Mt no 76

Temmuz 2011

Demokratik Hak ve Özgürlükler İşçilerin, Emekçilerin Ortak Mücadelesiyle Kazanılır!

• 12 Haziran seçimleri ve mücadele gündemi • 12 Eylül’ün tüm sorumluları yargılansın

76

• Avrupa işçi hareketinde bir dönem kapanırken • Kolonyalizmden emperyalizme /2 • İşçi sınıfı ve demokrasi mücadelesi

12 Haziran Seçimleri ve İşçi Sınıfının Mücadele Gündemi Levent Toprak

2011

genel seçimleri işçi sınıfı açısından nesnel ve öznel olarak çok sayıda olumsuz faktörün hâkim olduğu bir atmosferde gerçekleşti. İşçi sınıfının genel örgütsüzlüğü olarak özetlenebilecek bu şartlarda sermayenin güçlü partisi AKP yüzde 50 oy oranıyla diğer düzen partilerine ezici bir fark attı. Bu hiç şüphesiz sermayenin zaferidir. Ancak bu hususun yanı sıra işçi sınıfı açısından özellikle önemli olan bir başka çarpıcı sonuç da var. Kürt hareketinin ve Türkiye sosyalist hareketinin şovenist olmayan kesimlerinin büyük bölümünün oluşturduğu Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku, önüne çıkarılan her türlü engele, baskı ve provokasyonlara rağmen 36 vekillik kazanarak büyük bir başarı elde etmiştir. Bu sonuçla yoksul emekçi Kürt halkı baskı, sindirme, oyalama ve aldatmacalara pabuç bırakmayacağını örgütlü mücadelesiyle ortaya koymuştur. Binlerce kadro KCK davası bahanesiyle hapse atılmışken ve hazine yardımı gibi olanaklar söz konusu değilken elde edilen bu sonuç, Kürt halkı için haklı bir sevinç kaynağı olduğu kadar, hiç şüphesiz işçi sınıfı ve sosyalistler açısından da sevindirici bir sonuçtur.

Enternasyonalist komünistlerin de desteklediği Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku, mevcut nesnel ve öznel şartlarda, hedeflenen sayının neredeyse azamisine ulaşmış bulunuyor. Seçilen vekiller arasında sosyalistlerin de yer alması işçi sınıfının sesinin parlamentoda duyurulması açısından hiç şüphesiz daha olumlu olacaktır. Bunlar ara-

sında bu devletin zindanlarında yıllarını geçirmiş Ertuğrul Kürkçü, Leyla Zana ve Hatip Dicle gibi sembol isimlerin de bulunması ayrıca anlamlıdır.

Blok’un son derece zor şartlarda elde ettiği başarıyı çeşitli kanatlardan düzen sözcüleri bile kabul ediyorlar.

Ancak bu kabulün bütünüyle gönül hoşluğuyla olmadığı da açıktır. Nitekim bu başarıyı hazmedemeyen kimi düzen güçleri boş durmayarak seçim öncesindekine benzer bir provokasyonla Hatip Dicle’nin vekilliğini düşürmüş, KCK davasından yargılanmakta olan diğer 5 tutuklu vekilin salıverilmesini de engellemişlerdir. Ama ne olursa olsun, tüm bu tablo açık biçimde Blok’un dosta da düşmana da başarısını kabul ettirdiğini göstermektedir. Bu temelde Kürt hareketi Türkiye genelinde varlığının tanınması bakımından yeni bir sıçrama yapmıştır. Blok listesinden seçilen isimlerin daha önce görülmemiş ölçüde medyada yer bulması ve bunun genel olarak pozitif bir hava içinde gerçekleşmesi esasen bu nesnel durumun bir yansımadır.

Blok’un aldığı sonuç, seçim sonrası siyasi sürecin temel bir sorunu olacağı görünen yeni anayasa yapımı açısından da önemli bir başarı anlamına gelmektedir. Bu sonuçla, çok açık ki, düzen partileri yeni anayasa sürecinde Kürt hareketini ve meclisteki çok daha güçlü bir temsile ulaşmış olan Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku’nu dikkate almazlık edemeyeceklerdir. Zira Blok’un başarısı, aynı zamanda, AKP’nin çok arzuladığı 330 sandalyenin üzerine çıkma hedefine ulaşamaması sonucunu doğuran sebepler-

1

marksist tutum

den birisidir. Bilindiği gibi AKP zaten birinci çıkacağını bildiği bu seçimlerde, tek başına hükümet için yeterli 276 sandalyenin çok ötesinde hedeflere gözünü dikmişti ve bu nedenle seçim sürecini adeta bir seferberlik havasıyla yürütmüştü. AKP kendi canının istediği gibi bir anayasa hazırlayıp dayatmasına imkân verecek biçimde, 367 sandalyeyi, hiç olmazsa 330’u geçmeyi hedefliyordu.

Ancak özellikle Kürt illerindeki kayıpları nedeniyle 326’da kaldı.1 Bu da yeni anayasa sürecinde işçi sınıfı ve Kürt halkının çıkarlarının parlamento düzeyinde de dillendirmesi açısından muhakkak ki daha olumlu bir durumdur.

AKP’nin oyu Blok’un elde ettiği sonucun bir başarı olduğu ve bunun genel olarak işçi sınıfının yararına olduğu açık olmakla beraber, bu sonuç büyük oranda Kürk hareketinin örgütlü gücüyle seferber ettiği Kürt kitlelerden alınan oylarla elde edilmiştir. Türkiye işçi sınıfı, başta da belirttiğimiz gibi, örgütsüzdür ve bu durum genel olarak felçleştirici bir etki yapmaktadır. İşte işçi sınıfının bu derin örgütsüzlüğü koşullarında seçimler Kürt illeri ve diğer birkaç il dışında neredeyse tümüyle düzen partileri arasında oynanan bir oyun şeklinde geçmiştir. Ve oyunun kazananı AKP olmuştur.

AKP’nin nasıl olup da bu derece yüksek bir oy aldığı medyada haftalardır tartışılıyor. 9 yıldır tek başına hükümeti oluşturmuş bir partinin oylarını %50 gibi bir düzeye çıkararak bir kez daha hükümet etme hakkını kazanması kimi sosyalist çevreler de dahil birçoklarını şaşırtıyor.

Emekçi kitlelerin gerçek devinim dinamiklerini ve eğilimlerini kavramaktan aciz olanlar durumu kabullenemiyorlar ve açıklamakta zorlanıyorlar. Bir uçta ölçüsüz bir kitle yüceltmesi, diğer uçta da kitlelere neredeyse küfretme düzeyinde bir kızgınlık gözleniyor. Oysa gereken şey Marksizme dayalı serinkanlı bir çözümlemeyle kitlelerin davranışını doğru biçimde anlamaya çalışmaktır. Öncelikle, AKP’nin böylesi bir yüksek oy oranına ulaşması emekçi kitlelerin aslında hallerinin çok iyi olduğu ya da mevcut durumdan çok memnun oldukları anlamına hiç de gelmiyor. AKP’ye oy veren kitle içinde böyle olanlar hiç şüphesiz var. Gerçekten de safları oldukça kalabalıklaşmış böyle bir “orta sınıf ” bulunuyor. Ancak bu kesimin AKP’ye oy veren milyonların içinde bir azınlık oluşturduğu muhakkaktır. Ama bundan çok daha hakiki olan

2

Temmuz 2011 • sayı: 76

şey, büyük çoğunluğun işsizlik ve yoksulluk gibi sorunları derinden hissettikleridir. Bu sorunlar “iflah olmaz solcuların” uydurmacası değildir.

Peki emekçi kitleler bu sorunları görmezden geldikleri ya da umursamadıkları için mi AKP’ye oy vermişlerdir? Bu kesinlikle doğru değildir. Yoksul emekçi milyonlara “göbeğini kaşıyan adam” ya da “bidon kafalı” diyen kibirli, elitist, halk düşmanı Kemalistler şimdilerde bir marifetmiş gibi yine aynı alaycı üslupla bu tür düşünceler ileri sürüyorlar. Üstelik bunu ne idüğü belirsiz bir “solculuk” kisvesiyle yapıyorlar. “Halk adamı” pozlarındaki Kılıçdaroğlu’nun bile AKP’ye oy veren, ezici çoğunluğu yoksul emekçi milyonların davranışını “Stockholm Sendromu”yla açıklaması bu zihniyet dünyasını mükemmelen ortaya sermektedir.

Gerçekte kitleler, felçleştirici örgütsüzlük koşulları içinde, kendi bağımsız çıkarlarının savunucusu olarak görebilecekleri inandırıcı bir alternatifin yokluğunda, tam da söz konusu yakıcı sorunlarda bir düzelme için kendilerine en inandırıcı görünen seçeneğe yönelmişlerdir. Bu umudun son tahlilde bir yanılsama olması başka bir bahistir.

Sonuç olarak kitleler, değil işsizlik, yoksulluk ve eşitsizlik gibi sorunları umursamamak, aksine, tam da bu sorunlar bakımından bir iyileşme umudunun belirleyiciliği altında hareket etmişlerdir. Öte yandan, beğensek de beğenmesek de, emekçi yığınlar çoğunluk itibariyle ve genel anlamda bir iyiye gidiş olduğu kanaatine sahipler ve mevcut seçenekler içinde AKP dışında bundan daha iyisini getirebilecek bir alternatif görmüyorlar. Burada sorun salt bir algıdan ibaret de değildir. Eğer şu anda Türkiye’de kriz ciddi boyutlarda sürseydi ve bunun sonucu olarak işsizlik oranlarında aynı 2008-9 döneminde olduğu gibi ciddi artışlar söz konusu olsaydı AKP kesinlikle böylesi yüksek bir oy oranına ulaşamazdı. Nitekim 2009’da yapılan belediye seçimlerinde AKP %39 düzeyine düşerek 2007 sonrasında 8 puan gerilemişti. Ancak çok açık görünmektedir ki, Türkiye diğer birçok ülkeye nazaran krizin etkilerini savuşturabilmiş ve insanların genelinde algıyı düzeltmiştir. Büyüme ve işsizlik oranlarındaki kısmi düzelmeler bu algıya temel oluşturmuştur. İşsizlik oranı gerçekte 2009 öncesi düzeye bile gerilememiş olsa da, emekçi kitleler, daha iyi bir alternatifin yokluğunda, somut olarak yaşadıkları ve gözledikleri bu kısmi düzelmelerin devamı umuduyla tekrar yüzlerini

sayı: 76 • Temmuz 2011

marksist tutum Kürt hareketinin ve Türkiye sosyalist hareketinin şovenist olmayan kesimlerinin büyük bölümünün oluşturduğu Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku, önüne çıkarılan her türlü engele, baskı ve provokasyonlara rağmen 36 vekillik kazanarak büyük bir başarı elde etmiştir. Bu sonuçla yoksul emekçi Kürt halkı baskı, sindirme, oyalama ve aldatmacalara pabuç bırakmayacağını örgütlü mücadelesiyle ortaya koymuştur.

AKP’ye dönmüşlerdir. Bu bağlamda kitlelerin algısına etki eden bir olgu da, Türkiye’nin çevresindeki ülkelerde halen yaşanmakta olan krizlerdir. Ekonomik çöküşün eşiğine gelen bu ülkelerin durumu bir yönüyle “halimize şükür” duygusunu beslemektedir.

Diğer taraftan işsizlik ve yoksulluk gibi sorunları sadece dolaysız görünümleri içinde ele almak da eksik bir yaklaşımdır. Kitleler içinde bulundukları genel durumu sadece ceplerine doğrudan doğruya giren gelirin ötesinde, genel anlamda yaşam standartlarıyla da değerlendiriyorlar. Burada, çoğu hayati önemdeki altyapı hizmetlerinin durumu oldukça önem taşımaktadır. AKP’nin bu seçimde propagandasının omurgasını “hizmet” teması üzerine kurması ve büyük bayındırlık projelerine vurgu yapması boşuna değildir. Kemalist burjuvazinin on yıllar boyunca ihmal edip umursamadığı altyapı çalışmaları, ilk kez bu çapta bir seferberlikle yürütülmektedir. Kara, hava ve demiryolu ulaşımında sıçramalı adımların atıldığı ve daha fazlasının da yolda olduğu, konut alanında daha önce görülmemiş yatırımlar yapıldığı ve sağlık alanında bazı yönlerden iyileşmeler yaşandığı açıktır. Bu kapsama giren projelerin birçoğunun sorunlu, eksikli, birtakım olumsuz yan etkileri olan projeler olduğu doğrudur. Aslında kapitalizm altında genellikle durum budur. Ancak on yıllar boyunca bu tür temel hizmetlerden mahrum bırakılmış ve bir de üstüne alenen aşağılanmış geniş halk yığınlarının bu konudaki eksiğin –tüm sorunlu yanlarına rağmen– giderilmesini yeğlemesi anlaşılabilir bir durumdur. “Muasır medeniyet seviyesi”ni kuruluşundan beri diline pelesenk eden Kemalist burjuvazinin bu muasır medeniyet için elzem olan temel altyapı alanında dişe dokunur pek az şey yaptığı tartışmasızdır. Büyük ölçekli ve çok sayıda altyapı yatırımları aynı zamanda ve öncelikle modern bir kapitalist ülke açısından yılların eksikliklerinin ve ihmallerinin hızlı biçimde kapatılma girişimini göstermektedir.

Aslında bu büyük bayındırlık seferberliği olgusu, içinden geçtiğimiz sürecin genel karakterini ortaya koyan boyutlardan birini oluşturmaktadır. Türkiye son 10 yıldır önemli bir kapitalist gelişme süreci yaşamaktadır.

Kapitalist Türkiye ekonomisinin bu 10 yılda dünya sıralamasında 10 basamak birden yukarı sıçrayarak 16. büyük ekonomi haline gelmesi kendi başına çok şey anlatmaktadır. Kemalist burjuvazinin tıknefes, ufuksuz yaklaşımının aksine, AKP’nin temsil ettiği burjuva dinamikler çok daha büyük bir iştaha, enerjiye ve ufka sahiptirler. Ve gelinen noktada Türkiye’nin emperyal bir güç olması ve bunun pekiştirilmesi doğrultusunda sıçramalı adımlar atmaktadırlar.

Bu sıçramalı kapitalist gelişme sürecinin bir ürünü olarak Türkiye’nin uluslararası alanda etkisi artmış ve bölge gücü olma çabaları büyük oranda gerçekleşmiştir.

Erdoğan’ın “balkon konuşması”nda sadece Türkiye’ye değil Ortadoğu ve İslam dünyasının tümüne seslenen bir tarz tutturması bunun sembolik bir ifadesidir. Geniş emekçi yığınlarda “Türkiye iyiye gidiyor, güçleniyor” kanaatinin oluşmasında bu etmen de bir rol oynamaktadır.

Bu şüphesiz başka ülkelere efendilik taslamaya dönük bir emperyal gurur duygusu içermektedir ve aslında yayılmacı bir milliyetçi eğilime işaret etmektedir.

İşçi sınıfının mücadele gündemi Geride bıraktığımız 12 Haziran seçimleri Türkiye’nin 1980 sonrası sürecindeki en önemli seçimlerinden birini oluşturuyordu. Zira son yılların siyasal mücadeleleri Türkiye’yi bir dönüm noktasına getirmiş ve yeni bir anayasa yapma zorunluluğu gündeme oturmuştur. Faşist 12 Eylül cuntası tarafından hazırlanmış mevcut anayasanın her yanından su kaçırdığı ve yapılan birçok değişikliğe rağmen tam bir garabet olduğu açık bir gerçektir. Bu

3

marksist tutum

durum seçimler sonucu oluşan yeni meclise aynı zamanda yeni bir anayasa yapma misyonunu da yüklemektedir.

Her ne kadar Hatip Dicle’nin vekilliğinin hayâsızca düşürülmesi ve diğer Kürt vekillerin meclise gelmesinin engellenmesi nedeniyle şu anda bir belirsizlik varsa da bu olgu nesnelliğini korumaktadır. İşin aslına bakacak olursak bu noktaya çok geç gelinmiştir. Bu gecikmenin temel sebebi cunta rejiminden çıkış sürecinin kitle mücadeleleri sonucunda gerçekleşmemiş olmasıdır. Buna karşın, benzer süreçleri yaşayan birçok ülkede olağanüstü burjuva rejimlerden çıkış süreci aşağıdan işçi sınıfı mücadelesi eşliğinde yaşanmıştır. Böyle olduğu için bu ülkelerde görece daha demokratik yapılar ortaya çıkmış ve hepsinden önemlisi kitle mücadelesi geleneği genel olarak canlı kalmıştır.

Türkiye’de farklı bir süreç yaşanmıştır. Şimdi 12 Eylül anayasasının tasfiyesi noktasına gelinmesi, Türkiye’yi emperyalistleşme aşamasına kadar getiren sıçramalı kapitalist gelişme sürecinin, bunun bir parçası olan burjuvazi içi çatışmanın ve nihayet en önemlisi Kürt ulusal mücadelesinin bileşik etkisinin sonucudur. İşçi sınıfının genel örgütsüzlüğü koşulları hâlâ aşılabilmiş değilse de, yeni anayasa sürecinde eldeki tüm olanaklarla, genelde tüm demokratik hak ve özgürlükleri, özelde de işçi sınıfının özgül haklarını azami ölçüde elde etmek için mücadele vermek hayati önem taşımaktadır. Sınıf devrimcilerinin yıllardır yükselttikleri “tüm sendikal ve siyasal yasaklar kaldırılsın!” talebi şimdi daha da güncel bir önem kazanmıştır. Şimdi işçi sınıfının önünde yeni bir mücadele dönemi açılmış bulunuyor. Bu mücadelenin bir yönünü yeni anayasa süreci bağlamında demokratik hak ve özgürlükleri öne çıkarmak oluşturuyorsa, diğer önemli boyutunu hiç şüphesiz Kürt sorununun çözümü oluşturuyor. Bu sorun elbette anayasa sorunuyla da bağlantılı bir sorun.

Dolayısıyla enternasyonalist komünistler yeni

4

Temmuz 2011 • sayı: 76

bir anayasa yapılması halinde diğer demokratik hak ve özgürlüklerin yanı sıra Kürt sorununun Kürt halkının haklı ulusal demokratik talepleri çerçevesinde çözülmesi için mücadelelerine ısrarla devam edeceklerdir. Düzen güçlerinin yargı üzerinden devreye soktukları Hatip Dicle’yi ve diğer 5 KCK sanığı vekili engelleme gibi yeni provokasyonlara karşı çıkmak da hiç şüphesiz bu yaklaşımın doğal bir uzantısı olacaktır. Öte yandan Kürt sorununun öteden beri taşıdığı sınır ötesi boyutlar son aylarda Ortadoğu’da yaşanan gelişmelerle birlikte daha da büyük bir anlam kazanmıştır.

Ortadoğu’daki halk isyanlarının Kürt halkının mücadelesine yeni bir moral güç verdiği şimdiden açıktır. Önümüzdeki dönemde gelişebilecek yeni bir halk direnişinin bambaşka bir uluslararası atmosfer içinde gerçekleşeceğini görmek zor değildir. Ayrıca, başta ABD olmak üzere büyük emperyalist güçlerin bölgedeki gelişmelerde izleyeceği yol ve Türkiye’nin burada girişebileceği hamleler de soruna yeni boyutlar ekleyecektir. Örneğin Suriye’deki halk isyanı bağlamında, Suriye Kürdistanı’nda da, Irak Kürdistanı’nda son 20 yıl içinde Türkiye’de yaşanan sürece benzer bir sürecin başlaması halinde, bunun tüm Kürt coğrafyasında yeni bir itilim anlamına geleceğine şüphe yoktur. Bu bağlamda asıl akılda tutulması gereken husus, başta Kürt sorunu olmak üzere Türkiye’nin gündemindeki temel siyasi meselelerin seyrinin sadece iç dinamiklerle belirlenmediği ve bundan sonra bunun daha da böyle olacağıdır.

Seçimler sonrasında işçi sınıfının önündeki yoğun mücadele gündeminin bir parçasını da muhakkak ki yeni ekonomik ve sosyal hak gasplarına ve saldırılara karşı mücadele oluşturacaktır. AKP kitlelerden aldığı yüksek oya dayanarak nicedir planladığı, ama uygun konjonktürü denk getiremediği için ertelediği kimi saldırıları pek muhtemelen yeniden gündeme getirecektir. Bunlar arasında özellikle kıdem tazminatı hakkının gasp edilmesi, esnek çalıştırmanın daha da derinleştirilip genelleştirilmesi, özel

sayı: 76 • Temmuz 2011

marksist tutum

istihdam büroları ve muhtemelen yerel asgari ücret uygulaması gibi saldırılar ilk akla gelenlerdir. Bunların yanı sıra, çok yüksek boyutlara ulaşmış cari açığı kısmak için alınması beklenen tedbirlerin bir bölümü pek muhtemelen vergi arttırımlarını ve yeni zamları içerecek. Hükümet bu yoldaki tedbirleri de seçim konjonktürü nedeniyle ertelemişti. “Ekonomiyi soğutmak” için yapılacağı söylenen bu ve benzeri tedbirlerin de nihayetinde ceremesini çeken hiç kuşkusuz yine işçi sınıfı ve diğer emekçi katmanlar olacaktır.

* * * İşçi sınıfını böylesi ağır sorunlar ve mücadeleler beklemekle beraber, seçim sonuçları aynı zamanda, başta da değindiğimiz gibi, işçi sınıfının mücadelesinin ve örgütlülüğünün geliştirilmesi için nispeten daha elverişli bir duruma da işaret etmektedir. Bu bağlamda öncelikle vurgulamak istediğimiz husus genel toplumsal değişim sürecidir.

12 Haziran seçimleri gerçekte Türkiye’nin son 10 yıldaki sosyo-ekonomik ve siyasal gelişmelerini birçok bakımdan özetler niteliktedir. Yaşanan büyük kentleşme ve proleterleşme süreçleri eşliğinde ortaya çıkan sıçramalı kapitalist gelişme, Türkiye’nin toplumsal topografyasını büyük bir hızla değiştirmektedir. Çok daha kentli ve proleter bir Türkiye gerçeği önümüzde durmaktadır artık.2 Örgütsüzlük nedeniyle gerçek bir alternatifin yokluğunda geniş emekçi kitlelerin çoğunluğunun AKP’ye yönelmiş olması geçici olmaya mahkûm bir olgudur. Çoğunluğu itibariyle kente yeni gelmiş olan bu kitlelerin kent cangılında, mevcut burjuva partiler içinde kitlelerle en iç içe, en örgütlü parti olan AKP’yi kendi koruyucuları olarak görmeleri anlaşılabilir bir durumdur. Ancak bu kitleler için kapitalizmde bir çıkış yolu olmadığı da o denli açıktır. Bu ülkenin tarihindeki en büyük proleterleşme dalgasını AKP dâhil hiçbir burjuva partisinin uzun süre taşıması mümkün değildir. Hele de dünya kapitalizminin genel tıkanıklığı koşullarında ve komşu coğrafyalarda yeni sınıf mücadeleleri başlamışken.

Bu son seçimlerde din ve laiklik temalarının gündemde bir ağırlık teşkil etmemesi de anlamlıdır. AKP’nin aldığı oyların esas itibariyle dinle bir alakasının olmadığı açıktır. Kitleler dinsel mesajı esas alıyor olsalardı bunun adresi AKP değil, Saadet Partisi türü partiler olurdu. Ve yeri gelmişken belirtilmeli ki bu aynı zamanda önceki döneme damga vurmuş olan bu tartışmaların büyük ölçüde yapay tartışmalar olduğunu göstermektedir. Ne geniş kitlelerde bir dinsel rejim özlemi vardır ne de has bir burjuva partisi olan AKP’de. AKP’nin şeriatçı bir parti olduğu yönündeki hezeyan dolu tespitler yanlıştı, şimdi daha da yanlıştır.

Daha önce de defalarca söylediğimiz gibi, işçi sınıfının AKP’ye karşı mücadele yürütmesi için bu tür çürük argümanlara asla ihtiyacı yoktur.

Ama işçi sınıfı mücadelesi için görece daha elverişli bir durumun oluşması bağlamında daha dolaysız olarak bakılması gereken nokta, Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku’nun seçimlerde aldığı sonuçtur. Blok’un elde ettiği başarı hiç şüphesiz asıl olarak Kürt ulusal hareketinin bir eseridir. Ancak seçim süreci sosyalistlerin ve bazı işçi sınıfı örgütlerinin de Blok kapsamında gerçekleştirdikleri çalışmalara tanık oldu. Büyük kentlerin işçi mahallelerinde, olağan dönemlere göre daha çok geniş ölçekte, sınıf duyarlılıklarını temel alan çalışmalar yapıldı. Bu bağlamda büyük kentlerdeki Kürt işçilere sosyalizmin ve proletarya devrimciliğinin sesini ulaştırmanın önemi ne denli vurgulansa azdır.

Sosyalist hareketin TKP gibi şovenist kesimleri seçimlerde açık bir yenilgi ve gerileme yaşarken, şovenist rüzgârlara göğüs gererek Kürt hareketiyle dayanışan sosyalistlerin mütevazı başarısı anlamlıdır.

Elbette bir bütün olarak sosyalist hareket henüz hayli cılızdır. Yine de bu başarı şovenizmle bir yere varılamayacağının ve anti-şovenizmin, enternasyonalizmin işçi sınıfı içinde zamanla yer edinebileceğinin görülmesi bakımından önemlidir.

Blok’un İstanbul’da özellikle sosyalist adaylara ağırlık vermesi ve bu adayların çalışmalarında işçi sınıfı vurgusunun yapılması önemlidir ve kendi mütevazı ölçüleri içinde başarılı olmuştur. Benzer bir durum Mersin’de de yaşanmıştır. Niyetimiz bunlara boyundan büyük anlamlar yüklemek değildir hiç kuşkusuz. Ancak sosyalist hareketin TKP gibi şovenist kesimleri seçimlerde açık bir yenilgi ve gerileme yaşarken, şovenist rüzgârlara göğüs gererek Kürt hareketiyle dayanışan sosyalistlerin bu mütevazı başarısı anlamlıdır. Elbette bir bütün olarak sosyalist hareket henüz hayli cılızdır. Yine de bu başarı şovenizmle bir yere varılamayacağının ve anti-şovenizmin, enternasyonalizmin işçi sınıfı içinde zamanla yer edinebileceğinin görülmesi bakımından önemlidir.

Tüm bu olgu ve eğilimleri topladığımızda, işçi sınıfı devrimcileri için daha elverişli bir durumun oluşmakta olduğu açıktır. Önümüzdeki dönem yeni bir mücadele dönemidir ve her olanaktan yararlanarak işçi sınıfının bilinç ve örgütlülüğünü geliştirme çabalarına yol aldırmak gereklidir.  ____________________ 1

Hatip Dicle’nin vekilliğinin düşürülmesine önayak olan AKP’nin yaptığı hırsızlıkla bu sayı şimdi 327’ye çıkmış gibi görünmektedir.

2

Büyük kentlerin milletvekili sayılarının bu seçimlerde arttırılmış olması bile son tahlilde bu temel olgunun yansımalarından biridir. Orantısız dağılım hâlâ sürse de, (AKP %50 oy oranıyla mecliste %60 sandalye kazanmıştır) işçi sınıfının yatağı olan bu kentlerin siyasi ağırlıklarının artması şimdiye kadar suni olarak geciktirilmiş olumlu bir gelişmedir.

5

12 Eylül Faşizminin Tüm Sorumluları Yargılansın! İlkay Meriç

12

Eylül faşist darbesinin ve o dönemde işlenen insanlık suçlarının sorumlularını ömür boyu dokunulmaz kılmak üzere 1982 Anayasasına eklenen geçici 15. madde geçtiğimiz yıl halk oylamasıyla kaldırılmıştı.

Böylece, sosyalistlerin 30 yıldır yükselttikleri taleplerden birinin, yani başta cuntacı generaller olmak üzere darbecilerin ve işkencecilerin yargılanmasının önündeki en büyük yasal engel de ortadan kalkmış oldu.. Bunun sonucunda, halk oylamasının hemen ardından, sosyalistler, demokratlar ve 12 Eylül mağdurları çok sayıda dava açtılar.

Bu davaların Ankara Cumhuriyet Başsavcılığında birleştirilerek ortak bir soruşturmaya dönüştürülmesini takiben, geçtiğimiz günlerde, dönemin Milli Güvenlik Konseyi’ni, yani faşist cuntasını oluşturan beş generalden hayatta kalan ikisinin, Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya’nın ifadeleri alındı.1 Halk oylaması öncesinde, “ifadeye çağrılırsam kafama bir kurşun sıkıp intihar ederim” diyen Kenan Evren, “paşa paşa” ifade vermeye gitti.

Savcının “sayın”lı ifadeler eşliğinde sorular yönelttiği her iki faşist general de, TSK İç Hizmetler Kanununun 35. maddesinin kendilerine verdiği yetkiyi kullandıklarını söylediler. Ellerine on binlerce devrimcinin kanı bulaşan, yüz binden fazla insanı cezaevlerinde en insanlık dışı işkencelerden geçirtip yıllar boyunca zindanlarda tutan, işçi sınıfının ve emekçilerin tüm haklarını gasp eden, ör-

6

gütlerini ezen, hazırladıkları anayasayla, yasalarla ve oluşturdukları kurumlarla toplumu yıllar boyunca 12 Eylül rejiminin karanlığına hapseden ve tüm bunlar sayesinde büyük sermayenin yüzünün on yıllar boyunca gülmesini sağlayan bu faşist generaller, yaptıklarından gayet memnun bir şekilde, pişman olmadıklarını belirttiler.

Faşist darbenin sembollerinden olan bu generallerin, 31 yıl sonra bile olsa sanık sandalyesine oturtulabilmeleri, tarihsel hafızanın diriltilmesi ve 12 Eylül’ün geniş kitleler nezdinde mahkûm edilmesi açısından önemlidir. Doksanlı yaşlarında olmaları nedeniyle ceza çekebilecek ömürlerinin kalmadığını söyleyerek böylesi bir davayı önemsizleştirmeye çalıştıranlara bu nedenle prim verilmemelidir.

Yapılması gereken, bu tür söylemlerle bu yargılama sürecini değersizleştirmek değil, aksine gerçek anlamına kavuşmasını sağlamaya çalışmak olmalıdır.

Kendi haline bırakıldığı takdirde burjuvazinin söz konusu hukuki süreci dava aşamasına geçmeden soruşturma aşamasında kesintiye uğratmak, dava açıldığı takdirdeyse kapsamını alabildiğine dar tutmak istemesinde şaşılacak bir şey yoktur. Burada sürecin ne doğrultuda ilerleyeceğini belirleyen esas faktör toplumsal muhalefetin bindireceği basınç olacaktır ve bu noktada sosyalistlere, sendikalara ve demokratik kitle örgütlerine büyük bir sorumluluk düşmektedir. Soruşturmanın davaya dönüştürülmesi ve bir

sayı: 76 • Temmuz 2011

ayağı çukurda olan iki cuntacı generalle sınırlı kalmayıp 12 Eylül rejiminin tüm sorumlularından hesap sorulması için, konunun geniş kitlelerin sürekli gündeminde tutulması, kitlesel eylemlerle emekçilerin bilinçlendirilmesi şarttır.

Yeni anayasa tartışmalarının alevlendiği bugünlerde, başta AKP ve CHP olmak üzere sermaye partilerinin ve TÜSİAD, MÜSİAD gibi sermaye örgütlerinin 12 Eylül anayasasının değiştirilip demokratik bir anayasa yapılması doğrultusundaki söylemlerinin, 12 Eylül’ün asıl sorumlusunun sermaye olduğu gerçeğini örtmesine de izin verilmemelidir. İşine geldiğinde demokrasi nutukları atan burjuvazinin, düzen tehlikeye girdiğinde kanlı faşizm silahını çekinmeden yeniden kuşanacağından hiç kimsenin en ufak bir tereddüdü olmamalıdır.

12 Eylül faşizmi Faşizm, devrimci hareketin ve sınıf hareketinin kapitalist sistemi tehdit edecek bir düzeye yükseldiği devrimci durumlarda, burjuvazinin düzeni korumak üzere başvurduğu bir karşı-devrimdir. Elif Çağlı’nın Bonapartizmden Faşizme adlı kitabında vurguladığı gibi, mali sermayenin işçi sınıfının devrimci mücadelesini ezip parçalamaya yönelik kanlı diktatörlüğü olarak da tanımlanabilecek olan bu karşı-devrim, sermayenin gündemine durup dururken girmez: “Faşizm, kitlelerin devrimci mücadelesinin alabildiğine yükseldiği ve burjuvazinin yüreğine korku saldığı, devrimci güçlerle karşı-devrimci güçler arasındaki çatışmanın günlük yaşamın bir parçası haline geldiği, burjuva düzenin baştan aşağı devrimci bir krizle sarsıldığı muazzam bunalımlı bir sürecin ürünüdür. Fakat bu tür bir bunalım ilânihaye sürüp gidemez, neticede o ya da bu yönde çözülmek zorundadır. Devrim bu bunalımın işçi sınıfı lehine çözümüdür. Faşizm ise burjuvazinin karşı-devrimci çözümüdür.”2 Burjuva devletin burjuvazinin işçi-emekçi sınıflar üzerinde baskı aygıtı olduğu ve tüm burjuva rejimlerin ezilen sınıflara yönelik baskı ve gericilik ögelerini içlerinde taşıdıkları bir gerçekliktir. Ancak Elif Çağlı’nın dile getirdiği gibi, faşizmi, mali sermayenin başı biraz sıkıştığında başvurduğu ve sıradan kabul edilebilecek reaksiyonlardan ayırt etmek gerekir: “Faşizm, finans kapitalin olağanüstü bunalımlarının ifadesi olarak vücut bulmuştur. (…) Olağanüstü bunalımlara, devrimci durumlar, işçi hareketindeki devrimci yükselişler eşlik eder. Bu koşulların burjuva düzene yönelttiği yıkıcı tehdidin, sıradan baskı önlemleriyle engellenmesi imkânsızdır.” Bu yüzden de burjuva devlet, bu tehdidi ortadan kaldırıp düzeninin bekasını garantiye alana dek, olağanüstü bir baskı rejimiyle karakterize olan bir kanlı diktatörlük biçiminde

marksist tutum

örgütlenir. 12 Eylül 1980’de gerçekleştirilen askeri darbeyle tesis edilen olağanüstü rejim de işte böylesi bir faşist rejimdir: “Gerçekte 12 Eylül dönemecinde burjuva düzen, ekonomik-toplumsal-siyasal açıdan alabildiğine sıkışık bir vaziyettedir. Büyük sermaye, gerçekleştirmeyi arzuladığı atılımla mevcut durum arasındaki devasa gerilim nedeniyle, ekonomik, siyasal tüm cephelerde saldırıya geçmiştir.

Nitekim büyük sermaye, 24 Ocak kararlarıyla dışa açılmanın önündeki engellerin tasfiyesi için yapısal değişim hamlesini başlatırken, 12 Eylül askeri rejimi ile de sınıf hareketinin yükselişini durdurmayı ve burjuva düzeni tehdit eden devrimci durumun ortadan kaldırılmasını amaçlamıştır.” (age, s.254) Sosyalist hareketin kitlesel bir destek kazandığı, toplumsal muhalefetin alabildiğine yükseldiği, grevlerin sermayeyi tehdit eder ölçüde yaygınlaştığı 1980 dönemecinde, yaşanan devrimci durumun üstesinden sıradan tedbirlerle ve parlamenter yöntemlerle gelemeyen burjuvazi, siyasi temsilcilerine silahlı aygıtı aracılığıyla uyarılar vermeye başlamıştır. Genelkurmay Başkanı Kenan Evren’in ve kuvvet komutanlarının imzasını taşıyan ve 27 Aralık 1979’da Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’e verilen muhtıra bunun doruğudur. “Anayasasının getirdiği geniş hürriyetleri kötüye kullananlara tahammülün kalmadığını” belirten bu muhtıra şöyle devam etmektedir: “Türk Silahlı Kuvvetleri; ülkemizin siyasi, ekonomik ve sosyal sorunlarına bir çözüm getiremeyen, anarşi ve bölücülüğün ülke bütünlüğünü tehdit eden boyutlara varmasını önleyemeyen, bölücü ve yıkıcı guruplara tavizler veren ve kısır siyasi çekişmeler nedeni ile uzlaşmaz tutumlarını sürdüren siyasi partileri uyarmaya karar vermiştir. (…) Türk Silahlı Kuvvetleri; İç Hizmet Yasası ile kendisine verilen görev ve sorumluluğun idraki içinde ülkemizin bugünkü hayati sorunları karşısında siyasi partilerimizin bir an önce milli menfaatlerimizi ön plana alarak, Anayasamızın ilkeleri doğrultusunda ve Atatürkçü bir görüşle bir araya gelerek anarşi, terör ve bölücülük gibi Devleti çökertmeye yönelik her türlü hareketlere karşı bütün önlemleri müştereken almalarını ve diğer anayasal kuruluşların da bu yönde yardımcı olmalarını ısrarla iste-

12 Eylül faşist cuntası

7

marksist tutum

mektedir.”

Bu süreçte mali sermaye sadece ordusu aracılığıyla değil, bizzat verdiği gazete ilanlarıyla da niyetini açıktan belli edecekti. Bugün “demokrat” kesilen TÜSİAD, o dönemde, orduyu gazete ilanlarıyla alenen darbeye çağıracak kadar pervasız bir faşizm özlemiyle kıvranıyordu. Ordu ve kontrgerilla ise, böylesi bir darbeyi geniş kitleler nezdinde meşru kılabilmek için binbir türlü kirli yöntemle hazırladıkları ortamın tam olarak olgunlaşmasını bekliyordu. Vaktin tamam olduğuna hükmeden burjuvazi, Kenan Evren’in 30 Ağustos Bayramı vesilesiyle yayınladığı mesajıyla darbenin ayak seslerini duyuruyordu. “Türk Silahlı Kuvvetleri’nin, sorumluluklarının engin bilinci içerisinde, kendisine düşecek görevleri, yasaların verdiği yetkilerden güç alarak, şevk ve heyecanla yerine getirmeye hazır bulunduğunu” söyleyen bu mesaj, iki hafta sonra toplumun üzerine çökecek kâbusun sinyalini veriyordu: “Yurtta doğmasını düşledikleri kargaşa ile demokratik düzenin ve ülke bütünlüğünün yok edilmesini amaçlayan anarşinin idrakten yoksun vatan haini yaratıcıları, elbette layık oldukları cezayı bulacak, tarihimizde bir zamanlar türemeye yeltenen benzerleri gibi, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kahredici yumruğu altında ezilerek, akıttıkları kardeş kanlarının günahları içinde boğulup gidecekler ve yüce Türk ulusu, bağrından kopan Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yarattığı güven ortamı içinde, sonsuza kadar daha birçok bayramları refah ve mutluluklarla kutlayacaktır.” (vurgu İ.M.) Nitekim çok geçmeden, vatan haini olarak ilan edilen sosyalistler, demokratlar, işçiler, öğrenciler, Kürtler, TSK’nın “kahredici yumruğu” altında ezileceklerdi! Yetki ve sorumluluğu TSK İç Hizmet Yasası’ndan (ünlü 35. madde) aldığını belirten faşist cunta, 12 Eylül sabah saat 4’te radyolardan okuduğu 1 nolu bildirisiyle yönetime el koyduğunu şöyle duyuruyordu: “Türk Silahlı Kuvvetleri, İç Hizmet Kanununun verdiği Türkiye Cumhuriyeti’ni kollama ve koruma görevini

8

Temmuz 2011 • sayı: 76

yüce Türk Milleti adına emir ve komuta zinciri içinde ve emirle yerine getirme kararını almış ve ülke yönetimine bütünüyle el koymuştur. Girişilen harekatın amacı, ülke bütünlüğünü korumak, milli birlik ve beraberliği sağlamak, muhtemel bir iç savaşı ve kardeş kavgasını önlemek, devlet otoritesini ve varlığını yeniden tesis etmek ve demokratik düzenin işlemesine mani olan sebepleri ortadan kaldırmaktır.”

Kenan Evren, darbeden dört gün sonra yaptığı bir basın açıklamasında, “Demokrasiye vücut veren bütün kuruluşlar, demokrasi var diye, demokrasiyi yıkmak isteyenlere demokrasinin hak ve hürriyetlerini vererek onları, faziletli vatandaşlara uygulanan yasalardan nasıl faydalandırabilirler? Hal böyle olunca, terör ve anarşiye karşı nasıl yasa yapılabilir? İşte bu yüzdendir ki, rejim kendi kendini koruyacak yasalarla, bilerek veya bilmeyerek teçhiz edilememiştir. Bu yasalar Meclislerde görüşülürken faziletli vatandaş düşünülmemiş, daima rejimi yıkmak isteyenlerin demokratik hakları düşünülmüştür” diyordu. Yani Evren’in ağzından, burjuvazi, kendi meclisini ve siyasi temsilcilerini, kendisini değil rejim düşmanlarının demokratik haklarını düşünmekle, ihtiyaç duyduğu baskı yasalarını çıkarmamakla suçluyordu.

Evren, rejimin sağlıklı bir şekilde işlemesinin önündeki tüm engelleri “bir daha böyle bir müdahalenin yapılmasına lüzum bırakmayacak şekilde” kaldırmaya kararlı olduklarını söyleyerek şöyle devam ediyordu: “Bunun için Anayasa, Seçim Kanunu, Partiler Kanunu gibi mevcut kanunlarda bugünkü duruma gelmemize neden olan hükümler ya değiştirilecek ya da yeni hükümler ilave edilecektir. Bunun yanı sıra anarşi ve terörü etkili bir şekilde önleyecek yargı organlarının kuvvetlendirilmesi için gerekli kanunlar hazırlanacak ve Ceza Kanununda aksayan taraflar ıslah edilecektir. Özgürlük veya bağımsızlık adı altında anarşinin ne okullarda, ne üniversitelerde, ne de sendikalarda serpilip boy atmasına izin verilmeyecektir.” Öyle de oldu. Burjuva düzeni tehdit eden büyük tehlikeyi ortadan kaldırmak ve “devlet otoritesini yeniden tesis etmek” üzere iktidara el koyan faşist cunta, parlamentoyu feshedip anayasayı ilga etti.

Tüm siyasi partilerin ve Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay haricindeki tüm derneklerin faaliyetleri durduruldu, bir yıl sonra da tüm partiler kapatıldı.

DİSK’e bağlı sendikalar kapatılırken DİSK yöneticileri hakkında yüzlerce yıla varan ceza istemleriyle davalar açıldı. Yüzlerce demokrat öğretim görevlisi üniversitelerden atıldı. En ağır şiddeti ise sosyalist hareket ve Kürtler gördü. Darbeyi takip eden

sayı: 76 • Temmuz 2011

bir ay içinde 41 binden fazla insan gözaltına alındı ve bu sayı ilerleyen aylarda hızla artarak 650 bini aştı. On binlerce devrimci ve Kürt zindanlara atılıp ağır işkencelerden geçirildi. Askeri Yargıtay’ın onayladığı 124 idam cezasının 50’si vakit kaybetmeksizin infaz edildi. İftira ve yalanlarla dolu sistematik bir karalama kampanyasıyla, sosyalizm ve devrimciler yalıtılmaya çalışıldı. Toplum baskı ve korkutma yoluyla sindirilirken tümüyle örgütsüzleştirilip atomize edildi. Şovenizm ve militarizm eğitim sisteminin iliklerine işletilerek yeni kuşakların beyinleri iğdiş edildi.

Bugün “demokrat” kesilen büyük sermaye, 12 Eylül darbesinin hemen ardından, temsilcisi Halit Narin aracılığıyla yaptığı açıklamalarda işçilere hitaben “bugüne dek hep siz güldünüz, şimdi gülme sırası bizde” diyerek, bu baskı ve şiddetten ne kadar memnun olduğunu dile getiriyordu.

Sermayenin çıkarları doğrultusunda yolu düzleyen faşist iktidar, görevini tamamladıktan sonra 1983 yılında yerini, bir başka olağanüstü burjuva rejime, Kenan Evren’in cumhurbaşkanlığı altında ve Özal’ın başbakanlığındaki bir Bonapartist diktatörlüğe bırakarak çözülme sürecine girdi.

12 Eylül cuntacılarının hazırlayıp korku ve sindirme yoluyla halka onaylattığı ve faşist zihniyetin her bir maddesine sindiği 1982 Anayasası ve ona bağlı olarak hazırlanan yasalar, gösteri, ifade ve örgütlenme hakkını, sendikalaşma, grev ve toplu sözleşme hakkını fiilen gasp ediyordu.

Başta %10’luk seçim barajı olmak üzere anti-demokratik seçim kanunu, toplumsal muhalefetin önünü tümüyle kesiyordu. Bu anayasa ve yasalar çeşitli tadilatlarla fakat özü değişmeksizin günümüze dek varlığını korudu. Aynı şekilde faşist rejimin bu anayasayla getirdiği kurum ve organların çok büyük bir bölümü aynen devam etti.

12 Eylül faşizminin çözülüşü ve özgünlükler Faşist rejimin kalıntılarının 31 yıldır varlığını sürdürmesinin ve 12 Eylül darbecilerinden bugüne dek hesap sorulamamasının kuşkusuz çeşitli sebepleri bulunuyor.

Bunların başında ise, Kürt hareketinin 80’lerin ortalarından itibaren artan bir ivmeyle yükselttiği mücadeleyi ayrı tutmak kaydıyla, Türkiye’de faşist diktatörlüğün çözülüşüne kitlesel bir halk hareketinin basıncının eşlik etmemesi geliyor. Tam da bu yüzden, Yunanistan, İspanya, Portekiz ya da kimi Latin Amerika ülkeleri gibi örneklerin tersine, 12 Eylül faşizmi tepeden kontrollü biçimde ve Bonapartist bir diktatörlüğe evrilerek çözülmüştür.3 Asyatik-despotik toplum yapısının yüzyıllara damgasını vurması ve geç kapitalistleşmenin bir sonucu olarak Türkiye’de emekçi sınıfların güçlü bir demokratik mücadele geleneğinden yoksun olması, burada belirleyici bir faktör olmuştur.

Faşist diktatörlüklerin yaşandığı çeşitli ülkelerde darbeci generaller uzun yıllardan sonra da olsa mahkeme karşısına çıkarılıp cezalandırılırken, Türkiye’de bunun bıraktık gerçekleşmesini, yasal olarak yolunun açılması için

marksist tutum

bile 30 sene geçmesi gerekmiştir. 12 Eylül cuntasının hazırladığı anayasanın “geçici” 15. maddesinin kaldırılması ancak geçtiğimiz yıl gerçekleştirilen halk oylaması sonucunda mümkün olabilmiştir. Benzer şekilde örneğin Yunanistan’daki Albaylar Cuntasının çöküşünden sonra kitlelerin bindirdiği basınç sonucunda ordu, polis ve bürokraside öne çıkan darbe yanlısı unsurlar temizlenirken, Türkiye’de bunlar tasfiye edilmek yerine ödüllendirilmiş ve görevlerini sonuna kadar sürdürmüşlerdir. Üstüne üstlük, faşist cuntanın başı Kenan Evren, anayasanın onaylanmasının ardından yedi yıl cumhurbaşkanlığı yapmıştır.

Burada önemli olan bir faktör de, söz konusu ülkelerin bir bölümünde (Yunanistan, İspanya, Portekiz, Şili gibi), tarihsel kökleri olan ve faşizmin çözülme sürecinde önemli bir rol üstlenen “sosyalist” kitle partilerinin bulunmasıdır. Özü itibarıyla sosyal-demokrat nitelikteki bu partiler, bu tür ülkelerde burjuva demokrasisinin yeniden tesisi doğrultusunda kitlesel seferberlikler örgütleyebilmişlerdir.

Türkiye’de ise sendikalarla organik bağları olan ve bu sayede kitleselleşen böylesi bir sosyal-demokrat parti hiçbir zaman var olmamıştır. Çünkü burjuvazi ve burjuva devlet, düzen sınırları içinde reformlar öngören Batı tarzı bir sosyal-demokrat partinin varlığına bile katlanamayacak kadar tahammülsüz ve gaddar olagelmiştir bu topraklarda.

Dolayısıyla devrimci hareketin postal darbeleriyle ezildiği koşullarda, burjuva düzenin sınırlarını aşmayan bir demokrasi mücadelesi bile örgütlenememiştir.

Tüm bunlar dikkate alındığında ve yeni bir anayasa hazırlanmasından söz edildiği bugünlerde, 12 Eylül faşist darbecilerinin ve 12 Eylül rejiminin tüm sorumlularının cezalandırılması talebiyle bindirilecek kitlesel basınç, 12 Eylül anayasasının çöpe atılması ve demokratik bir anayasanın hazırlanması talebinin güçlü bir şekilde yükseltilmesi bakımından da büyük bir önem kazanmaktadır.

Sosyalistlerin, işçi sınıfının, sendikaların, demokratik kitle örgütlerinin ve Kürt halkının bindireceği basınç sonucunda 12 Eylül faşizmiyle köklü bir hesaplaşmanın gerçekleştirilmesi, söz konusu zihniyeti bugün de koruyan darbeci generallerin, faşist bürokratların ve Ergenekoncuların yüzüne indirilen güçlü bir tokat da olacaktır aynı zamanda. _____________________ 1

12 Eylül askeri darbesiyle Milli Güvenlik Konseyi adı altında yönetime el koyan faşist cunta, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan EVREN başkanlığında ve Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin ERSİN, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin ŞAHİNKAYA, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat TÜMER ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat CELASUN üyeliğindeki 5 generalden oluşuyordu. Bu konseyin genel sekreteri ise Orgeneral Haydar SALTIK’tı. Şimdilerde ifadesine başvurulan Tahsin Şahinkaya, 12 Eylül döneminde yapılan askeri ihalelerde yabancı silah tekellerinden aldığı rüşvetlerden edindiği devasa servetle de ünlenecekti.

2

Elif Çağlı, Bonapartizmden Faşizme, s.75, Tarih Bilinci Yay.

3

Ayrıntılı bilgi için bkz. Bonapartizmden Faşizme

9

K Avrupa İşçi

Hareketinde Bir Dönem Kapanırken Utku Kızılok

10

apitalist küresel krizin en sert biçimlerde kendini dışa vurduğu Avrupa’da, burjuvazi, işçi sınıfının tarihsel kazanımlarına daha fazla saldırarak, düştüğü kriz kuyusundan çıkmaya çalışıyor. Fakat krizin faturasını işçi sınıfının sırtına yıkmak amacıyla yürütülen saldırı programları, sınıf mücadelesini de keskinleştirmiş durumda. Özellikle 2010’un ilkbaharından itibaren yıkım programlarına karşı birçok ülkede eş zamanlı bir mücadele yükselmeye başladı. Ekonomisi çöküş noktasına gelen Yunanistan, İspanya ve Portekiz’de işçi sınıfı peş peşe genel grevler gerçekleştiriyor. Geçtiğimiz senenin sonbaharında, emeklilik yaşının yükseltilmesine karşı Fransız işçi sınıfı genel grevler örgütledi ve üretimi durdurarak milyonlar halinde meydanlara indi. Kitleler kapitalist krizin bedelini ödemeyeceklerini haykırıyor ve “kemer sıkma” yasalarına engel olmaya çalışıyorlar. Bu noktada, Yunanistan’da yükselen mücadelenin diğerlerinden farklılaştığının, daha sert bir içeriğe bürünerek burjuva siyasetini bir krize sürüklediğinin altını çizmek gerekiyor.

Denilebilir ki, sürecin karakteristik yanını kitle seferberliği oluşturuyor. Bugüne değin Yunanistan işçi sınıfı 15’e yakın genel grev örgütleyerek burjuvaziye gözdağı verdi. 15 Haziranda yapılan genel grevle birlikte, iktidardaki sözde sosyalist PASOK hükümeti düşme noktasına geldi. Parlamentonun etrafını saran 200 bin kişi, yeni saldırı paketinin oylanmasının önüne geçmek için milletvekillerini genel kurula sokmamaya çalıştı.

sayı: 76 • Temmuz 2011

Nitekim bu sert direniş karşısında Papandreu önderliğindeki hükümet bocalamaya başladı. Fakat özellikle Avrupa burjuvazisinden gelen telkinler sonucunda Papandreu istifa etmekten vazgeçerek yeni bir hükümet kurdu. 28-29 Haziranda yapılan genel grevle işçi sınıfı üretimi neredeyse tümden durdurarak burjuva parlamentosunun etrafını bir kez daha sardı, şiddetli çatışmalar yaşandı. Hiç kuşku yok ki, Yunanistan’da yükselen sınıf mücadelesi bir siyasal krizi de doğurmuş durumda. Eğer işçi sınıfı devrimci bir örgütlülüğe sahip olsaydı durum gerçekten de bambaşka olurdu. Burjuvazinin yaşadığı krizi derinleştirebilir ve devrimci durumun kapılarını açabilirdi. Fakat böylesi bir örgütlülüğün olmadığı koşullarda, mücadelenin ortaya çıkardığı olumlu koşullar bir devrimci duruma doğru ilerletilemiyor.

Ne var ki, bugün yükselen mücadele geri çekilse bile, bunun uzun bir dönemi kapsayacağını sanmak doğru olmaz. Zira burjuvazi “kemer sıkma” saldırılarıyla mücadele ateşine kömür atıyor ve böylece daha sert mücadelelerin nesnel zeminini döşemiş oluyor. Yunan burjuvazisi krizini aşabilmek amacıyla Avrupa Birliği ve IMF ile 110 milyar avroluk devasa bir kredi anlaşması imzalamış durumda.

Bu kredinin alınabilmesi ve bilahare faizleriyle birlikte geri ödenebilmesi için, burjuvazi işçi sınıfının ekonomiksosyal kazanımlarına dönük muazzam bir saldırı başlatmış bulunuyor. Nitekim bu kapsamda Papandreu hükümeti, “kemer sıkma” programının 28 milyar avroluk yeni bir dilimini daha meclisten geçirmiş durumda. Yunan burjuvazisinin AB ve IMF ile birlikte yürüttüğü bu “kemer sıkma” programı kapsamında kamu işletmeleri özelleştirilecek, işten atmalar başlayacak, çalışma saatleri uzatılacak, ücretler dondurulacak, sosyal güvenliğe darbe indirilirken emeklilik yaşı yükseltilecek, sosyal kazanımlar kırpılacak ve ortadan kaldırılacak, sağlık ve eğitim bütçelerinde kesintilere gidilecek ve vergiler artırılacak. Burjuvazi, işçi sınıfının tüm ekonomik ve sosyal kazanımlarını şok darbeleriyle bir anda ortadan kaldırmak ve onu kuru bir ücrete mahkûm etmek istiyor. Son bir yıl içinde emekçi kitlelerin yaşam düzeyinin önemli ölçüde gerilemiş olması, saldırıların boyutunu ortaya koyuyor.

Burjuvazinin neo-liberal adı verilen kapitalist saldırıları tüm Avrupa ülkelerinde ve dünyada sürüyor. Avrupa burjuvazisi son 30 yıllık süreçte, önceki dönemde devrim korkusuna kapılarak işçi sınıfına verdiği tavizleri geri devşirme peşindedir. “Sosyal devlet” ya da “refah devleti” adı verilen uygulamalara dönük neo-liberal saldırılarda, artık son evreye girilmiş durumda. Çünkü burjuvazi, 1980’lerin başından günümüze değin her fırsatta devreye soktuğu “kemer sıkma” programları sonucunda, işçi sınıfının kazanılmış haklarının ana gövdesini mideye indirmeyi başardı. Meselâ, işçi sınıfına dönük saldırıların kilit taşlarından biri olarak emeklilik yaşı aşama aşama uzatıldı, uzatılmaya da devam ediliyor. 2010’un sonbaharında Fransa’da emeklilik yaşı 60’tan 62’ye çıkartıldı, ama burjuvazinin amacı

marksist tutum

bunu 65’e çıkartmak. Almanya’da ise, yine aynı günlerde emeklilik yaşı 65’ten 67’ye yükseltildi. İngiliz burjuvazisi de emeklilik yaşını 67’ye yükseltmek üzere harekete geçmiş durumda. Böylece burjuvazi işçi sınıfına “düşene kadar çalış” demektedir.

Burjuvazi, emek maliyetlerini mümkün mertebe aşağıya çekmek ve rekabet gücünü artırmak istiyor. Amaç emek maliyetlerini bazı burjuva ideologların “tarihsel norm” dedikleri bir düzeye doğru çekmektir. Bu “tarihsel norm”la, emek maliyetinin düşürüldüğü, işgücünün fiziksel varlığını üretecek bir ücrete mahkûm edildiği, ücretsiz sağlık olanaklarından yararlanmanın alabildiğine kısıtlandığı, emekli olmanın bir hayal olduğu ve dolayısıyla sosyal güvenlik sisteminin büyük ölçüde ortadan kaldırıldığı, iş saatlerinin uzatıldığı ve ücretlerin düşürüldüğü bir çalışma rejimini anlatmaktadırlar. Bu, 1800’lü yılların çalışma ve yaşama koşullarının yeniden işçi sınıfına dayatılmasıdır ki, burjuva ideologları bunu açıktan dile getirmekten çekinmiyorlar. Özetle burjuvazi, üzerinde baskıya dönüşecek hiçbir yükümlülük olmasını istemiyor. Şu hususu önemle vurgulamak gerekiyor: Avrupa burjuvazisi geçmişteki gücünü önemli ölçüde kaybetmiş bulunuyor ve bundan dolayı dünya kapitalist piyasasında daha dinamik rakipleriyle arzuladığı gibi rekabet edemiyor. Bir zamanlar sömürgeci imparatorluklar kuran ya da iki kutuplu dünyada ABD’den sonra ana gücü oluşturan emperyalist Avrupa burjuvazisinin eski gücü artık yok!

Kapitalizmin eşitsiz ve bileşik gelişmesinin bir sonucu olarak, Çin, Hindistan, Brezilya ya da Türkiye gibi bir zamanların az gelişmiş ülkeleri dünya ekonomisinde üst basamaklara tırmanıyorlar. Kapitalizmin içine yuvarlandığı tarihsel bunalım, yaşlı Avrupa’yı daha fazla pençesine almaktadır. Zaten uzun bir dönemdir yerinde debelenen Avrupa ekonomisi, son küresel krizle birlikte nefessiz kalmış ve küçülmeye başlamıştır. Böylece 1970’lerin ortasından itibaren içine girdiği genel tıkanıklığı aşmak için işçi sınıfının tarihsel kazanımlarına saldıran burjuvazi, küresel krizle birlikte bu saldırılarına hız vermiştir. İşçi sınıfına dönük bu saldırılar, YETER! sınıf mücadelesinin yükselmesini de beraberinde getirmektedir. Geçmiş yıllardan farklı olarak, krizin tüm kıtayı etkisi al-

11

Temmuz 2011 • sayı: 76

marksist tutum

Geçmiş yıllardan farklı olarak, krizin tüm kıtayı etkisi altına almasından ve “kemer sıkma” programlarının eşzamanlı gündeme getirilmesinden dolayı mücadele kıtanın genelinde yükseliyor.

Kuşkusuz bugün Avrupa’da en zayıf halkayı Yunanistan oluşturmaktadır. tına almasından ve “kemer sıkma” programlarının eşzamanlı gündeme getirilmesinden dolayı mücadele kıtanın genelinde yükseliyor. Kuşkusuz bugün Avrupa’da en zayıf halkayı Yunanistan oluşturmaktadır. Fakat krizin sürdüğü ve işçi sınıfına saldırıların son hızla devam ettiği günümüz koşulları dikkate alındığında, önümüzdeki dönemde mücadele alevlerinin daha fazla yükseleceğini söylemek mümkün. Üstelik burjuvazinin eli, tavizler verme ve bu yolla mücadeleyi yatıştırma konusunda eskisine göre çok daha darda. İşçi sınıfını devrim fikrinden uzak tutmak, kapitalizm yıkılmadan da üretilen refahın paylaşılabileceği yanılsamasını yaratmak amacıyla ideolojik bir argümana dönüştürülen “sosyal devlet” uzun bir süredir çökmüş durumda. Burjuvazi, dinamitlediği “sosyal devlet”ten geriye kalan değerli parçaları da kaldırmak üzere yoğun bir mesai yapıyor. Yani Avrupa burjuvazisi tarihsel konumunu kaybederken, Avrupa işçi sınıfı açısından da bir tarihsel dönem kapanıyor.

Kuşkusuz “sosyal devlet”in maddi temelinin ortadan kalkması, onun bir ideolojik argüman olarak işlev görmeyeceği anlamına gelmiyor. Sosyal demokrasi, sendikal bürokrasi ve reformistler yükselişe geçen işçi hareketinin önünü kesmek ve düzen içi kanallara akıtmak amacıyla bu argümanı her daim güncel tutmaktalar. Somut koşullarda Avrupa’da işçi sınıfına yol gösterecek bir devrimci önderliğin olmaması, girilen dönemde işçi sınıfını büyük tehlikelerin beklediğinin habercisidir. Ancak bu hususa gelmeden önce, Avrupa işçi hareketinde kapanan tarihsel dönemi yaratan koşulları hatırlamakta fayda var.

I Kapitalizmin tarih sahnesine çıktığı Avrupa kıtası, aynı zamanda devrim ve devrimci durumların da ana yatağı olmuştur. İşçi sınıfı, kapitalist sömürüye karşı defalar-

12

ca devrimci başkaldırıya girişmiş, yenilmiş, geri çekilmiş ama gücünü topladıktan sonra yeniden ileri atılmaktan geri durmamıştır. Lyon ayaklanmasından Chartist harekete, 1848 ayaklanmalarından Paris Komününe uzanan devrimci kalkışmalarda, işçi sınıfı 19. yüzyıl boyunca burjuvazinin yüreğine devrim korkusunu yerleştirmeyi başarmıştır. Bu nedenle, devrim korkusunu savuşturmak ve işçi sınıfını kapitalist düzene bağlamak amacıyla burjuvazi tavizler vermek zorunda kalmış ve işçi sınıfının çalışma ve yaşam koşulları 1800’lerin son çeyreğinden itibaren düzelmeye başlamıştır. Bu tavizlerden birini sosyal güvenlik sistemi oluşturuyordu: 1889’da işçilere emeklilik ödemesi yapılması için ilk devlet sosyal sigortasını Bismarck, Almanya’da hayata geçirdi. Takip eden yıllarda sosyal güvenlik sistemi Avrupa’da yaygınlaşacak, kurumsallaşacak ve bilahare “sosyal devlet” kapsamında genişletilecekti.

20. yüzyıla girmeden burjuvazi çalışma saatlerini 1214 saatlerden daha aşağılara çekerek ücretleri yükseltmek zorunda kaldı. Bu dönem, aynı zamanda kapitalizmin emperyalizm aşamasına yükseldiği bir dönemdir. 1890’lardan 1914’e, yani emperyalist savaşın başlamasına kadar kapitalist ekonominin sıçramalı bir büyüme kaydetmesi, bazı küçük tavizler verilmesi noktasında burjuvazinin elini kolaylaştırdı. Burada, vaktiyle sömürgeci imparatorluklar kuran emperyalist Avrupa burjuvazisinin, sömürgeleri birer hammadde deposu olarak kullanıp yağmaladığını, böylece üretim maliyetini düşürdüğünü ve kâr oranlarını yükselttiğini, diğer taraftan sermaye ihraç ettiği ülkelerde işçilerin sırtından yüksek bir artı-değer kitlesi devşirdiğini vurgulamak gerekiyor. Böylece yüksek kârlar elde eden ve manevra olanaklarına kavuşan emperyalist burjuvazi, bir taraftan işçi sınıfına kimi tavizler verirken, öte taraftan da sendikal bürokrasiyi satın alarak işçi hareketini düzen içi kanallara yönlendirmeye başlamıştır.

Emperyalizm dönemiyle birlikte sendikalar giderek

sayı: 76 • Temmuz 2011

bürokratikleşti ve üst yönetim aygıtları burjuva devletle daha fazla iç içe geçti. İşçi sınıfının vasıflı olan ve yüksek ücret alan küçük bir kesiminin, yani işçi aristokrasisi denen kesiminin sendikalarda etkin olması ve sendikal bürokrasinin doğal tabanını oluşturmasıyla, işçi hareketi burjuvazinin ideolojik sultası altına girdi. Kendi çıkar ve ayrıcalıklarını kapitalizmde gören, bunu korumak isteyen sendikal bürokrasi ve işçi aristokrasisi; sosyal demokrasiyle reformist programına kavuşmuş, burjuvazinin sömürgeci politikalarını desteklemiş ve nihayetinde emperyalist savaşta onun yanında saf tutmuştur.

Bu konuda Elif Çağlı, Lenin’den hatırlatmalar yaparak şunlara dikkat çekiyor: “Lenin, yaşam tarzları, ücretleri ve dünya görüşleri itibarıyla burjuvalaşmış işçi tabakasının İkinci Enternasyonal sosyal-şovenizminin de başlıca desteğini oluşturduğuna değinmiştir. Sendika veya parti bürokrasisinde edinilen üst düzey koltuklar, parlamenter ayrıcalıklar, yasalcı faaliyetlerin sağladığı ün vb. işçi hareketine burjuva etkisini bulaştıran başlıca kaynaklardır.”* Çağlı, bu kaynaklardan beslenen kişiler, yaşam tarzları, değer yargıları bakımından burjuva âlemin bir parçasıdırlar ve etkili oldukları ölçüde işçi hareketini burjuvalaştırırlar demektedir. Böylece işçi sınıfı içinde kendi dayanaklarını yaratan burjuvazi, sosyal demokrasi ve sendikal bürokrasi aracılığıyla işçi hareketi içinde reformizmi güçlendiriyordu.

“Sosyal devlet” uygulamaları öncesinde Avrupa işçi hareketinin böylesi olumsuz bir zemine yaslandığını kavramak önemlidir. Zira bu gerçek, “sosyal devlet” uygulamalarının neden ve nasıl baştacı edildiğini, işçi devrimi karşısına çıkartılan “sosyal devlet”in nasıl bir ideolojik zeminden beslendiğini ortaya koyar. Üstelik bu konuda tek suçlu da sendikal bürokrasi ve sosyal demokrasi değildir, 20. yüzyılda yükselen devrimci durumları heba eden, daha doğrusu proleter devrim gibi bir hedefleri olmayan Stalinist komünist partiler de en az onlar kadar suçludur.

1917 Ekim Devrimiyle birlikte Avrupa’da yükselen devrimci durumlar başarıya ulaşamasa da, İkinci Dünya Savaşının bittiği 1945’e değin devrimci çalkantılar durmamış ve burjuvazi tüm bu dönem boyunca devrim korkusunu ensesinde hissetmiştir. SSCB’nin savaştan galip çıkması, Doğu Avrupa’nın kapitalizmden kopması, Fransa, İtalya ve Yunanistan’da devrimci rüzgârların esmesi burjuvaziyi gerçekten de korkutuyordu. Fakat bir taraftan “barış içinde bir arada yaşama” politikasının bir gereği olarak Stalinizm bu ülkelerdeki devrimci yükselişlerin ilerlemesinin önüne geçerken, öte taraftan burjuvazi büyük tavizler vererek sosyal demokrasi, sendikal bürokrasi ve Stalinist partiler üzerinden işçi hareketini kontrol altına almaya başlayacaktı. Devrim tehlikesini savuşturmaya girişen burjuvazi, kapitalizm sınırları dâhilinde verilebilecek tüm tavizlere boyun eğdi. Burjuvazinin bu dönemde devreye soktuğu Keynesyen politikalar, gerek yıkılan Avrupa’nın devlet eliyle yeniden inşası hedefiyle, gerekse işçi sınıfına verilen tavizlerin karşılanmasında devletin kaldıraç olması

marksist tutum

hedefiyle örtüşüyordu.

Bu süreçte devlet piyasaya daha fazla müdahale etmeye başladı: Kamu yatırımları oldukça arttı, işsizlik önemli ölçüde azaldı, iş saatleri düşürülürken ücretler yükseltildi.

Batı Avrupa ülkelerinin tamamında sosyal güvenlik sistemi hayata geçirilirken, işçi sınıfı emekli maaşı alma hakkına ve ücretsiz sağlık olanaklarına kavuştu. İşsizlik sigortası fonu oluşturulması, ücretsiz ve yaygın eğitim için bütçe ayrılması, kira yardımı verilmesi ve konutların kirasının düşük tutulması ve bunlara eklenen diğer sosyal kazanımlar işçi sınıfının yaşam koşullarını eskiye göre büyük ölçüde değiştirdi. Kapitalizmin tarihinde ilk kez, yaratılan toplam değerden işçi sınıfı bu denli bir pay alıyor, alım gücü artıyor ve görece daha rahat yaşam olanaklarına kavuşuyordu. İşçi sınıfına verdiği bu tavizleri “sosyal devlet” ya da “refah devleti” olarak sunan burjuvazi, beraberinde, bir işçi devrimine gerek olmaksızın kapitalizm çerçevesinde, yaratılan değerin paylaşılabileceğini ve devletin bu işi örgütleyebileceğini de propaganda ediyordu. Zaten ezelden beri tam da “sosyal devlet” uygulamalarını savunan reformist sosyal demokrasi ve sendikal bürokrasi, ideolojik tezlerine güçlü bir nesnel zemin bulmuş oldu.

Sosyal demokrat İkinci Enternasyonal ideologlarından Bernstein, bir devrim olmaksızın sosyal reformlarla kapitalizmden sosyalizme geçilebileceğini söylüyor ve bunu hayal ediyordu. Dolayısıyla bu durumda burjuva devletin parçalanıp ortadan kaldırılması da gerekmiyordu. Bernstein’a göre, sendikalarda örgütlenen işçi sınıfı, baskı kurarak yasaları değiştirebilir ve sömürüyü sınırlandırabilirdi!

Reforme edilecek olan devlet, sömürünün sınırlandırılmasının ve sosyal ıslahın da aracı haline gelmiş olacaktı.

Aslında bu devletçi anlayış ta Lasalle’dan beri sosyal demokrasiye hâkimdi. Bu anlayış, sosyalizmi devletçilikle özdeşleştiren Stalinizmle birleşerek “sosyal devlet” uygulamaları konusunda işçi sınıfını derin bir yanılgıya sürükledi.

Burjuvazinin de önünü açmasıyla reformizm buradan beslendi ve güçlendi. Avrupa’da nesnel zemini güçlenen reformizm, diğer kapitalist ülkelerdeki işçi hareketlerini de etkileyecekti. Gerçekten de kapitalizm altında bir “refah devleti” olabilirmiş gibi, işçi hareketi içinde yanılsama beslendi ve büyütüldü. Kapitalizmin ıslah olduğu ve devletin müdahalesiyle sosyal sorumluluğunu yerine getirdiği vaaz ediliyordu. Dikkat edileceği üzere burada, kapitalizme değil devlete vurgu vardır. Sınıflar üstü ve tarafsız bir konuma yükseltilen devlet, müdahaleleriyle kapitalizmi ıslah ediyor, sosyal sorumlukları yerine getiriyor, refahı bölüştürüyor ve böylece “refah devleti” kurulmuş oluyor!

“Sosyal devlet” uygulamalarının kapitalizmin ıslahından değil, devrim korkusuna kapılan burjuvazinin tarihin özel bir döneminde verdiği tavizlerden ileri geldiğini zaman gösterdi. Rosa Luxemburg’un yıllar önce Sosyal Reform ya da Devrim adlı eserinde söylediği gibi: “Reform çabasının devrimden bağımsız kendi başına bir gücü yok-

13

marksist tutum

Temmuz 2011 • sayı: 76

verememiştir. SSCB’nin çökmesiyle uluslararası sınıfsal güç dengelerinde ağırlık daha fazla burjuvaziden yana basmaya başlamış ve neo-liberal kapitalist saldırılar mertebe yükseltmiştir.

Burjuvazinin, “tarihin sonu geldi”, “işçi sınıfı öldü”, “sınıf mücadelesi bitti” söylemi üzerinden yürüttüğü ideolojik saldırılar da, işçi sınıfının kazanımlarına el koymak üzere başlatılan neo-liberal burjuva seferin bir parçasını oluşturmaktaydı. Zaten uzun bir süredir gözden düşürüII len Keynesçi politikalar yerden yere vuruluyor, devletçiliğe ilişkin ne varsa “çöken” sosyalizmle özdeşleştiriliyor, aşağıBurjuvazinin “sosyal devlet” uygulamaları biçimine lanıyor ve liberal kapitalist piyasa yüceltiliyordu. Tüm bu bürünen tavizleri, belirli tarihsel koşulların ürünüydü ve saldırılar karşısında reformizm ve sendikal bürokrasi, sankapitalizmin 20 yıl kesintisiz büyümesi de buna imkân ki kendinden menkul bir olguymuş gibi, “sosyal devlet”in sunuyordu. Ancak 1970’li yıllarla birlikte kapitalizmin kriz çanları bir kez daha çalmaya başladı ve 20 yıllık “altın savunulmasından öteye geçmeyen pasifist bir çizgiyi savunageldi. çağ” son buldu. Krizle birlikte burjuvazi “sosyal devlet” Oysa mesele basit bir şekilde neo-liberal uygulamaların sorumluluğunu unutacaktı. Zira kapitalizmde burjuvaziyi devletçi uygulamalara tercih edilmesi, hatta sağ partilerin güdüleyen “toplumsal sorumluluklar” değil, sermayenin bunu özellikle tercih etmesi değildi. Saldırıların kaynabüyümesidir, kârlılıktır. Tam da bunu uygun olarak burğında kapitalizm vardı ve kapitalizmin doğası bu saldırıjuvazi kâr oranlarının düşmesini önlemek amacıyla, üreları zorunlu kılıyordu. Hükümetler değişince, meselâ sol tilen toplumsal değerden işçi sınıfının payına düşen kısmı partiler iktidara gelince neo-liberal saldırılar son bulmaküçültmeye girişti. yacaktı. Dolayısıyla yapılması gereken, saldırıların kaynaÜretilen toplumsal değerden işçi sınıfının ne kadar ğında kapitalizmin olduğunu işçi kitlelerine açıklamak ve pay alacağını sınıf mücadelesinin düzeyi belirler. Marx’ın işçi sınıfını bu temelde bir mücadeleye çekmekti. Fakat açıkladığı gibi: “Kapitalist durmadan ücretleri fiziksel asböyle bir perspektifle mücadele yürütülmediği için, burgariye düşürmeye ve işgününü fiziksel azamiye çıkarmajuvazinin ideolojik saldırılarının etkisinde kalan işçi kitleya çabalar, oysa işçi sürekli olarak karşıt yönde bir baskı leri sosyal haklarını savunmak noktasında gerekli direnci yapar. Böylece sorun, savaşım veren tarafların karşılıklı gösteremediler. güçler dengesine indirgenir.” Dolayısıyla sınıfın kazanımYürütülen saldırılar sonucunda işçi sınıfının sosyal kalarının korunmasının teminatı “sosyal devlet” değil, işçi zanımları büyük ölçüde budandı, bir kısmı ortadan kaldısınıfının burjuvazi karşısında ne kadar güçlü ve mücarıldı. İşsizlik arttı, ücretler düşürüldü, işçi sınıfının yaşam deleci olduğudur. Fakat haklarının teminatını “sosyal düzeyi geriledi, emeklilik yaşı yükseltilirken ücretsiz sağlık devlet”te görmeye alıştırılan ve uyuşturulan Avrupa işçi olanaklarına büyük darbeler indirildi. İşsizlik sigortası fosınıfı, burjuvazinin 1980’lerde başlayan neo-liberal saldırılarına gerektiği zamanda ve gerektiği sertlikte bir cevap nundan alınan ücret düşürülürken, bu haktan yararlanma süresi kısaltıldı, taşeronlaştırma devreye sokuldu, esnek, kuralsız ve güvencesiz çalışma yaygınlaştırıldı.

Bugün Avrupa’da işsizlik çok ciddi bir sorun oluşturuyor. Mesela kitlesel grevlere sahne olan İspanya’da işsizlik oranları %20’lerin üzerine çıkarken, Yunanistan’da %12’yi geçmiş, Fransa’da ise %10’a yaklaşmış bulunuyor. AB ortalamasında işsizlik %10’u geçerken, İtalya’da %9’a, İngiltere’de %8’e, Almanya’da ise %7’ye yaklaşmış durumda. Daha da önemlisi 25 yaşın altındaki genç nüfusta işsizlik çok daha yükseklere tırmanıİngiltere’de kamu işçileri bütçe kesintilerine karşı yor. Yalnızca İspanya’da genç nü30 Haziranda genel grevdeydiler fusta işsizlik oranı %40 civarında. İşçi sınıfına dönük bu saldı-

tur. Her tarihsel dönemde reformlar için çaba son devrimin itkisiyle alınan yön doğrultusunda sürdürülür ve son devrimin itilimi kendisini hissettirmeye devam ettiği ölçüde sürer.” Nitekim işçi sınıfını reformist partiler ve sendikal bürokrasi aracılığıyla kıskıvrak yakalayan, bilincini çarpıtan ve devrim tehlikesini savuşturmayı başaran burjuvazi karşı saldırıya geçecekti.

14

sayı: 76 • Temmuz 2011

marksist tutum

rılar, artan işsizlik ve yaşam koşullarındaki kötüleşme ne yazık ki olumsuz siyasi sonuçlar da doğuruyor. Sanki olup bitenlerin müsebbibi kapitalizm değilmiş gibi, sağ ve faşist partilerin de yönlendirmesiyle işçi kitlelerinin bir bölümünde göçmen işçilere dönük bir tepki geliştirilmiştir.

Avrupa’da milliyetçiliğin yükselmesinin ve faşist partilerin önemli oylar almasının nedeni, işçi kitlelerinin içine sürüklendiği umutsuzluk durumudur. İşçi sınıfının örgütsüzlüğü koşullarında, sorunları yaratan burjuvazi, yine bu sorunlar üzerinden kitleleri bir yanılsama içine sürükleyerek oluşan tepkileri başka kanallara akıtabiliyor. Emekçi kitlelerin ezici çoğunluğu, “bir umut daha” diyerek kimi zaman sözde sosyalist partilere yöneliyorlar. Oysa bu partilerin sosyalizmle hiçbir ilişkileri yoktur. Nitekim son krizle birlikte Portekiz’de, İspanya’da ve Yunanistan’da işçi sınıfına dönük en ağır saldırıları, adı sosyalist ama içi burjuva olan bu partilerin hükümetleri hayata geçirdiler, geçiriyorlar. Bu reformist partilerden işçi sınıfına bir yarar gelmeyeceğini kitleler yaşayarak görüyorlar. Ancak işçi sınıfı bağımsız bir mücadele hattına çekilmediği ve devrimci bir önderliğin yol göstericiliği olmadığı müddetçe kitlelerin deneyiminin kalıcı bir hafızaya dönüşmeyeceği açıktır.

III Daha önceleri de vurguladığımız gibi, 2000 dönemeciyle birlikte dünya ölçeğinde sınıf mücadelesi yeniden yükselişe geçmiştir. Kuşkusuz bu, hâlihazırda uluslararası sınıfsal güç dengelerinin işçi sınıfı lehine çevrildiği anlamına gelmiyor henüz. Ancak işçi sınıfının mücadele eğrisi yukarılara doğru kararlı bir şekilde tırmanmaktadır.

Bunun ilk görünümleri 2000’li yılların birinci yarısında Latin Amerika’da ortaya çıkan devrimci durumlarla kendini dışa vurmuştu. Kapitalizmin tarihsel bunalımının derinleşmesi ve emperyalist kapışmanın bu dönemeçte yeni bir mertebeye yükselmesi de tesadüf değildir. Girilen dönemin karakteristik özellikleri, kriz, savaş ve devrimci patlamalarla kendini dışa vuruyor.

Bu durum toplumsal çelişkilerin ne denli keskinleştiğinin doğrudan bir ifadesidir. Kapitalizmin nefessiz kalması ve bir türlü krizden çıkarak dinamik bir büyüme kaydedememesi, buna bağlı olarak sertleşen rekabet ve emperyalist güçler arasında kızışan hegemonya kavgası, burjuva siyaset arenasında gelişen krizler ve sömürülen kitlelerin burjuva düzene olan öfkelerini ani ve şiddetli tepkilerle ortaya koymaları, hep bu sürecin dolaylı ya da dolaysız görünümleridir. 2005’te Fransa’da polisin bir göçmeni katletmesine dönük tepkilerin kısa zamanda emekçi göçmenlerin isyanına dönüşmesi, 2009’da Yunanistan’da yine bir polisin bir öğrenciyi katletmesi üzerine ani ve şiddetli bir kitle isyanının baş göstermesi, 2010’un son günlerinde ise, Tunus’ta zabıtanın seyyar satıcı bir genci öldürmesiyle başlayan gösterilerin Kuzey Afrika’da ve Ortadoğu’da halk ayaklanmalarının kıvılcımını çakması, girilen sürecin

patlamalı dinamiklerinin ne kadar güçlü olduğunu gözler önüne seriyor.

Bugün Yunanistan’da kitlelerin ortaya koyduğu tepki ve mücadelenin sert bir karaktere bürünmesi, yeni dönemin özelliklerinin bir ürünüdür. Kapitalizmin içinde bulunduğu tarihsel bunalım ve bunun bir sonucu olarak burjuvazinin süren saldırıları, Avrupa işçi hareketini de sertleştirmekte ve eş zamanlı bir tepki vermeye itmektedir. 2010’un başından bu yana Fransa, Portekiz, İtalya, İspanya ve Yunanistan’da üst üste genel grevler gerçekleşti ve bu grevlere milyonlarca işçi katıldı. İşsizliğin sıkıntılarını yoğun olarak yaşayan ve gelecek hayalleri karartılan işçi gençliğin mücadelede önemli bir yer tutması, sürecin dinamiklerine işaret etmektedir. Beri taraftan, öğrenci gençliğin yarının işçileri olacaklarını ve söz konusu saldırıların kendilerini de etkileyeceğini bilerek mücadelenin içinde yer alması, geçmişten farklı bir durum olduğunu göstermektedir. 2005’te Fransa’da “İlk İş Sözleşmesi” adı verilen ve normalde 1 ilâ 3 ay olan deneme süresini 26 yaşın altındakiler için iki yıla çıkaran yasa tasarısı gündeme geldiğinde, lise ve üniversite öğrencileri çok sert tepki verdiler. Mücadelenin hedefinde akademik özgürlükler değil, yarının işçileri olarak kendilerini de ilgilendiren bir saldırı vardı. Nitekim işçilerin destek verdiği bu mücadele sonucunda hükümet yasayı geri çekmek zorunda kaldı.

Avrupa işçi hareketinde bir dönem kapanmış bulunuyor. İşçi sınıfının içinden doğup gelişen ve sendikalarla organik bağları olan sosyal demokrat partiler, çoktandır işçi sınıfının “burjuva” partileri olmaktan çıkıp, burjuvazinin işçi partileri haline gelmişlerdir. Bu partilerin sendikalarla ilişkisi devam etmesine ve sendikal bürokrasinin işçi sınıfı üzerindeki etkisi kırılamamış olmasına rağmen, eski dönem kapanmıştır. İşçi sınıfını kapitalizm sınırlarına hapseden reformizmin ve sendikal bürokrasinin “sosyal devlet” dayanağı da çökmüştür. Hiç kuşkusuz ki bu durum, mücadelenin bambaşka şekillerde gelişebilmesine imkân tanımaktadır. Ancak mücadelenin kapitalizmi yıkmayı hedefleyen bir çizgiye çekilebilmesi için, bu kesimlerin işçi sınıfı üzerindeki etkisinin tümden kırılabilmesi gerekiyor. Ne yazık ki bugün Avrupa’da bu görevi yerine getirecek Bolşevik bir örgütlenme yok. Uzun reformizm dönemi devrimci geçinen hareketleri de etkisi altına almıştır.

Yunanistan’da mücadeleyi yükselten kitlelerin önüne kapitalizmin yıkılması hedefinin konulmaması, kitlelerin bu yöne doğru itilmemesi, yalnızca Papandreu karşıtı bir muhalefet tutturulması da bu gerçeği dışa vuruyor. Avrupa işçi sınıfı olumlu olduğu kadar eksikleriyle birlikte yeni bir döneme giriyor. Bolşevik bir partiye duyulan ihtiyaç ise her geçen gün kendini daha fazla dayatıyor. 

______________________ *

Elif Çağlı, Burjuva İşçi Partileri Üzerine, MT, Aralık 2005

15

Arap Halklarının Kaderi Emperyalistlerin Ellerine Bırakılamaz!

Kerem Dağlı

2010

yılının son günlerinden itibaren Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde yaşanan gelişmeler, bu coğrafyada uzun süredir hüküm süren siyasi, ekonomik ve toplumsal yapının değişmesi yönünde tarihi bir süreç başlatmıştır. Bu dönüşüm sürecinin açılışı, baskıcı rejimlerin zulmünden, işsizlikten, yoksulluktan, sefaletten ve savaşlardan bıkan Arap işçi ve emekçilerinin başlattığı isyan dalgasıyla gerçekleşmiştir. Önceki yazılarımızda, değişimin sınırlarını ve içeriğini belirleyecek olanın Arap işçi-emekçilerinin örgütlü mücadelesi olacağını söylemiştik. Hatta bu açıdan Arap coğrafyasında dezavantajlı bir durumun olduğunu, yani işçi-emekçi sınıfların bağımsız siyasal örgütlüğünün çok zayıf olduğunu da vurgulamıştık. İşçi sınıfının bağımsız siyasi örgütlülüğünün bulunmadığı veya cılız olduğu koşullarda, ortaya çıkan tablodan emperyalist güçlerin ve yerli burjuva kesimlerin kendi çıkarları ve planları doğrultusunda faydalanmaya çalışacağını, bu durumda da işçi-emekçi sınıfların figüran konumuna düşeceğini de sözlerimize eklemiştik. Gelinen noktada ve bağımsız sınıf siyasetinin hayata geçirilemediği koşullarda, işçi-emekçi sınıfların yarattığı hareket tümüyle geri çekilmiş olmasa ve bunun burjuvalar üzerindeki basıncı devam etse de, sürecin kontrolü büyük ölçüde emperyalist

16

ve burjuva güçlerin eline geçmiş durumdadır. Son birkaç ayın gelişmelerini bu gözle izlemek ve değerlendirmek gerekiyor.

İkinci evreye girerken…

Tunus’ta da, Mısır’da da diktatörler devrilmiş olmasına rağmen eski rejim tam olarak değişmiş değildir. Eski rejimin temel kurumlarının birçoğu yerinde durduğu gibi, eski hükümetlerin artıkları bile iktidardan tam olarak temizlenememiştir. Her iki ülkede de henüz parlamento seçimleri yapılmamıştır, ipler büyük oranda ordunun elindedir. Rejim muhalifleri şimdilik seçimlere ve sonrasında yapılacağı söylenen yeni anayasaya endekslenmiş durumdadırlar. Bu bağlamda gergin ve tetikte bir bekleyiş sürmektedir. Tunus’ta eski rejimin artıklarıyla dolu olan hükümet, Mısır’da da öteden beri rejimin bekçisi olan ordu, bir taraftan halen sokağa dökülmeye hazır kitleleri oyalamaya ve yeni bir isyan dalgasının patlak vermesini önlemeye, diğer yandan da başta ABD olmak üzere Batılı emperyalist güçlerle işbirliği içinde süreci kotarmaya çalışıyorlar. Bu maksatla, yani kitlelerin birikmiş öfkesini yatıştırmak için, her iki ülkede de eski rejimin sembolü olan

sayı: 76 • Temmuz 2011

devrik diktatörler ve aileleri yargılanmakta (hatta Bin Ali ve eşi şimdiden 35’er yıl hapse ve 45 milyon euro para cezasına çarptırılmış durumdadır) ama rejimin diğer birçok unsuruna dokunulmamaktadır.

Geniş kitlelerin siyasi taleplerinin burjuva demokrasisinin sınırlarını aşmaması ve eski rejime asıl karakterini veren kimi kurumlar, örneğin ordu hakkında yanılsamalara sahip bulunmaları, düzen güçlerine yeterli manevra alanını sağlamaktadır. Her iki ülkede de düzen güçleri, kitleler içindeki nispeten daha örgütlü ve radikal kesimleri marjinalize etmek noktasında bu durumdan faydalanabilmektedir. Rejim güçlerinin gerçek yüzünü teşhir etmeye çalışan ve daha ileri talepler öne süren radikal unsurlar, şimdilik fazlaca kitle tabanına sahip olmadıklarından belirleyici olamamaktadırlar. Halk ayaklanmalarının yarattığı fiili demokratik ortam kırılgan bir niteliğe sahiptir. Eski rejimin polis devleti uygulamalarını hatırlatan işkence ve gözaltı olayları hem Tunus’ta hem de Mısır’da –kuşkusuz eski döneme göre azalmış olarak– devam etmektedir.

Yine de, talepleri diktatörlerin devrilmesiyle sınırlı olmayan kitlelerin bu bekleyişi ve sabrı sınırsız değildir.

Seçimlerden tatmin edici sonuçların çıkmaması ve demokratikleşme sürecinin kesintiye uğraması halinde bekleyişin yerini yeni dalgalanmalara bırakması kuvvetle muhtemeldir. Ayrıca Ortadoğu’yu baştanbaşa sarsan sürecin parçası olan her bir ülkede yaşananlar bir diğerini etkilemektedir.

Tunus ve Mısır’da ileriye doğru atılan her adım, diğer ülkelerdeki gelişmelere etkide bulunmaktadır. Gazze-Mısır sınırında bulunan Refah kapısının daimi olarak açılması, Hamas-El Fetih arasındaki anlaşma süreci bunun örnekleridir. Ya da Tunus’ta Bin Ali ve eşinin ceza alması, Mısır’da Mübarek’in yargılanma sürecine tesir etmektedir.

Bu ülkelerdeki gelişmeler Suriye, Yemen ve Bahreyn’deki kitleleri de etkilemeye devam edecektir. Bu, karşılıklı bir etkileşimdir. Suriye veya Yemen’de olumlu yahut olumsuz yöndeki her gelişme de Tunus ve Mısır’daki kitlelere moral vermekte veya şevklerini kırmaktadır.

marksist tutum

Emperyalist ve burjuva güçler, kitle hareketinin kırmızı çizgileri aşmaması ve sürecin kontrolden çıkmaması için devreye girmiş ve çeşitli önlemler almışlardır. Örneğin Bahreyn’de işin ucu direkt olarak ABD’ye dokunduğundan (çünkü bu ülkede büyük bir ABD deniz üssü bulunmaktadır), protestoların Suudi Arabistan tarafından gönderilen askerlerce bastırılmasına göz yumulmuştur. Libya’da insani duyguları pek bir kabaran “uluslararası kamuoyunun” yahut gerçek isimleriyle emperyalistlerin vicdanı, Ortadoğu gericiliğinin merkezi olan Suudi Arabistan’ın gönderdiği askerler çoğunluğu Şii olduğu için İran tarafından kışkırtıldığı ve yönlendirildiği iddia edilen Bahreyn’deki muhalifleri katlederken zerre kadar sızlamamıştır. Sonuç olarak Bahreyn’de hareket şimdilik sessizliğe bürünmüştür.

Libya’da ise emperyalistler muhalefet hareketinin kontrolünü tamamen ellerine almış durumdadırlar. Kaddafi direndikçe iş bir kara harekâtına yani işgale doğru ilerlemektedir. Günde 200-300 sorti yapan savaş uçaklarının bombardımanı sayesinde Libya şimdiden savaş sonrası kârlı bir yatırım alanına dönüşmüş vaziyettedir. Bu bombardımanlarda sivil halktan yüzlerce insanın ölmesi veya göç etmeye çalışırken hayatını kaybedenler emperyalistler tarafından zerrece umursanmamaktadır. Libya Ulusal Geçiş Konseyine doluşmuş bulunan eski rejim artıkları ve burjuvalar, halk hareketinin devrimci potansiyelinin yarattığı tehdidi bertaraf etmeyi başarmış, muhalefete hâkim olmuş durumdadırlar. Devrimci bir alternatifin yokluğu koşullarında, emperyalistlerin bu konseyi “geçici hükümet” olarak derhal tanımaları ve her türlü mali ve askeri yardımı bu konsey üzerinden yapmaları, halkı da pasifize etmiş ve onları halk ayaklanmasını başlatan özneler olmaktan burjuva muhalefetin askerleri konumuna indirgemiştir.

Modern bir kapitalist yapının bulunmaması ve toplumun aşiretlere bölünmüş yapısı bakımından Libya’yla benzerlikleri bulunan Yemen’de ise iç savaşın eşiğine kadar gelinmiş, fakat diktatör Salih’in ağır yaralanıp Suudi Bahreyn’de işin ucu direkt olarak ABD’ye dokunduğundan, protestoların Suudi Arabistan tarafından gönderilen askerlerce bastırılmasına göz yumulmuştur. Libya’da insani duyguları pek bir kabaran emperyalistlerin vicdanı, Ortadoğu gericiliğinin merkezi olan Suudi Arabistan’ın gönderdiği askerler Bahreyn’deki muhalifleri katlederken zerre kadar sızlamamıştır.

17

marksist tutum

Temmuz 2011 • sayı: 76

Yemen’de ABD uzun bir süre boyunca Salih’ten desteğini çekmemiştir. Çünkü Şii nüfusun yoğun olarak bulunduğu Yemen’de İran’ın nüfuzunun artmasını ya da radikal İslamcı yapıların güç kazanmasını istememektedir. Ancak muhalif hareketin ulaştığı düzeyde Salih’in iktidarda kalamayacağı anlaşıldığında Salih’ten desteğini çekmek zorunda kalmıştır.

Arabistan’a götürülmesi ve geri dönemeyeceğinin anlaşılmasıyla muhaliflerde erken bir zafer havası esmeye başlamıştır. Ancak ortada net bir tablo yoktur. Muhalefet, bundan sonra ne yapılması gerektiği konusunda bölünmüş durumdadır. Bu ülkede ABD, uzun bir süre boyunca Salih’ten desteğini çekmemiştir. Çünkü Şii nüfusun yoğun olarak bulunduğu Yemen’de İran’ın nüfuzunun artmasını ya da radikal İslamcı yapıların güç kazanmasını istememektedir. Ancak muhalif hareketin ulaştığı düzeyde Salih’in iktidarda kalamayacağı anlaşıldığında Salih’ten desteğini çekmek zorunda kalmıştır.

Arap coğrafyasındaki dönüşümün kendi çıkarları ve planları doğrultusunda gerçekleşmesi, yani ABD karşıtı olan ya da artık sürdürülemez hale gelmiş rejimlerin yerine dünya pazarına daha fazla entegrasyonu sağlayacak daha liberal siyasi rejimlerin kurulması, başta ABD olmak üzere tüm Batılı güçlerin ve bunların bölgesel ortaklarının ana hedefidir. Bu hedefi gerçekleştirmek isteyen emperyalistlerin ve yerel burjuva güçlerin en büyük korkusu ise, işçi-emekçi sınıfların inisiyatifi ele geçirmesi ve kendi çıkarları dışında gelişmelerin yaşanması ihtimalidir. Söz konusu burjuva güçlerin isyancıları kimi yerde desteklerken kimi yerde ezmeye çalışmaları (veya ezilmelerine göz yummaları) bundandır.

Burjuvazinin bu ikiyüzlü ve çiftestandartlı tutumunun aksine, işçi sınıfı her yerde diktatörlere ve baskıcı rejimlere karşı çıkar. Libya’da da, Bahreyn’de de, Suriye’de de, Mısır’da da emekçilerin çıkarları ortaktır. Emperyalistburjuva güçler, ayaklanan halkları Şii-Sünni, İran taraftarı veya karşıtı, ABD-Batı karşıtı veya taraftarı gibi ayrımlarla bölmeye çalışırlar. Onların çıkarları bunu gerektirir. Suriye’de Alevi kökenli Esad rejimine karşı Sünnileri destekler, Irak’ta Şiileri yanlarına çekmeye çalışır, ama Bahreyn’de aynı Şiilerin katledilmesine göz yumarlar.

18

Filistin’de ABD-İsrail karşıtı olduğu için Hamas’ı terörist ilan ederler, İran’da molla rejimine karşı silahlı mücadele veren grupları özgürlük savaşçıları diyerek desteklerler.

Emperyalistlerin-burjuvaların tek ilkesi kendi çıkarlarıdır.

Bugün birbirleriyle ittifak kurar, yarın boğaz boğaza gelirler. Halk ayaklanmalarının şimdiki durağı olan Suriye’de yaşanan süreç bu gerçekleri açık biçimde gözler önüne sermektedir.

Kaynama noktasındaki Suriye 1963’ten beri BAAS’çı tek parti rejiminin hâkim olduğu Suriye’de Esad ailesi ve yakın çevresinin oluşturduğu klik, halkı katletmek pahasına direnmektedir. Ölü sayısı 1500’e yaklaşmış, yaralıların sayısı on binleri bulmuş ve binlerce insan ülkeden göç etmiştir. Sadece Türkiye’ye göç edenlerin sayısı 11 bini geçmiştir. 50 yıldan fazla bir süredir aralıksız devam eden tek parti rejiminin baskıcı uygulamaları katlanılmaz seviyeye ulaşmıştır. Gösteriler arttıkça Esad rejiminin uyguladığı şiddet, işkence ve katliamın dozu da artmaktadır. Ülke dışına sızdırılan video görüntüleri, toplu halde katledilmiş insanların cesetleriyle, işkence görmüş çocuklarla, silahsız insanların üzerine tankla yürüyen askerlerle doludur. Ancak tüm bu baskı ve zorbalık, gösterilerin yayılmasından ve büyümesinden başka bir sonuç doğurmamaktadır. Muhalefetin sergilediği parçalı karakter ve ülke içindeki Alevi, Hıristiyan azınlığın ve bazı Sünni kesimlerin halen rejimi desteklemesi, emperyalistlerin değişen çıkarlarının ve uluslararası dengelerin oluşturduğu konjonktür, Esad rejiminin şimdilik dayanmasını sağlıyor. Esad’ın er geç devrileceği açıktır, fakat sürecin son derece sancılı geçeceği ve çok daha fazla kan döküleceği de aşikârdır.

Esad’ın ve diğer Arap ülkelerindeki diktatörlerin hâlâ

sayı: 76 • Temmuz 2011

iktidarda kalabilmesinin ve emperyalistlerin pervasız politikalarının hayat bulabilmesinin temel sebebi, her yerde olduğu gibi Suriye’de de aynıdır: halka başka seçeneklerinin de olduğunu gösterebilecek denli etkili ve güçlü devrimci alternatiflerin yokluğu. Dahası Suriye’deki muhalefet son derece parçalı bir durumdadır. Bir yanda eski solcular, diğer yanda İslami akımlar, öte yanda Kürt grupları ve beri yanda da eski rejimin dönekleri. Bunlara birçok insan hakları örgütünü, çeşitli dernekleri, girişimleri eklemek mümkündür. Halkı seferber eden kitlesel gösterilere rağmen muhalefet rejime karşı birleşik bir duruş sergileyememektedir. Bu muhalif gruplar içinde en öne çıkanı ve örgütlü olanı Mısır’daki gibi Müslüman Kardeşler’dir.

Geçmişte çok daha güçlü olan Müslüman Kardeşler, 1982 Hama Katliamından* sonra önemli ölçüde gerilemişse de halen en örgütlü muhalif güç konumundadır.

Muhalefetin dağınık karakteri, İstanbul’da ve Antalya’da Suriye muhalefetini bir araya getiren toplantılarda da net biçimde ortaya çıkmıştır. Yurtdışında örgütlü olan muhalefetin ülke içindeki hareketle bağları son derece zayıftır. Muhalefetin dağınıklığında rol oynayan bir etmen de, solun Müslüman Kardeşler’le ortak eylemlere katılmaktan çekinmesidir. On yıllardır BAAS rejimini destekleyen Suriye Komünist Partisinin “Müslüman Kardeşler iktidara gelir” diyerek Esad rejimine destek verdiği düşünüldüğünde, aslında bu durum hiç de şaşırtıcı değildir.

Muhalefetin güçsüzlüğünün yanı sıra bölgesel güç dengelerinin ve çıkar hesaplarının yarattığı konjonktür de Esad rejimine güç vermektedir. Tunus ve Mısır’da kendini ayaklanan halkın yanında gösteren ve diktatörlere gitmelerini tavsiye eden, Libya’da ise kendi çıkarları söz konusu olunca son ana kadar sessiz kalan Türkiye, ikiyüzlü tutumunu Suriye’de tam anlamıyla ortaya koymuştur.

Bölgeye dönük dış politikasının temel ayaklarından biri olan Suriye’de yaşanan gelişmeler, Türkiye’yi oldukça zora sokmuş ve yalpalamasına sebep olmuştur. Bu yalpalamalar da, emperyal niyetlerini “barışçıl dış politika” ve “komşularla sıfır sorun” gibi olumlu kavramlar üzerinden propaganda eden Türkiye’nin gerçek niyetlerini daha iyi göz önüne sermiştir. Son birkaç haftaya kadar Türkiye tıpkı Libya’da olduğu gibi Suriye’de de son derece oportünist bir politika izledi ve bu otoriter rejimlerle uzlaşılmasını savundu.

Bu tutum fiilen bu rejimlere arka çıkmak anlamına gelmekteydi.

Türkiye, 1998’de Öcalan’ın bu ülkeden çıkartılmasından bu yana Esad rejimiyle arasını iyi tutmaktadır. Erdoğan bugünlerde Esad’a

marksist tutum

reformları hayata geçirmesi ve gösterilere izin vermesi gerektiği, aksi halde başına kötü şeyler geleceği yönünde üstü kapalı tehditler savursa da, rejimin baskıcı karakteri bugün yeni ortaya çıkmamıştır. Her fırsatta demokrasiden ve mazlumların yanında yer almaktan bahseden Erdoğan, son ana kadar Esad rejimine destek vermekle kendine demokrat ve zoraki demokrat olduğunu bir kez daha ortaya koymuştur. Türkiye halen Esad’a iktidarda kalabilmesi için yapması gerekenleri anlatmakta, tavsiyelerde bulunmaktadır. Oysa tarihte defalarca görüldüğü gibi Esad ve benzeri diktatörlerin zorbalığı bırakıp reformcu veya demokrat olmaları mümkün değildir. Öte yandan, İran’ın (ona bağlı olarak Lübnan Hizbullah’ının) ve özellikle Rusya’nın açık desteğine sahip olması, güçlü ve donanımlı bir ordusunun bulunması Suriye’ye olası bir emperyalist müdahalenin pek de kolay olmayacağını göstermektedir. Çin de Rusya kadar açıktan olmasa da emperyalist müdahaleye karşıt bir tutum içindedir.

ABD ve İsrail de (bunlara diğer Batılı güçler de eklenebilir), her ne kadar tehditkâr açıklamalarda bulunsalar da, gerek Esad’ın yerini dolduracak bir muhatap bulamadıklarından, gerekse de Esad’ın devrilmesiyle oluşacak boşluktan kaynaklı olarak Lübnan’ı, İsrail’i ve Irak’ı etkileyecek ve kontrolleri dışına çıkabilecek gelişmelerin olması ihtimalinden dolayı aceleci davranmamaktadırlar. Suriye bağlamında önemli olan ve dört ülkeyi (Suriye, Türkiye, İran, Irak) birden ilgilendiren Kürt sorunu da, meselenin kritik noktalarından biridir. Türkiye uzun bir sınır hattına sahip olduğu Suriye’de oluşacak bir iktidar boşluğundan Kürtlerin ziyadesiyle faydalanacağını ve ellerinin güçleneceğini düşündüğü için bunu istememektedir. İran ve Irak da Kürt sorunu bağlamında Türkiye’yle benzer kaygılara sahiptirler.

Bu durumdan cesaret alan Esad, onca olaydan sonra

Suriye’de ölü sayısı 1500’e yaklaşmış ve binlerce insan ülkeden göç etmiştir. Sadece Türkiye’ye göç edenlerin sayısı 11 bini geçmiştir.

19

marksist tutum

halka hitaben yaptığı uzun ve sıkıcı konuşmasında, gelişmelerin bir komplonun sonucu olduğunu ve ülkeyi bu mikroplardan (isyancıları kastediyor) temizlemek gerektiğini söyleyebilmiş, içeriği belli olmayan boş reform taahhütlerinde bulunarak göç edenlere “geri dönün” çağrısı yapmıştır. Gerçek niyeti ve bir şey yapmayacağı çok açık olan Esad rejiminin bu alay edercesine içi boş konuşmasına Suriye halkının yanıtı ise net olmuştur. Muhalefet güçleri böylesi bir rejimle diyalogun faydası olmayacağını, Esad’ın eski boş vaatlerini yinelediğini, ülkede katliamlar sürerken reformlar başlamış gibi davranıldığını, Esad’ın halkın özgürlük taleplerini anlamaktan uzak olduğunu açıkladılar ve arkasından da bütün büyük şehirlerde kitlesel gösteriler devam etti, 4 büyük şehirde ise genel greve gidildi.

Görüldüğü gibi emperyalistlerin ve diğer bölgesel güçlerin kaygıları, Suriye’de binlerce insanın ölmesi, halka yönelik baskı ve şiddetin artması, halkın özgürlük ve demokrasi taleplerinin karşılanmaması değil kendi çıkarlarıdır. Bölgesel bir güç haline gelmiş bulunan Türkiye’nin izlediği ikiyüzlü politikalar bunun açık kanıtıdır.

Emperyalizmin “özgürlük ve demokrasi” sahtekârlığı Bölgenin en önemli gücü haline gelmiş bulunan Türkiye’nin dış politikası, özellikle Suriye’deki gelişmeler neticesinde farklı bir tona bürünmeye başlamıştır. Türkiye’nin ikiyüzlü ve ikircimli tavırları biraz da bu değişimi yansıtmaktadır. Dış politikasını “barışçıl” ve “komşularla sıfır sorun” kavramları üzerinden pazarlayan AKP hükümeti, Arap coğrafyasında yaşanan gelişmelere tam da bu ikiyüzlü tutum doğrultusunda reaksiyon vermekte ve kökten değişmeye başlayan koşullarda eski dış politika konseptinin yetersiz kalacağını hesaplayarak yeni bir söylem geliştirmeye çalışmaktadır. “Mazlum halkların haklarının ve özgürlüklerinin savunucusu ülke” imajını yaratmaya dönük olarak oluşturulmaya çalışılan bu yeni söylem, kuşkusuz önceki konseptin devamı niteliğindedir. Ancak pratikte ciddi sıkıntılar söz konusudur ve çelişkiler yaşanmaktadır.

Libya ve Suriye bunun somut örnekleridir. Her iki örnekte de Türkiye çıkarları gereği başlangıçta BM-NATO müdahalesine karşı çıkmış, fakat işlerin kızışması üzerine çark ederek “sıfır soruna sahip olduğu” ve “barışçıl ilişkilerinin bulunduğu” bu iki ülke rejimini karşısına almak zorunda kalmıştır.

Bu değişim bağlamında Türkiye-ABD ilişkilerinde de yeni ortaklıkların oluşmaya başladığını söylemek mümkündür. Suriye-İran ve Filistin sorunu üzerinden gerilen ilişkiler, gelinen noktada tekrar yumuşamaya ve hatta ilerlemeye başlamıştır. Halk ayaklanmalarıyla başlayan süreç, ABD açısından bölgede kendisine muhalif ve miadını doldurmuş rejimlerden (Libya, Suriye ve İran gibi) kurtulmanın bir yoludur. Ancak isyan dalgasının genel anlamda dü-

20

Temmuz 2011 • sayı: 76

zenin sınırlarını aşmasından ve Bahreyn, Suudi Arabistan gibi ülkelerdeki rejimleri devirmesinden de (en azından şimdilik) çekinmektedir. Bu tehlikeleri bertaraf etmenin bir yolu olarak AKP hükümetinin yarattığı modeli Arap ülkelerine örnek göstermekte, hemen her ülkede geniş bir kitle tabanı bulunan ve muhalefette yer alan Müslüman Kardeşler benzeri ılımlı İslami partilerin iktidara gelerek hem liberal hem de kendisine dost rejimler oluşmasını istemektedir. ABD’nin bu yönelimi, bölgede zaten ciddi bir prestije sahip olan AKP’nin ve özelde de Erdoğan’ın elini güçlendirmekte, Türkiye’nin bölgesel nüfuzunu arttırma isteğine de uygun düşmektedir. Suriye, İran ve Filistin konuları Türkiye ile ABD arasında sorun olmaktan çıkmaya başlamış gibi görünmektedir. Suriye’de rejim değişikliği kaçınılmaz hale gelmiştir ve Türkiye de Esad rejimiyle bağları adım adım koparmaktadır. Esad rejiminin en büyük destekçisi İran olduğundan Türkiye ile İran arasındaki ipler de gittikçe gerilme eğilimindedir. Hatta birçok basın organında yer aldığı üzere, ABD ile Türkiye arasında son dönemde İran’a yönelik gizli anlaşmaların yapılmış olma ihtimali de kuvvetle muhtemeldir. İran’ın Suriye meselesi üzerinden Türkiye’ye yolladığı “vururuz” tehdidi manidardır.

Son haftalarda gerçekleşen ve Filistin sorunu açısından oldukça önem arz eden Hamas-El Fetih anlaşmasını ve Filistin devletinin tanınması meselesini de bu bağlamda değerlendirmek gerekiyor. Ancak öncelikle belirtmek gerekir ki, Filistin sorunundaki bu gelişmeler Arap coğrafyasında esen değişim rüzgârlarının direkt sonuçlarından biridir. Mısır’da ABD politikalarının aşağılık bir uygulayıcısı olan Mübarek’in devrilmesi, İsrail’in bölgedeki en temel müttefikini kaybetmesi riskini getirmektedir. Ordu yönetimi, halkın ve Müslüman Kardeşler’in de basıncıyla İsrail’le Mısır arasındaki Refah Anlaşmasını ihlal ederek sınır kapısının daimi olarak açılması kararını almıştır. Bu gelişmeyi, Ortadoğu’nun en köklü sorunu olan Filistin meselesinde bir değişim sürecinin başlangıcı olarak görmek gerekir. Bunun öncesinde, Mısır ve Türkiye’den eş zamanlı bir şekilde gelmiş olan, Filistin devletinin (İsrail’in 1967 sınırları baz alınarak) tanınması ve konunun BM’de uluslararası kamuoyunun gündemine taşınması talebinin bulunduğunu da hatırlayalım. Her iki ülke de Filistin’in BM nezdinde devlet olarak tanınmasını sağlamak yönünde çaba göstereceklerini açıklamışlardır. Hâlihazırda birçok Latin Amerika ve Afrika ülkesi Filistin’i devlet olarak tanımış bulunmaktadır.

Türkiye ve Mısır, Filistin devletinin tanınması noktasında Hamas ve El Fetih bölünmüşlüğünün yarattığı dezavantajlı durumu ortadan kaldırmak için eş zamanlı olarak girişimde bulunmuşlar, Mayıs ayında Mısır’ın ev sahipliğinde Hamas ve El Fetih liderleri bir araya gelerek anlaşma yönünde bir protokol imzalamışlardır. Bu anlaşmaya göre geçici bir hükümet kurulacak ve bir yıl içinde de seçimlere gidilecektir. Bu anlaşma süreci gerek diğer

sayı: 76 • Temmuz 2011

Arap ülkeleri tarafından, gerekse de Rusya ve Çin tarafından desteklenmektedir. İsrail hem birleşmeye ve hem de Filistin devletinin tanınması meselesine bildik üslupla karşı çıkıp bunu savaş ilanı sayarken ve El Fetih’e yolladığı vergi gelirlerini keserken, ABD yönetimi “henüz erken” açıklamasını yapmakla yetinmiştir.

Filistin meselesi o kadar uzun bir sürece yayılmış ve grift hale gelmiştir ki, devrimci çözümler bir yana bırakılırsa, emperyalist kapışmanın alanlarından biri haline gelmiş bir sorunun kolayından ve kısa vadede çözüleceğini söylemek yanlış olacaktır. Hamas ve El Fetih gerek Türkiye ve Mısır’ın, gerek Filistin halkının ve gerekse de diğer Filistinli örgütlerin basıncı altında birleşme yönünde bir adım atmışlardır. Ancak henüz anlaşmanın gerekleri yerine getirilmiş değildir ve daha şimdiden aralarında “başbakan kim olacak” türünden anlaşmazlıklar çıkmaya başlamıştır. Bu noktada Türkiye derhal devreye girmiş ve Meşal ile Abbas’ı Ankara’da bir araya getirerek, sürecin hızlanması yönünde baskı uygulamaya başlamıştır.

Tüm bunlar, Türkiye’nin önümüzdeki süreçte “halkçı ve özgürlükçü” söylemini daha da geliştireceğinin ve emperyal politikalarını bu söylem üzerinden hayata geçirmeye çalışacağının işaretlerini vermektedir. Bu husus, işçi sınıfının son derece uyanık olması gereken önemli bir konudur.

AKP hükümetinin ve kitleleri kandırmakta son derece yetenekli olan Erdoğan’ın, Ortadoğu’ya barışın Türkiye’nin çabalarıyla (yani egemenliğiyle) geleceğini anlatan yalanları, “büyük ve güçlü bir Türkiye” imajı çizen konuşmaları maalesef örgütsüz kitleler üzerinde etkili olmaktadır. Oysa ortaya koyduğumuz gibi, Türkiye’nin derdi (tıpkı diğer emperyalist ve burjuva güçler gibi) bölge halklarının haklarını ve özgürlüklerini korumak değil, kendi emperyalist çıkarlarının peşinden gitmektir. Son zamanlarda burjuva ideologların dilinde moda olan ve güya Osmanlı zamanında Ortadoğu’da nasıl da huzurlu bir barış döneminin hüküm sürdüğünü anlatan “Yeni Osmanlıcılık” kavramının altında işte bu emperyalist emeller yatmaktadır.

marksist tutum

İşçi sınıfı, AKP hükümetinin yalanlarına ve çizilmeye çalışılan bu görüntüye kanmamalıdır. Tunus, Mısır veya Filistin halklarına karşı özgürlükçülüğün, demokratlığın şampiyonluğunu yapan AKP hükümeti, sıra kendi sınırları içindeki Mayıs ayında Mısır’ın ev “Filistinlilere”, yani Kürtlere gelsahipliğinde diğinde milliyetçi, şoven ve antiHamas ve El demokratik politikalar gütmekten Fetih liderleri geri kalmamaktadır. Başkalarının bir araya hak ve özgürlük taleplerine dugelerek anlaşma yarlıymış pozları kesen Erdoğan, yönünde Kürtlerin taleplerine kulaklarını bir protokol tıkamakta ve vurdumduymaz tavırimzaladılar larla karşılık verebilmektedir. Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku adaylarından 6 tanesinin seçildikleri halde meclise gelmelerinin engellenmesi, bu anti-demokratik yaklaşımın son örneğidir.

Türkiye’nin izlediği sözde “barışçıl” ve “haktan, özgürlükten yana” görünen gerçekte ise emperyalist olan politikaların Arap halklarına bir yararı yoktur. Bu bağlamda Arap işçi sınıfının izlemesi ve onay vermesi gereken model Türkiye/AKP modeli değil, kendi bağımsız sınıf siyasetini yaratmak olmalıdır. Ortadoğu coğrafyasında yaşanan halk isyanlarının yarattığı tarihsel fırsatlar ve özgürlük mücadeleleri, Batılı veya Türkiye gibi kendini “insancıl, barışçıl” göstermeye çalışan emperyalist güçlerin insafına terk edilemez. İşçi sınıfının birleşik mücadelesi olmadığı sürece diktatörler devrilse de süreç işçi-emekçi halkın gerçek özlemleri yönünde gelişmeyecek, halkların özgürlük çığlığı boğulmaya devam edecektir. Ezilen halkların kanı üzerinde emperyalistlerin ve ulusal burjuva güçlerin planları, çekişmeleri, iktidar kavgaları oynanmaya devam edecektir. _____________________ *

2 Şubat 1982’de, iktidardaki BAAS rejimi, Müslüman Kardeşler’in Hama şehrinde başlattığı silahlı ayaklanmayı bastırmak amacıyla saldırarak, binlerce kişiyi katletti. Ölen insan sayısı değişik kaynaklara göre 10 bin ilâ 30 bin arasında değişmektedir. İktidarda Alevi kökenli bir azınlığın bulunması, fakat ülkenin çoğunluğunu oluşturan Sünnilerin ezilmesi sebebiyle oluşan tepkilerin bir ifadesi olan ayaklanmalar ve direniş hareketleri, Müslüman Kardeşler tarafından 1970’lerin sonlarına doğru ülke çapında başlatılmıştır. 1979’da Halep’teki bir askeri okulda 83 askeri öğrencinin öldürülmesi, 1980’de Şam’da yüzlerce kişinin öldüğü bombalı saldırılar ve 1982’de Müslüman Kardeşler’e bağlı güçlerin tanınmış BAAS’çılardan, hükümet ajanlarından ve rejim destekçilerinden oluşan 50 kişinin evini basarak öldürmesiyle tırmanan süreç, nihayetinde Hama kentinde silahlı ayaklanmaya dönüşmüş, bunun üzerine ordu güçleri kenti kuşatıp 3 hafta boyunca bombalayarak, zehirli gaz kullanarak on binlerce insanı katletmiş, sağ kalanları da topluca idam etmiştir. Hama’daki katliamdan sonra İslamcı isyan sona ermiş, Müslüman Kardeşler’in üyeleri ve sempatizanlarının büyük kısmı ya sürgüne gitmiş ya da yeraltına çekilmiştir.

21

TKP’nin Kararname Sosyalizmi Suphi Koray

N

asıl bir sosyalizm ve nasıl bir devrim meselesi devrimci hareketin üzerinde en çok tartıştığı, hatta görüş farklılıkları nedeniyle bölünmelerin yaşandığı iki önemli konudur. Marksizmin kurucuları bu konulara yeterli netlikte ışık tutmuş olsalar da, ne yazık ki sosyalizm ve devrim konularında hâlâ çok ciddi bilinç bulanıklığı söz konusudur. Kendilerine komünist, sosyalist, Marksist diyen nice siyasi çevrenin sosyalizm ve devrim anlayışlarının Marksizmle uzaktan yakından alâkası yok.

TKP’nin sosyalizm ve devrim anlayışını beyazperdeye yansıtan Devrimden Sonra filmi, bu konulardaki sakat anlayışlarını da gözler önüne seriyor. Film Türkiye’de gerçekleşen devrimden sonra geçen 8 öyküden oluşuyor.

Eğitim, sağlık, kamulaştırma, toprak sorunu, konut sorunu, emperyalist devletlerle ilişkiler gibi konular çeşitli öyküler üzerinden anlatılıyor. Hepsinden de buram buram TKP’nin sosyalizm ve devrim anlayışının çarpıklığı akıyor.

Filmin genel havası, TKP’nin devriminin işçi ve emekçilerin içerisinde yer almadığı bir devrim olduğunu gösteriyor. Bunu hem fabrikaların kamulaştırıldığının işçilere duyurulduğu sahnede, hem de devrimin kararname ile radyodan halka duyurulduğu sahnede görüyoruz. Birileri işçiler adına devrim yapmış ve bunu da onlara duyuruyor.

Sanki bir anda kapitalizm yerle yeksan olmuş ve yeni bir düzen başlamış; fakat işçilerin bundan haberi yok her ne hikmetse! Afganistan’daki Türk birliğinin komutanı ise sosyalist iktidarın devrim kararnamesini alınca “Heyt be işte beklediğim buydu” demektedir. Devrimi yapması gereken işçiler devrimden bihaberken, dünyanın öbür ucuna bile emekçileri sindirmeye giden “şanlı” TC ordusunun komutanı devrimi beklemektedir!

Film, adından da anlaşılacağı üzere, devrim sürecini değil de, devrimden sonrasını anlatıyor olabilir. Ancak bu

22

kitlelerden kopuk bir devrim anlayışını, kararnamelerle hayata geçirilen sosyalizm tasavvurunu haklı çıkarmıyor.

Devrimi, toplumun derin çalkantılar içerisine girdiği, olağan koşullarda burjuva ideolojisinin dışına çıkamayan geniş kitlelerin yaşadıkları sistemi sorgulamaya başladıkları, üstelik sadece sorgulamakla da sınırlı kalmayıp bilfiil sınıf mücadelesine katıldıkları, kitlesel eylemliliklerin yaşandığı devrimci durumlar önceler. Devrimci durumlarda yükselen sınıf hareketi dalgası toplumu derin altüst oluşlara sürükler. Karşı-devrimle yenilgiye uğramadığı takdirde bu dalga devrimden sonra geri çekilmez. Tersine, devrimi yapan işçiler büyük bir coşku ile yeni bir toplumun inşasına girişirler. İşte Utku Kızılok’un satırlarından Ekim Devrimine giden yolda Rusya’da yaşananlar: “Devrim, kelimenin gerçek anlamında toplumu sarsmış, eski toplumsal ilişkilerle modern kapitalist ilişkilerin çelişkili birliğini bağrında taşıyan Rusya köklerinden sarsılmıştı. Yüzlerce yıldır baskı ve zorbalıkla yönetilen Rus yoksul kitleleri, kendilerini devrim çalkantısının içine atmışlardı. Her düzeyde, her kesimde bir kaynama yaşanıyordu. İşçiler, köylüler ve askerler politikayla kendi aralarına konan duvarları yıkıyor, örgütler kuruyor ve politikaya doğrudan katılıyorlardı.

Her yerde mahalle komiteleri, köylü komiteleri, asker komiteleri, fabrika komiteleri, subay komiteleri, asker ve işçi sovyetleri kuruluyordu. Örgütlenme öylesine bir düzeye varmıştı ki, durumu çarpıcı biçimde anlatmak isteyenler Rusya’nın örgütlenme hastalığına yakalandığını söylüyorlardı. Örneğin Belçikalı bir diplomat, trenle Moskova’ya giderken yolculuk yaptığı kompartımanda hemen bir «yolculuk komitesi» kurulduğunu anlatır.” (Ekim 1917: Dünyayı Sarsan Kızıl Fırtına, MT, Kasım 2006) Bir devrimde böylesi fırtınalar kopar toplumun bağ-

sayı: 76 • Temmuz 2011

rında. En bilinçsiz kesimler dahi örgütlenerek mücadeleye başlarlar. Devrim öncesinin süklüm püklüm işçileri devrim kahramanlarına dönüşürler. Çünkü her düzeyde örgütlenmeye başlarlar. Devrimden Sonra filminde ise bıraktık yolcuların komite kurmasını, fabrikalardaki işçiler bile örgütsüzler. Hatta bir fabrika işçisi dağıtılan bildiride yer alan “işsizlik yasaklanacaktır” cümlesini okuyunca, “önce bizi işten atıp, sonra da hapse atmasınlar” diyecek kadar konudan habersiz.

Kısacası filmde devrim havasından eser yok. Devrimi yapmış olması beklenen işçilerin kendi iktidarını yaratma coşkusu yok. Çünkü “devrim” olduğundan bile haberleri yok. Sanki yastalar. Filmin bu özellikleri, filmi yapanların isimleriyle müsemma olmadıklarını gösteriyor.

marksist tutum Afganistan’daki askerlerin öyküsü TKP’nin ordu seviciliğini ele veriyor

Kararnameyle gelen “devrim” Filme göre, yayınlanacak bir kararname ile sosyalizm ilan edilecektir. TKP’nin iktidara gelince yayınlayacağı meşhur kararnamesi de filmde kullanılıyor. Ancak filmdeki gibi kararname ile gerçekleştirilen tipte bir “devrim” gerçek bir devrim değildir. Burjuvalar böylesi bir girişimi silahlı güçleriyle çok kolay bir biçimde ezeceklerdir. Tam da bu noktada “sosyalist” Şili’nin sonunun hatırlanmasında fayda var. Geçmiş deneyimlerden dersler çıkarmak komünistlerin görevlerinden biridir. Seçimle iktidara gelen Allende, kitleleri seferber edip burjuva devleti yıkma doğrultusunda gerekli adımları atmadığı için, burjuvazi tarafından katledilmiş ve faşist düzen tesis edilmişti. Filmde ise bir akademisyenin bir faşist tarafından öldürülmesinin haricinde ortalık süt limandır. Karşı-devrimci güçler ortalıkta yoktur, ordu ise zaten devrimi beklemektedir. Peki gerçek hayatta böyle bir şey mümkün müdür? Burjuvazi tüm gücünü, olanaklarını kullanmadan iktidarı işçi sınıfına bırakır mı? Eğer öyleyse buna devrim demek doğru olur mu?

Televizyonla, radyoyla, bildirilerle halka “sosyalist iktidar hükümeti”nin kurulduğu duyuruluyor! “Sosyalist iktidarın” nasıl hükümet olduğu açıktan söylenmiyor filmde.

Herhangi bir devrimci ayaklanmanın olmadığından yola çıkarak devrimin bir seçimle gerçekleştiği düşünülebilir. Peki ama bu “sosyalist iktidara” oy verenler neredeler?

Fabrikaya kamulaştırma haberi geldiğinde, neden işçiler sanki söylenenleri ilk kez duyuyormuş gibi davranıyorlar? Neden “işten atılacak mıyız?” diye kara kara düşünmeye başlıyor genç bir işçi? Ekim Devrimini anlatan ünlü Dünyayı Sarsan On Gün filminde en sıradan bir işçi bile Menşevik bir öğrenciye “Onu bunu bilmem! Ya proletaryadan yanasın ya da burjuvaziden” diyordu. Oysa bu filmde işçiler apolitik, koca fabrikadaysa işçilere kamulaştırmayı anlatacak bir öncü işçi bile yok!?

Afganistan’daki askerlerin öyküsü ise TKP’nin ordu seviciliğini ele veriyor. Afganistan’daki Türk ordusuna acil damgalı bir belge ulaşıyor: Türkiye’de devrim olmuş, “sos-

yalist iktidar” kurulmuştur! Komutan haberi büyük bir sevinçle karşılıyor ve yeni hükümetin bildirisi tüm askerlere duyuruluyor. Sanki bugün kapitalizmin en sadık bekçisi ordu değil! Meğerse TSK devrim olmasını ne kadar çok istiyormuş, NATO ve diğer emperyalist birliklerden çıkmayı ne kadar sabırsızlıkla bekliyormuş! Herhalde filmi izleyen anti-emperyalist ulusalcılarımızın gözleri yaşarmıştır bu sahnede.

Filmin en dikkat çekici yanlarından birisiyse Kürt sorununa hiç değinilmemiş olması. Sadece bir sahnede anadilde eğitim hakkından lalettayin bahsediliyor. Bunun haricinde Türkiye’nin en can yakıcı sorunlarından olan Kürt sorununun devrimden sonra nasıl bir çözüme kavuşturulacağına dair hiçbir emare yok. Yönetmen bu yöndeki eleştirilere çok şaşırmış. Devrimden sonra zaten böyle bir sorun olmayacakmış. Ne de olsa ulusal sorunun çözümü kapitalizm altında imkânsız, “devrimden sonra” ise gereksiz imiş! Hâlbuki ezilen Kürt halkına kendi kaderini tayin hakkını tanımayan her türlü çözüm şovenizme çıkar.

TKP’nin ulusal soruna şovenist bakış açısını göz önüne aldığımızda, yönetmenin bu eleştirilere şaşırması gayet doğal.

Devrimi beyazperdeye aktarmak oldukça zor bir iştir.

Devrimi işçilere hakkıyla anlatabilecek bir film, propaganda aracı olarak çok etkili bir işleve sahip olurdu. Oysaki Devrimden Sonra, anlattığı kararname sosyalizmiyle sadece TKP’lileri tatmin edebilecek niteliktedir. TKP sahip olduğu tepeden inmeci, bürokratik ve ulusalcı sosyalizm anlayışının ucuz propagandasını yapmış sadece. Bu film bize, proleter sınıf temelinden yoksun olanlardan sadece proleter devrime öncülük etmelerinin beklenemeyeceğini değil, devrimin filmini yapmalarının dahi beklenemeyeceğini çarpıcı bir şekilde göstermektedir. 

23

Kolonyalizmden Emperyalizm döneminde “bağımlılık” sorunu Sömürge ülke kavramı, siyasal bağımsızlıktan yoksun olan ve siyasal-hukuksal statü bakımından doğrudan metropol ülkeye bağlı ülkeleri anlatır. Metropol ülkenin sömürge üzerinde tam bir egemenlik hakkı, sömürge ülkenin de mutlak bir ekonomik, siyasal, diplomatik, askeri vb. bağımlılığı söz konusudur. Yarı-sömürge ülke kavramı ise, ancak sömürge statüsü ile ilişkili olarak bir anlam ifade eder. Sömürgeleştirilme açısından yarı yolda olan, siyasal bağımsızlığını neredeyse yitirme durumuyla yüz yüze bulunan ülkeleri (örneğin 20. yüzyılın başlarında Türkiye, İran, Çin vb.) kapsar.

Oysa emperyalizm çağında, mali sermayenin ekonomik açıdan siyasal bağımsızlığa sahip bulunan ülkelere bile boyun eğdirmeyi başardığını biliyoruz. Fakat Lenin’in çözümlemelerine konu olan dönemde mali sermayeye hâlâ en büyük “rahatlığı”, bu ülkelerin siyasal bağımsızlıklarını yitirmesi sağlayabiliyordu. O nedenle, Birinci Dünya Savaşının devam etmekte olduğu süreçte Lenin’in bu hususa dikkat çekmesinin gerçek bir temeli vardı: “Yarı-sömürge ülkeler, bu yönden, «yarı-yolda» olan tipik örneklerdir. Dünyanın geri kalan kısmının tümüyle paylaşılmış bulunduğu bir çağda, özellikle mali-sermaye çağında, bu yarı-bağımlı ülkeleri ele geçirmek için yapılan savaşımın sertleşeceği anlaşılıyor.”1 Birinci emperyalist paylaşım savaşı döneminde, gerçekten de Lenin’in belirttiği gibi, bu yarı-bağımlı ülkeleri ele geçirmek için yapılan savaşım sertleşti. Fakat aynı süreç, ulusal kurtuluş mücadelelerinin yükselişine ve Ekim proleter devriminin gerçekleşmesine de sahne oldu. Kısacası, olayların gelişimi yalnızca emperyalist ülkelerin rekabet mücadelesine ya da emperyalistlerin planlarına, arzularına bağlı kalmadı. Çarlık Rusya’sının yıkıldığı, bir işçi ik-

24

tidarının kurulduğu ve bu iktidarın ezilen uluslara, ulusal kurtuluş mücadelelerine dostluk elini uzattığı koşullarda, emperyalistler planlarını yeniden gözden geçirmek zorunda kaldılar. Çünkü emperyalist güçler, ulusal kurtuluş mücadelesi olarak başlayan bir mücadelenin, muzaffer Sovyet proletaryasının cazibesi temelinde toplumsal kurtuluş mücadelesine yükselmesinden korkuya kapılmışlardı. Artık onlar için, sömürge ülkelerin siyasal bağımsızlıklarını kazanmalarıyla sınırlı bir değişim ehven-i şer sayılabilecekti.

Kaldı ki, emperyalist gelişmenin kendi doğasında da var olan dekolonizasyon eğilimi, ilerleyen yıllar içinde sömürge ülkelerin siyasal bağımsızlıklarını kazanıp mevcut ulusdevletler kervanına katılımını kışkırttı.

Emperyalist odakların dünyanın çeşitli bölgelerinde kendi ekonomik, siyasi ve askeri çıkarları doğrultusunda at oynatabilmeleri için, daha zayıf durumda olan ülkeleri mutlaka sömürgeleştirmeleri gerekmiyor. Zaten Lenin de, tekellerin egemenliği altında ve kıyasıya bir rekabet mücadelesi temelinde dünyanın yeniden paylaşılması ihtiyacını yalnızca sömürgeleştirme kapsamında ele almamıştır.

Lenin’in çözümlemesinde asıl önemli yön, mali sermayenin siyasal bağımsızlığa sahip ülkeleri bile içine alan ahtapot kollarına dikkat çekmiş olmasıdır: “Kapitalizm, yoğunlaşmayı o derece geliştirmiştir ki, sanayiin bütün kolları, sendikalar, tröstler ve kapitalist milyonerlerin kurdukları birliklerce kıskıvrak bağlanmış ve hemen hemen bütün dünya «sermaye lordları» tarafından ya sömürgeler halinde, ya da sömürge olmayan öteki ülkeler, mali-sermayenin binlerce kollu ağı içine hapsolunarak paylaşılmıştır.”2 Birinci Dünya Savaşının sona ermesiyle birlikte, emperyalizm çağının ana eğilimi daha belirgin bir biçimde ortaya çıkmaya başladı. Siyasal bağımsızlığa sahip, fakat mali-diplomatik açıdan emperyalist ülkelere bağımlı ül-

Emperyalizme /2 Elif Çağlı

kelerin sayısı artmaktaydı. Emperyalizm döneminin bu eğilimine bizzat Lenin de dikkat çekmiştir. Örneğin çeşitli bağımlılık biçimlerinden söz ederken, sömürge ve yarısömürgelerin dışında bir de mali ve diplomatik açıdan bağımlı ülkeleri zikretmektedir: “Bu çağın özellikleri, başlıca ülkelerin, yalnızca, sömürge sahipleri ve sömürge ülkeler olarak iki ana grup halinde toplanması değildir; görünüşte siyasal bağımsızlıklarına sahipmiş gibi olan, ama gerçekte, mali ve diplomatik bir bağımlılığın ağı içine düşmüş değişik bağımlı ülke biçimleri de vardır. Bu biçimlerden birine, yarı-sömürgelere, biraz önce değinmiştik. Bir başka biçimin örneğini, bize, örneğin, Arjantin sunmaktadır.”3 Lenin’in bu bağlamda üzerinde durduğu iki somut örnek Arjantin ve Portekiz’dir. Her iki ülke de siyasal bağımsızlığa sahip, ancak mali açıdan İngiltere’ye bağımlı ülkelerdir. Bu durumda artık bir sömürge statüsünden bahsetmenin maddi bir temeli yoktur. Yine de bir sömürge benzetmesi yapılıyorsa, bu sadece dayanaksız bir benzetmeden ibarettir. Zaten mali sermaye, siyasal bağımsızlığa sahip ülkelere bile boyun eğdiren, onların iç işlerine karışabilen, çeşitli diplomatik, askeri dayatmalarla kendi oligarşik çıkarlarını koruyan modern hükümdardır. Emperyalizm kitabında verdiği Portekiz örneği de, Lenin’in yalnızca sömürge tipi bağımlılık statüsü üzerinde durmadığının, daha da önemlisi, 20. yüzyıla damgasını basacak olan emperyalist tipte bağımlılık gerçeğini ele aldığının kanıtıdır: “Bağımsız ve egemen bir devlettir Portekiz, ama aslında, iki yüz yıldır ... İngiliz himayesi altındadır. İngiltere, hasımları olan Fransa ve İspanya’ya karşı savaşımında, kendi durumunu kuvvetlendirmek için Portekiz’i ve sahip olduğu sömürgeleri savunmuştur. Buna karşılık, ticari üstünlükler, Portekiz’e ve Portekiz sömürgelerine meta ve

özellikle sermaye ihracı konusunda ayrıcalıklar, Portekiz limanlarından ve adalarından, telgraf şebekesinden yararlanma hakları vb. elde etmiştir. Böylesi ilişkilere büyük devletlerle küçük devletler arasında her zaman rastlanmıştır. Ama kapitalist emperyalizm döneminde bunların genel bir sistem haline geldiği, «dünyanın paylaşılmasını» örgütleyen ilişkiler bütününün tamamlayıcı bir parçası olduğu görülüyor. Dünya mali-sermaye işlemleri zincirinin halkalarını meydana getiriyor.”4 Sömürgeleştirme eğilimi emperyalizm çağında genel bir kural olamaz. Bazen küçük ulusların siyasal bağımsızlığını tanımak emperyalistler açısından daha kârlı olabilir.

Nitekim Lenin de bu hususa dikkat çeker. Emperyalizmin zeki liderleri, küçük ulusları bağımlı kılmanın “daha güvenilir ve kârlı yolunun, politik olarak bağımsız devletler yaratmak olduğunu” düşünmektedirler. Ama aynı liderler kuşkusuz şu gerçeği de açıkça vurgulamaktadırlar: “«Biz», şüphesiz mali bağımlılıkları için gerekeni yapacağız!”5 İlerleyen yıllarla birlikte aradaki ayrımın çok daha rahat kavranabilir hale gelmesi bir yana, daha o dönemde kolonyalizmle emperyalizm arasındaki farkı anlatmaya çalışmıştır Lenin. Şöyle der; “siyasal ilhaka başvurmaksızın ekonomik ilhak gerçekleştirilebilir ve bu yola geniş ölçüde başvurulmaktadır.” Buna temel oluşturan mekanizmayı ise şu sözlerle açıklar: “Amerikan tröstleri, emperyalizm ya da tekelci kapitalizm ekonomisinin en üst ifadesidir. Bunlar, hasımları saf dışı bırakmak için yalnızca ekonomik araçlara başvurmakla yetinmezler, sürekli olarak siyasal, hatta suç sayılan yöntemlere başvururlar. Ne var ki, tröstlerin, salt ekonomik yöntemlerle kendi tekellerini kuramayacaklarına inanmak çok büyük bir hata olur. Gerçek, bunun «elde edilirliği»ni gösteren birçok kanıt sağlıyor: Tröstler, hasımlarının kredisini bankalar aracılığıyla baltalarlar (tröstlerin sahipleri,

25

marksist tutum

hisse senetlerini satın alarak, bankaların sahipleri haline gelirler); hammadde elde etmelerini baltalarlar (tröstlerin sahipleri, hisse senetlerini satın alarak demiryollarının sahipleri haline gelirler); belli bir süre için tröstler maliyetin altında satış yaparlar, bir rakibi yıkmak ve sonra onun işletmelerini, hammadde kaynaklarını (madenler, toprak, vb.) satın almak için milyonlar harcarlar.”6 Lenin takiben, “işte size tröstlerin gücünün ve genişlemesinin salt ekonomik bir tahlili” demektedir. Bu satırlar, emperyalizmi “yeni-sömürgecilik” gibi yanlış kavramlarla açıklamaya çalışanlara da önemli bir yanıt niteliğindedir.

Emperyalist güçlerin ekonomik üstünlükleri sayesinde zayıf durumdaki ülkelere kendi siyasal koşullarını, askeri planlarını dikte ettirdikleri bir sistemi, “bu da sömürgeciliğin bir çeşididir” diye tanımlayanlar, –eğer kötü niyetli değillerse– en azından sorunu bulandırmaktadırlar. Çünkü sorunu “sömürgecilik” temelinde ele almak, emperyalizm aşamasında zayıf ulus-devletlerin güçlülere bağımlılığını hâlâ bir “ulusal bağımsızlık” sorunu olarak ortaya koymak demektir. Oysa emperyalist kapitalist sistem altında, bazı istisnalar dışında genelde eski sömürge ülkelerin çoğu siyasal bağımsızlığını kazanmış ve böylece asıl bağımlılığın ekonomik bağımlılık olduğu gerçeği olanca çıplaklığıyla açığa çıkmıştır. Fakat dünya kapitalist sistemi işte budur; ekonomik açıdan sisteme bağlı olmaksızın, tek başına yalıtılmış biçimde yaşayan bir kapitalist ülke olamaz.

Dolayısıyla, emperyalizm döneminin bu ekonomik bağımlılığını, sömürgecilik döneminin siyasal bağımlılığı ile bir tutmanın hiç ama hiçbir bilimsel temeli yoktur. Zira, siyasal bağımsızlığın kazanılması kapitalist sistemin işleyişi ile çelişmemektedir. Tam tersine, emperyalist kapitalizm altında güçlü kapitalist ülkeler, bu bağımsızlığa sahip tüm ülkeleri de bin bir türlü ekonomik mekanizmayla kendilerine bağımlı kılmaktadırlar. Ama bu, artık sistemin bir bütün olarak işleyişine içsel olan eşitsizlik temelinde karşılıklı bağımlılık olgusudur. Kapitalizm altında bu bağımlılıktan kurtulmak mümkün değildir. Ve daha da önemlisi, ekonomik bağımlılığı gerekçe göstererek, az ya da orta derecede gelişmiş kapitalist ülkelerin bir zamanların sömürge ya da yarı sömürge ülkelerinde olduğu gibi bir ulusal kurtuluş mücadelesi vermeleri gerektiğini ileri sürmek hiç doğru değildir.

Emperyalizm tekelci rekabet üzerinde yükselir Hilferding mali sermayeyi, “sanayi sermayesi haline dönüşen banka sermayesi” olarak tanımlıyordu. Bu tanımı bir yönüyle eksik bulan Lenin, dikkati asıl olarak tekellere ve tekellerin oluşumuna çekmekteydi: “Bu tanım, eksiktir; çünkü çok önemli bir olguyu; üretimin ve sermayenin genişleyen yoğunlaşmasının tekellere yol açtığı ve hâlâ açmakta olduğu olgusunu, sessizce geçiştirmektedir. ... Üretimin yoğunlaşması, bunun sonucu olarak, tekeller; sanayiin ve bankaların kaynaşması ya da

26

Temmuz 2011 • sayı: 76

iç içe girmesi –işte mali-sermayenin oluşum tarihi ve bu kavramın özü.”7 Emperyalist aşamaya ilerleyen kapitalizmin en belirgin özelliklerinden biri, sanayi sermayesinin daha büyük işletmeler içinde hızlı bir tempoyla yoğunlaşmasıydı. Aynı şekilde, banka sermayesi de daha az sayıda ve çok daha büyük kurumlarda toplanmaktaydı. Böylece bankalar, belli bir ülkenin ya da birçok ülkenin hammadde kaynaklarını ve üretim araçlarının büyük bir bölümünü, bunun yanı sıra kapitalistlerin, küçük patronların para-sermayelerini kendi kontrolleri altına alan dev tekeller haline geldiler.

Bu gelişme süreci içinde, giderek daha büyük bir kaynaşma temelinde banka sermayeleri ile sanayi sermayeleri iç içe geçti. Bankalar, mali sermayeyi yöneten uluslararası nitelikte kurumlar haline dönüştüler. Kapitalizmin emperyalist aşamasının temel özelliği olarak, tekeller belirleyici önem kazandılar. Çok daha önceden Marx’ın da işaret ettiği üzere, tekellerin sanayi ve bankacılık sektörlerinde nicelikçe gelişiminin yoğunlaşması bir nitelik dönüşümüne yol açarak yeni bir sermaye bileşimini, mali sermayeyi doğurmuştur.

Kapitalizmin merkantilist ve serbest rekabetçi dönemlerinde sırasıyla ticaret ve sanayi sermayesi biçiminde belirginleşen sermaye, rekabetin sonucunda tekelci mali sermayeyi yaratmıştır. Tekelleri doğuran bizzat serbest rekabetin kendisidir. Ancak tekellerin varlığı kapitalist rekabeti ortadan kaldırmaz. Yani, tekel ve rekabet olgularının skolastik bir mantıkla birbirini dışlar tarzda ele alınması yanlıştır.

Kapitalist gelişimin diyalektiği içinde, tekel ve rekabet birbiriyle çelişen fakat birlikte var olan bir bütünsellik

sayı: 76 • Temmuz 2011

oluşturur. Rekabet tekeli doğurur; ama rekabetin tekelleşme yoluyla aşılmaya çalışılması onu ortadan kaldırmaz.

Tersine tekelin oluşumu, bu kez bir üst düzeyde rekabeti, yani tekeller arasındaki rekabeti yaratır.

Bir an için düşünecek olursak, böyle bir hareketin kendi diyalektiği içinde varabileceği nihai sonuç, rekabeti tamamen dışlayacak olan bir “tam tekel” durumu olabilirdi.

Ama bu, özel mülkiyete dayanan kapitalist üretim ilişkilerinin reddi demektir. Zaten emperyalist dönemin Marksist analizi, kapitalizmin en yüksek aşamasının gittiği bu yönü gösterir. Sermayenin merkezileşmesi ve yoğunlaşması, yani tekelleşmenin niceliksel gelişimi giderek niteliksel bir dönüşümü zorlamaktadır. Başlangıçta kapitalistlerin üretim araçları üzerindeki bireysel mülkiyeti temelinde örgütlenen kapitalist üretim süreci, hisse senetli anonim şirketlerin gelişmesi ve tekelleşmesi sonucunda, üretim sürecinin dünya ölçeğinde dev ölçekli sermaye grupları tarafından organize edildiği bir sürece dönüşmüştür. Emperyalizm dönemi ilerledikçe tekelleşmenin ulaştığı boyutlar, üretimin alabildiğine toplumsallaşması, kapitalizmin neredeyse kendi özünü inkâr ettiği bir noktaya doğru hızla ilerlemesi anlamına gelir. Kuşkusuz ki bu Marksist analiz, kapitalizmin tekelci gelişiminin içerdiği ana eğilime, onun gidişatına, onun yerini komünizmin alması gerektiğine işaret ediyor. Ancak kapitalizm kendiliğinden, doğal bir evrimin sonucunda yerini komünizme bırakmayacaktır. Bu niteliksel dönüşümün olabilmesi için proleter devrimlerle dünya kapitalist sisteminin yıkılması zorunludur.

Kapitalizmin tekelci gelişimi, aynı zamanda, üretimin örgütlenmesinin artık ulusal sınırlar içine hapsedilemeyecek denli dünyasal bir karakter kazanmasına yol açar.

Lenin bu hususa işaret eder: “Emperyalizm, gelişen kapitalizmin, ancak 20. yüzyılda ulaşılan en yüksek aşamasıdır. Kapitalizm, onlar kurulmadan feodalizmi yıkmasına olanak bulunmayan ulusal devletleri, şimdi kendisi için cendere gibi görüyor.”8 Ama burada önemli bir hususu vurgulamamız gerekiyor. Kapitalist üretim tarzının eşitsiz ve bileşik gelişme özelliğini daha baştan içinde taşıdığına; sermayenin yoğunlaşmasının ve belli ellerde merkezileşmesinin kaçınılmaz olarak tekelciliği doğurduğuna; kapitalizmin bu gidişatının ulus-devlet biçimlenmesinin dar sınırlarıyla bağdaşmayacağına; yıkılmadığı sürece kapitalizmin bu tür engelleri aşacak yollar arayıp bulacağına dikkat çeken bizzat Marx’tır. Ama bu emperyalizm değil mi?

Bize göre elbette ki öyle. Ne var ki, Marx’ın kapitalist üretim tarzına ilişkin devasa çözümlemelerini, bir çırpıda “serbest rekabetçi kapitalizm dönemi teorisi”ne indirgeyiveren Stalinist tahrifat okuluna göre Marx’ın kapitalizmin bu gidişatından haberi yoktur! Bu gerçekleri çözümleyen, kapitalizmin eşitsiz ve bileşik gelişme yasasını keşfeden ve dolayısıyla emperyalizm teorisini kuran Lenin olmuştur!

Stalinizmin bu boş iddiaları, uzun yıllar boyunca sözde bir Marksizm adına nice insanın bilincini bulandırıp ger-

marksist tutum

çekleri kararttı. Oysa, yalnızca Marx’ın iyi bir öğrencisi olmak için çabalamayı erdem olarak kabul eden Lenin, Emperyalizm kitabında bakın şöyle diyordu: “Yarım yüzyıl önce, Marx’ın, Kapital’i yazdığı sırada, serbest rekabet, iktisatçıların büyük çoğunluğunca, bir «doğa yasası» gibi görülüyordu. Kapitalizmin teorik ve tarihsel bir tahlilini yaparak, serbest rekabetin üretimin yoğunlaşmasına yol açtığını, bunun ise, belirli bir gelişme aşamasında tekelciliğe götürdüğünü tanıtlayan Marx’ın yapıtını, resmi bilim, sessizlik fesadıyla öldürmeyi denedi.

Bugün ise, tekel, bir gerçek olarak ortadadır. İktisatçılar, tekellerin farklı belirtilerini göstermek için dağ gibi kitap yığıyorlar, hep bir ağızdan «marksizmin çürütüldüğünü» ileri sürmekte devam ediyorlar. Ne var ki, İngiliz atasözünde de denildiği gibi, gerçekler inatçı şeylerdir ve hoşumuza gitsin gitmesin, hesaba katılmaları gerekir.”9 Dünya ekonomisi, kapitalizmin emperyalizm aşamasında giderek çok daha belirginleşen bir biçimde ete-kemiğe bürünür. Bu nedenle, emperyalizm çağında kapitalist üretim tarzının tüm unsurlarını artık ulusal değil, uluslararası ölçekte kavramak gerçek bir zorunluluk haline gelmiştir.

Marksizmin kurucularının Alman İdeolojisi ve Komünist Manifesto gibi erken fakat temel eserlerinden itibaren, tüm çözümlemelerinde dünya ekonomisi kavramı çok önemli bir yer tutar. Dünya ekonomisi, kapitalizmin emperyalizm aşamasında giderek çok daha belirginleşen bir biçimde ete-kemiğe bürünür. Bu nedenle, emperyalizm çağında kapitalist üretim tarzının tüm unsurlarını (üretici güçler, üretim ilişkileri, işbölümü, artı-değerin üretilmesi ve bölüşülmesi, pazarlar, fiyatların oluşumu vb.) artık ulusal değil, uluslararası ölçekte kavramak gerçek bir zorunluluk haline gelmiştir. Günümüzde moda olan globalleşme (küreselleşme) gibi tüm tanımlamalar, aslında kapitalizmin 20. yüzyılda ulaştığı ve halen de içinde yaşamakta olduğumuz son evresini, yani mali sermayenin egemenlik çağını, kısaca emperyalizm olarak adlandırdığımız bu çağı anlatmaktadır. Örneğin, tekelci gelişmenin giderek daha üst düzeyde rekabeti kızıştırmasının kaçınılmaz sonucu olarak ortaya çıkan tekelci birleşmeler, yalnızca ulusal sınırlar içinde gerçekleşmez. Sermayenin uluslararası yapılanması, çeşitli krizlere gebe olan çok çelişkili bir süreçtir. Bir yandan sermaye, gerek yapılanmasının tarihsel kökleri ve gerekse de icabında sığınacak güvenilir bir liman arayışı nedeniyle, sırtını bir ulus-devlete yaslama güdüsünden kendisini büsbütün kurtaramaz. Ama öte yandan, devasa yatırımlara ortaklaşa giren farklı ülke sermaye gruplarının varlığı da çok somut bir gerçekliktir. Ayrıca, büyük kriz dönemlerinde zor duruma düşen sermaye gruplarının, sermayenin vatanı

27

Temmuz 2011 • sayı: 76

marksist tutum

yoktur prensibinden hareketle kendilerine daha güçlü “yabancı” ortaklar aramaları kapitalist işleyişin dayattığı bir zorunluluktur. Tekelci kapitalizm, tekelci evlilikler demektir. Ve bu türden evliliklerde de “gelin” ya da “damat”ın ulusdaş olması değil, ekonomik çıkarlar önemlidir. Örneğin, enerji alanında ekonomik bakımdan çok daha güçlü durumda bulunan bir Amerikan tekelinin, görece zayıflayan bir İngiliz tekeliyle yaptığı evlilik sonucunda (bu evlilikte bir eşitsizlik olsa dahi!) daha üst düzeyde bir çokuluslu tekelin doğumuna imza atılır. Orijinleri itibarıyla bir ulus-devlete dayanan her bir sermaye grubu, rekabet mücadelesinde başı sıkıştığında kendi ulus-devletini imdada çağırsa da, emperyalizm aşamasına yükselmiş kapitalizm işte böyle çelişik bir karaktere sahiptir. Hem birleşme, hem kapışma! Hem gerektiğinde ulus-devletin kanatları altına sığınma ihtiyacı, hem de ulus-devletin dar sınırlarını aşma çabası içinde milliyetine bakmaksızın gerçekleştirilen dünyasal evlilikler! Yani, sermayenin bütünleşme eğilimine rağmen, ulusal bölünmüşlükten azade, adeta dünya devletlerinden kopup bulutlar üzerinde gezinen soyut bir uluslararası sermaye yoktur. Fakat, belirttiğimiz çelişkili işleyiş içinde ve çok yönlü ekonomik ilişkilerin sonucunda, büyük mali sermaye grupları yine de ayaklarını tek bir ulus-devlet zeminine basmaktan ziyade giderek uluslararası bir karakter kazanırlar.

Emperyalizm mali sermayenin egemenliğidir Emperyalizm kitabına 1920 yılında yazdığı bir önsözde, Lenin, kapitalizmin bir avuç “ileri ülke”nin dünya nüfusunun büyük çoğunluğunu mali yönden boğduğu, baskı altına aldığı bir dünya sistemine dönüşmüş olduğunu söylüyordu. Gerçekten de emperyalizm, güçlü kapitalist ülkelerin zayıf ülkelere çeşitli ekonomik koşulları dayattığı, onları türlü açılardan baskı altına aldığı bir sistemdir.

Kapitalizmin bir dünya ekonomisine büyüme eğilimi, asıl olarak, artık uluslararası bir nitelik kazanan mali sermayenin egemenliği çağında somutlanmıştır.

Emperyalizm mali sermayenin imparatorluğudur. Mali sermaye diğer sermaye biçimlerinden üstündür ve bu nedenle de mali sermaye yönünden güçlü birkaç büyük kapitalist devlet, diğer bütün kapitalist ülkeler karşısında üstün durumdadır. Emperyalizm döneminde üstünlük, güçlü mali sermaye gruplarının pazarlar üzerindeki egemen ve tekelci pozisyonunda kendini açığa vurur.

Nitekim, Buharin’in l915 tarihli Dünya Ekonomisi ve Emperyalizm adlı çalışmasına yazdığı önsözde, Lenin, 20. yüzyılın yeni hükümdarını şöyle tanımlar: “Artık zamanın «hükümdarı» son derece oynak ve esnek bir yapıya sahip olan, ipleri birbirine dolaşırcasına, her ülkede ve uluslararası düzeyde «isimsiz» olarak iş gören, üretimle doğrudan ilişkisi olmaksızın müthiş bir kolaylıkla yoğunlaşan ve daha şimdiden adamakıllı yoğunlaşmış bulunan mali-sermayedir.”10

28

Bu son derece oynak ve esnek yapıya sahip olan çağdaş hükümdar, bir zamanlar elinin altında tuttuğu sömürge ve yarı-sömürge statüsündeki ülkeler siyasal bağımsızlıklarını kazandıktan sonra da, ipleri birbirine dolaşırcasına, her ülkede ve uluslararası düzeyde iş görmeye ve egemenliğini sürdürmeye devam etti. Giderek muazzam ölçeklere varan mali sermaye tutarlarını kontrolleri altında tutan büyük banka-sanayi tekelleri, bir zamanların mütevazı sanayi kapitalistlerinden farklı olarak, ilgilerini üretim sürecinde tek tek fabrikalar ya da işletmeler üzerinde odaklaştırmak zorunda değillerdi. Son tahlilde elbette ki, mali sermaye ancak üretim sürecine yatırım yaparak, bu süreçte artı-değer elde ederek kendisini genişletebilir. Ama mali sermaye fonlarını kontrolleri altında tutan finans-kapitalistler, artık üretim sürecinde bizzat denetleyici olarak yer almaya bile gerek kalmaksızın, devasa kârları kendi kasalarına akıtmanın yollarını döşediler. Mali sermaye hükümdarları, organizasyon ve denetim işlerini dolgun gelirli profesyonel yöneticilere devredip, Lenin’in deyişiyle “üretimle doğrudan ilişkisi olmaksızın” dünyasal egemenliklerini geliştirmenin yolları, yöntemleri üzerinde yoğunlaştılar.

Toparlayarak vurgulayacak olursak, emperyalizm, mali sermaye egemenliğiyle taçlanan ve esas olarak mali sermayenin uluslararası yayılmacılığında somutlanan kapitalist sömürü sistemidir. Kapitalizmin emperyalist aşamasının ilerleyişi içinde, sömürge ülkelerde ulusal kurtuluş mücadeleleriyle siyasal bağımsızlığın kazanılması bu emperyalist aşamanın özelliğini değişime uğratmamıştır. Tersine, emperyalizm çağında asıl olanın ekonomik hegemonya eğilimi olduğunu tüm çarpıcılığıyla ortaya koymuştur.

Günümüzde kapitalizm, tek bir dünya pazarında somutlanan ve irili ufaklı tüm kapitalist ülkeleri –bu arada Stalinist bürokratik rejimlerin çöküşüyle birlikte kapitalistleşme yolunu tutan ülkeleri de– kucaklayan, uluslararası işbölümü temelinde eşitsiz fakat bileşik gelişen ve eşitsizliği içinde karşılıklı bağımlılığı yeniden ve yeniden üreten bir dünya sistemidir. (devam edecek) __________________ 1

Lenin, Emperyalizm, s.99

2

Lenin, Sosyalizm ve Savaş, s.14

3

Lenin, Emperyalizm, s.103

4

Lenin, age, s.104

5

Lenin, “A Turn in World Politics”, CW, Vol. 23, s.267

6

Lenin, Emperyalist Ekonomizm, Sol Yay., Eylül 1991, s.40-41

7

Lenin, Emperyalizm, s.58

8

Lenin, Sosyalizm ve Savaş, s.14

9

Lenin, Emperyalizm, s.26

10

Buharin, Dünya Ekonomisi ve Emperyalizm, Özgün Yay., Temmuz 1975, s.17

İşçi Sınıfı ve Demokrasi Mücadelesi Oktay Baran

12

Eylül 1980 darbesi işçi sınıfı hareketini ezmek, onun devrimci öncüsünü yok etmek üzere girişilen faşist bir darbe idi. Bu darbe aynı zamanda 70’li yılların sonlarında ivmelenen Kürt hareketinin de önünü kesmeyi amaçlıyordu. Faşist darbe yalnızca işçi sınıfının, emekçilerin ve ezilen Kürt halkının örgütlülüklerini dağıtmakla, devrimci öncülerini yok etmekle ya da zindanlarda çürütmekle yetinmedi. İşçi hareketinin, ezilenlerin ve yoksulların hak arama mücadelesinin önüne aşılması güç yasal engeller dikti. Bir taraftan faşist 12 Eylül Anayasasıyla her türlü demokratik hak boğulup cendere altına alınırken, diğer taraftan, Anayasa’da kâğıt üzerinde varmış gibi gözüken birtakım hakların kullanımı da çeşitli yasalar aracılığıyla fiilen engellenmişti. 80’li yılların ortalarına gelindiğinde bile, “bu yasalarla grev yapılmaz” diyenlerin sayısı hiç de az değildi.

12 Eylül rejiminin üzerinden yıllar geçti. Bu yıllar içerisinde Türk mali sermayesi katlanarak büyüdü ve niteliksel bir dönüşümü tamamlayarak emperyalist aşamaya geçiş yaptı. Bu yıllar içerisinde mali sermayenin iktisadi ve siyasi ihtiyaçları temelinde gerek yasalarda gerekse de Anayasa’da birçok değişiklik yapıldı.

Bu değişiklikler emperyalistleşen sermaye sınıfının önünü açmasına, egemen sınıf içerisindeki güç dengelerindeki değişimleri belli ölçülerde yansıtmasına rağmen, işçi-emekçi sınıfların iktisadi-siyasi ve toplumsal varoluş koşullarında belirgin bir ferahlamayı beraberinde getirmekten uzaktı.

Burjuvazi, işçi sınıfının devrimci basıncı altında köşeye sıkışmadıkça toplumun genelinin çıkarları lehine demokratik hak ve özgürlükleri geliştirme doğrultusunda bir adım atmaz. Bir başka deyişle, tarihsel açıdan demokrasi ve özgürlük bayrağını çoktan elinden bırakmış olan burjuvazi, bu doğrultudaki adımları ancak kendi kellesini kurtarmak için bir taviz olarak atmak zorunda kalır. Marksizmin bu genel doğrusu, köksüz ve korkak

29

marksist tutum

Türk burjuvazisi sözkonusu olduğunda daha da geçerlidir.

Unutmayalım ki, 12 Eylül faşizminin topluma giydirdiği deli gömleği, bir avuç generalin kafasından türememiştir.

Bu deli gömleğinin kumaşını sağlayan da, modelini çıkartan da, terziliğini yapan da büyük sermayeden başkası değildir. Bugün büyük burjuvazi ya da en azından onun belli kesimleri liberal pozlarda arzı endam ediyorlarsa, bunun nedeni demokratik hak ve özgürlüklerin sevdalısı olmaları değil, bu deli gömleğinin ve asker-sivil bürokrasinin geleneksel siyasal ağırlığının, planladıkları emperyalist atılımlar için artık dar gelmekte oluşudur.

AKP hükümeti, geçmişte yaşadığı sıkıntıları tekrar yaşamamak ve doğrudan temsil ettiği burjuva katmanın egemen sınıf bloku içinde daha merkezi bir yer almasını sağlamak için, bugüne dek asker-sivil bürokrasiye ve onun istisnai siyasal ağırlığına karşı ciddi bir mücadele yürüttü.

Demokratikleşme kavramıyla yürüttüğü bu mücadeleye hem geniş emekçi kesimler hem de demokrat-liberal aydınlar nezdinde geniş bir kitle desteği almayı da başardı.

Asker-sivil bürokrasinin geleneksel siyasal ağırlığı geriletildi, parlamentonun ağırlığı arttı. Sonuçta AKP, askeriidari-yargısal bürokratik elit ile hem vuruşarak hem de şu ya da bu ölçüde uzlaşarak, değişikliğe uğrattığı nizamın bir parçası haline geldi. Bugün onun demokratlığının kendine demokratlık olduğu, zoraki bir demokratlık olduğu artık liberal aydınların gözünde de giderek netleşmiş durumdadır.

Burjuva demokratlığının ikiyüzlü doğası, çalışma yaşamıyla işçi sınıfının demokratik-siyasal haklarını düzenleyen yasalar konusunda ve ülkenin en temel siyasal sorunlarından biri olan Kürt sorununa ilişkin her dönemeç noktasında kendini açığa vurmaktadır. Bu iki temel alandaki demokratik hak ve özgürlükler, liberallerin demokratikleşme süreci dedikleri gelişmelerden pek de nasibini almamıştır. En başta bu iki temel sorun çözülmeden Türkiye’nin gündeminden demokratikleşme sorununun çıkmayacağı gün gibi açıktır. Ülkenin temel demokratik sorunlarına tutarlı, kapsamlı ve hakiki bir çözüm ise, ancak işçi sınıfının devrimci mücadelesiyle sağlanabilir.

Ne var ki, hem kimi özgün tarihsel koşullar nedeniyle hem de 12 Eylül faşizminin yarattığı muazzam tahribat nedeniyle işçi sınıfı kangren halini almış bu çözülmemiş sorunlar dolayısıyla adeta felç olmuş durumdadır. Bugün işçi sınıfı hareketinin gelişimi açısından demokratik hak ve özgürlüklerin genişlemesinin oldukça büyük bir önemi vardır. Sosyalistlerin gündeminde demokratikleşme sorunlarının ve meselâ bununla bağlantılı olarak anayasa tartışmalarının yer almasını bir tuzak olarak adlandıranlar olduğunu biliyoruz. Bu yaklaşım temelden yanlıştır.

Bugün işçi sınıfı hareketinin gelişmesi, devrimci bilinç ve örgütlülük düzeyinin yükselmesi ve proleter devrime doğru ilerleyebilmesi için katedilmesi gereken mesafenin ne denli büyük olduğu ortadadır. İşçi sınıfının geniş kesimlerinin burjuva düzen ve dahası bu düzenin başındaki AKP

30

Temmuz 2011 • sayı: 76

hükümeti hakkındaki yanılsamalarının ne denli derin olduğu da bilinen bir gerçektir. Bıraktık sınıfın devrimci bilinç ve örgütlülük düzeyini, sendikal örgütlülük düzeyi bile son derece düşmüş durumdadır. Bu gerilik, işçi kitlelerinin AKP önderliğindeki burjuva saldırı programları karşısındaki sessizlik ve kabullenişini açıklamaktadır.

Sınıf hareketinin büyük bir örgütlenme seferberliğine ihtiyacı var. Ne var ki bu doğrultuda atılan adımlar daha baştan üç temel sorunla cebelleşmek anlamına geliyor ki, bu sorunların hepsi de demokratik hak ve özgürlükler ya da genel anlamıyla “demokrasi mücadelesi” kapsamındaki sorunlardır.

Birincisi, sendikal mücadeleyi baltalayan ve işçi sınıfının örgütlenmesinin önüne ciddi engeller diken sendikalar yasası, grev ve toplu sözleşme yasası ve iş yasasıdır. Bu yasaların toptan değiştirilmesi gerekiyor. Mevcut yasalar 12 Eylül faşizminin eseri ve kalıntısıdır. Bunların değiştirilmesi sağlanmadan işçi hareketinin niteliksel bir sıçrama yapması zor görünüyor. İkincisi, sendikal bürokrasi sorunudur. Sınıfın temel iktisadi, siyasi ve toplumsal haklarını savunma hususunda sendikalara duyulan ihtiyaç apaçık ortadadır. Sendikalar işçi sınıfının mücadele örgütleri olmak durumundadırlar.

Ne var ki, sendikal bürokrasi eliyle sendikalar işlevsizleştirilmektedir. Sendikal bürokrasiye sınırsız yetkiler sağlayan ve 12 Eylül faşizminin ürünü olan sendikalar yasası

sayı: 76 • Temmuz 2011

marksist tutum

Enternasyonalist komünistler, Kürt halkının kendi kaderini tayin hakkının tanınması gerektiğini savunuyorlar. Bu yalnızca, onların temel bir demokratik görevi olduğu için değil, aynı zamanda işçi hareketinin gelişimini son derece olumsuz etkileyen bir sorunun (Kürt sorununun) kökten çözümü için de gerekli olduğundan böyledir. işçi hareketinin yükselişi önünde önemli bir engel işlevi görmektedir. Sendika üst yönetimleri burjuva düzenin ve burjuva devlet aygıtının bir parçası konumuna gelmiştir.

Mevcut örgütlülük düzeyini dikkate alacak olursak, getirilen işkolları barajları nedeniyle sendikaların pek çoğu gerçekte toplu sözleşme yapma yetkisine sahip değildir.

Bu sendikalara yasal olarak toplu sözleşme yapma yetkisi tanınıyorsa, bunun temel nedeni, söz konusu işkollarında sınıf mücadelesini ilerletecek rakip sendikaların kurulup gelişmesini daha baştan engelleme çabasıdır.

Bugün sendikaların tepesine çöreklenmiş bürokrat sendikacılardan, sözkonusu yasaları değiştirme doğrultusunda kararlı bir mücadele yürütmelerini beklemek tam bir hayaldir. Nitekim sözkonusu sendikal bürokrasinin 30 yıl boyunca bu konuda hiçbir ciddi girişimde bulunmamış olması da bunu doğrulamaktadır. AKP hükümetinin AB uyum süreci doğrultusunda yapmak zorunda olduğu için gündeme getirdiği kimi sendikal düzenleme girişimlerinin, en başta bu yıllanmış sendika bürokratları tarafından istemezük çığlıklarıyla karşılanması yeterince manidardır.

Sendikal bürokrasi, işçi örgütleri içerisinde sendikal demokrasinin de can düşmanı durumundadır. Bu nedenle de işçi sınıfının demokrasi mücadelesinin en önemli boyutlarından biri de, sendikal bürokrasiye karşı ısrarlı bir mücadele yoluyla sendika içi demokrasinin gelişmesini sağlamaktır. Üçüncüsü, Kürt sorunudur. Kürt halkının özgürlüğü sorununun, işçi sınıfı açısından temel bir demokratik görev olduğu kendiliğinden açıktır. Ezilen bir halkın demokratik hakları savunulmadan, değil sosyalistlik iddiasında bulunmak, tutarlı bir demokrat olmak bile mümkün değildir. Enternasyonalist komünistler, Kürt halkının kendi kaderini tayin hakkının tanınması gerektiğini savunuyorlar. Bu yalnızca, onların temel bir demokratik görevi oldu-

ğu için değil, aynı zamanda işçi hareketinin gelişimini son derece olumsuz etkileyen bir sorunun (Kürt sorununun) kökten çözümü için de gerekli olduğundan böyledir.

Kürt sorunu çözümsüz kaldığı sürece, burjuvazi, en başta işçi sınıfı olmak üzere tüm toplumu şovenizm, ırkçılık ve milliyetçilikle zehirlemektedir. Bu durum işçi sınıfının burjuva ideolojisi karşısında savunmasız kalmasının çok daha ötesinde pratik sonuçlar da doğurmaktadır.

On yıllardır Kürt halkına karşı egemen sınıfın yürüttüğü haksız ve kirli savaş, burjuvazi tarafından tam anlamıyla tüm toplumu kontrol altında tutmanın, toplumu yönetmenin yöntemlerinden biri haline gelmiştir. En küçük hak arama girişimlerinden sıradan grevlere kadar birçok mücadele burjuvazi tarafından “terörizmle”, “bölücülükle” itham edilmektedir. Hakkını arayan işçiler fabrikalarda bu suçlamanın altında ezilmekte ve verdikleri en yaygın tepki geri adım atmak şeklinde olmaktadır. Bir nebze daha kararlı olup örgütlenip ileri çıktıklarında bu kez benzer suçlamalar, basın aracılığıyla, polis ve mahkemeler aracılığıyla işçilere yöneltilmektedir. Onu da göze alan işçilerin karşısına bu kez sendika bürokratları aynı söylemlerle çıkmaktadırlar. Tek bir örnek verelim. Geçtiğimiz günlerde tamamlanan BMİS İstanbul 1 Nolu şubenin kongresinde, militanca başlayan bir grevin nasıl heba edildiğini anlatan işçiler, patronların yanı sıra sendika bürokratlarının da kendilerini “terörizm” öcüsüyle korkuttuklarından şikâyet ediyorlardı. Sendika bürokratları işçileri direniş yerine gelen devrimcilere karşı, “aman dikkat edin, bunlar bölücü, sizi canlı bomba yaparlar” diye uyarıyorlar! İşçi sınıfının bilinç ve örgütlülük düzeyinin mevcut geri koşullarında, burjuvazinin, onun medyasının ve onun uşağı durumundaki sendika bürokratlarının bu korkutma girişimleri ne yazık ki sonuç vermektedir. Yürüyen haksız ve kirli savaş, işçi sınıfını zehirlemekte ve dahası ade-

31

Temmuz 2011 • sayı: 76

marksist tutum

ta felç etmektedir. Bu sorun çözümsüz kaldığı sürece, işçi sınıfının geniş kitlesi nezdinde sözkonusu korkutma girişimlerinin etkisini kırmanın ne denli zor olduğunu sınıf devrimcileri çok iyi biliyorlar. Ama işte burada da kısır döngüye benzer bir durum ortaya çıkıyor. Burjuvazi Kürt sorununu gerçek anlamıyla çözmekten kaçınıyor ve işçileri zehirleyip korkutarak düzene bağlamak için bu sorunu kullanıyor. Kürt hareketinin gücü, sorunu tek başına çözmeye yetmiyor. İşçi sınıfının enternasyonalist desteğine duyulan ihtiyaç her geçen gün daha da berraklaşıyor.

Ama işçi sınıfının verili durumu onun böylesi bir desteği sunmasını engelliyor, bunun için sınıfın devrimci bilincinin geliştirilmesi gerekiyor, fakat sorunun devamı sınıfın devrimci bilinç ve örgütlülük düzeyinin yükseltilmesinin önüne bir engel olarak dikiliyor. Marx, yüz elli yıla yakın bir süre önce, İrlanda sorununa dair incelemelerinde benzer bir durumu tespit ederek, İrlandalılar özgürlüğünü kazanmadan İngiliz işçilerinin de özgürlüğünü kazanamayacağı sonucuna çıkmış ve bunu “başkasını ezen bir ulusun kendisi de özgür olamaz” şeklinde ifade etmişti. Bu tespit yaşadığımız topraklarda fazlasıyla geçerlidir.

Demek ki, demokratik hak ve özgürlükleri geliştirme mücadelesi bu ülkedeki proleter devrimci mücadelenin önemli bir ayağını oluşturmaktadır. Hangi boyutuyla ele alırsak alalım, sözkonusu demokratik sorunların üzerinden atlayarak, bu sorunları görmezden gelerek ya da küçümseyerek işçi sınıfı hareketini geliştirmenin mümkünatı yoktur. Bu sorunlar kıyısından geçilerek ya da kestirme yollar bulmaya çabalayarak çözülmeyecek. Sendika bürokratlarına yaltaklık ederek ya da onlarla uzlaşma zeminleri yaratmak üzere oportünist girişimlerde bulunarak ne sendikal sorunlar çözülebilir ne de yasal-demokratik düzenlemeler doğrultusunda mücadelenin önü açılabilir. Benzer

şekilde, işçilerin geniş kitlesinin tepkisini çekmemek için Kürt sorununa mesafeli durmak da kimsenin yarasına merhem olmadı bugüne kadar. Tersine bu tür oportünist girişimlerin hepsi de, girişimcilerini düzenin yedek güçleri haline getirmekten, reformizm bataklığına sürüklemekten başka bir işlev görmedi.

Demokratik hak ve özgürlükleri geliştirme mücadelesi bu ülkedeki proleter devrimci mücadelenin önemli bir ayağını oluşturmaktadır. Hangi boyutuyla ele alırsak alalım, sözkonusu demokratik sorunların üzerinden atlayarak, bu sorunları görmezden gelerek ya da küçümseyerek işçi sınıfı hareketini geliştirmenin mümkünatı yoktur. Bu sorunlar kıyısından geçilerek ya da kestirme yollar bulmaya çabalayarak çözülmeyecek.

Zor sorunlarla karşı karşıyayız ve zor sorunların kolay çözümleri bulunmuyor. Ama unutmayalım ki, her paradoks gibi her kısır döngünün de bir çıkış noktası vardır.

Yukarıda çizdiğimiz tablodan çıkışın hazır reçeteleri yoktur. Ama her durumda çıkış noktası mücadeleden geçmektedir. Sendikal sorunları sendikaların tepesindeki bürokratlara göz kırparak çözebileceklerini düşünenlerin içine düştükleri açmaza karşılık, biz, sendikaların tabanında azimli ve kararlı bir mücadele yürütmek zorundayız.

Sınıfın tepesine çöreklenmiş sendikal bürokrasiye, onu iliklerine dek sömüren kapitalist sömürücüler sınıfına, azgın bir şovenizme dayanan resmi ideolojiye karşı tavizsiz bir mücadeleyi yükseltmek üzere, sendikalı sendikasız tüm işyerlerinde işçilerin taban örgütlülüğünü yaratıp geliştirmeye dönük kararlı, sistematik, planlı ve inatçı bir çaba göstermekten başkaca bir çıkış yolu mevcut değildir. 

SINIF TEMELİNDE DEVRİMCİ ÇALIŞMA Elif Çağlı Küçük-burjuva devrimciliği işçi sınıfı içinde sabırlı ve planlı bir örgütsel çalışmaya gelemiyor. Dolayısıyla bu tür siyasi çevrelerin sınıf hareketini ilerletici taktikler üretebilmeleri ve sınıf temelinde devrimci bir kitle çalışması yürütebilmeleri mümkün değildir. Siyasi mücadelenin ve kitle çalışmasının genel mantığını ve tarzını son tahlilde küçük-burjuva devrimciliğinin oluşturduğu yapıların, devrimci işçi mücadelesinin gerektirdiği tipten bir parti örgütlenmesini yaratamayacağı açıktır. Bu sorunları doğru ve devrimci tarzda çözebilmek için sınıf temelli samimi bir inanca, buradan kaynaklanan bir mücadele anlayışına ve bakış açısına sahip olunması şart. Bunu başaracak olanların, ilkeli, azimli ve tutarlı bir şekilde sınıf içine gömülüp devrimci tarzda örgütlü bir siyasi mücadele yürütmeye çalışanlardan çıkabileceği bilinmeli. Bu kriterlere uymayanların ise, göğüslerine hangi etiketleri iliştirirlerse iliştirsinler, işçi sınıfının devrimci çizgisinin uzağına düşmeleri ve burjuva ya da küçük-burjuva sol siyasetlerin çekim alanlarına kapılmaları kaçınılmaz olacaktır.

32

sayı: 76 • Temmuz 2011

marksist tutum

Sivas’ta Madımak Anmasına Polis Saldırısı 33

aydın ve sanatçının diri diri yakıldığı Madımak katliamının 18. yıldönümü dolayısıyla 2 Temmuzda Sivas’ta bir anma eylemi yapıldı. Değişik illerden otobüslerle gelenlerle birlikte yaklaşık 10 bin kişinin katıldığı eylemde kitle, şimdi kültür merkezi haline getirilmiş olan Madımak Oteline doğru yürüyüş yaptı. Organizasyonu Pir Sultan Abdal Kültür Derneği (PSAKD) ile Alevi Bektaşi Federasyonu (ABF) tarafından yapılan eyleme il dışından 38 otobüs geldi.

PSAKD ve ABF dışında sendikalar ve meslek örgütleriyle çeşitli ilerici ve devrimci çevrelerin de katıldığı eylemde, yürüyüş kolunun en önünde, ellerinde fotoğraflarla ve “Madımak Utanç Müzesi” yazılı pankartla, katliamda ölenlerin yakınları yer aldı.

“Madımak Müze Olsun!” yazılı büyük bir pankartın taşındığı yürüyüşe katılanlar, katliamı protesto eden ve sorumluların hesap vermesini talep eden sloganlar haykırdılar.

Ancak otel önünde eyleme izin vermeyeceğini günler öncesinden ilan eden polis otele çıkan sokaklara barikatlar kurmuştu. Kitlenin otel sokağı girişindeki barikatın ötesine geçmesine izin vermeyen polis içeriye sadece siyasi temsilciler, ölenlerin aileleri ile anma programı tertip komitesi üyelerinin geçmesine izin verdi. Ölenlerin yakınları otel önüne çelenk bıraktılar. Polis kitlenin geri kalanının otele yaklaşmasına izin vermediği gibi, “Madımak Utanç Müzesi” tabelasının otel önüne asılmasına da izin vermedi. Bu provokatif engellemeler dolayısıyla kitle barikatı aşmaya çalışınca polis gaz ve coplarla kitleye saldırdı. Ölenlerin ailelerinin de etkilendiği gaz saldırısından sonra ilk anda dağılan kitle kısa sürede tekrar barikat önünde toplandı.

Devletin bu engellemeleri aslında geceden itibaren başlayan bir engellemeler zincirinin sadece son

halkasını oluşturuyordu. Anma için il dışından gelen araçları sabahın erken saatlerinden itibaren kent girişlerinde durduran ve saatlerce bekleten polis bir yandan araçlarda aramalar yaparken bir yandan da yolculara yönelik GBT kontrolleri yapmıştı. Araçlar ve yolcular bu keyfi uygulamalarla uzun süre kent içine sokulmadılar. Ancak çoğu durumda kitlenin direnmesi sonucu polis sonunda araçlara yol vermek zorunda kaldı.

Devlet sözümona yaptığı “Alevi açılımı”nın bir parçası olarak aileleri kültür merkezi içine davet ederek ağırlamak istedi, ancak aileler bunu reddederek anmalarını binanın önünde gerçekleştirdiler. Devlet böylece Alevilerin müze talebini yerine getirmeyerek binanın kültür merkezi olarak meşrulaştırılmasını hedefliyordu. Üstelik bunu, 18 yıl önceki katliamda ölenlerin isimlerinin yazılı olduğu tabelaya olayda ölen iki saldırganın da ismini dahil ettiği halde istiyordu. Ancak ailelerin tutumu üzerine bu hamle boşa çıkarıldı.

Türkiye tarihindeki diğer birçok katliam gibi Madımak katliamının da gerçek tezgâhlayıcıları bu burjuva devletin derinliklerindeki kontrgerilla güçleridir. Bu güçler siyasi konjonktürün durumuna göre ihtiyaç duydukları provokasyonları gerçekleştirebilecek karmaşık bir aygıtı ellerinin altında bulundurmakta ve bu aygıt vasıtasıyla kontrol edebildikleri çok çeşitli türden siyasi akımları kullanabilmektedirler. Sivas Madımak katliamında rol alan dinci ve faşist güruh sadece sahnenin önündekileri oluşturmaktadır.

Bugün bu gerçeklerin doğru biçimde kavranması ve olası provokasyonlara karşı ilerici, devrimci, demokrat, sosyalist güçlerin mücadele birliğinin örülmesi büyük önem taşıyor. 

33

Fukuşima’da Nükleer Felâketin Etkileri Devam Ediyor Selim Fuat

8,9

büyüklüğündeki deprem, ardından kıyılara vuran tsunami ve tsunaminin yıkıcı etkisiyle ağır hasar gören Fukuşima Daiiçi nükleer santrali. 11 Martta Japonya’nın kuzeydoğusunda doğal bir afet olarak başlayan ve kapitalist bir toplumda yaşıyor olmamız yüzünden felâket noktasına doğru hızlı adımlarla tırmanan gelişmelerin önü hâlâ alınabilmiş değil. Coğrafi olarak ülkenin yüzde 20’sinin felâketten zarar gördüğü ve 520 bin civarında kişinin bölgeden tahliye edildiği Japonya’da ölü ve kayıp sayısı 30 bine yakın.

TEPCO (Tokyo Elektrik Enerjisi Şirketi) ve Japon hükümeti ise felâketin başından bu yana gerçekleri halktan gizleme ve insanları yanıltma yoluna gitti. Bunlar, büyük medya kuruluşlarıyla birlikte, “doğal afetin büyük yıkıcılığına rağmen” gerekli tüm çalışmaların yapıldığını, çevreye yayılan radyasyonun zararlı sınırların altında olduğunu tekrarlayıp durdular.

Ne var ki, TEPCO ve Japon hükümeti halkı aldatmak için ne kadar uğraşırsa uğraşsın felâketin boyutları her geçen gün daha da net biçimde ortaya çıkıyor. Dünyadaki başka pek çok şirketin de yaptığı gibi, teknolojinin ulaştığı düzeyin altını sürekli çizerek nükleer enerji tesislerinin yüzde yüz güvenli olduğu efsanesini yıllar içerisinde oluşturan TEPCO ve Japon hükümeti, felâketin her aşamasında çuvallamaya devam ediyor. Yeraltı sularını, denizi ve toprağı etkileyen, rüzgâr aracılığıyla da geniş bölgelere yayılan radyasyon nedeniyle, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun deyimiyle Çernobil kazasından bu yana dün-

34

yanın gördüğü en büyük nükleer felâket yaşanıyor.

Okyanusa tonlarca radyasyonlu su karışıyor Son zamanlarda açıklanan raporlarla birlikte Daiiçi nükleer santralinin birinci, ikinci ve üçüncü kısımlarındaki yakıt çubuklarının neredeyse tamamının eridiği ortaya çıktı. Diğer yandan, yakıtları soğutmak için kullanılan su başlı başına bir sorun haline gelmektedir. Çünkü yakıtları çevreleyen su sürekli olarak radyoaktif kirlenmeye maruz kaldığı için bu kirliliğin temizlenmesi gerekmektedir.

Nitekim TEPCO bir Fransız şirketine günde 1200 ton suyu ayrıştıracak kapasitede bir sistem kurdurarak bu sorunu aşmaya çalıştı. Ancak radyoaktif sezyum maddesini toplayan cihazların kartuşlarının bir gün bile bitmeden dolmuş olması yüzünden arıtma işlemi durdurulmak zorunda kaldı. Aslında bu durum bile sudaki radyasyon oranının raporlarda ifade edilenlerden çok daha fazla olduğunun bir göstergesidir. TEPCO’nun radyoaktif olarak kirlenmiş su için yeraltında yaptığı depo ise Ağustos ayında bitecek. Ancak o deponun kapasitesi de sorunu çözecek düzeyin oldukça altındadır. Depo sadece 10 bin ton su alabilecek kapasitededir. Şimdi havuzlarda biriken bu 110 bin ton kirli suyun birkaç hafta içerisinde yağmur sularıyla birlikte okyanusa karışmasından endişe ediliyor. Gerçi TEPCO daha önce 57 bin ton radyasyonlu suyun okyanusa akıtıldığını itiraf etmişti ama bekleyen tehlike bunun çok daha ötesindedir.

sayı: 76 • Temmuz 2011

TEPCO radyasyonlu suyun okyanusa karışmasını önlemek için yapılması önerilen yeraltının derinliklerine kadar uzanan kalın istinat duvarı inşaatını ise 100 milyar yene yaklaşan maliyeti nedeniyle reddediyor. Bu miktarın şirketin borçlarını arttıracağı için hissedarlarını olumsuz etkileyip hisse senedi değerini düşüreceğini, bu yüzden şirketin böyle bir yükün altına girmesinin söz konusu olamayacağını söylüyor.

100 milyar yen mi, doğanın radyoaktif kirlenmeye maruz bırakılması mı? Kapitalistlerin bu soruya verdikleri yanıt nettir. Görülmektedir ki, maliyeti düşürme hesapları yüzünden ancak 3 metrelik dalgalar karşısında etkili olabilecek biçimde setler inşa eden, yakıt çubuklarının kullanılamaz hale geleceği korkusu ile başlangıçta tuzlu deniz suyunu soğutma için kullanmaktan kaçınan şirket, kapitalist aklın yolunu izleyerek felâketin boyutlarını katlamıştır. Bugün de sürdürmekten kaçınmadığı bu anlayış yüzünden yeni belâlara yol açmaktan geri duramamaktadır. Yaşananlar, doğanın tahribatı ve insanların ölümü pahasına bile olsa kapitalistlerin kârlarını arttırmaktan başka bir şey düşünemediğinin, bu yüzden de kendi yol açtıkları sorunlarla baş edebilme yeteneğinden uzak olduklarının açık örneğidir.

Kapitalistler felâketin faturasını işçi sınıfına ödetmeye çalışıyorlar Bütün olanlara rağmen Japon hükümeti ülkedeki 54 nükleer santralden Fukuşima dışındakilerin faaliyetini sürdüreceğini açıklamakta ve bir burjuva hükümet olarak nükleer politikalarından vazgeçmeyeceğini ortaya koymaktadır. Üstelik sermaye sistemi bütün yaşananların gerçek sorumlusu olduğu halde faturayı işçi sınıfına kesme yüzsüzlüğünü de göstermiştir. TEPCO firmasının fonlanmasını gündemine alan hükümet, büyük bankaların 1,2 trilyon yen kredi sağlamasına yardımcı olmuş, bu bankalara TEPCO için güvence vermiştir. Aynı hükümetin Sağlık, İş ve Hazine Bakanı ise yayımladığı genelgeyle, yıkımın gerçekleştiği günlerde işlerine gidemeyen, canlarıyla uğraşan işçilere patronların ücret ödemesine gerek bulunmadığını açıklamaktan bile kaçınmamıştır. Elektrik kesintisi nedeniyle üretim yapamayan fabrikalardaki binlerce işçinin işten atılmasına göz yummuştur. Binlerce işçinin işsiz kalmasının yanı sıra hükümet kamu işçilerinin ücretlerinde indirim yapma ve yeni vergileri işçilerin sırtına bindirmeyi gündemine almıştır.

Ecevit hükümetinin 1999 depremi sırasında izlediği yolun Japonya’daki hükümet tarafından da takip ediliyor olması, egemen sınıfın benzer durumlarda dünyanın her yerinde aynı reflekslere sahip olduğunu da bizlere hatırlatıyor. Japon burjuvaları bu saldırıları hayata geçirmek için yine dünyanın her tarafında işçilere söylenen “zor günlerde bir arada olmaya, dayanışmaya ihtiyacımız var” yalanını da bol miktarda tekrarlıyorlar ve bu yalana işbirlikçi

marksist tutum

sendikaların da eşlik etmesini sağlıyorlar.

Her şeye rağmen işçi sınıfı içerisinden mücadeleci işçilerin sesleri de yükseliyor. 17 Martta Hiroşima’daki elektrik şirketi işçileri, diğer nükleer santral karşıtlarıyla birlikte şirket önünde bir eylem düzenlediler. Özellikle Çiba Demiryolu İşçileri Sendikası “Doro-Çiba”, gelişmeleri hem Japon işçilerine hem de tüm dünyadaki işçilere duyuruyor, eylemler düzenliyor, nükleer felâketin sonuçlarına karşı mücadeleyi ve dayanışmayı örgütlemeye çalışıyor.

Sendika “tüm dünyada nükleer santralleri durdur” sloganıyla 6 Ağustosta Hiroşima’da düzenlenecek büyük eyleme hazırlanıyor.

Sadece işçiler değil, özellikle Fukuşima yöresindeki çiftçiler de protestolar düzenliyorlar. 26 Nisanda Tokyo’da TEPCO’nun merkez binasının önünde gerçekleştirilen eylemde, Litate köyünden gelenler hükümetin uzun süredir “bir sorun yok” demesine rağmen şimdi köylerini boşaltmalarını istediğini, bu süre içerisinde kendilerinin ve çocuklarının radyasyona maruz kaldığını dile getirdiler.

“Hükümet TEPCO’nun çıkarları için bizi umursamadı” diyen köylüler, hükümetin köylerinde eskiden var olan olanakların aynısını sağlamak zorunda olduğunu, bunu sağlamazsa köylerini bırakmalarının söz konusu olmadığını söylediler.

Yapılan konuşmalara hükümete ve TEPCO’ya duyulan öfke damgasını vuruyordu: “Kardeşler, bölgemizde neler olduğunu anlamaya çalışın. Oldukça mantıksız ve kötü bir durumdayız. Nükleer kaza insan yapımı bir felâkettir.

Nükleer kaza haberleri her gün rapor edilmektedir. Ama nükleer santrallerin kapatılması talebi tamamen ihmal ediliyor. Bu çok utanmazca ve kabul edilemez. İçimiz öfkeyle kaynıyor. Son çaremiz, ülkenin dört bir yanından gelen ve nükleer santralleri durdurmak isteyenlerin öfkeli seslerini birleştirmektir.”

Japonya’da kapitalist düzenin açmazlarının insanları ve doğayı içerisine düşürdüğü durum, dünyanın her yerindeki işçiler için büyük dersler taşıyor. Kapitalistlerin emperyalist çağda etkili bir güç olmak için hayata geçirdikleri nükleer enerji politikaları bütün unsurlarıyla insanlığa ve doğaya karşı bir tehdit olmaya devam ediyor. Tüm insanlık adına işçi sınıfının çıkarı bu politikalara karşı çıkmayı gerektiriyor.

Akkuyu’dan başlayarak bir nükleer santraller kurma atağına kalkacak olan Türkiye burjuvazisinin de niyetleri ve algılayışı Japonya’daki sınıfdaşlarından farklı değildir.

Başbakan Erdoğan’ın “son teknoloji ürünü bir santral kurduracağız” laflarının, TEPCO’nun “santrallerimiz yüzde yüz güvenli” şeklindeki boş böbürlenmesinden bir farkı yoktur. Kapitalistler sermayelerini büyütmek hırsıyla büyük felâketlerin yolunu döşemekte, işçi sınıfı ise bunun bedellerini ödemektedir. Bu yüzden Türkiye işçi sınıfı hem kendi burjuvalarının heveslerini kursaklarında bırakmak hem de Japonya’daki sınıf kardeşleri ile dayanışmak için sınıf örgütlerini harekete geçirmelidir. 

35

Burjuvazi Sendikalara da Saldırıyor Hakan Sönmez

K

apitalizmin derinleşen kriziyle birlikte işçi sınıfına yönelik saldırılar da arttı.

Tüm dünyada milyonlarca işçi işten atıldı, çalışma saatleri uzatıldı, ücretler düşürüldü, sendikasızlaştırma, taşeronlaştırma, iş kazaları çoğaldı.

Krizin faturasını işçi sınıfına ödetmek isteyen kapitalistler dünya çapında işçilerin sendikal örgütlülüğüne saldırıyorlar.

Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu tarafından hazırlanan bir rapor, krizin patlak vermesiyle birlikte sendikal mücadeleye saldırıların ne denli arttığını ortaya koyuyor. Krizin faturasını işçilere ödetmek isteyen burjuvazi, hiçbir yasa tanımaksızın işçi sınıfına açıktan saldırıyor.

Rapora göre geçen yıl dünya ölçeğinde 90 sendikacı öldürüldü, 75 sendikacı ölümle tehdit edildi. Sendikal faaliyetlerde bulunan 2 bin 500 kişi tutuklandı, 5 bin kişi işlerinden atıldı. En çok ölümün yaşandığı yer Latin Amerika oldu. Kolombiya’da 49, Guatemala’da 10 sendikacı öldürüldü. Ayrıca Kolombiya’da 20 ve Guatemala’da da 2 cinayet teşebbüsü kaydedildi. Bangladeş, Brezilya, El Salvador, Honduras, Pakistan, Filipinler, Swaziland ve Uganda’da da sendikalı işçiler katledildiler.

Panama’da, çalışanların en temel yasal haklarının ortadan kaldırılmasına karşı düzenlenen protesto gösterilerine polisin saldırması sonucu yaklaşık 700 işçi yaralandı ve 101 işçi tutuklandı.

Yine rapor Bangladeş’ten, Güney Kore’den, Kamboçya’dan, Mısır’dan, Birleşik Arap Emirlikleri’nden, Hindistan’dan, İran’dan, Nijerya’dan, Panama’dan, Filipinler’den, Katar’dan, Tunus’tan ve Yemen’den de vakalar içeriyor. Burma, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde sendikal fa-

36

sayı: 76 • Temmuz 2011

marksist tutum

aliyet tamamen yasakken, Çin, Vietnam, Kuzey Kore ve Suriye’de sadece devletin tam tahakkümü altındaki sendikalara izin veriliyor. Tüm dünyada sendikal harekete yönelik saldırıların artması bir rastlantı olmayıp, kapitalizmin krizinin ne kadar derinleştiğinin bir göstergesidir.

Krizle birlikte iyice derinleşen çelişkiler su yüzüne çıkarken, dünyanın birçok ülkesinde bu saldırılara grevlerle, direnişlerle cevap veriliyor.

Bağımsız sendikal faaliyetin fiilen yasak olduğu ülkeleri bir kenara bırakacak olursak, sendikal haklar birçok ülkede yasal olarak tanınmış olmasına rağmen, işçi sınıfının örgütsüz olduğu koşullarda sadece kâğıt üzerinde kalmaktadır. Genel olarak sendikal örgütlenmenin önünde engel teşkil eden sorunları iki başlık altında toplayabiliriz.

Birincisi yasal sınırlamalarla ve fiili saldırı ve tutuklamalarla örgütlenmenin önünün kesilmesidir. İkincisi sendikal bürokrasinin sınıf işbirlikçi, hain rolüdür.

Raporda Türkiye’de sendikal hareketin önündeki zorluklara da somut örneklerle yer verilmiş. Türkiye’deki örnekler de dünyanın diğer ülkelerinde yaşananlarla benzer özellikler taşıyor.

Türkiye’de karşılaşılan engeller Türkiye’de sendikal faaliyetin önündeki yasal engellere örnek verecek olursak, meselâ sendikalar meslek veya işyeri temelinde örgütlenemezler. Sendikaların iç yapıları ve faaliyetleri devlet tarafından en ince ayrıntısına kadar incelenir. Toplantı ya da miting düzenlemek için yetkili makamlardan izin almak zorunludur. Bir işyerinde bir sendikanın toplu sözleşme yetkisi alabilmesi için, o sektörde Türkiye çapında işçilerin yüzde 10’unu ve o işyerindeki işçilerin de yüzde 50’sinden fazlasını örgütlemiş olması gerekmektedir. Bu barajları aşamayan sendikaların toplu sözleşme yetkileri yoktur. Yani işyerinde sendika olsa bile bir pazarlık gücü yoktur. Sendikaya üye olmak ve üyelikten ayrılmak içinse noter şartı aranmaktadır.

Türkiye’de var olan sendikal konfederasyonların üye sayısı düşüktür. Gerçek üye sayısı ortaya konulduğunda birçoğu barajın altında kalmaktadır. Bu durum sendikal mücadelenin önünde çok büyük bir engeldir. Nitekim her fırsatta AKP hükümeti sendikaları gerçek rakamları açıklamakla tehdit edip aba altından sopa göstermektedir.

Diğer taraftan işçilerin en büyük silahı olan grev hakkı kısıtlıdır ve yasalara uygun bir grev çağrısı yapabilmek için üç ay gibi çok uzun bir süre beklemek gerekmektedir.

Toplu sözleşme imzalandıktan sonra, sözleşmeye uyulmaması halinde grev yapmak yasaktır. Yasalarla tanımlanan grev prosedürüne uymadan greve çıkmak yasadışı sayılmakta ve tutuklama da dahil olmak üzere çok ağır şekillerde cezalandırılmaktadır. Pek çok sektörde işçilerin greve çıkması yasaktır. Ayrıca hükümetlere grevleri keyfi biçimde yasaklama yetkisi verilmiştir. Bakanlar Kurulu yasalara uygun bir grevi bile “kamu yararı” ve “ulusal güvenlik”

gibi bahanelerle 60 güne kadar erteleme yetkisine sahiptir ve bundan sonra konunun zorunlu olarak arabulucuya götürülmesi gerekmektedir. Görüldüğü üzere işçi sınıfının en etkin silahı grev, ulusal güvenlik ve kamu yararı gibi bahanelerle etkisiz hale getiriliyor. Greve çıkıldığı takdirde de işçilerin önünde pek çok kısıtlama söz konusudur.

Bunun en basit örneklerinden biri de grev gözcülerinin sayısının sınırlanmış olmasıdır.

Sendikaya üye olan işçiler işten atılmakta, sendikal mücadele verdikleri için fişlenmekte ve başka işyerlerine girmeleri engellenmektedir. Taşeronlaşmanın yaygınlaşması ve asıl işin taşeronlara devredilmesi de örgütlenmenin önünde büyük bir engel oluşturuyor. İşçiler kendi sendikalarından istifa ettirilip patronun istediği işbirlikçi sendikalara geçmeye zorlanıyor, geçmeyen işçiler tazminat dahi verilmeden işten atılıyor, sürgüne gönderiliyor veya sürekli psikolojik baskı altına alınarak yıldırılmaya çalışılıyor.

Sendikal bürokrasinin sınıf işbirlikçi rolü Patronların işçi sınıfına acımazsızca saldırdığı böylesi bir dönemde, işçi sınıfının mücadele örgütlerine fazlasıyla ihtiyaç vardır. Sendikalar da işçi sınıfının önemli mücadele örgütleridir. Ancak, burjuvazinin işçi sınıfına ve sendikal harekete yönelik saldırılarına sendikalardan ciddi bir karşı koyuş gelmemektedir. Kuşkusuz bunun sebebi sendikaların tepesine çöreklenmiş bürokrasinin işbirlikçi tutumudur. Bu bürokratlar sermaye sınıfıyla içli dışlı olup, ser-

37

marksist tutum

Temmuz 2011 • sayı: 76

mayenin işçi sınıfının içindeki ajanlarıdır. Bunların işlevi, sınıf hareketini bölmek, zayıflatmak ve gelişmesini engellemektir. Bu bürokrat sendikacılar taşeronlaşmaya, işten atılmalara, patronların saldırı paketlerine karşı ciddi hiçbir şey yapmamakta, göstermelik birtakım eylemlerle işi geçiştirmeye çalışmaktadırlar. Sermaye sınıfı işçi sınıfının elinde kalan kıdem tazminatını ortadan kaldırmaya hazırlanırken, sendika bürokratlarının kılı bile kıpırdamıyor.

Gelişen her direnişte, grevde bürokratlar devreye girmekte, daha işin başında mücadeleyi pörsütmekte, işçileri oyalayarak, morallerini bozarak onları patronlarla anlaşmaya zorlamaktadırlar. Bıraktık mücadele etmeyi, patronlarla bir araya gelip hangi işçilerin işten atılacağının, nasıl atılacağının belirlendiği protokollere imza atmaktadırlar. Lafa gelince mangalda kül bırakmayan, sınıf sendikacılığından söz eden bu bürokratlar, iş patronlara karşı fiili mücadeleyi örgütlemeye gelince hemen yan çizmekte, göstermelik birkaç eylemle yetinmektedirler.

Kriz karşısında gerek dünyada gerekse Türkiye’de sendika bürokratları mücadeleyi örgütlemek yerine, patronlara krizin nasıl aşılacağı yönünde akıl hocalığı yapmışlardır. Dolayısıyla sendika bürokrasisi gelen saldırılara cevap vermeyerek, işçi sınıfını mücadelen uzak tutarak, sendikal mücadelenin önünde büyük bir engel oluşturmaktadır. İşçi sınıfının hem sendika bürokrasisinden hem de patronlardan gelen saldırılara karşı koyması için, sendikaların bürokratlardan kurtarılarak mücadele örgütleri haline getirilmesi, mücadeleci sınıf sendikacılığının yaratılması gerekiyor.

Engeller savaşarak aşılır Sendikal mücadelenin önündeki engellerin aşılması konusunda sınıf tarihi bize yeterince ışık tutmaktadır.

DİSK’in kuruluşundan 1980 askeri faşist darbesine değin yürüttüğü mücadele buna örnektir. Burjuvazinin yasakları ve saldırıları geçmişte olduğu gibi bugün de ancak işçilerin kararlı mücadeleleriyle aşılabilir. 1963 yılında Kavel direnişiyle yasaklar aşılıyor, 15-16 Haziran 1970’e gelinceye kadar işçiler birçok yasağı deliyor ve yasakları kaldırtmayı başarıyorlardı. 15-16 Haziran’da işçilerin militan mücadelesi DİSK’i kapatacak yasanın geriye çekilmesini sağladığı gibi, patronları da İstanbul’u terk edecek kadar korkutuyordu.

Mücadele yasal sınırlara hapsoldukça, patronlar ve devlet hareketi kolayca kontrol altına alacaktır. Ancak işçiler haklarını meşru görmeleri halinde bu güvenle mücadele ederek burjuva baskı yasalarını aşabilirler. Böylesi militan bir işçi mücadelesinin örgütlenmesi ve engellerin aşılması için önemli şartlardan birisi sendika bürokrasisinden kurtulmak ve militan sınıf sendikacılığı anlayışını hâkim kılmaktır: “Bu anlayışın temel farklılıklarını koymak gerekirse: Militan sınıf sendikacılığı anlayışı doğrultusunda mücade-

38

le yürüten sendikacılar tabandan kopmamışlardır. Tersine işçi kitlesiyle iç içedirler ve mücadeleyi onlarla birlikte yürütürler. Esas olarak işçi sınıfının mücadelesini güçlendirmeye ve ilerletmeye çalışırlar. Konfederasyon ayrımı yapmaksızın sendikal mücadeleyi güçlendirmek ve doğru mücadele hattına oturtmak için çabalarlar. İşçilerin sendikal mücadelede sorumluluk almalarını ve işyerlerinde sağlam taban örgütlülükleri yaratmalarını teşvik eder ve bu konuda bizzat girişimci olurlar. Sendikal mücadelenin her aşamasında ve alınan kararlarda, işçilerin taban örgütlülükleri aracılığıyla doğrudan söz sahibi olmalarını isterler.

Uzlaşmacılığı ve işbirlikçiliği mahkûm eden militan sınıf sendikacılığı anlayışı, bir yandan devletin ve patronların baskısına, diğer yandan ise sendikal bürokrasinin baskısına direnir, bunları işçilere teşhir eder. Militan sınıf sendikacılığı anlayışı, işçilerin uluslararası mücadele birliğini de savunur. Haksız savaşların ve emperyalist savaşların karşısında yer alır ve işçi kitlelerini bu temelde mücadeleye çağırır. Sermaye partilerinin işçi düşmanı politikalarını teşhir eder ve bu partilere karşı mücadele verilmesi gerektiği konusunda işçileri bilinçlendirir.” (Adil Aksu, Nasıl Bir Sendikal Anlayış, MT, Ağustos 2009) Kuşkusuz işçileri bu perspektifte örgütlemek ve saldırılara karşı militan bir mücadeleyi yükseltmek için sınıf devrimcilerine büyük iş düşüyor. 

Korkma, Örgütlen!

Aylin Dinç

O

tuz yıl boyunca en sakıncalı kelimelerden biriydi. Üç kişi bir araya geldiğinde hemen kurulması muhtemel bir yapıydı. Tehlikeliydi, fısıltıyla söylenmeliydi, ağzı çok alıştırmamak gerekirdi. O kelimeyi kullanmak gerektiği zaman “organizasyon” demek daha doğru olurdu. “Örgüt”tü bu sakıncalı kelime! Örgütlü olmaksa, uzak durulması gereken sakıncalı durum! Devrimci gençlere saygı duyulan, sendikalı olduğu için işçiye kız verilen, sermaye sınıfının sunduğu çeşitli “güvencelere” güvenmeyip kendi özgücüyle bu düzenin yıkılması için çaba vermeye çalışan insanların olduğu günlerden bugünlere geldik.

Bugün toplumun belli oranda, belli sınırlarda örgütlü olmasını isteyen sermaye sınıfı, iş gerçekten örgütlenmeye gelince yine tüm kıyıcılığından vazgeçmiyor. Devrimcileri hapishanelere tıkıyor, sendikalaşmaya başlayan işçileri işten atıyor, pankart açtığı için çocuk yaştaki gençleri tutsaklığa mahkûm ediyor. İşçilerin sendikal düzeydeki örgütlenme isteklerinde kıvılcımlar giderek yayılmaya başlıyor başlamasına ama, işçilerin büyük bir kısmı, bıraktık siyasal örgütlenmeyi, sendikal alandaki örgütlenmeden bile şeytandan korkar gibi korkuyor.

Egemen sınıflar tarih boyunca kendi çıkarı uğruna boyunduruk altına aldıkları ezilen sınıfları ideolojik olarak da egemenlikleri altına alıp, kendi düzenlerini kabul ettirmişlerdir. Tüm baskı güçlerini kullanarak onları zayıf olduklarına ikna etmiş, başlarını her kaldırdıklarında şiddetle ezerek bir daha baş kaldırmalarının önüne geçmeye çalışmışlardır. Kapitalizmde ideolojik baskı araçları daha gelişkin, incelikli ve yoğundur. Düzene adapte etmek için sisteme güvendirmek, düzeni için tehdit oluşturan güçlere karşı güvensizleştirmek, bilincine çeşitli korkuları şırınga etmek, baskı araçlarını kullanmaktan daha etkili sonuçlar verebilmektedir egemen sınıf için.

Kapitalizm, tüm yaşamımızı cenderesine almaya çalışan bir sistem. Yirmi dört saat insanları kuşatır. Araçları sınırsız. İdeolojisi, aileden başlayıp, eğitim kurumlarında, işyerinde, askerlikte yeniden yeniden üretir kendini. Evde

eğlence aleti olarak başköşeye oturtulan televizyonda, karşısından kalkılmayan internette, kahvelerdeki sohbetlerde, yollardaki bilboardlarda, sıkış tıkış binilmiş bir otobüste düşmemek için tuttuğunuz tutacakta bilincimizi yönlendirmeye çalışır bu sistem. İnsanların beynini boş bırakmaz. Kâh yaşam tarzımızı belirlemek için, kâh bir ürünü satmak için! İnsanlara gün içinde kafa yoracakları, çene çalacakları konuları da yaratır. Futbol maçları, dizi filmler, yılın popüler diyetleri… Düşünme tarzıyla, fiziksel özellikleriyle, giyim zevkleriyle birbirine benzeyen ama birbirinden farklı olduğunu, özgün olduğunu zanneden insanlar yaratır.

Balyoz gibi inen ‘80 darbesiyle toplumsal bilinç dumura uğratıldı. O dönem örgütlülüğüne güvenen, bir araya gelince dünyayı yerinden oynatacağına inanan insanların yerine bireyci, rekabetçi, yalnız, aslında kendine güvenmediği için hiçbir şeye güvenmeyen, kapitalist sistemin her türlü “güvence” vaatlerinin sürekli hayal kırıklığı yaratmasıyla bunalımlı ruh haline sahip insanlar yarattı.

Toplumda hastalıklı insan sayısı giderek artmaya başladı.

Bugünkü insanın yaşadığı ıstırabın temelinde örgütsüzlük yatmaktadır. İnsanoğlu, hayatı boyunca güven içinde yaşayabileceği koşulları aramış veya yaratmaya çalışmıştır. Güven içinde yaşama isteği, güvence arama bu anlamda insani bir arayıştır. Kapitalist toplum insanları sürekli kaygılar içinde yaşatır. Örgütlülüğün olmadığı veya cılız olduğu bir toplumda insanlar, “yaşlandığımda bana kim bakacak?”, “işimi kaybedersem ne yaparım, çocuklarıma nasıl bakarım?”, “ya elimdeki her şeyi kaybedersem?”, “ya çok ciddi bir sağlık sorunumuz olursa?”, “okuyamazsam nasıl iş bulurum?” türünden her konuda sınırsız korkular ve kaygılar taşırlar.

Güvencesizlik durumu ve onun yarattığı kötü duygu kişi için katlanılmaz bir ruh hali yaratır. Bu kaygıdan kurtulmanın araçlarına ulaşamayan, göremeyen birisi için kaygıyı yaratan duruma kendini teslim etmek kaçınılmaz olur.

Kapitalist düzen insanın kendini güvende hissedeceği bir sistem değildir, olamaz da! Yaşamında güvence, statü

39

marksist tutum

isteyen herkes az ya da çok bunun farkındadır. Ama hep kendini farklı zanneder, kişisel yetenekleriyle, şansla vs. herkesin yaşadığı sorunu yaşamayacağını düşünür, şansın ona güleceğine inanır. Her yediği darbeden sonra giderek yıpranır, ama bunu kendine itiraf edemez. Yaşadığı güvensizlik sorunu, onu içten içe kemirir. Güvence arayışı insanlar için küçümsenecek bir arayış değildir. Ama komünist bilince sahip olmayan bir insan, kapitalist düzen var olduğu sürece bunların tam bir garantisinin olmadığının, bu düzen içinde işçilerin, üretenlerin koşullarının iyiye değil kötüye gitme eğilimi olduğunun tam bilincinde değildir.

Kapitalizm insanlara bireysel kurtuluşun olabileceğini pompalar. Peki, nasıl gerçekleşir bu bireysel kurtuluş?

Ancak bir başkasını ezerek, bir başkasıyla rekabet ederek, aynı sorunları yaşayan milyonlarca kişiyle yarışarak, yeri geldiğinde bir başkasının kuyusunu kazarak… Bireysel kurtuluşun ancak böyle sağlanabileceğini aslında herkes bal gibi bilir. Çünkü yaşadığımız toplumun bugünkü değerlerine göre bireysel hesaplar içinde hareket etmek “akıllı” bir insanın yaptığı bir şeydir. Başkalarını düşünmek, tüm insanlığın çıkarlarını düşünüp bireysel çıkarlardan feragat etmek “ahmakçadır” çünkü! İnsanın düştüğü bencillik çukurundan örgütlü yapı içinde kendini kurtarmaya çalışan, ayakta durmaya çalışan, insan olmaya çalışan kişi hor görülür. Bir çeşit deli ilan edilir. Çünkü kapitalizm bireyciliği had safhaya çıkarmıştır. Kapitalizm egosu yüksek, eleştiri almaktan rahatsız olan, eksikliklerinin konuşulmasını istemeyen, sürekli pohpohlanma isteği yaşayan insanlar yaratmıştır. Egemen sınıf bu özelliklerle donattığı bireylerin kendi karşısına örgütlü bir güç olarak çıkmasını engellemiş olur. İşin aslı, yetenekleri ne düzeyde olursa olsun bireyci özellikleri çok gelişmiş bir kişinin işçi sınıfının mücadelesine bir faydası yoktur. Sınıf mücadelesinin ona diyeceği tek cümle şudur: “Gölge etme, başka ihsan istemem!” “Örgüt insanı tek tipleştirir” diye kara propaganda yapan burjuva ideolojisi aslında birbirine benzeyen, birbiri gibi düşünen, aynı sorunları yaşayan, aynı korkuları taşıyan bireyler yaratır. “Örgütlü insan örgütlerin maşasıdır” diyen burjuva ideolojisi, her gün milliyetçilik propagandası yapar. İnsanları birbirine düşman eder. İşçiyi ispiyonculuğa, işsizi hırsızlığa, çaresizi ruh hastalığına, ruh hastasını katilliğe iter. En küçük miras kavgasında bile babaya oğlunu öldürtür, kardeşi kardeşin düşmanı yapar. En iyi ihtimalle de insanı tüm sorunlar karşısında ruhsuz, tepkisiz hale getirerek burjuvazinin maşası yapar.

12 Eylül faşizmi on binlerce kişiyi işkence tezgâhlarından geçirdi. İşçilerin, emekçilerin örgütlenme teşebbüsüne öyle bir darbe vurdu ki, uzun yıllar boyunca işçi kuşaklarının çocukları hâlâ içlerindeki korkuyla başlarını kaldıramıyor. Bilinçlerinin derinliklerinde örgütlenmeye duydukları korkuyla yaşıyorlar. Koşulların örgütlenmeyi dayattığı durumda tam bir güvenle kendilerini örgütlü

40

Temmuz 2011 • sayı: 76

yaşama adayamıyorlar. Yakınan, konuşan, tartışan, ama iş elini taşın altına koymaya geldiğinde, yılgın, yorgun insanlar. Mazeret: Fazla mesailerden dolayı zamansızlık, yoğun çalışma koşulları, baskıcı bir aile, aradığı örgütü bulamama, bulduğu örgüte güvenmeme… Sonuç: Burjuvazinin ona zerre kadar değer vermeyen kollarına sığınma!

Kapitalizm, komünist bilince ulaşmamış insanı ahtapot kollarıyla sarar. Kıpırdamasına izin vermez. İnsanın bilincinin derinliklerine işlemiş bir esirlik yaratır. Doğa karşısında yüz binlerce yıl çaresizlik yaşamış ilkel insanın yaşadığı durumu bugünün çağdaş insanı toplumsal sorunlar karşısında yaşıyor. Yaşadığı sorunlardan dolayı ne yapacağını, nereye sarılacağını, sorunlarının nasıl çözüleceğini bilmeyen insan, onu bu hale getiren koşulların kölesi durumundadır. Adı üstünde örgütlü yaşam, yani tüm yaşamını içinde organize ettiği bir yaşam ancak insanı bu tutsaklıktan kurtarır. Nasıl ki insan bir dili öğrenirken birkaç günde, birkaç ayda öğrenemiyorsa, bizzat yaşayarak, konuşarak öğrenmeye başlıyorsa, rüyalarında bu dili konuşmaya başladığında gerçek anlamda o dili öğreniyorsa, örgütlü yaşam da böyledir. marksist.com sitesinde yayınlanmış olan bir işçi mektubundaki şu satırlar çok anlamlıdır: “…ya işçi sınıfına yol gösterecek, ona kılavuzluk edecek bir örgütlü mücadelenin içerisinde özgürleşmiş bireyler olarak yer alırsınız ya da kapitalist toplumun aşılamaya çalıştığı bireysellik hastalığıyla burjuvaziye hizmet edersiniz. Tercih bu anlamıyla bizimdir. Tabii özgürleşmek öyle lafla olmuyor, bunun için kişinin önce kendi içerisinde bir silkiniş yaşaması gerekiyor. Unutmamalıyız ki devrim insanın kendi içinde başlar.” (“Birey olmak mı, örgütlü olmak mı?”) Örgütlü yaşamın hangi düzeyinde olursa olsun, kişi kendini ona vakfetmeden ne kendini ne de bulunduğu yapıyı geliştirebilir. Ama ne yazık ki, kimse başka bir gezegenden gelmiyor. Kapitalizmin sütünü emip, çamuruna battıktan sonra geliyor. Kapitalist sistemin dayattığı bireyci yaşamdan kopuş örgütlü yaşamı seçtikten sonra başlar. Örgütsüz bir insanın ya da örgütlü olmayı içselleştirememiş bir insanın kurtuluşu mümkün değildir.

Kapitalist düzenin egemen sınıfları ne yaparsa yapsınlar, özgürlük rüzgârını, mücadele rüzgârını uzun süre engelleyemeyecekler. Akan suyun önüne konan set ne kadar yüksekse, yıkım o kadar derin olur. Egemen sınıflar insanlık tarihi boyunca güçlerini boyunduruk altındaki ezilenlerden aldılar, ama nihayetinde yıkıldılar. Çağımızın egemen sınıfları da işçi sınıfının örgütlü mücadelesiyle yıkılmayı bekliyor. Ölümü göze alarak mücadele eden Arap halklarının isyanları, bir kere daha işçi sınıfının siyasal örgütünün önemini ortaya koyuyor. Kitlelerin isyanı doğru araçla yönetildiğinde yalnızca despotlar gitmeyecek, işçi ve emekçilerin iktidarı kurulacak. Güçlü bir aracı yaratmak için, kapitalist sistemin tüm pisliklerini içimizden atalım, örgütlenmekten korkmayalım, tüm gücümüzle örgütlerimizi güçlendirelim. 

Jones Ana’nın Özyaşamöyküsü’nden Amerikan işçi sınıfının mücadele tarihinde önemli bir yeri olan işçi önderlerinden Jones Ana, ömrünün ilerleyen yıllarında kaleme aldığı özyaşamöyküsünde, kendisinin de içinde yer aldığı mücadelelerden çarpıcı kesitler aktarır. Aşağıda Jones Ana’nın özyaşamöyküsünden çevirdiğimiz bazı kesitlere yer veriyoruz. Jones Ana tüm yaşına rağmen devasa boyutlardaki bir ülke olan ABD’nin dört bir yanındaki grevlere ve diğer işçi mücadelelerine koşturmuş ve bu mücadelelerin başarıya ulaşması için ömrünü vakfetmişti. Aşağıda yer verdiğimiz kısa kesitlerde de görülebileceği üzere, kadınların mücadeleye aktif olarak dahil edilmesi ve sendika liderlerinin bürokratlaşmasına karşı mücadele de onun çabalarının önemli bir yönünü oluşturuyordu.

Bu eşekler bugün grev kırıcılık yapmayacaklar Lattimer, maden işçilerinin sevmediği bir yerdi. Oraya girmeyi, sanki kimse başaramazmış gibi görünüyordu. Bu kömür kampında, o güne kadarki grevlerde 26 örgütçü ve sendikacı öldürülmüştü. Bunların bazıları arkadan vurulmuştu. Yollar sendikacıların kanıyla sulanmıştı. Kimse oraya gitmeye cesaret edemiyordu.

Kimseye hiçbir bir şey söylemedim, fakat bir gece oraya gitmeye karar verdim. Kadınların Coaldale’deki Panther Creek baskınından sonra, Lattimer’ın genel müdürü, oraya girersem cesedimin çıkacağını söylemişti. Cevap vermedim, ama planımı yaptım ve bu planda bir cenaze levazımatçısıyla görüşmek yoktu.

Panther Creek’deki üç ayrı kamptan, bir grup grevciyi Lattimer yolunun kavşağına getirecek, birer işçi önderiyle ilişki kurdum. Kadın ordumla birlikte orada işçilerle buluştum. Otelden çıkarken resepsiyondaki adam, “Ana, gazeteciler seni otelden çıkarken görürsem zillerine basmamı söylediler” dedi. “Öyleyse, benim dışarı çıktığımı görmüyorsun. Sen ön kapıyı gözlüyorsun, ben de arka kapıdan çıkıyorum.”

Gece boyunca yürüdük, Lattimer’a neredeyse gün doğarken vardık. Grevci işçiler madenlere gizlenmişti.

Kadınlar, madenci barakalarının kapı eşiklerinde yerlerini almışlardı. Bir madenci işe gitmek için evden dışarı adımını attığında, kadınlar “Bugün işe gitmek yok!” diye bağırarak, eşiği süpürmeye başlıyorlardı.

Herkes, dışarı, çamurlu sokaklara koşuyordu. Hepsi, “Tanrım, yaşlı Ana ve ordusu” diyordu.

Lattimer maden işçileri ve eşekçiler işi bırakmaya korkuyorlardı. Ödlekleştirilmişlerdi. Eşeklerini aldılar, başlıklarındaki lambaları yaktılar ve aşağıda yeraltında onları ve eşekleri bekleyen üç bin maden işçim olduğundan habersiz, madenlere inmeye başladılar.

“Bu eşekler bugün grev kırıcılık yapmayacaklar” dedim, herkese küfredip duran genel müdüre. “Bugün tatil olacağını biliyorlar.”

“Aşağıya indirin şu eşekleri!” diye bağırdı genel müdür.

Eşekler, sürücüleri ve maden işçileri, yeraltına inip gözden kayboldular. Yeraltındaki maden işçilerinin seslerini bastırmak için, kadınlara, yurtsever şarkılar söyletiyordum.

Eşekler sürücüleri olmaksızın yeryüzüne çıkar çıkmaz, biz kadınlar, eşekleri, iyi birer Birlik yurttaşı olmuşlar gibi alkışlıyorduk. Onları, evlerine kaçmaya başlayan maden işçileri izledi. Bunlar, yukarıya kendiliklerinden çıkmamış, çıkarılmışlardı. Çalışmakta ve dolayısıyla da kardeşlerini yenilgiye uğratmakta ısrar edenler, kadınlar tarafından yakalanıyor ve karılarına teslim ediliyorlardı.

Yaşlı bir İrlandalı kadının, grev kırıcısı iki oğlu vardı.

Kadınlar bunlardan birini çitin üstünden anasına fırlattılar. Adam hiç kıpırdamadan yatıyordu. Anası onun öldüğünü düşündü ve eve koşup kutsal su şişesini aldı ve Mike’ın üzerine serpti.

“Tanrı aşkına, canlan” diye bağırdı.

“Canlan ve sendikaya katıl.” Mike gözlerini açtı ve etrafında dikilen kadınları gördü. “Kesinlikle, bir daha grev kırıcısı olmaktansa, cehenneme gitmeyi tercih ederim” dedi.

Genel müdürün çağırdığı şerif kadınları alıp götürmemi istedi. “Şerif ” dedim, “kimsenin canı yanmayacak, hiçbir mülk tahrip edilmeyecek; fakat burada artık hiçbir masum insan öldürülmemeli.”

Huzur istiyorsa, madenlerin grev bitinceye kadar kapalı olduğunu bildiren bir afiş asmasını söyledim.

Heyecan dolu bir gündü. Polisler ofislerinden dışarı çıkmadılar; genel müdür de öyle. Erkeklerimiz grev kırıcıları gözlemek için madenlerde kalırken, kadınlarımız da diğer işleri yaptılar. Gerçek şu ki, korkaklıkla geçen yılların ardından bir parça ruhu kalmış olanlar, yani bu adamların çoğu, grev yapmayı istemişler ama cesaret edememişlerdi. Ancak, onlara bir el uzandığında, onu tuttular ve kardeşleriyle birlikte yürüdüler.

Patronlar, [sendika başkanı] John Mitchell’a telefon ederek, beni ve kadın ordumu Lattimer’dan çekmesi gerektiğini söylediler. Mitchell, benim Lattimer’da olduğumu o an öğreniyordu.

Genel müdür, hiçbir umut olmadığını ve kavganın maden işçilerince kazanıldığını görünce, ofisinden dışarı çıktı ve grev bitinceye kadar madenlerin kapalı olduğunu duyuran bir afiş astı.

Kadın ordumla birlikte Lattimer’dan ayrıldım ve Hazelton’a gittim. Başkan Mitchell ve örgütçüleri oradaydı. Mitchell, “Oraya gitmeye korkmadın mı?” dedi.

“Hayır” dedim. “Ait olduğum sınıfın kurtuluşuna hiz-

41

marksist tutum

met edecekse, hiçbir şeyle karşılaşmaktan korkmam.”

Lattimer zaferi, tüm taşkömürü havzasına yeni bir hayat getirdi. Örgütlenme cesareti kazandırdı. Teneke tavalar ve ıslıklarla yürüyerek taştan duvarları yıkmayı başaran o cesur kadınları asla unutmayacağım. Çok geçmeden görüşmeler başladı ve grev anlaşmayla sonuçlandı. Sendika örgütçüleri, her maden işçisini, John Mitchell için 10 bin dolarlık bir ev almaya yetecek kadar bağışta bulunmaya çağıran bir metin hazırlamışlar. Bu metin, kazanılmış olan grevi sonlandırmak için yapılan görüşmede tesadüfen elime geçti. Ayağa kalktım ve dedim ki: “Eğer John Mitchell kendi maaşıyla, karısına ve ailesine uygun bir ev alamıyorsa, ona, 10 bin dolara bir ev satın alacak kadar maaş alacağı bir iş bulmasını tavsiye ederim. Çoğunuzun tepenizdeki çatıyı örtecek bir tahtası bile yok.

Her namuslu adam, başkasının karısına ev almadan önce, kendi karısına bir ev alır.”

Konuşurken elimde tuttuğum metni yırtıp yere attım.

“Bu grevi kazananlar, bütün o bunaltıcı aylar boyunca gösterdiğiniz fedakârlık, dayanıklılık ve sabırla sizlersiniz, sizin karılarınızdır. Bu kavgayı sonuna kadar götürmenizi mümkün kılan şey, haftalar boyunca size grev yardımı yollayan, diğer işkollarındaki kardeşlerinizin fedakârlığıdır.”

O andan itibaren, Mitchell bana dostça davranmadı.

Tutumumu kişisel bir düşmanlık olarak algıladı. Ve beni kontrol edemeyeceğini anladı. İktidarın tadını almıştı ve bu, sonunda onu mahvetti. Lider konumundaki bir insanın, tarafların hiçbirinden avanta kabul etmemesi gerektiğine inanıyorum. Aksi takdirde kendini başkalarına avanta sağlamaya adar. Bir lider, kendi ayakları üzerinde durmalıdır.

Kadınlar Coaldale’i nasıl temizledi Maryland’e bağlı Lonaconia’da bir grev vardı. Ben de oradaydım. Pennsylvania Hazelton’da, taşkömürü grevini tartışmak üzere bir kongre düzenlendi. Ben vardığımda grev çağrısı yapılmıştı. 150 bin kişi yanıt vermişti.

Scranton, Shamokin, Coaldale, Panther Creek ve Valley Battle’lılar. Ve ben oradaydım.

Shamokin’de, örgütçü Miles Daugherty ile karşılaştım. İşten ayrılıp parasını çektiğinde, ücretinin yarısını bir zarfla karısına verdi ve diğer yarısını, salonlar kiralamak ve sendikanın aydınlatma giderlerini ödemek için ayırdı. O günlerde, örgütçüler fazla ücret almazlar ve kahramanca, fedakârca çalışırlardı.

Shamokin’den çok uzak olmayan küçük bir dağ kasabasına geldiğimde, papaz bir toplantı yapıyordu. Kilisede konuşuyordu. Ben açık alanda konuştum. Papaz insanlara işlerine geri dönmelerini ve patronlarına boyun eğmelerini, bunun ödülünü cennette alacaklarını söyledi.

Grevcileri, karanlığın çocukları olmakla suçladı. Maden işçileri kiliseden hep beraber çıktılar ve benim mitingime

42

Temmuz 2011 • sayı: 76

doğru yürüdüler. “Çocuklar” dedim, “bu grev çağrısı, siz, karılarınız ve çocuklarınız ölmeden önce cennetten bir kırıntı elde edebilesiniz diye yapıldı.”

Bütün kampı örgütledik.

Mücadele devam etti. Hazelton bölgesindeki Coaldale’de maden işçilerinin hiçbir salonda toplanmasına izin verilmedi. Bu bölgedeki grev için, Coaldale maden işçilerinin örgütlenmesi zorunluydu.

Tümüyle örgütlenmiş olan yakındaki bir madenci kasabasına gittim ve kadınlara, Coaldale erkeklerini greve çıkarmakta bana yardım edip edemeyeceklerini sordum.

Burası McAdoo kasabasıydı. Çoluk çocuğa bakmaları için, evde erkeklerini bırakmalarını söyledim. Mutfak kıyafetlerini giymelerini, süpürgelerini, paspaslarını ve bir çift teneke tava getirmelerini rica ettim. Teneke tavaları, büyük zillermiş gibi birbirine vurarak, dağlarda on beş kilometre yürüdük. Sabah saat 3’te, Coaldale’e giden yollarda devriye gezen milislerle karşılaştık. Alayın komutanı “Durun!

Geriye!” diye seslendi.

“Albay, Amerikan işçileri ne duracak ne de geri dönecek. İşçiler ilerleyecek dedim!” dedim “Süngüleri taktıracağım” dedi albay.

“Kime karşı?”

“Seninkilere.”

“Biz düşman değiliz” dedim. “Biz sadece kardeşleri ve kocaları ekmek kavgası veren bir grup kadınız.

Coaldale’deki kardeşlerimizin kavgamızda bize katılmasını istiyoruz. Çocuklarımız uğruna, memleket uğruna, bu dağ yollarındayız. Biz kimseye zarar vermeyeceğiz ve eminiz ki siz de bize zarar vermeyeceksiniz.”

Bizi gün ışıyıncaya kadar orada tuttular ve ellerinde bulaşık leğenleri ve süpürgelerle, mutfak önlükleri içindeki kadın ordusunu görünce güldüler ve geçmemize izin verdiler. Güçlü madenci kadınlarından oluşan bir ordu, olağanüstü etkileyici bir görüntü oluşturur.

Coaldale kampındaki maden işçileri işe gitmeye başladıklarında, tavalarını birbirine vuran ve “Sendikaya katıl!, Sendikaya katıl!” diye bağıran McAdoo’lu kadınlarla karşılaştılar. Katıldılar, hem de son işçiye varıncaya kadar. Ve biz o kadar coşmuştuk ki, kömür şirketleri için grev kırıcıları taşımayacaklarına söz veren arabacıları da örgütledik. Örgütlenecek başka grup kalmadığı için dağlardan eve yürüdük, tavalarımıza vurarak ve yurtsever şarkılar söyleyerek.

Bu esnada, Başkan Mitchell ve onun tüm örgütçüleri, Hazelton’da Valley Hotel’de uyuyorlardı. Yürüyüşümüzden haberleri yoktu, ta ki gazeteciler Mitchell’a telefon edip “Jones Ana vahşî bir kadın çetesiyle dağların tepesinde kıyameti koparıyor!” deyinceye kadar.

Mitchell, küplere bindi elbette. Eğer, maden ocağı sahiplerini nasıl evlerine gitmeye zorladığımızı ve karılarına, onları temizleyip daha düzgün Amerikan vatandaşları haline getirmelerini söylediğimizi bilseydi daha da köpürür-

sayı: 76 • Temmuz 2011

dü. Nasıl milislerin kamp yaptığı evin mutfağını ziyaret ettiğimizi ve onların masalarında kahvaltı yaptığımızı bilseydi…

Hazelton’a geri döndüğümde, Mitchell, bana şaşkınlıkla baktı. Bitkindim. Coaldale, yorucu bir geceye ve sabaha ve de 50 kilometreye yakın bir yürüyüşe malolmuştu. Mitchell’i kimsenin canının yanmadığına ve hiçbir mülkün zarar görmediğine ikna ettim. Askerler, insan gibi davranmışlardı. İşi gırgıra vurmuşlar ve sabah eğlencesinin tadını çıkarmışlardı. Mitchell’a, şerifin nasıl korkmuş olduğunu anlattım. Şerif benimle, kim olduğumdan habersiz konuşmuştu: “Tanrım” dedi, “şu Jones Ana kesinlikle tehlikeli bir kadın.”

“Onu niçin tutuklamıyorsunuz?” diye sordum.

“Tanrım, yapamam. Paspasları ve süpürgeleriyle o kadın çetesini peşime düşürmüş olurum ve hapishane hepsini alacak kadar büyük değil. Bunlar adamın hayatını kaydırırlar.”

Mitchell, “Aman Tanrım, Ana, eve sağ salim döndün mü? Neler yaptın sen öyle?” dedi.

“Beş bin adamı çekip çıkardım ve örgütledim.

Zamanımız artınca, arabacıları da örgütledik, kampa hiçbir grev kırıcıyı taşımayacaklar.”

“Canınız yanmadı ya, Ana!” “Hayır, can yakan bizdik.”

“Patronların adamları peşinize düşmedi mi?”

“Hayır, biz onların peşine düştük. Onların karıları ve bizim kadınlarımız kediler gibi bağırıştılar. Müthiş bir kavgaydı.”

Kadınlar şarkı söyleyerek hapisten nasıl kurtuldular?

Pennsylvania Greensburg’da maden işçileri, daha iyi ücretler için greve çıkmışlardı. Ücretleri acınacak ölçüde düşüktü. Bu ekmek çığlığına yanıt olarak bölgeye İrlanda –Pennsylvania– Jandarması gönderildi.

Madenin önünde duran bir grup kızgın kadın, çocuklarının ağzından ekmeklerini çalan grev kırıcıları yuhalıyordu. Polis şefi geldi ve tüm kadınları “huzuru bozdukları için” tutukladı. Asıl tutuklaması gereken grev kırıcılardı, gerçek huzur bozucular onlar oldukları için.

Kadınlara, duruşmaya çıkarken bebeklerini ve küçük çocuklarını yanlarına almalarını söyledim. Öyle yaptılar ve onları 30 dolar ödemeye ya da hapishanede otuz gün çalışmaya mahkûm ettiği sırada, bebekler, yargıcın sesini bastıracak kadar müthiş bir feryada başladılar. Yargıç sinirlendi ve kadınlara, çocuklarını bırakacakları birileri olup olmadığını sordu.

Kadınlara, yargıca maden işçilerinin karılarının bakıcı tutmadıklarını; Tanrı’nın çocukları annelerine verdiğini ve bakımlarından onları sorumlu tuttuğunu söylemelerini fısıldadım.

marksist tutum

Kadınları onlarca kilometre ötedeki hapishaneye götürmek için iki atlı polis çağrıldı. Kadınlar, kaçmalarını engellemek için, iki polisle birlikte bir şehirlerarası arabaya bindirildiler. Araba yolda durdu ve birkaç grev kırıcıyı aldı. Araba hareket eder etmez, kadınlar grev kırıcıları bir güzel benzetmeye başladılar. Polis memurları, bir şey yapamayacak kadar korkmuşlardı. Hayli tırmalanmış durumdaki grev kırıcılar, şoföre, durması ve onları indirmesi için yalvardılar, fakat şoför durak harici durmanın yasak olduğunu söyledi. Bu durum kadınlara bu ahbapları iyice benzetmek için biraz daha zaman kazandırdı. Durağa vardıklarında, grev kırıcılar, sanki hayvanat bahçesindeki kaplanların kafesinde uyuyakalmış gibiydiler.

Greensburg’e vardıklarında, araba şehrin içinden geçerken, kadınlar şarkılar söylediler. Büyük bir kalabalık, kadınlarla birlikte şarkılar söyleyerek arabanın peşinden gitti. Kadınlar, hapishanenin önünde, kucaklarında bebekleriyle arabadan inerken, kalabalık onları alkışladıkça alkışladı. Polis memurları, mahkûmları şerife teslim ettiler, her iki taraf da rahatlamış görünüyordu. Şerif bana, “Ana, bu kadınların yerine bana 100 erkek getirmeni tercih ederdim. Kadınlar vahşî oluyorlar!” dedi.

“Onları sana ben getirmedim şerif ” dedim, “onları sana hediye eden, maden şirketinin yargıcıdır.” Şerif, kadınları üst kata aldı, hepsini bir odaya koydu ve uzun bir süre onlarla kalmama izin verdi. Kadınlara dedim ki: “Bütün gece şarkı söyleyin. Yorulursanız ya da sesiniz kısılırsa nöbetleşe söyleyebilirsiniz. Gündüz uyuyun ve tüm gece boyunca şarkı söyleyin ve kim ne derse desin durmayın. Şarkıları bebekleriniz için söylediğinizi söylersiniz. Ufaklılara süt ve meyve getireceğim. Siz sadece şarkı üstüne şarkı söyleyin.” Şerifin karısı, asabî bir küçük kediydi. Uyuyamadığı için sık sık yukarıya çıktı ve kadınları susturmaya çalıştı.

Daha sonra şerif beni çağırdı ve onları susturmamı rica etti.

“Ben onları susturamam” dedim. “Bebekleri için söylüyorlar. Onların serbest bırakılmasını emretmesi için yargıca telefon edin.”

Otellerden, pansiyonlardan ve evlerden, onlarca şikâyet geldi.

Bir otel işletmecisi bana, “Bu kadınlar kediler gibi bağırıyorlar” dedi.

“Yurtsever şarkılar ve bebeklerine ninniler söyleyen kadınlar hakkında asla böyle konuşmamalısınız” dedim.

Kasabadaki hiç kimsenin uyuyamadığı beş günün sonunda, yargıç, kadınların salıverilmesini emretti. Yargıç, kıt akıllı, sinirli, vahşî görünüşlü, yaşlı bir hayvandı ve kadınları serbest bırakmaktan hiç hoşnut değildi, fakat bu kadınları kimse susturamamıştı. 

43

Okurlarımızdan

Oyuncak Deyip Geçmeyin!

S

izce bir oyuncak ne işe yarar? Haklı olarak diyeceksiniz ki çocukların eğlenmesi ve kişisel gelişimi için oyuncak önemlidir. Peki, oyuncağın eğlence gibi masum bir ihtiyacın dışında başka amaçlarla da üretilebileceğini hiç düşündünüz mü?

Doğrusunu isterseniz “Oyuncak Müzesi”ni ziyaret edinceye kadar oyuncakların başka amaçlar için üretilip, çocukların masum dünyasına sokulduğunu düşünmemiştim. “Çocuklara eğlence, büyüklere geçmişi yâd etme” dışında bir iddiası olmayan Oyuncak Müzesi, şair Sunay Akın tarafından kurulmuş ve İstanbul Göztepe’de bulunuyor. Küçük yeğenimi bir hafta sonu sevindirmek için iki bilet alarak müzeyi ziyaret ettim. Beş katlı müzede Almanya, Fransa, Amerika, Macaristan, Türkiye gibi farklı farklı ülkelerden çeşitli oyuncaklar sergileniyor.

Müzeyi gezerken üretilmiş oyuncakların geçmişten bugüne yaşanmış tarihin bir parçası olduklarını fark ettim.

Kendi kendime “oyuncak deyip geçmeyeceksin” dedim.

Müzede 1800’lü yıllara ait yoksul çocukların alamayacağı oyuncakların yanı sıra 1900’lü yıllarda yoksul mahallelerinde satılan oyuncaklar da vardı. Üretilen bütün bu oyuncakların tabii ki kâr getiren bir meta oldukları gerçeğini unutmamak gerekiyor. Ancak işin çok daha önemli yanı oyuncaklar aynı zamanda egemen sınıflar tarafından ideolojik bir araç olarak da kullanılıyor. Çocukların ellerine oynasınlar diye tutuşturulan bu oyuncaklar aslında ideolojik silah işlevi görüyor. İşte 100 yıl hatta daha da öncesinde üretilmiş oyuncakları seyrederken bu gerçeği fark ettim. Bunun en çarpıcı örneklerinden biri Almanya’da Nazilerin iktidarda olduğu döneme ait bir oyuncaktı. Oyuncak ortada duran bir kitap yığınını yakan Nazi askerlerinden oluşuyordu.

Küçücük bir çocuğun bu oyuncakla kitap yaktığını hayal ederek oynadığını bir düşünün. Böyle bir çocuğu 14-15 yaşına geldiğinde “Yahudi ve komünist avına” çıkan bir Nazi yapmak zor olmasa gerek! Özellikle 2.

Dünya Savaşı öncesi ve sonrası Almanya’da üretilen onlarca oyuncakta sahra çadırları, askeri birlikler, yaralı askerler yer alıyor. Bütün bir toplum bu oyuncaklarla adeta savaşa psikolojik olarak hazırlanmış.

Bir oyuncak üzerinden halkların birbirine düşmanlaştırılabileceğini gösteren başka bir oyuncak da Macaristan’da 1912 yılında üretilmiş. Bu oyuncak adeta şeytanı andıran bir Osmanlı Yeniçerisiydi. Bebeğin suratını öyle çirkin yapmışlar ki bu bebekle oynayan bir çocuğun kafasında canlanacak bir Osmanlıyı tahmin etmek zor değil. Bugün bile Doğu halklarını cahil, kaba, çirkin, kısacası “aşağı ırk” olarak gören anlayışın bir dışavurumuydu bu “masum” oyuncak.

Müzede gözüme çarpan bir başka gerçek de oyuncakların da bir sınıfı olduğuydu. Örneğin 1800’lerin sonlarında Avrupa’da üretilen muazzam oyuncak evler ve bebekler var. Bunlar öyle evler ki içinde perdeden tutun da piyanonun üzerindeki nota defterine kadar bütün detaylar var. Bu evlerin ihtişamından zaten kimler için üretildiğini, kimin yaşamından kesitler sunduğunu anlamak mümkün. Bırakalım 1800’lü yılları, 1900’lerde bile işçi evlerine çok geç giren lavabo, musluk, tuvalet gibi şeyler bu oyuncak evlerin detaylarını oluşturuyor.

Bu lüks oyuncaklar, aristokratların, burjuvaların ihtişamlı yaşamlarının minyatürüydü. Keza gerçek saç kullanılarak yapılan oyuncak bebekler var o dönemlerde.

Küçük bir araştırmadan sonra öğrendim ki, yoksul aileler kız çocuklarının saçlarını kesip satıyorlarmış bu oyuncaklar için. Bu ihtişamın, özenin hemen karşısında Amerika’da 1910’larda satılan ve “1 penilik oyuncak” olarak bilinen teneke oyuncakları görüyorsunuz. Bunlar da işçi çocuklarının payına düşen oyuncaklar!

Demek ki oyuncak deyip geçmemek lazım. Hem işçi sınıfı ile burjuvazi arasındaki derin uçurumu ortaya çıkaran hem de egemen sınıfların toplumu nereye yönlendirmek istediğini gösteren bir işlevi varmış oyuncakların. Demek ki çocuklarımızın oyuncaklarını burjuvazinin egemenliğinden kurtarmak için de mücadele etmemiz gerekiyor.

Sarıgazi’den bir Marksist Tutum okuru

44

Okurlarımızdan

Korkunun İlacı Bilinçli Olmaktır Y

ıl 2003. Küçük bir okulda çalışıyorum. Okula ilk geldiğim zaman sendikadan kimse bahsetmiyordu. Sanki sendika bu okula uğramamış gibiydi. Aradan 1 yıl geçtikten sonra Eğitim-Sen’li üyeler olarak artık birlikte davranan öğretmenler olmuştuk. Okula yeni gelen arkadaşları sendikaya üye yapma işini kendimize görev ediniyorduk. Sayımız giderek artıyordu.

Ertesi yıl okulda aynı branştan iki öğretmen olduğumuz için okul müdürümüz benim başka bir okula görevlendirmemi yapmak zorunda olduğunu söyledi. Okuldaki arkadaşlar buna itiraz etmemi, buradaki rahatımı bozmaya hakkının olmadığını, müdürün niyetinin okulda sendikayı güçlendirenlere ceza vermek olduğunu söyleyip, gitmemek yönünde pozisyon almamı istediler. Ben tam tersini düşünüyordum.

Arkadaşlara, rahat çalışmak gibi bir niyetimin olmadığını, sendikayı bu okulda zayıflatmak amacıyla yapıyorsa haftanın yalnızca bir günü için görevlendirmeyi kabul edeceğimi, diğer okula gittiğimde boş durmayacağımı, oradaki sendikalı arkadaşlarla da aynı düzeyde bir ilişki yaratmak için uğraşacağımı söylediğimde onlar da benim doğru bir karar verdiğime ikna oldular. Haftanın diğer 4 günü zaten birlikte olacaktık.

Görevlendirmeyle gideceğim okulu, okul müdürüm seçmişti. Benim için hangi okula gideceğim hiç önemli değildi.

Okula gittiğimde ilk fark ettiğim nerdeyse 100 öğretmeni olan bir okul olmasına rağmen öğretmenlerin birbirlerine yabancılaşmış olduğu, sendikalı olanların birbirlerinden haberlerinin olmadığıydı. Hatta sendika temsilcisinin kim olduğunu öğrenmem bir ayı buldu.

Kimse temsilcinin kim olduğunu bilmiyordu. Ben haftalarca sorduktan sonra temsilci ancak ortaya çıktı.

O yılın Mart ayında ABD Irak’ı işgal etmiş, emperyalist savaşın ateşi Ortadoğu’yu kavurmaya başlamıştı. Daha sonra UİD-DER’i kuran çeşitli sektörlerden işçiler, pek çok sendika şubesinde olduğu gibi EğitimSen’de de İşçi Öz-Eğitim Grupları çalışmaları yapıyor ve bu çalışmalara öğretmenleri de davet ediyordu.

Ben de kadrolu çalıştığım okuldaki arkadaşlarla katılıyordum o çalışmalara. Bu okuldakileri de hem sohbet ederek davet ediyor, hem de hazırlanmış seminer davetiyelerini sendikada duvara asarak ulaşamadığım öğretmenleri haberdar etmeye çalışıyordum.

Sendikadaki seminerlerden birisi “emperyalist savaşa hayır” konuluydu. Bu seminerin davetiyesi A5 boyutunda bir kâğıttı. Ben o kâğıdı öğretmen arkadaşların görebileceği bir şekilde okulda da duvara astım.

Ben kâğıdı asarken birkaç arkadaş müdürün bu tür işlere kesinlikle izin vermediğini, çok kötü fırçaladığını, ceza verebileceğini söyledi. Sanki ben yasadışı bir

şey yapıyormuşum gibi bir hava esti içerde. Ben bunu asıp oturduktan 3-5 dakika sonra müdürümüz hışımla öğretmenler odasına girdi. Direkt olarak asılı davetiyeye doğru saldırıya geçti. Bir yandan da “Nedir bu emperyalist, memperyalist savaş? Bu da neymiş, nerden çıktı bu, kim asıyor böyle şeyleri, burası okul, okulda böyle şeyler olmaz” diye söylenerek kâğıdı duvardan çekti aldı ve iki eliyle yırtacak gibi harekete geçti. Tam o bir saniyelik anda ben atıldım: “O kâğıdı yırtamazsınız, o yasal bir kurumun kâğıdıdır, Eğitim-Sen’in onayı olan bir davetiyedir. Siz onu yırtarsanız, suç işlersiniz” dedim. Bizim müdür bey birden yırtacak gibi olduğu kâğıdı alıp (suç işlemekten korkan terbiyeli bir çocuk gibi) özenli bir şekilde dört parçaya katladı ve “ben onu yırtmayacaktım ki, katlayıp size verecektim” dedi.

Aslan gibi görünen müdürün içindeki kedi ortaya çıkmıştı bir anda. Asar, keser dedikleri adam gayet kibar bir şekilde kâğıdı bana uzattı. Güya kâğıdın asılması sorun değilmiş de kâğıt üzerindeki yazıların içeriğinde biraz sorun varmış! Güya savaş varmış ama emperyalist savaş diye bir şey yokmuş! Onun kızdığı şey meğer buymuş! O konuştukça cehaleti ortaya çıkmaya başladı. Ben bir yandan, “müdür kâğıdı görünce çok kızar” diyen arkadaşlar diğer yandan müdürü sıkıştırmaya başladık. “Savaşa karşı değil misiniz?”, “ABD’nin Irak halkının üzerine bomba atması, oradaki insanları katletmesi umurunuzda değil mi?”, “emperyalizmden bir rahatsızlığınız yok mu, emperyalizmi onaylıyor musunuz?” gibi sorularla adamı yıldırdık. En sonunda öğretmenler odasından kaçtı. Onun kaçışının ardından herkese bir özgüven geldiğini gördüm. O kadar korktukları adam en ufak bir müdahalede ne kadar korkak olduğunu göstermişti. Bunun üzerine günlerce konuşuldu. Onu adam yerine koydukları için utandığını söyleyen de oldu. Ben o okulda 4 ay kadar çalıştım.

Bu süre içinde, uğraştığımızda ve istediğimizde ne gibi bir değişim yaratabileceğimizi gözlerimle gördüm. İnsanın korktuğu şey çoğu zaman yalnızca bir gölgeden ibarettir. Karanlıkta bazen küçücük şeylerin gölgesi dev gibi görünür bize. Tıpkı korkulan şeyin gölgesini gördüğümüz gibi. Ama ona ışık tuttuğumuzda ne kadar küçük ve değersiz olduğunu görürüz. Sayıca az da olsak bilinçli olduğumuzda aydınlığa kavuşmuşuz demektir. Yeter ki bu ışığı herkese tutalım. Küçük sorun, büyük sorun demeden her sorunu çözmek için harekete geçelim ve işçi arkadaşlarımızı içine saplandıkları korku bataklığından çıkaralım. Birlikte mücadele etmenin yolu buradan geçiyor. Küçük deneylerde başarıyı gören işçiler daha büyük başarılar için ileri doğru atılır ancak! İstanbul’dan Marksist Tutum okuru bir öğretmen

45

Okurlarımızdan

Burjuvazinin Yalanlarına Kanma!

E

gemen sınıf özellikle farklı toplumsal kimlikleri sürekli kaşıyarak kendi geleceğini sürdürme telâşındadır.

Dil, din, ırk, cinsiyet farklılıkları ve etnik farklılıklar kapitalistler ve onların temsilcileri tarafından sürekli kullanılıyor. Bu farklılıkların karşı karşıya getirilmesi bu sistemin en temel taktiklerinden biridir. Emekçilerin sınıf kimliğinin gelişmesini engellemek üzere sürekli bu farklılıklar üzerinden emekçiler birbirine düşman hale getirilmeye çalışılıyor.

Kapitalist hiyerarşide ilk 20 ülke içine giren Türkiye burjuvazisinin tarihi de bu tür düşmanlaştırma çabalarıyla bezelidir. Kazanansa egemen sınıf olan burjuvazi olmuştur. Egemen sınıfın en temel politikasını özetleyecek olursak; “senden olmayanı yok say, inkâr et, imha et!”. Bu topraklarda, Osmanlı’dan TC’ye uzanan tarih, egemenlerin çıkarları uğruna gerçekleştirdikleri katliamlarla dolu bir tarihtir. Egemenler ne kadar inkâr ederlerse etsinler bu bir gerçektir. TC devletinin kuruluşu öncesince başlayan bu politikaların en somut örneği olarak 1915-1917 yılları arasında yaşanan Ermeni katliamını bugün dünyada bilmeyen yok. Egemenler yok deseler de, kabul etmeseler de, sadece kendi resmi belgelerindeki rakamlara göre 800 binden fazla Ermeni, “tehcir” yani zorla göç ettirilerek, kendi yurtlarından sürülmüş, ölüme gönderilmişlerdir. Bu gerçeği nasıl gizleyecekler? Öldürmedik, göç ettirdik diyorlar. Ne göçü? Yüz binlerce Ermeni bile bile ölüme gönderildi ve yollarda katledildi.

Başta İstanbul olmak üzere İzmir ve Adalar’da 6-7 Eylül 1955 tarihinde Rumlara ve gayrimüslimlere yönelik yapılan linç ve yağma hareketini örgütleyenlerse TC devletinin egemenleriydi. Bu iki gün boyunca birçok insan yaralanmış, ölümler olmuş, kilise, ev ve işyerleri talan edilmişti. Kimlerdi bu olayların arkasındakiler?

1937-1938 yıllarında yaşanan ve birçok insanın yaşamını yitirdiği Dersim Katliamını hafızalardan nasıl silebilirler? Devletin kontrolünü kabul etmeyen Dersimli Kürt Aleviler hâlâ o dönemin sarsıcı etkisini yaşamaya devam ediyorlar. Çocuk, kadın demeden binlerce insan devletin bir politikası olarak katledildi. Birçok insan yaşadıkları topraklardan zorla alınıp farklı yerlere göç ettirildi.

1970’li yıllar toplumsal muhalefetin ve işçi eylemlerinin yükseldiği bir dönemdi. Egemen sınıf kendi geleceğinin kaygısına düşmüştü. İşçi eylemleriyle birlikte üniversite gençliği de eylemlere katılıyordu. Yükselen toplumsal hareketi bastırmak ve kendi düzenlerini korumak için burjuvazi kanlı yüzünü göstermekten geri durmayacaktı. Yükselen sınıf hareketini bastırmak için 1977 1 Mayıs’ında kitlelerin üzerine ateş etmiş ve 37 işçiyi öldürmüştü. Taksim Meydanı kana bulanmıştı. Çünkü yükselen işçi hareketinin önünü alamazsa kendi geleceğinin olmayacağını biliyordu. Sonrasında örgütlediği faşist güruhla işçi eylemlerine saldırıyor, grev çadırlarını dağıtmaya çalışıyor, devrimci işçi önderlerini orta-

46

dan kaldırmaya dönük eylemler planlıyordu. Burjuvazi yükselen toplumsal hareketi bastırmak için baskıları arttırmış ve faşist güruhu örgütlemişti. Böylesi süreçten öğrenci hareketi de nasibini aldı. 16 Mart 1978’de 7 devrimci öğrenci faşist gerici güruh tarafından Beyazıt Meydanında katledildi.

Bütün baskılara ve karşı-devrimci eylemlere rağmen yükselen toplumsal muhalefet tam olarak baskı altına alınamamış ve ortam burjuvazinin istediği gibi dikensiz bir gül bahçesine dönüşmemişti. Bunun için daha fazla katliam yapılmalıydı. Bu sefer egemen sınıfın hedefi Alevi-Sünni çatışması temelinde Alevilerdi. 19 Aralık 1978’de Maraş’ta günlerce süren kanlı saldırılar sonucu 111 kişi yaşamını yitirmiş, Alevilerin ve solcuların evleri ve işyerleri yakılıp yıkılmış, kentin Alevi nüfusunun %80’i kenti terk etmek zorunda kalmıştı. Benzer olaylar Sivas, Çorum ve daha birçok ilde yaşandı. Dinsel temelde toplum ikiye bölünüyor ve karşı karşıya getiriliyordu.

Aradan 15 yıl geçtikten sonra, 2 Temmuz 1993’de, egemen sınıf yine bir mezhep çatışmasını körüklemeye girişecek ve yine katliamcı yüzünü gösterecekti. Pir Sultan Abdal etkinliklerinin düzenleneceği Sivas’ta yine devlet eliyle gerici faşist güruh örgütlenmiş ve Alevilerin ve aydınların kaldığı Madımak Oteli provokasyonla ateşe verilmişti. Bu katliamda 37 kişi yaşamını yitirmişti.

Emekçileri mezhep temelinde karşı karşıya getirmek isteyen düzen güçleri Sivas katliamının üzerini örtmek ve kendi kirli yüzlerinin ortaya çıkmasını engellemek için hemen ardından Sünni olan Başbağlar Köyünde katliam gerçekleştirecek ve 33 kişinin yaşamı elinden alınacaktı.

Alışılageldik şekilde, bu katliamın sorumlusu olarak da PKK gösterilecekti.

Yıllardır yok sayılan, kimlikleri kabul edilmeyen, dilleri inkâr edilen Kürt halkı da burjuvazinin inkâr ve imha politikalarından nasibini fazlasıyla aldı. Yaklaşık 30 yıldır en kanlı şekilde sürdürülen bu politikalar nedeniyle 40 binden fazla insan yaşamını yitirdi. Kimileri faili meçhullere kurban gitti, kimileri asit kuyularına atıldı, köyleri yakılıp yıkıldı, başka yerlere göçe zorlandılar fakat yılların verdiği acılar Kürt halkının haklı mücadelesini ortadan kaldırmadı. Egemenlerin tüm kirli politikalarına rağmen Kürt halkının demokrasi mücadelesi devam ediyor.

Ezilen halkların, mezheplerin vb. vermiş oldukları demokrasi mücadelesine sahip çıkmalı, burjuva düzeni alaşağı etmek için bağımsız sınıf çıkarlarımız temelinde örgütlenmeliyiz. Tüm dünyada var olan zenginliği üreten biz işçiler, patronlar sınıfına karşı mücadelede sınıf perspektifini mücadelemizin merkezine koymalı, sınıf mücadelesini toplumun her alanına yaymalıyız. Yoksa daha çok burjuvazinin katliamcı geleneğinin kurbanı ya da aracı haline geliriz. Burjuvazinin oyununa gelmemek için sınıf temelinde örgütlenmeli, örgütlü mücadele etmeliyiz.

Esenyurt’tan bir Marksist Tutum okuru

Okurlarımızdan

Aile Hekimliği Uygulamasında Gelinen Durum A

ile hekimliği uygulaması, “Sağlıkta Dönüşüm Projesi” adı altında, sağlık ocaklarının aile sağlığı merkezlerine dönüştürülmesidir. Buralarda çalışan sağlık emekçilerine performansa dayalı çalışma sistemi dayatılmaktadır.

Bilindiği gibi aile hekimliği pilot uygulaması 2005 yılında Düzce’de başladı ve geçtiğimiz yıl tüm Türkiye’de uygulamaya koyuldu. Aile sağlığı merkezlerinde (ASM) bir ya da daha fazla aile hekimi ve yine bir ya da daha fazla “aile sağlığı elemanı” (ebe, hemşire, sağlık memuru) çalışıyor. Aile hekimine aynı zamanda oranın bir işletmecisi gibi davranıp ASM’yi idare etmesi dayatılmaktadır. Her aile hekimine 36004000 hasta (müşteri) düşmektedir ve bu sayının 2 ay üst üste 1000 kişinin altına düşmemesi koşulu bulunmaktadır! Düşmesi durumunda hekimin sözleşmesi feshedilir. Bu uygulamayla hekim, kanunda belirtilen ücretine ilaveten, her hasta başına prim almaktadır.

Yani uzman hekim, ilk 1000 kişiden standart olarak 2 bin TL ve 1000 hastanın üzerindeki her hasta başına da 1 TL prim almaktadır.

Bunların dışında aile hekimleri cari giderler (ASM giderleri, gezici sağlık hizmetleri, tetkik ve sarf malzemesi giderleri) için de sabit bir ödenek almaktadırlar.

Giderlerin tutarının bu sabit ücretin üzerine çıkması durumunda, fazlalık kısım hekimin ücretinden düşülmektedir. Böylelikle hekim bu gibi giderleri minimum düzeyde tutmaya çalışmak zorunda kalmaktadır.

Bunun sağlık hizmetinin verilmesi açısından ne anlama geldiğini siz düşünün! ASM’nin yönetim ve işleyi-

şi tamamen aile hekiminin üzerindedir. Aile hekimi, aile sağlığı elemanını yönlendirmek ve denetlemek yetkilerine sahiptir. Aile hekimi, görev tanımında yer alan kılık-kıyafet prosedürüne ve mesai saatlerine uymama, verilen görevleri yapmama ya da eksik yapma gibi nedenlerle aile sağlığı elemanının sözleşmesinin feshi için İl Sağlık Müdürlüğüne “öneride” yani şikâyette bulunabiliyor. Görüldüğü gibi aile hekimine ASM’nin patronuymuşçasına görevler biçilmiştir.

Adeta patron psikolojisiyle hareket eden aile hekimi, her türlü cari giderlerde, tıbbi cihaz, alet ve malzemelerde ve hatta ilaçlarda tasarrufa gitmektedir.

Sağlık ocaklarında ve sağlık gurup başkanlıklarında çalışan kadrolu sağlık işçilerinin, 4/B’li (sözleşmeli) olarak ASM’lerde çalışmaları dayatılmıştır. Bu durumu kabul etmeyip gurup başkanlıklarında kalanlara ise ek ödeme (döner sermaye ödemesi) yapılmamaktadır.

Sermaye sınıfı kâr hırsıyla kamuda da işçilere saldırıp var olan haklarımızı budamanın peşinde. Yine kâr hırsıyla biz işçi ve emekçilerin sağlığıyla oynuyorlar. Kendileri için zaten bir sorun yok! Nasılsa en iyi hastanelerde, en iyi şartlarda, biz işçilerden çaldıkları paralarla tedavi oluyorlar! Sağlıklı bir çalışma ortamı için, sağlık işçileri; özelde, kamuda çalışan; taşeron, sözleşmeli, kadrolu çalışan işçiler olarak bir araya gelmeli, tüm sınıf kardeşlerimizle birlik olup mücadele etmeliyiz!

Sefaköy’den bir sağlık işçisi

47

Okurlarımızdan

Amerikan İşçi Sınıfı da Mücadele Ediyor

K

apitalistler, dünyanın her yerinde işçi-emekçilerin haklarına saldırmaya devam ederken işçiler bu saldırılara karşı sessiz kalmıyorlar. Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki emekçilerin isyanı dünya işçi sınıfına örnek oluyor. Geçtiğimiz haftalarda ABD’nin Wisconsin eyaletinde bütçe açığını gerekçe gösteren vali Scott Walker’ın eyalet meclisine sunduğu sendikal hakları hedef alan yasa teklifi kabul edildi. Tasarı, kamu işyerlerinde çalışan sendikalı işçilerin haklarını kısıtladığı gibi, toplu sözleşmelerde pazarlık güçlerini de azaltıyor. İki yıllık süreçte bütçe açığının 3,6 milyar dolar olacağı açıklandı. İşçilerin haklarından ve ücretlerinden yapılacak olan kesintiler sonucu 300 milyon dolar “tasarruf” edilmesi planlanıyor. Bu plan doğrultusunda işçilerin sendikal hakları ve sendikaları yok edilmek isteniyor.

Ancak işçiler yasanın geri çekilmesi için başkent Medison’da meclisi işgal ederek gece gündüz nöbet tuttular. 100 binin üzerinde işçi mitinge katılarak egemenlere tepkilerini gösterdi. Üniversite öğretim üyeleri, öğretmenler, öğrenciler, sağlık çalışanları, belediye çalışanları, itfaiyeciler ve çeşitli sektörlerden işçiler, kamu

çalışanlarının toplu sözleşme hakkının gasp edilmesine, sendikasızlaştırma girişimlerine, ücretlerin düşürülmesine ve sosyal hakların budanmasına hep birlikte tepki gösterdiler.

Her eyalette on binlerce işçi ayrı ayrı eylemler yaparak Wisconsin işçilerine destek oldu, mücadeleyi büyüttü. Şunu biliyorlardı ki, bugün Wisconsin’de yapılan hak gasplarının önüne geçilemezse benzer saldırılar kendi eyaletlerinde de hayata geçirilecektir.

Wisconsin’de işçi sınıfının kapitalistlerin saldırılarına karşı verdiği mücadele, ileri ülkelerde bir şey olmaz diyenlere bir kez daha iyi bir yanıt olmuştur. Emperyalist piramidin tepesindeki ülke ABD’de işçilerin koşullarının çok iyi olduğunu söyleyip “oradan bir şey olmaz” diyenlerin bir kez daha geriye dönüp düşünmeleri gerekiyor.

Dünya işçi sınıfına 1 Mayıs, 8 Mart gibi işçilerin uluslararası mücadele günlerini armağan eden Amerikan işçi sınıfı, bugün de patronlar sınıfının krizi bahane ederek gerçekleştirdiği hak gasplarına karşı mücadele bayrağını yükseltiyor.

G.D.

İş Güvencesi Mücadeleyle Kazanılır

Y

ine bir seçim süreci geride kaldı ve yine AKP yani bir sermaye partisi açık ara farkla oyları topladı. İşçilerin çoğunluğu oylarını AKP’ye verdi. Fakat işin ilginç tarafı düzen partilerinin hiçbirinin, gerçek anlamda biz işçilerin çıkarlarını gözeten bir vaadinin ve söyleminin olmaması, daha çok kuru sıkı palavralar atmaları veya bol bol yalan söylemiş olmalarıdır. Tüm düzen partileri sözde bir şeyler veriyor, ama biz ne istediğimizi bilmiyoruz, çünkü işçiler arasında tam bir kafa karışıklığı söz konusu. İşçi kardeşler, ben Esenyurt-Kıraç bölgesinde fabrika işçiliği yapmaktayım ve son 6 ay içerisinde işten atılıp yeni bir işe başladım. Bu süreçte yaşadığımı bazı hususları ve izlenimlerimi, işçilerin taleplerinin neler olması gerektiğini ortaya koymak için sizlerle paylaşmak istiyorum.

Kıraç ve Esenyurt bölgesindeki temel sorunlarımızdan bir tanesi iş güvencemizin olmamasıdır. En basitinden bir örnek vermek gerekirse, çalıştığım bir önceki fabrikadan atılma sebebim aylarca alamadığım maaşımı istememdir.

Benim gibi onlarca işçi bu yüzden işten atılmıştır. Şu an çalışmış olduğum fabrikada da, bazı farklılıklar olsa bile durum aynı. Biz işçilerin en ufak bir açığı yakalandı mı kapı dışarı ediliyoruz. Hakkını arayan, haksızlıklara gelemeyen, arkadaşlarıyla arası iyi olan, haktan hukuktan bahseden işçiler hep kötü olarak gösterilen işçiler olmuştur. İşverenler ve onların paça yalayan uşakları istiyorlar ki, herkes süklüm püklüm olsun. Ne derlerse he diyelim.

Kıraç bölgesinde bulunan fabrikaların neredeyse tamamında aynı şeyler uygulanıyor. İşten atmak istedikleri işçiyi ya

48

en zor işlere veriyorlar, ya sürekli bölümü değiştiriliyor, ya da psikolojik baskı yöntemleri uygulanıyor. Zaten üç kuruş para alıyoruz ve asıl suçlular apaçık ortada iken işverenler hep bizleri suçluyor. İş Kanununda işverenlerin kafasına göre işçi çıkartamayacağı yazıyor, ama ne işverenler yasaları takıyor ne de işçiler bu haklarını takip edebiliyor. İyi bilmeliyiz ki, kâğıt üzerinde kalan yasa maddeleri tek başına bizi korumaya yetmiyor. Biz işçiler üzerimize düşen sorumlulukları yerine getirmediğimiz sürece bu sorun bir değirmen taşı gibi boynumuzda asılı duracaktır.

Birincisi, yasal haklarımızı öğrenip takipçisi olmamız gerekir. İkincisi ve daha da önemlisi, örgütlenmediğimiz sürece kapı bize her zaman açık olacaktır. En çok duyduğumuz laftır “beğenmeyen çekip gitsin, kapı orada”. Oysa bizler birlik olup temel haklarımız için mücadele edersek, o zaman biz onlara kapıyı gösteririz. Hangi sebepten dolayı olursa olsun birbirimizi yalnız bırakmamalıyız, çünkü biz işçilerin esas iş güvencesi birliğimizden gelen gücümüzdür.

Aksi takdirde sıra sana geldiğinde yanında kimse olmayacaktır. Arkadaşımıza yapılan bir haksızlık aslında hepimize yapılmıştır. Bu temel sorunumuzu işçiler olarak gündemimize alıp “ne yapabiliriz acaba” diye kafa yormadığımız sürece, ne -düzen partileri ne de bir başkası bizim sorunlarımıza kafa yormayacaktır. Biz işçiler mücadele örgütlerimizde öğrenip işyerlerinde birlik olmadığımız sürece kaybetmeye mahkûmuz.

Kurtuluş yok tek başına, ya hep beraber ya hiçbirimiz!

Kıraç’tan bir işçi