında ilk evre tamamlanırken

72

• İslami harekette ayrışma süreci /2 • Kadınlar mücadelede bir adım önde • Hukuk ve işçi sınıfı mücadelesi • Kıbrıs’ta neler oluyor?

Kitle Ayaklanmalarında İlk Evre Tamamlanırken Levent Toprak

T

unus’la başlayıp Mısır’la devam eden ve Kuzey Afrika’yı ve Ortadoğu coğrafyasını saran halk ayaklanmaları süreci, Mısır’da Mübarek’in devrilmesiyle yeni bir evreye girmiş bulunuyor. Mübarek’in devrilmesiyle Mısır’da ortaya çıkan durumu elbette dikkatlice ele almak gerekiyor. Ama diğer Arap halklarının gözünden bakıldığında Mısır’da milyonların seferber olduğu süreç ve sonunda Mübarek’in çekilmesi olgusunun başlı başına önemli bir esin kaynağı olduğu açıktır. Özellikle Yemen, Bahreyn ve Libya’da kitle hareketinin sergilediği yeni yükselişler bunu gösteriyor. Bu kitlesel isyan dalgasının kısa vadedeki sonuçları ne olursa olsun bu coğrafyada yeni bir dönemin açıldığı ve bu dönemde işlerin eskisi gibi yürütülemeyeceği açıktır. Önümüzdeki dönemde bu bölgede yaşanacak toplumsal-siyasal mücadeleler ve bu ülkelerde nasıl rejimler tesis olacağı, burjuva siyaset dünyasının olduğu kadar devrimcilerin de ilgi odağında olacaktır.

Geniş bir coğrafyayı saran ve temelde ortak dinamiklerden (işsizlik, yoksulluk, yolsuzluk, baskı) beslenen kitle kalkışmaları söz konusu olmakla birlikte, sürecin gelişimini belirleyen ve belirleyecek olan tek etmen bu ortak

noktalar değildir. Her ne kadar “Arap ülkeleri” ya da “Ortadoğu” diye bir kalemde geçilse de, söz konusu coğrafyayı oluşturan ülkeler arasında önemli farklılıklar vardır.

Sözgelimi bir uçta Tunus ile diğer uçta Suudi Arabistan’ın yüzeysel biçimde aynı kefeye konamayacağı açık olmalıdır.

Dolayısıyla bu geniş coğrafyayı saran kalkışma sürecinin seyri ve ortaya çıkaracağı sonuçlar önemli farklılıklar gösterebilecektir.

Fakat kapitalist gelişmenin bileşik niteliğinin ve bu temelde düzleyiciliğinin özellikle son çeyrek yüzyılda büyük bir silindir gibi işlediği de bir gerçektir. Bileşik kapitalist gelişme bu ülkelerdeki temel ekonomik süreçleri ve bu zemin üzerinde toplumların temel yaşantı biçimlerini giderek benzeştirmektedir. Diğer yandan aynı zemin üzerinde ve bunun bir parçası olarak küresel düzeyde iletişim ve etkileşimin büyük sıçramalar kaydetmesi bu süreci hızlandırmıştır.

Tüm bu noktaları göz önünde bulundurarak, hem Arap ülkelerinin en büyüğü ve en etkilisi olan, hem de zincirin en büyük ve kritik halkası olarak kaçınılmaz biçimde tüm dünyanın odaklandığı Mısır’daki sürecin bir

1

marksist tutum

Mart 2011 • sayı: 72 Mısır’da 25 Ocakta başlayan ve 11 Şubatta Mübarek’in çekilmesiyle bir durulma evresine giren yaklaşık üç haftalık büyük bir kitle seferberliği yaşandı. Bu süreçte Tahrir Meydanı yüzbinlerle doldu taştı.

değerlendirmesini yapmak önem taşıyor. Mısır’daki süreç sınıf bilinçli işçiler açısından özellikle önemli ve zengin dersler içeriyor.

Mısır’da ne oldu?

Mısır’da 25 Ocakta başlayan ve 11 Şubatta Mübarek’in çekilmesiyle bir durulma evresine giren yaklaşık üç haftalık büyük bir kitle seferberliği yaşandı. Kitleler diğer ülkelerdeki kardeşleri gibi temelde işsizlik, yoksulluk, yolsuzluk ve baskı gibi sorunların güdülemesiyle isyan ettiler ve çektikleri sıkıntıların sembolü olarak gördükleri Mübarek’i hedef tahtasına koydular. Mübarek’in gitmesi talebi, onun Tunus’taki Bin Ali kadar kolayca çekilmemesinin de etkisiyle, bir yandan kitle hareketine bir kararlılık ve enerji verdi, ama bir yandan da kitle hareketinin boşa düşmesi tehlikesini doğuracak tarzda fazlasıyla öne çıktı.

Kitleler gerçekten de büyük bir enerjiyle düzenin saldırılarına göğüs gerdiler, sinmediler. 400’e yakın ölü, sayısı bilinmeyen miktarda kayıp ve 5000’den fazla yaralı vererek mücadelelerinden geri adım atmadılar. Bu kısa süreç içinde Mübarek sadece sopa taktiğini değil havuç taktiğini de uyguladı. Birkaç aşamada çeşitli tavizler vererek hareketi yatıştırmaya ve yolundan saptırmaya uğraştı, ama bunlar da işe yaramadı. Sonuç olarak kitle hareketi Mübarek’in çekilişine kadar büyük bir kararlılık ve dirençle mücadele etmeyi başardı.

Peki sonuç ne oldu? Ciddi bedeller ödenen bu mücadelenin sonunda iktidar halk kitlelerinin eline geçmedi. İkili iktidar durumu olarak nitelenebilecek bir durum da doğmadı. Hatta, emekçi kitlelerin çıkarlarıyla özde bağdaşmasa bile, bir biçimde kitlelerin mücadelesinde yer alan birtakım politik örgütlerin ya da liderlerin de eline geçmedi iktidar. Bunun yerine Mübarek rejiminin temel direği ve iktidarın perde arkasındaki gerçek odağı olan ordu, iktidarın açık ve doğrudan yürütücüsü konumuna yükseldi. Kalabalık kitleler ise, çeşitli kentlere yayılan

2

grevleri ayrı tutmak koşuluyla, büyük ölçüde evlerine çekilmiş durumda. Elbette bu çekiliş henüz nihai bir geri çekiliş olarak değerlendirilemez.

Mısır’daki durumu ve gelişmeleri anlamak için işin iki boyutunu ayrı ele almak gerekiyor. Kitle hareketinin patlak verişi, nedenleri, gelişim çizgisi, örgütlülük düzeyi, potansiyelleri, önündeki olasılıklar vs., bunlar işin bir boyutudur. Ve sürecin bütününü ifade eden denklemde bir etmeni, şüphesiz temel bir etmeni oluşturmaktadır. İşin bu yönünü doğru değerlendirmek için kendiliğindenlikbilinç ilişkisi sorunu çerçevesinde konuyu tartışmak gereklidir. Ancak denklem bu etmenden ibaret değildir. Bir de hâkim sınıflar düzeyinde cereyan eden süreçler mevcuttur ki, bu da işin diğer boyutunu oluşturmaktadır.

Kendiliğindenlik-bilinç ilişkisi sorunu ve bu bağlamda kendiliğinden hareketlerin değerlendirilmesi sosyalist harekette tabir caizse ezeli bir sorundur. Biz burada boylu boyuna bu tartışmanın içine girecek değiliz. Sadece birkaç hususu ele alacağız. Bu sorun çerçevesinde iki sapma ortaya çıkmıştır. Bir yaklaşım kendiliğindenliği abartarak, bilinç ve örgütlülük faktörünün önemini gölgeye iten bir tutum içinde olmuş, değerlendirmelerini adeta her şeyi bu etmen belirliyormuşçasına yapmıştır. Diğer yaklaşım ise, kitlelerin kendiliğinden hareketine karşı derin bir güvensizlik ve küçümseme beslemiş, her şeyin tepedeki unsurların iradi gücüyle, komplolarla vs. belirlendiğini düşünegelmiştir.

Bugün hem Arap ve Ortadoğu dünyasını saran kalkışma sürecinin geneline ilişkin olarak, hem de bu coğrafyanın ana unsuru olan Mısır’a ilişkin olarak her iki yaklaşımın da örneklerini görüyoruz. Biri her gördüğü halk kalkışmasını kolayca devrim olarak nitelendirmekte beis görmez ve örgütsüz kitle hareketini her sorunu çözmeye yetenekli bir sihirli değnekmişçesine göstererek boş hayaller yayarken, diğeri kitle isyanına burun kıvırmakta, adeta tüm süreci emperyalizmin baştan beri tezgâhladığı bir komplo olarak göstermeye meyletmektedir.

sayı: 72 • Mart 2011

Kendiliğinden kitle eyleminin, genel örgütsüzlüğün sınırlılıklarını görmezden gelmek büyük bir yanılgıdır, affedilmez bir hatadır. Bu eğilimdekiler tam da bu körlükleri nedeniyle egemenlerin politik manipülasyonlarını, emperyalist güçlerin planlarını, süreci kontrol altında tutma ve yönlendirme çaba ve potansiyellerini görmezden geliyorlar ya da küçümsüyorlar. Böyle yapmakla da kitlelerin gerçek çıkarlarına asla hizmet etmiyorlar. Oysa bu etmenleri göz ardı ederek bugün Mısır’da gelinen noktayı anlamak mümkün değildir. Örneğin, kendiliğinden kitle hareketine tapınanlar şu soruya ne cevap verebilirler: kitleler Mübarek’e karşı büyük bir öfke ve azimle mücadele ederken ve düzenin kendisine saldıran silahlı güçlerine karşı kahramanca karşı koyarken, nasıl olup da düzenin en temel dayanağı olan ordu söz konusu olduğunda geri çekilmektedirler? Bunun yanıtı basitçe korku olmasa gerek. Zira kitleler gizli ve açık polis güçlerine, onların desteğindeki lümpen-faşist katil şebekelerine, keskin nişancılara karşı gözüpekçe mücadele etmekten korkmadıklarını gösterdiler. Diğer taraftan Mübarek’in çeşitli görünümler alan havuç ve sopa taktiklerinin boşa çıkarılmasına bakıldığında da kitlelerin belli bir uyanıklık gösterdiği görülmüştür. Ama kendiliğindenliğin sınırı hem genel olarak ordunun ideolojik hegemonyasının kırılmasına yetmemiştir, hem de somutta onun bu süreçte izlediği sinsi taktiğin boşa çıkarılamamasına yol açmıştır. Kendiliğindenliğe tapınanlar, ordunun, muhakkak ki emperyalist efendilerin de bilgisi dahilinde, bilinçli biçimde izlediği bu sinsi taktiği görmezden geldiler.

Kendiliğinden kitle eyleminin, genel örgütsüzlüğün sınırlılıklarını görmezden gelmek büyük bir yanılgıdır, affedilmez bir hatadır. Bu eğilimdekiler tam da bu körlükleri nedeniyle egemenlerin politik manipülasyonlarını, emperyalist güçlerin planlarını, süreci kontrol altında tutma ve yönlendirme çaba ve potansiyellerini görmezden geliyorlar ya da küçümsüyorlar. Şimdi ordu Mübarek’ten de kurtulmuş olarak ve anayasa ile parlamentoyu da feshederek iktidara doğrudan el koymuş durumda. Bir yandan da kitle hareketinin en can alıcı taleplerini kulak arkası ederek, tam da bekleneceği gibi, elinden geldiği ölçüde bir oyalama taktiği güdüyor.

30 yıldır hüküm süren olağanüstü halin kaldırılması konusunda bile “bakarız” demekten başka hiçbir vaatte bulunmuyor, yeni atadığı hükümette en kritik bakanlıkları yine Mübarek dönemindeki aynı bakanlara veriyor, siyasi af konusunda da kulağının üstüne yatıyor. Elbette işler bu noktaya geldikten sonra ordunun açık bir askeri diktatörlükle işleri yürütmesi zordur. Kuvvetli ihtimalle, yeni bir anayasa yazılacak, seçimler yapılacak, bu temelde yeni bir parlamento oluşturulacaktır. Ama ne bunların kesin tarihleri bellidir ne de asıl önemlisi yazılacak yeni anaya-

marksist tutum

sanın içeriği bellidir. Orduyu doğrudan doğruya sıkıştıracak yeni ve daha güçlü bir kitlesel kabarış söz konusu olmadıkça, ortaya ordu vesayetinin parlamento şalıyla örtüldüğü ve bunun “demokrasi devrimi” diye pazarlandığı güdük bir yapılanmanın çıkması olasılığı yüksek olacaktır.

Mısır ekonomisinin doğrudan ve dolaylı yolla önemli bir bölümüne hükmettiği, vilayetleri yöneten valilerin ve yerel yönetimlerin başındaki kişilerin çoğunun emekli generallerden ve subaylardan oluştuğu düşünülecek olursa, bu ordunun elinden, kendi iktidar nimetlerine ve ayrıcalıklarına zarar verecek bir anayasanın çıkacağını ummak hayalperestlik olacaktır.

Sonuç olarak, o büyük kitle seferberliğine rağmen iktidarın doğrudan ve açık biçimde ordunun eline geçmesi, Mısır’daki kitle hareketinin genel örgütsüzlüğünün, işçi sınıfı içinde ona öncülük edebilecek ölçüde örgütlü devrimci sosyalist güçlerin eksikliğinin bir sonucudur. Fakat tek olumsuz sonuç bu değildir. Aynı zamanda emperyalistler açısından da sürecin kontrol dışına çıkmaması sağlanmıştır. Dahası, sürecin bu noktanın fazlaca ötesine gitmemesi halinde, oluşan durum emperyalizmin nicedir bölge için tasarladığı değişikliklerin hayata geçirilmesi yönünde kullanılacaktır.

Emperyalizmin tavrı Batılı emperyalist güçlerin sürece yönelik tavırları nasıl olmuştur? Farklı ülkelere ilişkin olarak bazı emperyalist güçlerin belli ölçüde tutum farklılıkları olduysa da, sürecin emperyalist medya odaklarında ele alınışının genel havası destekleyici yönde olmuştur. Emperyalistler kitle hareketinin kendisini de temel taleplerini de olumsuzlayıcı bir yaklaşım içinde olmadılar. Kaygı belirttikleri tek nokta kitle hareketinin kontrolden çıkması olasılığıydı. Mübarek rejiminin despot karakteri ve kitlelerin demokrasi özlemi içinde olduğu vurgulanıyor, kitle hareketi “demokrasi yanlısı” olarak olumlanıyordu. Hatta çok hızlı biçimde sürece “devrim” payesi de verildi. Özetle emperyalistler sürecin şu ana kadarki seyri ve gelinen aşama itibariyle pek kaygılı olmamak bir yana, hallerinden memnun gibiler. Peki bu ne anlama geliyor? Geniş anlamıyla tüm Ortadoğu’ya yayılan bu süreçlerin zaten onlar tarafından tezgâhlandığı ve planlı biçimde yürütüldüğü anlamına mı? Hayır değil. Sadece yaşanan sürecin, şu ana kadar genel seyri ve gelinen aşama itibariyle onların çıkarları aleyhine olmadığını görmek gerektiği anlamına geliyor. İşin doğrusu, halkların kendi gerçek sorunları temelinde başlattıkları kendiliğinden isyan süreci, nicedir emperyalistler tarafından tasarlanan büyük projeleri hayata geçirmenin bir fırsatına çevrilmek isteniyor.

Batılı büyük emperyalist güçlerin Ortadoğu ile ilgili üç temel kırmızı çizgisinin olduğunu net biçimde tespit etmek gerekiyor. Elbette birinci ve en temel olan kırmızı çizgi, bölgede kapitalist düzenin temel işleyişine uzun va-

3

marksist tutum

Mart 2011 • sayı: 72 Mısır’da ordu, anayasayı ve parlamentoyu da feshederek iktidara doğrudan el koydu.

Kitle hareketinin en can alıcı taleplerini kulak arkası eden cunta, 30 yıldır hüküm süren olağanüstü halin kaldırılması konusunda bile “bakarız” demekten başka hiçbir vaatte bulunmuyor.

deli olarak zarar verecek birtakım gelişmelerin olmamasıdır. İkinci olarak, bölgede İran’ın nüfuzunu artıracak değişimlerin olmamasıdır. Üçüncüsü ise, İsrail’in güvenliğinin tehlikeye düşmemesidir. Bunlar emperyalistler açısından “ne olmamalı”yı anlatmaktadır. Adı üstünde kırmızı çizgilerdir. Sürecin şimdiye kadarki seyrinin ve gelinen aşamanın bu sınır çizgilerini aşmadığı açıktır. Hatta kitle gösterilerinde bu konularla ilgili pek bir talep ya da sloganın işitilmediğini de akılda tutmak gerekir.

Diğer taraftan emperyalizmin bölgeye ilişkin birtakım uzun vadeli planlarının olduğu da, yani bir “ne olmalı”ya sahip oldukları da iyi biliniyor. Emperyalizmin nicedir gündemde olan güncel ve uzun vadeli hedefleri, hem bu bölgenin kaynaklarının ve jeopolitiğinin kontrol edilmesi, hem de yeni kapitalist yatırım alanları yaratma açısından daha güvenli ve verimli bir düzene geçmeyi dayatıyor. Bu ülkelerin kapitalist dünya sistemine daha derinden entegre edilmesi ve hatta bu geniş, dinamik ve verimli coğrafyanın dönüştürülmesi sayesinde köhnemiş dünya kapitalizmine adeta yeni bir gençlik aşısı yapılmaya çalışılması hiç de şaşırtıcı olmayacaktır.

Ve bu değişimin temel bir ayağını da bu bölgedeki arkaik siyasi rejimlerin değiştirilerek daha işlevli parlamenter yapıların kurulması oluşturuyor. Bunun ne ölçüde demokrasi ya da özgürlük anlamına geleceği ayrı bir konudur. Emperyalizm bunu demokrasi ve özgürlük sevdasından değil, Ortadoğu halklarında birikmekte olan öfkenin büyük patlamalara yol açabileceğini ve bunların kontrol dışına çıkabileceğini öngördüğü için istiyor. Çünkü katı despotik yapıların hem bu öfkeyi artırdığını hem de kriz durumlarında yeteri kadar esnek olamadığını biliyor.

Elbette emperyalizm bu değişimin tepeden reformlar yoluyla baştan sona kontrollü biçimde, patırtısız çatırtısız olmasını istiyor ve bu çerçevede telkinlerde bulunuyor, plan ve projeler oluşturuyordu. Meşhur Büyük Ortadoğu Projesi bu yaklaşımın genel çerçevesini oluşturmaktadır.

Bu çerçevede Ortadoğu’daki yerel işbirlikçi egemenlere telkinler nicedir yapılmaktaydı ve Suudi Arabistan da dâhil

4

olmak üzere gerici Arap rejimleri birtakım göstermelik “reformlar” yapmaya başlamışlardı. Ancak bu kadarının geniş emekçi kitlelerin biriken öfkesini yatıştırmaya yetmeyeceği de açıktır. Bir yandan emperyalistler arasındaki çelişkiler, bizzat ABD egemenleri içindeki farklı eğilimler ve en önemlisi yerel egemenlerin yerleşik çıkarları kâğıt üstünde şık duran planların işleyişini sekteye uğratmaktadır. Tüm telkinlere rağmen Mübarek’in son süreçteki inatçı direnişi ve “ben gidersem hepiniz yanarsınız” kartını oynamaya kalkması bu ayak sürümelerin açık bir örneğidir. Öte yandan daha somut ve dolaysız anlamda da Ortadoğu’daki durumun Batı emperyalizmi açısından katlanılmaz bir tıkanıklık halini aldığı açıktır. O nedenle bu tıkanıklığın kendi zararlarına olmayacak yönde ya da son tahlilde onların kontrolünden çıkmayacak tarzda aşılması genel hatlarıyla onlar için yeğdir. Dışarıdan askeri müdahale yönteminin, yani açık zorbalığın, bir sürü “istenmeyen yan etkisinin” ortaya çıkması dolayısıyla, buna başvurmak ilk başlarda düşünüldüğü kadar kolay görünmemektedir. Irak’a yönelik saldırı ve işgal onlar açısından istenildiği ölçüde sonuç vermemiştir. Üzerindeki tüm emperyalist baskıya rağmen, İran’ın başta Irak olmak üzere bölgedeki nüfuzu o günden bu yana artmaktadır. Diğer uçta ise İsrail gitgide daha yalnızlaşmakta, zemin kaybetmektedir. Bu şartlar altında, kırmızı çizgileri aşmayan halk hareketleriyle diktatörlerin def edilmesi ve bölgeye “demokrasinin” gelmesi, emperyalistler açısından söz konusu tıkanıklığı aşmada ve İran’ı “demokrasi” hamlesiyle kuşatmak ve zorlamak için bir manivela haline getirilebilir.

Asıl olarak, kalkışmaların yaşandığı ülkelerde yeterli güce sahip proleter devrimci örgütlenmelerin eksikliği nedeniyle, kitle hareketlerinin proleter karakteri, anti-kapitalist, anti-emperyalist öğesi çok cılız kalmıştır. Önümüzdeki süreçte durumun ne olacağını pratik gösterecektir elbette. Ancak mevcut aşamada durumun böyle olması nedeniyle bu tehlikeler fazlasıyla önümüzde durmaktadır.

O nedenle bu ülkelerdeki devrimci güçlere kitle hareketinin örgütlülük ve bilincini yükseltme ve dolayısıyla daha

sayı: 72 • Mart 2011

güçlü bir kitle hareketinin oluşmasını sağlama konusunda büyük görevler düşmektedir. Ancak böylelikle süreç sadece diktatörlerin def edilmesiyle sınırlı kalmaz ve rejimin, giderek de kapitalist düzenin yıkılmasına yönelebilir.

Devrim kavramının iğdiş edilmesi Yukarıda da değindiğimiz üzere, dünya ölçeğinde burjuva düzen güçleri ve onların medyası, özellikle liberal eğilimli olanları, bölgede yaşanan kalkışma sürecini çok geçmeden “devrim” olarak nitelendirmeye başladı. Tunus’a “yasemin devrimi” Mısır’a da “papirüs devrimi” yakıştırması hemen yapılıverdi. Tabii bu devrimlerle de yetinilmeyip, yanı sıra “internet devrimi”, “facebook devrimi”, “gençlik devrimi” gibi başka devrimler de keşfedildi! Özetle, başta büyük emperyalist merkezlerde konuşlu medya organları olmak üzere tüm dünyada burjuva medyanın büyük bölümü pür neşe bir devrimseverlikle dolu.

Ortada bu kavramı hak edecek ciddi bir değişim henüz olmadığı halde burjuva medyanın bu devrim kavramına böylesine şevkle sarılması düşündürücüdür. Miadı dolmuş ve emperyalistler açısından da artan ölçüde sıkıntı kaynağı olmaya başlamış Bonapartist diktatörlerin, yüklü servetleriyle birlikte sahneden çekilmesi dışında bir değişim henüz gerçekleşmemiştir. Devlet aygıtı temel kurumları itibariyle eski haliyle yerli yerinde durmaktadır. Birkaç kişi dışında eski düzenin yüksek katlarında yer almış kişilerin neredeyse tamamı hâlâ görevlerinin başındalar. Dahası bunlar “geçiş dönemini” yönetiyorlar.

Hal böyleyken devrim kavramının bu gerici düzen odaklarının ağzında bu denli sakız olması aklı başında her bilinçli emekçi için bir uyarı işareti olmalı. Devrim için mücadele eden devrimciler, tüm dünyada burjuva medyanın da bir parçası olduğu düzen güçlerinin akla hayale gelmedik saldırılarına, baskılarına, zulümlerine maruz kalmışken ve halen de kalmaktayken, bunların birden devrim

marksist tutum

sevdalısı kesilmeleri, başka şeylerin yanı sıra, devrim kavramının bilinçli biçimde iğdiş edilmesi anlamına geliyor.

2000’li yıllarla dünya çapında içine girdiğimiz kapitalizmin derin bunalımı ve devrimci mücadeleler döneminde, emperyalist propaganda makinesi kitlelerin bilincine gerçek devrim kavramı yerine kendisinin sunduğu sulandırılmış, içi boşaltılmış kavramı sokmaya çalışıyor, bu açık. “Bakın işte, devrim böyle bir şey ve siz de devriminizi yaptınız!” deniyor kitlelere. Böylece kitlelerin gerçek anlamda bir devrim için mücadele vermesi ve hatta onu gerçekçi biçimde tahayyül etmesi önlenmeye çalışılıyor.

Bu noktada tüm dünyada burjuva medyada kusturacak ölçüde “internet” ve “gençlik” vurguları yapılması olgusunu es geçmemek gerekiyor. Bunların, örgütsüzlüğü, hayattan ve sokaktan kopukluğu, sınıf dışı kavramlarla konuşmayı, apolitizmi yüceltmeyi amaçlayan bilinçli yaklaşımlar olduğundan şüphe edilmemeli. Kitleler iş, aş, özgürlük ve insanlık onuru gibi hakiki talep ve özlemlerle sokaklarda can pahasına çarpışırken, yüzlerce ölü, binlerce yaralı verilirken, her şeyin “internet” sayesinde, yani “sanal dünya” sayesinde gerçekleştiğini söylemek tiksinti vericidir. Burada en somut hedefin insanların örgütlü mücadele fikrinden uzaklaştırılması olduğunu görmek gerekiyor.

“Bakın” deniyor, “internet üzerinden oluşturulan gevşek iletişim ağlarıyla devrim bile yapılabiliyor!” Ne lüzum var eski devirde kalmış örgütlü devrimci siyasal faaliyete, hayatın canlı akışı ve güçlükleri içinde ter akıtmaya!

Bu vurguların aynı zamanda “gençlik” vurgusuyla el ele gitmesi de başka bir boyut oluşturmaktadır. Bu genel vurgunun, sistematik biçimde, sınıfsallığından arındırılmış soyut bir gençlik algısı yaratacak tarzda yapılması dikkat çekicidir. Bu kitle isyanlarında gençlerin büyük ağırlık oluşturduğu, tartışmaya gerek olmayan bir gerçektir.

Birincisi, tüm modern tarih boyunca büyük kitle hareketlerinde gençler hep ön saflarda olmuş ve ağırlıklı biçimde yer almışlardır. Dolayısıyla bu kitle kalkışmalarında özel Arap coğrafyasında isyan eden gençlerin özelliği, bilgisayar ve internet kullanmayı biliyor olmaları değil, kapitalizmin çok yüksek oranlarda işsizliğe mahkûm ettiği geniş bir işçi sınıfı katmanı oluşturuyor olmalarıdır.

Onlar internet yüzünden ya da sayesinde isyan etmiş değiller, tam da işsiz işçiler oldukları, yaşamlarının baharında kapitalist sistem tarafından çaresizliğe itildikleri için isyan ediyorlar.

5

marksist tutum

olarak gençliğe vurgu yapmanın, “gençlik devrimi”nden söz etmenin hiçbir mantıklı gerekçesi yoktur. Öte yandan bölge nüfusunun yüzde 60’ını 30 yaşın altındakilerin oluşturduğu düşünüldüğünde bu durum daha da anlamsızlaşmaktadır. Yani bu toplumların zaten çok büyük bir bölümünü genç insanlar oluşturmaktadır. Ama sorulması gereken daha önemli bir soru var: kimdir bu gençler? Bu gençlerin özelliği, bilgisayar ve internet kullanmayı biliyor olmaları değil, kapitalizmin çok yüksek oranlarda işsizliğe mahkûm ettiği geniş bir işçi sınıfı katmanı oluşturuyor olmalarıdır. Onlar internet yüzünden ya da sayesinde isyan etmiş değiller, tam da işsiz işçiler oldukları, yaşamlarının baharında kapitalist sistem tarafından çaresizliğe itildikleri için isyan ediyorlar. Aslında kendini yakarak tüm bu sürecin kıvılcımını çakan ve bir sembol olan Tunuslu genç tam da bu gerçeği göstermiyor mu? Bu gencin kendini yakarak bayraklaştırmasıyla internetin, facebook’un ne ilgisi vardır?

Bu bahsi kapatmadan son bir değinmede bulunalım.

Genç nüfusun işsizliği genel olarak son yıllarda tüm kapitalist ülkelerde çok ciddi bir sorundur. Gençler arasında işsizlik oranı genel işsizlik oranından daha yüksek olduğu gibi, eğitimli genç nüfus arasındaki işsizlik oranı da aynı şekilde genel ortalamadan yüksektir. Üstelik sorun sadece işsizlik de değildir. İş sahibi görünen gençlerin de, genel çalışan nüfus içindeki orandan daha yüksek oranda ve giderek artan bir bölümü eğreti/güvencesiz çalışma biçimlerine mahkûm ediliyorlar, daha düşük ücretler alıyorlar.

Dolayısıyla, eğer gençlikten söz edilecekse bu, yukarıdaki tabloda durumu kabaca çizilen işçi sınıfı gençliğidir.

Bilinç ve örgütlülük unsurunun önemini tümüyle unutturacak tarzda kendiliğindenliği övmek, olmadık yere her kitle kalkışmasına devrim payesi vermek, son tahlilde ya hayal kırıklığını ya da giderek bir kayıtsızlığı besler.

Burjuva medya küresel ölçekte devrim kavramının sulandırılması için uğraş verirken, ne yazık ki, sosyalist solda da bu değirmene su taşıyanlar var. Söz konusu sosyalistler de kitle ayaklanmalarına hemen devrim payesini verdiler.

Elbette onlar burjuva medya gibi devrim kavramını ayağa düşürmek için bunu yapmıyorlar. Ama işçi sınıfı üzerinde, sosyalist ideallere sempati duyan gençler üzerinde etkili oldukları ölçüde olumsuz bir işlev görüyorlar. Çünkü bilinç ve örgütlülük unsurunun önemini tümüyle unutturacak tarzda kendiliğindenliği övmek, olmadık yere her kitle kalkışmasına devrim payesi vermek, son tahlilde ya hayal kırıklığını ya da giderek bir kayıtsızlığı besler. Bu kadar çok devrim olup da somut hayatta bu kavramın çağrıştırdığı nitelikte pek fazla değişiklik olmayınca, kendiliğinden ortaya çıkan sonuç devrim kavramının ağırlığını yitirmesi olmaktadır. Böylesi bir yaklaşımı alışkanlık haline getirmiş olan çevreler, örneğin 2001’deki Arjantin’den beri dünya-

6

Mart 2011 • sayı: 72

nın birçok ülkesindeki kitle kalkışmasına “devrim başladı” diye teşhis koydular, ama bugün bu devrimlerden eser yok.

Sosyalistlerin kitle kalkışmalarının önemini ortaya koymak ve bunların devrim yolunda ilerletilmesi uğruna mücadele vermek için her kalkışmaya devrim demelerine ihtiyaçları yoktur. Lenin, kendiliğindenliğe övgüler düzmeyi bırakın, bunun yerine kendiliğinden hareket geliştikçe daha da büyüyen görevlerimize odaklanın öğüdünü veriyordu. Bu noktada bir devrimci durumu doğru teşhis etmeyi bilmek asıl önemli olan şeydir. Tunus’ta ve Mısır’da genel olarak Lenin’in tarif ettiği anlamda bir devrimci durum oluştuğuna şüphe yoktur. Ve Lenin’in dediği gibi devrimci durumlar iradeden bağımsız nesnel durumlardır.

Eğer bir ülkede devrimci durum oluşmuşsa devrimcilerin önündeki ana görevin bu durumu bir devrime dönüştürmek için var güçleriyle mücadele etmek olduğu açıktır. Bu noktada Elif Çağlı’nın uyarısını hatırlatmakta yarar var: “Fakat yanlış anlaşılmasın, bir devrimci durumla devrimi birbirinden ayıran katı bir duvar yoktur; bu nedenle devrimci mücadelenin gelişiminin bu iki farklı olgunluk düzeyi arasındaki ilişkiyi asla skolastik mantıkla ele almamak gerekir. Devrimci durumda işçi sınıfının öncü güçlerine düşen görev, «devrimci durum mu, devrim mi» gibisinden ölü tartışmalarla zaman yitirmeyip, devrim hazırlığını elden gelen tüm güçle ilerletmektir.

Unutulmamalı ki, devrimci durum gerekli önderliğin olmadığı koşullarda kolaylıkla geri devşirileceği gibi, devrimci öncünün çabasıyla başarılı bir devrime doğru da ilerletilebilir. İşte böylesi kritik durumlarda üzerinde odaklaşılması gereken temel gerçek budur.” (Kapitalizmin Krizleri ve Devrimci Durum, Tarih Bilinci Y., s.76) Lenin de devrimci durum tarifini yaptığı meşhur satırların devamında, bir yandan Avrupa’daki genel devrimci durum bağlamında bu durumun bir devrime evrilip evrilmeyeceği konusunda fazladan spekülasyona girmenin anlamsızlığını vurgularken, diğer yandan da bir devrimci durum doğduğunda sosyalistlerin asıl olarak neye odaklanması gerektiğini açıklar: “Bu durum [devrimci durum] uzun sürecek mi? Daha ne kadar şiddetlenecek? Devrime yol açacak mı? Bunu bilmiyoruz, kimse de bilemez. Bunun cevabı ancak, devrimci havanın gelişmesi ve ileri sınıfın, yani proletaryanın devrimci eyleme geçmesi sırasında kazanılan deneyim ile verilebilir. (…) hiçbir sosyalist hiçbir zaman (…) bu savaşın (…), bugünkü devrimci durumun (…) devrime yol açacağının garantisini vermemiştir.

Burada tartıştığımız şey, tüm sosyalistlerin tartışılmaz ve temel görevidir: kitlelere bir devrimci durumun varlığını gösterme, genişliğini ve derinliğini açıklama, proletaryanın devrimci bilincini ve kararlığını uyandırma, devrimci eyleme geçmesine yardımcı olma ve bu maksatla, devrimci duruma uygun örgütler oluşturma.” (Lenin, 2.

Enternasyonalin Çöküşü, Seçme Eserler, c.5, İnter Yay., s.189)

Kadınlar Mücadelede Bir Adım Önde Kerem Dağlı

B

üyük bir isyan dalgasının Kuzey Afrika’dan Ortadoğu’ya kadar geniş bir coğrafyayı sarstığı şu günlerde, zalim diktatörleri devirmek için sokaklara dökülen kitleler içinde emekçi kadınlar da yerlerini alıyorlar. Miadı dolmuş bu baskı rejimlerinin ne gazı, ne copu, ne de kurşunu mücadeleci kadınları durdurmaya yetiyor.

Onlar da tıpkı sınıflarının erkekleri gibi kavgada öne atılmaktan geri kalmıyorlar.

Emekçi kadınların sınıf mücadelesinde, hak ve özgürlükler için verilen mücadelelerde öne çıkmaları yeni değildir. Sınıf mücadelelerinin tarihinde buna dair pek çok örnek görebileceğimiz gibi, günümüzde de Latin Amerika’daki devrimci dalgalanmalardan Avrupa’daki işçi eylemlerine, Yunanistan’daki eylemlerden Türkiye’deki grev ve direnişlere, Kürt halkının özgürlük mücadelesinden Filistin halkının kurtuluş mücadelesine kadar pek çok alanda işçi, emekçi ve devrimci kadınları ön saflarda görebiliriz.

Tüm bu tarihsel ve güncel örnekler, kapitalist toplumda çifte sömürü altında yaşayan işçi-emekçi kadınların nasıl özgürleşeceklerinin ve zincirlerini nasıl kıracaklarının da son derece zengin deneyimlerini sunuyor. Çünkü kadınlar mücadele içinde özgürleşiyor ve gerçek benliklerini buluyorlar. Mücadelenin içine girdikçe ezilmelerinin, uğradıkları ayrımcılığın, maruz kaldıkları baskının ve sömürünün temelinde sınıflı toplum yapısının bulunduğunu görebiliyorlar. Mücadele alanlarına indikçe görüyorlar

ki, yanlarında kendi sınıflarının erkekleri yer alıyor, ama burjuva sınıfın kadınları yer almıyor. Böylece bu çifte sömürüden kurtulmanın yolunun “erkeklere karşı mücadele etmek”ten değil, işçi-emekçi erkeklerle birlikte egemen sınıfın kadın ve erkeklerine karşı mücadele etmekten geçtiğini kavrayabiliyorlar. Bu dersler, işçi-emekçi kadınların sınıf kavgasında erkeklerle birlikte omuz omuza, örgütlü bir şekilde yer almaları açısından son derece önemlidir.

Başta Kuzey Afrika’yı ve Ortadoğu’yu sarsan isyanlar olmak üzere, yaşanan tüm güncel deneyimler bir kez daha gösteriyor ki, kadınlar mücadeleye katılmadan özgürleşemez ve mücadele de kadınlar katılmadan zafere ulaşamaz.

Mücadele kadınları, kadınlar mücadeleyi dönüştürür Arap coğrafyasında yaşanan halk ayaklanmaları, emekçi kadınların mücadeleye katıldıklarında nasıl dönüştüklerinin ve dönüştürdüklerinin örnekleriyle doludur.

Geçtiğimiz yıllarda Mısır’daki Mahalla tekstil grevinde, grevin başını çeken kadınların korkusuzca polisin önüne atıldığını görmüştük. Bu direngenlik ve cesaret, Mübarek’e karşı milyonlar sokaklara dökülürken de devam etti. Örneğin Mısır’daki ayaklanmaya katılan 26 yaşındaki Esma Mahfuz, milyonlarca insanın sokaklara döküldüğü 25 Ocak gününün öncesinde, kadınlara “oturun evinizde, sokaklar sizin için tehlikeli” diyen erkeklere şöyle sesleni-

7

marksist tutum

yordu: “Eğer bir erkek olarak onurunuz ve şerefiniz varsa, gelin beni ve diğer kadınları koruyun. Eğer evinizde kalırsanız, olanları hak etmiş olursunuz ve suçlu sayılırsınız. Mübarek’ten korkmayın, Allahtan başka hiçbir şeyden korkmayın! Allah, ‘bir toplum kendi durumunu değiştirmedikçe, ben onların durumunu değiştirmem’ diyor. Ben bir kadınım ve 25 Ocakta sokağa çıkacağım ve polisten hiç korkmuyorum.

Cesaretleri ile övünen erkekler, siz neden sokağa çıkmıyor ve eylemlere katılmıyorsunuz?”

Esma Mahfuz ve yaptığı bu çağrı, gerek Mısır’da gerekse de Tunus ve diğer Arap ülkelerinde eylemlere katılan kadınların durumunu oldukça iyi özetlemektedir. Esma, başlangıçta ailesinin kendisi için çok endişelendiğini, ailesinin ve çevresinin kendisine sürekli olarak “bu tarz eylemlerin kadınlar için uygun olmadığını” söylediklerini aktarıyor. Ardından da ekliyor, “Şimdi ise benimle gurur duyuyorlar. Ben korkarsam herkesin korkacağını ve bu ülkenin kaybolup gideceğini biliyorlar.”

Dindar bir ailenin çocuğu olan Esma, ilk günden itibaren sokağa çıkan ve ayaklanmanın her safhasında yer alan, günlerce Tahrir Meydanı’nda sabahlayan binlerce Mısırlı kadından sadece birisi. Eylemlerde hep en önde yer aldığı, kitlelere sloganlar attırdığı ve polis karşısında korkusuzca durduğu için ünü tüm Mısır’a yayılmış durumda.

Ayaklanmanın sürdüğü 18 gün boyunca Mısır’da Esma gibi binlerce kadın, erkeklerle birlikte polisi püskürttüler, bölgelerini ve ayaklanmayı korumak için ellerinde sopalarla, demir çubuklarla sokaklarda, meydanlarda nöbet tuttular.

Yine Mısır’da, ayaklanma esnasında katledilenlerin anneleri, halkın talepleri karşılanıncaya kadar cenazelerini kaldırmayacaklarını ve cenaze töreni düzenlemeyeceklerini söylediler. Çocukları polis tarafından dövülen, yaralanan veya öldürülen gençlerin anneleri sokaklara çıktılar

8

Mart 2011 • sayı: 72

ve Mübarek gidene kadar evlerine geri dönmediler. Yaşlısından gencine bu kadınlar, hiçbir tehlikeyi umursamadan neredeyse tüm gösterilerde ön sıralarda yer aldılar.

Mübarek’in gittiği Cuma günü Tahrir Meydanı’ndaki kalabalıkların içinde yer alan Soheir Sadi, yanında kızıyla birlikte cesurca bağırıyordu: “Ey Mübarek, özgür Mısır’ı dinle ve defol!” Bu slogan tüm Mısır’da özellikle kadınların attığı başlıca sloganlardan birisiydi. Kadınlar bu sloganı başlatıyor ve erkekler de gerisini getiriyordu: “Ya kendin gidersin ya da biz seni göndeririz!”

Yoksul bir emekçi kadın olan Sadi, neden meydanda olduğunu şöyle anlatıyordu: “Buraya, tıpkı diğer Mısırlıların yaptığı gibi hakkımı aramaya geldim. Evim kira. Karnım doğru dürüst doymuyor. Çocuğumun geleceği ne olacak?

Kızımı buraya getirirken hiç korkmadım. Çünkü bu meydandaki herkes büyük bir aile. Burada hepimiz, küçücük kız çocukları bile, hakları için isyan ediyor. Onlar bu sayede, haklarını nasıl savunacaklarını ve kendilerini nasıl koruyacaklarını öğrendiler.”

Kendini ateşe vererek Tunus’taki isyan ateşini tutuşturan Muhammed Buazizi’nin yoksul annesi, rejimin yıkılması için haykıran kadınların başında geliyordu. Onun gözü yaşlı haykırışlarının görüntülerini izleyen Tunuslular sokaklara döküldüler ve diktatör Bin Ali’yi ülkeden kaçmak zorunda bıraktılar. Yemen’de de hükümet karşıtı protesto gösterilerinin başını çekenlerden birisi, genç bir kadın olan Salam Karman’dı. Karman’ın tutuklanması gösterilerin dozunun önemli ölçüde artmasını sağladı ve sonunda devlet onu serbest bırakmak zorunda kaldı.

Bu anekdotlardan da anlaşılacağı gibi, Tunus’tan Mısır’a kadar Arap coğrafyasındaki tüm ayaklanmalarda, protesto eylemlerinde mücadelenin ön saflarında yer alan kadınlar işçi ve emekçi sınıfın kadınlarıydı. Yüzyıllardır ezilen, sömürülen ve temel haklarından yoksun bırakılan Arap kadınları, baskıcı diktatörlüklere karşı başlayan ayaklanmaların, sonucu ne olursa olsun kendileri açısından birçok şeyi değiştirdiğini söylüyorlar. Çoğu zaman evlerinden dışarıya bile çıkamayan pek çok kadın, şimdilerde siyasi eylemlerin içinde yer alıp sloganlar atar hale geliyor, polisle çatışıp pek çok korkusunu yeniyor.

Kadınlar pek çok işi (eylem alanlarının güvenliğinin sağlanması, yaralılara tıbbi bakım yapılması, eylemcilere su ve yiyecek taşınması, ailelerin eylemlere katılımının sağlanması vb.) becerikli bir şekilde organize ettiklerinden ve

sayı: 72 • Mart 2011

bunlar erkeklerin gözleri önünde cereyan ettiğinden, herkesin bakış açısı değişmiştir.

Tüm eylemlerde ve hatta çatışmalarda korkusuzca yer alan, militanca mücadele veren emekçi Arap kadınları, kafalardaki bir başka önyargıyı da yerle bir etmişlerdir: “dindar ve başı örtülü, çarşaflı kadınlar mücadele etmezler, edemezler”. Oysa sokaklara dökülen bu kadınların içinde başörtülüsü de vardı, başı açık olanı da. Mücadelenin özgürleştirici ve birleştirici atmosferi içinde tüm suni ayrımlar ve önyargılar kendiliğinden ortadan kalkmış, dilleri, dinleri, inançları ve siyasi fikirleri ne olursa olsun işçi-emekçi sınıfın kadınları, erkekleriyle yan yana mücadeleye atılmışlardır. Bir kadın eylemci bu durumu şöyle özetliyordu: “Arap dünyası diktatörlüklere karşı ayaklanıyor. Tam da bunun için İslamcı ya da değil, başörtülü ya da açık pek çok kadını yan yana görüyoruz. Bu gerçek eşitlik ve asla başladığımız yere geri dönmeyeceğiz.” Bu sözler, kadın hakları açısından son derece kötü durumdaki Arap coğrafyasında, tablonun nasıl değişeceğinin de ipuçlarını sunmaktadır. Açıktır ki, Arap coğrafyasında kadın hak ve özgürlüklerinin gelişmesinin tek yolu, işçi-emekçi kadınların zaten girmiş oldukları eylem alanında örgütlenerek mücadeleye devam etmeleridir.

Hakların garantisi örgütlenmek ve mücadele etmektir Ancak Arap coğrafyasındaki gelişmeleri izleyen farklı ülkelerden birçok burjuva ideologu, çoğu ülkede muhalefetin başını İslamcı hareketlerin çekmesinden dolayı, bunların İran benzeri bir rejim kuracaklarını ve iktidar değişikliği halinde kadınların durumunun daha da kötüye gideceğini düşünüyor. Türkiye’den statükocu-Kemalist ve sol Kemalist kesimleri de bu görüşü paylaşanlar kervanına dâhil edebiliriz. Üstelik bu görüş ayaklanmaların yaşandığı Arap ülkelerinde de şu ya da bu ölçüde mevcuttur. Oysa bu ülkelerde mevcut rejimler altında da kadın hakları açısından durum alabildiğine kötüdür.

Nitekim, diğer Arap ülkelerine göre daha modern yasaların olduğu Tunus’ta, kadın haklarının gerçek savunucularından bir kadın aydın şunları söylemektedir: “Tunus yönetiminin resmi söylemi, Tunus’taki kadının statüsünü, tüm Arap ve Müslüman ülkelere örnek olabilecek düzeyde görüyordu. İçerde ise, kadın hakları aktivistlerinin daha çok adalet, eşitlik ve insan hakları için çabaları, çoğunlukla görünür değildi. Örneğin, Demokratik Kadınlar Birliği, yöne-

marksist tutum

tim tarafından çok sıkı kontrol ediliyordu. Bu birliğin birçok üyesi, rejim baskısı ve polis şiddeti mağduruydu.” Dolayısıyla kadınlara tanınmış bu sözde haklar ve devletin “laik” yapısı, fiiliyatta baskıcı politikaları ve despotluğu örten bir modernlik kılıfı haline gelmiş bulunmaktaydı.

Diktatörlüklere karşı ayaklanan Arap kitlelerinin önemli bir kesimini oluşturan işçi-emekçi sınıfın kadınları, sözleriyle ve eylemleriyle kadının özgürlüğünün ve haklarının asıl garantisinin mücadeleye atılmak olduğunu net biçimde ortaya koymuşlardır. Kemalist ve sözde laik önyargılardan kurtulunarak bakıldığında rahatlıkla görülecektir ki, coğrafyanın tarihsel-kültürel geçmişi ve dini geleneklerin güçlü olması gibi sebeplerle ayaklanan kitlelerin içinde çoğunlukla başörtülü kadınların bulunması, şeriatın gelmekte oluşunun değil, ayaklanmaya işçi-emekçi kadınların katıldığının kanıtıdır.

Bu kültürün bir parçası olan emekçi Arap kadınları açısından meseleye yaklaştığımızda görürüz ki, dertleri başlarının açık veya kapalı olması değil, başlarındaki zalim diktatörler, yoksulluk, işsizlik, savaş vb. koşullardır. Onlar, feminizmi savunan küçük-burjuva “aydın ve modern”lerden farklı olarak, kadın-erkek eşitliğinin ancak bu sosyal ve siyasal sorunlara karşı birlikte mücadele vererek sağlanabileceği gerçekliğini içgüdüsel olarak kavramaktadırlar. Bu yüzden bizde olduğu gibi Arap coğrafyasında da aydın geçinen küçük-burjuva kadınlar feminist pozlar keserken, işçi-emekçi sınıfın kadınları erkeklerin yanında mücadele alanlarında yerlerini alıyorlar. Onlar, haklarının ve özgürlüklerinin önündeki en büyük engelin mevcut baskıcı rejimler ve diktatörlükler olduğunun farkındadırlar ve bu rejimleri değiştirmek için kavgaya atılmakta da tereddüt etmemişlerdir. Kısacası emekçi Arap kadınları, meselenin kâğıt üstünde kalacak bir kadın-erkek eşitliğinden ibaret olmadığının, haklarının kendilerine bahşedilmeyeceğinin, onu ancak mücadeleyle elde edebileceklerinin gittikçe daha fazla farkına varıyorlar.

9

marksist tutum

Emekçi kadınlar her yerde, mücadelede en önde!

Bu farkındalık sadece emekçi Arap kadınlarına özgü değildir elbette. Bugün Arap coğrafyasını saran isyan dalgası, yakın geçmişte Latin Amerika ülkelerini sarsmış ve devrimci durumlar yaratmıştı. Suların halen tam anlamıyla durulmadığı Latin Amerika’nın işçi-emekçi kadınları da bu dönemde mücadele sahnesinde yerlerini fazlasıyla almışlardı. Venezuela’dan Bolivya’ya, Ekvator’dan Haiti’ye kadar toplumsal hareketlerin görüldüğü her yerde emekçi kadınlar, sınıflarının erkekleriyle beraber alanlardaydılar. Örneğin Venezuela’da işçi semtlerinde kurulan komitelerde kadınlar başı çekiyordu. Chavez’e karşı düzenlenen 2002’deki darbe girişiminde de birçok kadının, evlerinde oturan kocalarını kollarından tutup sokağa çıkmaları ve başkanlık sarayına yürümeleri bir diğer örnektir. Benzer şekilde, Meksika’daki Zapatista hareketinin de önemli bir kısmını yoksul emekçiler olan yerli kadınlar oluşturuyordu. Yerli kadınlar, şehirlerdeki emekçi kadınlardan daha sefil ve dışlanmış durumdaydılar. İspanyol kökenli beyaz nüfus tarafından aşağılanıyorlardı. Ama Zapatista hareketinin gövdesini oluşturan, harekete yön veren de bu kadınlardı. Hareketin ikinci liderinin bir kadın olması bile bu durumun bir yansımasıydı.

Tıpkı emekçi Arap kadınları gibi, Latin Amerika’nın emekçi kadınlarının hak mücadelesi de çok yönlü olmak zorundadır. Onlar, bir yandan topraklarının çokuluslu şirketlerce ele geçirilmesine karşı, bir yandan ezilen bir kesim olarak yerli haklarının geliştirilmesi için, bir yandan yoksulluğa ve işsizliğe karşı, diğer yandan da erkek egemen toplumdaki cinsiyetçi baskı ve ayrımcılığa karşı savaşım veriyorlar. Dolayısıyla özgürleşmeleri salt feminist temelde verilecek bir savaşımla değil; ekonomik, toplumsal, kültürel, siyasal vb. veçheleriyle sınıfsal bir savaşım olmak zorunda. Bu nedenle de Latin Amerika’nın emekçi kadınları; su ve gazın tekellere peşkeş çekilmesine karşı oluşturulan

10

Mart 2011 • sayı: 72

komitelerden tutun da koka ekiminin serbest bırakılması için uğraşan kolektiflere kadar, yerli kadın haklarını savunan örgütlerden toprak isteyen köylü hareketine kadar, gerilla hareketlerinden varoşlarda gelişen açlık grevlerine kadar her türlü örgütlenmenin ve savaşımın içinde yer almışlardır. 2006 yılında Meksika’nın Oaxaca bölgesinde yaşanan ayaklanmalarda en ön saflarda yer alan ve radyotelevizyon istasyonlarını işgal ederek “bizler Meksika’nın gerçek yüzüyüz” diye haykıran, ama burjuvalar tarafından “şişman, esmer, kısa boylu” diye küçümsenen kadınlardır Latin Amerika’nın emekçi kadınları. Yeri gelmiş askeri cuntaları devirmek için ayaklanmış, yeri gelmiş çocuklarını kaybeden faşist devletten hesap sormak için yıllarca meydanlara çıkmış, yeri gelmiş hükümetlerin neo-liberal politikalarına karşı alanları doldurmuşlardır.

Latin Amerikalı emekçi kadınların deneyimleri, Arap kadınlarına da ışık tutmakta ve mücadelenin özgürleştirici doğasını ve sınıfsal özünü bir kez daha açığa çıkarmaktadır. Farklı coğrafyalarda yaşayan emekçi kadınlar açısından, sosyal ve kültürel farklılıklar ne olursa olsun, işin bu yönü değişmemektedir. Dünyanın hangi ülkesine gidersek gidelim, kapitalist düzen hüküm sürdüğü sürece değişmeyecek bir gerçekliktir bu. Ama yine hangi ülkeye gidersek gidelim, burjuvazinin, emekçi kadınlar üzerindeki çifte sömürüyü devam ettirmek ve onları sınıf mücadelesinden koparmak için bu farklılıkları sonuna kadar kullandığını görürüz.

Son yıllarda Türkiye’de de sayıları giderek artan grev ve direnişler, bu açılardan önemli deneyimler içermektedir.

Gebze’de halen sürmekte olan Bericap direnişinin başlangıcında patron, burjuva medyaya işçilerin aleyhinde yalan ve karalamalar içeren bir röportaj vererek, kendisinin fabrika içinde “geleneksel değerlere ve Türk kültürüne” uygun bir çalışma ortamı yarattığını, oysa işçilerin bu ortamı bozarak ve Türk gelenek ve kültürüne karşı gelerek direnişe çıktıklarını, bu yüzden de nankör olduklarını söylemişti. Patronun bahsettiği şey, kadın işçilerin “utanmadan” erkeklerle bir arada mücadeleye atılmaları, Kürt-Türk, Alevi-Sünni, başı örtülü-başı açık ayrımı yapmadan birlikte hareket etmeleri ve atılan işçi kardeşlerine sahip çıkarak direnişe geçmeleriydi. Gerçekten de Bericap işçileri patronun “gelenek ve görenek”lerini bir tarafa bırakmış, kendi sınıflarının evrensel gelenek ve kültürüne uygun davranmışlardı. Bu yüzden de aralarındaki suni ayrımlar bir tarafa kalkmış bir şekilde, kadınıyla erkeğiyle omuz omuza mücadele yürütüyorlar, farklı grev ve direnişlerdeki sınıf kardeşlerini destekliyorlar, direniş yerinde Tunus ve Mısır’daki halk ayaklanmalarını konuşuyorlardı. Tüm bunları hazmedemeyen patron ise polisi işçilerin üze-

sayı: 72 • Mart 2011

rine salarak, meşhur “Türk gelenekleri”ne uygun biçimde kadınların üzerine gazlı-coplu saldırılar tertipliyordu. Ama Bericap’ın kadın işçileri bundan yılmadılar ve işçi sınıfının mücadele kültürünün Latin Amerika’dan Ortadoğu’ya kadar evrensel bir kültür olduğunu gösterdiler.

Grev ve direnişlerde yer alan işçi kadınların anlattıkları, sınıfın bu mücadele kültürünün dönüştürücü etkisini de açık biçimde ortaya koymaktadır. İşten atılan Konveyör işçilerinden bir kadın, yaşadığı süreci şöyle özetliyor: “Çalıştığım işyerinde kadın işçilere hiç zam yapılmıyordu. Kadınların işini herkes yapar, yoldan birini çevirsen de bu işi yapar düşüncesi vardı. Hamile arkadaşlarımızı, sık tuvalete gidiyor, verimi düşürüyor diye azarlıyor, işten atıyorlardı. Bütün bunlar birikti, birikti, böylece onlar bizi bu direnişe itti. Daha önceleri ben böyle şeyleri yapamam gibi geliyordu. Fabrika önünde durmak, slogan atmak bana zor görünüyordu. Ama bir şeyler seni buna itiyor. İşten atmalara sessiz sedasız boyun eğmek istemiyorsun. Bari sonradan gelenler gözlerini açsın, bir iz bırakmak istedim. İnsan kendine güvenmeyi öğreniyor. Ben kendime güvendim. İnsanda başlangıçta çeşitli kaygı ve korkular oluyor. Örneğin güvenlik saldırırsa, polis gelirse, darp olursa gibi ihtimalleri kafamdan geçiriyordum. Aslında insan bilmediği şeyden korkuyormuş.

Yaşamadığı için korkuyormuş. Sonra yaşadığımız saldırıda da gördüm ki bu korkuların hiçbiri abartılacak kadar büyük değilmiş. Geçmişte şunları şunları da yapmadım, neden daha cesur davranmadım diye düşünüyorum. Kendime kızıyorum.”

Benzer şekilde, Meha direnişinin kadın işçileri de hayatlarında daha önce hiçbir eyleme katılmadıklarını, bildiri dağıtmadıklarını, hatta kendilerine uzatılan bildirileri dahi almadıklarını anlatıyorlardı. Onlar direniş süresince sadece patronla değil, kocalarıyla, çocuklarıyla, babalarıyla, ağabeyleriyle de mücadele etmişlerdi. Meha’lı direnişçi kadınlardan biri, direnişe çok tereddütlü çıktığını, ama ilk günkü coşkuyu ve kararlılığı gördükten sonra tüm kuşkularının uçup gittiğini söylüyordu. Aynı kadın işçi, kendisinin öne atılmasıyla birlikte ailesinin tavrının da

marksist tutum

değiştiğini, oğullarının kendisine destek olduğunu ve direniş zaferle sona erdiğinde oğullarının kendisini tebrik ettiklerini belirtiyordu. Ama şunu da sözlerine ekliyordu: “Kadın ya da erkek, hepimizin emeği ve onuruydu söz konusu olan, birlikte dayanışarak kazandık.”

Tekel direnişinde tüm bunlar çok daha büyük boyutlarda yaşanmıştı.

Ankara’nın çehresini değiştiren Tekel direnişi, Ankaralı kadınları da değiştirmişti. Birçok kadın emekçi, hayatlarında ilk kez eyleme katılmışlar, direnişçi işçilerle birlikte çadırlarda sabahlamışlar, onlara yemek, yiyecek ve battaniye taşımışlardı.

Tekel direnişçilerinin umutları onların da umutları olmuştu. Onlarla birlikte dikilmişlerdi polisin gazının, tazyikli suyunun, copunun karşısına. Benzer pek çok grevde, direnişte olduğu gibi, KESK’li kamu emekçilerinin mücadelelerinde de kadın işçiler hep en ön saflarda yer aldılar, alıyorlar.

Tüm bu örnekler gösteriyor ki, mücadele kadınları, kadınlar da mücadeleyi dönüştürüyor. Kadın işçiler mücadeleye atıldıkça özgürleşiyor ve gerçek kurtuluşlarının ancak sınıf mücadelesi içinde gerçekleşebileceğini biraz daha kavrıyorlar. 154 yıl önce Amerikalı kadın tekstil işçilerinin 8 Martta yükselttiği bayrak Paris’in kadın komünarlarının elinde daha da yükselmiş, Alman işçileri sayesinde uluslararası bir niteliğe kavuşmuş, 8 Mart gösterileriyle 1917 Şubat Devriminin fitilini ateşleyen Rus kadın işçi ve emekçilerinin elinde en yüksek noktasına ulaşmıştır.

Kadınıyla erkeğiyle Rus işçi sınıfı, işçi kadının gerçek kurtuluşuna giden yolu apaçık göstermiştir. Ekim Devrimiyle birlikte iktidarı alan işçi sınıfı, kadın işçilerin durumunda çok ciddi düzeltmeler yapmış ve kadının üzerindeki çifte sömürüyü ortadan kaldıracak önemli adımlar atmıştır. İş saatlerinin düzenlenmesi, kadınların ve çocukların çalışma koşullarının düzeltilmesi, eşit işe eşit ücret verilmesi, kadınlara yönelik pozitif ayrımcılık uygulamaları, doğum öncesi ve sonrası verilen izinler, herkesin yararlanabileceği yemekhanelerin, çamaşırhanelerin, bakımevlerinin, kreşlerin kurulması vb. gibi uygulamalar ilk elde sayılabilecek örneklerdir. Bu sayede kadının toplumsal konumunda hızlı değişimler gerçekleşmiş, kısa sürede kadınla erkek arasındaki toplumsal eşitsizlik ve kadının bulunduğu geri durum değişmeye başlamıştır.

Böylece Ekim Devrimi önemli bir gerçekliği ortaya koymuş olmaktadır. Erkeklerin ve kadınların gerçek anlamda eşit ve özgür ilişkiler kurmaları, ancak kapitalist sömürü düzeninin ortadan kalkmasıyla mümkün hale gelebilecektir. Emekçi kadınlar sınıf mücadelesinde yerlerini almadıkça, ne işçi sınıfının kapitalist sömürüden kurtuluşu ne de kadınların gerçek eşitlik ve özgürlüğü mümkündür.

11

İşçi Sınıfı Mücadelesi Hukuki Mücadeleye İndirgenemez Selim Fuat

Sınıfın sorunlarını mahkemeler değil sınıfın kendi eylemi, meşruluğunu kendi gücünden alan örgütlenmeleri çözer. İşçiler haklarını ancak mücadele zemininde kavga vererek alabilirler.

Bugün burjuvazinin işçi sınıfı için siyasal ve sendikal yasaklarla dolu yasalarına bel bağlamak, kazanma şansını çok büyük oranda ortadan kaldıracaktır. Bu yüzden işçiler mücadelelerinde kendilerini burjuva yasaların dar sınırlarına hapsetmemelidirler. İşçiler mücadelelerinde sadece öz-güçlerine ve örgütlülüklerine güvenmelidir.

12

T

ürkiye işçi sınıfı 12 Eylül faşizmiyle başlayan gericilik döneminin boğucu atmosferinden halen kurtulabilmiş değil. Burjuvazinin dünya genelini kapsayacak biçimde giderek artan saldırılarının da etkisiyle çalışma koşulları ağırlaşıp ücretler düşerken, esnek çalışma biçimleri yaygınlaşıp taşeronlaşma genelleşirken, işçi sınıfının bağrında bu gelişmelere karşı muazzam bir öfke birikiyor birikmesine ama bu öfke hâlâ yaygın bir mücadeleci ruh halini beraberinde yükseltmiyor. İşçi sınıfı hareketindeki bu tıkanıklığı yaratan çeşitli etkenler söz konusu. Şüphesiz en önemli faktör, komünistlerin sınıf hareketi içindeki etkisizlikleri ve sendika bürokrasisinin sendikal örgütlerde ipleri tamamen ellerinde tutuyor olmalarıdır. Bu yüzden, işçi sınıfının haklarını savunmak üzere kurulmuş olan sendikalar, toplu iş sözleşmesinden faydalanabilen işçi sayısı 550 bin civarına düştüğü, dibin dibi göründüğü halde içine düştükleri ataletten kurtulamıyorlar. Bu durum da, işçi sınıfının moralini bozan, kendine güvensizliğini arttıran etkiler yaratıyor.

Bu tablonun elbette çok çeşitli boyutları var. Bunlardan biri de işçilerin bilfiil örgütlü mücadelesinin yerine hukuk mücadelesinin geçmesi. Ne yazık ki, işçilerin kendilerine ve sınıflarına duydukları güvensizlik, sendikal bürokrasinin de yönlendirmesiyle, onları sıklıkla mücadelelerini tümüyle “yasal haklar” çerçevesine oturtmaya yöneltmektedir. Sendika bürokratları gelişen tüm mücadeleleri burjuva yasaların dar çerçevesine hapsetmeye çalışmakta ve böylelikle mücadelenin güçlenerek yayılmasını önlemekteler.

Artık bu tutum sendikal bürokrasinin belirgin bir tavrı haline gelmiştir.

Burjuva hukukunun sermayenin ortak çıkarları ile belirlenmiş sınırlarının olduğu ve bu sınırın duvarlarına çarpmanın işçiler açısından kaçınılmazlığına dair gerçek çırılçıplak ortadayken, mülkiyet ve sınıf ilişkilerinin dışında tarafsız bir hukukun var olabileceği ve işçilerin haklarını bu sayede alabilecekleri yanılgısı sendika bürokratlarınca işçilerin zihinlerine yerleştirilmektedir.

sayı: 72 • Mart 2011

marksist tutum

Tekel işçileri, 2009 yılı sonunda işlerine sahip çıkıp iradelerini ortaya koymuşlar ve sendikalarını mücadele alanına sürüklemişlerdi.

Ancak bu mücadele, işçilerin genel grev zorlamasına rağmen sendika bürokratları tarafından Danıştay’dan çıkacak karara endekslenmiş, pasifleştirilen işçiler mahkemenin erteleme kararından sonra bir kazanım sağlanmış gibi güle oynaya evlerine gönderilmişti. Sonuç malûm. İşçiler büyük bir mücadele azmiyle karşı çıktıkları 4-C statüsünde çalışıyorlar şimdi.

Nitekim son zamanlarda tanık olduğumuz pek çok irili ufaklı işçi direnişinde ve mücadelesinde işçiler bütün umutlarını, sendika yöneticileri marifetiyle, hukuki mücadeleye bağladılar. Bu yüzden de Tekel, Sinter Metal, Akdeniz Çivi ve elbette daha pek çok mücadelenin yürütücüsü olan işçiler, azimlerini kısa zamanda yitirip, öznesi oldukları bir kavganın pasif izleyicileri haline geldiler.

Direnişleri pörsüdü. Direniş alanlarını bırakıp evlerinde mahkemelerin kararlarını beklemek durumunda kaldılar.

Patronlar sınıfının yargısının hakemliğinden medet umdular. Bir kısmı çeşitli tazminatlar alıp haklarının bir kısmını korusalar da taleplerini hayata geçiremediler.

İşçi sınıfı haklarının bekçiliğini hukuka bırakamaz!

Elbette işçi sınıfının hukuktan yararlanması ve mücadelelerinde hukuk silahını da kullanması gerekir. Neticede burjuva hukuku sınıf mücadelesinin sonuçlarına göre de şekillenmiş, önceki işçi kuşaklarının mücadeleleriyle elde ettiği kazanımlar da burjuva yasalarında şu ya da bu ölçüde karşılığını bulmuştur. Ancak burjuvazinin iktidarı altında bunlar her şeye rağmen geçici ve sınırlı haklardır. Çünkü burjuvazi, işçi sınıfı mücadelesinin yükseldiği koşullarda vermek zorunda kaldığı ödünleri, güçler dengesi kendi lehine dönmeye başladığı andan itibaren törpülemek, içini boşaltmak için çaba göstermeye başlar. Bu durum da işçi sınıfının kazandığı hiçbir hakkı mücadele etmeden elinde tutamayacağını gösterir. Tüm kazanımlar ancak fiili mücadele sonucunda korunabilir. Bu yüzden hukuki mücadele işçi sınıfı için tek başına kullanılabilecek bir silah olarak görülmemelidir. O silah ancak örgütlü biçimde mücadele eden işçilerin elinde bir yarar sağlar.

Ne var ki başta sendika bürokratları olmak üzere mü-

cadele kaçkını, kolaycı çözümlere teşne tüm çevreler, haklarını almak için kavgaya giren işçilerin dikkatini, mücadelenin tâli bir unsuru olması gereken hukuki girişimlere odaklıyor, mahkemelerin aldıkları kararlara endeksli bir mücadele çerçevesinin aşılmaması için çaba gösteriyorlar.

Hatırlanacaktır; 90’lı yıllarda hız kazanan ve burjuvazinin işten atmalar ve sendikasızlaştırma gibi saldırılar için fırsat olarak gördüğü özelleştirmelere karşı sendika bürokratlarının ortaya koyduğu yegâne çözüm, yüksek mahkemelere başvurmaktı. İşçilerin fiili mücadelesine dayanan hiçbir çaba sendika bürokratları tarafından gündeme getirilmiyordu. Açılan pek çok dava sözüm ona kazanılsa da, nihayetinde burjuvazinin istediği biçimde özelleştirmelerin önüne geçilemedi. Sendikaların açtıkları davaların kazanılmasıyla saldırının önüne geçilemeyeceği ortaya çıktı.

Sonuçta özelleştirme furyasıyla, işçiler haklarının çoğundan, daha da önemlisi sendikal örgütlülüklerinden oldular.

Ağır kış koşullarına rağmen günlerce Ankara sokaklarında haklarını arayan Tekel işçilerinin durumu da hafızalarda tazeliğini koruyor. Kolayca hatırlanacaktır. Tasfiye süreci başlarken sendikacılar tarafından hiçbir biçimde üretimden gelen gücünü kullanmaya yönlendirilmeyen işçiler, 2009 yılı sonunda işlerine sahip çıkıp iradelerini ortaya koymuşlar ve sendikalarını mücadele alanına sürüklemişlerdi. Ancak bu mücadele, işçilerin genel grev zorlamasına rağmen sendika bürokratları tarafından Danıştay’dan çıkacak karara endekslenmiş, pasifleştirilen işçiler mahkemenin erteleme kararından sonra bir kazanım sağlanmış gibi güle oynaya evlerine gönderilmişti. Sonuç malûm. İşçiler büyük bir mücadele azmiyle karşı çıktıkları 4-C statüsünde çalışıyorlar şimdi.

Ne var ki, bütün bu sonuçlara rağmen, işçileri pasifize edip mücadeleden alıkoyan sendika bürokratları, her

13

marksist tutum

Mart 2011 • sayı: 72 İşçilere güvenmeyen ve kendilerini ayrıcalıklarını korumaya adamış sendika bürokratları, işi masada çözmek için hukuk çerçevesinin dışına çıkılmamasını, taşkınlıklara mahal verilmemesini işçilere öğütlemekten başka bir şey yapmıyorlar. Bu durum da, patronların inisiyatifi bütünüyle ellerine almalarına, işçiler üzerinde daha büyük baskılar kurmalarına yol açıyor. Böylece daha ileri bir atılım gösterebilecek işçi mücadelelerinin güçlenerek yayılmasının önüne baştan geçilmiş oluyor.

seferinde mahkeme kararlarını, bu kararlar sonucu elde edilen tazminatları allayıp pullayıp büyük başarı olarak ortaya koymaktan da geri durmuyorlar. Kendine mücadeleci sendika sıfatını layık görenler de bunun dışında değil. Yasalara göre dört ayda sonuçlanması gereken işe iade davası iki yıl sonra bittiğinde zafer edebiyatı yapılabiliyor örneğin. İşçilerin işyerini işgal etme noktasına kadar ileri eylem biçimlerini hayata geçirdikleri durumlarda bile sendika bürokratları işçileri fabrikadan zorla çıkarıp, patronun makineleri söküp götürmesine göz yumup, işçileri mahkeme sürecini atıl biçimde beklemeye itebiliyorlar. Bu bürokratların zafer diye söz ettikleri şey, son tahlilde, işçilerin direnişte geçirdikleri sürenin ücretini tazminat olarak almaları ve işe iade davasını kazanmalarıdır. Ancak neredeyse hiçbir işyerinde işçiler işe geri alınmamaktadır.

Sendikalaştıkları için işten atılan işçilerin işgal isteklerini baskılayan, makinelerin sökülüp başka isimle açılan bir fabrikaya monte edilmesini zinhar yasalara karşı gelmemek için göz ardı eden ve sonuçta Akdeniz Çivi işçisini mücadeleden alıkoyup evlerinde mahkeme sonucunu beklemeye gönderen de aynı zihniyettir. Sormak gerekmez mi: İşçilerin tüm sorunları mahkemeler aracılığı ile çözülebiliyorsa sendikalara ne lüzum var acaba? İyi bir hukuk bürosu bu işleri daha iyi kıvırmaz mı? Örnekler çoğaltılabilir ama tablo değişmiyor. İşçilere güvenmeyen ve kendilerini ayrıcalıklarını korumaya adamış sendika bürokratları, işi masada çözmek için hukuk çerçevesinin dışına çıkılmamasını, taşkınlıklara mahal verilmemesini işçilere öğütlemekten başka bir şey yapmıyorlar. Bu durum da, patronların inisiyatifi bütünüyle ellerine almalarına, işçiler üzerinde daha büyük baskılar kurmalarına yol açıyor. Böylece daha ileri bir atılım gösterebilecek işçi mücadelelerinin güçlenerek yayılmasının önüne baştan geçilmiş oluyor.

Unutmamak gerekir ki, işçi hareketi meşruluğunu burjuvazinin yasalarından değil sınıf mücadelesinin tarihsel haklılığından alır. O yasalarda var olan hakları da zaten

14

burjuvazi bahşetmemiş, önceki işçi kuşakları mücadeleleriyle elde etmiştir.

Haklar elde etmek için yasalara değil kendi örgütlülüğüne ve öz-gücüne güven!

Burjuvazi, gerek kendisine doğrudan bağlı güçleri, gerek işçi sınıfının sendikal örgütlerinin başında bulunan sendika bürokratları aracılığıyla, işçi sınıfını kendi hukukunun çizdiği sınırlarda kalmaya zorlamaktadır. Bu sınırlar aşılmaya çalışıldığı zamanlarda ise kolluk güçleriyle, mahkemeleriyle işçileri korkutmaya, sindirmeye çalışmaktadır. Ancak hatırlamak gerekir ki burjuva hukukun bu çerçevesi mutlak değildir. Tarihte defalarca görüldüğü üzere mücadele ile genişletilebilir, burjuvazi geriletilebilir.

Sınıfın sorunlarını da gerçekte mahkemeler değil yine sınıfın kendi eylemi, meşruluğunu kendi gücünden alan örgütlenmeleri çözer. İşçiler haklarını ancak mücadele zemininde kavga vererek alabilirler. Bugün burjuvazinin işçi sınıfı için siyasal ve sendikal yasaklarla dolu yasalarına bel bağlamak, kazanma şansını çok büyük oranda ortadan kaldıracaktır.

Bu yüzden işçiler mücadelelerinde kendilerini burjuva yasaların dar sınırlarına hapsetmemelidirler. İşçiler mücadelelerinde sadece öz-güçlerine ve örgütlülüklerine güvenmelidir.

Bu nedenle sendikalarda militan sınıf sendikacılığı anlayışını güçlendirmek için mücadele yürütmek büyük bir önem taşımaktadır. Sendika bürokrasisini sendikaların başından defetmenin de, işçi sınıfına moral kazandıracak etkili mücadelelerin yapılabilmesinin de yolu, bu perspektifi sendikalarda güçlendirmekten, bu perspektifle hareket eden öncü işçilerin birleşmesinden geçiyor. Unutulmamalıdır ki, ne burjuvaların hukuku ne de sendika bürokratlarının kolay görünen çözüm yolları işçi sınıfını selamete çıkarabilir. Yalnızca mücadele etmek isteyen ve doğru bir perspektif ile mücadele edebilen işçilerin açtıkları yoldan zafere ulaşılabilir.

İslami Harekette Yaşanan Ayrışma Süreci /2 Utku Kızılok

1980 dönemeci ve İslami akımların güçlenmesi 1980 askeri faşist darbesiyle birlikte Türkiye her açıdan yeni bir döneme giriyordu. Büyük sermaye çevrelerinin gündeme getirdiği 24 Ocak kararları faşist diktatörlük altında sorunsuz bir şekilde hayata geçirilecekti. Türk lirasının %32,7 oranında devalüe edilmesini sağlayan 24 Ocak kararlarının ana unsurları şunlardı: “Devletin ekonomideki payının küçültülmesi, tarım ürünleri destekleme alımlarının sınırlandırılması, gübre, enerji ve ulaştırma dışında sübvansiyonların kaldırılması, dış ticaretin serbestleştirilmesi, yabancı sermaye yatırımlarının teşvik edilmesi ve yabancı sermayenin kâr transferlerine kolaylık sağlanması, yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinin desteklenmesi, ithalatın kademeli olarak serbestleştirilmesi ve ihracatçı firmaların vergi iadeleri, düşük faizli krediler ve çeşitli gümrük muafiyetleri ile desteklenip teşvik edilmesi…”1 TÜSİAD’da cisimleşen büyük sermayenin yapısal dönüşüm stratejisinin hedefi, Türkiye kapitalizmini dışa açarak emperyalist kapitalizme derinlemesine entegre etmekti. Sermayenin geldiği düzey iç pazara dayalı büyüme modelinin aşılmasını dayatıyordu. Burjuvazi, ihracata dayalı bir sermaye birikim modeline geçmek, bu yolla ülkeye döviz girmesini sağlamak, yabancı sermayenin doğrudan yatırımının önünü açmak ve yabancı sermayeyle yapacağı ortaklıklarla daha da palazlanmak istiyordu. Fakat ihraç edilecek sanayi ürünlerinin maliyetini azaltmak ve aynı zamanda yabancı sermayeye elverişli bir ortam sunmak için en başta ücretlerin düşürülmesi gerekiyordu. 1980 askeri faşist darbesi, yükselen işçi hareketini ezerek sermayenin katmerli sömürüsünün önünü açmakla kalmadı, bir olağanüstü rejim altında yapısal dönüşümleri de hayata geçirmeye başladı.

Yapısal dönüşümler ve dışa açılma askeri faşist diktatörlük altında başlatıldı ve Özal döneminde de devam ettirildi. Özal dönemi olarak karakterize edilen 1980’ler, Türkiye kapitalizminin muazzam bir dönüşü-

1980 sonrasında yaşanan kapitalist dönüşüm kırın çözülmesini sıçramalı bir şekilde hızlandıracak ve köyden göçerek gelen kitleler büyük kentlerin varoşlarını doldurmaya başlayacaklardı. İş bulamayan, altyapı sorunu hiçbir şekilde çözülmeyen mahallelerde yaşamaya mahkûm edilen, kente alışamayan, kendini dışlanmış hisseden geniş kitleler, bir ölçüde gettolaşan bu cangıllarda tam anlamıyla bir travma yaşamaktaydılar ve hâlâ da yaşamaktalar. Askeri faşist darbe tarafından ezilen sosyalist hareketin güçsüzlüğü koşullarında, kent varoşlarında arayış içinde olan, sığınak arayan ve yaşadıklarına öfke duyan kitleler İslamcı akımlara yönelmişlerdir.

Faşist diktatörlüğün, kendini topluma kabul ettirmek amacıyla Türk-İslam sentezli bir ideoloji kullanması ve dini öğeleri öne çıkartması ise İslamcı kesimlerin kitlelere ulaşmasında ön açıcı bir etken olmuştur.

15

marksist tutum

müne sahne oldu. Emperyalist kapitalizmle derin entegrasyon, kapitalist gelişmenin hızlanan temposu, sanayinin büyümesi, teknolojik ilerlemeler, bayındırlık işlerine hız verilmesi, altyapı ve üstyapı inşaasının sıçramalı gelişmesi, elektriğin en ücra köşelere kadar götürülmesi, mal dolaşımının hızlanması, toplumun tüketim kalıplarının genişlemesi ve çeşitlenmesi… Bu dönemde ekonomik liberalleşmeye paralel olarak devlet ekonomiden elini çekmeye başlıyor ve özelleştirmeler aracılığıyla özel sermaye daha da palazlandırılıyordu.

Kapitalist pazarın genişlemesi ve çeşitlenmesi büyük sermaye kadar alttan gelen orta ve küçük ölçekli kapitalistlere de büyük imkânlar sunuyordu. Anadolu kentlerini de kapsayacak şekilde kurulan Organize Sanayi Bölgeleri, küçük ve orta büyüklükteki işletmelere (KOBİ’lere) verilen devlet teşvikleri, düşük faizli krediler, yabancı sermayeyle yapılan ortaklıklar İslamcı sermaye kesimlerinin de palazlanmasının ve gelişmesinin önünü açacaktı. Burjuva yazarlardan Mehmet Barlas, 2006’da yaşanan Müslüman Kalvinizmi tartışmasında, Özal’ın bu politikalarına dikkat çekiyordu: “Turgut Özal bilinçli şekilde ‘Organize Sanayi Bölgeleri’ni teşvik etmeseydi, konvertibilite ve daha sonra Gümrük Birliği olmasaydı, Calvin’in kendisi gelse acaba ‘Anadolu Kaplanları’nı ortaya çıkartabilir miydi?”2 Özal, İslamcı sermaye kesimlerinin önünü açmak için çok önemli bir düzenlemeyi hayata geçirecekti. 1983’te Özel Finans Kurumlarının mali sisteme girmesine izin verilmesiyle İslamcı sermaye kesimleri kendi bankalarını kurmaya başladılar. Başta Arap sermayesinin Türkiye’ye aktarılmasında ve inançlarından ötürü birikimlerini banka yerine yastık altında tutan dindar kesimlerin parasının sermaye yatırımlarına çekilmesinde bu finans kuruluşlarının büyük bir rolü vardır. Biçimsel olarak faizi dışlayan, “katılım ve kâr payı” esasına göre çalışan bu finans kuruluşları, İslamcı sermaye kesimlerinin kredi bulma sorununu önemli ölçüde çözüyor ve yatırım yapmaları kolaylaşıyordu. Geldiğimiz aşamada, örneğin 2008 verilerine göre, dört adet olan bu özel finans kuruluşları toplam bankacılık sisteminin aktiflerinin %3,7’sini, mevduatların %4,2’sini, kredilerin ise %5,2’sini ellerinde tutmaktalar.

1980 sonrasında yaşanan kapitalist dönüşüm kırın çözülmesini sıçramalı bir şekilde hızlandıracak ve köyden göçerek gelen kitleler büyük kentlerin varoşlarını doldurmaya başlayacaklardı. Büyük metropollerin varoşlarına yerleşen, iş bulamayan, altyapı sorunu hiçbir şekilde çözülmeyen mahallelerde yaşamaya mahkûm edilen, kente alışamayan, kendini dışlanmış hisseden geniş kitleler, bir ölçüde gettolaşan bu cangıllarda tam anlamıyla bir travma yaşamaktaydılar ve hâlâ da yaşamaktalar. Dalgalar halinde yaşanan göç ve göçle birlikte ortaya çıkan sorunlar burjuva siyasetin geleneksel yatağının değişmesinde büyük bir rol oynamıştır. Askeri faşist darbe tarafından ezilen sosyalist hareketin güçsüzlüğü koşullarında, kent varoşlarında arayış içinde olan, sığınak arayan ve yaşadıklarına öfke duyan

16

Mart 2011 • sayı: 72

kitleler İslamcı akımlara yönelmişlerdir. Faşist diktatörlüğün, kendini topluma kabul ettirmek amacıyla Türk-İslam sentezli bir ideoloji kullanması ve dini öğeleri öne çıkartması ise İslamcı kesimlerin kitlelere ulaşmasında ön açıcı bir etken olmuştur.

1980’lerin ortasından itibaren İslami akımların giderek kitleselleştikleri ve toplumda daha fazla öne çıkmaya başladıkları görülmektedir. Özel okulların (lise-üniversite) ve dershanelerin açılmasına izin verilmesiyle İslami akımlar, bu elverişli dönemde yeni ve önemli bir örgütlenme aracına kavuşmuş oluyorlardı. İslami kesim içinde özellikle Fethullah Gülen cemaati özel eğitim kurumlarına büyük yatırımlar yapmıştır. Gülen’in en büyük hedeflerinden birisi, kendi ifadesiyle “altın nesil”, yani eğitimli kadrolar yetiştirmekti. Zamanla hızla artan özel okullar, İslami akımların kadrolarını devşirdikleri ve kendi entelijansiyasını yetiştirdikleri önemli alanlar olmuştur. Bu dönemde kurulan okullar, vakıflar ve derneklerin yanı sıra, neredeyse tüm tarikat ve akımların giriştiği yayın faaliyeti İslami kesimlerin örgütlenmesinde bir başka önemli araçtır.

Yaşanan zenginleşme, örgütlenmelerinin önünün açılması, İran devrimi, Afganistan’da SSCB’ye karşı verilen direniş gibi hususlar İslami akımların kendilerine olan güveninin artmasına neden olmuştur.

Fakat İslami sermaye kesimlerinin palazlanması ve burjuvalaşmanın bu akım içerisinde genişlemesi, toplumda daha fazla öne çıkmaları, kitlelerin örgütlenmesine dönük yeni politikaların belirlenmesi ihtiyacı ve yürütülen tartışmalar içten içe bir dönüşümün dışavurumlarıdır. Örneğin, 80’lerin ikinci yarısında üniversitelerde patlak veren başörtüsü sorunu, aslında İslamcı kesimlerin zenginleşmeye, kentleşmeye, düzene entegre olmaya ve toplumsal hayata daha fazla karışmaya başlamasıyla doğrudan ilişkiliydi.

İslami kesim içinde özellikle Fethullah Gülen cemaati özel eğitim kurumlarına büyük yatırımlar yapmıştır. Gülen’in en büyük hedeflerinden birisi, kendi ifadesiyle “altın nesil”, yani eğitimli kadrolar yetiştirmekti.

sayı: 72 • Mart 2011

marksist tutum 1991 genel seçimlerine MHP ile ittifak yaparak giren Erbakan önderliğindeki Refah Partisi, dört milyondan fazla (%16,2) oy aldı. Bu rakamların tesadüfî olmadığı, 1994’te yapılan belediye seçimlerinde RP’nin oylarını %19’a çıkartmasıyla açığa çıktı. 5 milyondan fazla insan İslamcı RP’ye oy vermiş, Türkiye’nin en büyük iki kenti olan İstanbul ve Ankara’nın yönetimi bu partiye geçmişti.

Biçimsel İslami giyim kuşama ve İslamcı söyleme rağmen durum, düzene entegre olma yönünde ilerlemekteydi.

1990’lara girilirken İslamcı kesimden kimilerinin getirdiği, “dinci olup da dindar olmayanlar” eleştirisi süreç hakkında önemli bir ipucudur.

“Adil düzen” rüzgârları 1990’lı yıllara, askeri faşist rejimin temellerini attığı ve Özal’ın tek parti hükümetiyle üzerine oturduğu siyasal istikrarın bozulması damgasını basacaktı. 1990’lara girildiğinde kapitalist gelişme karşısında tutunamayan kırın çözülmesi giderek hızlanıyor, dalgalar halinde göç devam ediyordu. 80’lerin ikinci yarısından itibaren işçi hareketinin kıpırdanmaya başlaması ve artan toplumsal huzursuzluk seçimlerde doğrudan kendini dışa vuracaktı. Beri tarafta ise ABD emperyalizminin başlattığı Körfez Savaşıyla ve SSCB’nin çökmesiyle karakterize olan bir uluslararası siyasal konjonktür söz konusuydu. İşte bu ortamda yapılan 1991 genel seçimlerine MHP ile ittifak yaparak giren Erbakan önderliğindeki Refah Partisi, dört milyondan fazla (%16,2) oy aldı. Bu rakamların tesadüfî olmadığı, üç yıl sonra, 1994’te yapılan belediye seçimlerinde RP’nin oylarını %19’a çıkartmasıyla açığa çıktı. 5 milyondan fazla insan İslamcı RP’ye oy vermiş, Türkiye’nin en büyük iki kenti olan İstanbul ve Ankara’nın yönetimi bu partiye geçmişti. Üstelik İstanbul’da RP’nin adayı Recep Tayyip Erdoğan’a şans tanınmamasına, beri taraftan kitlelerin şeriat öcüsüyle korkutulmasına rağmen olmuştu bu. Elbette seçim sonuçları verili siyasal arenada deprem etkisi yarattı, Kemalist kesimler çok daha yüksekten “şeriat geliyor” çığırtkanlığına başladılar. Peki, gerçekten de ezici çoğunluğunu emekçilerin oluşturduğu milyonlarca insan şeriat için mi oy vermişti?

Hiç kuşkusuz ki hayır! Yukarıda genel hatlarıyla ortaya koyduğumuz gibi, kentin varoşlarına yığılan ve çıkışsızlığa itilen milyonlarca emekçi bir çıkış aramaktaydı. Bu umutsuzluk ortamında “adil düzen” söylemiyle ortaya çıkan, sıkı bir örgütlenme yapan, sosyal yardımlarda bulunan, dayanışma ağları örgütleyen RP, kitleleri peşine takmayı başarmıştır. Diğer unsurların yanı sıra, kitlelerin RP’ye yönelmesinin en önemli nedenlerinden biri “adil düzen” vaadiydi. Demagojik bir içeriği olan ve nasıl gerçekleşeceği pek belli olmayan bu “adil düzen” söyleminin kimi yönleri slogan biçiminde öne çıkartılmaktaydı. Erbakan imzalı Adil Ekonomik Düzen adlı kitapta şöyle deniyordu: “Köle düzeni, milyonlarca insanı geçim sıkıntısı, açlık, sefalet, işsizlik ve geri kalmışlığa mahkûm ederek ezmekte; bunların hakkını haksız olarak ellerinden alıp emperyalizme, dünya siyonizmine ve onların işbirlikçisi ufak bir mutlu azınlığa aktarmaktadır. Bunun neticesi olarak büyük çoğunluk gittikçe fakirleşmekte, ufak bir azınlık ise gittikçe zenginleşmektedir.”3 Bu sözde anti-emperyalist poz kesmelerden ve Türkiye’nin zenginlikleri yağmalanıyor edebiyatından sonra, “adil düzen”de refahın paylaşılacağı, haksız para basılmayacağı, sağlam paraya geçileceği, bugünküne göre üç misli üretim yapılacağı, üç misli insan çalışabileceği, her şeyin fiyatının üçte birine düşeceği, herkesin üç misli fazla satın alma gücüne kavuşacağı dillendiriliyordu.4 Kitabın en dikkat çekici demagojik satırlarından kimileri ise şunlardı: “Adil Düzen’e geçilir geçilmez bugünkü kahvehanelerde boş oturan işsizler bir anda yüksek ücret alma potansiyeline ve imkânına kavuşacaklardır. Onlar iş arayacaklarına müteşebbisler kredi alabilmek için onları arayacaklardır.”5 Emekçi kitlelerin yaşadığı sıkıntıların betimlenmesine, teşhir edilmesine ve sola çalan bir söylemin kullanılmasına özellikle dikkat ediliyor, “adil düzen”in kapitalizmin ve komünizmin faydalı yanlarını aldığına dikkat çekiliyordu.

17

marksist tutum

“Adil düzen” söylemi ne kadar tutarsız olursa olsun, arayış içerisindeki geniş kitlelere çekici geliyordu. RP’nin sola çalan bir söylem kullanarak emekçi kitlelerin sıkıntılarını oya dönüştürdüğünü, seçimlerden hemen sonra süreci değerlendiren İslamcı yazarlar da dile getiriyorlardı. Örneğin, Abdurrrahman Dilipak şunları söylüyordu: “RP’nin oylarına dışarıdan baktığımız zaman şunu görürüz: Çok dinamik, çok genç, İstanbul’a dışarıdan gelmiş ve yerleşmiş insanlar. Büyük kentten pay almak isteyen, mücadele eden, çocuğunu okutmak isteyen, Tahtakale gibi iş piyasasına girip çıkmak isteyen insanlar bunlar. RP, bir yanda kentle uzlaşamayan insanları, öbür yanda sosyal demokratların üzerinde siyaset yaptığı insan topluluklarını etkilemeyi başardı. Sosyal demokratların bıraktığı boşluk RP’nin işini kolaylaştırdı… RP’nin seçim kazandığı bölgeler, İstanbul’da Kürtlerin de yoğun olduğu bölgeler. Son göç dalgasından etkilenen insanların varlığına dikkat çekmek gerekiyor.”6 Dilipak, eskiden düzene tepkinin simgesi solculardı, şimdi ise İslamcılar, kitlelerin RP’ye yönelimi düzene bir tepkidir, diye ekliyordu.

Vurgulayageldiğimiz üzere, yaşanmakta olan muazzam göç, büyüyen toplumsal sorunlar ve düzene duyulan öfke, sosyalist hareketin yokluğu koşullarında İslamcı harekete yönelmiştir. Fakat gerçekte RP ne düzen karşıtıydı ne de anti-kapitalist. RP ve Erbakan’a göre, aslında zengin bir ülke olan Türkiye “Batı taklitçisi” bir zihniyetle yönetildiği için geri kalmaktadır. Ama Milli Görüş kadroları iş başına gelince devlet-millet kaynaşması yaşanacak ve tüm sorunlar çözülecektir! Böylece esas sorun devleti yöneten kadroların değişmesine indirgenmiş oluyordu.

Daha önce de dikkat çektiğimiz gibi Milli Görüş partileri, ortaya çıkan İslamcı sermaye kesimlerinin iktidardan pay alması için siyaset sahnesindeydiler. Erbakan’ın “ağır sanayi” hamlesiyle milli sanayi vurgusu yapması, emperyalizme, siyonizme ve onların bir avuç işbirlikçisi olarak gördüğü büyük sermaye kesimlerine çatması özde bu nedenledir. Erbakan, herkese fırsat eşitliğinden, haksız vergilerden, faizlerin kaldırılmasından, kredilerin adil ölçüler içinde dağıtılmasından dem vurduğunda, aslında üretilen artı-değer kitlesinin eşit bölüşülmediğini ve İslamcı sermaye kesimlerine yeterince olanak tanınmadığını anlatmak istiyordu. Özetle RP’nin esas derdi iktidara ulaşmaktı ve bu hedef doğrultusunda türlü manevralar yapmaktan da geri durmamıştır. Belediye seçimlerine giderken RP’nin İslamcı söylemini geri çekip parti vitrinine “modern” görünümlü tipleri yerleştirmesi, Orduya, dolayısıyla da rejime “biz de Atatürkçüyüz” mesajları vermesi, ama aynı zamanda düzen karşıtı pozlar kesmesi, haksızlıklardan ve “adil düzen”den dem vurması yapılan oportünist manevralara birer örnektir. İslamcı sermaye kesimlerinin iktidar nimetlerine ulaşmaya başlamasıyla düzene entegrasyon hızlanacak ve RP’nin söylemi revize edilecekti. Şimdilerde AKP’nin önde gelen ideologlarından Yalçın Akdoğan bu konuda

18

Mart 2011 • sayı: 72

şunları yazıyor: “Refah Partisi İslamlaşmayı destekleyen bir görünüm taşımasına ve dini cemaatlerin ulaşamadığı kesimler üzerinde İslamcılığın yaygınlaşmasında etkili olmasına rağmen, ideolojik muhalefetin ehlileştirilmesi ve sisteme entegre edilmesinde önemli fonksiyonlar görmüştür. Partinin kurulduğu yıllardaki devletçi yapısından serbest piyasa ekonomisini savunan daha liberal bir yapıya evrilmesi gibi, sosyal tabanı da demokrasiyi reddeden ve sistemi kökten eleştiren bir tepkisellikten, sistemle uyuşma içinde olan, uzlaşma ve hoşgörüyü arzulayan bir noktaya gelmiştir.”7 Fakat RP’nin en kıdemli kadroları değişime daha fazla ayak uyduramayınca, dolayısıyla da sermayenin ihtiyaçlarına yeterince cevap veremeyince, Milli Görüş hareketi bölünmüştür.

28 Şubat dönüşüme ebelik yapıyor Aralık 1995’te yapılan genel seçimlerde RP, 6 milyon oy alarak (%21,4) birinci parti oldu. Milyonlarca emekçi, müesses nizamın partilerinden umutlarını kesmiş ve “adil düzen” vaat eden RP’ye yönelmişti. RP’nin tırmanışında hiç kuşku yok ki, özellikle İstanbul gibi büyük kentlerin yönetimine oturduktan sonra, o güne kadar unutulan varoşlara temel hizmetleri götürmüş olmasının çok büyük bir etkisi vardı. RP’nin yükselişinin önlenememesi, geleneksel iktidar odaklarını –yani asker-sivil Kemalist bürokrasiden, büyük sermaye kesimlerinden ve bunların siyaset esnafından müteşekkil iktidar blokunu– derin bir endişeye sürüklemişti. Zira iktidara ortak olmak isteyen ve RP’de cisimleşen İslamcı sermaye kesimleri çok ciddi bir güç elde etmişlerdi. İktidar blokuna dâhil olmayan, dolayısıyla da sistemin merkezinde yer almayan bu sermaye kesimleri, sistemin çevresinden sistemin merkezine doğru yöneliyorlardı. Buna dur demek isteyen hâkim iktidar çevreleri, şeriat öcüsüyle toplumu korkutmaya giriştiler ve birinci parti olmasına rağmen hükümet kurma görevini RP’ye vermediler.

Ancak bir süredir burjuva siyaset arenasında yaşanmakta olan kriz, DYP ve ANAP’ın kurduğu koalisyon

sayı: 72 • Mart 2011

hükümetinin dağılmasına neden oldu. Avrupa ülkelerine giderek “şeriatı ancak ben durdururum” diyen, bu manevra sayesinde içeride ve dışarıda hâkim güçlerden onay alarak ANAP’la koalisyon kuran Çiller, hükümet dağıldıktan sonra, tam bir oportünist dönüşle RP’ye yöneldi ve hükümet kurdu. RP’yi daha fazla ehlileştirmeyi amaçlayan hâkim iktidar çevrelerinin bu oportünist manevraya göz yumduklarını, iktidar olma arzusuyla yanıp tutuşan Erbakan ve İslamcı sermaye kesimlerinin Çiller’in yolsuzluklarını akladığını da kaydetmek gerekiyor. Hükümetin birinci ortağı olan RP gerek içerideki gerekse dışarıdaki güç odaklarına olumlu mesajlar vermek amacıyla daha önce söylediklerini yalayıp yuttu. RP, karşı çıktığı Çekiç Güç’ün süresini uzattı, Kürt kentlerinde süren olağanüstü hal uygulamasına devam dedi ve daha da önemlisi onca eleştirdiği siyonist İsrail devletiyle yapılan tüm askeri anlaşmaları onayladı.

Elbette bu tavizler RP’nin bünyesinde biriken çelişkilerin bir yönüne işaret etmektedir. Belediyeler üzerinden İslamcı burjuvaziye sermaye aktaran RP, şimdi bu temelde hükümet olanaklarını da kullanmak istiyordu.

RP’nin kendi sermaye kesimlerini palazlandırma kaygısı, geleneksel İslamcı bakış açısıyla da birleşerek hükümetin siyasal önceliklerini belirledi. ABD’nin, Genelkurmay’ın ve Dışişleri bürokrasisinin itirazlarına rağmen Erbakan ilk resmi gezisini İran’a yaptı, daha sonra ise Kaddafi’nin Libya’sına gitti. RP’nin ve Erbakan’ın en önemli adımlarından birisi de Türkiye, İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Mısır, Endonezya ve Nijerya’dan meydana gelen D-8’in (kalkınmakta olan 8 ülke) kurulmasına öncülük etmesiydi. Bu, İslamcı sermaye kesimlerine yeni pazar arayışından başka bir şey değildi. Bu yönelimi, Erbakan daha önce “Adil Düzen” adlı kitapta şöyle özetlemişti: Müslüman ülkelerle Ortak Pazar kurulacak ve onların ihtiyacı Türkiye’den karşılanacak! Bunun nedeni açıktı: TÜSİAD karşısında Avrupa pazarında yeterince yer bulamayan İslamcı sermaye kesimleri, çok eskiden beri Müslüman ülkelere yönelmiş durumdaydılar. Yani meselenin özü tümüyle iktisadiydi ve dolayısıyla iktisadi öz siyasal önceliği belirliyordu.

Fakat RP ve hâkim iktidar bloku arasındaki çelişki bu kadarla sınırlı değildi. RP’ye ve Erbakan’a göre o güne kadarki hükümetler “Batı taklitçisi” idiler: “Türkiye’nin meselelerinin asıl sebebi taklitçi zihniyetlerin yanlış politikalarıdır… Biz iki bin yılına kadar iktidarda olursak baş meselemiz taklitçilik hastalığını tedavi etmek, Batı taklitçiliği zihniyeti yerine milletimize kendi Milli Görüş’ünü temel görüş olarak kazandırmaktır.”8 Dolayısıyla RP, Türkiye’nin AB’ye girmesine ve “Hıristiyan kulübü”nün bir parçası olmasına karşı çıkıyordu. Bu nedenle Gümrük Birliği’ne de karşıydı. Şimdi cumhurbaşkanı olan Abdullah Gül, 1995’te mecliste yaptığı ateşli bir konuşmada AB’yi yerden yere vuruyor, onların “ortak” Türkiye’nin ise yalnızca “pazar” olacağını ileri sürüyordu. TÜSİAD’da ci-

marksist tutum

simleşen büyük sermayenin kader birliği yapmak istediği AB’ye, iktidardaki bir partinin “Hıristiyan kulübü” diyerek karşı çıkması aşılması gereken çok ciddi çelişkileri de beraberinde getiriyordu. Daha 1994’te, belediye seçimlerinden sonra Rahmi Koç, “Türkiye Refah’laşmayacak, Refah Türkiyeleşecektir” diyordu.

Beri tarafta ise AB ve ABD gibi uluslararası güçler vardı. Gerek AB gerekse ABD’nin amacı RP’yi ehlileştirmekti aslında. SSCB’nin dağılmasıyla birlikte onlarca ülke ve uçsuz bucaksız topraklar kapitalist sistemin parçası haline geldi. Ortaya çıkan bu muazzam pazar ve yatırım alanlarının sisteme entegre edilmesi ve daha da önemlisi Batı emperyalizminin nüfuzu altına alınması için Türkiye’ye de görev biçiliyordu. Dönemin Alman Dışişleri Bakanı Kinkel şöyle diyordu: “Türkiye’nin Avrupa’ya ait olduğunu göstermek için, Avrupalılar her şeyi yapmalıdır…

Türkiye bizimle çok iyi dost bir ülkedir. Demir Perde’nin yıkılmasından sonra, Avrupa ile İslam âlemi ve Asya ülkeleri arasında önemli bir köprüdür. Türkiye izole edilemez.” Hele İslamcı bir partinin başta olması, Türkiye’nin bu köprü ülke görevini Ortadoğu ve Orta Asya’da daha sorunsuz bir şekilde yerine getirmesini sağlayacaktı. Bir bakıma AKP’nin bugünkü rolü o zamanın RP’sine oynatılmak isteniyordu. Örneğin Erbakan 1994’te Amerikan Müslümanlar Konseyi’nin davetlisi olarak ABD’ye gittiğinde, ABD yönetimi çeşitli girişimlerde bulunarak RP’yi istediği çizgiye çekip çekemeyeceğini görmek istedi. Lakin Erbakan ABD’nin istediği rolü oynamaya yanaşmıyordu.

Buna rağmen, Amerikan pragmatizmi Çiller-Erbakan koalisyon hükümetine razı oldu. Ama partinin tepe yönetiminin geleneksel Batı ve Yahudi karşıtı milliyetçi çizgisi ve dönüşüme kapalı kaskatı yapısı RP’nin bir AKP olmasına izin vermiyordu.

Böylece içeride hâkim iktidar bloku ve dışarıda ise AB ve ABD emperyalizmi RP’nin hükümetten düşürülmesi hususunda birleşmiş oluyorlardı. Nitekim asker-sivil bürokrasi öncülüğünde büyük bir kampanya başlatıldı.

Kampanyanın ana karargâhı bizzat ordu Genelkurmayıydı.

Sincan sokaklarında yürütülen tanklarla yapılan “balans ayarı”

19

Mart 2011 • sayı: 72

marksist tutum

Toplum, özellikle medya aracılığıyla “şeriat geliyor”, “laiklik elden gidiyor”, “ülkeyi bölecekler” gibi temalar eşliğinde bombardımana tutuldu. Her nedense birden bire kent merkezlerinde boy gösteren sarıklı cüppeli Aczmendi tarikatı ve benzerleri bu propagandaya katık yapıldı. Kemalist kesimler harekete geçirildi ve “ordu göreve” sloganları Anıtkabir’de yankılanmaya başladı. Nihayetinde 28 Şubat kararlarıyla baskı altına alınan RP hükümetten düşürüldü, İslamcı sermaye kesimlerine darbe vuruldu, İslamcı akımlar kıskaca alındı, onlarca öğrenci başörtüsü nedeniyle ve birçok İslamcı akademisyen ise “irtica” gerekçesiyle üniversitelerden atıldı. Çok açık ki, 28 Şubat silahsız bir askeri müdahaleydi. Nitekim rejime “balans ayarı” çektiklerini söyleyen ve sürecin mimarlarından olan Genelkurmay İkinci Başkanı Çevik Bir, 28 Şubat’ı postmodern bir darbe olarak adlandırmaktan geri durmayacaktı.

Böylelikle hâkim iktidar bloku, postalın gücüne başvurarak İslamcı sermaye kesimlerinin çevreden gelerek iktidara ortak olmasının önüne geçmiş oldu. RP ve İslamcı kesimler 28 Şubat’a gerçek anlamda bir direnç göstermedikleri gibi, süreci başlatan kararların altına bizzat Erbakan imza atmıştı. Oysa aynı Erbakan, iktidarın paylaşılması ve kendilerinin sistemin merkezine kabul edilmesini kastederek şöyle diyordu: “Geçiş dönemi sert mi olacak yumuşak mı, tatlı mı olacak kanlı mı?” Fakat RP ve Erbakan, 2002’de iktidara gelen AKP ve Erdoğan’ın asker-sivil bürokrasiye karşı aldığı tutumu alamayacaktı. Zira RP, gerçekte iktidar kavgasının ne denli sert bir mücadele gerektirdiğini yeterince kavrayamamıştı ve en önemlisi de içeride büyük sermayeyi, dışarıda ise emperyalist güçleri karşısına almıştı.

28 Şubat süreci İslamcı kesimler içinde yaşanmakta olan dönüşümün dışa vurmasında önemli bir rol oynayacaktı. Bu kesimden birçok yazar daha liberal görüşler savunmaya başladı. İslamcı kesimler 28 Şubat darbesini yedikten sonra gözle görülür bir şekilde insan haklarına ve demokrasiye vurgu yapma ihtiyacı duyuyorlardı. İslami akımların ana gövdesi artık eskisi gibi Batı karşıtı bir tutum içinde değildi ve hatta RP’nin yerine kurulan Fazilet Partisi’nin (FP) Genel Başkanı Recai Kutan, ilk yurt dışı

20

gezisini ABD’ye yaparken, şeriat düzenine karşı olduklarını söylüyordu. FP, demokratikleşme ve sivilleşmeyi öne çıkartırken, beri taraftan da Özal’ın misyonunu da üstlendiğini dile getirmekteydi. Ancak tüm bunlar Milli Görüş hareketini bir arada tutamadı. Artık Milli Görüş hareketi misyonunu tamamlamış gözüküyordu. Nitekim uzun bir dönemdir Milli Görüş hareketinde olgunlaşan ayrışma, Erdoğan önderliğindeki kadroların ana kitleyi kopartarak AKP’yi kurmasıyla sonuçlandı.

Bölünmeden sonra Erdoğan şunları söylüyordu: “Bugün Avrupa Birliği’ne girme taraftarıyım. Onların gösterdikleri performans ve gerçekleştirdikleri düşünce değişimi bizim de değişimimizi sağladı. Şimdi yepyeni, yenilikçi söylemle ortaya çıkan bir partinin başkanıyım. Fikirlerim değişti. Artık yeni Tayyip’im, o Tayyip değilim.”9 Bir taraftan “adil düzen” diyen, düzen karşıtı pozlar kesen, Batı karşıtlığını elden bırakmayan, ama diğer taraftan sistemle barışma hamlelerine girişen, Menderes ve Özal’ın misyonunu üstlenerek merkez sağa oturma manevraları yapan bir Milli Görüş hareketi. Bu yapısıyla Milli Görüş hareketi İslamcı sermayenin değişen ihtiyaçlarına ve önceliklerine cevap veremeyeceği gibi, kendisine yüzünü dönen kitleleri geleneksel söylemle oyalaması da mümkün değildi. 2000’lerin başında MÜSİAD’lı bir patronun şu söyledikleri, İslamcı sermayenin önceliklerinin nasıl değiştiğini gözler önüne seriyordu: “Bizim amacımız, Müslüman ülkeler de dâhil dünya ile bütünleşmektir. … Saplantı haline getirmemek şartıyla Avrupa ile ilişkilerin kaçınılmazlığı ise açıktır. Ama hele de çok farklı uluslararası dinamiklerin söz konusu olduğu bir ortamda neden diğer ülkelerle de ilişkimiz olmasın?”10 Nitekim yaşanan bölünmeden sonra İslamcı sermaye kesimleri neredeyse tümüyle AKP’nin arkasında saf tuttular. Dolayısıyla Milli Görüş hareketini bölen gerçekte 28 Şubat postmodern darbesi değildi. 28 Şubat süreci ve elbette uluslararası güçler zamanı gelmiş bir doğuma yalnızca ebelik yapmış oldular. (devam edecek) _______________________ 1

Mehmet Sinan, Statükoculuk, Liberalizm ve Türk Tipi Burjuva Demokrasisi Üzerine Notlar/XV, www.marksist.com

2

Basında Kalvenizm Polemiği, Milliyet, 28 Ocak 2006

3

akt: Ruşen Çakır, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (MTSD)/ İslamcılık içinde, İletişim Yay., s 559

4

age, s.560-61

5

akt: Menderes Çınar, Siyasal Bir Sorun Olarak İslamcılık, Dipnot Yay., s.148

6

akt: Faik Bulut, İslamcı Örgütler, Tümzamanlar Yay., s.729

7

Yasin Akdoğan, MTSD/İslamcılık içinde, s.623

8

akt: Menderes Çınar, age, s.71

9

Radikal, 22 Ağustos 2001

10

akt: Şennur Özdemir, MTSD/İslamcılık içinde, s. 841

Sosyal-Şovenistlerin Irak Petrolü Tasası Oktay Baran

K

ürt sorunu yakıcılığından hiçbir şey kaybetmeden orta yerde duruyor. Ateşkes süreci açısından Mart ayının kritik olduğu daha önce Kürt hareketi tarafından açıklanmıştı. Diğer taraftan yaklaşan seçimler, tüm burjuva partilerinin, en başta da AKP ve CHP’nin Kürt yoksullarının desteğini nasıl alırız sorusuna cevap arayışlarını hızlandırıyor. Bunun anlamı yeni yalanlar, yeni içi boş paketler, yeni sahtekârlık ve ikiyüzlülük gösterileriyle karşılaşacağımızdır.

Böylesi bir ortamda, sosyalist hareket, Kürt halkının haklı ve meşru demokratik taleplerini her zamankinden daha yüksek sesle savunmak zorundadır. Burjuva güçlerin geliştireceği şoven kampanyalara karşı emekçileri aydınlatmalı ve onların yalanlarını ayrıntılarıyla deşifre etmelidir. Faşist güruh ve statükocu burjuvazi tarafından saçılan şovenist zehre karşı kararlı bir mücadele verirken, sahte sosyalistlerin, kızıl şallara bürünen sol-Kemalistlerin ulusalcılığına da prim verilmemesi gerektiği açıktır. Bu ulusalcılık özünde sosyal-şovenizmden başka bir şey değildir.

Bu kesimler, milliyetçilikten farklı olduğunu iddia ettikleri bir yurtseverlik söylemiyle, ABD karşıtlığına indirgenmiş bir anti-emperyalist retorikle Kürt halkının haklı taleplerinin küçümsenmesine, hor görülmesine, gerici ilan edilmesine hizmet ediyorlar. Bu tutumu haklı çıkarmak isteyen sosyal-şovenistler, özellikle güney Kürtlerini (Irak Kürdistanı) her fırsatta küçümsemeyi ihmal etmiyorlar.

Onlara vurdukları her “darbe”nin, Türkiye’deki Kürtlerin

haklı mücadelesine de darbe vurmak olduğunu bal gibi biliyorlar.

SİP-TKP’nin haber sitesinde (sol.org) çıkan bir haber, gerek içeriği gerekse de üslubuyla, bu tespiti bir kez daha doğruluyor. 8 Şubat tarihli haberin başlığı şöyle: “Irak halkının petrolünü Barzani’ye teslim ettiler”. Başlıktaki küçümseyici tonu görmezden gelmek mümkün mü? Bu yaklaşımla, TC’nin kibirli, elitist ve statükocu burjuvazisinin omzu kabarık generallerinin ya da monşer diplomatlarının, Barzani ya da Talabani’yi “aşiret liderleriyle muhatap olmayız” açıklamalarıyla küçümsemeleri arasında kategorik bir fark var mıdır?

Durum ne?

Bilindiği gibi, bugün federe bir devlet olan Irak’ın kuzeyinde, kendi idari aygıtı, parlamentosu, bakanlıkları, ordusu, polisi vb. olan bir Kürdistan mevcut. TC egemen sınıfı ve sosyal-şovenistler Kürdistan dememek için halen “Kuzey Irak” gibi boş bir kavramı tercih etseler de bu bölgenin Irak hukukundaki karşılığı Federe Kürdistan’dır.

Bölge, Kürdistan Yurtseverler Birliği ve Kürdistan Demokratik Partisi tarafından oluşturulan bir koalisyon hükümeti tarafından yönetiliyor.

Irak Kürdistanı, Irak’ın güneyindeki Basra bölgesiyle birlikte Irak’ın en zengin petrol ve doğal gaz yataklarına sahip olan bölgedir. Bu yatakların bulunduğu Musul ve

21

marksist tutum

Kerkük şehirleri, asırlardır Kürtlerin yaşadıkları ve çoğunlukta oldukları kentler olmuşlardır. Buna rağmen, Saddam rejimi yıkılıncaya kadar bölgeden elde edilen petrol gelirinin tamamı, eski rejimin merkezi durumundaki Bağdat’a akıyor ve Kürt bölgesi büyük bir sefaletin pençesinde kıvranıyordu. Bugünkü Kürdistan yönetimi, birkaç yıldır, bölgedeki petrol ve doğal gazın çıkartılması doğrultusunda çeşitli ülkelerle ikili anlaşmalar yapmasına rağmen, bu anlaşmalar, Bağdat’taki Saddam sonrası hükümet tarafından resmi anlaşma olarak kabul görmüyordu.

Nihayet geçtiğimiz ay, Irak Başbakanı Maliki, Kürdistan yönetiminin yaptığı petrol anlaşmalarını bundan sonra geçerli saydıklarını açıkladı. Bu durum hiç kuşkusuz, Iraklı Kürtler açısından büyük önem taşıyor. Böylelikle Irak Kürdistanı, bir önceki döneme göre daha bağımsız bir iktisadi zemine sahip olacaktır. Bu durumun orta ve uzun vadede Kürdistan bölgesinin tümüyle bağımsız bir devlete doğru evrilme sonucunu yaratıp yaratmayacağını söylemek şimdilik mümkün değil. Ne var ki, Iraklı Kürtlerin çoğunluğunun iradesi bu yönde bir gidişattan yana ise, biz komünistlere, bu karar karşısında nötr kalmaktan başka bir şey düşmez.

Ama sosyal-şovenistler hiç de öyle düşünmüyorlar.

Onlar misak-ı milliciliklerini sol söylemlerle meşrulaştırmaya çalışıyorlar: “Ülkenin herhangi bir yerinde bulunan doğal kaynaktan, mantıken tüm ülke halkının faydalanması gerekir. … kuzeydeki Kürt yönetimi buradaki petrolün gelirini kendine ayırmayı teklif ediyor.” Sosyal-şovenistler, “Irak halkının petrolü” diye tutturuyorlar. Bu doğru bir kavramlaştırma mıdır? Bizce burada bir değil iki yanlış mevcut. Ama öncelikle hatırlatmakta yarar var; halk kavramı bilimsel (Marksist) bir kavram değildir. Buna rağmen, bu kavramın Marksist literatürde, egemen mülk sahibi sınıflar dışındaki tüm toplumsal sınıf ve katmanları ifade edecek şekilde kullanıldığını biliyoruz. Ayrıca ulusal sorunların

22

Mart 2011 • sayı: 72

yaşandığı coğrafyalarda, “ezilen halklar” türü ifadelerde de görüldüğü gibi, milliyet anlamında da kullanılmaktadır.

Dolayısıyla yukarıdaki ifadeye dönecek olursak, sosyalşovenistler, birincisi, bu ifade ile burjuva bir devlette yeraltı ve yerüstü zenginliklerinin mülkiyetinin burjuvazi tarafından gasp edildiği gerçeğinin üstünü örtmektedirler. İkincisi, ezilen Kürt halkının varlığını “Irak halkı” kavramlaştırılması içinde gargaraya getirmektedirler.

Kimin petrolü ya da “bu memleket bizim” mi?

Irak’ta bulunan yeraltı zenginlikleri “Irak halkı”nın mıdır? Bu zenginliklerin mülkiyeti “Irak halkına” mı aittir, ya da en azından bunun nimetlerinden “Irak halkı” mı yararlanmaktadır? Irak kapitalist bir ülke olduğuna göre, ne bu zenginliklerin mülkiyeti halka aittir ne de bu zenginlikler halkın çıkarları doğrultusunda kullanılmaktadır.

Burada karşımıza çıkan, küçük-burjuva sosyalizminin devletçi bakış açısıdır. Kapitalist toplumda devlete ait işletmeleri ya da doğal kaynakları “halkın malı” olarak gören bu zihniyet, devleti, “halkın devleti”, onun ortak çıkarlarının bir ifadesi ya da en azından sınıflar üstü ve onlar arasında hakem rolü gören bir aygıt olarak kurgular. Oysa kapitalist toplumda devlet, burjuvazinin sınıfsal egemenliğini koruma, bu sınıfın çıkarlarını güvence altına alma ve pekiştirme aygıtından başka bir şey değildir. Kapitalist devlet, burjuvazinin malı olduğu içindir ki, bu devlete ait olan her şey de halkın değil, burjuvazinin kolektif malı durumundadır.

Kapitalist sistem sürdüğü sürece, işçi sınıfının sömürüsüyle yaratılan tüm zenginliğin yanı sıra doğal kaynaklar da ne hukuken ne de fiilen işçi sınıfının “mülkü” olabilir. Her şeyi üreten işçiler, buna rağmen kendileri için ücretten başka bir şey elde edemezler. Bu yüzden onlar için “zincirlerinden başka kaybedecek şeyleri yoktur” denilmiştir. Bu yüzden, sosyalKürdistan yönetiminin şovenistlerin “bu memleket yapacağı petrol bizim” masallarının karşısına anlaşmalarının devrimci işçi sınıfı yüz altmış merkezi hükümet tarafından geçerli yıldır “işçilerin vatanı yoksayılmasının tur” şiarıyla çıkmaktadır. yaratacağı ekonomik Oysa sosyal-şovenistler zenginlik, bağımsız bi linçli bir şekilde yanlış göbir Kürdistan’ı daha da mümkün kılacaktır. rüşleri savunuyorlar. İşin aslı, Sosyal-şovenlerin onlar petrol zenginliğinin gerçek korkusu Iraklı Kürtlere bırakılmasına ise Kürdistan’ın (üstelik Irak anayasası gerebağımsızlığa ğince petrol gelirinin tümüulaşması durumunda, bu gelişmenin nün petrolün çıktığı bölgeye Türkiye’deki Kürtleri ait olması mümkün olmade aynı yönde dığı gibi, hiçbir ulusal gruetkilemesidir. Bir bun bu doğrultuda bir talebi başka deyişle, TC egemenleriyle aynı de yoktur) karşı çıkıyorlar. korkuyu paylaşıyorlar. Çünkü onlar da biliyorlar ki,

sayı: 72 • Mart 2011 Kapitalist sistem sürdüğü sürece, işçi sınıfının sömürüsüyle yaratılan tüm zenginliğin yanı sıra doğal kaynaklar da ne hukuken ne de fiilen işçi sınıfının “mülkü” olabilir. Her şeyi üreten işçiler, buna rağmen kendileri için ücretten başka bir şey elde edemezler.

marksist tutum

Daha az sorunlu durumlarda, demokratik ve merkeziyetçi bir birliğe giden yolda federasyon anlamlı bir adım olabilir.

“Ezen ulus işçi sınıfı, ezilen ulusun ayrılıp bağımsız bir devlet kurması ya da kendi iradesiyle bir başka ulus-devletin sınırları içinde yeni bir birlik oluşturma istemi karşısında tarafsız kalabilmelidir. Çünkü ezilen ulus hangi devletin sınırları içerisinde kalırsa kalsın, proletarya zaten bu sınırların ötesinde bütün işçilerin savaş birliğini oluşturacak şekilde örgütlenmeyi amaçlar. Ezilen ulusun her ne olursa olsun «kendi» (ezen) ulus-devletinin sınırları içinde kalmasını savunan işçiler, ezen ulus şovenizmine bulaşmışlar demektir.” (Ulusal Sorun Üzerine, II. Bölüm, 11.md, www.marksist.com)

Yeni dinamikler, eskimeyen görevler

böylesi bir ekonomik zenginlik bağımsız bir Kürdistan’ı daha da mümkün kılacaktır. TC burjuvazisi gibi sosyalşovenistlerin de kabullenmek istemedikleri budur.

Bunu da gizlemiyorlar. “Böylece ülkenin bölünmesi sürecinde önemli adımlardan biri daha atılmış oluyor. …

Aslında bu mesele, ilkesel olarak Irak’ın bölünmesi meselesiyle doğrudan ilintili” diye feryat ediyor sahte komünistler. Bu sahte komünistlerin gerçek korkusu Kürdistan’ın bağımsızlığa ulaşması durumunda, bu gelişmenin Türkiye’deki Kürtleri de aynı yönde etkilemesidir. Bir başka deyişle, TC egemenleriyle aynı korkuyu paylaşıyorlar.

Bu şovenist tutumlarına sözümona sosyalist bir kılıf geçirmek için, Marksistlerin “büyük ve merkezi devletten” yana oldukları tezine sarılıyorlar. Gerçekten de Marksistler, diğer tüm koşullar aynı kalmak şartıyla ve ayrılma hakkı her an saklı kalmak kaydıyla eşitlik, özgürlük ve gönüllü birlik temelinde kurulmuş büyük ve merkeziyetçi devletlerden yanadırlar (kuşkusuz bu, ademi merkeziyetçiliği ve hatta özerkliği dışlayan bir merkeziyetçilik değildir). Çünkü küçük devletler, üretici güçlerin gelişimi açısından daha elverişsiz bir ortam sunmanın yanı sıra işçi sınıfı mücadelesini ulusal temelde daha da bölmüş olurlar.

Ama burada dikkatli olmak zorunludur. Bu Marksist ilke, ezilen ulusun ayrılma hakkının tanınmasını asla dışlamaz.

Lenin’in defalarca vurguladığı gibi, bazen birliğe giden yol ayrılıktan ve daha küçük devletlere bölünmekten geçebilir.

Bugün Ortadoğu kaynıyor. Arap emekçileri ayakta. Şii emekçiler, İranlı emekçiler seslerini yükseltmeye başladılar. Şimdi de Irak Kürdistanı’nda yoksullar taleplerini yüksek sesle sokaklarda dile getirmeye giriştiler. Şubat ayının ortalarında bunun örneklerini Süleymaniye kentinde gördük. Daha düne kadar ezilen bir ulusun parçası olma nesnelliğiyle kurtuluşlarını çeşitli burjuva Kürt önderliklerinde gören Kürt emekçilerin bu protestoları, en azından gelecek açısından büyük bir anlam taşıyor. Ulusal kurtuluşları doğrultusunda adım atan ezilen ulusun emekçi kitleleri, sınıf mücadelesinin tunç yasası tarafından toplumsal kurtuluş davasının içine çekiliyorlar.

Bu protestolar henüz nüve halindedir. Ama gelecek bu nüvelerden doğacaktır. Bu gelişmeler, ulusal sorun hakkındaki Marksist yaklaşımı bir kez daha doğrulamaktadır: “… ulusal sorunun çözümü, asıl sorunun kapitalizm olduğunu ve emperyalist-kapitalist dünya sistemi yıkılmadıkça, her türlü ekonomik eşitsizliğin yeniden ve yeniden üretileceğini gözler önüne serer. … Ancak, bu sınırlı kapsamına rağmen ulusal kurtuluş mücadeleleri, yine de iki nedenle proletaryanın çıkarınadır. Birincisi, asıl olanın proletaryanın kapitalist düzeni yıkmayı hedefleyen mücadele birliği olduğu gerçeğini gölgeleyen «ulusal mücadele» sorununun aşılması. İkincisi, sömürgeciliğe karşı ulusal bağımsızlık istemiyle ayaklanan yığınları, proletarya hegemonyası altında gerçek kurtuluş ve özgürlük savaşımına, yani toplumsal devrime yöneltebilme olanağını yaratması.” (Ulusal Sorun Üzerine, II. Bölüm, 4.md) Kuşkusuz Irak Kürdistanı’ndaki emekçiler protestolara devam ederlerse bu gelişmeler Türkiye’deki Kürt emekçiler üzerinde de harekete geçirici bir etkide bulunacaktır. Kürt hareketi içinde yoksul emekçi kitleler bir adım daha öne çıkacaklardır.

Bir başka deyişle Ortadoğu’da yaşanan süreç çeşitli siyasi, etnik, dini, sınıfsal sorunları da kendi içine katarak büyümeye ve tüm bölge ülkelerini etkilemeye adaydır.

Enternasyonalist komünistlere düşen görev, hazırlıklarını bu doğrultuda hızlandırmaktır.

23

Enternasyonalle K Kurtuluş yok tek başına Kapitalizmin tarihinin kanıtladığı üzere sınıf mücadelesi her zaman büyük gelgitlerle ilerliyor. Bazen işçi sınıfı bazen de burjuvazi diğerini geriletebilecek büyük bir tarihsel hamlede bulunuyor. Bu tarih böylece, genel toplumsal uyanış dönemlerinin yanı sıra muazzam gerileme dönemlerini de içermektedir. Burjuvazi kapitalist düzenin egemen sınıfı olarak, fırsatları zorlamak bakımından daha avantajlı bir konuma sahiptir. İşçi sınıfı ise, ancak ve ancak ciddi ve kararlı bir devrimci önderlik altında toplandığında ve devrimci bilinçle donandığında eline geçen fırsatı değerlendirebilir; bu fırsatı kapitalist sömürü düzenine ölümcül bir darbe indirmek üzere kullanabilir.

Derin bunalımlarla yol almaya yazgılı kapitalist sistem işçi sınıfını defalarca devrimci durumlarla yüz yüze getirdi. Getirmeye de devam edecek. Ancak önemli olan şu ki, tarihin bu belirleyici momentlerine proletarya hazırlıklı girebilecek mi? Aksi halde kapıya gelmiş gibi görünen fırsat kaçar ve bir daha ele geçirilebilmesi için belki de yeniden uzun bir gericilik dönemi boyunca beklenmesi gerekir. İki koca on yıla damgasını basan koyu bir karanlık dönemini geride bıraktığımız günümüz koşullarında tarihin bu dersinin önemi de bir o kadar artmıştır. Zira kapitalist sistemin içine girdiği sarsıntılı dönemin dünya işçi sınıfına yeni tarihsel fırsatlar sunması kuvvetle muhtemeldir. O nedenle genç işçi-emekçi kuşaklarının doğru fikirlere, doğru bir mücadele anlayışına kazanılması gün geçtikçe daha da yakıcı bir önem kazanmaktadır.

Tarihsel deneyimin verdiği dersler, devrimci işçi sınıfının ve devrimci gençliğin daha işin en başından enternas-

24

Derin bunalımlarla yol almaya yazgılı kapit durumlarla yüz yüze getirdi. Getirmeye de deva belirleyici momentlerine proletarya hazırlıklı görünen fırsat kaçar ve bir daha ele geçirileb dönemi boyunca beklenmesi gerekir. İki koca dönemini geride bıraktığımız günümüz koşulla artmı yonalist bir mücadele çizgisine çekilmesinin zorunlu olduğunu gösteriyor. Marx ve Engels’ten Lenin’e, Troçki’ye ve diğer devrimci önderlere uzanan bu çizgi dünya devrimi anlayışı üzerinde yükselir. Bunun karşısında yer alan ulusalcı sosyalizmle kapitalizmden başka bir yere varılmadığını ve varılamayacağını yaşanan tarih açıkça kanıtlamıştır.

Marksist devrimcilik ulusal dargörüşlülükle asla bağdaşamaz. İşçi sınıfının kurtuluşu ulusal değil dünyasal ölçekte gerçekleşebilir. O nedenle devrimci mücadele uluslararası bir programa dayanmak ve enternasyonal düzeyde örgütlenmek zorundadır.

Kapitalizm giderek daha da globalleşip tam bir dünya sistemi oluşturarak ilerleyebildiğinden, farklı ulusların burjuvaları (aralarındaki rekabete rağmen) çeşitli uluslararası birlikler teşkil etmeden varlıklarını sürdüremiyorlar.

Tüm dünyada benzer yaşam koşullarını paylaşan ve kapitalizmden kurtuluşu dünyasal ölçekte mücadeleye bağlı olan proletaryanın çıkarları ise enternasyonal düzeyde kaynaşmayı çok daha fazlasıyla gerektirmektedir. Enternasyonalist perspektiften yoksun bir siyasal örgütlenme anlayışı ve ulusalcı mücadele çizgisi, işçi sınıfını dolayısıyla insanlığı yeni bir dünyaya, özgür bir geleceğe taşıyamaz.

Kurtulur İnsanlık!

Elif Çağlı

talist sistem işçi sınıfını defalarca devrimci am edecek. Ancak önemli olan şu ki, tarihin bu girebilecek mi? Aksi halde kapıya gelmiş gibi ilmesi için belki de yeniden uzun bir gericilik a on yıla damgasını basan koyu bir karanlık rında tarihin bu dersinin önemi de bir o kadar ıştır.

Bunlar soyut doğrular değil, dünya komünist hareketinin tepesine Stalinist egemenliğin balyozu inmeden önce komünistler tarafından ısrarla savunulan ve yaşama geçirilmeye çalışılan gerçeklerdir. Stalinist egemenlik sosyalizmi bir çeşit devletçilik ve ulusal kalkınmacılığa indirgeyip kepazeye çevirmeden önce, işçi sınıfının devrimci parti ve program anlayışına ulusallık değil gerçek bir enternasyonalizm damgasını basıyordu. Proletaryanın enternasyonal örgütü, ulusal partilerin zaman zaman biraraya gelecekleri bir danışma ya da dayanışma platformu değil, dünya işçilerinin devrimci partisiydi. Enternasyonali oluşturan çeşitli ülkelerden komünistlerin gerçekleştirdiği ulusal düzeydeki örgütlenmeler dünya partisinin muhtelif seksiyonlarıydı. Lenin döneminde inşasına girişilen Üçüncü Enternasyonal dünya devriminin örgütüydü.

Lenin sonrasından günümüze enternasyonal örgütlenme anlayışında çok önemli yarılmalar, kırılmalar, erozyonlar yaşandı. İşin aslına bakılacak olursa dünya işçi sınıfı çok uzun süredir devrimci enternasyonal bir örgütlülükten yoksun bulunuyor. Fakat kendisini Dördüncü Enternasyonal’e dayandıran veya başka şekilde tanımlayan ve değişik siyasal çizgiler izleyen onlarca “Enternasyonal

Komite” mevcut. Kısacası, yıllardır bir yanda enternasyonal önderlik krizi devam ederken diğer yanda da bu krizi çözmeye muktedir olamayan yapılanmalar varlığını sürdürdü. Yani enternasyonal sorunu ve bu sorunun çözümü bağlamında ortaya atılan iddialar, gelişen tartışmalar bugün ortaya çıkmadılar. Bunlar uzun süredir varlığını sürdürüyor. Ama yine de günümüzde yeni bir gelişme eğiliminden söz etmek mümkündür ve bu, enternasyonal sorununa önem vermeye başlayan siyasal çevre ve kümelerin çeşitlenmesi ve sayısındaki artıştır. Stalinizmin uzantısı olan siyasal yapılardan merkezcilere ve çeşitli Troçkist çevrelere dek bugün yeni bir devrimci işçi enternasyonalinin yaratılması ihtiyacı giderek daha yüksek bir sesle dillendiriliyor.

Ne var ki, bu önemli sorunun bu şekilde dile getiriliyor oluşuna bakıp da çözümün kolay olacağı hayaline kapılmak çok yanlış olur. Bir kere aralarında ideolojik birlik bulunmayan siyasal eğilimlerin eninde sonunda farklı oluşumlar yaratacağı bellidir. Ayrıca yıllardır çözümlenemeyip kangrenleşmiş görünen her önemli sorun vesilesiyle yaşandığı üzere, yeni yaşam belirtilerinin öncesinde belirli bir süre daha tam bir çözümsüzlük ve kaos görünümü egemen olabilir. Çünkü çok iyi bilinir ki, yerleşik düşünceler vaktiyle onları yaratan maddi koşullardan daha fazla direngendir. Enternasyonal örgütlenme bağlamında doğru bir yol tutabilme çabalarının üzerine de geçmişin yanlışlarının gölgesi koyu bir biçimde düşmektedir ve önemli bir süre boyunca da düşmeye devam edecektir. Aslında bu kaçınılmaz bir durum. Zira hiçbir yeni ve doğru başlangıç gökten zembille inmiyor; eski döneme karşı yürütülen uzun ve zahmetli bir mücadelenin ürünü olabiliyor ancak.

25

marksist tutum

Bunu bu şekilde kavrayamayanlar, ya geçen süreyi bıktırıcı şekilde uzun bulup birtakım fırsatların hepten yitirilmesi olarak algılayacaklar ya da sorunların çözümü için tutulması gereken zahmetli yol onlara artık tamamen anlamsız görünecek. Oysa onca yıl yaşanan yığışmalı krizden sonra sınıf hareketinin hiçbir sorunu bir el çabukluğuyla çözümlenemez. Sabırlı davranmayı becermek ama zamanı da asla boşa tüketmeyip devrimci hedefler doğrultusunda yol almayı başarmak gerek. Bu bir örgütsel tarz sorunudur ve bir anda parlayıp aynı hızla çökme eğiliminden kurtulamayan küçük-burjuva sosyalistler tarihin hiçbir döneminde bunu başaramamışlardır. Bundan böyle de başarmaları mümkün değildir. Çözümü için çaba sarf edilen konularda büyük yanılgılara sürüklenmek istenmiyorsa, eski dönemin uzantısı olan sahte canlanma belirtileriyle yeni dönemin doğum sancılarını birbirinden ayırt edebilmek de büyük önem taşıyor.

Sahte belirtileri sahici sanan ve sonuçsuz birlik arayışlarıyla kendilerini tüketenlerin yeni doğumların ebesi olabildiği görülmemiştir. Türkiye’de Sovyetler Birliği’nin çöküşü döneminde bazı sosyalist çevrelerin yaşadığı Kuruçeşme süreci ve ardından gözlemlenen gelişmeler bu gerçeğin çok canlı bir örneğidir.

Ter akıtmadan devrimci olunamaz Bugünün somut koşullarına bakıldığında, işçi sınıfının enternasyonal önderlik sorununun çözülmesinin hiç de kolay bir iş olmayacağını söylemek için müneccim olmak gerekmiyor. Ancak çözümün zor olması imkânsız olduğu anlamına gelmiyor. Çözüm doğrultusunda yol alabilmenin kuşkusuz bazı vazgeçilmez koşulları var. Her önemli dönemeç noktasında esaslı bir muhasebe yürütülmeli; önemli teorik ve örgütsel konularda doğruya varabilme çabası sürekli kılınmalı, salt günü kurtarmaya yarayan formüllerle yetinilmemeli. Sürekli bir çaba sarf etmeden, sorunların çözümü için ter akıtmadan devrimci olunamaz. Yeni zahmetlere katlanamayıp düşünsel ve örgütsel rutinizmin kucağında huzur arayanlar, işçi sınıfının enternasyonal örgütünün yaratılması konusunda boş yere çene yorup durmasınlar. Devrimci Marksizmi gerçekten öğrenmeye ve içselleştirmeye çalışmak yerine, Stalinizmde ayak diremekle, merkezciliğin kolay fakat çıkmaz yollarına sapmakla ya da “biz zaten Troçkist gelenekten geliyoruz, bizim düzeltecek bir yanımız, yönümüz yok” diye böbürlenmekle bir yere varılamıyor. Elbette bu tespit yalnızca Türkiye’deki siyasal çevrelerle sınırlı değildir; bu tür tutumların izdüşümleri hemen her ülkede bulunabilir.

Tarihin her döneminde işçi hareketinde farklı eğilimler ve dolayısıyla çeşitli sosyalist örgütler var olmuştu; olmaya da devam edecek. Esaslı fikir ayrılıklarının ve farklı örgütsel anlayışların olduğu her durumda, bölünmüşlük eşyanın doğası gereğidir. İlkesiz birliklerle işçi sınıfının devrimci önderliği inşa edilemez. Durup dururken bölün-

26

Mart 2011 • sayı: 72

mek ve onlarca sekt yaratmak marifet değildir ama dara düşüldüğünde birlik çığırtkanlığı yapmakla da bir yere varılmıyor. Böylelikle sektler daha büyük ve sağlıklı siyasal yapılara dönüşmüş olmuyorlar. Türkiye’de veya diğer ülkelerde, daha kendi çıkış yolunu bulamamışken başkalarını derleyip toparlama iddiasıyla boyundan büyük laflar etmeyi marifet bilen sosyalist çevrelerin hali pür melali ortadadır. Zaman zaman hırçınca sekterleşip, zaman zaman mülayim bir birlikçi kesilmek ve bu tür şizofrenik spazmlarla yaşamaya çalışmak aslında tüm sektlerin kaderidir.

Bir konuda yanılgıya düşülmemeli. Her küçük çevre illâ da sekt anlamına gelmez. Kendi yanlışları temelinde kemikleşen irili ufaklı sektlerle, işçi sınıfının içine gömülerek devrimci Marksizm temelinde yol almaya çalışan küçük yapıları bir tutmak son derece yanlış olur. Ancak bu ikincisi söz konusu olduğunda da tarihsel deneyimin içi boş kalıplara dönüştürülmemesi için özen gösterilmeli. Evet, Lenin önderliğindeki Bolşevikler de devrim öncesinde küçük bir siyasal gruptular. Fakat unutulmasın ki Bolşevik çizginin doğum süreci kerameti kendinden menkul bir önderlik iddiasına değil, önemli teorik ve örgütsel sorunlarda çeşitli siyasal çekirdeklerin birliğini sağlama potansiyeline dayanıyordu. Programatik ve örgütsel bir birliğin sağlandığı düşünülürken, devrimin sert yasaları bir süre sonra bölünmeyi zorunlu hale getirdi. Bolşevik örgütlülüğün biçimlenmesi, aynı parti içinde yer alan Menşeviklerle yolların ayrılması temelinde ilerleyen zahmetli bir mücadele sürecinde gerçekleşti. Üstelik bu süreç Rusya gibi muazzam büyüklükteki bir ülkede ve birbiri ardısıra yanan devrim ateşlerinin içinde yaşandı. Sınıf mücadelesinin harı, güçlenmeye hizmet edecek bölünme ve birlikleri olgunlaştırdı ve bu temelde çeşitli harmanlanmalar yaşandı.

Bu tarihsel deneyimin ışık tuttuğu temel doğrular günümüzde de değişmemiştir. Ne var ki somut koşullar henüz farklıdır. İşçi sınıfının öncü unsurlarını benzer bir yola sokacak, çürükleri eleyip sağlıklı güçleri aynı potada eritecek o güçlü ateş henüz tutuşmadı. İşte bu nedenle de, Sovyetler Birliği’nin çöküşünün yarattığı muazzam altüstlüğe rağmen bugünü ve geleceği etkileyecek önemli bir harmanlanma henüz yaşanmadı. Gerçi birlik ya da bölünme doğrultusunda çok laf edildi. Ama işin gerçeğine bakılacak olursa, uzun yıllar boyu geniş çevrelerce “sosyalizm” olarak kabul edilen bir sistemin çöküşü aslında Stalinistinden Troçkistine hemen her çevreyi derinden etkileyip fazlasıyla sersemletti. O dönemden günümüze yeni bir yapılanma sağladığını iddia eden pek çok siyasal çevrenin gerçek durumu da, o yüzden sağlıklı tercih ve sağlıklı inşa süreçlerine dayanmadı.

Genel bir gericilik ve çöküş dalgasının darbeleri altında güçsüz düşülen koşullarda oluşan siyasal yapıların büyük bölümü geleceğe yönelik umut vaat etmekten ziyade, dönemin iki arada bir derede siyasal tercihlerinin ve ruh hallerinin ürünüdür. Dönekler kervanından fazlaca

sayı: 72 • Mart 2011

söz etmeye gerek bile yok. Bunun dışında, kimi çevreler reformizme demir atarak devrimci görünen bir geçmişi noktaladılar. Kimileri Stalinizmden kopuş doğrultusunda yol almaya çabalarken neticede oportünist siyasal hesaplar ağır bastı ve merkezcilikte karar kılındı. Stalinizmden devrimci Marksizme doğru (ya da bazen tersi yönde) hareket halinde görünen siyasal salınımların merkezde durması neticesinde merkezci yelpaze alabildiğine genişledi. Bu tür gelişmeler eskiyi tasfiye eden derin altüstlük dönemlerinin ürünüdür. Günü gününe yaşanırken kimilerine istikrarlı gibi görünecek bu siyasal “dengenin”, daha geniş bir tarihsel perspektiften bakıldığında nasıl da istikrarsız ve geçici olduğu görülür. Belirli bir süredir istikrar kazandığı izlenimi doğuran siyasal örgüt ve kümelenmeler tablosu, yeni gelişmeler yaşanmaya başlandığında hızla altüst olmaya adaydır. Asıl olarak da devrimci yükseliş doğrultusunda yeni bir döneme girildiğinde sağa ve sola salınımlar çok daha şiddetli biçimde başlayacaktır. Bu bakımdan şu anki siyasal tabloyu değişmez bir veri kabul edip, enternasyonal önderlik sorunu da dahil pek çok önemli sorunda buradan hareketle kesin sonuçlara varma isteği tamamen sağlıksızdır.

Enternasyonal düzeyde yeni harmanlanmalara ihtiyaç var ve bu alanda giderek yükselen bir hareketlenmenin yaşanacağı da aşikâr. Diğer yandan çok açıktır ki, sorunların çözümünü mümkün kılacak yeni koşullar ve yeni güçler ortaya çıkmadıkça doğruların egemen olabildiği tarihin hiçbir döneminde görülmemiştir. Kuşkusuz yeni koşullar ve güçler insanların zihinlerinden değil, dünya ölçeğinde sınıf mücadelesinin gerçek ateşleri içinde doğabiliyor.

Unutulmasın ki, eğer 20. yüzyılın başlangıcında dünya dengelerini altüst eden büyük olaylar, devrimci sarsıntılar ve nihayet 1917 Ekim Devrimi yaşanmasaydı, o dönemin

marksist tutum

devrimci Marksist önderlerinin tüm çabalarına rağmen Komünist Enternasyonal’in dünyaya gözlerini açması en iyi durumda çok daha zor olurdu. Ama şüphesiz öte yandan da, bunu önceleyen o çabalar olmasaydı, olayların içinden bir enternasyonal kendiliğinden çıkmazdı. Ya bugün? Öznel faktörler bugün için ne denli umut kırıcı görünürse görünsün, kapitalist sistemin içine sürüklendiği sarsıntılı dönem her alanda yeni altüstlüklere, sürprizlere ve yeni oluşumlara gebedir.

Bugünün en önemli görevi ise, sınıf hareketinde ulusal ve enternasyonal düzeyde gücünü devrimci Marksizmden alan bir silkinme ve canlanmanın yaşanmasına hizmet etmek olarak belirginleşiyor. Ancak sağlam bir teorik donanıma, mücadele azmine ve devrimci tutku ve heyecana sahip olan unsurların bu tür görevlerin üstesinden gelebileceği de açık bir gerçek. Heyecanını yitirmiş, yıllardır kendini aynı minval üzre tekrar eden, hiçbir yanlışını sorgulamayan siyasal çevreler belki rutinizm temelinde varlıklarını sürdürebilirler ama böylelerinin ihtiyaç duyulan yeni bir atılımı başlatabildikleri görülmüş müdür?

Proletaryanın devrimci mücadelesinin yeni güçlere, gençliğin dinamizmine ihtiyacı var. Ayrıca çeşitli ülkelerde işçi hareketinin devrimci canlanışı için fiilen ter akıtılmazsa, enternasyonal düzeyde yeni bir atılım da boş bir hayale dönüşür. Zira böyle bir atılımı gerçekleştirecek güçler göklerde bir yerlerde yeryüzüne inecekleri günü bekliyor değiller. Bugüne dek işçi sınıfının hiçbir sorunu “Godot’yu bekleyerek” çözülmedi. Enternasyonal söz konusu olduğunda da çözümün yolu bu uğurda bıkmadan usanmadan mücadeleyi sürdürmekten geçiyor. marksist.com sitesinden kısaltılarak alınmıştır

27

Kıbrıs’ta Neler Oluyor?

Serhat Koldaş

K

uzey Kıbrıs’ta, 28 Ocakta, Sendikal Platform öncülüğünde düzenlenen “Toplumsal Varoluş Mitingi”ne 40 bini aşkın emekçi katıldı. Mitinge muhalefet partileri ve esnaf odaları, akademisyenler ve sanatçılar da destek verdi. Böylelikle, yaklaşık 270 bin nüfusa sahip Kuzey Kıbrıs’ta, tarihinin en büyük mitinglerinden biri gerçekleşti. Miting nedeniyle devlet daireleri ve özel sektör kuruluşlarının büyük bölümü de grevdeydi.

Türkiye’nin “bağımsız KKTC”ye dayattığı kemer sıkma paketi, Kıbrıslı işçi ve emekçiler açısından bardağı taşıran damlaydı. Kıbrıslı emekçi kitlelerin kemer sıkma paketine karşı tepkileriyle, Türkiye’nin hegemonyasına karşı nicedir mayalanan tepkileri iç içe geçti.

Alana çıkan onbinler, bir yandan TC işbirlikçisi UBP (Ulusal Birlik Partisi) hükümetine ateş püskürürken, bir yandan da Ankara’ya “Ne Paranı Ne Paketini Ne De Memurunu İstemiyoruz” diyerek açıkça tavır aldılar. Yıllardır “Kıbrıslı Türkleri kurtardığı” tezini işleyerek 1974’teki işgali meşrulaştırmaya çalışan TC’nin resmi söylemine açıkça meydan okuyan pankartların yanı sıra, adanın bölünmesi öncesinde Rumlarla Türklerin birlikte yaşadıkları Kıbrıs Federe Devletinin bayrağı da açıldı mitingde. Dev-İş Sendikası başkanı Mehmet Seyis, hükümetin işçi sınıfına karşı böl-yönet taktiği uyguladığını, oysa Kıbrıs Türk işçi sınıfının Türkiye işçi sınıfıyla kardeş olduğunu vurguladı. Seyis, Kıbrıs’ta Rumlarla barış ve federal bir çözüm istediklerini de belirtti.

“Bağımsız KKTC” Kendi arka bahçeleri olarak gördükleri Kıbrıs’tan yükselen tepki TC egemenlerini çileden çıkardı. Mitingin hemen ardından Başbakan Erdoğan’ın yaptığı öfkeli açıklama TC egemenlerinin “KKTC”ye yaklaşımını özetliyor: “Kuzey Kıbrıs’ta son günlerde provokatif eylemler

28

var. Güney’le beraber yapıyorlar. Sonuncusu 28 Ocaktaydı.

Bize «defol» diyorlar. Yönetimin duyarsızlığı var. Cumhurbaşkanı’ndan Başbakan’a kadar yönetimin tavrını açık ve net koyması lazım. Ülkemizden beslenenlerin bu yola girmesi manidardır. Biz destekliyoruz. Bunun karşılığı olması gerekmiyor mu? Bize «defol» diyorlar. Yunanistan’ın orada ne işi varsa Türkiye’nin de stratejik olarak o işi var. Türkiye’ye karşı böyle bir eyleme hakları yoktur. En düşük memurları 10 bin liraya yakın para alıyor. Benim başbakanlık müsteşarımın aldığı 5 milyar küsur... Beyefendi 10 bin lira alıyor, bir de bu eylemi yapıyor utanmadan. Üstelik 13 maaş alıyorlar yılda. Türkiye «buradan çek git» diyor. Sen kimsin be adam?... Şehidim var, gazim var, stratejik olarak ilgiliyim. (…) Türkiye aleyhindeki eylemlere zemin hazırlanması kabul edilemez. Şimdi bakıyorum, benden randevu istiyor, çağırıp kendisiyle konuşacağım, soracağız.”

TC sözde “KKTC”nin bağımsızlığını tanıyor. Öte yandan “KKTC” yöneticilerine müstemleke valisi gibi davranıyor. Muhalif sesleri kesemedikleri için emirerini azarlar gibi azarlıyor. UBP hükümetinin TC’nin desteğiyle ayakta kalabilmek için tüm bu aşağılamaları sineye çekmesi, Kuzey Kıbrıs halkının tepkisinin giderek artmasına neden oluyor. Nitekim Kuzey Kıbrıs’taki sendikalar ve demokratik kitle örgütleri 2 Martta 28 Ocaktakinden daha büyük bir miting düzenleme kararı aldılar.

Türkiye hükümeti sert açıklamalarla da yetinmedi.

Türkiye’nin KKTC Lefkoşa Büyükelçisi Kaya Türkmen’i görevden alıp, yerine kemer sıkma programının uygulatıcısı olarak görev yapan Yardım Heyeti Teknik Heyet sorumlusu Halil İbrahim Akça’yı ataması, Kuzey Kıbrıs’ta şok etkisi yarattı. Böylece kemer sıkma paketinin mimarlarından, Kıbrıs’ta neredeyse “istenmeyen adam” olarak tanımlanan biri büyükelçi olarak atanmış oldu. Türkiye bu atamayla ilgili yaptığı açıklamada, yardım konularının tek elden eşgüdümünün sağlanması için bu değişikliği yaptı-

sayı: 72 • Mart 2011

ğını söylüyor. Oysa Kıbrıs’a kendi çıkarları doğrultusunda çeki düzen vermek üzere yeni ekonomik ve siyasi baskı araçlarını devreye sokacağını, UBP hükümetini sıkıştıracağını, muhalifleri susturmaya dönük önlemler alacağını açıkça belli ediyor.

Kuzey Kıbrıs’ın ekonomik durumu Kuzey Kıbrıs ekonomisinin Türkiye’ye bağımlı kılınması, TC’nin ve Kıbrıs’taki işbirlikçilerinin politik tercihiydi. Türkiye, zamanında Kıbrıs’a, “üretmeyin, biz size bakarız” demişti. Türkiye’nin statükoyu sürdürmek için para vermekten başka seçeneği bulunmuyor. Zira Kıbrıslı Türkleri avuçları içinde tutmasının, adanın kuzeyinin sömürge konumunu sürdürmesinin, bu stratejik mevziyi korumasının başka yolu yok. Üstelik Türkiye adaya nüfus ihraç ediyor ve adaya giden nüfusun da masrafları var.

Türkiyeli egemenlerin Kıbrıs’taki çıkarları, kıyılardaki değerli arazileri gasp etmekle ya da stratejik çıkarlarla da sınırlı değildir. 90’lı yıllarda, önce off-shore bankacılığını, daha sonra ise kumarhaneleri adaya taşıdı TC egemenleri.

Kara para aklama operasyonlarının Kıbrıs üzerinden yürütüldüğü, Türkiye ekonomisine önemli katkısı bulunan milyarlarca dolarlık uyuşturucu parasının burada aklandığı nicedir biliniyor. Tüm bunların yanı sıra, adanın kuzeyi TC’nin kontrgerilla faaliyetlerinin önemli bir üssü haline dönüştürülmüştür.

Kuzey Kıbrıs ekonomisinin 2008’de dünya bunalımının patlak vermesinden bu yana ciddi bir biçimde gerilediği bilinen bir olgu. KKTC’de devletin açıkladığı resmi gelir rakamları güvenilir değil, ne nüfusun tam rakamı biliniyor ne de kayıt dışı ekonomiye ilişkin sağlıklı veriler var. Devletin açıkladığı rakamlara göre 2008’de kişi başına milli gelir 16 bin 158 dolar iken 2009’da 13 bin 354 dolara geriledi. 2010 yılında ekonomik sıkıntıların ardı arkası kesilmedi. Turizm gelirleri azaldı, Kıbrıs Türk Hava Yolları iflas etti, inşaat sektörü dibe vurdu, üniversite eğitimi için Kıbrıs’a gelen öğrenci sayısı azaldı. İşsizlik özellikle genç nüfusun en önemli sorunlarından biri durumunda.

Kıbrıs 2011 yılına, hayat pahalılığı ödeneğinin kaldırılmasını, yapılacak yeni zamları, emeklilik haklarının geriletilmesini ve emeklilerden vergi alınmasını, ücretlere getirilen yeni vergilerle işçi ve memurların aylıklarının 50-150 TL arası azaltılmasını, yeni işe başlayanların ücretlerinin 200 ilâ 400 TL daha düşük olmasını öngören bir kemer sıkma paketiyle girdi. Dolayısıyla işçi sınıfı, tüm bunlara karşı nasıl direnileceğini, süresiz genel grevi ve yeni eylemleri de tartışarak başladı yeni yıla. İşte onbinleri kucaklayan eylem takvimi de böyle oluştu.

Çözüm işçilerin birliğinde Ada 1960’lı yıllardan beri TC kontrgerillasının at oynattığı, özel operasyonlar yürüttüğü sahalardan biri duru-

marksist tutum

munda. Kıbrıs’taki ÖRP ve “Genç Mücahitler” gibi faşist örgütlenmelerin ardında da yine TC’nin ve yerli işbirlikçilerin parmağı olduğu biliniyor. 1980 sonrasında Kıbrıs konusunda Türk Genelkurmayı’nın sözü geçiyordu.

2002’de AKP’nin gelişi ile birlikte değişim umudu doğdu.

AKP’nin Annan Planına destek vermesi ile birlikte yeni bir dönemin açılacağı sanılıyordu. Ancak Rum kesiminin “hayır” demesiyle plan suya düştü. O günlerde on binlerce kişi BM Genel Sekreteri Annan’ı “Bizi kurtar” diye karşılamıştı. Kıbrıs halkının önemli bir kısmı çözüm için boş yere umutlanmıştı. Ne BM ne de AB Kıbrıs’ın yarasına merhem olabildi.

Bugün Ortadoğu’dan Kuzey Afrika kıyılarına kadar tüm Akdeniz giderek ısınmakta, adanın stratejik konumu daha da önem kazanmaktadır. Mevcut konjonktürde Kıbrıs’ın emperyalist güçlerin kızışan rekabet sahalarından biri olması muhtemeldir. Daha önce de dergimizin sayfalarında* dile getirdiğimiz gibi, “Türkiye ve Yunanistan işçi sınıfları Kıbrıs işçi sınıfını da içine alan bir devrimci mücadele yükseltmedikçe Kıbrıs’ın kaderini emperyalist güçler ile Türk ve Yunan burjuvazisi belirleyecektir. “Tarihsel ve güncel deneyimlerle de sabit olmuştur ki, halklar arasındaki düşmanlıklara, dinsel ve mezhepsel ayrımcılığa, kin ve nefrete, acı ve gözyaşına ancak devrimci işçi sınıfı son verebilir. Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs işçi sovyetleri federasyonu, bu topraklardaki halkların yaşadığı trajedilere son verecek, gerçek ve kalıcı bir barışı halklar kendi elleriyle yaratacaklardır. “İşçi sınıfı bu yolda, aşağıdaki acil geçişsel talepler için mücadele eder:  Adadaki İngiliz üsleri kaldırılmalıdır.  Türk ve Yunan askerleri adadan geri çekilmelidir.  BM güçleri adayı terk etmeli, sorunun çözümüne ilişkin her türlü dış müdahaleye son verilmelidir.  Başta adanın idari yapısı olmak üzere, her türlü soruna çözüm üretmek üzere, Kıbrıslı Rum ve Türk işçilerden oluşan ortak komiteler kurulmalı, adanın geleceği hakkında karar alma hakkı bu komitelere devredilmelidir.  Adadaki sınırlar kaldırılarak, dolaşım ve yerleşim özgürlüğü sınırsız bir biçimde hayata geçirilmelidir.  Bütün çalışanlar, örgütlenme alanı tüm adayı kapsayan sendikalar altında örgütlenmeli, yani sendikal birlikleri sağlanmalıdır.  Kıbrıs’ta iki halk arasında sürekli düşmanlığı kışkırtan tüm faşist ve milliyetçi örgütler dağıtılmalı, yöneticileri cezalandırılmalıdır.  Ada, mafyanın ve istihbarat örgütlerinin tüm uzantılarından arındırılmalı, bunların finans kaynakları olan kumarhaneler kapatılmalı, tüm bankalar işçi komitelerinin denetimi altında kamulaştırılmalıdır.” ______________________ *

Utku Kızılok, Kıbrıs Sorunu Çözülüyor mu?, MT, Ekim 2008

29

Nâsır’dan Bugüne Mısır İlkay Meriç

T

unus’ta başlayıp Mısır’a sıçrayan halk isyanları, günler süren kitlesel gösterilerin ardından Bin Ali ve Mübarek’in iktidardan alaşağı edilmesiyle önemli bir dönemeç noktasına geldiler. Tunuslu emekçiler, ordunun desteklediği ve eski rejimin unsurlarından oluşan bir geçici hükümet eşliğinde seçimlere gitmeyi ve yeni bir anayasanın hazırlanmasını beklemeye itilmiş durumdalar.

Mısır’da ise Mübarek rejiminin temel direklerinden olan ordu, kurtarıcı havalarında yönetime el koymuş ve kitlelere kendi kontrolünde bir geçiş sürecini dayatmış bulunuyor. Sağlı sollu çeşitli burjuva muhalefet kesimlerinin de desteğiyle ilerleyen bu sürecin nasıl bir seyir izleyeceğiyse henüz belli değil. Ancak şurası unutulmamalıdır ki, askeri darbelerle işbaşına gelen diktatörler önderliğindeki totaliter rejimlerin tarihsel bir gelenek oluşturduğu bu coğrafyada, ordu her daim siyasi iktidarın en güçlü parçası olmuştur ve iktidarını sarsacak muhalif hareketlere önümüzdeki süreçte nasıl yaklaşacağı da merak konusudur.

Mısır gerek Kuzey Afrika gerekse Ortadoğu açısından, pek çok bakımdan kilit önemde bir ülkedir. Bu ülkedeki ordu destekli burjuva iktidar, 1970’lerden bu yana ABD emperyalizminin bölgedeki en önemli müttefiklerinden biridir. Bölge ülkeleri arasında kapitalizmin gelişmişlik düzeyi bakımından sivrilen Mısır’ın, gelişkin bir işçi sınıfına sahip bulunması ve bu sınıfın son yıllarda belirgin bir hareketlilik içinde olması ise onu devrimci potansiyelleriyle ön plana çıkarmaktadır. Ne var ki Mısır işçi sınıfı, son yıllarda yükseliş gösteren tüm dinamizmine rağmen, gerek sendikal gerekse siyasal olarak alabildiğine örgütsüz durumdadır. Ordunun rolü ve siyasal yapılanmaların mevcut durumu dikkate alındığında, bunun devrimci durumların proleter devrimle taçlanması açısından hayati öneme sahip bir eksiklik olduğu çırılçıplak ortadadır.

Mısır’da Mübarek rejimine karşı gelişen kitle hareketinin yüz yüze olduğu tehlikeleri değerlendirmek açısından, bu ülkenin bugününü de etkileyen siyasal geçmişine göz atmanın yararlı olacağını düşünüyoruz.

30

1923-1952: Monarşi dönemi ve İhvan 1922’de İngiliz himayesinden çıkan Mısır, 1923’ten itibaren meşruti monarşi haline gelmişti. Ancak bu, ipleri İngiltere’nin elinde olan kukla bir krallıktı. Bu durum gerek İngiltere’ye gerekse bu kukla yönetime karşı halkta giderek büyüyen bir tepkiye yol açıyordu. Bu tepkiyi rejim muhalifi bir harekete dönüştürmek üzere örgütlenen siyasi oluşumların başını ise Müslüman Kardeşler (İhvan-ı Müslimin) çekecekti.

1928’de, 23 yaşında genç bir öğretmen olan Hasan elBenna önderliğindeki 6 kişi tarafından kurulan ve kısaca İhvan olarak anılan Müslüman Kardeşler, 1930’lu ve 40’lı yıllarda hızla büyüyerek İslamcı bir siyasal harekete dönüşmüştü. İhvan ilk başlarda eğitimli küçük-burjuvazinin ve üniversite öğrencilerinin ağırlıkta olduğu bir yapıydı.

El-Benna, bir yandan İslamla milliyetçiliğin birbirini tamamladığını ileri süren, ancak öte yandan İslamın coğrafi sınır tanımadığını ve ümmetçi olduğunu vurgulayan bir pan-İslamizm kuramı eşliğinde, Müslüman toprakların bağımsızlığını ve İslami bir düzeni savunuyordu. Yaşanan tüm sorunların ilacı olarak, laik ve Batılı düşüncenin ve kültürün etkilerinden arınmış, şeriatın tam uygulandığı bir İslami devlet ve toplum modelinin hayata geçirilmesi gerektiğini ileri sürüyordu.

Toplumsal dönüşümün aşamalı reformlar aracılığıyla gerçekleştirilmesini öngören İhvan, bunun için yaygın bir yazılı ve sözlü propaganda eşliğinde kitlelere ulaşmayı hedefliyordu. Propaganda aracı olarak kullanılan kitap, gazete ve dergilerin yanı sıra, hastaneler, okullar, yardım kuruluşları, dernekler, finans kuruluşları vb. de bu amaca hizmet etmek üzere başvurulan yaygın araçlardı.

Yoksullukla boğuşan halkın eğitim, sağlık gibi olanaklardan alabildiğine yoksun olduğu ülkede, bu yardımlaşma ve dayanışma kurumları büyük bir ilgiyle karşılanacak ve bir cemaat örgütlenmesi olarak görülen İhvan hareketinin etki alanı giderek büyüyecekti. El-Benna’ya göre, bu

sayı: 72 • Mart 2011

tür araçlarla İslami bir toplumun prototipi oluşturulacak ve İhvan’ın savunduğu fikirler geniş kitleler tarafından benimsenip uygulamaya geçirildiğinde toplumsal dönüşüm de sağlanmış olacaktı. İlerleyen süreçte, barışçıl ve reformist söylem, yerini daha militan bir dile bırakacaktı. Örgüte bağlı askeri bir kanadın oluşturulması gerektiği, şiddet kullanmaya mecbur olunduğu takdirde ya da iktidarı ele geçirme noktasında şiddete başvurulabileceği söylenmeye başlanacaktı. Ancak bunda, düzen dışı arayışlara giren daha radikal unsurların kaybedilmemesi çabası da önemli bir rol oynamıştı. İhvan’ın politik bir parti olmadığını ve politik partilerin toplumu ve politik yaşamı çürüttüğünü savunan elBenna, 1940’larda, krala tüm politik partileri yasaklaması çağrısında bulunuyordu. Ona göre, devlet başkanının ümmet tarafından seçildiği ve ümmetin kendi seçtiği temsilciler aracılığıyla siyasal işleyişe katıldığı İslami sistem zaten demokratik bir sistem olacaktı ve partilere gerek olmayacaktı. İkinci Dünya Savaşı sonrasında İhvan’ın söyleminin önemli bir bölümünü anti-komünist propaganda oluşturacaktı. İhvan bu konuda rejimin egemen unsurlarıyla hemfikirdi ve rejim tarafından komünizme karşı mücadelede kullanılmaya çalışılıyordu. İhvan, milliyetçi-liberal bir parti olan Vafd ile birlikte iki temel muhalefet örgütünden biri haline gelmişti. Meşruti krallık rejiminin İngiliz işbirlikçiliği, halkta büyük bir öfke birikimine yol açarken, bu iki muhalefet örgütü, rejim karşıtı kitlesel milliyetçi gösteriler ve grevler örgütlüyordu.

1948-49 Arap-İsrail Savaşında militanları Filistin’de fiilen savaşan, gerilla taktiklerini öğrenen, muhalif söylemi iyice sivrilen ve toplumsal desteği sıçramalı bir şekilde artan İhvan’ın faaliyetleri, ilan edilen sıkıyönetimle birlikte yasaklandı ve bunun ardından örgüt yeraltına indi. Bu yasak kararını veren dönemin başbakanı Nukraşi Paşa, 1948 yılı sonlarında İhvan üyesi bir genç tarafından öldürüldü.

Bu suikast ve şiddet eylemleri el-Benna tarafından kınanmasına rağmen, yaklaşık iki ay sonra, Şubat 1949’da, Hasan el-Benna devletin organize ettiği bir suikastle öldürüldü. Binlerce İhvan üyesiyse tutuklandı. Bu sırada İhvan’ın üye sayısı 1 milyona, şube sayısı 1500’e yaklaşmıştı.

Suriye, Sudan ve Ürdün’de de şubelere kavuşan hareket, kısa süre içinde İran, Pakistan, Endonezya, Malezya gibi Arap olmayan İslam ülkelerinde de önemli bir güce ulaşacaktı.

El-Benna’nın öldürülmesinin ardından yerine deneyimli bir yargıç olan ve şiddete keskin bir dille karşı çıkan Hasan İsmail el-Hudeybi geçti. Ancak lider kadroda fikir ayrılıkları baş göstermekte gecikmeyecekti. 1950’de Vafd partisi yeniden hükümete girerken sıkıyönetim kaldırıldı ve İhvan tekrar yasal hale geldi. Bu arada halkta işbirlikçi monarşiye karşı öfke giderek büyüyordu. Bu öfke kendini kitlesel eylemlerle ve protesto gösterileriyle de dışa vuruyordu. 1952 yılına gelindiğinde bu eylemler iyice yayıl-

marksist tutum

maya başlamıştı. Benzer bir tepki, Arap-İsrail savaşından itibaren ordu içindeki milliyetçi genç subaylar arasında da yükselmişti. Başlarını Cemal Abdülnâsır ve Enver Sedat’ın çektiği bu subaylar, 1949 yılında, gizli bir oluşum olan Hür Subaylar örgütünü kurmuşlardı. Arap-İsrail Savaşı sırasında önemli bir güç kazanmış olan Hür Subaylar örgütünün üyeleri arasında İhvancı subaylar da vardı. Yükselen kitle hareketini arkasına alan Hür Subaylar, izlediği işbirlikçi çizgiden dolayı eleştirdikleri ve İsrail yenilgisinden sorumlu tuttukları Kral Faruk’u 1952 Temmuzunda gerçekleştirdikleri bir darbeyle devirdiler. Monarşinin yıkılışı tüm Mısırlılar tarafından coşkuyla karşılanmış ve İhvan da bunu desteklemişti.

1952-1970: Nâsır dönemi O sırada yarbay olan Cemal Abdülnâsır’ın asıl lider olmakla birlikte geri planda durduğu ve general Necip’in başkanlığını yaptığı yeni hükümet, tüm politik partileri feshederken, dinsel bir cemaat olduğu gerekçesiyle bir süreliğine İhvan’a dokunmayacaktı. General Necip’in kısa süreli başbakanlığı döneminden sonra başbakanlık koltuğuna oturan Nâsır, popülist politikalara hız vererek tek adam olarak sivrilecekti. Bu dönemde SSCB ile ilişkiler güçlendirilmiş ve Mısır Bağlantısızlar Grubu’na dahil olmuştu.

1956’da Süveyş Kanalının millileştirilmesinin ardından Fransa, İngiltere ve İsrail’in saldırısıyla karşılaşan Mısır, kısa süreli bir savaşın ardından Kanalın egemenliğini ele geçirdi. Bütün bunlar Nâsır’ın itibarını tüm Arap âleminde daha da pekiştirecekti. 1956’da cumhurbaşkanı seçilen ve tüm Arapların tek bir devlet altında birleşmesini savunan Nâsır, 1958 yılında Suriye ile Mısır’ın birleşerek Birleşik Arap Cumhuriyetini kurmasına öncülük etti.

Fakat bu birleşik devlet 1961’de dağılarak son buldu.

31

marksist tutum

Mısır’da 1961’de toprak mülkiyeti sınırlanırken, büyük toprak sahiplerinin el konulan topraklarının üçte biri tarım kooperatiflerine dönüştürüldü, üçte ikisi ise az topraklı köylülere dağıtıldı. Bu arada SSCB’nin desteğini de alan Nâsır’ın sosyalizan söylemi hız kazanmış, mülk sahiplerine ağır vergiler getirilmiş, millileştirme ve devletleştirme dalgası eşliğinde büyük bir kalkınma hamlesi başlatılmıştı.

Nâsır’ın Milli Birlik Partisinin adı Arap Sosyalist Birliği’ne dönüştürülürken, her türlü muhalefet de bastırılmıştı.

Nâsır’ın bir Bonapart olarak sivrildiği bu tek parti diktatörlüğünde, sosyalizm kılıfı altında bir devlet kapitalizmi hayata geçirilecek ve burjuvazi güçlendirilecekti.

Nâsır, Arap devriminin ve mücadelesinin üç temel amacını “sosyalizm, birlik ve özgürlük” olarak ortaya koyuyordu. Bu üç tema, ideologluğunu Nâsır’ın yaptığı “Arap sosyalizmi”nin temel şiarlarını oluşturuyordu. Bizzat Nâsır tarafından Marksizmden ve materyalizmden ayrılığının önemle altı çizildiği bu “sosyalizm” anlayışı, İslama yönelik sıcak vurgularıyla halkın sempatisini güçlü kılmayı hedefliyordu ve bunu büyük ölçüde de başaracaktı. Kapitalizm ve komünizm dışında üçüncü bir yol, kapitalist olmayan bir yol olarak tarif edilen Arap sosyalizminin özel mülkiyetin varlığıyla herhangi bir problemi yoktu. Şöyle diyordu Nâsır: “Biz özel mülkiyete değil, sömürüye karşıyız. Eğer özel mülkiyete karşı olsaydık ona derhal el koyar ve tazminat da ödemezdik, özel mülkiyeti yasaklardık. Fakat biz özel mülkiyetin toplumsal bir işlevi olduğunu söylüyoruz. Özel mülkiyet, ancak sömürüye yöneldiği zaman bu işlevin ötesine geçmiş olur.”1 Demagojik söylemlerle donatılan bu anlayış kısa süre içinde tüm bölgede büyük bir ilgiyle karşılandı. SosMısır devlet başkanı Nâsır ve SSCB devlet başkanı Kruşçev

Mart 2011 • sayı: 72

yalizmi, tepedeki bir devlet partisinin işçi sınıfının hiçbir dahli olmaksızın uygulayacağı bir kalkınma stratejisi olarak gösteren ve yücelten bu melez ideoloji, 50’li yıllardan itibaren Suriye ve Irak’taki Baas rejimleri de dahil olmak üzere geniş bir etki alanına kavuşacaktı. Mısır Komünist Partisi ise kendini feshederek Nâsır’ın Sosyalist Birliğine katılacaktı. Bu adım, hatırı sayılır bir gücü olan KP’nin Mısır tarihinden silinmesini de beraberinde getirecekti.

Bu dönemde Müslüman Kardeşler de yoğun bir baskıyla karşı karşıya kalmışlardı. Geriye dönecek olursak, Hür Subaylar’ın gerçekleştirdiği darbeyi alkışla karşılayan İhvan, kısa süre sonra yeni oluşturulan anayasanın Kuran temelinde bir anayasa olması yolundaki talebi reddedilince hükümet karşıtı bir tutum takınmaya başlamış ve yeni hükümetin İslam karşıtı olduğu söylemiyle muhalefetini arttırmıştı. El-Benna’nın ardından liderlik koltuğuna geçen Hubeydi, daha önce de belirttiğimiz gibi, uzlaşmacı bir çizgi izlese de, hükümeti çeşitli politikaları yüzünden eleştiriyordu. Hubeydi’nin bir süre önce feshettiği gizli askeri örgüte bağlı bir İhvan üyesinin 1954 Ekiminde Nâsır’a suikast düzenlemesi, rejim açısından bardağı taşıran son damla oldu. İhvan yasaklanırken, 6 lideri asıldı, Hubeydi ömür boyu hapisle cezalandırıldı, binlerce üyesi tutuklandı, binlercesiyse Suriye, Lübnan, Ürdün ve Suudi Arabistan’a sürgün edildi.

Dışarıda kalan İhvan üyeleri uzun süre yeraltı faaliyeti yürüttüler. Hapiste bulunan fakat içerdeyken yazdığı yazılar ve kitaplarla görüşleri hızla yayılan Seyyid Kutub’un ünüyse iyice yayılmıştı. İhvan’ın en önemli ideologlarından biri olan Kutub’un radikal fikirleri özellikle genç kadrolara esin veriyordu. 1964’te ilan edilen genel afla İhvan üyeleri serbest bırakılırken, örgütle Nâsır arasında kısa süreli bir yakınlaşma dönemi yaşanacaktı. Bu noktada Nâsır’ın asıl amacı, ülkede yükselen komünist harekete karşı İhvan’ı yanına çekebilmekti. Ancak bu bahar fazla uzun sürmeyecekti. 1965 yazında İhvan, Nâsır’a yönelik suikast planlarının açığa çıkarıldığı söylenerek yeni bir operasyon dalgasına maruz kalacaktı. Yüzlerce kişi tutuklanırken, aralarında Seyyid Kutub’un da bulunduğu üç örgüt lideri ölüm cezasına çarptırılacak ve idam edilecekti.

1970-1981: Enver Sedat dönemi Nâsır 1970’te öldükten sonra başa geçen Enver Sedat kısa süre içinde politika değişikliğine giderek özel sektörü canlandırmış ve SSCB’yle yapılan askeri ve ekonomik işbirliği anlaşmalarını feshederek Mısır’ı ABD’nin bölgedeki yakın ortaklarından biri haline getirmişti. Burjuvazinin alabildiğine palazlandığı bu dönemin yükselen değeri “Arap sosyalizmi” değil, serbest piyasa ekonomisiydi! İhvan da bu değişime fazlasıyla uyum gösterecekti. Sedat döneminde hapisteki İslamcılar serbest bırakılıp İhvan’a yönelik baskılar önemli ölçüde azalırken, asıl düşman sosyalizm olacaktı.

32

sayı: 72 • Mart 2011

marksist tutum

1976’da, Nâsır’ın kurduğu Arap Sosyalist Mısır devlet başkanı Enver Sedat, ABD devlet başkanı Birliği içinde üç kürsü oluşturuldu ve bir yıl son- Jimmy Carter ve İsrail devlet başkanı Menahem Begin ra bunlar ayrı partilere dönüştürüldü. Bunlardan ikisi bugün de varlığını sürdürmektedir: Mısır Sosyalist Arap Partisi ve Ulusal İlerici Birlik Partisi (Tagammu). 1978’de kurulan Ulusal Demokratik Partinin (UDP) başkanı ise bizzat Enver Sedat olacaktı.2 1979’da yapılan seçimlerde, devlet partisi niteliğindeki UDP parlamentonun yüzde 90’ına hâkim oldu. Anayasada cumhurbaşkanının üst üste iki dönemden fazla seçilmesini yasaklayan maddenin de kaldırılmasıyla Sedat’a ömür boyu başkanlık yolu açıldı. Ne var ki bunun meyvesini yemek Sedat’a değil Mübarek’e nasip olacaktı!

Komünist solu yok etmek için İslami söylemin önemli bir araç olarak kullanıldığı bu dönemde Sedat yönetimi İhvan’a alabildiğine toleranslı davranacakülkelerine sürgün gidip buralarda kârlı işlerle iştigal eden tı. 1981 Anayasasına, “şeriat tüm yasaların temel kaynaİhvan üyeleri de alabildiğine zenginleşmiş ve Mısır’daki ğıdır” maddesi eklenecek, ancak, dini temellere dayanan örgütün önemli finans kaynakları haline dönüşmüşlerdi. partileri yasaklayan partiler kanunu gereğince, İhvan’ın Bu durum, tepeyle taban arasındaki çelişkileri de kesyasal parti kurmasına izin verilmeyecekti. Bununla birlikkinleştirecekti kuşkusuz. Müslüman Kardeşler’in tepesinte İhvan bir cemaat örgütü olarak kabul görmeye devam dekiler artık “kapitalist kardeşler” haline gelirken, İhvan’ı edecekti. İhvan’ın 1976’da yayınlamaya başladığı Dava düzenle işbirliği yapmakla, uzlaşmacılıkla, hatta kâfirlikle (davet) adlı aylık yayının tirajı 100 bine çıkacaktı. suçlayan ve ondan ayrılanlar tarafından kurulan çeşitli 70’lere gelinceye kadar, İhvan’ın seslendiği taban esas radikal İslamcı örgütler de ortaya çıkmıştı. Özellikle de olarak kentli ve eğitimli küçük-burjuvaziydi. Ancak 70’li üniversite gençliğine dayanan bu örgütlerin önemlice bir yıllarda IMF ve Dünya Bankası politikalarıyla yüz yüze bölümü silahlı mücadele çizgisini benimsemişti. Bunlar, gelen ve devlet kapitalizmini terk etmeye ve dışa açılmaya kurucu önder el-Benna’nın ılımlı görüşlerini eleştirip, rabaşlayan Mısır’da muazzam bir toplumsal dönüşüm yaşandikal görüşleriyle öne çıkan Seyyid Kutub’u sahipleniyormaya başlanacaktı. İş bulmak ümidiyle köyden kente akan lardı. İhvan, mevcut düzenin tümüyle bozulmadığı görüyüz binlerce köylü, bir yandan işsizlik girdabında yoksulşünden hareketle, sistemin ıslah edilebileceğini savunan luğun pençesine sürüklenirken, öte yandan kentin korureformist bir anlayışa sahipti. Kutubçular ise düzenin naksız yabancı ortamıyla yüz yüze kalacaktı. Bu kitlenin bütünüyle bozulduğunu, ıslahının mümkün olmadığını, önemli bir bölümü, camiler, aşevleri, yardım kurumları, şiddete başvurarak gerçekleştirilecek bir devrimin zorunlu okullar, hastaneler gibi kuruluşlarla büyük bir dayanışma olduğunu savunuyorlardı. ağı oluşturan İhvan’a sığınacaklardı. Böylece İhvan yoksul Radikal İslamcı örgütlerin üniversitelerde taban edikır ve kent kesimleri arasında etki alanını genişletecekti. nebilmelerinin nesnel bir zemini vardı kuşkusuz. 70’lerin Sedat hükümetinin Dünya Bankası’yla işbirliği içinikinci yarısında üniversitelerin kapasiteleri sıçramalı bir de, kamu çalışanlarının ikramiyelerini kesmesi, ücretlerini şekilde artarken, ekonomik zorluklardan mustarip olan dondurması ve temel gıda ürünlerine yapılan sübvansive üniversite sonrasında işsizliğe mahkûm edilen emekçi yonları kaldırması sonucunda gıda fiyatlarının fırlaması, çocuklarının öfkesi de bir o kadar yükselmişti. Bu yıllar1977’de yüz binlerce emekçinin sokaklara dökülmesine da İslamcı öğrenci dernekleri üniversitelerde önemli bir yol açtı. Mısır tarihine “Ekmek Ayaklanması” olarak gegüce ulaşmıştı. Sosyalistlerin büyük bir saldırı altında olçen bu isyan, kanlı bir şekilde bastırıldı. 18-19 Ocak taduğu bu dönemde, yoksul ve sistemden ümidini kesmiş rihlerinde gerçekleşen bu iki günlük isyanda, ordu sokağa gençliğin yönelebileceği bir tek adres vardı: İslamcı radikal dökülen halka saldırmış, 79 emekçiyi katletmiş, 800’den örgütler. Bu örgütlerden ikisi, Cihadcı İslami Cemaat ve fazlasını yaralamıştı.

Cihad, işbirliği yaparak Enver Sedat’ı öldürecek kadar ileri Yoksul emekçilerin daha derin bir sefalete sürüklendiği gideceklerdi. bu dönemde, içlerinde çok sayıda İhvan üyesinin de bulunduğu kapitalistlerse “serbest piyasa ekonomisi”nin ni1981’den bugüne: Mübarek dönemi metlerinden faydalanarak ceplerini dolduracaklardı. İhvan üyeleri arasında da, büyük otellerin, holdinglerin, bankaEnver Sedat’ın öldürülmesinin ardından, yerine o sıların sahibi olanların sayısı artacaktı. Mısır’dakilerin yanı rada cumhurbaşkanı yardımcısı olan, eski hava kuvvetsıra, Suudi Arabistan ve diğer petrol zengini Ortadoğu leri komutanı Hüsnü Mübarek geçti. Onun döneminde

33

Mart 2011 • sayı: 72

marksist tutum Mübarek ve Bush

ABD ile ilişkiler daha da sıkılaştı ve Mısır İsrail’den sonra ABD’den en çok yardım alan ikinci ülke haline geldi. Her yıl 1,3 milyar dolar askeri yardımın yanı sıra 1 milyar dolara yakın da ekonomik yardım aldı. Bunun karşılığında Mısır, bölgede ABD politikasını kayıtsız şartsız destekleyen ve yanı başındaki Filistin halkının İsrail tarafından katledilmesine göz yuman bir ülke olacaktı.

30 yıl boyunca uygulanan sıkıyönetimle ve devlet terörüyle karakterize olan Mübarek döneminde izlenen neoliberal politikalar ve ABD’ye biat politikası geniş emekçi kitlelerde büyük bir öfke birikimine yol açacaktı. Devletin ekonomideki ağırlığını azaltmak üzere devreye sokulan özelleştirme politikası bu dönemde doruğuna ulaştı ve pek çok kamu kuruluşu özelleştirildi. Tarımdaki yıkım politikaları da benzer bir etkiye kırda yol açacak ve işsizliği kronik hale getirecekti. Artan hoşnutsuzluktan en çok faydalanansa İhvan olacaktı. Meslek odalarında, birliklerde, üniversitelerde önemli bir güce kavuşan İhvan, her ne kadar yasal bir politik partiye dönüşemese de, diğer partilerle yaptığı seçim ittifakları sonucunda parlamentoya milletvekillerini göndermeyi başaracaktı. 1984 seçimlerine Vafd partisi ile ittifak halinde giren İhvan 10 milletvekilliği kazanırken, bu sayı 1987 seçimlerinde 34’e yükselecekti. 2005’e gelindiğindeyse, İhvan 88 milletvekili ile mecliste yüzde 20’lik bir ağırlığa sahip olacaktı. Özellikle 90’lı yıllardan itibaren güç kazanan radikal İslamcı örgütlerle hesaplaşmaya girişen Mübarek, ılımlı ve reformist bir politika izleyen İhvan’a karşı daha yumuşak bir tutum takındı. Ancak özellikle seçim dönemlerinde, İhvan, kitlesel tutuklama operasyonlarına maruz kalmaktan ve medya kampanyaları eşliğinde Mübarek’in hışmına uğramaktan kaçınamayacaktı. Zira Mübarek İhvan’ı güçlü bir rakip olarak görüyor ve “terörist” vb. ithamlarıyla her fırsatta bu gücü tırpanlamayı kendi iktidarı açısından zorunlu görüyordu.

Mısır’ın en örgütlü muhalif siyasi gücü haline gelen İhvan, çeşitli organizasyonlar ve uluslararası ölçeğe yayılan bağış kampanyaları sayesinde büyük bir ekonomik güç haline de gelmiştir. Bu açıdan İhvan’ın yöntemleri, Tür-

34

kiye’de Fethullah Gülen cemaatinin ya da Milli Görüşçülerin izlediği yöntemlerle büyük bir benzerlik taşımaktadır. Şimdilerde İhvan, gerek yerli gerekse uluslararası burjuvazinin İslami bir devlet kurmaya çalışacağı yolundaki korkularını gidermek üzere sık sık açıklamalar yapıyor ve demokratik bir cumhuriyetten yana olduğunu, radikal bir örgüt olmadığını beyan ediyor. Cunta karşısında ılımlı bir politika izlemekle birlikte, yönetimin bir an önce sivillere terk edilmesi talebini yükseltiyor. Şimdiye dek büyük bir siyasi baskının ve UDP’nin fiili tek parti diktatörlüğünün hüküm sürdüğü Mısır’da, sosyalistlerin yanı sıra irili ufaklı burjuva partiler de önemli bir güce sahip değillerdi. Aralarında Vafd, Gad, Tagammu, Nâsırcı Parti gibi partilerin de bulunduğu burjuva partiler, aslında Mübarek rejimine entegre olmuşlardı. Devlet baskısıyla tarumar edilen siyaset arenasında, en büyük muhalif gücü, lider kadroları yurt dışında bulunan, yarı-illegal durumdaki Müslüman Kardeşler oluşturuyordu. Mübarek devrilmeden önce, İhvan’ın yüzde 20 ilâ 30 arasında değişen bir oy oranına sahip olduğu tahmin ediliyordu. Ne var ki, serbest seçimlerin gerçekleştirildiği bir ortamda burjuva siyaset arenasının nasıl şekilleneceği henüz belli değil. Müslüman Kardeşler, geçtiğimiz günlerde Özgürlük ve Adalet Partisi adında bir parti kurarak bundan böyle bu parti aracılığıyla siyasete katılacaklarını duyurdu. Ordunun3 olağan bir parlamenter işleyişe geçit vermesi durumunda, siyasette yeni bir harmanlanmanın yaşanacağı ve başka siyasi oluşumların ortaya çıkacağı da açıktır.

Son yıllarda işçi hareketi Ocak ayından bu yana bir devrimci sürecin yaşandığı Mısır’da, bizi asıl ilgilendiren kuşkusuz, devrimci bir örgütlülükten yoksun olan işçi sınıfının kısa vadede böyle bir örgütlü güce kavuşup kavuşamayacağıdır. Mısır işçi sınıfı, 2004’ten4 bu yana gerçekleştirdiği kitlesel grevlerle uzun süren sessizliğini bozmuştu. Yükselen işçi hareketini ciddi bir tehdit olarak gören Mübarek rejimi, baskı ve şiddetle bu hareketi sindirmeye girişti. Ancak uygulanan devlet terörüne, tutuklamalara, işkencelere rağmen hareketin yayılmasını engelleyemedi. 2006 yılı sonlarında patlak veren grev dalgası 2007 sonbaharında on binlerce işçiyi kapsayacak şekilde yeniden yükselişe geçti. Mahalla El Kubra kentindeki 20 bine yakın tekstil işçisinin başlattığı grev, işgale dönüşerek kazanımla sonuçlandı. Grev dalgası diğer sektörlere de sıçrayacaktı. Bu dalganın bir parçası olarak yükselen 55 bin vergi memurunun üç ay süren coşkulu grevi de, Mısır işçi sınıfının silkinip ayağa kalktığının bir göstergesiydi. Bu grev sonucunda Mısır, on yıllar sonra ilk bağımsız sendikayla tanıştı: Emlak Vergisi İşçileri Sendikası. Bu sendika, 2011 Ocağında Tahrir Meydanında

sayı: 72 • Mart 2011

marksist tutum

de almış ve baskı yasalarıyla, işkencelerle, gözaltılarla bunu bastırmaya çalışmıştı. Ne var ki, tüm bu tedbirler Mübarek’in devrilmesinin önüne geçemedi. Şimdi ordu, yaşanan devrimci sürecin düzeni alaşağı etmesinin önüne geçmek için çırpınıyor. Şimdilik şiddete başvurmak yerine burjuva muhalefeti de ikna edeceği bir geçiş dönemiyle burjuva düzeni raydan çıkmaktan kurtarmaya çalışıyor. İşçi sınıfının politik bir örgütlülükten yoksunluk koşullarında bunu başarması büyük ihtimal olsa da, yaşanan devrimci durum burjuvaziyi yine de tedirgin ediyor.

Tunus’tan başlayan halk isyanı bugün tüm bölgeyi etkisi altına almış, Libya’da 42 yıllık Kaddafi rejimi yıkılmaya yüz tutmuş, 2007 yılındaki Mahalla tekstil grevi Bahreyn’de, Yemen’de ve pek çok bölge ülkesinde çıplak diktatörlük rejimleri yayıkuruluşu duyurulan Bağımsız Sendika Federasyonunun da lan hareketi bastırmanın telâşı içine düşmüşlerdir. Bütün kurucu üyesi olacaktı. bunlar, örgütlü bir işçi hareketinin olması durumunda işçi 2008 Nisanında tekstil işçileri arasında bir grev dalgası devrimlerinin nasıl sınır tanımaksızın tüm dünyayı etkidaha patlak verdi. Asgari ücretin yükseltilmesini, ödenmesi altına alacağının da ipuçlarını vermektedir. On yıllardır yen ikramiyelerinin ödenmesini, fabrika yöneticilerinin burjuva propagandanın etkisiyle, işçilere, emekçilere olagörevden alınmasını ve çalışma koşullarının düzeltilmesini mazmış gibi görünen şey, artık zihinlerde olabilirlik kaisteyen Mahalla tekstil işçileri, 6 Nisanda greve gidecekzanmıştır. Bu tarihsel öneme sahip büyük bir dönüşümlerini duyurdular. İrili ufaklı muhalif kesimler, aydınlar, dür. Bu moral dönüşümü maddi bir dönüşüme çevirmek meslek odaları ve gençlik grupları, genel grev çağrısı yaiçinse komünistlere büyük iş düşmektedir.  parak bu grevi destekleyeceklerini açıkladılar. Mübarek diktatörlüğü, baskı ve şiddetle, grevin genel greve dönüş_______________________ 1 mesinin önüne geçti. Fabrikaların etrafı polis tarafından Bkz. İlkay Meriç, Nâsır’dan Chavez’e Bonapartizm kuşatıldı, yüzlerce işçi gözaltına alındı, ancak buna rağÇeşitlemeleri, MT, Nisan 2006 2 men kadınlı erkekli binlerce tekstil işçisinin greve çıkması Ulusal Demokratik Parti 1989’da Sosyalist Enternasyonal’e üye engellenemedi. 7 Nisanda Mahalla tekstil işçileri, eşlerioldu ve bu üyelik, devrimci ayaklanmanın patlak vermesinin ardından, 31 Ocak 2011’de Sosyalist Enternasyonal’in nin, çocuklarının ve bölgedeki emekçilerin katılımıyla 40 “sosyalistliği” tutup onu üyelikten ihraç edinceye devam etti. bin kişinin katıldığı büyük bir protesto gösterisi düzenleTıpkı Tunus’taki Bin Ali’nin partisi gibi. diler. Üstelik bunu polisle çatışarak yaptılar.5 3 Mısır’da ordu üst bürokrasisi tekelci sermayenin organik bir 2009’da greve çıkan öğretmenlerin örgütlediği ikinci parçasıdır. Savaş sanayiini bir yana bırakacak olursak, ordu, bağımsız sendikayı, kısa bir süre sonra bağımsız sağlık işbanka ve finans sektöründen çelik sanayine, çimentodan çileri sendikasının örgütlenmesi izleyecekti. Her iki sendipetrole, inşaattan turizme, tarım çiftliklerinden elektrikli ev ka da yeni oluşturulan Bağımsız Sendika Federasyonunun aletleri üretimine, içme suyundan zeytinyağı tesislerine, sütten ekmeğe varıncaya kadar pek çok sektörde büyük yatırımları kurucuları arasında yer almıştır. olan bir holding konumundadır. Bu ekonomik güç siyasi Mısır’da halk ayaklanmasını takiben başlayan grevler, vesayetle bütünleştiğinde, karşımıza çok güçlü bir iktidar odağı Mübarek’in devrilmesinin ardından sönümlenip yok olçıkmaktadır. madı. Tekstil işçileri, banka ve borsa çalışanları, çimento 4 2004 yılında tekstil fabrikalarında başlayan grevler sonrasında, işçileri, elektrifikasyon işçileri, telekomünikasyon işçileri, 2005’teki başkanlık ve parlamento seçimlerine bir güç birliğiyle kimya işçileri ve irili ufaklı pek çok işyerindeki işçiler, hafgirilmesi hedefiyle örgütlenen Kifaya (Yeter) Hareketi, Nâsırcılardan İslamcılara, liberallerden Marksistlere geniş bir talardır grevdeler. Onbinlerce işçinin katıldığı bu grevlerde yelpazeye sahip çeşitli kesimlerden oluşmaktadır. Hareket o daha çok ekonomik talepler öne çıkıyor. Bununla birlikte dönemden itibaren Mübarek’in iktidardan çekilmesi talebini işçiler ordunun tehditlerine kulak asmıyorlar ve hareket yükseltmiştir. Ancak ilerleyen süreçte farklı görüşler arasındaki devam ediyor. anlaşmazlıklar nedeniyle hareket giderek güç kaybetmiştir.

2004 yılından itibaren yükselişe geçen işçi hareketi, 5 Geçtiğimiz aylarda patlak veren halk ayaklanmasına katılan Mısır’da 25 Ocakta patlak veren isyanın ipuçlarını o zagruplar arasında yer alan 6 Nisan Hareketi, bu grev sürecinde, gençler tarafından internet üzerinden örgütlenen bir harekettir. manlardan veriyordu. Bu mesajı Mübarek diktatörlüğü

35

“Bağımsız Yargı” İftiharla Sunar: Pınar Selek Davası Suphi Koray

1998 yılında Mısır Çarşısı’nda meydana gelen patlamanın üstüne mal bulmuş mağribi gibi atlayan devlet, tam bir yargılama karikatürü sahneye koydu.

Pınar Selek davası daha baştan itibaren patlamayla ilgili olmaktan çıkmış, Selek nezdinde sanık sandalyesine Kürt hareketi oturtulmuştur.

Zaten diğer sanıkların serbest bırakılmalarına rağmen Selek’in hâlâ yargılanmasının ve davanın Selek ile özdeşleşmesinin sebebi, Selek’in baskılara inat bildiğinden şaşmaması ve doğru ve haklı bulduğu şeyler için mücadelesine devam etmesidir.

36

1

998 yılında Mısır Çarşısı’nda meydana gelen patlamada 7 kişi ölmüş, 127 kişi ise yaralanmıştı. Bu olayın üstüne mal bulmuş mağribi gibi atlayan devlet, tam bir yargılama karikatürü sahneye koydu. Olayla hiçbir alâkası olmadığı halde “Mısır Çarşısı faili” olarak yargılanmaya başlayan Pınar Selek yıllarca hapiste kaldı. Üstelik aleyhinde hiçbir delil olmamasına rağmen! Patlamanın bombadan kaynaklanmadığı birçok raporla kanıtlanmış olduğu için Mısır Çarşısı olayını bir bombalama eylemi olarak adlandırmak bile doğru değil. Yargının ne kadar “bağımsız”, ne kadar “tarafsız”, ne kadar “adil” olduğunun en güzel örneklerinden biridir Pınar Selek davası!

Hâlâ devam eden davada mahkemenin Pınar Selek için verdiği beraat kararı geçtiğimiz yıl Yargıtay tarafından ikinci defa bozulmuştu. Bu yüzden 9 Şubatta dava yeniden görülmeye başlandı. Selek için beraat kararında direnen mahkeme, diğer sanıklar için davayı Haziran ayına erteledi. Böylece Selek’e 3. kez beraat verilmiş oldu. Ancak savcılık karara itiraz etti. Bu durumda Yargıtay Ceza Genel Kurulu mahkemenin kararını inceleyecek ve itiraz kabul edilirse dava tekrardan görülecek.

Kurulun savcının itirazını kabul etmesi sürpriz olmayacaktır. TC mahkemeleri “bağımsız yargı” örneklerine defalarca sahne olmuştur. Kemal Türkler davası, Doğan Öz davası en bilindik örneklerdir. Kemal Türkler’in katili kızının tanıklığına rağmen serbest bırakıldı. 1978 yılında kontrgerilla yapılanmasının peşine düştüğü için öldürülen Savcı Doğan Öz’ün davası ise yargının kimin hizmetinde olduğunu gösteren en bariz örneklerden biridir. Katil yakalanmış, suçunu itiraf etmiş ve idama mahkûm edilmişti. Ancak Askeri Yargıtay mahkemenin kararını bozmuştu ve mahkeme şu kararı açıklamak zorunda kalmıştı: “Elimizdeki bilgiler, belgeler ve tanık ifadeleri cinayeti İbrahim Çiftçi’nin işlediğini gösterirken ve vicdani kanaatimiz de bu yönde oluşmuşken, Askeri Yargıtay Ceza Daireleri Genel Kurulu’nun kararına uymak zorunda kalarak sanığı beraat ettiriyoruz.”

sayı: 72 • Mart 2011

Selek davasına bakan alt mahkeme şimdiye kadar böyle bir karar açıklamış değil. Ancak ikinci kez Yargıtay kararına direnme hakkı bulunmuyor. Dolayısıyla eğer Yargıtay’dan müebbet hapis talebi tekrarlanırsa bu karar geçerli olacak ve Doğan Öz davası tersinden tekerrür etmiş olacak.

Pınar Selek kimdir, suçu nedir?

Adı burjuva medyada “sosyolog” ibaresi ile geçse de, Pınar Selek sıradan bir sosyolog değildir. Selek ezilenlerin yanında yer alan, mücadelelerine destek veren bir insandır.

Bu bağlamda barış ve insan haklarıyla ilgili birçok derneğe ve harekete aktif destek sunmaktadır. Sokak çocuklarının, transseksüellerin vb. hayata tutunmalarını sağlamak amacıyla Sokak Sanatçıları Atölyesi’nin kurulmasına öncülük yapmıştır. Bu atölye Mısır Çarşısı olayından sonra polisin baskıları yüzünden dağıldı. Ama hepsinden öte Selek’in bu kadar tanınmasına sebep olan, Kürt hareketine verdiği destek oldu. Ailesi TİP geleneğinden gelen Selek, Kürt olmamasına rağmen ezen ulusun milliyetçiliğine prim vermemiş, ezilen Kürt ulusunun yanında yer almıştır. Kürt sorunu üzerine çeşitli araştırmalar yapmıştır. Hapisten çıktıktan sonra bile üzerindeki baskıların artmasına rağmen Kürt hareketine desteğini sürdürmüştür.

Mısır Çarşısı davasının 13 yıldır sürmesine, “sanıkların” yıllarca hapiste kalmalarına ve işkence görmelerine sebep olan, sanıkların Kürt hareketiyle olan bağlarıdır.

Düzen güçleri, patlamayı Kürt hareketine karşı bir antipropaganda aracı olarak kullanmak istemiştir. Bu amaçla patlamanın PKK tarafından yapıldığı haberleri basına servis edildi. Halkı terörize etmek için her türlü yalana başvuruldu. Bu davada kirli savaş yöntemleri asıl olarak Pınar Selek üzerinden hayata geçirilmeye çalışılmaktadır. Çünkü Selek’in Türkiye’nin en can yakıcı sorununa dair çalışma yürütmek istemesi ve Kürt halkının yanında yer alması

marksist tutum

TC’nin yumuşak karnına dokunmuş ve devletin çeşitli aygıtlarını harekete geçirmiştir. Mısır Çarşısı patlaması bu açıdan bulunmaz bir fırsat oldu. Patlamadan iki gün sonra gözaltına alınan Selek’e olayla ilgili hiçbir soru sorulmadı bile. Çünkü Mısır Çarşısı patlamasından dolayı gözaltına alınmamıştı. Ancak sonrasında patlamayla arasında bir bağ kurulacaktı! Selek, patlamayla ilişkilendirildiğini bile ancak televizyondan öğrenebildi.

Yaptığı araştırmayla ilgili sorular soruldu işkenceli sorgularda: Kimlerle bağı vardı, militanlara nasıl yardım ediyordu? Nasıl bir işkence gördüğünü kendi savunmasında şöyle anlatıyor: “Ben, çok yoğun ve dayanılmaz bir işkence gördüm. Filistin askısında kolum çıktı, çok kötü biçimde yeniden taktılar. Hemen hemen hiç uyutulmadım.

‘Sünger gibi olacak’ çığlıkları arasında beynime yapılan işkence, akıl hastanelerinde delilere yapılan ‘şok tedaviden’ farksızdı.”

Sokak Sanatçıları Atölyesi’ne polis tarafından yapılan baskında bomba bulunduğu iddia edildi. Komplo genişliyordu. Ortada bir suç olmayınca kanıt da olamayacağı için devlet kendi sahte kanıtlarını olay yerine koyuyor, işkenceyle ifade alıyor, bilimsellikten uzak raporlar hazırlatıyordu emrindeki kurumlara. Patlamanın ardından yapılan ilk olay yeri inceleme raporlarında patlamanın tüp gaz sızıntısı sebebiyle meydana geldiği ve bomba bulgusuna rastlanılmadığı açıkça yer alıyordu. Savcılık ise ısrarla “bomba izi” arıyordu. Birçok maddede bulunan “nitroselüloz”, bomba kanıtı gibi gösterildi. Olayla ilgili toplam 11 rapor hazırlandı ve bunlardan sadece iki tanesi patlamanın sebebinin bomba olabileceği yönündeydi. Bu iki rapor da bilimdışı ve İçişleri Bakanlığı tarafından amaca yönelik olarak hazırlatılmış raporlardı. Ağır Ceza Mahkemesinin bu kanıtları göz önünde bulundurarak verdiği beraat kararları ise Yargıtay tarafından bozuldu. Çünkü Yargıtay, Selek’in ağırlaştırılmış müebbet hapis ile cezalandırılmasını istiyor. Çarpık raporlar yetmeyince Selek’in patlamanın faili olduğunun kanıtı olarak diğer sanıklardan A. Öztürk’ün “birlikte yaptık” ifadesi gösterildi. Oysaki bu ifadenin işkence altında alındığı Öztürk tarafından daha sonra mahkemede dile getirildi. Ancak bu dikkate alınmadı! Üstüne üstlük Öztürk’ün Türkçe bilmeyen halasına imzalattırılan ifade de, Selek ve Öztürk’ün birlikte “bombalama eylemini” gerçekleştirdiklerinin kanıtı sayıldı. Dava baştan sona benzeri düzmece kanıtlarla devam etti. Bu arada “bağımsız ve bilimsel” Adli Tıp Kurumunun katkılarını da unutmamak gerek! Tüm bunlar bu davanın hukuki olmadığını, politik bir dava olduğunu gösteriyor.

Yargı bağımsız mıdır? Şemdinli davası, KCK davası, Pınar Selek davası ve daha birçok örnek, “bağımsız yargı”nın Kürtlere karşı olan özel hassasiyetini gösteriyor. Bu davalarda yargı kurumlarının ve onların mensuplarının tutumları, yargının ege-

37

marksist tutum

menlerin denetimindeki siyasal bir kurumdan başka bir şey olmadığını ortaya koyuyor. Ezkaza düzen dışına çıkan bir yargıç, savcı veya mahkeme olursa, aynı yargı kurumu bu “ayrıkotlarından” yine kendi iç mekanizmasıyla kurtulmasını biliyor. Yargıtay ve HSYK bu temizlik işini başarıyla yürütmektedir. Örneğin, Şemdinli iddianamesinde Büyükanıt’a suçlamada bulunan savcı Ferhat Sarıkaya HSYK tarafından meslekten ihraç edilmişti. Hakeza Yargıtay, alt mahkemelerde alınan kararları düzenin işleyişi açısından sıkıntılı bulursa bozmaktadır. Bu kararlar da yine “hukuka” dayandırılmaktadır. Minareyi çalan kılıfını hazırlar!

Yargının bağımsızlığından söz edilemeyeceğini daha önce de dergimizdeki birçok yazıda belirtmiştik: “Kürtlere yönelik olarak, bizzat yargının (özellikle de savcıların) emrindeki kolluk kuvvetlerinin yaptıkları saldırılar, baskılar, gözaltılar ve tutuklamalar bile tek başına yargının egemen sınıfa ne kadar göbekten bağlı olduğunu ve ne kadar siyasi bir kurum olduğunu fazlasıyla göstermektedir. Sadece KCK davasından tutuklananların sayısı 1500’ü aşmış durumdadır ki, bunların içinde 54 belediye başkanı bulunmaktadır.

Aynı ‘bağımsız’ yargı, Türk burjuvazisinin ve özellikle de ordunun yönlendirmesiyle Kürtlerin partisini kapatmış, 2 milletvekilinin dokunulmazlığını kaldırarak vekilliklerini düşürmüştür. Oysa aynı mecliste cinayetle suçlananından katliamcısına, yolsuzluk yapanından yüz kızartıcı suç işleyenine kadar bir dolu milletvekili dokunulmazlık zırhının arkasında korunmaktadır. Yargının Kürtlere ve devrimcilere karşı bu seçiciliği bağımsız olmadığının kanıtı değildir de nedir?” (Kerem Dağlı, Hukukun Üstünlüğü ve Bağımsız Yargı Üzerine, Ocak 2011) Pınar Selek davası daha baştan itibaren patlamayla ilgili olmaktan çıkmış, Selek nezdinde sanık sandalyesine Kürt hareketi oturtulmuştur. Zaten diğer sanıkların serbest bırakılmalarına rağmen Selek’in hâlâ yargılanmasının ve davanın Selek ile özdeşleşmesinin sebebi, Selek’in baskılara inat bildiğinden şaşmaması ve doğru ve haklı bulduğu şeyler için mücadelesine devam etmesidir. Selek hapiste kaldığı 2,5 sene boyunca çalışmalarına devam ettiği gibi, dışarı çıktıktan sonra da aktif olarak politikanın içinde yer aldı. Bu dönemde Özgür Gündem gazetesinde yazılar yazdı. Aynı zamanda gazetenin yayın kurulunda ve Demokratik Toplum Hareketi’nin içerisinde de yer aldı.

Kürt sorununun çözümü için mücadele eden birisi TC’nin gözünde daha baştan suçludur, ispatı için kanıta da gerek yoktur. Savcının son duruşmada alınan karara, zembereğinden boşalmış yay gibi, daha mahkeme gerekçeli kararını bile açıklamadan itiraz etmesi bile bunun ifadesidir. Selek yaşadığı topluma ve sorunlarına karşı duyarlı olma ve sorunları çözmek için mücadele etme suçunu işliyordu. Sadece sokak çocukları, travestiler veya kadınlarla ilgili sorunlarla ilgilenseydi belki de devletin hışmını bu kadar üzerine çekmeyecekti. Ama o bu toprakların bamteline dokundu. Suçu büyüktü, cezası kesilmeliydi!

Dava süresince hakkında ipe sapa gelmez iddialar or-

38

Mart 2011 • sayı: 72

taya atıldı. Gözaltına alındığında “Bombacı kız yakalandı”, “PKK’nın dişi teröristi yakalandı” gibi şoven burjuva medyanın şanına yakışır manşetlerle tanıtıldı. Burjuva medyaya verdiği röportajlar çarpıtılarak yayınlandı ve bunlar dava dosyasına delil olarak tıkıştırıldı. Ona vurulan her darbe Kürt hareketine vurulmuş oluyordu. Bazı aydınlar dava süresince Selek’in yanında yer alsalar da, TC yargısını teşhir etseler de, devlet aygıtları yeni suçlamalarda bulunup halkta infial yaratmaya çalıştı. İzlenen politika çamur at izi kalsın politikasıdır. Sonunda Pınar Selek’in ve dolayısıyla Kürt hareketinin suçsuzluğunu TC yargısı kabul etse de, ekilen düşmanlık tohumları kolayına temizlenmeyecek. Çünkü bu tip vakalarda suçlamalar, karalamalar, asparagas haberler basında çarşaf çarşaf yayınlanır, televizyon ekranlarında “zanlı” boy hedefi haline getirilir; işin içyüzü ortaya çıktığında ise buna dair haberler geçiştirilerek verilir.

Selek davasında da böyle olması muhtemeldir. Sonuçta kitlelerin zihninde, haksızlıklara karşı mücadele eden bir insan yerine, “bombacı kız” olarak kalabilir Pınar Selek.

On yıllardır ezilen, türlü baskılara maruz kalan, “faili meçhullere” kurban giden Kürt halkı yerine, “bölücü”, “terörist Kürtler” algısı daha da kuvvetlenebilir. Vücudunun parçalarını annesinin eteğinde topladığı Ceylanlar, yaşından çok kurşunun vücudundan çıkartıldığı Uğurlar unutulabilir. Buna karşı gelmek, gerçekleri anlatmak sadece devrimcilerin ve Kürtlerin görevi değildir, vicdan sahibi duyarlı her insanın görevidir.

Dilovası’nda Kanser Vakaları Artmaya Devam Ediyor Hakan Sönmez

1

960’lı yıllarda sanayileşmenin başladığı Kocaeli’ye bağlı Dilovası’nda, bugün 5 organize sanayi bölgesi, 1 sanayi sitesi, 193 sanayi kuruluşu bulunuyor ve 20 binden fazla işçi çalışıyor. Yaklaşık 45 bin nüfuslu bu sanayi havzasında kanserden ölümlerin oranı Türkiye ve dünya ortalamasının üzerinde. Ve her yıl kanser vakaları gittikçe artmaya devam ediyor.

Kocaeli Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Onur Hamzaoğu, 8 Ocakta Dilovası’yla ilgili bir rapor açıkladı. Bu rapordan, kapitalizmin insan sağlığını ve doğal çevreyi ne kadar hiçe saydığını bir kez daha görmüş oluyoruz. Hamzaoğu yaptığı araştırmada şöyle diyor: “Dilovası bölgesindeki kanserden ölümlerin hem Türkiye, hem de dünyaya oranla daha fazla sıklıkta olduğunu tespit ettik. Hava kirliliği ile ilgisini araştırdık. Kandıra ve Dilovası’nda her ay hava ölçümleri yaparak ağır metal analizlerini yaptık. Kandıra ve Dilovası’nda araştırmaya katılmayı kabul eden hamile kadınların hamileliklerini araştırdık. Doğumdan sonra da annenin sütünden ve bebeğin kakasından ilk örnekleri aldık. Araştırmalarımız şu anda devam ediyor. Sonuç beklentilerimizi doğrular şekilde çıktı.”

“Dilovalılar cehennemde yaşıyorlar. Kandıra ile Dilovası arasında inanılmaz bir fark var. Dilovası’ndaki anne ve bebekler cehennemin kurbanları.

Vücutlarında kadmiyum, alüminyum gibi metaller var. Bunlar insan vücudunda doğal olarak bulunan metaller değildir.”

Yine Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Bölümü, 1995-2004 arasında, Sağlık Bakanlığı verileri ve ölüm kayıtlarını tarayarak, Dilovası’nda her 3 ölümden 1’inin kanserden olduğu tespit etmişti.

Hazırlanan rapora göre 1995-2004 yılları arasında gerçekleşen ölümlerin %32’si kanserden kaynaklanıyordu. Kocaeli Üniversitesinin 2006 yılında yayınladığı ön raporun ardından Dilovası için TBMM’de araştırma komisyonu kuruldu. Komisyonun tavsiyeleri doğrultusunda bölgede hava kalitesi iz-

Dilovası’ndaki sorun burjuva medya tarafından birkaç gün gündemde tutulsa da veya burjuva kurumlarca birtakım önlemler alındığı söylense de değişen bir şey yoktur.

Kurulan komisyonlar veya alınan tedbirler bir süre sonra ortadan kalkmakta, patronlar yine bildiğini okumaktadır.

Emekçilerin karşı karşıya kaldıkları tüm sorunlar gibi çevre sorunu da kapitalist üretim ilişkilerinden bağımsız değildir. Kapitalistlerin kâr hırsı yüzünden her gün binlerce insan kanser gibi hastalıklardan ölüyor. Kapitalistler ise insanların kansere yakalanmasından son derece memnunlar. Çünkü bu defa da ilaç tekelleri kanser ilaçlarıyla milyonları ceplerine indiriyor.

Karşı karşıya olduğumuz gerçeklik budur.

39

marksist tutum

Mart 2011 • sayı: 72

ni kanserden kaybettiğini anlatıyor: “Geceleri burada kokudan durulmuyor, göz gözü görmüyor. Özellikle sabaha karşı fabrikaların bacalarından yoğun bir duman çıkıyor. Burada herkesin bir yakını ya kanserden ölmüş ya da kansere yakalanmış durumda.”

Deterjan fabrikasında çalışan ve kanser tedavisi gören 63 yaşındaki Sami Dinçer ise nasıl kansere yakalandığını şöyle anlatıyor: “Deterjanlar ambalaj olduktan sonra temizlik yapıyorduk.

Maske takıyorduk ancak faydası olmuyordu. Çok yoğun deterjan İşçi mahallelerinin fabrikalarla iç içe tozu vardı. İç organlarım durma olduğu Dilovası’nda işçiler zehir soluyor noktasına gelmişti. İlk önce bağırsak tembelliği gibi şeyler söylendi. Doktor, ‘neler yapıyordun?’ diye sordu. Çalıştığım lemeye alınarak kanser erken tedavi merkezi kurulmuştu. yeri anlattım. ‘Deterjanlardan olmuştur, bir anda olmaz, Ancak kurulan komisyon tespitten ve de tavsiyeden öteye uzun bir süre sonunda oluşur’ dedi. Eylülde ilk ameliyatıgidemedi. Kadınların sütünde doğalında insan vücudunda mı oldum. 4 aydır da kemoterapi görüyorum.” olmayan alüminyum, kadmiyum gibi metallerin çıkması, Bölgede yaşayan ve fabrikalarda çalışan işçilerin söykanser ve sakat doğum olasılığını yükseltmiştir. Yani geçen lediği gibi neredeyse her insanın, ya kendisi kanser veya sürede hava kirliliğinin önlenmesi konusunda bir ilerleme yakın bir akrabası. İşçilerin anlattıkları, kanser vakalarının yaşanmamıştır. ne sıklıkla yaşandığının yanında, kansere yakalanmalarının sebebinin hem oturdukları bölge hem de çalıştıkları Gerçekler ve burjuva kurumların ikiyüzlülüğü fabrika ortamı olduğunu çok açık ortaya koyuyor. Vali gerçekliği görmezden gelerek sınıf tavrını yani sermayenin Kocaeli Üniversitesinin yayınladığı rapora karşı, Kohizmetinde olduğunu açıkça göstermekte ve ölümlerin caeli valisi yayınlanan raporda bilimsel verinin olmadığıpatronların kâr hırsından kaynaklandığı gerçeğinin üstünı söylüyor ve ölüm oranlarını bakın ne şekilde açıklıyor: nü örtmeye çalışmaktadır. “Özellikle kamuoyunda gündeme gelen Dilovası ve kanser ile ilgili elimizde bilimsel bir veri yok. Raporu açıklayan hocalarımız ile görüştük. Raporun daha bitmediğini bize Ölümlerin sebebi sermayenin kâr hırsıdır ilettiler. Bitince Sağlık Bakanlığı ile ortaklaşa neler yapılması konusunu görüşeceğiz. Ancak açıklandığı gibi 10 kiKocaeli, demir, çelik, kimya, petrol, otomotiv ve lastik sektörü olmak üzere 400’ün üzerinde büyük ölçekli şiden 3 kişi kanser oluyor gibi bir durum yok. 2006 yılından bu yana elimize ulaşan resmi verilerde bu görülüyor. sanayi kuruluşunun bulunduğu, her gün fabrika bacala2006 yılında Dilovası’nda 3 erkek, 4 kadın kansere yakarından kimyasalların havaya saçıldığı bir havza. Hele ki lanmış. 2007 yılında 7 erkek, 6 bayan, 2008 yılında 8 erDilovası’nda olduğu gibi işçi mahallelerinin fabrikalarla iç kek, 12 bayan, 2009 yılında ise 10 erkek, 5 bayan kansere içe geçtiği bölgelerde, işçilerin hasta olma olasılıkları çok yakalanmış. Bunlar hastanelere başvurmuş kişiler.” Yani daha artmış oluyor. Bölgedeki işçilerin anlattığı üzere, fabvalinin söylediğine bakılırsa son 4 yıl içinde kanserden rikalarda iş güvenliği önlemleri alınmadığı için zaten işçiölenlerin sayısı 55 kişi. Vali üniversite gibi bilimsel araşler fazlasıyla kimyasal solumuş oluyorlar. Dolayısıyla daha tırmaya yapmaya gerek duymuyor. Basit bir hesap yapıp uzak bir bölgede oturan bir işçinin de bu işyerlerinde çageçen yıllar içinde hastaneye başvuran kanser hastalarının lıştığı sürece kansere yakalanma riski normalin çok çok sayısını toplayıp sonuca varıyor. Doğrusu çok bilimsel bir üstüne çıkıyor. araştırma! Ancak valiliğin vardığı sonuç bile hastalığın ne İşçiler hem çalıştıkları işyerlerinde büyük bir risk alkadar yaygın olduğunu göstermeye yetiyor. tında hem de fabrikalarla iç içe geçen mahallelerinde.

Vali raporda bilimsel veri bulamıyor, ancak Dilovaİşletmelerin %38’ini metal, %20’sini kimya, %13’ünü desı’nda yaşayan ve oradaki fabrikalarda çalışan işçilerin söypolama, %7’sini maden işkolu oluşturuyor. Fabrika bacaledikleri, her şeyi açıkça ortaya koymaya yetiyor. Mahalle larından çıkan gazlar ve kimyasal atıklar çevreyi yaşanmaz kahvesinde oturan işçilerden Rahmi Dursun, kuzenihale getirmektedir. 2006 yılı ön raporuna göre, Dilovası

40

sayı: 72 • Mart 2011

marksist tutum

ekiplerinin yaptığı denetimlerde, bölgeye yaklaşık 1000 ton endüstriyel nitelikli ve zehirli olabilecek arıtma çamuru döküldüğü ortaya çıktı. Belediye her ne kadar gerekli cezayı kestik dese de, yapılanlar göstermelik uygulamalardan öteye geçmiyor. Örneğin Kocaeli valisi aldıkları önlemleri anlatırken, 2010 yılı içerisinde çevreye duyarsız firmalara 262 bin lira ceza kestiklerini söylüyor. Yapılanların ne kadar göstermelik olduğu ortada değil mi? Her gün tonlarca zehirli atık ortalığa saçılıp, zehirli gazlar havaya salınırken, vali 262 bin lira ceza keserek önlem aldığını söylüyor. Bu para, yüzlerce işçinin ölümüne, binlercesinin hayatının kararmasına yol açan patronlar için devede kulak bile değildir. Paralarına kıyamayan patronlar, fabrikalarda hiçbir iş güvenliği önlemini almıyor, arıtma tesisleri kurmuyor, hem işçileri zehirliyor hem de milyonları ceplerine indiriyorlar. İşte bu düzenin adı kapitalizm! Bu devlet, valisiyle belediye başkanıyla sermayenin devletidir. Bu düzende kâr için her şey mubahtır. İnsanların kanserden ölmeleri, bebeklerin sakat doğmaları hiç önemli değildir. Burjuvaların tavrı hep aynıdır. Maden göçer işçiler ölür, “bu işin kaderinde ölüm var” derler. İnsanlar kanser olup ölür, çocuklar sakat doğar, “bilimsel veri yok” derler. İş emekçilere gelince verilerin “bilimselliği” yoktur. Ancak patronların kârı söz konusu olunca her şey “bilimsel”dir. Devletin “bilimsel” kurumları ve “bilimsel” raporları hazırdır.

Sorun ne şekilde ele alınmalı?

Paralarına kıyamayan patronlar, fabrikalarda hiçbir iş güvenliği önlemini almıyor, arıtma tesisleri kurmuyor, hem işçileri zehirliyor hem de milyonları ceplerine indiriyorlar. İşte bu düzenin adı kapitalizm!

Organize Sanayi Bölgesi’nde işletme belgesi alma zorunluluğu bulunan 116 işyerinin %65’inin işletme belgesi bulunmamaktadır. Dilovası Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren ve inceleme kapsamına alınan 34 işyerinden %62’si 50’den fazla işçi çalıştırmaktadır ve bu işyerlerinin işyeri hekimi çalıştırma zorunlulukları vardır. Oysa sadece %65’inde işyeri hekimi bulunmaktadır. Birçok fabrikanın arıtma tesisi yoktur.

Ayrıca TBMM araştırma komisyonu, yayınladığı raporda, sanayi kuruluşlarının kapasite artışının durdurulması gerektiğini tespit etmiştir. Ne var ki geçen sürede demir ve çelik üretimi yapan fabrikalar 50 tonluk metal eritme potasını 250 tona çıkartmıştır. Patronlar çok maliyetli geldiği için arıtma tesisleri kurmamaktadırlar. Tatlı kârlarından vazgeçmedikleri için atıklar ortalığa saçılmaktadır. Sözünü ettiğimiz atıklar sıradan çöpler değil, içinde her türlü kimyasalın olduğu, çevreyi tahrip eden, zehir saçan atıklardır.

Bizzat Dilovası Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol

Diğer taraftan her ne kadar bu sorun burjuva medya tarafından birkaç gün gündemde tutulsa da veya burjuva kurumlarca birtakım önlemler alındığı söylense de değişen bir şey yoktur. Kurulan komisyonlar veya alınan tedbirler bir süre sonra ortadan kalkmakta, patronlar yine bildiğini okumaktadır. Emekçilerin karşı karşıya kaldıkları tüm sorunlar gibi çevre sorunu da kapitalist üretim ilişkilerinden bağımsız ele alınamaz. Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kurumların küresel ısınmaya veya çevre kirliliğine karşı aldığı kararların ne kadar uygulandığı ortadadır. Alınan kararlara rağmen küresel ısınma artıyor, doğa her geçen gün tahrip olmaya devam ediyor. Yani kapitalistler kârlarından vazgeçmiyor, bildiklerini yapmaya devam ediyorlar.

Kapitalistlerin kâr hırsı yüzünden her gün binlerce insan kanser gibi hastalıklardan ölüyor. Kapitalistler ise insanların kansere yakalanmasından son derece memnunlar. Çünkü bu defa da ilaç tekelleri kanser ilaçlarıyla milyonları ceplerine indiriyor. Karşı karşıya olduğumuz gerçeklik budur.

Temiz hava solumak için işçi sınıfının ayağa kalkması şarttır. Kuzey Afrikalı emekçilerin başlattığı isyan, uyuyan devin ciğerine üflenen temiz bir soluktur. İşte bu soluk kapitalist sömürü düzenini tarihin çöplüğüne atacak soluktur. 

41

Her Sınıfın Ecdadı Kendine!

Zehra Aras

S

how TV’de yayınlanan “Muhteşem Yüzyıl” dizisinin henüz fragmanı gösterilmeye başlanmıştı ki, dizi üzerine yapılan eleştiriler ve tartışmalar gündeme oturdu. Fragmanda, Osmanlı sarayının haremi, Sultan Süleyman’ın aşk hayatı ve cariyelerinden Hürrem Sultan öne çıkarılıyordu. Dizi yapımcılarının yüksek reyting almanın gereklerini yerine getirmeye çalıştıkları gayet açıktı.

Dizi reytingini arttırmanın tipik yöntemi, kurgunun içerisine birbiriyle çatışan taraflar yerleştirmek ve çekişmeleri aşk, rekabet, entrika, trajedi öğeleriyle donatıp izleyicinin ilgi ve merakını ayakta tutmaktır. “Muhteşem Yüzyıl” dizisi de gerek bu yöntemler gerekse de kamuoyunda tartışma gündemi olması sayesinde yüksek reytingler yakaladı.

Dizinin Osmanlı’yı eleştirmek gibi bir derdi zaten yok.

Bilakis Osmanlı’nın en güçlü olduğu, en fazla toprak işgal ettiği dönem “muhteşem yüzyıl” olarak adlandırılıyor.

Dizinin daha ilk bölümü bile yayınlanmadan, 1,5 dakikalık fragmanı izleyen on binlerce “Osmanlı torunu” RTÜK’e şikâyette bulundu. “Kutsal padişahın yatak odasına giriliyor, Kanuni Sultan Süleyman içki ve kadın sevdalısı olarak gösteriliyor, şanlı Osmanlı tarihi, harem kurumuyla gündeme getiriliyor, ecdadımız karalanıyor” diyen bu muhafazakâr kesimler derhal kazan kaldırdılar.

Dizi yayınlanmasın diyen bu muhafazakâr çevreler, başta AKP, MHP, BBP ve Saadet Partisi olmak üzere “istemezük” kampanyası başlattılar. Dizinin afişlerini yırtan, Show TV binasına yumurta atan bu siyasi çevreler, tam da seçim öncesi dönemde muhafazakârlık yarışına girdiler.

Diziyle ilgili egemen sınıfın farklı kesimlerinden siyasetçiler de görüş bildirdiler. Yorum yapmayan siyasetçi

42

neredeyse kalmadı. Muhafazakâr siyaset esnafı zoraki demokratlığının sınırlarını da gösterdi. Dizinin yasaklanmasından “tarihteki Türk büyüklerinin” yasayla korunmasına kadar sert tedbirler almayı tartıştılar. RTÜK’ü derhal harekete geçirip uyarı cezası verdirerek dizi yapımcılarının kulağını çektiler. AKP grup başkan vekili Suat Kılıç’ın sözleri, birdenbire bu kadar saldırganlaşmalarının nedenini açığa vuruyor: “Türkiye’nin yeni nesilleri, gençleri var.

Gençlerin tarih algısını doğru oluşturmak ve kendi tarihinden, medeniyetinden, kültüründen, mazisinden gurur duymasını sağlamak, sadece siyasilerin ve eğitimcilerin değil, aynı zamanda medyanın da sorumluluğudur. Bizim yeni nesillere tarih ve medeniyet birikimimizi aktarabilmemiz bu tür yayınlarla mümkün değildir.”

Burjuva siyasetçilerin güncel bir derdi daha var. Türk burjuvazisini bölgesel emperyalist bir güç haline getirmeye çalışırken, Akın Erensoy’un “Kurtlar Vadisi Irak: Osmanlı’nın Ruhunu Çağırmak” yazısında dile getirdiği gibi, Osmanlı’nın ruhunu çağırmaktadırlar. “Kurtlar Vadisi Irak” filmine ilişkin yapılan değerlendirmede arka planda yer alan politik kaygılar şöyle açıklanmıştı: “Bölge halklarına önerilen, Amerikan egemenliğine karşı TC’nin egemenliğinden başka bir şey değil, elbette din burada birleştirici bir öğe olarak kullanılmış. Osmanlı’nın mirasçısı olan TC’nin emperyal emellerine böylece ideolojik zemin döşenmiş olunuyor. “Kurtlar Vadisi” dizisinde TC’nin emperyal bir güç olduğu ve olması gerektiği daha açıktan dillendirilmekteydi. Burjuva devletin derinindeki stratejistler TC’nin üzerinde yer aldığı coğrafya itibarıyla olsun, “16 devlet”lik geçmişi gereği olsun, emperyal bir güç olduğunu söylüyorlar-

sayı: 72 • Mart 2011

dı. Osmanlı’nın Balkanlar’dan Ortadoğu’ya ve Kafkasya’ya uzanan uçsuz bucaksız toprakları yüzyıllarca hükümranlığı altına alarak yönettiği hatırlatılmakta ve TC’nin emperyal misyonuna tarihsel dayanaklar yaratılmaya çalışılmaktaydı.”

TC, Osmanlı tarihine başvurarak Balkanlar’dan Kuzey Afrika’ya, Ortadoğu’dan Kafkasya’ya uzanan bir coğrafyada hegemonya sahaları oluşturmak istiyor. Kirli emperyalist amaçlarını perdeleyecek ideolojik arka plan Osmanlı tarihi üzerinden kurgulanmakta ve milliyetçi-şoven zehir film endüstrisi marifetiyle kitlelere zerk edilmektedir. Nitekim dizi başladıktan sonra Kanuni’nin Macaristan’a saldırısı, Belgrad’ın işgal ve ilhak edilmesi gibi tarihsel olaylar “fetih” adı altında kutsanarak canlandırıldı. Osmanlı’nın en fazla işgal gerçekleştirdiği dönem “muhteşem yüzyıl” olarak benimsetilmeye çalışılıyor. Bu konuda egemenler arasında çatlak ses çıkmıyor.

Osmanlı padişahlarını “ecdadı” olarak gören, Osmanlı İmparatorluğu’nun üç kıtaya egemen olmasından gurur duyan, işgallerle övünen kuşaklar yetiştirdi Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenleri. Üstelik hanedanlık olan Osmanlı İmparatorluğu ile asıl olarak II. Meşrutiyetten ve TC’nin kuruluşundan sonra sivriltilen “Türk kimliği”ni sahtekârca bağdaştırmaya çalıştılar.

Resmi ideolojinin okullardaki tarih anlatımı ibret vericidir. Osmanlı’yı kutsamak için sayısız taklalar atılır.

Ekonomik ve siyasal yapı ciddiyetle ele alınmaktan uzak durulur, bilimdışı bir kurguyla Osmanlı’nın “milli tarihi” yazılır. Bu olağanüstü fantastik kurguya göre Osmanlının “yükseliş dönemi” padişahlarının hepsi mükemmel kişiliktedir. “Durgunluk dönemi” padişahları vasat, “gerileme dönemi” padişahları ise hatalar yapan, dış güçlerin oyununa gelen şahsiyetler olarak resmedilir. İmparatorlukların sona erdiği ve ulus-devletlerin kurulduğu bir çağda, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde kendi ulus-devletlerini kurmaya yönelen halklar ihanetle suçlanır. Tarihin çarpıtılması bununla da sınırlı değildir. Devletin milli tarih kitaplarında, “I. Dünya Savaşında kahramanca savaştık, lakin beraber savaştığımız ülkeler yenilince biz de yenik sayıldık” denebiliyor!

Tarih yazımını çocuk kandırmaya, beyin yıkamaya odaklayan milli tarih kitaplarının rezilliği tartışılmaz. Özetle, Osmanlı padişahlarını “ecdadı” olarak gören, Osmanlı İmparatorluğu’nun üç kıtaya egemen olmasından gurur duyan, işgallerle övünen kuşaklar yetiştirdi Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenleri. Üstelik hanedanlık olan Osmanlı İmparatorluğu ile asıl olarak II. Meşrutiyetten ve TC’nin kuruluşundan sonra sivriltilen “Türk kimliği”ni sahtekârca bağdaştırmaya çalıştılar. Egemen sınıfın tarihçileri imparatorluğun ulus kimliği taşımadığını bal gibi bilirler. Ama bu tarihçiler tıpkı hizmet ettikleri sınıf gibi sahtekârlıktan utanmazlar.

marksist tutum

Osmanlı neydi? Kim kimin ecdadı?

Asya tipi üretim tarzı ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Asyatik-despotik yapısı Mehmet Sinan’ın “Modernleşen Despotizmin Sivilleşme Sancısı” yazı dizisinde bilimsel bir tarih anlayışıyla ortaya konmuştu: “Osmanlı toplumunun sosyal bileşimi, tepedeki yönetici-devlet sınıfı (saray, askersivil bürokrasi, ulema) ile tabandaki doğrudan üreticilerden (tarımcılar ve zanaatkârlar) ibaretti. (…) Osmanlı’nın klasik döneminde (…) ticaret, daha çok sarayın (despotun) ve kentlerde oturan asker-sivil yönetici bürokrasinin lüks tüketim ihtiyaçlarını karşılamak üzere yapılan uzak mesafe ticaretinden ibaretti. (…) Osmanlı toplumunda üretici olmayan (asalak) devletlû sınıfın toplam nüfus içindeki payı, Orta Çağ Avrupa’sının feodal toplumlarındaki yönetici sınıfa oranla çok daha büyük bir yer tutmaktaydı…”

Tüm toprakların padişahın mülkü sayıldığı, tebaanın padişahın kulu kabul edildiği, eski çağa ait bir imparatorluktur egemenlerin böbürlendikleri. Elbette “ecdadımız” diye böğüren muhafazakâr siyasetçiler kendilerini Osmanlı sınırları içerisindeki yoksul halkların torunları olarak görmüyorlar; Osmanlı padişahlarının ya da en azından saraylıların torunu olarak görüyorlar. “Hepsinin soyu saraydan mı gelmiş” diye sorulabilir. Önemli olan elbette kimlerden geldikleri değil, neyi sahiplendikleridir. Peki, kimdir bu öve öve bitiremedikleri ecdatları?

Sarayda kümelenen egemenlerdir. Padişahın eteğini öperek ikbal peşinde koşanlardır; köylünün ve zanaatkârın ürettiğine el koyan asalak soyudur; halktan sömürdükleriyle saraylar kurduran zevk ve ihtişam düşkünleridir; haremlerine kadınları köle olarak alanlardır; iktidar kavgası uğruna kardeşlerini bile boğdurtan zalimlerdir. 700 bin m2 alana Topkapı Sarayı’nı yaptıran (II. Mehmet), devlet borç içerisinde yüzüp halk açlıktan kıvranırken Dolmabahçe Sarayı’nı yaptırıp duvarlarını tonlarca altınla süsleten (Abdülmecit) padişahlardır onların “ecdat” dedikleri. Dalkavukları vezir eden padişahlar ve dalkavukluk ederek yükselen vezirlerdir. Devletlû bürokrasinin devamı için ailelerinden koparılıp devşirilen bürokratlar ve askerlerdir... İşte övündükleri devlet erkânı yani ecdatları bunlardır.

Köylünün ve zanaatkârın ürettiğine el koyan asalak soyudur; halktan sömürdükleriyle saraylar kurduran zevk ve ihtişam düşkünleridir; haremlerine kadınları köle olarak alanlardır; iktidar kavgası uğruna kardeşlerini bile boğdurtan zalimlerdir egemenlerin öve öve bitiremedikleri!

Kendileri de bugün saray gibi villalarda yaşıyorlar; işçi ve emekçileri kulları olarak görmek istiyorlar. Emekçilerin sırtından geçinen asalak burjuvalar zevk, lüks ve ihtişama değer veriyorlar. Ecdatları, hüküm sürdükleri coğrafyada halkları haraca kesiyordu. Çağdaş asalaklar sınıfı hege-

43

marksist tutum

monya sahası oluşturmanın, Afrika’dan Kafkaslar’a kadar işgücünün en ucuz olduğu ülkelerde yatırımlar yapmanın, oradaki emekçileri de sömürmenin hesabıyla iştahlanıyorlar. Ahlâkları da ecdatlarının devamı olduklarını ispat ediyor. Zenginleşmek için her yolu mubah gören bu “Osmanlı torunları”, rüşveti, yolsuzluğu, vurgunculuğu pek iyi bilirler. Arsızlıkta sınır tanımaz bir yağmacı soyudur bunlar.

Biz Türkiyeli işçi ve emekçilerin bu yağmacı soyuyla da onların pek övündükleri ecdatlarıyla da en küçük bir bağımız yoktur. Türkiye işçi sınıfının kökü Anadolu’nun ve Rumeli’nin yoksul köylüleridir, kentlerdeki zanaatkârlardır. Bizim tarihimiz saraylı asalakların tarihi değildir. Bizim ecdadımız amele sınıfıdır.

Kapitalizm dünya ölçeğinde egemendir. Bunun karşısında işçi sınıfı da uluslararası bir sınıftır. İnsanlık tarihinin tüm ezilenleri ve adaletsizliğe isyan edenler bizdendir artık. Egemenlere başkaldıranların, kralları, imparatorları, beyleri, diktatörleri deviren yiğit isyancıların geleneğini sahipleniyoruz. Bizim atalarımız kölelikten kurtulmak için ayaklanan Spartaküslerdir. Selçuklu’nun adaletsizliğine karşı ayaklanan Baba İlyaslar, Baba İshak-

Mart 2011 • sayı: 72

lardır; Osmanlı’nın ağır vergileri altında ezildiği için ayaklanan Celali isyancılarıdır kökümüz. Özgürlük, eşitlik ve kardeşlik özlemiyle Fransız ihtilaline katılan baldırı çıplaklardır, işçi sınıfının iktidar olabileceğini ispatlayan Paris Komünarları ve Ekim Devrimi’nin kahramanlarıdır ecdadımız. Hayatını insanlığın kurtuluşuna adamış Marx’ın, Engels’in, Lenin’in, ezilenlerin safında savaşarak can veren Rosa’nın, Liebknecht’in, Troçki’nin, Mustafa Suphi’nin soyundan geliyoruz biz. Latin Amerika’nın devrimci halkları bizdendir; Kuzey Afrika’nın diktatörlerine cesaretle kafa tutanlar, Tunus’ta, Mısır’da diktatörler deviren, çağdaş firavunların adamları üzerlerine ölüm kusarken gövdeleriyle direnerek mevzilerini terk etmeyen isyankâr Arap halklarıdır soyumuz. İnsanlığın umudunu, devrimin ateşleri içerisinde ayağa kaldıranlar, cüretkâr isyanlarıyla tarih yapmaya soyunanlar bizim ecdadımızın torunlarıdır.

Bir yanda doymak bilmez sömürüleriyle, şımarık ihtişamlarıyla, otoriter zalimlikleriyle saray torunlarının sahiplendiği tarih; öte yanda alınteriyle yaşamış ezilenler ve onların isyanlarının, devrimci kahramanlarının tarihi…

Ne diyelim, her sınıfın ecdadı kendine! 

Mücadele Bizi Çağırmaya Devam Ediyor

G

ünlerdir televizyonlarda Tunus, Cezayir ve Mısır’daki isyan görüntülerini büyük bir heyecan ve coşkuyla izliyorum. İzlerken aklıma hep mücadeleye çağırdığım işçi arkadaşların sözleri geliyor; bu işçilerden adam olmaz; patronlar çok güçlü ve devlet hep patronların yanında, biz onlara karşı gelemeyiz; biz nasıl isyan edelim, tüm polis, jandarma patronların emrinde, en ufak bir hareketlenmede başımızı ezerler bir daha doğrulamayız; siz hayal görüyorsunuz bu dünya böyle gelmiş böyle gider…

Son günlerde olanlar gösteriyor ki, bu dünya böyle gelmedi ve böyle gitmeyecek. Kuzey Afrika işçi sınıfı geçmişte işçilerin yaptığı devrimleri ve kazandığı zaferleri hatırlattı tekrar. 1871’de Parisli işçiler onları savaşın ve açlığın içine iten yönetime karşı isyan ettiler ve kendi öz örgütlülüklerini kurdular. 72 gün boyunca Paris işçilerin egemenliği altında yönetildi. 1917’de Rus işçi sınıfı Çar’ın iktidarına son verdi ve bir işçi iktidarı olan Sovyet hükümetini kurdu. Barışı sağladı, toprak reformu yaparak topraksız köylüye toprak verdi ve fabrikaları işçi yönetim ve denetimine bırakarak üretenin yöneten olmasını sağladı, kadınıyla erkeğiyle her işçiye iş verdi, Rus milliyetçiliği altında ezilen halklara kendi kaderlerini tayin etme hakkını tanıdı. Rusya işçi sınıfı tüm bir dünya tarihinin yönünü değiştirdi. İşçilerin bu devriminden sonra hiçbir şey eskisi gibi olmadı. 1936’da İspanya İç Savaşı sırasında tüm dünyadan mücadeleci işçiler, sosyalistler, yerlerinden, yurtlarından, evlerinden çıkarak İspanyol işçi kardeşleriyle birlikte faşizme ve İspanyol burjuvazisine karşı kurşun sıkmaya gittiler.

44

Burjuvazinin ideologları tarihin sonunun geldiğini, devrimler çağının bittiğini söyleyedursunlar, Tunus’ta, Mısır’da, Cezayir’de işçiler, sınıflı toplum tarihe karışmadıkça, sınıf mücadelesinin, daha özgür ve daha mutlu bir hayatı kurma mücadelesinin yok olmayacağını, işçi sınıfının egemenler için bir tehdit olacağını tekrar göstermişlerdir.

Yıllarca diktatörlükler altında ezilen, sindirilen, değersiz görülen Kuzey Afrikalı işçiler, bugün öfkesi gürbüz birer savaşçı olmuş, egemenlerin silahlarına, tanklarına karşı savaşıyorlar. Zincirlerinden başka kaybedecek hiçbir şeylerinin olmadığını haykırıyorlar. Egemenlerin o çok korkulan gücünün işçi sınıfının birleşik gücü karşısında hiçbir şey olmadığını gösteriyorlar. Paris’te, Rusya’da, İspanya’da ve dünyanın pek çok yerinde egemenlere karşı zaferler kazanmış atalarımızın ruhunu canlandırıyorlar.

Kuzey Afrika’da bu yaşananlar, tarihte işçi sınıfının bize bıraktığı diğer mücadeleler gibi doğru anlayıp, dersler çıkarmamız gereken deneyimler olmalı. Dünya üzerinde enternasyonalist bir işçi sınıfı örgütlülüğünün hazır olmaması ve bu yaşananları yönlendirememesinden kaynaklı bugün oradaki savaş iktidarın alınmasıyla sona ermese bile, tarih akmaya ve mücadele bizi çağırmaya devam ediyor. Kuzey Afrika’daki işçi kardeşlerimizin cesaretinden aldığımız güçle, yılmadan, sabırla ve inançla örgütlülüğün tuğlalarını örmeye devam etmeliyiz.

Biz Mücadele Ettikçe Gelecek Sosyalizmindir!

Ankara’dan bir işçi

Kaddafi’nin Koltuğu Zangır Zangır Titriyor A

rap halkları teker teker despotları deviriyorlar.

42 yıldır Kaddafi tarafından yönetilen Libya’da, halk, ellerindeki resimleri göstererek, “Bin Ali devrildi; Mübarek devrildi; Kaddafi devrilecek” diye haykırıyor.

Kaddafi, Mübarek’in sonunu görmeden önce, acil bir şekilde aşiret reisleriyle bir araya gelmiş, onlarla yaptığı pazarlıklarla kendini garantiye almaya çalışmıştı.

42 yıldır ülkeyi öyle zalimane yönetiyor ki, Libya’da Kaddafi aleyhine en ufak bir söz sarf etmek bile suç kabul ediliyor ve gözaltına almak için gerekçe sayılıyordu.

Bu yüzden de ondan bahsetmek isteyenler “reis” diyerek gıyabında konuşabiliyorlardı. Bugüne kadar 1200 kişi Kaddafi’ye muhalefet ettikleri için zindanlarda katledilmiş. Gizli polis teşkilatını nerdeyse ordusu kadar kalabalık tutan Kaddafi’nin adını bile ağzına almaktan, kötü yönetildiklerinden ulu orta bahsetmekten korkan halk, bugün tüm zincirlerini kırmış, canı pahasına böyle yönetilmek istemediğini haykırıyor.

Libya halkı Tunus’ta, Mısır’da yaşananları örnek almış durumda; hiçbir şeyden yılmıyor, saldırılar artmasına rağmen eylemlerini daha hırsla örgütlüyorlar.

Kaddafi, hor gördüğü, hiçe saydığı kitlelerden böylesi bir hareket beklemiyordu ki, gözü dönmüş bir halde, demokratik bir şekilde yönetilmek isteyen halkın üzerine bombalar atmaktan çekinmiyor.

Kaddafi, kendisinden önce devrilen despot liderleri fazla pasif bulmuş olacak ki, Tunus’ta, Mısır’da görmediğimiz türden bir katliama girişiyor. Afrika ülkelerinden getirttiği paralı askerlerin sayısı 35 bini aşıyor. Bunar arasında Sırp keskin nişancılar da yer alıyor. Bu askerler hem kitlenin üzerine doğrudan saldırıyor hem de öne çıkanları tek tek katlediyor. Keskin nişancıların birçok insanı vurmalarına rağmen, gözüpek Arap kardeşlerimiz ileri atılmaktan korkmuyorlar. Kaddafi, Bingazi’de eylemlerde öldürülenler için düzenlenen cenaze törenine katılan binlerce kişinin üzerine savaş uçaklarıyla ve helikopterlerle bomba yağdırmaktan çekinmedi. Pilotlardan ikisi kullandıkları savaş uçaklarıyla beraber kaçarak kardeşlerinin üzerine bomba atmayacaklarını duyurdular.

Egemen sınıfların en ince kurnazlığını, entrikacılığını, hilekârlığını kişiliğinde toplamış olan Kaddafi, yıllar-

ca hor gördüğü, aldattığı kitlelerce koltuğundan alaşağı edilmeyi kabul edemiyor. Kibrinden kitleleri muhatap bile almıyor. Yerine halefi olan oğlu çıkıp parmağını sallayarak o ölene kadar ülkeyi yöneteceklerini, gerekirse binlerce kişiyi daha katletmekten çekinmeyeceklerini söylüyor.

Bu tehditlerle olaylar yatışıyor mu? Korkuyor mu Arap kardeşlerimiz? Artık korkacak bir şey kalmamış, kaybedecek bir şey kalmamış. “Böyle yaşamaktan bıktık, gerekirse ölürüz” diyorlar. O yüzden Kaddafi ve yardakçıları konuştukça, parmaklarını salladıkça damlacıklar daha hızlı birleşmeye başlıyor. Gürül gürül akmaya başlıyor. Başkent hariç ülkenin neredeyse tamamı direnişçilerin ellerine geçmiş durumda. Kaddafi denetimi kaybetmiş durumda. Ele geçirdikleri bölgelerde güvenliği sağlıyor eli silahlı siviller. Kaddafi’nin bombalattığı Bingazi kenti tamamen direnişçilerin kontrolü altında.

Eylemciler kenti korumak, temizlik ve yaralıların tedavisi için komitelerini kurmuş bile! Şimdiye kadar binden fazla insanın hayatını kaybettiği, kaybolanların giderek arttığı Libya’da, direnişçilerin öfkesi, kararlılığı, eylemlere katılanların idamla cezalandırılacağının açıklanmasına rağmen durmuyor.

Emperyalistlerse petrol kaynakları zengin bu ülkede yaşananları kendi çıkarları için kullanmak üzere akbabalar gibi dönüp duruyorlar Libya halkı üzerinde.

Bundan sonra ne olacağını, Libya’da durumun nereye kadar gideceğini bilemesek de, yüreğimiz Libya halkının haklı mücadelesi için yanıp tutuşuyor. Yüreklerimiz göğsümüze sığmazken, Afrika kıtasında yaşananları, yaşananların ne anlama geldiğini aklıselim bir şekilde düşünmek de gerekiyor elbette. Elif Çağlı’nın “Kapitalizmin Krizleri ve Devrimci Durum” broşürünü bir kere daha okumak için doğru zaman değil mi sizce?

Hem gözlerimizin önünde canlı canlı gerçekleşen isyanların ne anlama geldiğini daha bilinçli kavramak, hem de işçi sınıfının her türlü mücadelesini devrimci mücadeleyle birleştirebilme çabasında tek tek her birimize düşen görevlerin daha fazla farkına varabilmek için!

Kartal’dan Marksist Tutum okuru bir öğretmen

45

Okurlarımızdan Burjuvazinin Pislikleri Radyoloji İşçileri Ölüyor!

Ortaya Saçılırken R S

on yıllarda hem Türkiye’de hem de dünyada burjuva devletlerin pek çok pisliği ortaya saçıldı. Bunların bazıları sosyalistlerce biliniyor ya da seziliyor ve emekçi kitlelere ifşa ediliyordu. Fakat on yıllar boyunca kapitalist ideologlar tarafından gerçeklik algılarıyla fazlasıyla oynanmış kitleler bu gerçeklere pek de ilgi göstermediler.

ABD Afganistan’a savaş açtığında, Amerikan halkıyla birlikte tüm dünya halklarını “İslamcı terörizm” ile savaştığı yalanıyla kandırdı. Irak’ı işgal etme bahanesi ise Saddam hükümetinin “gizli kitle imha silahları”ydı.

Wikileaks’in açıkladığı belgelerde gerçekte Afganistan’da nelerin yaşandığı çarpıcı bir şekilde gözler önüne seriliyor. NATO birliklerinin öldürdükleri sivillerin hikâyeleri, taranan otobüsler, sağır bir adamın dur ihtarına uymadığı için vurulması, NATO’ya bağlı Polonya birliğinin daha önce saldırıya uğradıkları bir köyü hiçbir gerekçe yokken sadece intikam amacıyla düğün sırasında bombalaması ve daha nicesi. Türkiye’de de terörle mücadele adı altında binlerce insan katledildi. Ergenekon davasının başlaması sonrasında onlarca yerde toplu mezarlar ortaya çıkarıldı. İşçi emekçi çocukları olan erlerin komutanların keyfi uygulamaları nedeniyle katledildiğinin onlarca örneği belgelendi. Yıllardır PKK’nin sırtına yıkılan onlarca köy yakma, otobüs yakma, mayın patlaması vb. olayların failinin bizzat devlet olduğu anlaşıldı. “Teröre karşı savaşıyoruz” denerek milyarlarca dolar savaş tekellerine akıtıldı. İçinde yaşadığımız kapitalist sistem bir avuç azınlığın çoğunluk üzerindeki egemenliğinin korunması yoluyla ayakta kalabiliyor. Bunun büyük bir adaletsizlik olduğu, açıklamaya gerek bırakmayacak kadar ortada. Dünyada milyarlarca insan yaşıyor ve dünyadaki her şeyi bu nüfusun çoğunluğu üretiyor. Hiçbir şey yapmadığı halde, üretilen her şeye küçük bir azınlığın sahip olması adaletsizlik değil de nedir?

Kapitalistler bu adaletsizliğin üstünü örtmek, dünyada olup biten bütün savaşların, haksızlıkların, zulümlerin, açlığın, salgın hastalıklar yüzünden kitlesel ölümlerin ve daha nice acıların gerçek sebebinin anlaşılmaması için kitlelere hep yalan söylüyorlar. Fakat her şey her zaman kapitalistlerin hesap ettiği gibi gitmiyor. Bir yandan sosyalistler ulaşabildikleri her türlü araçla kapitalistlerin pisliklerini ifşa ediyorlar. Öte yandansa burjuvalar arasındaki ulusal ve uluslararası rekabet birbirlerinin pisliğini ortaya saçmalarına sebep oluyor. Çünkü bu sınıf paylaşımla değil rekabetle ayakta kalabiliyor. Wikileaks belgeleri ve Ergenekon davası sonucu ortaya çıkanlar bunların en son örnekleridir.

Kapitalizm, yarattığı dayanılmaz koşullar altında ezdiği işçi sınıfına, artık yıkılmak zorunda olduğunu bas bas bağırıyor. Dünya işçi sınıfı bu sesi duyuyor duymasına ama gereğini yapacak örgütlülüğü olmadığı için henüz tam anlamıyla ayağa kalkamıyor. Elbet bir gün bu durum tersine dönecek.

Ankara’dan bir Marksist Tutum okuru

46

adyasyon, vücutta bulunan hücrelerin ana yapısını bozabilecek kadar güçlüdür. Bu, hücrelerin ölmesine sebep olur. Sonuçta dokular zarar görür ve kansere yol açar. Ayrıca radyasyon canlılarda genetik bozukluklara neden olur. Her yaşa ve cinse göre de farklı etkiler gösterir.

Görüldüğü gibi radyasyon insan vücudunu kemirmekte ve zamanla yok etmektedir. Radyoloji işçileriyse her an radyasyona maruz kalmaktadırlar. Ben Samatya’da çalışan bir radyoloji işçisiyim. Yaklaşık 4 yıldır radyasyona

maruz kalıyorum. İşe başladığım sene bende sadece sinir ve uykuya sebep oluyordu. Ama aradan geçen zamandan sonra vücudumda döküntüler başladı. Saçlarım dökülüp kırılıyor. Aslında başta bunun radyasyonla alâkalı olmadığını düşündüm. Beraber çalıştığım bir işçi ablaya sordum.

Onunla aramda geçen diyalogu olduğu gibi aktarıyorum.

Ben: Vücudumdaki döküntüler geçmedi bir türlü.

Cildiyeye gittim, teşhis koyamadı. Abla sence neden olabilir? İşçi Abla: Sebebi radyasyon. Bak benim de vücudum dökülüyor. Ayrıca kafamda saçkıran var, aylardır devam ediyor. Doktor bile sebebini çözemiyor.

Adını vererek, bir işçi arkadaşımızın çocuğunu düşürdüğünü söylediğinde ben şoka girmişçesine şaşırıyorum.

“Zaten bizim meslekte çalışanların hepsinin ilk gebeliği düşük oluyor” deyince şaşkınlığım iyice artıyor.

Ben: Abla nasıl olur ya, daha geçen hafta gebeydi. Çok sevinmiştik hepimiz. Durumu nasıl şimdi? İşçi Abla: Nasıl olsun? Radyasyondan çocuğu öldü!

Aslında bunlar yaşanan olayların belki çok küçük örnekleri. Çünkü mesleğimiz ömrümüzü kemiriyor. Bizi, daha doğmamış çocuklarımızı öldürüyor. Ve biz o kadar sessiziz ki! Yaşadığımız hastalıkların suçlularını aramak yerine olanlara öylece seyirci kalıyoruz. Tabii bu durum sadece radyoloji işçileriyle sınırlı değil. Bu gün çalışma riski olan bütün iş alanları için aynı. Ölümlerimize, sakatlanmalarımıza son verelim. İlk adım, suçluların bizleri sömüren patronlarımız olduğunu görmemizden geçer. Daha sonra onları ve onların düzenini alt etmekten. Biz birleşirsek onların sömürü düzenini alt edebiliriz. Birleşen işçiler yenilmezler!

Marksist Tutum okuru bir sağlık işçisi

Okurlarımızdan

Tecavüz Meşrulaştırılmaya Çalışılıyor G

ün geçmiyor ki insana “yok artık bu kadarı da olmaz” dedirtecek cinsten bir haberle ya da olayla karşılaşmayalım. Geçtiğimiz günlerde Kocaeli’de Vali Ercan Topaca başkanlığında Sosyal Hizmetler İl Kurulu toplantısı düzenlenmiş. Ancak bu toplantıda öylesine insanlık dışı bir öneri sunulmuş ki, öneri adeta duyanların dudaklarını uçuklatacak cinsten. Toplantıya katılan diş hekimi Sevil Çağlar “tecavüze uğrayan zihinsel engelli kızlar kısırlaştırılabilir” şeklinde bir öneride bulunmuş. Bu öneriye Kocaeli Üniversitesi Rektör Yardımcısı Sevim Gökalp, “Zihinsel engelli bir kız doğuracağı çocuğun sorumluluğunu alamaz. Kısırlaştırma kararı etik kurullarınca alınabilir” diyerek destek vermiş. Yine bu konuda Avukat Serpil Özok “Zihinsel engelli bir kızın evlilik yapmasına izin varken, kısırlaştırılması konusunda izin olmaması çelişkili bir durum” demiş. Vali Topaca ise konunun hukuki boyutunun incelenmesini istemiş.

Tecavüz, sanki buna maruz kalan kadının suçuymuş gibi görülüyor. Bu insanlık dışı suçu işleyenlere gereken cezaları vermek yerine, bu acıyı yaşayan kadınlara, sırf zihinsel engelli oldukları için ayrı bir muamele yapılmak isteniyor. Üstelik var olan bir gerçekliğe rağmen. Böylece insanlıktan nasibini almamış kişilerin bu durumu kullanmalarının da önü açılmış oluyor. Suçluyu cezalandırmak yerine, tam tersine, tecavüze maruz kalan kadın cezalandırılmış olunuyor. Böylesi bir düşünceyi dillendirmek için insanın ya şuurunu yitirmesi ya da bu suçu işleyenler kadar vicdansız olması gerekiyor. Gerek Türkiye’de gerekse de dünyada binlerce kadın ya tecavüze ya da cinsel tacize uğruyor.

• Dünyada her 5 kadından 1’i hayatının bir noktasında tecavüze uğruyor veya tecavüze uğrama teşebbüsünün kurbanı oluyor. ABD’de bu oran 4’te 1’e çıkmaktadır.

• Her 4 kız çocuğundan biri 18 yaşına gelmeden cinsel istismar veya tecavüzle karşılaşıyor.

• Tecavüz kurbanlarının %70’i tecavüzcüyü tanıyor.

• Tecavüze uğrayan kadınların %54’ü bunu 18 yaşına gelmeden yaşıyor.

• Güney Afrika’da her gün 147 kadın tecavüze uğruyor.

• Fransa’da her yıl 25.000 kadın tecavüze uğruyor.

• ABD’de her 90 saniyede bir 1 kadın tecavüze uğruyor.

• Türkiye’de kadınların önemli bir kısmı aile içi tecavüze uğruyor.

• Türkiye’de her 4 saatte bir tecavüz veya tecavüze yeltenme suçu işleniyor.

Tecavüze uğrayan kadın ya tecavüz edenle evlendiriliyor veya aile fertleri tarafından “namus temizleme” gerekçesiyle katlediliyor. Yaşadığımız topraklarda bunun örnekleri saymakla bitmez. Örneğin daha hayatının baharında, 22 yaşında olan Güldünya Tören. Bir akrabasının tecavüzüne uğramış, hamile kalmış ve bundan bir bebek dünyaya getirmişti. Ailesi tarafından bebek bir akrabasına verildikten sonra Güldünya İstanbul’a yollanmış ve İstanbul’da iki erkek kardeşi tarafından vurulmuştu. Yaralı olarak hastaneye kaldırılan Güldünya yine kardeşleri tarafından kafasına sıkılan tek kurşunla katledilmişti.

Tüm bunlar içinde bulunduğumuz kapitalizmin ne kadar çürüdüğünü gösteriyor. Öyle bir sistemde yaşıyoruz ki, bu sistemde her şeye kâr güdüsüyle bakılıyor. Kadın bedenine bir eşya gözüyle bakılıyor. Nerdeyse tüm reklâmlarda kadın bedeni ön plana çıkarılıyor.

Kısacası kapitalist sistemde biz kadınlar bir eşya, bir kâr kaynağı olarak görülüyoruz. İster zihinsel engelli olsun, isterse olmasın bu sistemde kadına ikinci sınıf insan muamelesi yapılıyor.

Bunun önüne geçmek, önce insan sonra da kadın olarak hak ettiğimiz değeri görmek için örgütlü mücadele saflarında yerlerimizi almamız gerekiyor. Ancak o zaman ikinci sınıf olmaktan kurtulabiliriz. Biz emekçi kadınlara düşen acil görev erkek işçi kardeşlerimizle birlikte bu çürümüş sisteme karşı mücadele yürütmektir.

Marksist Tutum okuru bir kadın işçi

47

Okurlarımızdan

Yeni İnsana Giden Yolda Bir Eğitim Destanı: “Yaşam Yolu” H

epimizin bildiği gibi kapitalist sistemde binlerce işçi çocuğu, parasızlıktan, ulusal ve kültürel sorunlardan veya müfredatlardaki sıkıcı ve anlamsız bilgilerle dolu derslerden dolayı eğitimine ve dolayısıyla da hayallerine veda etmek zorunda kalıyor. Bu çocuklar, ya bir yerlerde işçi olarak hayata erken yaşta atılıyor ya da sokaklardaki hırsızlık, uyuşturucu ve fuhuş çetelerinin eline düşüyorlar.

Emniyet, her geçen yıl çocuk suçluların sayısının arttığına dair raporlar yayınlıyor. Buna karşılık patronların çocukları, çok rahat koşullarda, her türlü imkânın içerisinde gayet kaliteli bir eğitim alıyor, yeteneklerini istedikleri yönde geliştirebiliyorlar. Peki, bu hep böyle mi süregeldi? İşçi çocukları hiçbir zaman iyi bir eğitim alamadı mı veya tarihin hiçbir döneminde sokak çocuklarına gerçekten sahip çıkılmadı mı?

Anlatacağımız kitabın hikâyesi tamamen gerçek olaylara ve gerçek kişilere dayanmaktadır. 1920’li yılların başında, yeni kurulan Sovyetler Birliği’nde, yaşanan iç savaş sonucunda çok sayıda çocuk öksüz kalmış ve sokak çetelerinin eline düşmüştür. Dönem SSCB’deki işçi iktidarının kurulmaya başlandığı dönemdir. Ve işçi devleti hem sokaklarda yaşayan çocuklara sahip çıkıp onları eğitmek hem de sokak çeteleriyle mücadele etmek için seferberlik ilan eder. Sokak çocuklarını eğitmek amacıyla eğitim toplulukları oluşturur ve bu topluluklardan biri de Anton Semyonoviç Makarenko’nun sorumlusu ve eğitmeni olduğu Gorki topluluğudur.

Bu topluluktaki çocukların çoğu hırsızlık, yankesicilik vb. suçlardan hapishanelere düşen ve buralardan toplanan çocuklardır. Hatta içlerinde cinayet işleyenler ve fahi-

şelik yapan çocuklar da vardır. Bazı çocuklar etnik kökenlerinden dolayı aşağılanmaktadır. İki ciltten oluşan kitabın birinci cildinde, sokak çocuklarıyla çocuk suçluların bir araya getirilerek onların yeni bir yaşam yoluna çıkarılışının öyküsü anlatılmaktadır. İkinci cilt, acı ve sevinçlerle dolu bir dönemi, insan olmanın tüm canlılığını, tüm karmaşıklığını, coşkularla, ödüllerle dolu bir savaşımı destanlaştırmaktadır.

Kapitalist eğitim sisteminde belki de çöplüğe terk edilecek bu çocuklar, işçi iktidarı ve Bolşevik bir devrimci eğitmen olan Makarenko’nun çabaları sayesinde yeni bir dünya ile tanışıp, sahip oldukları yeteneklerin farkına varmaya başlarlar. İçlerinden doktorlar, mühendisler, eğitimciler ve sanatçılar yetişmeye başlar. Ayrıca yaptıkları üretim faaliyetleri sonucunda emeğin ne demek olduğunu öğrenirler. Daha önceleri insanlık dışı şartlarda yaşayan bu çocuklar sorumluluk almak, paylaşmak, dostluk ve sevgi gibi insani değerleri tanımaya başlarlar. Bu topluluktan yetişen eğitimciler SSCB’nin dört bir yanında eğitim toplulukları kurarlar.

Kitapta anlatılan olaylar bize göstermektedir ki, insanların karakterini belirleyen temel etken aldığı eğitim ve yaşadığı çevredir. Yani burjuva ideologların uydurduğu gibi suç geni diye bir şey yoktur. İşçi çocuklarının yeteneklerine göre, iyi bir eğitim alabildiği ve yeteneklerine uygun işlerde çalışabileceği tek iktidar işçi sınıfının iktidarıdır. Bu iktidarı kurabilmenin tek yolu da, işçi sınıfının uluslararası çapta birleşerek, yaşadığımız sorunların asıl kaynağı olan sermaye düzenini tarihin çöp sepetine göndermesidir.

Bursa’dan Marksist Tutum okuru bir öğrenci

Asalaklar Sınıfının Saldırılarına Boyun Eğmeyelim

D

erneğimiz UİD-DER’in Bostancı’daki merkezinde Torba Yasa konulu bir seminer gerçekleştirdik. Torba Yasada bulunan maddeler üzerine konuştuk. Her ne kadar burjuva medyada birkaç olumlu madde öne çıkarılsa da, “torba”nın işçi sınıfı açısından ne kadar zararlı ve yıkıcı maddelerle dolu olduğu üzerine, tek tek maddeleri inceleyerek güzel bir sohbet gerçekleştirdik.

Aslında en küçüğümüzden en büyüğümüze hepimizi ilgilendiren bu yasa, burjuva AKP hükümeti tarafından Meclisten geçirildi. Her ne kadar Ankara’da tazyikli su ve biber gazı eşliğinde karşılanan emekçiler yasaya karşı geldiklerini gösterseler de, egemenler “dediğim dedik” kuralını uyguladılar.

Eğer bizler üzerimizdeki ölü toprağını kaldırıp atmazsak ve “amaaan bizim işçilerden bir şey olmaz, herkes kendi derdinde, hem bu kadar borcun derdin içinde bir de mücadeleyle mi uğraşacağım” söylemini bırakmazsak bizi daha ne torbalar ne çuvalların içine koyarlar! Bizim böyle düşünmemizi isteyen burjuvazidir. Örgütlü mücadele dediğimizde bunu öcü gibi düşünmemizi de burjuvazi istiyor.

Ama kendilerine sıra geldiğinde hem örgütlüler, hem de çok bilgili. İşçi sınıfının birbirine sımsıkı tutunarak bu zor yolları

48

geçmekten başka şansı yok. Ayrıca örgütlü olmak kadar güzel, yaşama sevinci veren, hayatımıza bir anlam katan ne olabilir ki bizim için? Ömür boyu karın tokluğuna çalışıp sonra da ölüp gitmek mi? Bir avuç asalak, gözümüzün içine baka baka, bizimle dalga geçer gibi, 2800 TL yoksulluk sınırı olan bir ülkede 630 TL asgari ücretle geçinin diyor. Bunlar, anamızdan doğarken borç içinde dünyaya gözlerimizi açmamıza neden olan, daha beşikteyken kanımızı emmeye başlayanlardır. Bir ozanımızın dediği gibi, “bunlar engerekler ve çıyanlardır”.

Peki bu engereklere ve çıyanlara boyun mu eğeceğiz?

Analarımızı babalarımızı sömüren, bizleri sömüren bu asalaklara karşı mücadele etmeyip, alın çocuklarımız da sizin, onları da sömürün mü diyeceğiz? Sabahın köründe yataklarından kaldırıp işe yolladığımız okul çağındaki çocuklarımız ilerde sormayacaklar mı bizden bunun hesabını?

Bizler mücadele etmezsek bu asalaklar kanımızı daha çok emecekler. Her şey bizim elimizde. Polis coplarının, biber gazlarının, tazyikli suların bizi korkutmasına izin vermeyelim. Şunu bilelim ki, işçi sınıfı daha örgütlü olduğunda, birleştiğinde, onlar buna cesaret bile edemeyeceklerdir.

Maltepe’den bir Marksist Tutum okuru