Sürekli Devrim Teorisi

Birinci Bas1m May1s 1991

SiJREKLi .DEVRiM TEORiSi

".:.

"

PiERRE FRANK LEONTROCKi ERNEST MANDEL M.AGUiLAR 'MORA

r

Derleyen: Faruk Eren

Ad.res:

YAZIN YA YINCILIK

<;atal\:e~me Sk. Dretmen Han No:411

YENi YOLBROSUR Dizisi 2 i

Cagaloglu/istanbul YazI§ma Adresi:

Pk. 184 Sirkeci/istanbul Baskl: Gozlem Matbaac1hk

' I

.~

i~·

I I

1·

i~iNDEKiLER Sunu~

7

Si,irekli Devrim Teorisi Pierre Frank

11

C::.in Sol Mu~alefetFne Leon Troyki

37

Rus Devrimi_ Dr; Anlayt§t · Leon Troyki

46

0

,.:;,i I

Rus Qevri!llinin Tabitat ve Perspektifl~ri Dzerine Tartt§malar Ernest Mandel

r

Popi.ilizm ve Stirekli Devrim

1~'

M. Aguilar Mora

65

\:,

,.:: fK

I

{(:

86

SUNU~

'

.

"Her tiirlii sm1f hakimiyeti ile uzla~may1 reddeden bir devrim", yan·i insanhgm sm1fs1z topluma, yonetenin yonetileniil olmad1g1 bir topluma ula~abilmesi dii~iincesi, marksizmden once varolmu~ ancak modern 9agda miimkiiniin alamna girmi§ ve bu 9agda insanhgm topyekiin kurtulu§unun teorisi olarak marksizmde. en geli§kin ifadesini bulmu~tur.

· Yine,de marksist devrim kuram1, Marx ve Engels'in yazllarmda, siyasal deneyimin ve gii9ler ili§kisinde emek9i sm1flarm yetersizliginin iiriinii olarak 1848-1852 devrimleri ve 1871 Paris Komiinii gibi olaylar hari9 pek geli~memi§, fikir diizeyinde kalml§Ur: Marx'm 1850'deki Komiinistler Birligi Merke.z Konsey'ine <;agn'smda en belifgin bi9imde sunulan dii§iincesiriin ii9 temel noktas1 ~unlardi: 1) Devrimin siirekliligi. 2) iktidara ge9ecek proletaryanm anti-kapitalist ve sosyalistl onlemler uygulamas1, yani demokratik gorevlerle kendini sm1rlamamasi. 3)Devrimin, ozel mi.ilkiyetsiz, sm1fs1z yeni sosyalist toplum siirecinin zorunlu uluslararas1 niteligi.

Marx'm diiiincesini anlamak i9in ispanya iizerine yazllar1 anahtar i§levi gorebilir. Ondolcuzuncu yiizyllm ortasmda ispanya'da devrimin olanaklar1m irdelerken Marks, bu iilkenin smai ve ekonomik geli§me a918rndan degl, siyasal-toplumsal diizeydeki bir dizi tarihsel olayrn sonucunda, A vrupa'daki eli kulagrndaki sosyalist devrimin bir parcas1 olabilecegini belirtiyordu. Marks'm bu yaz1lan, somiirge ve yar17

'

solliiirge iilkelerim,teki devrimlerin karakterine ili§kin tartt§malar ar;1smdan r;arp1c1d1r. Buna gore, bu tlir iilkelerin liberal burjuvazisi devrimci bir sm1f olmayJp, kendisini ala§agt edebilecek bir halk, hareketinden lirkerek bir askeri diktatorlligii tercih ederler. Azgeli§mi§ illkelerde r;al1§an halkin siyasal geli§ffii§ligi sagland1g1 takdirde sosyalist devrim miimktindlir.

Rus devrimi daha dogu§unda, marksist devrim ,kuram1m zenginle§tiren, hatta onu ana hatlanyla bir;imlendirecek olan meseleleri ta§1yordu. "Slirekli devrim" kuram1 bOylesine bir ardalanm liriinii olarak 1906 yilmda Troyki tru:afmdan Sonur;lar ve Olas1hklar) adh ki· tabmda, Rusya ir;in ve herhangi bir kar§1t tez, basit bir polemik olarak degil, marksist devrim kurammm Rusya somutundaki ifadesi olarak ortaya r;1km1§Ur. Gtiniin sosyal demokrat yazmmda 1917 ~ubat dev\rirni patlayana kadar, hatta Lenin'in Nisarr Tezleri'ne kadar, Rusya'da devrimin karakteri ve s1mf bile§imi, bir dige,r deyi§le ittifaklar konusun,da farkh anlay1§lar sergilenmi§Ur. Bunlardan ilki, men§evilderin devrimin karakterinin burjuva olacagmdan hareketle proletirya ile li· beral burjuvazi arasuida'ittifak ongoren anlayt§; ikincisi, devrimin kar;mllmaz k:arakterinin upk1 men§evikler gibi burjuva demokratik olacagmdan hareket eden, anc$ liberal burjuvaziyle ittifakt d1§layarak, devrimin koyliiliikle proletaryanm' ittifakmmm iiriinii olcagmr belirten bol§eviklerin anlay1§1. Ur;ii:nclisii ise, Parvus, Rosa Luxemburg ve Troyki tarafmdan savunulan devrimin koyli.iliikr;e desteklenen pro,letaryanm hegernonyasmda gerr;ekle§ebilecegi anlayi§tydi. Ancak1 devrimin karakteri konusunda Parvus ve Rosa, men§evik ve bol§evikler gibi ,dli§iinilyorlardi. Yani devrim, burjuva demokratik bir de,vrim ol.acaktl. Tror;ki ise demokratik devrimin sosyalist devrime donil§mesinin kar;mllmazhgm1 savunuyordu.

Bu derlemede yer alan bir makalesinde Trrn;ki "Ur; Anlay1§"dan sozeder. Lowy ise "dort tavir"dan s6zetmektedir. Burada tamamen bir tasnif sorunu vardrr. Eg~r liberal burjuvaziye kar§1 tavra gore degerlendirilecekse Men§evilder ve digerleri; devrimin karakterinin but. juva olmasma gore olursa Tror;ki ve digerleri; ~ger koyltiliigiin devrimdeki rolli denirse · ...Lowy'nin tasni& program. ar;1suidan da bir ar;1khk getirdigi ir;in onemli. · Lenin Nisan Tezleri'. ile eski bol§eviklere kar$1 ylirlittiigli mil-

cadel~yi kazanarak partiyi proleter devrime yoneltmi§ ve E~m Devrimi ile de fiilen tilm bµ, devrim oncesi teorik tarll§malar~ bir son ve- . rilnii§ oldu .. Ancak g6':mi§e yohelik bir bilanr;o da c1ki:rrtlmam1§trr. ·

I.

Tror;ki biirokrasinin bu tahrifatma kar§I, ii<; rus devriminin ve ikin- · ci r;in devriminin derslerinden hareketle 1928'de yazd1g1 Siirekli Devrim kitab1 ile Sonur;lar ve Olas1hklar ile temellerin'i koydugu dli§iincelerini teorile§tirdi. Yani artlk Rusya ya da e1e alman <;in ile smrrh olmayan: somlirge ve yar1-somlirge i.ilkeler ir;in gecerli bir devrim ktfram1 sozkomisuydu.

1

8

·Ui;Uncu Enternasyonal'de, ozellikle :tldnci .<:::in Devrimi ii~ ba§· layan (1925-27), s6mtirge ve yan-somlirge illkelerde devrimin gorevleri, · giic ilikilerinin karma§1khg1, bu. Ulkelerde orgiitlii proletaryamn zayifhg1, devrimci partiniQ heniiz gepr; .olmas1 ya da, bulunmamas1 devrimin karakteri iizerine bir ·tart1§maya yolar;mt§trr.

Bu tattI§malann arifesinde, Sovyetler Birligi'nde biirokraii parti ve devlet I<ademelerinde giicUnU kamtlam1§ bulunuyordu. Bilrokrasi emperyalizme kar§1 ha:i:eketlerle yetinerek, geryekte Lenin'in "i§i;ilerin koyliilerin demokratik diktatorliigil" formiilasyonu ile demokrasi d1§lllQa isim benzerligi bile olmayan bir formillasyonla, marksist devrim kurammm ir;ini bo§altm1§1:lr. Tek iilkede sosyalizm bu donemin liriinii bir "teori"dir.

Diinya proleter devriminjn somilrge ve yar1-somlirge Ulkeleri de ir;ermesi, ardmdan Sovyetler Birligi'nde stalinist kar1 devrimin ba§anya ula§mas1· silrekli devrim kurammm balang1r;ta. ongorillmeyen yeni boyutlar edinmesini zorunlu klld1.

1

<;::arllk Rusyas1 gibi azgeli§mi§lerin en geli§kini bfr Ulkede proleter deyrimin gerr;ekle§mesi bir ba§rna yeterli bir ad1m olmaktan uzaktl, Devrimin ataga gecerken uluslansala~mas1 halinde bu patlay1c1 kiv1lc1m bir i§lev gorebilirdi. Ancak devrimin emperyalist giir;lerce ku§atiimasn ve. ir;erde yeni olu§an sm1f bile§iminin bir iiriinii olarak, burjuva olmayan ama yonetici kast durumundaki biirokrasi egemenligini kurunca, bir "Yeni Yol" gerekti. Bu yeni yolun kar;mdmaz bir devrim oldugu, bilrokrasinin,Ekim'den artakalan ne varsa onlan gasbetmesiile kesinlik kazandt. , Boylece siirekli devrirh kuram1, "ihanete ugrayan devrim" ile 9

yeni bir alan! da ic;erdi. ' Ya§ad1g1m1z giinlerde SSCB, Dogu Avrupa.ve benzeri iilkelerdeki olaylar sosyalizmin yenilgisirii degil -c;iinkii bu iilkeler zaten sosyalist degillerdi- stalinist kar§1 devrimin sovyet toplumuna dayatttg1 tarjhsel · tkilemi, biirokrasinin bir i§c;i ayaklanmas1yla rn1, yani muzaffer bir devrim ile mi yoksa burjvuva kar§t devrimle mi tarih sahnesinden uzakla§acag1 ikilemini ac;1ga c;1karm1§trr.

Ote yandan, Nikaragua omegi var. Toplumsal ekonomik formasyonu itibar1 ile Nikaragua sanayile§meden, proterle§meden neredeyse soz edilemeyecek, yoksul· halk ,kitlelerinin' ezici c;ogunlugu olu§turdugu bir iilkey~i. Nikaragua'da devrimin temel malzemesi, tam da Marks'm ispanya iizerine yaztlarmda soziinii ettigi, halkm -Somoza diktatorliigiine kar§t- yiiriittiigi.i miicadelede saglad1g1 siyasal geli§kinlikti. Ancak sovyet devriminin ugrad1g1 emperyalist ku§atmayla mukayese dahi edilernez bir bic;imde, amerikan empery,alizminin Nikaragua'y1 bir yandan ku§atma, ambargoya almas1, bir yandan da kar§t devrimcileri alabildigine desteklemesiyle ulusun yeniden in§aSt c;abalar1 yerini esas olarak savunma kaygularma terketti. Boylece, c;ok geri' konumlani§taki Nikaragua gibi iilkelerde devrimin ya11ttlm1§hg1 halinde, .biirokr~tik bir yozla§maya ugramadan ve hatta benzersiz bir demokratik sec;imin dahi gerc;ekle§ebilmesine ragmeri -ki sosyalist demokrasi ac;1smdan, eksiklikleri ile birlikte en c;agda§ deneyim olarak onem ta§tmaktadir-ya§anan yenilgiler de teorinirt gec;erliligi ac;1smdan yeni sorgulamalan gerekli k1lmaktadrr., Siirekli Devrim kuram1 bu ac;1dan da yeni sorunlar ic;ererek giincelligini si.irdiirmektedir.

10

Siirekli Devrim Teorisi Pierre Frank Leon Troc;ki'nin geli§tirdigi siirekli devrim teons1, lV .Entemasyonal. ic;in, devrimci Marksizmin c;ag1m1zdaki en biiyi.ik k¥an1m1drr. Temet belgelerinin tiimUnde mevcut olup, programmm aynlmaz bir parc;asm1 olu§turur. Siirekli devrim teorisi, henUz insanhgm ezici c;ogunlugunu barmdrran somiirge ve yan somiirge i.ilkelerde ya§ayanlann, sosyalizme varmak ic;in sec;mek .zoninda olduklart stiatejiyi ifade eder. Bu teorinin anlam1 §Udur: XIX.yy'm sonlarmda, di.inya c;apmda sosyalist toplumu in§a .edecek olan i§c;i devleiierini olu§turmak, sadece ileri sanayi top-lumlannm i§c;i sm1flar1 ic;in gec;erli bir hedefti. Ancak, Ekim Devrimi ile ac;dan donemde 'bu hedef artlk, muglak bir tabir olan iic;iincii diinya iilkeleri ad1yla amlan iilkelerdeki en geni§ i§c;i ve koylii emekc;i kitleleri ic;in de gec;erlilik kazandi. Burjuva demokrasilerindeki tek kaygtlar1 oy ve sec;im hesaplar1 olan sosyal demokratlarm bu teoriyi siirekli olarak es gec;melerine §a§mamak gerek. Aym §ekilde, i§c;i devletleri biirokrasilerinin de slirekli devrime kar§t amans1z bir mi.icadeleye girmi§ olmalarmda §a§tlacak bir §ey yoktur. Stirekli devrim, saglanmasi mtimktin olmayan bir uluslararas1 statiikoyu korumak amac1yla geli§tirdikleri "ban§ ic;inde bir arada ya§ama" politikalan ve "tek tilkede sosyalizm" tezleriyle c;eli§mektedir.

Stirekli devrim teoiisi devrimci Marksizmin en btiytik kazammm1 · · olu§turdugu ic;in de dogu§u oldukc;a ~zun ve sanc1h olmu§tur. Burada 11

bu siireci haurlatmakta yarar oldugu kamsmday1z. Marx'm an.lad1g1 §ekliyle, siirekli devrim, yani "her tiirlii sm1f hakimiyeti ile uz" la§may1 redde-den bir devrim ..."(1), once feodal toplumdaki pre· kapitalist. veya pro-kapitalist giii;}erin ilk miicadeleleri ile u~ vermeye ba§ladi. bmegin Almanya'daki reform doneminde, Thomas Miinzer yonetiminde Luther'e k~1 giri§ilen koylti sava§larmda.(2) Bu ui; vermeler XVll. yy'daki ingiliz (levrintinin Levellers'lan ve Diggers'lan ile d~ha belitgin halt< gelmeye.ba§ladi.(3) Ancak meseleniri iyice ai;1khk kazanmas1, XVlll.yy'.daki Biiyiik Frans1z Devrimi'ne rastlar. Sosyal e§itsizligin her tiirlilsU- tamamen yok edilinceye kadar devrimi siireklile§tirmek ve bu amai;Ia ctevrimci diktatorlilgii olu§turmak fikrini ilk ortaya atan Marat oldu. Bu silrei; ii;ersinde olu§an baz1 ak1mlar, devrimi en radikal Jakoben fraksiyonlann hedeflerinin d_ahi otesine ta§1may1 amai;hyorlardi.(4) Babeuf ve E§itler, bu he-defleri yeniden ele alarak daha ai;1k bir kimlik kazandirdilar.(5) Daha sonralari yasa dI§l yollardan yayllan, ozellikle de illegal ko§ullarda Buanarotti tarafmdan :savunulan bu gorU§ler, 1848'de yeniden gii9 kazanru. Marx da bunlar1 tarihi degerlendirmelerinei sosyalizme dogru ilerleyen insanhgm yoc luna katti.

Marx Ve 1848 Devrimleri 1848 Devrimleri srrasmda, siirekli devrim konilmlanm ilk savunan Blanqui oldu. Buanarotti tarafmdan yeti§tirilen Blanqui; 1830 Devrimi sirasmda, her cinsten burjuvanm devrimi nasil kendi 91karlar1 Jehine yonttuklarm1 kendi deneyimleriyle ya§am1§, bu yiizden de Fransa'da gei;ici hiikiimet kuru~ur kQ.rulmaz siirekli devrimden yana tavrr alffil§llr. Blanqui'nin ·dii§iincelerinde · bugiin muglak olarak degerlendirebilecegimiz bir siirii nokta mevcuttur; ancak bu yazmm amac1 bunlarm incelenmesi degildir. bnemli olan, Blanqui'nin kii9iik burjuva ,onderlikten kaynaklanabilecek tehlikelerin 9ok ai;lk bir .bii;imde bilincinde olmas1 ve devrimi sosyalizmin nihai zaferine dek siirdiirmekte kararh olmas1d1r. Marx elbette Frans1z Devrimi'nin tarihinden bihaber degildi; nitekim Paris'te geyirdigi 1843:-44 yrllarmda bu konuda incelemelerde bulunmu§tu.(6) Ancak devrimin geli§imi hakkmda onceleri Blanqui'ninkinden oldui;a farkh gorii§lere sahip oldugu da bir geri;ek. Ne var ki, olaylann akI§1 Marx'1 dii§j.incelerini net. 12

v ,,_

le$tirmege ve stratejik ve taktik kon.utnlarm1 diizeltmeye sevk etti.· Her ne kailltr 1848'de hii;bir tetriaslar1 olmadiysa da, Marx Blan· qui'nin devrlm .srrasmdaki tutumunu takdir. ediyor ve 1850'de ·yazdtg1 Fransa'da Smtf Miicadelesi adli eserinde; "siirekli devrim" deyimini kullanarak Blanqui'ye attfta ~ulunuyor: . "...pro1etarya giderek devrimci sosyalizmin etrafmda, burjuvazinin kendiliginden Blanqui'rtin adm1 · verdigi komiinizmde birle~iyor. Bu sosyalizrriin i~erigi, devrimin siirekliligirtin ilan1; genel anlam1yla si~ mflar arasmdak:i ·farbhklarm giderilebilmesi i9in ;wrunlu bir ge~i§ olarak proletarya diktatOrlilgii; bu farkhhkl~n dayanag1 olan. ttim ilretim ili§kilerinin yok edilmesi; bu ilretim ili§kilerine denk dii§en tum sosyal ili§kilerden kaynaklanan tiim fikirlerin al rust edilmesidit. ti • Marx bir siire sonra, Neue Reihische Zeitung'da komUnizm1n yu" ·. kardaki tamrtum yeniden ele aldi ve hatta 1850'de Marksistlerle l3tanquistler ortakla~a bin'.lrgUtkurdillar: Devrimci Komunis.tler Evrensel Dernegi. Kisa omilrli'.i olan bu orgtitiin ttlziigilntin birinci maddesi §0)'ledir: · "Orgiitiln hedefi tiim' ayncahkh s1t11flar1 al~g1 etrnek; insanogluriun son birle§im §ekli o1an k;omiirtiim ger~ekle§inceye ka~ar, devrimin siirekliligini .koruyatak bu ayncaltkh sm1flan proletarya dik:tatOtiugunun hoyundutugu alitnda tutmak. "(7) ' . Mart l8.50'de, Altnanya'fia KomUnist .Ligas1 yeniden olu§urken, Marx ve Engels bu kez daha a~Ik bir anlam kazandrrdddan "sutekli devrifl1'' dtyitnini Komunist LigasJna ffitap'ta bir kez daha: kultanddar. Kontunist Manifesfo'da soylediklerini, yani Avmpa'run ti'.imlinde burjuva devrilninin dogrudan dogmya gilndelride oldugunu, ancak bunun kisa siireli .bir a§ama olacag101, yerini sm1fs1z bir toplum.a: vatacak Olan prole~er devrimine brrakacag1,m yineledikten sonra, siitekli devrim kavratrum eldeyerek, burjuva devrimi siirci:indeki s1 mflar atas1 ili§kiler kon:usunda i;ok onemli bir tav1r alddar. Marx ve Engels'e gore, ·burjuvaiara ve kii\]iik burjuva1ara kar§1, ozellikle de X:IX.yy'in ortal:armctaki bu .devrimterde genellil<le oncil .rofii oynayan en .ilerieileri de dahil olmak fizere ktii;iik burjuva demokraU<ir1na: kar§1, \ ernek¢ilerin, bu devrimlerde bile, kendi bagtmsiz orgutlerinde birle$ip . kendi bag1msizpolitikalarmi saptamalari ve o dortemde ''demok,asi" genel ba$1g1 altmda toplanan•bu unsurlan dii§rnan bellemeleri gerekir.

13 temmuz 1851 tru'ihinde Engels'e yazd1&J bit mektupta Marx §oyle 13

~~

diyor: "Bu Hitap ozunde, demokrasiye kar§z bir sava§ planzndan ba§ka bir§ey degildi." Hitap sadece feodal toplurnun art1klarma kar§t ortak rni.icadeleyi ongorrnekle ka11myor, bunlara kar§1 sava§an s1mflann ifadesi olan siyasi olu§urnlar arasmdaki ili§kileri de ele a11yor.

Bu fikir belli belirsiz bir §ekilde de olsa Manifesto'da yer alrn1yordu. Hitap bir ai;:1dan da, oyle oldugu ai;:1k9a belirtilrni§ olrnasa dahi, Marx ve Engels'in, Alrnanya'daki devrirn sirasmda izledikleri taktigin bir ozele§tirisi sayilabilir. Devrirn sirasmda Alrnanya'ya dondiikj.erinde Marx ve Engels'i KOln dernokratik orgi.itiine kablrnaya si.iri.ikleyen olas1 nedenleri burada tart1§acak degiliz. Ancak kesin olan §ey, 1850'de, devrirnin yeniden at.lhrn yapacagma inandiklan ve bu ne- ' denle de Korniinist Ligas1'm yeniden orgi.itledikleri s1rada Marx ve Engels'in, orgi.itiin, partilerinin iiyelerini, daha onteld taktiklerini tekrarlarnarnak konusunda uyardlklandir.

1850'den sonra Marx siirekli devrim konusunu bir daha i§lemedi.

(8) Ancak yine de, 16 nisan 1856'da Engels'e yazd1g1 bir mektupta §Unlar1 soyledigini belirtmekte yarar var: "Almanya'da her~ey, proleter devrirninin, koyli.i sava§mm bir ti.ir kopyas1 ile desteklenmesine bagh.

Bu ba§arilabilirse i§ler yoluna girer."

Burada artik saz konusu ohm, proletaryanm burjuva devrirni s1rasmda burjuvaziyle ili§kileri degil, proleter devrimi s1rasmda proletaryayla koyli.iliik arasmdaki ili§kilerdir. Marx daha sonra bu ai;:1klarnasm1 geli§tirrni§ degil. Troi;:ki, 1905 devrimi s1rasmda si.irekli devrim kavram1m yeniden ele alacaktrr. Bunun ko§ullanm incelemeden once, Marx'm Rusya'daki olas1 bir devrimin sorunlar1 hakkmda 188d y1llannda geli§tirdigi baz1 dii§i.inceleri inceleyecegiz.

Marx Ve 1880'1erde Rus Devrimi Sorunu Marx'm omri.iniin sonlarma dogru i;:arhk Rusyasmdaki olasIIIklara ili§kin olarak geli§tirdigi dii§i.inceler "stirekli devrim" ile dogrudan degil, ancak dolayh yoldan ilintilidir. Daha dogrusu, Troi;:ki'nin ilerde "e§itsiz ve bile§ik geli§im" diye n1telendirecegi kavrarnlara ili§kindir.

Marx ve Engels i;:arlik Rusyasmm ekonornik ve sosyal sorunlar1 ile i;:ok yakmdan ilgiliydiler ve hatta bu konu i.izerine bir i;:ok yaz1 yaz14

~pf.'

tDI~:~'.

dilar. Sovyetler Birligi'nde (Rusi;:a) yaymlanan, Rus devrimcileri ile yaz1§malar1, yakla§1k 300 sayfalik bir c;;ilt olu§turuyor. Marx'm bu sorunlara ilgisi:o kadar biiyi.iktii ki, 50 ya§mda Rus9a ogrenmeye ba§ladl.

Di.i§i.inceleri, doneminin bir i;:ok Rus devrimcisini te§vik etmi§ ve Kapital'in Almanca di§mda bir dildeki ilk i;:evirisi bu Rus devrimcileri tarafmdan geri;:ekle§tirilmi§ ve yaymlanm1§trr. Popiilistlerden olu§an bu grup, Marx'tan, Birinci Entemasyonai nezdinde temsilciliklerini iistlenmesini talep etmi§tir. 1879'da aralarmda bir bOliinme olmu§ ve ba§Im Plekhanov'un i;:ektigi bir grup ayrilmi§trr. Plekhanov 3-4.yil sonra Marksist oldugunu ilan etmi§ ve' RuSya'mn kapitalist geli§me a§amasmdan gei;:mesinin ka9milmazhgm1 savunmu§tur. Buna kar§m, popi.ilist dii§iince, Rusya'mn bOyle bir a§amadan gei;:meden de sosyal1zme varabilecegini savunuyordu. Marx bu tartl§mada popi.ilistlerden yana tavrr alm1§trr. Pl~khanov tarafmdan yaymlanan Komi.inist Manifesto'nun Rusi;:a bask1sma 1882'de yazd1g1 onsozde Marx §oyle der: "Ancak Rusya'da kar§1m1za i;:Ikan olgu, htzla ye§eren kapitalist dolandmc1hgm ve yeni ui;: vermeye ba§layan toprakta ozel mi.ilkiyetin yan1s1ra, topragm biiyi.ik bir bOli.imiini.in koyli.ili.igi.in ortak miilkiyetinde olu§udur. 0 halde soruyu §Oyle sormak gerekir: Eski i;:aglardaki topragm ortak miilkiyetinin bir §ekli olan Rus obchina's1 onemli olQiide kemirilmi§ olmasma ragmen, dOgrudan dogruya, komiinist ortak mi.ilkiyetin en list a§amasma gei;:ebilir mi? Yoksa tam tersine, once bat1dakinin benzeri bir pari;:alanma si.irecinden gei;:mek zorunda 011?

"Bu soruya bugi.ih ii;:in verebilecegimiz tek cevap §udur: Eger Rus devrimi, batidaki bir proleter devrimin habercisi olur ve bOylece ikisi birbirini tamamlayabilirse, o zaman Rusya'da topragm ortak miilkiyeti komi.inist bir geli§me.nin kalkI§ noktas1 olabilir."(21 ocak 1882) Aym donemlerde -bu kez Frans1zca yazan- Marx, Rus dergisi Otetchestwennie Zapiski'ye (Vatan Y1l1Iklar1) ekim 1877'de yazd1g1 bir mektupla, m.art 188l'de Vera Zasulii;:'e yazdlg1 diger bir mektup ve bu mektubun taslagmda, konu iizerinde daha ayrmtih olarak duracaktrr.

Engels'in, Zasulii;:'e, Rus dergisine yollanan mektubun bir kopyasm1 iletmi§ olmasma kar~m, mart 1881 tarihli mektuptan haberdar olmad1g1 anla§thyor. Bu mektup ve taslak, Zasulii;: ve Plekhanov grubu tarafmdan unutuldugu ii;:in, ancak i;:ok bi.iyi.ik bir gec.ikmeyle, Lafargue 15

ve Axeltod'un ar§ivlerinde Riyazanov t:arafltldan bulunabiliyor ve 1920'1erde yaymlamyor. Bu metinlerin onemli bOIUmlerinden birka91 ~oyle: · . ''Bakettigi tfun derin sayg1yla and1gim bu ki§i btiytik bir Rus bilim adam1 ve ele§tirmenidir (<;emi§evskD. Yazchgt tistUn nitelikli ma·kaleletde i~ledigi konu, Rusya'nm, liberal ekonomistlerin isteklerine uygun bir bi9imde, kirsal komiinteri ylklp kapitalist sisteme g~erek mi i§e ba$lay~cag1; yoksa, tam tersine, kendi tarihi verilerini geli§tirerek, kapitalizmin i§kencelerinden gC9meden, rmiyveleripi toplalllay1 ba§artp b~aramayacag1dlr. Yazar bu son $Ikkm ge9erli oldugu kamsmda ...Ben de.bu konuda gorti§lerini payla§1yotum... <;agda§ Rtisya'riln ekonomik geH§imini adam aktlh inceleyebilmek i<;in Rus9a ogrendim ve y1llarca konuyla ilgili resmi ve gayn resmi yaymlan izl¢im. Vatd1g1m sonu9 §u: eger Rusya, 186l'den J;>u yana ilerledigi yolda geli~meye devam ederse, tarihin bugtine dek bit halka bah$ ettigi en biiyiik olanag1 tepip, kapita1ist rejimin tiim ka9m1Imaz seriivenlerine katlanmak zorunda kalacak:trr...

Rusya eger Bau Avrupa devletleri gibi kapitalistbir iilke olacaksa -ki son ydlarda bu yonde epey 9aba sarfetti- bu ancak onceden, koyliiliigiin btiytik 'for kesimini proleterle~tirme pahas1na olabilit. Bundan son:ra bir kez kapitalist rejimin kucagma oturdu mu da, diger gunahkar halklar gibi kapitalizmin ac1mas1z yasalanyla kat$I kar~1ya kalacaktrr."

(Ottetshestwennie Zapitski'ye mektup, Ekim 1877) "Sonu(,: olarak, bu hareketin (kapitalist iireti~in geli§iminin) 'farihi a<;1dan: ka9mtlmazhg1' a9tk<;a Bati Avrupa ul:keleriyfo.s1mthdir... Yani bu batth geli§imde soz konusu olan, bir ozel miilldyet bir;iminin diger bir ozel miilkiyet bi9imine dot1ii§timiidilr. Rus koyltileri orneginde ise, tam tersiQe, ortak millkiyetlerinin 5zel mtilkiyete donii§ttittilmesi sozkonusu ofabilir. Bu bakimdan, Kapital'de geli§tirilen analiz, krrsal komiini:in canhhg1 i9in ne olumlu ne de olumsuz bir aeden getirmemekte. Ancak ozgiln · kaynaklardan toplad1g1m ·malzemelerle yaptigim c:;zel inceleme sonunda, bu komttntin Rusya'daki sosyal yenilenmenin dayanag1 olabilecegine ikna oldum. Ne var ki, bu nitelikte !bir i§lev .gorebilmesi i9in, once ona her yonden saldrran za.tarh etkiletin bertataf edilmesi sonra da kendiliginden geli~imin ttim olagan . $artlarmm saglanmas1 gerekir."

16

1

..

·

'11;",',,

l~' ,M,

(Vera Zasuli9'e mektup, S·Mart 1881) : "...9iinkti R.usya'da,. olaganustti ko§ullarm bir araya gelmesiyle, ·hfila ulus~ olr;ekte yerle§ik olan ktrsal komiin, ilkel ()zelliklerinden giderek s1ynhp, dogmdan dogruya ulusal 9apta kollektif tiretimin ogesi olarak geli§ebilir. i§te zaten bu yiizden, yani kapitalist tiretimle 9ag~ . oJmanm Verdigi ()zellikle, kapitalizmin · (korkun<;) iITTenc mertialelerinden g~meden, onun olumlu yonlerini oziimseyebilir. Rusya modem diinyadan tecrit edilmi~ bir ~ekilde- ya~am1yor; Dogu Hindistan gibi, yabanc1 birfatihin av1 durumunda da degil.

Eger Rusya'daki kapitali~min merakhlan bu ttir bir geli§imit'l teorik olarak·miimktin olmad1g~m iddia ederlerse, onlara §U soruyu sorar1m: Makineleri, buharh gemileri, demir yollanm kullanabilen Rusya'da mekanik sanayii, BatI'daki gibi uzun bir kulu9ka doneminden gC9mek zoninda mi kaldI sanki? Peki, a9tklas1nlar bakalmi, nastl oldu da, olu§umu Bati'da ytizy1llar alan degi§im mekanizmalarm1 (bankalar, kredi ~irketleri vs) goz app kapaymcaya kadar iilkelerine sokabildiler?" · (Vera Zasuli9'e mektubun birinci. taslag1) Marx'1n §U birka9 ciimlesini aktarmakla yetindigimiz metinleri, ayrmtih bir bi9imde incelemeye deger. Bu metinlerin a91ga ~tkartt1g1 olgu; Maix'm, kendi doneminde, hentiz ekonomik olarak geri bir toplumu, lqlpitalizm a§amasmdan gC9meden, mtimktin oldugu kadar akil~ c1 .bir bi9imde sosyaliime ula~trracak yontemleri nas1l tasarladtg1drr.

Burada .()nemli olan bu yoritemlerin kendileri degil, Marx'm dii§iince bir;imidir. Ancak burada inceledigimiz konu ar;1smdan, bu metinlerin §U dii§tinceleri a<;1ga 9tk~tttklanm soylemekle yetinebiliriz: a)Komtinist Manifesto'da a91klanan, toplumun geli~imi ,ile ilgili ''§ema" (feodalizm-kapitalizm-sosyalizrn), Marx a9tsmdan sadece Avrupa, ozellikle de Bau ve Orta Avrupa ir;in gC9erlidir; ba§ka yerlere, ornegin Rusya'ya, mekanik bir bi9imde uygulanamaz ·ve uygulanmamahdrr. b)6zel miilkiyetle heniiz kar§tla§mam1§ olan Rusya, "krrs.al komtin"e dayanarak, kapitalist \iiretim bi9imini atlay1p sosyalist top· 1uma ge9ebilir. Bunu yapabilirse "btiyiik bir tarihi frrsat" yakalam1§ olur, 9iinkti 'boylece kapitalizmin dogurdugu belalar1 tammaktan kurtu:lmu§ olur. c)Bauda, sosyalist tophlmun yolunu a9an bir proleter deVrimle denk dii§mesi sayesinde, far "dt§ yardtm" jJe, kapitalizmin "olumlu ka17 _

zammlanmt' kullanarak bunu gen;:ekle§tirebilir.

Bu metinlerde ortaya r;1kan, Marx'm tarih konusunda her hangi bir donuk, mekanik gori.i§ten. ka9md1g1 ve ·ilk.bak1§ta acaip kar,:abilecek birle§imleri, geri toplumlann bir anda, daha ileri toplumlann r,:ok uzun stirelerde ancak olu§turabildikleri elemanlar1 oziimseyebilmesini ongorebildigidir. Aslmda bu, Tror;ki'nin Rus Devrim Tarihi adh. eserinde "e$itsiz ve bile§ik geli§im" olarak adlandlrdlg1 olgudur. · (9) · Marx'm bu metinleri, ozellikle, daha o zamanlar biiyiik olr;iide dev, rimci olanaklar t~1d1gma inandlg1 Rusya'yla ilgilidir; ancak bu tiir dii§iinceleri yabanc1 i§gal altmdaki somtirge iilkeler ir,:in yazmaktan da kesinlikle kar;mm1§trr. · Bu metinleri yazdlktan bir kar,: yll sonra olen Marx, omriinlin sonuna dek bu konumlan savundu. bliimiinden sonra da Engels, daha birkar; yll aym gorli§leri savunmaya devam etti. Plekhanov ve grubu iSe daha 1877'de Rusya'da kapitalizmin geli§imini kar;mtlmaz olarak gori.iyordu; 1890'larda, yani omriinlin sonuna dogru, Engels, Rusya'da kapitalizmin geli§iminin Plekhanov'u hakh r;lkard1g1m kabul ederek, Plekhanov'un gori.i§lerini benimsedi.

Ne. var ki Plekhanov, Komiinist Manifesto'ya ve genel olarak Marksizme oldukr;a mekanist bir yorum kattl. Soyle ki, Marx'm yukardaki satrrlarda alum r;izdigi olanaklar1, yani ozlimsemelerle belirli a§amalar1 atlama konusunu es ger;en Plekhanov en geri iilkelerin ka91mlmaz bir bir;imde en ileri iilkelerin geytikleri a§amalann t1patlp ayms1 veya benzerinden ger;mek zorunda olduklanm iddia etti.

Siirekli Devrim Ve 1905 Ve L917 Rus Devrimleri Rus Sosyal Demokrat i§r;i Partisi'nin 1903'te Londra'da yapdan 11.Kongresinde geiecekteki Rus Devriminin niteligi konusunda herhangi bir temel gori.i§ aynhg1 belirmedi: Devrim, bir burjuva devrimi olacak:u: Delegelerin ongordiikleri, devrimin bir burjuva dernokratik cumhuriyetini ve bir kurucu meclisi doguracag1 ve emekr;ilerin ·de bu sm1rlar i<;erisinde kendi haklan ve gelecekteki sosyalist toplum ir;in miicadele verecekleri yolunda idi. Lenin de, Tror;ki de Kongre'nin bu tutumuna lGtr§I r;lkmadi. Ancak, r;ok kisa bir slire sonra, politik fa18

'

aliyetlerinde Lenin'in koylii sorununun devrimdeki yeri lizerinde durmaya ba§lad1g1 dikkati r;ekerken; Tror;ki de Rus liberal burjuvazisinin Qdlekligini vurgulayarak, kendi lilkelerindeki devrimler srrasmda Frans.iz ve lrigiliz burjuvazilerinin tavr1yla Rus. burjuvazisinin tavnm k1yaslar. Lenin ve Tror;ki'nin bu gorii§leri onlan iki yll sonra varacaklan sonur;lara haz1rlar nitelikteydi.

1905 Devrimi suasmda ve sonrasmda bu konuda yeni gorii§ler olu§maya ba§lar. Plekhanov ve Men§evikler eski ttitumlanm slirdiiriiyprlard1; yani -hedeflerinin niteligi ar;1smdan burjuva demokratik olan- Rus devrimi, burjuva partilerince yonetilen bir burjuva cumhuriyetine varacak ve bu burjuva/demokratik cumhuriyeti ir,:erisinde, i§<,:i partisinin kendi ir,:in ongorecegi hedef, iktidan ele geyirmeyi veya ·devrimci bir hiiklimete kaulmay1 dii§linmezden once, i§<;ilerin konumlarm1 ·ve kazammlanm savun.makla sirmh kalacaktrr. Rusya, ingiltere ve Fransa'nm izinden giderek, uzun bir burjuva demokrasisi donemi ya§ayacaktrr. Plekhanov ve Men§evikler 1917'de de hfila bu gorli§teydiler.

Lenin ve Tror,:ki ise tam tersine, devrimin ilk hedeflerinin burjuva/ demokratik niteligini unutmaks1zm, ba§ka <,:Ikt§larm da miimklin oldugµnu dii§iinliyorlardi. Her ikisi de burjuvazinin devrimdeki oncli roltinii ve gelecegini inkar ediyordu. Lenin'in ongordilgu olas1hk bir "i§<,:i-ko'ylii demokratik diktatOrliigii" idi. Tror;ki'ye gore soz, konusu olan ise "koyliiltik tarafmdan desteklenen bir i§<,:i kiikiimeti" idi. Bu hiikiimet devrimin sijrekli .devrime donil§tiiriiliip geli§tirilmesi sorunuyla kar§1 kar§1ya kalacak ve devrim, uluslararas1 sosyalist devrimin bir parr;as1 olacaku. Tror;ki'nin Rus Devrimi (J~ Anlay1§ adh denemesinqe(lO) donemin tarU§malarmm aynnuh bir incelemesini bulmak miimkiin. Burada inceleyecegimiz, Troyki'nin siirekli devrim teorisi ve geli§imidir. bncelikle. belirtmemiz gerekir ki, Troyki bu teotiyi §imdiye kadar ineeledigimiz noktalardan kalkmaritk irr§a etmi§ degildir. Bu teori Tror;ki ar;1smdan soyut bir r;Ikarsama, Marx'm tlimcelerinden kalkman soyut bir birle§im degil, ya§anan devrimin incelenmesinin tiriiniidiir; .ozellikle de devrim esnasmda i§<;f sm1fmm rolii ve agirhg1, buna kar~m burjuvazinin zay1fhg1 ve izledigi politika a~1smdan. Aynca yine eklememiz gereken bir nokta da, Lenin'in de, Tror,:ki'nin de vard1gi sonur;iann 1905 Rus Devrimi'nin deneylerine dayan1yor olmas1dlr. Ancak ·ne Lenin, ne Tror,:ki bu sonur;lar1 ge19

nelle§tirip b~ka iilkeler i9in de ge9erli lolmaya yeltenmedi. 1917 D.evrimine kadar ikisi de kendi vard1g1 sonu9latdan vazge9medi. Bu arada, <;in'de, iran'da, Tlirkiye'de Meksika'da burjtiva devrimleri gerr;:ekle~ti. Bu konuqa elimizde Tror;:ki tarafmdan ·kaleme a11.nm1~ her . hangi bir metin mevcut degil. Lenin ise, Sun~Yat-Sen'in "sosyalist" nuttiklann1Il titopyadan oteye gitmedigini savunuyor Ye <;in burjuva.Zisinin XVII. ve XVIII. yy'daki devrimci burjuva atalarma lay1k oldugunu, <;in' in. ontinde ·de btiytik bir kapitalist gelecek oldugunu soylUyordu.(11) _ 191 TdeLenin, Nisan Tezleri'nde artlk "demokratik diktatorltik"iin soziinii etmiyor, devrim i9in iktidarm sovyetlere ger;:mesi hedefini one siirerek de facto (fiilen) Troyki'nin stirekli devrimihin 9er9evesine kauhyordu. Bu, ttim dtiriist tarih9ilerin, okuinasm1 bilenlerin ve fraksiyoncu kolrenli politik onyargllarla hareket etmeyenlerirt kabul ettikleri ,bir ger9ek. Ekim devriminin zaferi, Tror;:ki'nin 1905 Devrimi s6nrasmda gelf§tirdigi tahminin parlak bir bir;:imde dogrulanmas1drr.

Aym zamanda da, <;arllk Rusyas1 ir;:in ve sadece onun i9in ifade edildigi §ekli:yle, stirekli devrim teorisinin dogrulugunun bir kamudrr. ·191 Tde ve sonraki ilk ylllarda hie kimse, hat ta ne Lenin ne de Tror;:ki, bu konudaki ger;:mi$ teorik aynllklarla ilgilendi; devrim ir;:in oliim kal1rn sorunu ba~kameselelerden tabii ki oncelige sahipti. Boylece devrimden once Lenin'in pe§inden gitmi§ olan ve bir k1sm1 Nisan Tezleri konusunda karars1z olan bircok eski Bol§evik her hangi bir ozele§tiride bulunmadan eski gorii§lerini muhafaza etti. Bu da ancak birkar;: yd sonra, devrimin yozla§ma siirecinde ortaya 91ku.

ve

Komiinist Enternasyonal Ve . Somiirge Devrimleri

<;~bk rejimi tarafmdan ezilen veya Rusya'ya kom§u olup devrimin ayaklandrrd1gr· milliyetler sorunu devrimin ilk y1llarmda gundeme gelen bir ba§ka zorlu mesele idi. Dolay1s1yla' ulus'al sorun ve somiirgeler konusunda .Komtinist Enternasyonal'in (KE) ozellikle ikinci, dordiincti ve be§inci kongreleri tavrr belirlemek zorunda kaldi. Bunlar1 inceledigimizde §unlan gorebiliriz:.

1) KE uluslarm kendi kaderlerini tayin hakkm1 "aynlma hakk1 dahil- kabul ediyor. Bu konu, donemin devrimci Marksistle:t~ a9120

smdan dahi, kesin olarak kabul edHen bir. nokta degildi. Lenin'e, .ozetle bu hak sadece burjuvaziye yarayacakllr diyen Rosa Lux.emburg'un bu konudaki ele§tfrilerini hatrrlatmak yeterli. Devrim oncesinde RSDiP'de bu sorun tamamen es ger;:ilmi§ti, Mesela Plekhanov, bir Ukranya sorununun varhgm1 dahi inkar ediyordu.(12) 2) Uluslaiaras1 i§yi hareketi tarihinde ilk defa KE 'emperyalizme kar§1 sava§an somiirge halklannm ve uluslanmn sosyalist devrimin miittefigi olduklarm1 veya olabileceklerini ongoriiyor. 1914 .oncesinde II.Enternasyona1'de baz1 partiler somiirge seferlerine §iddetle lcar§1 91k'> mi§, 'ne var ki bu mutlaka. somiirgecilige kar§l bir tepki anlamma gelmemi§tir• hatta somiirgeciligin hararetli savunucular1 da mevcut idi.

KE'e kalllan eski sosyalist kadrolati somlirge halklarma kar§1 cehaletlerinden .ya da onyargtlanndan kurtarmak k~l<J.y i§ degildi.

(II.Kongre'de italyan Serrati'nin tutumu ve IV.Kongrede Frans1z partisinin Sidibel-.Abbes seksiyonunun tavnna balamz.)

3) KE, somi)rgelerdeki komiinist partilerin bu iilkelerde sava§ari diger anti emperyalist gii9lerle ittifaklar kurmas1m ongoriiyor, ancak kesin o1arak bag1ms1zhklanm korumalan yontinde tavir ahyor..Ancak uygula'!lada bu nokta tart1§ma konusu oluyor. Nitekim Il.Kongre'de, Endonezya'da kahramanca 9arpt§an Hollandah Sneevliet -Maring Sa~ reket- islam 'm katihm1 sorusunu giirtdeme getirirken, IV .. ve V. Kongre'de, <;tnli delege Komintang hakkmda oldukr;:a muglak tabirler kullan1yor. · 4) KE baz1 iilkelerin kapitalist a§amadan ger;meden de sovyetik cumhuriyetlere donff§ebileceklerini ongoriiyor. Ancak bu tutumun. bir yandan diinya r;:apmda sosyalist devrimin kis~ siirede zafere ula§mas1 olas1hg1, oie yandan, bu olas1hg1rt, ozellikle. <;arhk imparatorlugu'nun eski topraklar1yla ilgili olmasma bagh oldugunu soyleyebiliriz. Kesin olarak KE'in dii§iincesinin, o donem r;:ogu heniiz ke§fedilmemi§ olan, · Matx'm yukarda soziinii ettigimiz metinlerinden kaynaklanmad1gidrr.

'KE'in bu konudaki katktlarmm son derece onemli oldugu ku§kusuz, ancak siirekli devrimin sozii ger;:medigi de bir ger9ek. Aynca bu katktlar, mUttefik olarak dii§iiniilen milliyetr;:i devrimci giir;:lerin s1n1fsat ir;:erigi konusunda da bir dizi kar1§lkhg1 ir;:ermekteydi. Ote yandan, bu uluslardan gelen militanlann r;:ogunun Bol§eviklerin anlad1g1 tiirden bir sosya'tizm konusunda. pek net fikirlere sahip olmad1klan da bir ge:tr;:ek. Bir kism1 (iran'da Sultanzade, Tatar Galiayev) Bol§evizme 21,

ge!Jni§ti. Baztlanise, ornegin <;inli Sun-Yat-Sen, sosyalist olduklanm ilan ediyorlard1; oysa buglin onlann "sosyalizminin" ne menem bir§ey oldugu 9ok iyi bilinmekte.

Dahas1, sosyalist cumhuriyetlerden sozedildigi baz1 yerlerde dahi (11.Kongre) herhalde kafalar kari§iktl: Koyliiltikten destek alan pro~ letarya diktatorlligti kavram1 .a91k bir bi9imde konulmam1§fi; bu nedenle de herhalde bir9ok eski Bol§evigin kafasmda "demokratik diktatarltik" gibi bir ara formiil olanag1 mevcuttu.

Metinlerin di§mda bir de uygulamaya bakmak gerek. Somtirge alanmda KE'in yaptig1 onemli 9ah§may1 kti9iimsemeden, ele§tirel. gozle incelemekte yarar var. 11.Kongre'den sonra bir de "Baku Kongresi" toplandl. Bu toplantl dogu halklanm emperyalizme kar§t sava§a 9agirdl, ozellikle de ·bu m,:suz bucaks1z imparatorluk iizerinde hliktim stiren ingiliz emperyalizmirie kar§i. Bu bir cihad c;agns1yd1; sozkonusu iilkelerdeki en gerici gilc;ler te§hir ediliyordu. Ancak belli ba§h nutuklarda -KE ba§kan1 olarak onun adma konu§an .Zinoviev'inki de dahil- ~e proletarya diktatarliigiiniin, ne de tabii siirekli devrimin ad1 dahi ge9ti.

KE'in V:Kongre'sinde, <;inli delege, <;in KP'sinin Komintanga girmesinden. yana tavir 'alirken Ttirk delegesi Faruk, Tlirk komlinistlerinin Kemal Atattirk'le olan talihsiz de1-,eylerini hatirlatarak ona kar§1 milcadele sorununu glindeme getiriyordu.(*) KE yonetimi birincisini desteklerken, ikincisini ha§ladl: Ttirk deneyi hakkmda, ilerde soztinti ede,cegim Zinoviev'ih Nisan 1927 tarihli tezlerindeki bir

1-;

Sol Muhalefet Ve 1925-1927 <;in Devrimi

*)Tiirk delegesi Faruk'un (~efik Hiisnii) konu§mas1mn tam metni ii;;in Bkz; Mete Tun~y: Tiirkiye'de Sol AkJIDlar, Ankara 1978, 3. baslm, s.349-354. ~efik Hiisnii'niin

konu§masmda Frank'm auf yaptlg1 boliiln §6yle: "... Ulusal devrinl sm1rlarma ula§mami§tlf, ama bu sm1rlar goriilebilir ve en koktenci burjuvazi bile bu smulan a§amaz.

Bunu ancak proletarya yapabilir ve emperyalist boyunduruktan ulusal kurtulu§un ve devrinlin tamamlanmas1 ii;;in sava§mak ve feodal yapmm ve orta 91/J: kurumlannm biitiin kalmttlanm ortadan kesinlikle kald1rmak gerekir. Proletarya bunu ulusi;;u a91dan yapmamahd1r; uzla§maz milliyeti;;iler ko§ullara boyun egse ve yabanc1 sermaye ve ii;; gericilikle uzla§sa bile, yapmamahdu; salt proletarya ai;;mndan yapmahdir. Proletarya devrinici milliyeti;;ilikle yalmz yikma .konusunda i§birligi yapabilir. Nitekim burjuvazi bir kurma i§ine giri§ince, bunu yalmz kendi i;;ikarlan iyin yapar; bu yiizden s1mf kavgas1 zorunludur. Komiinist ·partisinin gorevi, proletaryayi ve i;;ah§an kitleleri orgiitlemek ve burjuvazi hangi demokratik bii;;imi alirs11 alsm, ona kar§l sava§a yol gos- : termektir... "

22

auf dt§mda bir belge bulamad1m. Kan1mca, o tarihlerde olup bitenlerden 9ikarabildiklerime dayani:rak, Mustafa Kemal'i emperyalizme ve. Yunanh U§aklarma kar§l verdigi sava§ta desteklemek her ne kadar dogru idiyse de, buna kar§m Tilrk devrimi meselesini silrekli devrim kapsamtnda ele almamak hata11yd1. Buharin'le Stalin'.in <;in devrimi sirasmda izledikleri politika, Mustafa Kemal·konusunda izlenenden pek farkh olmad1. Ancak bir9ok Tilrk komilriisti bu y1llarda katledildiyse de, facianm boyutlar1 <;in'e kiyasla c;ok daha smirh gozilkilyor. ilerde sozilnii· edecegimiz Zinoviev'in yapugi auf dt§mda, bu deneyden herhangi bir ders almrnt§a benzemiyor. KE'in ve SBKP yo~ netiminin -Lenin ve Troc;ki dahil- o siralarda daha c;ok Bati'daki sosyalist devrimin sorunlanyla oncelikle ilgilenrni§ olmalan kuvvetle muhtemel. Dogu'daki mlicadelelerin gelecekteki glic;lti geli§irnini hissetmi§lerdi ancak §imdilik bu geli§meler c;ok Slmrhydl. ·

'\'.,':'

1925-1927 ikinci <;in Devrimi ile somilrge devrimi sorunu gittik9e onem kazanmaya ba§ladL Birle§ik Muhalefet'in Buharin-Stalin yonetimine yonelttigi ele§tirilerin tizerinde fazlaca durmaya gerek yok.

Ele§tirilen noktalar: <;KP'nin Komintang'a dahil olmas1 ve ister <;an Kay ~ek, ister Wan Ton-Wei'ninki olsun, Komintang'm politikalarma boyun egmesi; i§c;i ve koylil hareketlerinin frenlenmesi; devrimin ylikseldigi donemde kitleleri sovyetler olu§turmaya 9aW.rmay1 reddetmek, buna kar§m yenilgi doneminde Kanton maceras1ria giri§rnek.

Ne var ki bu ele§tiriler 9ok ge9 bir tarihte yapdrnt§ olduklarl il(in, daha oncesini de incelemekte yarar var. Joffe ve Sun Yat Sen'in ortakla§a imzalad1klar1 ve btiylik devrimci ylikseli§ doneminden onceye rastlayan, diplomatik nitelikte de olsa oldukc;a al(tk bir ac;tklama mevcut. Bu ac;tklamada <;in il(in sovyet tipi bir iktidarm sozkonusu olamayacag1 belirtiliyordu. l§in ba§mda <;KP'nin hedefi sadece burjuva demokratik cumhuriyet ile smirhydL 1924'te Komintang'a dahil oldu.

Troc;ki'nin <;in'e ili§kin yaztlarmm en geni§ derlemesi, On China ba§hg1 altmda 1976'da ABD'de, Monad Press tarafmdan yaymland1.

Henilz bilmedigimiz ba§ka metinler de olabilir, ne var ki On China'mn incelenmesi oldukc;a aydmlattcl nitelikte. 27 Eylill 1926'da · Radek'e yazd1g1 bir mektupta Troc;ki §unlan s'oylilyor:

23

'.'<;KP'nin sadece bir propaganda grubu oldugu donemde; yani bir yandan gelecektek1 bagimsiz .politik yali§malannm hazrrhgm1 ·•· yapmakla yetinirken, bir yandan da geli§inekte o.lan ulusal bag11.ns1zhk mticadelesine kaulmak istedigi donemde, Komintang'a kattlmas1 ke• sinhJde dogru idi."(s.114) · Ba§ka bir deyi§le, Tr()\:ki ilk agizda <;KP'nin Komintang'a git" mesine kar§I 91kmaml§ Ve bunu kesin bi9imini almaml§ bir nevi "antrizm" olarak hakh gostermi§tir. <;KP'niq o donemdeki topu topu yiiz ktisur Uyesine bir 9ah§ma alam yaraulmas1 zorunluydu. Ne var ki "son iki yll i<;:inde gii<;:lti bii: grev dalgasmm yi.ikseli§ine tanik olunmu§tu" (aym sayfadan), Tro9ki o zaman partinin ve politikasm1n bag1ms1zhg1 ' son,mu.nu giindeme getirdL Bir stire, Sol Muhalefet i\;ersinde dahi onerilerine kar§1 1;tlold1; ancak 1927 platfornm bu teoriyi olyiilti ama tartl§mas1z bir §ekil.de yads1yor. Bu belgenin tarihi onemi konusundaki yarg1imz1 sakh tutsak da,· platformun bu boliimiinii bugun· i<;:in be.nimsememiz soz konusu olamaz.

A§ag1 yukan bu platformun kaleme almd1g1 tarihlerde, Zinoviev SBKP MK'sine ve KEYK'na·<;in Devrimi ile ilgili. tezler sunuyordu.

Bu tezlerde geymi§ Tiirkiye deneyiminden §oyle soz ediliyordu: "Ttirkiye bizim iyin 9ok daha ilgin9 bir ornektir. Kemal P~a ta~ rafmdan yonetilen Tiirkiye'deld ulusal hareket, uzun siire kesin olarak devrimci nitelikle bir yap1daydI ve ulusal devrimci hareket ta. mmlamasma tamamen hak kazanm1§t1. Hem iilkedeki eski feodalrejime, sultanhga kar§I, hem de emperyalizme, ozellikle de 1ngiliz emperyalizmiµe kar§I yonelmi§~i. Bu hareket dev bir koylii kitlesini ve bir ol<,;i.ide de Ttir;ki§<;:i sm1fm1 pe§inden siiri.ikledi. Donemin Kemalist partisi bir yoniiyle bugtinki.iKomintang'a bertzetilebilir (ancak bir an dahi unutmamannz gerekir ki, i§vi sm1f1 Ttirkiye'de <;in'dekine k1yasla 9ok daha zaylft;I). Kemalist parti de bir "Halk Komiserleri Konseyi"ne sahipti. Sovyet Rusya ile dayam§masm1 dile getkiriyordu vs. 29 ekim 1920 tarihinde <;i9erin'e yollad1gi bir telgrafta, Kemal aynen §5yle soyltiyor: "Kesiri ifianc1m odur ki, bir yandan Batih emek<;:i~er, ote yaridan Asya ve Afrika'mn mazlum halklan, efendilerinin 91karlart ugruna, uluslarara~1 sermayenin OI).lan, birbirlerini yok etmek ve kolete~tirmek i<;:in na$1l kullandtgmui bilincine vard1klan anda; somiirge politikalannm caniliginm bilinci tiim diinyaiuri emek<;:i'kit~elerine mal oldugu anda, burjuvazinin iktidan son bulacakur": Tiim bunlar aym ;24

KemaTi, bir siire. sonta komunist yoneticileri katletmekten; i§<;:i ha~ reketini yasa d1§1ria itmekten; toprak reformunu asgariye indirmekten ve i9' politikada burjuvazi ve zengin koyiiiliige yonelmekten a11koymaya yetrniyor. Olayui bOyle geli§mesinin sebebi ise §udur: Ti.irk proletarya81 zay1fhgmdan otiiri.i bag1ms1z bir s1mf iktidar1 'ya. ratamam1§; pr0letaryanm hegemonyas1 altmda koyliiltigi.in, burjuvaziden, burjuva subaylardart vs. bag1ms1z, devrimi yi.iri.itecek, bir merkez olu~turmasma katk1da. bulunamam1§t1r. Bugiin arttlc Kemalist hareket ulusal devrimci niteligini yitirmi§, diinya sosyalist devriminin bir kolu olmaktan vikml§tlr... Tiirkiye'deki ulusal hareket, dogrudan do gm ya uluslararas1. pr<>leter harekete bagh bir devrimci harekete do~ ni.i§medi."

(Zinoviev, .15Nisan1927 tarihli tezler) Bu satirlar, Kemal'le y:;ut KaySek'in kiyaslanmasiyla, ge9m1§m iistti kapalr bir ele§tirisi niteligini ta§iyor. Ne var ki, o donem izlenen politikanm kokli.i bir ele§tirisini i9erinedigi gibi, bir si.irekli devrim hedefinden de eser yok. Bunun boyle olmasmm sebebi bir yandan Zinoviev! Proabrajenski ve d}get bir 9ok. muhalifin bu teoriye kar§t olmalan, ote yandan da, biraz sonra gorecegimiz gibi, Tro9ki'nin de heniiz surekli devrimi .savunmamas1d1r. Yukanda, platformun bu teoriyi olvtilti bir §ekilde de olsa yad1s1d1gim belirtmi§tik. Bu platformda <;in dliv'rimine ili§kin 9ok daha vahim bir hata da mevcut: "Lenin'in daha 1920'de one si.irdiigii <;in'de sovyetler §ian, 1926-27 ' ko§ullarmda herh~de degerini yitirmi§ degildi. <;in'~e sovyetler, koyliiltigtin g(i9lerini proletaryanm yonetimi altinda toplamamn arac1 olapilir; devrimci ~demo.kratik' diktatOrliigiiri ,ger9ek organlarina donti§ebilir; burjuva Komintang'1na ve saflarmdan 91km1§ sivil Cavaignac'lara .direni~in ger9ek odaklan olabilirdi.

"Lenin'in ogretisi, burjuva demokratik devrimin ancak, burjuvaziye kar§1 i§<;:i simfiyla koyliilUgi.in (proletaryanm yonetiminde) birle§mesiyle sortuca ula§tmlabiiecegini soyler. Bu ogreti sadece <;in ve diger somiirge ve yar1 somi.il'ge iilkeler i<;:in geyerli olmakla kalmaz, bu iilkelerde zafere ula§mamn tek yolunu olu§turur. .

"Buradan pkan sonu9 ~udur: Emperyalist sava§lar, profoter devrimleri ve SSCB'nin varhg1yla simgelenen 9ag1mizda , .<;in'de sovyetlerde ifadesini bulan proletaryanm devrimci demokratik diktatOrltigii, nisbeten kisa bir siirede sosyalist devrime doni.i§me §ansma 25

sahip olabilirdi ...

"Lenin'in ogretisini ar;1kr;a r;igneyen Stalin, <;in'de sovyetler §ian ile ortaya 91kmanm "proletarya diktatOrliigiine get;i§ §ianm one siirmek" anlamma geldigini kamtlamaya 9al1§1yor. Oysa Lenin, 1905 Devrimi sirasmda sovyetler §ianm atarken, sovyetleri i§t;i ve koylii demokratik diktatOrliigiiniin organlan olarak g9riiyordu."

Bu satirlar her hangi bir yanh§ anla§1lmaya sebebiyet vermeyecek kadar ar;tk. Platform siirekli devrim teorisini ir;ermedigi gibi, <;in'deki sovyetleri de "demokratik diktatOrliigiin" organlar1 olarak goriiyor. Bu ise sosyalist devrim yolunda -k1sa siireli de- olsa- yine de bir a§ainadir. Olaym bOyle §ekillenmesinin sebebi §udur: Yukanda da belittigimiz gibi, Ekim Devrimi sonrasmda, KE'in ilk kurulu§unda olsun, ilk kongrelerinde olsun, burjuva demokratik devriminde iktidar -i§t;i · i.ktidar1- hedefi ve milliyetr;i/devrimci partilerin niteligi konusunda bir ar;1khk getirmi§ degildi. ·Bu konularda muhalifler, Buharin-Stalin ikilisinin a§m-sag, hatta men§eviklerden bile ·geri oldugunu soyleyebilecegimiz politikalanm ele§tiriyorlardi. Ne var ki, bu kongrelerin saptad1g1 ve Stalin'in §Oyle ·ozetledigi konumlardan oteye ger;emediler: "Lenin §Unlar1 soylemekte hakhyd1: Diinya devrimi r;agma gelinmezden once, ulusal kurtulu§ hareketi genel anlam1yla demokratik hareketin bir par9as1yd1; oysa §imdi, Rusya'da sovyet devriminin zaferi ve · diinya devrimi r;agma girilmesiyle, artik ulusal kurtulu§ hareketi diinya proleter devriminin bir parr;as1dir... " (Stalin, KE Yiiriitine Kurulu, <;in Komisyonu, 30 Kas1m 1926) (13) Milliyetr;i/devrimci kurulu§lann niteligi ve <;in devrimi tiirii bir devrimdeki iktidar hedefi sorunlan muglak kald1g1 ir;in, Lenin'in dii§iincesi -ne kadar dogru olursa olsun- t;e§itli yorumlara ar;1k bir hale. gelmi§ti; bu gorii§e sahip 91kahlar biirokrasinin sozciileri oldugu zaman ba§ka yorum, biirokrasiyle sava§anlar oldugu zaman ba§ka.

Tr~ki

Stirekli Devrim Teorisini Yeniden Ele Abp Genelle§tiriyor

Peki, ya Tror;ki bu arada ne tav1r ahyordu sorusu akla gelecek. Kamm1zca burada esrarengiz bir. durum soz konusu degil. Tror;ki teori konusunda kumazhga kalk1§mazd1. <;in devriminin hedefleri ko-

26

nusunda kesin bir. sonuca ancak 1927'de ula§tlg1m ve tiim siirekli devrim sorunlar1m daha sonra yeniden inceledigini anlamak iyin baz1 metinlerine goz atmak yeterfr.

Alma Ata'daki siirgiinti srrasmda yenilgiye ugram1§ <;in devrimini yeniden inceleyen Tror;ki, 1905 Devrimi srrasmda kendi yazm1§ ol- . dugu metinleri de yeniden okumaya ba§ladl. · 1929'da yazd1klarma bir goz gezdirelim: "1905'te yapllan tahlil ve r;oztimlemeleri, §imdi olaym kendisinden SOnra, sanki diin yapllmI§ gibi ele alabilmesi it;in insanm tarihsel ongorii§ten ta.mamen yoksun olmas1 ve onun yontemlerini anlamaktan aciz olmas1 gerekir. S1k slk kendi kendime ve arkada§lar1ma §unu soylemi§imdir: 1905'deki ongoriilerimin, bugiin her§ey olup bittikten ·sonra ortaya 9lkar1lmas1 pek giir; olmayan bir r;ok yanh§hklar ir;erdiginden $iiphe etmiyorum. Ancak be~i ele§tire~ler daha iyisini ve otesini gorebildiler mi? Eski 9al1§malar1m1 uzun bir s\ireden beri yeniden · . okumam1$ oldugumdan, onlarda, gerr;ekte oldugundan daha ciddi ve onemli hatalar bulundugunu pe§inen kabulleniyorum. 1928'de Alma Ata'ya stirgiin edilerek politik hayattan l(ekilmek zorunda b1rakll1§1m sonucunda dogan bo§ vakit, bana stirekli devrim sorunlan tizerindeki eski yaz1lanm1, elde kalem okuma firsatim verdiginde buna daha da inand1m." (~iirekli Devrim, Koz Yaymlan, 1976, s.13) Tror;ki'nin eski yaz1lanm yeniden okumas1 bir yandan <;in'de ya§anm1§ olaylarla, ote yandan da kendisi gibi siirgiinde olan muhaliflerle mektupla§arak yiiriittiigii tartl§malarla baglantihydi. Preobrajenski'ye yollad1g1 tarihsiz bir mektupta, (mart-nisan 1928'de yazilmI§ olmas1 kuvvetle muhtemel) §Oyle diyor: "Wuhan hiiktimeti kurulduktan sonra <;in'de bir i§\(i-koylii demokratik diktatOrliigii kurulamayacag1m dii§iinmeye ba§lad1m.(14)Bu noktaya var1§1m, en koklii sosyal olaylarm siyas1 olarak nasll §ekillendiklerine bakarak degil, bu olaylann · bizat kendilerinin incelenmesine dayanarak mtimktin olmu§tur._ .. Wuhan'm batmas1yla, sol Komintang'm, tiim Komintang'm onda dokuzunu kapsad1g1 masah da yerle bir olmu§tur. Bu andan itibaren, an1k en belirleyici sosyal olaylarm siyasi tistyapllarm ozelliklerini a§tiklanna ikna oldum."

(On China,s.280) Sonur; olarak, Tror;ki siirekli devrim teorisini apcak 1928'de, Alma 27

Ata'da yeniden inceliyor, gec,;mi§ ongoriilerinin dogrulugunun farkma vanyor ve en onemlisi teorinin <;in devrimi ic,;in de gec,;erli oldugupu sapuyor. Rusya ve ~in gibi iki onemli iilk.e ic,;in gC\:erli olan bir teori, elbette ki diiny;mm' bir c,;ok ba§ka iilkesi ic,;in de gec,;erli o~ma §ansma sahiptir. Troyki'nin KE Program1mri Ele$tirisi'nde (15) iistii kapah bir bic,;imde, Siirekli Devrim'de de a9Ikc,;a savundugudii§iince budur. _Aym §ekilde Troc,;ki'nin ac,;1ga c,;Ikarttig1 bir ba§ka nol,<ta da, bu teorinin,. "tek iilkede sosyalizm" teorisiyle uzla§maz bir kutup olu§turdugu; ba§ta Sol Muhalefet'in eski yoneticileri olmak iizere;Stalin'e boyun egecek olanlann tiimiiniin, bunu siirekli deviimle miicadele adma yapacaklandrr. .0 donemde olu§makta ve orgiitlenmekte olan uluslararas1 Troc,;kist hareket, Troc,;ki'nin de etkisiyle, bu teoriyi' oziimsemi§tir.

Bu uzun tarihi siireci katetJ.nenin, siitekli' devrim kavrammm. nasll ?;enginle§ip derinle§tigini kavrayabilmek ac,;1smdan zorunlu oldugunu dii§iindiik. Marx'tan onceki donemde, yiirekli ama · belirsiz. dii§iincelerden kaynaklanan bu kavram, ba§lang1c,;ta. burjuva devriminde · i§c,;i sm1f1yla burjuvazinin. ili§kilerine yonelikken, daha sonra proleter devriminde i§c,;i sm1fiyla koyliiliigiin ili§kilerine .yoneldi. Yoneldigi ili§kiler sadece gene! §ekliyle sm1flar diizeyindeki ili§kileri degil; aym zamanda bu srn1flan temsil etme iddiasmdaki orgiitler aras1 ili§kileri de ic,;eriyor. Bir de, bu devrimlerden sonra ortaya r,:ikacak iktidarm niteligini kaps1yor. Men§evik kavramlar artJ.k iyice geri\ie kalmt§ durumda; burjuva gorevler, dolay1s1yla burjuva demokratik devrimi, yani burjuvazinin yonetimi, oradan da burjuva demokratik cumhuriyeti.

Son olarak da Troc,;ki meselenin uluslararas1 yoniinii katarak, pro- ' letarya diktatorlUgiiniin kurulmas1tnn sosyalizmin bag1ms1z olarak in§as1 anlamma gelmedigini gosterdi: · "Bu soylenenlerden, diinyadaki biitiin iilkelerin, bugiin, §U veya bu yoldan, sosyalist devrim ic,;in olgunla§mI§ olduklar1 m1 c,;1kmaktadrr?

Hayir, bu sorunun yanh§, olii, skolastik, ( ... ) tarzda konulu§udur.

Diinya ek~nomisi, biittinliigii ir,:ind,e, elbette sosyalizm ic,;in ol- gunla§mi§trr. Arna bu, her iilkenin kendi ba§ma olgunla§tlg1 anlamma gelmez. Oyleyse, c,;e§itli geri ~lkelerdeki, ~in'deki, Hindistan'daki, vs.deki proletarya diktatOrliikleri ne _olacak? Buna biz §U cevab1 ve-· ririz: Tarih sipari§e gore yapllmaz. Ber hangi bir iilke, sadece sosyaHzmin bagnnstz kurulu§u ic;in olglinla§madan once degil, geni§ .

-""'

"!,',

!,

c;aph sosyalizasyon tedbirlerinin almmas1 ic,;in olgunla§madan once de proletarya diktat:Orliigii ic,;in "olgun" bir hale gelebilir. Onceden tasarlanmi§ bir ahenkli toplumsal geli§me dii§iincesinden yola c,;1kmak yanh§tJ.r.(: ..) E§'itsiz geli§me yasas1 hala ya§amaktadtr. Bu yasa ya1n1zca iilkelerin birbiriyle ili§kilerinde degil, aym zamanda bir ve aym iilke ic,;indeki c,;e§itli siitec;:lerin kar§1hkh ili§~ileri ic;inde de -i§lemektedir. Ekonomilerin ve politikalarm e§itsiz siirec;lerinin uz- · la§mastna ancak diinya ol9tisiinde uyulabilir.(...) Dtinyadaki hic,;bir iilke sosyalizmi kendi ulusal simrlan ic,;inde in§a edemez: Millile§tirme ic;:in yeterince geli§metni§ ola)l. iiretici giic,;ler kadar, ulusal smrrlartn Otesinde bir biiyiime gosteren c,;ok geli§ffii§ giic,;ler de buna kar§I direneceklerdir. Omegin 1ngiltere'deki proletarya diktatorliigii de, <;in'deki proletarya dikta"t0rliigiiniin kar§1sma c,;Ikacak gilc;:liiklerden elc bette farkh nitelikte, ama herhalde daha hafif olmayan gilc;:liiklerle ve c;:eli§kilerle kar§Ila§acaktJ.r." . · · (Siirekli devrim, Koz Yaymlari.~.163~164) Ancak §unu belitmeliyiz ki, Troc;:ki, proletaryahm neredeyse hie; bulunmad1g1, iyice azrnltkta bulundugu tilkeleri de ic,;erecek ge. . nellemelerden kar,:m1yor: ,;Bu, en gtri somiirge 'ulkesi de dahil biitiin iilkelerin, sosyalfam ic;:in ~egilse bile proletarya diktatOrlilgii ic;:in olgunla§ml§ olmas1 m1 d~­ mektir? Hayrr. 0 halde, gene! olarak demokratik devrim ve ozellikle spmiitgelerdeki demokratik devrim sorunu nastl c,;oziilecektir? Bu so" ruya ba§ka bir soruyla kar§Iltk verelim: Ulusal demokratik gorevlerinin anrnda ve tiimiiyle . c,;oziilebilmesi ic,;in her somiirge iilkenin olgunla§mt§ oldugu nerede yaz1hdtr7 Soruna oteki ucundan yakla§rnak gerekir. Emperyalist c,;agm ko§ullannda, ulusal demokratik devrim, 1,tncak iilkedeki toplumsal ve politik ili§kiler proletaryay1 halk kitlelerinin onderi olarak iktidara getirecek karar olgunla§mI§sa, muzaffer bir sona ula§abilir. Peki, ya durum boyle degil ise? 0 zaman ulusal kurtulu§ miicadelesi ancak c;:ok ktsmi sonu~lar verecektir ve bunlar da biltiiniiyle emekc,;i kitlelere kar§t yoneltilmi§ olacaktrr.

(Agy.s,165) Tror,:ki'nin bu saurlarda a§m derece.de temkinli davrand1g1 dii§iiniilebilir. Gerc;:ekten de, Di§ Mogolistan, Amavutluk, Tibet.• Laos, , Kamboc,;ya gibi iilkelerdc J:capitalist iktidar yok edilebildi; yerlerine gec,;en biitokratik rejimlerhakk1nda soylenebilecekler ise ayn bir k01;m.

28

29

'·l I

Siirekli Devrim Teorisinin Diinya <;apmda Dogrulanmas1 . 1928'den bu yana slirekli devrim teorisi bir r;ok kez dogruland1.

Ancak, ne. yaz1k ki, r;ogu kez tersten, yani, yar1 yolda kalan devrimlerin veya devrimci mlicadelelerin yenilgisiyle dogruland1. ikinci dlinya sava§mm bitiminden bu yana ger;en ony1llarda, bir r;ok bliylik somlirge ve yar1-somlirge (Brezilya, Hindistan, ~ili, Arjantin, Cezayir, M1sir, vs.) klir;limsenemeyecek olr;iide onemli ekonomik geli§meler kaydetti, siyasal bag1ms1zhga ula§tI, veya ikisini birden elde ettiyse de, bu iilkelerin hir;birinde kapitalist rejim ytkilmadi. Bu lilkelerden hir;biri, sosyal demokratlarm ongordiikleri gibi, bir nebze de olsa istikrarh bir burjuva demokrasisi rejimine kavu§mad1g1 gibi; StaIincilerin veya takipr;ilerinin hayal ettikleri "ulusal halk demokrasileri" tiirli ara.bir rejime de ger;emedi. ir;erdigi parlamenter yanilsamalar da dikkate almdig1nda, ~iii ornegi oldukr;a anlamhdrr. Hindistan'a gelince, Bau'dan da Dogu'dan da ald1g1 ekonomik yard1ma ragmen, arttk o da diger yar1 somlirge yap1smdaki iilkelere benzer bir bunahm donemine girmi§ durumda.

Siirekli devrim teorisi, bu orneklerde olmayana ergi yontemiyle dogrulanmasmm yan1 sira, ti<; k1tada olumlu a91dan da dogrulandi: Avrupa'da Yugoslavya ve Arnavutluk devnmlerinin ba§ans1yla; Asya'da, <:in, Vietnam ve Kuzey Kore'deki dev zaferlerle ve Amerika'da Kiiba devriminin zaferiyle. Liste henliz tamamlanm1§ degil ve yakmda yenileri de eklenebilir. Aynca, ildnci diinya sava§md~ sonra Dogu Avrupa'da ve Balkanlar'da gerr;c;,..le§tirilen sosyal donli§i.imler, 1

30

tit.\,,

~f~·,~

Ri~

bunlar1 doguran aske.ri-polE fd1lJ\L. . tttg1!1 slm. §ekillei;iyle bile, aym yondeki · .

Bu muzaffer devrimlerin her b~nlli, 1fltie ~ roe gereklidir. <;linkli bunlar slirekli devrim teorisini dogrulamaklfl kalmam1§, aym zamanda, her lilkenin kendine ozgli yap1sma ve devrimlerin geli§tigi ko§ullara ili§kin' olarak son derecede bnemli ozel ogretiler de getirmi§lerdir. Men§evik Sukhanov'un, Rus devrimine ili§kin Hauralar'mda, <;arltk Rusya:'smm sosyalizm ir;in olgunlugu sorununu one slirmesi iizerine Lenin §U noktaya deginmi§ti: "Bu Avrupah filistenler (sosyal demokratlar) r;ok daha kalaba11k bir nlifusa sahip ve r;ok daha zengin sosyal etkenler ir;eren Dogu iil. kelerindeki devrimleri, Rus devrimine kiyasla r;ok daha fazla say1da ozellik ta§1yacagm1 hayal etmekten bile acizler.'.'(17 Ocak 1923) Bu incelemenin ardmdan, bu devrimlerin belli ba§hlarma ili§kin, IV.Enternasyonal ar;1smdan dogurduklan sorunlar ve getirilmeye r;ah§Ilan vozlimler lizerine ayrmult incelemeler gelecegi ir;in, burada bu devrimlerin geli§imini ozetleyerek, slirekli devrim teorisini nasll dogruladtklarm1 ve hangi ozellikleri -yani bir nevi "anormallikleri" diyebiliriz- ta§1dtklarm1 ele alacag1z.

Yugoslavya, diger Balkan ve Orta Avrupa lilkeleri gibi (<;ekoslavakya harir;), burjuva demokratik devriminin gorevlerinin, birinci dliny! sava§mdan sonra. dahi tamamen yerine .getirilmedigi bir iilkeydi. Belirtilmesi gereken bir nokta, II.Enternasyonal'in sosyalist partilerinin ve daha sonra komiinist partilerin, bu iilkede bir sosyalist devrim ir;in miicadele ettikleri, bOylece farkina varmadan slirekli devrim konumuna geldikleridir. ikinci dlipya sava§1 boyurica Yugoslavya Komlinist Partisi Alman i§galine kar§1 giir;lii bir partizan sava§I orgiitledi ve yonetti. YKP, burjuva, kraliyet taraftar1 ve Bau yanhs1 silahh glir;lerle anla§maya r;ah§t1ysada, bu·gur;Ier, KP'nin yonettigi askeri ve sosyal glir;Ieri.:(l Alman ordularmdan daha biiyiik bir tehlike ta§1d1gma inandtklarrir;in, bu 9agr1ya olumlu cavap vermeyi reddettiler. Boylece Titp yonetimindeki silahh miicadele radikal bir siyasi r;izgi, bir slirekli .devrim r;izgisi izledi ve arada kralc1 giir;leride yok ederek zafere ula§tl. Kuitulu§tan sonra yeni iktidar partizan sava§mdan \:Ikan orduya dayan1yordu. Kremlin biirokrasisinin etkisiyle devrim bir duraklama donemi ger;irdi, ancak Stalin'in Tito'ya kar§1 kaba mlidahalesiyle yeniden. auhm yapt1. Y1llarca KE toplanularmda slirekli devrimi mahkum

dogru1aGJA~ll#

Nitekim bu lilke.lerde proletarya yok denecek kadar az oldugu ir;in, birakm1z sosyalizmi, proletarya diktatorlligli ir;in dahi yeterince olgun olduklar1m onceden soylemek herhalde pek mlimklin degldi. Ancak bunlann olaganlistU vakalar oldugu ar;tk. <;linkli buralarda olu§an geli§meler, esas itiban ile ir; ko§ullann lirlin:li degil, sm1rlarmda gerr;ekle§en devrimlerin veya kar§I devrimci yabanc1 mlidahalelerin bu iilkelere s1r;ramasmm eseridir. Boylece, devrimci slirer; bunlan da kapsay1p, salt kendi. ulusal verilerinin gorlirebilecegi yerden r;ok daha Oteye ta§1d1. Bu nedenle, Tror;ki'nin yukar1da vurgulad1g1m1z k1s1tlamalannm bugiin de ger;erliligini korudugu kamsmday1z.

31

etmi§ olmasm~ ragmen, YKP yonetimi, ko§ullar1n basklsiyla, ilan et~ tigi hedefleri a§maya Ve bir i§<;i devleti kurmaya mecbur kaldi. · <;in'de 1925-192T'devrimi yenilgiye ugraymca, i§9i hareketi o kadar gaddar bir b'\.sk1 altmcta kaldt ki, §ehirlerde hemen hemen kayboldu. Bu geli§ime paralel olarak da, yenilgiye ugramt§ devrim silahh koylii sava§lar1yla siirdiiriildii. Bu sava§lar1 <;KP, daha dogrusu ta" mamen Stalin'e bagh olan Wang Minh fraksiyonuyla giri§tigi uzun bir fraksiyon mlicadelesinden sonra parti yorietimini ele ger;i:en, Mao'nun ba§mt <;ektigi bir grup ycinetiyordu. Stalin'in stratejik anlayt§lartm (a§amah devrim, Komintang'la i§birligi icinde demokratik .devrim) §eklen k:abul eden Mao yonet,imi, partiyi 1920'lerdeki felaketlerden korumak; ir;in somutta ba§ka bir cizgi izledi. Mao'yla Wang Minh arasmdaki fark, Mao'nun }'Onettigi ordularm silahs1zlandmlmalar1111 hie bir zaman kabul etmeyi§i ve denetledigi bOlgelerin ve ordularm, Komintang Subay ve inemurlannm yonetimine devredilmesini kesinlikle reddedi§idir. 1946'dan itibaren dev koylii ayak!anmalanmri bask!St altmda KP bunlarm yonetimini ustlendi ve <;an Kay Sek nrdulanm, daha sonra da <;in burjuvazisinin iktidanm yok etti. Ahcak bu son derecede ozgiin ko§ullarda, y-ani Pekin ve Sangay dahil, kentlerde her hangi bir i§ci ayaklanmasma gerek duymadan gercekle§ti. Boylece 1949'da yeni bir i§ci devleti dogd,u. Slirekli devrim teorisi ve Trocki'nin 1928'deki ongorlisli <;in olceginde dogrulanmt§ oldu. Bu devrimin i;ok ozel riiteligi, i§~i su11fmm, hayati t\nem la§tyan 1946-1949 y1Uarmdaki ~tidar mlicade1esine dogrudan dogmya katilmay1§1dtr. . Kt\'ylii ordulattm yoneten i§ci partisi proletaryanm ikamesini iistlendi. ·Bu ozellik, ylizy1llar boyunca koylii ayaklanmalarma tan1k olan <;in tarihinin bir uzant1s1dir. $imdiye kadar hep ytktiklan bir hanedanm yerine bir ba§ka hane.danm gectigini goren koyliiler, bu kez kentlerde dogan, i§<;i sm1f1 ve komlinizm adma ortaya c1kan bir partinin kimliginde bir yonetime kavu§mu§lardt. Mao yonetimi, o ana kadar sand1g1 gibi, "degi§ik bir tiir demokratik devrim" yonetmeyip, bir stirekli devrim yonettigini ancak 12 ydda anlayabildi. Ne var ki a91k bir ozele§tiri yapmay1 beceremedi; gecikmi§ teo~ik bulu$unu gecmi§ teorisiyle kayna~ttrmaya. kalk1§tt ~e bOylece teotik a9tdan muglakta kald1. Bu da komlinist militanlar nezdinde siirekli devrim sorununu ar;1kbga kavu§turma: konusunda her hangi bir katk1da bulunmadt. · Vietnam'da; KP yonetimi, <;KP yonetiminkiyle benzer nitelikler 32

ta§1yan bir siyasi <;izgi izledi. Aradaki fark, VKP'nin gii<;lii bir burjuvazi ve burjuva yonetimiyle sava§acagma (16) oncelikle uzun sure bir uzla§maya varabilecegini umdugu emperyalist gii9lere kar§t sava§mak zorunda kalmastdtr. Dolay1s1yla, sava§ boyunca, milcadelenin sosyal k,urtulu§ yonilnden cok, ulusal kurtulu§ yonlinli one ctkarmak zorunda kaldt.

Kiiba'da, devrimin aytrdedici ozelligi, Kiiba KP'nin ve kontrolii alttndaki i§ci orgiitlerinin devrim icinde 'her hangi bir yonetici rol oynamamt§ olmalar1dtr. Yonetirn, 26 Temmuz Hareketi ve Fidel Kast- ' ~o'nun .ba§tnl 9ektigi gerilla ordusu, tarafmdan listlenildi. Bu yonetimde Che Guevara gibi Marksist egitimli militanlar mevcuttu, ancak bu hareket ytllarca Marksist olmayan, humanist nitelikli bir ideolojiyi savundu'. Devrimin zaferinden sonra, ·yani Batista ordulannm ve rejiminin yok edilmesinden sonra iktidara gelen 26 Temmuz Hareketi ir;inde farkhla§malar olu§maya ba§lad1. Fidel ve yonetimin biiyiik cogunlugu, zaferi saglayan sosyal tabamri oz~em ve taleplerine cevap verebilmek ir;in, beraberlerindeki burjuva ve kii<;iik bur]uva unsurlardan aynlarak, anti-kapitalistbir programui kabuliine, bir i§Ci devletinin kurulu§una ve daha soma Marksizme varan yolda kalan mesafeyi btettiler. ikinci Havana Bildirisi'nde ($ubat 1962), Kiiba yonetimi z1mnen slire]cli devrim konumlanm savunuyor, ancak bunu Latin Amerika ile smtrlandmyordu. Kiiba'da daha sonraki geli§meler bu konuda baz1 Latin Amerika iilkelerine ili§kin oiarak ($iii, Venezliella) geri ad1mlar. atilmasma yol actt.

Devrimci Marksist bir partinin in§ast ac1smdan Kiiba Devrimi deneyinin onemi, baz1 temel giir;liikleri vurgulamas1 ve somlirge ve yar1 somiirge. iilkelerin sosyal yap1s1 nedeniyle bu in§anm dogurabilecegi hassas. triktik sorunlar1 ac1ga c1karmas1dtr. Unutmamak gerekir ki, i§ci · hareketinin ylizy1h a§kln bir ger;mi§e sahip oldugu Avrupa'da bile, bu hareketin burjuva ve kiiclik burjuva kurulu§lar kar§ismda politik ve orgtitsel bag1ms1zhgm1 kazanmas1 <;ogu zaman ony1llar aldt. $omiirge ve yan somiirge lilkelerde, proletaryanm iktidara gelebilmek ir;in ittifak kurmak zorunda oldugu sosyal katmanlarm (koyliiliik, kent kiiciik burjuvazisinin baz1 bOliimleri) agtrhg1 yabana at1hr cinsten degildir. Bu katmanlarm ozlemleri, talepleri ve onyargilar1 9ok degi§ik yapilara biirlinebilir; ancak, bunlar ideolojik planda bit tek gene! ba§hk altmda toplanabilir: Pop?Fzm '(halkciJ!k) . Popiilist-halkr;t ideolojiler, bu iil33~

!1:.· : i, kelerde bi.r dizi kurulu~ ve ortam1 etkile:r (tiniversheler, kilise, ordu...) ·· veka91mlmaz olarak i§9i sm1fma da s19rayabilir. Omegin, Papa'm:n Sao Paulo'yu ziyareti srrasmda,' metal i§9ileri lideri Lula'mn yaptig1 ar;1klamada, Marx ve isa'nm isimleri insanhg1n velinimetleri ·olarak birle§tirilmi§tir. Boyle konu~masmm sebebi kendi kafasmm kan§tk olmas1 im, yoksa oportUnistligi mi? Bu o kadar onemli. degil. Esas olan bOylece, temsil ettigi emek9iler arasmda olduk9a yaygm olan .dti§tinceleri dile getirmi§ olmas1drr. I>evrimci Marksistler bOyle bir durumu gorme~ezlikten gelemezler ve gelmemelidirler; b~ nedenle de, poptilist nitelikli orgtitlerin Uyelvrinin, hatta baz1 durumlarda · yo. neticilerinin, smrrh veya 'onemli kesimlerin..in mlicadele ··ir;inde, 26 Temmuz Hareketi omeginde oldugu gibi, anti.,kapitalist programa varabileceklerini dikka.te almahd1rlar. IV.Entemasyonal'e bagh ayribir devrimci Marksist orglitlenmenin korunmasr iorunlulugunun· otesinde, bu geli§imi h1zlandirmak ir;in ne tlir taktik. giri§imlerde bulunmak ge~ rekir? Bu konuda haz1r rer;ete yoktur ve her durumun kendiozellikferi vardtr. Her lilkenin kendi ·tarihini, s1mhar aras1. gil9 dengelerini ve ·her orglitlin kendi i9 geli§imini ve kokenlerini dikkate almilk gerekir.

Devrimci Marksistlerin analiz yetenegi, aynmsama yetenegi ve uygun mlidahale 9izgileri saptayabilmesi, yani tek kelimeyle yonetici olma . · niteligi bu .alanda smrrlanir ve geli§ir.

Burada slirekli devrim teorisinin sadece en dogrudan yonlerini inceledik, yani.9ag1m1zda ekonomik olarak geri lilkelerdeki bUrjuva demokratik gorevlerin ger9ekle§tirilmesine yonelik yanlanm ele a11p, burjuvazinin iktidarmm yok edildigi lilkelerdeki sosyalist, ulusal .ve entemasyonal gorev!erden soz .etmedik. Sonm;: olarak, yukanda sozli edilen dogrulamalann ald1g1 boyutlara ragmen, bu teorinin buglin n.eden hala bunca direni§ ve anlay1§s1zhkla kar§Ila§tig1 sbrusunu soranlara cevap vermeliyiz. · Ekim Devrimi tlim dlinyada oylesine btiytik degi§ikliklere yol ar;tl ki, sonur;:lannm derhal gortilebilmesi ve anla§ilmas1 hi9 de kolay olmadt. 1928'de <;in'e ili§kin olarak ayhl sozti tekrarlama cesaretini gosterebilmek i9in, 1905'te, Rus devqmiriin proletarya 'diktatorlugli olarak i;afere ula§acagm1 soyleyen insanmm dehas1na sahip olmak gerekliydi. Ekim'e kat1lm1§ ve ytikselen blirokrasiye kar§t mticadeleye girmi§ olan baz1 eski Bol§evikler bile, teorik ve politik alandaki Mylesine bir sonu9 kar§1smda gerilediler. · Buglinkli direni§ler ve an-

;1,'

lay1§s1zbklar, Kremlin blirokrasisinin diinya arenasmda hala stiren.korkun9 agrrhgmm ve dlinya i§9i · hareketinin Marksist teori alanmdaki btiylik gerilemelerlnin gostergesidir. Tro9kist harelcet bugiine kadar dayanabildi, Komlinist Entemasyonal'in kazanunlanm lcoruyup zenginle§tirdiyse de, §imdilik bunu ancak 9ok smrrh'9evi:elerde yapabildi.

Ne var ki bunca gliylli bir engel olan Kremijn, somiirge ve yan somlirge lilkelerdeki baz1 devrimlerin zaferini engelleyemedi. <;ok ya- . kmda bu lilkelerdeki ve diger yerlerdeki yeni zaferler, §imdiye kadar 'kazamlanlarm listesine eklenecektir. i§~i'devletlerinde iktidarda. olan blirokrasiler elflek\:i kitlelerin gittik~e artan direnciyle kar§tla§tyorlar..

Stalinizmin i§9i hareke.tinin bir kes1mi tizerindeki .etkisi gidei:-elc :1;ay1fhyor. Art1k ger9ekten stirekli devrim i;:agn~da ya§1yoruz. Ya§achg1m1z dlinyanm dinamigini enyakmda ifade eden teorinin de er ge9 zafere ula~acagmdan hi9 ku§kumuz yoktur. ·

Temmuz-Eylill 1980

vs.

34

35

Notlar: (1) L.Tror,:ki,StirekliDevrim; s.13. Koz Yaymlan,1976.

(2) F.Engels,Koylti Sava§lan.

(3) " ... tarihi ar,:1dan bu devrim, hakim s1mflann devrimiydi, miilkiyet sahiplerinin ... yeryiiziindeki feodal yiikiin artiklanndan kurtulrn~ miicadelesiydi.

Ancak i§ burada kahnad1. Toplum uyand1gmda, ba§ka unsurlar su iistiine 91karak yaygm sosyal refon:i onerileri geli§tirdiler." (Edouard Bernstein, Biiyiik lngiliz Devriminde Sosyalizm ve Demokrasi) (4) Daniel Guerin, Birinci Cumhuriyet_Doneminde Sm1f Sava§lan.

(5) E§itler ]3ildirisi; Buanarotti'nin E§itlik Konspirasyonu (Babeuf adiyla an1lan) adh yap1tindan. , (6) 1884'te bir Ahnan gazetesine yazd1g1 mektupta Engels, Marx'la ken, disinin siirekli devrim konusunda Marat'mn devrim~n "tamamlanm1§hgmm, bitmi§liginin degil siirekliliginin ilamm" talep eden dll§iincelerini benimsediklerini belirtiyordu.

(7) Bkz. Marx-Engels, Werke, cilt 7, s.553-554.

(8) Hitaba ili§kin olarak, "Marx ve Engels'in 1848 devrimindeki hatalarmdan soz eden D.Riyazanov, Lenin'in bu hitab1 neredeyse ezbere bilip, sik sik hatirlattig1m·belirtiyor. (Marx, Engels; Anthropos yaymlan, Paris,s.90) (9 ) Marx'm Vera Zasulir,:'e yazd1g1 metinler, yaz1ldiklarmdan kirk kiisur y1l sonra bulunup yaymland1g1 ir,:in, Lenin'in bunlardan haberi olmad1gm1 belirtmek gerek. Tror,:ki'nin de Rus Devrim Tarihi'ni yazd1gmda bunlardan haberdar oldugu ku§kulu.

(10) Bkz. Siirekli Devrim, devrimci Marksist ayhk 9ergi say1 3,Ekim1978,s.14. Bu metinde Tror,:ki Parvus'un siirekli devrim teorisine katk1lannm boyutunu ve s1mrlarm1 da belirtiyor.

(11) Pierre Frank, Komtinist Enternasyonal Tarihi, cilt 2, s.516 ve sonras1) (12) Bkz. R.Rosdolsky, Fr.Engels und das problem der "geschichtslosen" Volker (in Zur Naitonaleu Frage, Olle - Wolter, Berlin).

(13) Marksizm ve Asya, H.Carrere d'Encause, Stuart Schramm, s.316.

(14) Yani May1s-Temmuz 1927 donemi. ·· (15) 1928'de yaz1lm1§. Bkz. Lenin'den Sonra Komiinist Enternasymal.

(16 )Vietnam yonetiminin giir,:lii bir burjuvaziyle r,:ati§mak zorunda kald1g1 tek donem 1954'deki Cenevre anla§malar1 sonrasmdaki donemdir. Olke bir i§c;:i devlet_inin kuruldugu Kuzey'le, Arnerikan emperyalizminin Kuzey'i yeniden ele ger,:irmek ir,:in bir Us olarak kulland1g1 Giiney arasmda ooliinmii§tii.

36

<;;in Sol Muhalefeti'l)e LeonTro~ki

Sevgili Yolda§lar, Bu son aylarda sizden ingilizce,Frans1zca ve Rusi;;a biri;;ok do .. kiiman, mektup ve Sol Muhalefetin <;ince yaymlarmm onemli bir kismm1 aldlm. Acil i;;al1§malar, sizlere daha erken cevap vermemi en- · gelledi. .Son giinlerde, sizlerin one i;;rkard1g1mz sorunlara cevap verebilmek ivin ald1g1m tlim dokiimanlari dikkatlice inceledim (ne yaz1k ki <;ince olanlar hari9).

Her ~eyden once, yeni dokiimanlar1 incelerken, birle§me yolundaki ve§itli gruplar arasmda herhangi bir prensip aynhg1 ohnad1g1 kamsma · vard1m. Taktik dlizeyde, gelecekteki olaylarm alacag1 boyutlara gore gorli~ aynhklarma donli§me ihtimali ta§1yan nlianslar var. Bununla birlikte bu farkh fikirlerin zorunlu olarak,. eski gruplarm farkh vizgileriyle 9akI§acag1m iddia etmek de mlimkiin degil. Daha ilerde, tart1§mal1ve yan tartt§mal1 sorunlari buradan alg1lad1g1m kadar1yla analiz etmeye 9al1§acagim. . 1- KomlinistPartisinin Kuomintang'a girmesi ba§mdan beri bir hatayd1. Samyorum ki, bu bir dokliman i<;:inde soylenilmek zorundaydl 9iinkii bu diizeyde muhalefet, biiyiik Ol9iide bunun sorumfolugunu ta.§1maktadlr. Bizim grubumuz (1923 Muhalefeti) ba§mdah beri, Radek ve birka9 yakm dostu hari9, komlinist partinin Kuomintang'a girmesine ve Kuomintang'm Komintem'e kabuliine kar~1ydl. Zinovyevciler kar§It gorii§teydiler. Redek oyuyla onlara, muhalefet i9inde 9ogunluk olma imkamm saglad1. Preobrajensky ve Piatakov, bu 37

sorunun, blogumuzla Zinovyevciler arasmda bir kopu§ nedeni olmamas1 gerektigi dti§tincesindeydiler. Sonuc; olarak, Birle§ik Mu. halefet, bu sorun Uzerine ikircikli bir tavrr alch; ki bu tavrr, bir dizi dokUma:na ve hatta Muhalefet'in platformuna da yans1d1. Rus muhalifleri , arasmda, bu sorun ile ilgili Qlarak Zinovyev'in uzla§mac1 tavnrla taraft.ar olanlarmm ttimtinlin akabinde diger konularda da Stalin'e teslim oldugunu belirtµlek gerek. ·Buna kar§ihk, bugun hapiste ve stirgtinde olan bUtiln yolda§lat'., ba§tridan beri ·komtinist partinin Kuomintang' a girmesine kar§I olmu§lardi. Buda ilkeli bit tavnn gtictinti gosterir.

2- Proletarya ve yoksullann diktatorliigii slogam, proletarya diktatOrltigii slogam ile r;:eli§ik degildir;. sadece proletarya diktatorliigii kavram1m tamamlar ve bunu halka daha anla§Ilrr bir hale getirir. <;in'de proletarya ancak ktic;tik bir azmhg1 olu§turuyor. Yalmzca r;:ogunlukla, yani ·krrlardaki ve kentlerdeki yoksullarla birle§erek bir giir;: haline gelebilir. Bu dii§iince, esas olarak proletaryanm ve yoksullarm diktatOrltigii sloganmda ifadesini buiur. Dogal olarak, platformda ve programatik yazdarda, yonetim roliiniin proletaryamn, ellerinde yogunla§tigm1, rehber ve ogretici olarak hareket edecegini, yoksullann savunucusu olacag1m, ac;1k9a ve aynmuh olarak ifade etmek zorunday1z. Bununla biriikte ajitasyon i<;in, proletarya ve yoksullarm diktatOrliigu ifadesini kullanmak, ttimiiyle dogru olacaktir. Bu bir;:imiyle, "i§c;ilerin ve koyliilerin demokratik diktat5rlugii" ile herhangi bir 0rtak yan1 yoktur, . · Chen Duxiu ve digerl¢ri tarafmdan imzalanan (15 Arallk 1929. ta.rihli) uzun bir dokiimanda sorun §U bir;:imde formiile edilmi§ti: "<;in'deki burjuva demokratik devrimin gorevleri (ulusal bag1ms1zllk, devlet birligi ve tanm devrimi) ancak eger <;in pJ"oletaryas1, kendi yonetimi altinda, kent ve krr yoksullar1yla ittifak kurup, siyasi iktid~1 alirsa r;:oziilmii§ olacaktrr. Degi§ik bir ifadeyle, <;::in'deki burjuva demokratik devrimin zaferi sad.ece Rus yoluyla r;:oziilebilir. Yani, bir <;in Ekimi'yle".

Samyorum ki bu formiilasyon tamamiyle dogrudur ve miimktin olan her yanh§ anlamay1 dl§talar, 3- <;in devrimi yap1s1 iizerine, Komintem yonetimi 9Ik1§1 olmayan bir durumda bulunuyor. Olaylarm deneyi ve Sol Muhalefet'in ele§tirileri, "demokratik diktatorliik" teorisini tamamiyle ylktl. Bununla birlikte, eger bu formiilasyon birakild1ysa, silrekli devrim teorisine 38

baglanmanm dt§mda ·b~.vurulacak herhangi bir yol kalmad1. Komintem'in dokunakh "teorisyenleri'' bu iki teori arasmda Biiridan'10 e§§egine ta~ 91kartacak durumda bulunmaktadrrlar. Manuilsky'nin Pravda'daki ylldoniimii yaz1s1 (Pravda 7 Kas1m 1930) bu konudaki en S<?n ac;1klamay1 olu§turuyor. Bundan daha igrenr;: bir cehalet, budalahk ve alr;:al<lik kar1§1m1 bulmak mtimkiin degildir. Stalinist biirokratlarm karars1z teorisi Muhalefet Btilteni'.nin son say1smda incelendi. (17. ve 18, saytlar) Boylece bu temel sorun · tizerine, dolctimanlarm1zm da gosterdigi gibi, sizinfo herhangi bi~ ayrtl1g1m1z yoktur.

4- Baz1 mektuplarda, belli gruplara ve tek tek yolda§lara kar§1 §ikayetler formiile edildi. Bu yolda§larm · <;in ':KlZll Ordu'..su" koc nusunda, bu birlikleri haydutlara benzeterek, hata11 tutum aldlklar1 soyleniyor. Eger bu gerr;:e!cse buna bir son yermek gerekir. Baz1 liimpen proleter unsurlar devrimci koylii birliklerine katthyorlar, bu dogrudur. Bununla. birlikte hareket, biitiiniiyle <;in krrlarmda daha fazla kok sa11yor, kaynak buluyor. Bu aym kaynak daha ileride proletarya diktatorliigiine kaynak olacaktlr. Stalinistlerin bu birliklere ili§kill po" litikalar1, macerac1, biirokratik ve canice bir politilcadlr. Bu polit~a ac1mas1z bir §ekilde te~hir edilmelidir. Partizan birlik.lerinin iiyelerinin hayallerini payla§mtyor ve cesaretlendirmiyoruz. Onlara, proleter devrimsiz ve i§r;:iler tar~fmdan iktidar almmaks1zm koyliiliikten 91km1§ partizan• birliklerinin zafere kadar· ula§amayacag1m ar;:Iklamahy1z. , Bunu soylemi§ olmakla birlike, bu 9ah§rnay1 ger9ek dos,tlar olarak yiiriitmek zorunday1z, ayn duran seyirciler ve hele dii§mimlar gibi degil.

Kendi gorevlerimizi ve. yontemletjmiii terketmeksizin, bu birlikleri, ,Kuomintfing basktsma ve burjuvazinin karalamalanna, i§kencelerine kar§I cesaret v~ direngenlikle savunmak zorunday1z. Bu birliklerin varhklatmm ta§1d1g1 muazzam anlam1 ve neyin habercisi oldugunu ar;:1klamak zorunday1z. Su anda, kendi gtir;:lerimizi partizan miicadelesinin ir;:ine katamay1z. Ba§ka gorevlerimiz ve miicadele. alanlar1m1z vardrr. Ancak yine de, bizden, muhalefete iiye baz1 yolda§larm en azmqan "Kn1l Orudu"nun hit;: olmazsa btiyiik bOliiklerinde bulunmalar1 ve bu birliklerin kaderini payla§arak, bu birl~lerle koyliiltik arasmdaki ili§kileri dikkatle izleyip bundan muhalefeti haberdar etmesi. de, arzu edilir bir~eydir.

Devrimin ertelenmesi varsay1mmda, <;::in'de yeni ekonomik can~ lanma ve parlarrienter egilimlerin geli§mesi .halinde (biitiin bu unsurlar 39

birbirlerine bag1mhdrr), bu birliklerin yoksul koyltilerle iyaU§arakyozl~m.aian kaiymtlmazdrr. 0 halde bu birlikleri goz oniinden ayrrmamanuz bizim iiyin her bak1mdan gereklidir; bOylece olas1 geli§meler halinde tavnm1zi 5ieniden degerlendirebiliriz.

5- Biriyok mektupta, Kum.cu .Meclis sorunu yeniden ele ahmyor.

Politik gorevlerimiz sorunu §u tipte varsay1mlar altmda kayboluyor: Eger bir kuruc~ meclis olu§ursa, sovyetlerle arasmdaki ili§kiler hangi biiyimde geli§ecek vs. Bu tiir soyut yorumlar, biiyiik oli;iide skolastik politika alanma girer. Buna omek olarak §u haberi okuyabiliriz: "Bizce, kurucu meclis biiyiik olastllkla giin gormeyecektir. Eger geriyekle§ecekse bile, geyici bir hiikiimete donii§meyecektir, iytinkii biitiin maddi giiiyler, militarist Kuomintang'm elindedir. Ayak:lanma i;1k1§h bir hiikiimet ise ai;1kur ki, proletarya diktatOrliigii hiikiimeti olacaktrr.

Bu hiikiimet de kurucu meclis i;agns1 yapmayacaktrr".

Bu varsay1m, a§m Oliyiide k1smi, tek boyutludur ve bundan dolay1 da, btiyiik oliyiide yanh§ anla§1lmalara ve hatalara yol aiymaktadrr. a) Hcr§eyden once, burjuva giiiylerinin bir tiir kurucu meclis. iy.agnsmda bulunmaya mecbur kalabilecekleri varsay1m1m dt§talamama11y1z. Eger Avrilpa gazetelerinin haberleri dogruysa, <;an Kay Sek halen,. bugiin engel haline gelen Kuomintang iizerindeki denetimini, kag1t iistiindeki bir parlamento iizerindeki denetimle tak:as etme fikrini ok§amaktadir. Biiyiik ve kiiiyiik burjuvazinin baz1 i;ev-. releri, fazla diktatOrce bulduklar1 ve i;att§ma halinde olduklar1 bir partiye kar§I olan ooyle bir projeyi olumlu kar§tlayabilirler. Aym zamanda, bOyle bir "parlamento", Amerikan kamu oyuna kar§t, askeri diktatOrliige miiketnmel bir ortii olacaktrr. Gazeteler <;an Kay Sek'in, Wallstreet Yahudi bankacdarmm kredilerini ai;mas1 umuduyla (bu umui temelsiz degildir) Amerikanc1 Htristiyanhg1 sei;tigini bildiriyorlar. Amerikanla§mt§ hristiyanhk, Wallstreet yahudi tefecilerinin kredileri, sahtekar <;in parlamentosu; ttim bunlar gayet giizel birbirine yakt§tyor. · Eger bir parlamento tiirii ortaya i;1karsa, §ehir kfo;;iik burjuvazisi aydmlar, ogrenciler, "bu iiiyiincii kesim" harekete koyulacaktir. Ana· yasa, genel seyim ve parlamentarizm o zaman giindeme gelecektir. <;in halkt ve kitlelerinin §imdiden btltiin bunlann uzagmda kald1gm1 soylemek anlams1z bir yakt§Urma olacakur. Simdiye kadar Stalin, <;an Kay Sek ekoliinii tan1&lar. Yani ekollerin en kotiisiinii. Demokrasi.so40

runlan, ister istemez, belli bir donem boyunca yalmzca koyltiliigiin degil, i§iyilerin de dikkatini iyekece!Ctir. Bu stireiy bizim yonetimimiz altmda olmaltdrr. _ <;an Kay Sek\ kendi parlamentosunun iyagnsim yapacak m1? Bu ' i;ok mtimkiindiir. Fakat, anayasalc1-demokratik hareketin <;angkay Sek tarafmdan tespit edilen sm1rlar1 a§mas1 da miimkiindiir. Bu· da bnu §imdiden i;ok' daha da uzaga siiriikleyebilir. Oyle ki bu hareketin, <;an Kay Sek'i biitiin planlanyla silip silpiirmesi de miimkiindiir. Anayasal ve parlamenter i;e§itlemeler ne olursa olsun, kenarmda kalmayacag1z.

Miicadeleye kendi sloganlar1m1zla katdacag1z. Tutarh (% 100 demokratik) demokratik ve devrimci sloganlar altmda. Eger devrimci dalga hemen <;an Kay Sek'i silip siipiirmezse, bu parlamentoya, i§birlikiyi parlamentonun yalanlaruu te§hir etmek ii;in ve kendi projelerimizi geli§tiimek iiyin kat1lmak: zorunda kalabiliriz. b) Soyle farzedelim, ctevrimci demokratik hareket oyle bir boyut · kazamyor ki, <;an Kay Sek askeri ayg1u kontrol etme kapasitesini yitiriyor, ancak heniiz komunistler iktidar1 alabilecek durumda degiller.

Boylesine bir geiyt§ donemi pekala miimkiindiir. Bu durumda bif tiir . <;in usulii ikili iktidar dogu§u goriilebilir; yeni bir geiyici hiikiimet, iii;iincti bir partiyle bir Kuomintang bloku vs. Buradak:i gibi bir rejim iyok istikrars1z olacak:ur. Proletarya diktatorliigiine dogru bir a§ama olabiltr. Boylesi bir a§ama mlimkiindiir. c) Dokiimanda, yukandaki ahnttda soylenildigi gibi "Ayak:lanmanm zaferinden sonra bir proletarya diktatorliigil kurulabilir ve bu durumda, ulusal meclis i;agns1 olmaz" deniliyor. Burada bir kez daha sorun ilkel bir tarzda konuluyor. Ayaklanma hangi anda ve hangi sloganlar onciiliigilnde patlayacak? Eger proletarya, koyliiliigii demokratik sloganlar altmda toplarsa (toprak, ulusal meclis vs.) ve birle§ik bir saldmyla burjuvazinin ask;eri diktatOrliigiinil y1k:arsa, i§te orada iktidar1 ald1g1 zaman, proletarya bir ulusal meclis iyagns1 yapmak zorundadtr. Ve bOylelikle, koyliiliigiln giivensizligini ki§trrtmay1p, burjuva demokrasisine herhangi bir bahane vermez. Bol§evikler Ekim ayaklanmasmdan sonra bile bir kurucu meclis i;agns1 yapmak zorunda kalm1§lard1.

Niiyin, .<;in'de, bOylesine bir "variant"m imkans1z oldugunu dii§iinelim? Koylilliigiin bilinci proletaryanmkiyle aym ritimde geli~mez. i§iyi sm1f1 bir r;ok ~eyi'ongorebilir, ama koyliililk sadece olaylardan og41

~~' 1.:·1

renir. <;in koylillilgiiniin bir ulusal meclis deneyini ya§amaya ihtiyac1 olabilir. Rusya'da burjuvazi km"ucu medisi uzun dohem er,teledigi ve Bol§evikler de bu manevray1 devamh te§hir ettigi ir;in, Bol§evikler iktidan almca, .k1sa siire<le kurucu .meclis r;agns1 yapmak zorunda kaldil.ar. Eski ser;im sonur;lan temelinde,. azmhga dii§tiller, bOylece , Kurucu Meclis sovyetlerle, halkm . meclisinin gozleri oniinde ari.la§mazbga girdi ve dag1uldl. <;in'de, b~ka bir degi§ke olu§abilir. iktidara geldikten sonra proleiarya, belirli ko§ullar altmda, birkar; ay ulusal metlis r;agns1tn erteleyebilir. Klrlarda biiyiik Olr;ekte bir ajitasyon geli§tirip, ulusal mecliste komiinist r;ogunlugu saglayabilir.

Bu taktigin avantaj1 §U olabilir: Sovyet sistemi biyim olarak, ulusal meclis tarafmdan resmen onaylanacak ve boylece burjuvazi i~ sav~ srrasmp.a poptller bir slogan iitetmekten mahrum btrakdacaktlr.

6) Ar,:1ktir ki yukartda ongordiigiim r,:e§itlemeler tarihsel varsay1mlardrr. Hir;bir§ey, olaylarm akt§mm ooyle olacag1n1n soylenmesine haZlf degildir. Proletaiya diktatOrliigiine genel gidi§ elbette §imdiden ar;tktir. Bununla birlikte r;e§itlemeler, a§amalar ve olas1 baglantllar iizerine yaptlan spektilasyonlar ir;inde kaybolmamahy1z; ak~ sine olaylann bu akt§ma devrimci unsur olarak mtidahale etmek ve demokratik sloganlar r,:err;evesinde giir;lii bir ajitasyon geli§tirmek gerekir. Bu. alan iizerinde mesafe ahrsak, Stalinist biirokrasi siipiiriilmii§ olacak; Leninist-Bol§evikler de k1sa zaman ir,:inde kuvvetli bir politikgiir; olacaklard1r. .

7) y akm gelecekte, <;in. kapitalizmine ne tiir perspektifler ac1ld1g1 sorunu, bir ilke sorunu degil, esas olarak bir olgu sorundur. <;in'deki kapitalizmin bir arpa boyu dahi ileileyemeyecegine ba§tan karar ver· mek, katt bir dogmatfam omegi olur. <;in'e onemli dilzeyde yabanc1 sermaye ak1§1 ihtimal d1§t degildi~; <;iinl.cii d(inya krizinin sonucu ola~ rak, biriken sermaye, yeni yaunm alanlar1 anyor. Halen otekilerden r;ok giir;lii olan Amerikan sermayesinin bile yakm zamanda Uerlemenin dorugundan krizin, derinliklerine dti§tiigii ir,:in felr; oldugu, s1k1§ug1, giivensiz durumda oldugu ve inisyatifsiz kald1g1 dogrudur.

Pak.at §imdiden, yeni bir ekonomik ar;1bm ir,:in s19ramasma hizmet edecek uluslararas1 bir koprti aramaya ba§lam1§Ur. Bu durumda <;in'in ciddi olanaklar sundugu ku§kusuzdur. Bu hangi noktaya kadar gerr;ekle§ecektir? bnceden kestirmek hie ~e kolay degil. Bu baglamda,

oncelikle varsayunda bulunmak zorunda da degiliz, fakat ·gerr;ek eko- , nomik ve politik smey izlenIJlelidir.

Oyle ki, kapitalist ,diinyanin biiyiik iasm1? kriz durumuna kar§1 mil" cadele ederken, <;in'e yogun bir yabanc1 sermaye ak1§1mn bir ekonomik canlanma .yaratmas1 ihtimali dt§lanamaz. · Soyle bir durumla kar§1 kar§1ya kalma ihtimaline de hazir olmahyiZ. Dikkatimizi, gerekli anda sendikalarm yeniden giir;lenmesi ve orgiitlenmesi iizerine toplamal1y1z. ve b~r biittin olarak onlar.i dogru bir yonetimle donatmahy1i.

Dogal ofarak, <;in'de bir ekonomik at1hm, bir siire ir;in anhk devrimci perspektifleri erteleyecektir. Pakat bu, canlanma yeni pers- ' pektifler avacaktrr. Zafer ir,:in yeni gtir;lerin kaynag1 olacak:ur. Ne olursa olsun gelecekbize baghdrr.

8) ~anghay!dan gelen birkar; m~ktup sorunu §oyle koyuyor: bzellikle yerel ·dtizeyde tam bir birle§me gerr,:ekle§titmek zoruncta m1y1z; .biittin gruplar gazetelerini birle§tirip ·oncyden gerr,:ekle§en birle§me temel. inde bir konferans 9agns1 yapmah m1drr? Yoksa, biittin taktik problemler 9oztilene kadar baz1 gruplarm ayn eylem takip etmelerif1e izin mi vermeliyiz? Boylesine orgiitsel sorunlar iiierine .uzaktan cevap velll)ek zorudur. Belki bu cevap ger; bile kalmt§tlr. Pak.at size §Unu soylememezlik edemem: Sevgili dostlar, orgUtlerinizi ve basmm1z1 heinen bugiinden birle§tiriniz! Birle~me hazirhklar1 ir,:in uzun siire vakit kaybetmemeliyiz, zira istemeksizin, suni aynhklar yar_atabiliriz.

Bununla birlikte, biitiin problemlerin §imdiden giderildigini ·ve sizin (daha dogrusu bizim) gelecekte herliangi bir aynhg'm ortaya <,:lkmayacagmm garantisine sahip oldugunuzu soylemek istemiyorum.

Hayir, ku§kusuz oniimiizdek:i gtinlerde, ortaya konulan yeni go 7 revler ve onlarla beraber yeni aynllklar goriilecek. Bu olmaks1zm devrimci partinin geli§imi imkans1zdlr. Ancak, yeni aynllklar birle§ik orgiittin r;err,:evesinde yeni gruplarm olu§masma yol ar;acaktir. Ger,:mi§ iizerin~e fazla vakit kaybetmeyelim. Oldugumuz yerde, kendimizi klSlr dongilye sokmayahm. Gelecege dogru ilerleyelim.

9) Yeni aynhklann kapmlmaz oldugunu, sol Muhalefet'in biitiin eylemlerinin tecriibesi kan1tlam1§ttr. Ornegin Prans1z Birligi farklt gruplar\]an olu§IDU§tur. Hafta11k yaym1 ir;in ona te§ekkiir ediyoruz.

Birlik, yaJmzca ulusal bakt§ ar;1smdan degil, uluslararas1 bak1§ ar,:1smdan da r;ok ciddi ve biiytik degeri olan bir r;ah§ma yiirUttii. Parkl1 gruplarm.birle§mesinin ileriye dogru biiytik bir adlm oldl1gunu gos'

'

,

,

43 42

I

;.

terdi. Ancak son aylarm ardmdan Birlik ic;inde c;ok onemli gorli§ aynbklan ortaya c;1ktt; ozellikle sendika sorunu ilzerine tavn temelde c;ok kotil olan bir sag kanat olu§tu. Bu sorun oylesine onemli ve derin ki, yeni bir bOlilnmeye gotilrebilir. Dogal olarak, bu ihtimali onlemek ic;in mutlaka, her§ey yapilmahdrr. Arna gerc;ekle§se bile, hie; de diinkil birle§menin hata11 oldugunu kamtlamaz. Birligi de bOlilnmeleri de bir feti§ yapm1yoruz. Her §ey o anki duruma, aymmlarm derinligine, so-. runlann niteligine baghdrr.

10) ispanya'da ko§ullar, oteki lilkelerde olanlardan gorlinlirde oldukc;a farkhdrr. ispanya halen ac;1k bir devrimci ytikseli§ donemi gec;iriyor. istim ilzerindeki politik aunosfer, en kararh ve bilinc;li kanat olan Bol§evik Leninistlerin bliylimesini kolayla§tlracaktlr. Komintern, krrd1, resmi partiyi zay1flatt1 ve ispanyol komlinistlerinin bel kemigini ! ' cans1zla§llrdl. Komintem yonetimi tlim diger onemli durumlarda oldugu gibi, devrimci bir dururim ba§1bo§ birakt1. ispanyol i§c;ileri, c;ok zor bir anda, kendi kaderleri ile ba§ ba§a biraklld1. Yonetimden yoksunken, devrimci grevlerle, bliylik yogunlukta mlicadeleler geli§tirdiler. Bu ko§ullarda Bol§evik-Leninistler, sovyetler slogamm ortaya attilar. Stalinist teorilere ve Kanton ayaklanmasmm pratigine bakacak olursak sovyetler sadece ayaklanmanm arifesinde yaratilabilirmi§. Berbat bir teori ve felaket bir pratik. Sovyetler ya§ayan gen;ek kitle . hareketi, bu tip orglittin geregini hissettigi anda yarattlmahdir. Sovyetler, ba§ta geni§ grev komitelerinden olu§urlar. ispanya'da olan i§te tam budur. Hie; §liphesiz, bOylesi ko§ullarda, Bol~evik Leninistlerin (muhalefet) inisyatifi proleter oncli tarafmdan olumlu kar§tlanacaktlf. Yakmda ispanyol orglitli ic;in bliylik bir perspektif ac;Ilabilir. ispanyol dostlanm1za tam bir ba§ati dileyelim.

11) Sonne; olarak birlik sorununa bir kez daha gelecegim ve bu alanda amlacak sefil bir deney olan Avusturya orneginden soz ede- . cegim. Birbuc;uk yll boyunca Avusturyah lie; grup blitiln zamanlanm "birle§meye" ayrrdilar. Ve her biri, oyle kO§Ullar formlile ediyorlard1 ki, bi.rle§mek imkans1z hale geliyordu. Bu canice oyun, resmi komlinist partisinin c;okli§linlin bula§ttg1 avusturya muhalefetinin geneldeki zay1fl1gm1 yansttlf. Bu yll blitlin Avusturyah gruplar, birer birer, ac;1kc;a, Uluslararas1 Muhalefetin prensiplerini ve dli§uncelerini birakmaya hazlf olduklan halde hic;b_ir zaman, kendi sekterliklerini b1rakmayacaklanm gostermeyi ba§arddar. Bu gruplann ideolojik te-

44

j; f

,,,\

'~/,,,,

I,~·

~f1}' ~{!I•

~';·,' '

'

...

melleri ne kadar kisrrsa, kendi ic; mlicadeleleri de o kadar zehirlidir.

Muhalefetin sancagm1 c;amur ic;ine s~rilklemekten zevk altp, aym zamanda da Uluslararas1 Muhalefet'e ba§ vurup, onun otoritesini kullanarak i§e yaramaz c;alt§malarma kefil olmasm1 istiyorlar.

Ac;tkttr ki Uluslararas1 Muhalefet bunu yapmayacakttr. Muhalefet ic;ine prensipsiz gruplan kabul etmek, bizzat kendi orgiltlinlin zehirlenmesi demektir. Bu baglamda kesin bir ay1klama istiyoruz. Konferans1 Sirasmda Uluslararas1 Muhalefet'in saflarma orglit kabullinde, zorunlu"21 ko§ul"u karara baglayacagm1 ve bu ko§ullann yeterince 1 agir olacagrn1 umanm.

Avusturya muhalefetinin · tersine <;in muhalefeti, entrikalar temelinde geli§memi§tir. Fakat, oportlinist bir yonetim tarafmdan b1raktlm1§ bliyilk bir. devrimin tecrlibesinden kalkmarak geli§rni~tir.

Biiyilk tarihi gorevi ona olaganlistli sorumluluklar yiiklliyor.

Hepimiz, burada, <;in muhalefetinin klan ruhundan kurtularak, yapmak zorunda oldugu gorevlere layi:k bir dlizeye ylikselecegine. inamyoruz.

,~,,

;·i·~;:;

:'.i;/

y;

\(:,:, ii~ 'I'. I,

"' ti·:·

f;.

I

1'·

'1'

Sizin L.Tr0<;ki'niz 8 Ocak 1931

'

RusDevrimi U~ Anlay1~1 L.Tro~ki

1905 devrimi yalmzca "191 Tnin provasi" olmak:Ja kaltnay1p, aym zamanda icinden Rus siyasal dii§iincesinin biitiin belliba§h gruplarmm ytktlg1 ve Rus Marksizmi icinde biitiin egilimler ve ayn~malann bir;imlendigi ya da belirdigi bir laboratuar oldu. Tartt§malarm ve farkhhklann merlcezini olu§turan, dogal olarak, Rus devriminin tarihsel karakteri ve onun gelecekte geli§ecegi yollar sorunu idi. Bu arilay1§lar ve te§hisler sava§mm bir ba§ma ve kendiliginden Stalin'in biyografisiyle ili§kisi yoktur, r;iinkti onun bag11ns1z bir ka1:1hm1 olmamt§trr. Kcmuya ili§kin yazd1gi birkay propaganda makalesi ise en , ufak bir teorik ilgiden yoksundur. Birr;ok Bol§evik kalem aym fi. kirleri, hem de daha fazla yetenek gostererek yaygmla$trrdi. Bol§evizmfo devrimci kavram§lfllll ele§tirel bir actklamas1, e§yanm tabiatl geregi bir Lenin biyografisinde yer almahyd1. · Arna teorilerin de kendi kaderleri vardir. ilk devrim doneminde ve sonrasmda 1923'e degin, devrimci ogretiler geli§tiiilip gerr;ege dokiiltirken Stalfo baguns1z bir tutuin almazl<:en. 1924'ten son~a dun,im birdenbire degi§ir. Btirokratik gericililc ve ges;mi§in feci tekrarlan yag1 ba§lar artlk. Eski ogretiler yeni anlay1§lar ve yorumlarla bezenir.. Devrim filmi geriye dogru oynar. ilk bak1~ta oldukca beklenmedik bir biyimde, "Troykizm"in biitiin falsolannm kaynag1 olarak "siirekli devrim" anlay1§1, dikkatin merkezini olu§turur. Bundan sonraki ydlarda bu. anlay1§m ele§tirisi Stalin ve i§birlikyilerinin teorik (sit venio verbo I eger bu sozciik kullamlabilirse/) yah§masmm ba§hca ir;erigini olu§turur. Dene~ilir ki teorik planda almd1gmda Stalinizm, 1905'te for46

miije edildigi §ekliyle siirekli devrim teorisinin ele§tirisinden ¢tkrn1§trr.

Bu bakunda.n Men§eviklerin ve Bol§evikforinkinden ayn olan bu te~ orinin ay1ldanmas1, bir ek biyiminde bile olsa bu kitaba girmernezlik edemez. · · .

Rusya'nm geli§mesi her§eyden once geriligiyle belirlenir; Bununla birlikte tarihsel ger:ilik demek, ileri iilkelerin geli§mesinin salt blr.:iki yiizytlhk bir gecikmeyle yeniden tekrar edilecegi §eklinde an· l~Ilmamal1drr. Aksine yepyeni .bir "bile§ik" toplumsal formasyon olu§turur ve bu formasyon ·ir;inde kapitalist teknik ve yap1mn ·en son kazammlan, feodal ·ve feodalizm ·oncesi barbarht< ili§kilerine kok salarak onlan donii§tiiriip boyunduruguna ahr ve s1mflat arasmda ozgiil bit kar§1bkh ili~ki yaratir.Aym §ey fikir alanmda da ge¢erlidir. Tarihsel yava§ltgm<lan otilrii, Rusya, bir ogreti olarak Marksizmin ve bir parti olarak da s6syal detnokrasinin fuiha burjuva devrimirtden once bile gtiyl!i bir geli§me kaydettigi tek Avrupa iilkesi halii;te geldi. Demokra.si m:iicadelesi ile sosyhlizm miic~delesi arasmdaki ·ili§ki sorununun en derin teorik tahlile bizzat Rusya'da tabi tutulrnU§ olmas1 yOk dogald1r. idealist demokratlar, esas olarak Narodnikler, yakla§an devrimin burjuva oldugunu kabul eimeye bO§ inan9Ianndan otiliii yana§maddar.

Devriplin toplumsal ii;:erigini giz1etnek -yalmzca ba§kalar1hdan degil, aym zamanda kendilerinden de, ir;in natr bir siyasal formiil .pe§inde ko§arak ona "demokratik" damgas1t11 bastllar. Arna NarOdniklikle miicadelesinde Rus Marksizminin kurucusu Plekhanov daha geyen y(izyllm seksenli ylllanhda Rtisya'nm ayncahkh bir geli§me yolu umut et" inesi i9in bit neden olmad1gm1, diger "kutsaI" ulusl3)" gibi, Orion da kapitalizm arafmdan ger;mck zoruhda kalacagm1 ve proletaryahm sosyalizmi ii;:in daha ileri miicadelesinde kay1ndmaz olan siya5i ozgiirliigii tam da bu yolfa saglayacag1i11 koyuyordu. Plekhanov burjuva dev, rimini bir gorev olarak sosyalist devrimden ~onu da belirsiz bir gelecege erteliyordu- ayrrmakla kalm1yor, herbiri ii;:in de tamamen farkh .giiy bile$imleri aymyordu. Siyasi ozgiirliik, liberal burjuvazi ile ittifak halindeki proletarya taraf1ndan sa~lanacak; daha yliksek bir diizeyde kapitalist geli§rneyle ger;en onydlardan sonra proletarya, burjuvaziye kar§t dogrudan m Ucadele ii;:inde sosyalist devrimi yiirlitecektir.

Lenin ise 1904'iin sonunda ~oyle diyordu,: ,'. "~us aydmma, devrimimizin burjuva olarak kabul edilmesi, 0

47

onu soldurmak, degersizle§tirmek, alc;altmak gibi geliyor ••. Proletarya ic;in burjuva toplumunda siyasi ozgiirliik ve demokratik cumhuriyet ugruna miicadele, diipediiz, sosyalist devrim ic;in miicadelede zorunlu bir a§amad1r."

"Marksistler" diyordu 1905'te, "Rus devriminin burjuva karakterine biitiiniiyle ikna olmu§lardir. Bu ne demektir? Bu, Rusya ic;in kac;milmaz hale gelen...demokratik donii§iimlerin bir ba§larma ve kendiliklerinden kapitalizmin devrilmesi, burjuva diizeninin devrilmesi demek olmay1p tam tersine, bu donii§iimlerin, kapitalizmin ilk kez ve gerc;ek bic;imde geli§mesi ic;in yolu temizlemesi demektir. Bu donii§iimler burjuvazinin bir sm1f olarak ilk kez hakimiyetimrolanak saglayacakhr ... " "~us devriminin burjuva demokratik c;erc;evesini atlayamay1z" diye diretiyor, "ama bu c;erc;eveyi muazzam derecede geni§letebiliriz" diyordu. Yani burjuva toplumu ivinde proletaryanm gelecekteki miicadele,si ivin 9ok daha elveri§li ko§ullar yaratabiliriz.

Bu sinrrlar dahilinde Lenin, Plekhanov'u izliyor(iu. Devrimin burjuva karakteri Rus Sosyal Demokrasisi'nin her iki hizbi ivin kalk1§ noktas1 i§levi gormekteydi.

Bu §artlarda Koba'nm (Stalin) propagandada, Bol§eviklerin ve de Men§eviklerin ortak ozelligini olu§turan bu yaygm formiillerden ileri gitmemesi olduk9a dogald1r.

1905 Ocagmda §Oyle yaz1yordu: "E§it, dogrudan ve gizli genel oy esasma gore sec;ilen Kurucu Meclis -i§te §imdi, ugruna sava§marmz gereken §ey budur! Bizim ~osyalizm niiicadelemizde acil olarak ihtiyac; duydugumuz cumhutiyeti yalmzca bu Meclis verecektir." Sosyalist hedef iv in uzatmah sm1f miicadelesine bir arena olarak burjuva cumhuriyeti. Perspektif budur.

1907'de, yani hem Petersburg'da hem de yurtd1§mda basmda yer alan say1s1z tartI§malardan sonra ve ilk devrimin deneylerinde teorik te§hislerin ciddi bir smamadan ge9mesinden sonra Stalin §Oyle ya- · z1yordu: , "Devrimimizin burjuva oldugu, kapitalist diizeni degil feodal diizeni y1karak tamamlanacag1, yalmzca demokratik cum. huriyetle tac;lanacag1 -b1;1 konuda partimizde herkes anla§IDI§ goriiniiyor." Stalin devrimin neyle ba~lad1gmdan degil, neyle bittiginden soz ediyordu ve devrimi daha ba§tan olduk9a kategorik 48

bi~imde "yalmzca demokratik cumhuriyetle" sm1rhyordu. Yazilannda, demokratik. bir altiist. olu§la. ili§l:cili olarak bir so~yalisi devrim persPektifine. deginme aramak bile bo§una. 1917 Subat devriminin ba§lang1cmda bile onu~.tavn, Unin'in l>etersburg'a geli§ine kadar, boyle ,' kald1.

Plekhanov, Axelrod ve genel olarak Men§evizmin finderleri i¢in d~vri~in sosyolojik bakimdan burjuva nitelendirmesi politik olarak

het§eyden degerliydi, <;;Unkii. daha ba§tan burjuvazinin .sosyalizm hayaletiyle tahrik olmasm1 ve onun gerlcilik kampma ''itilmesini'' fin. liiyordu. Men~vizmin ha§ taklityisi Axelrod~ Birle§me Kongresi'nde (Nisan 1906) "Rusya 'nm· toplumsal ili§kileri yalmzca burjuva devrimj' ic;in .olgunla§IIl1§br" diyordu. "Siyasal ·.6zgiirliiklerin iilkemizde e.vrensel yoklugu durumunda proletarya ile diger smd1ar arasmda siyasaJ iktidar ic;in dogrudan bir kav,anm laf1 bile edilemez ...Proletarya · burjuva · geli§im §artlar1 ic;in sava§maktad1r ... Nesnel tarihsel §artlar bizim proleta1'yam1zm oniine, ortak dii§mana kar§l miicadelede burj~vazi ile ~ac;mdmaz bi~imd~ i§birligi yapmay1 koyuyor." Rus devriminiQ iyerigi hoylece daha. ba§tan liberal burjuvazinin y1kadarr ve gotil§leriyle bagda§tr olan dOnii§i.imlerle sm1rlanmaktaydI. Jki hizip aqtsmdaki terrrel anla§mazhk i§te bu noktada ba§lar. Bol§evizin, 'Rus burjuvazisinin ·kendi devrimini sonuna kadflr gotiirmeye. .onderlik edebilecegini kesinlikle reddectiyordu. Plekl1anov'dan sonsuz derecede daha bilyiik .bir gii9le ve tutarhhkla Lenin, Rusya'da de" mokratik altiist olu§un ·merkezi sorunu olarak tar1m sortmµnu ileri stirdii. "Rus devriminin ailahtart" ,diye tekrarbyordu, ''tarim ·(top~ rak) · sorunudur. Devrimin yenilgisi veya zaferine ili§kin vargdar.•.l(itlelerin toprak miicadelesindeki durum.unun hesaplanmasma dayanmahd1r." Plekhanov gibi Lenin de kQyliilUge' kii<;:iik-burjuva bir sm1f olarak; koylii tQprak programma da burjuva ilerlemenin progranu olarak bak1yordu. Birle§me Kongresi'nde "millile§tirme burjuva bir onlemdir" diye diretti. "Kapitalizmin geli§mesine ivme verir; $1mf miicadelesini keskinle§tirir, topral<ta hareketi (mobilizasyonu) gfi~Jendirir, tat1ma sermaye ak1§mt. art1r1r, ta.bd fiyattm dii§iir.iir •." Tarim devriminin su gotiirmez burjuva karakterine ragmen, Ros burjuvazisi yine de toprak sahiplerinin niiilksiizle§tirilmesine dii§man tavir ahr ve !§te bu yiizden Monar§i ile Prus49

f\< :11 ·•

Plekhanov'u ~iiriittirken Lenin §oyle dedi: "Tart1§tlan program nedir? Tarim program1. Bu programla ·iktidarm kimin alacag1 b~klenir? Devrimci koyliiliik. Lenin proletaryanm iktidanm bu koyliiliikle mi kan§tlrmaktad1r?" Hayir, der' kendini kastederek: Lenin proletaryamn sosyalist iktidanm, koyliiliigiin burjuva demokratik iktidanndan kesin bicimde ayirdeder. "Arna" diye haykmr yeniden, "muzaffer. bir koylii devrimi, devrimci koyliiliik iktidan zaptetmeden nasII miimkiili olabilir?" Bu polemiksel formiilde ' Lenin kendi durumunun nazikligini ozel bir actkhkla ortaya serer.

Koyliiliik, kilit merkezleri §ehider olan, muazzam bir iilke yiizeyine dag1lmt§tI~. Her bOlgede farkh farkh olarak beliren ctkarlanm koyliiliik kendi ba§ma formiile bile. edemez. iller arasmda ekonomik bag, pazar ve demiryollan ile saglamr ama hem pazar hem de demiryollan §ehirlerin elindedir. Kendini koyiin k1s1tlamalanndan koparmak ve ctkarlann,1 genelle§tinnek pe§inde ko§an koyliili.ik kaytntlmaz bicimde .§ehre siyasal yonden bag1mh dii§er. Son olarak, koyliiliik toplumsal ili§kilerinde de heterojendir: Kulak tabakas1 (zengin koyliiler) dogal olarak koyliiliigii §ehir burjuvazisi ile ittifaka gotiirmeye bakar, ate yandan koyiin alt tabakalan ise koyliiliigii §ehir i§cilerinin yanma r;:eker. Bu §artlarda, koyli.iliik bu niteligiyle iktidan zaptetm~kte tamamen yeteneksizdir.

Eski <;in'de devrimlerin koyliiliigii, ya da daha dogrusu, koylii ayaklanmalarmm askeri onderlerini iktidara getirdigi bir bak1ma dogrudur. Bu her defasmda topragm yenidea payl~tlmasma ve yeni bir "koyiii" hanedanmm kurulmasma y0Iac1yordu; boylece tarih yeni bir toprak merkezile§mesi, yeni bir aristokrasi, yeni bir tefeci sistemi ve yeni bir ayaklanma ile yeni ·ba§tan ba§hyordu .. Devrim kattks1z ko)'lii niteligini korudukca, toplum bu umutsuz ve fasit dairelerden c1kainayacakttr. Eski Rus tarihi de dahil, eski Asya tarihinin temeli budur. Or~ <;ag'm kapam§1yla, Avrupa'da her muzaffer koylii ayaklanmas1 iktidara bir koylti .hiikiimetini degil, sol bir §ehir partisini getirdi. Daha dogrusu, koylii ayaklanmalar1, ancak §ehirdeki devrimci' kesimin durumunu gticlendirmeyi ba§ard1g1 oranda muzaffer oluyordu. Yirminci yiizytl burjuva Rusya'smda devrimci koyliiliigiin iktidar zaptmm sozii bile edilemez.

1 · "Proleter olmayan partilerin destegini kazanmaby1z," diye tekrarhyordu Plekhanov ilk devrim y1llarmda, "ve patavats1z eylemlerle 51

I,

onlah itmemeliyiz." Bu tiirden tekdiize vaazlarla Marksizm .filozofu, toplumun. ya§ayan dinamigine eri§emedigini gosteriyordu. ''Patavats1Zbk" duygulu bir aydm1 itebilir. S1mflar ve partiler ise toplumdaki 91karlarla yekilir ya da itilirler. Lenin Plekhanov'u §Oyle cevapladt: "Rabatbkla soylenebilir ki; liberaller ve toprak agalan milyonlarca 'pata-vats1z eylem'den otiirii sizi bagt§larlar ama toprag1 elierinden alacak bir fermammz1 asla affetmezlf~r." Ve yalmzca toprak agalan da degil. Burjuvazinin bliylik ba§lan, mwkiyet 91karlan birligiyle. ve daha dar bi9imde , banka sistellliyle toprak sahiplerine baglanmi§lardrr. Kii9lik-burjuvazinin biiyiik ba§lan ve entelicensiya maddi ve ahlaki olarak bliyiik ve Orta miilk: sahiplerine baghdtrlar -hepsi de bagims1z kitle hareketinden korkarlar. Bu arada, 9arhg1 devirmek. i9in onmilyonlarca ezileni hi9bir§eyde duraklamayan kahramanca; ozverili, kay1ts1z bir .devrimci saldmya ge9irmek g¥rekliydi. Kitleler yalmzca kendi 91karlannm bayrag1 alunda, dolay1s1yla ·ba§ta. toprak agafarma olmak i.i.zere somiiren, s1mflata kar§t uzla§maz bir dii§manllk ruhu i9inde ancak ayaklanmaya kalkarlar.

Muhalif burjuvazinin devrimci i§yi ve koyltilerden uzaga "itilmesi" .bu yiizden bizzat devrimin i9kin yasas1yd1 ve ondan diplomasi ya da ineelik yoluyla ka9m11amazd1.

Her ge9en ay liberalizmin Leninist degerlendirili§ini dogruladi.

Men§eviklerin en iyi umutlarmln tersirie, Kadetler yalmzca "burjuva" devrin;iin ba§mda.yerlerini almaya hazrrlanmamak bir yana, aksine, tarihsel .misyonlanm giderek bu devrime ka'r§t miicadele i~inde buldular.

Arahk ayaklanmasmm ezilmesinden sonra(2). k1sa omiirlii Duma sayesinde siyasi ilginin merkezini i§gal eden liberaller, monar§info goziinde su9suzluklanm kamtlamak i9in ve 1905 giiziindetehlike en kutsal "kiiltiir" payandalarm1 tehdit ederken gosterdikleri yetersiz aktif kar§1-devrimci tutumlanm mazur gostermek i9in biitiin gii<;lerini doktiiler; Kt§llk Saray'la perde arkas1 gorii§meleri saglayan liberallerin onderi Mi)yukov, 1905'in sonunda Kadetlerin, kitlelerin 'oniine dahi 9k kamayacaklarm1 gayet'<logru olarak basmda tamtladt. "~imdi (Kadet) Partisini," diyordu; "zamanmda Tro<;kizmin devrimci yamlsamalarma kar§1 mitingler duzenleyerek protesto etmedigi i<;in azarlay~nlar •..diipediiz o zamanlar demokratik balk toplantdan ve mitinglerinde biikhm siiren rub balini anlam1yorlar ya da ha1

,52

tirlam1yorlar/' "Tr09kizmin yatulsamalart" derken liberal onder, §ehirlerde en alt tabakalarm, askerlerin, ·koyltilerin ve biitiln ,ezilenlerin sempatisini Sovyetlere 9eken ve buna dayanarak "egitilmi§ toplumu" uzaga iten proletaryanm bagtmsiz politikasmt ·anhyordu. Men§eviklerin evrimi de ko§ut yonde serpildi. Giderek liberallerin oniinde kendilerinin su9suz oldugunu daha slk bi9imde kamtlamak zorundaydllar; 9iinkii 1905 Ekiminden sonra Troi;ki ile. bir bfok ii;inde olmu§lard1. Martov'un, Men§eviklerin yetenekli hatibinin a91klamalar1, sonunda, kitlelerin "devrimci yanilsamalanna", Odiin verrrienin o zaman gerekli olduguna vard1.

Tiflis'te pblitik grupla§~alar Petersburg'dakiyle aym ilkeli temel iizerinde olu§tu. "Gericiligi ezmek," diye yaz1yordu Kafkas Men§eviklerinin onderi Zhordanya(3), "1iktidar1 almak ve Anayasayla tamamlamak -bu, proletarya ve burjuyazinin gii<;lerinin bilin<;li birle§mesine ve tek bi.- amaca yoneimesine baghd1r .••Koyliiliigiin, ona asli bir karakter d~ katarak barekete siiriiklenecegi dogrudur; · ama yine de belirleyici rol 'bu iki suuf!;a oynanacaktlr ve bu arada koylii hareketi onlarm degirmenine su ta§1yacakhr." Lenin, burjuvaziye kar§t uzla§maz bir politikanm i§i;ileri erksizlige mahkum edecegi §eklindeki Zhordanya'nmkorkulanm tefe koyar. Zhordanya "demokratik bir altiist olu§ta proletaryamn mubtemel yahthlmas1 sorunudu ele ahr ve ...Koyliiliigii unutur! Pr0leta:ryamn biitiin ,olas1 miittefiklerinden yalmzca toprak agalar1m ve liberalleri bilir ve onlara vurgundur. Koyliileri bilmez. Hem de Kafkasya 'da!"

Lenin'in yapug1 oziinde dogru olan bu i;iiriitme, Sorunu bit noktada basitle§tirmektedir. Zhordanya koyliiliigii "unutmuyordu" ve Lenin'in kendi ipucundan da anla§tlabilecegi gibi, koyltlliigiin o ·zaman Men§eviklerin bayrag1 altlada frrana gibi ayakland1g1 Kafkasya'da herhalde koyliiliigii unutamazdI. Arna Zhordanya koyliiliigii, politik bir miittefikten i;ok proleiarya ile ittifak halindeki burjuvazinin kullanabilecegi ve kullanmas1 gereken tarihsel bir §ahmerdan olarak goriiyordu. Devrimde koyliiliigun onder ve hatta bagmislz bir giii; olabilecegine inanm1yordu ve bunda hatal1 degildi; ama ay1p zamanda. proletaryanm, koylii ayaklanmasm1 zafere yoneltebilecegine de inanm1yordu -ve vahim hatas1 da i§te burdaydi.

Proletaryanm burjuvazi ile ittifak1 Men§evik fikri ge1"9ekte hem i§i;ilerin hem de koyliilerin liberallere bag1mh ktlmmas1 demekti. Bu 53

"'ill

1,!l11

f1:

programm genc1 iltopyac1hg1, s1mflann ileri derecede. par~alanm1§hgmm dalia b~t:an bUrjuvaziyi devrimci bir etken o.larak fel~ ettigj gerek9esiyle belirlenmekteydi. Bu temel sorunda tamamen Bol§evik taraft hakhydt: liberal burjuvazi ile ittifak pa§inde ko§mak ka~ · 9mlimaz bi~imde sosyal demokrasiyi i§9ilerin ve koyliilerin devrimei hareketinin kar§tsma koyacaku. 1905'te Men§evikler, "burjuva" devrimi teorilerinden gerekli biitiin sonu9lan ~tkarmakta hala yeterli cesareti gosteremiyorlardt: 1917'de fikirlerini manllksal sonu9lanna gotiirdiiler ve kafalanm kmhlar.

Liberallere kar§t tavir sorununda Stalin ilk devrim ytllannda Lenin'in yameda yer ald1. Bu donemde Men§eviklerin tabanmm 90gunun, muhalif. burjuvaziye ili§kin meselelerde Plekhanov'dan 9ok Lenin'e yakm oldugunu soylemek gerek:iyor. Liberallere'kii9Umseyici bir tavrr gostermek, entellektiiel radikalizmin edebi gelenegiydi. Arna insan Koba'da (Stalin) bu soruna bag1ms1z bir kau~y1, Kafkasya'da toplumsal ili§kilerin bir tahlilini, yeni dii§iinceleri · ya da eski dii§iincelerin yeni bir formiilasyonunu bo§una arayacaktir. Kafkas Men§eviklerinin .lideri Zhordanya, Plekhanov'dan, Stalin'in Lenin!e gore oldugundan 9ok daha bag1ms1zdrr. "Liberal baylar," diye yaz1yordu Koba 9 Ocak'tan sonra, ." <;ar'1n sallanan tahttm kurtarmaya bo§un~ !;Rbalamaktalar~ <;ar'a yard1m ellerini bo§una uzahyorlar! ••.

Ayaga kalkan balk kitleleri devrime haz1tlamyorlar, <;ar'la uzla§maya degil ••• Evet baylar, ~abalarm1z bo§una. Rus.devrimi ka1;imlmaz<lir; hem. de gtine§in ka1;mdmaz ytikseli§i gibi! Yukselen gtine§i durdurabilir misiniz? i§te sorun bu!" Vesaire, vesaire.

Koba, bundan daha 'fazla yiikselmedi. ik:ibu9uk yll sonra, hemen hemen Len~n'i sozcilgil sozcilgiine tekrar ederek §Oyle yaz1yordu: "Rus liberal burjuvazisi devrime kar§1d1r. Devrimin itici gticti, hele hele onderi olamaz. Devrimi!l yeminli dti§mamdir ve ona kar§t ina~1 bir mticadeJe verilmelidir." Arna tam da bu temel sorundadtr ki Stalin sonraki on yll i9inde t~ bir degi§im gC9irecek ve 1917 ~ubat Devrimini, liberal burjuvazili bir blokun partizam olarak, ve buna uygun olarakt:an, Men§eviklerle tek parti i9inde birle§menin §ampiyonu olarak kar§llayacaktir. Ancak yurtdi§mdan ~elir gelmez Lenin, Marksizmin karikattirii olarak adfandtrd1g1 Stalin'in bag1ms1z politikasma ani bit son verdi, Narodnikler i§9iler ve koylilleri, hepsi sosyalizmle e§it bi9imde il54

- gilenen "emek9iler" ve "somtirtilenler" olarak gorttyorlardt. Marksistin gozilnde ise k<>ylii, maddi ve ruhsal baktmdan bir Icoylil olmaktan 9Ikug1 ol9~de sosya1ist qlabilen bir kii9ilk-burjuvadrr. Kendilerin(\ ozgil duygululukla Narodnikler ve bu sosyolojik nitelendirinede koyluliige kar§t ahlaki bir leke seziyorlard1. Rusya'nm devrimei egilimleri arasmda ana milcadele i,ki ku§ak boyunca bu 9iz$ide stirdii~ Sttlinizmle TrQ9kizm arasmda daha sonra meydana gelen anl~mazhklan anlamak i9in bir .Icez daha §Un.u belirtmek gerekiyor ki, Marksizmin tiim gelenegine uygun·olarak.Lenin bir an i9in bile koyliiliigu, proletaryanm · sosyalist miittefiki olarak gormemi§tir; tersine, Rusya'da sosyalist devrimin olanaks1zhg1m tam da koylilliigiln muazzam agirhgmdan 91kar1yordu. Dolayh ya da cdolays1z olarak tanm · sorununa degindigi biitiln makalelerinde bu fikir vardtr.

"Koylti hareketini" diyordu Lenin Eyltil 1905'te, "devrimci demokratik bir hareket olclugu 0I1;ilde destekleriz. Gerici,, anti-. proleter bir hareket olarak one ~1kmas1 ol1;iistinde onunla mticadele etmeye (daha §imdiden ve hemen) haz1rlamyoruz ••• 11 Lenin sosyalist mtittefiki Bau proletaryasmda ve ktsmen de Rus koyiindeki yar1-proleter ogelerde gorttyordu, yoksa bizzat koyliiliikte degil. Kendine· ozgil diretmeyle §Unu tej.<rarbyordu: "daha ba§md'an, mtisadereye degin her ttirlti yolla, toprak agasma kar§1 genel olarak koyltiltigii sonuna kadar destekleriz sonra (hatta sonra bile degil, aym .zamanda) genel olarak koyltiltige kar§1 proletaryjtyt destekleriz."

"Koyltiliik burjuva demokratik devrimde muzaffer olacaktlr," diye yaz1yordu Mart 1906'da, "ve bununla koyltiltik olarak devrimci 'rubunu tamamen tiiketecekt.ir. Proletarya, burjuva demokratik. devrimde muzaffer olacaktir ve bununla o, yaln1zca katiks1z sosyalist deyrimci r1,1hunu gerc;;ek bi1;imde ortaya serecektir." "Koyltiliigiin hareketi," diye tekrarhyordu aym y1lm may1smda 0 farkh bir sm1fm hareketidir. Bu, kapitalizmin temellerine kar§1 bir mticadele degil, feodaliimin biittin kalmttlarm1 .siiptirmek ic;;indir."

Bu bakt§ a91s1 Lenin'de makaleden makaleye; y1ktat) ~Ila, ciltten ciJde izlenebilir. Dili .v:e omekleri degi§ir, ana dti§ilnce ise aymd1r. Ba§ka tUrlil olamazd1, Lenin kOyliiliigii sosyalist bir miittefik, olarak g5rse, devrimin burjuva karakterinde tsrar etmeye ve "proletarya ve ·]f:oy• lilltigiin diktatOrlilgil"nil sadece demok.--atik gorevlerle smrrlamaya hie;:

55

rnahal bulamazd1. Bu I®lb1n yazanm kOyliiltigil "k~iimsemek"le SUylad1g1 durumlarda Lenin'in di.i§iincesinde olan ~Y hiy de benim, kt>yluliigjin sosyalist e~limJerini tarumay1§tm ~gil, tam tersine koyliilii,giln . burjuva. demokratik bag1ms1zhgm1, kendi iktidanm ywatmaktaki ve ·dolaylSlyla proletaryanm sosyalist diktatorliigiiniin kurul1Ilas1iu engellemekteki yenetenegini -Lenin'in bakt§ a\)~smdan­ benim geregince tammayt§tmdrr.

B.u sorun iizerinde degerlerin yeniden degerlendirilmesi, .ancak ba§langic1 hemen hemen Lenin'ill hastahgt. ve C>liimilyle e§anh olan Termidor gericiligi ytllarmda ba§lad1. 0 zamandan itibaren- Rus i$.' yilerinin ve koyli,ilerinin ittifak:mm, bir ba.§ma ve kendiliginden, (Kapitalizme) geri donti§ tehlikesine kar§t yeterli bir .glivence ve sosyalizmin Sovyetler Birligi'nin simrlar1 it;inde gerr;ekle§mesine degi§mez bir taahhtid oldugu il,an edildi. Uluslararas1 devrim teorisinin yerine tek i.ilkede sosyalizm teorisini koyan Stalin, koyliili.iglin Marksist degerlendirili§ini "Tror;kizm:" olatak damgaladr;. hem de ya§anan giine ili§kin olarak degil, biiti.in bir ger;mi§e ili§kin olarak. ' ~i.iphesiz, koyltilUge klasik Marksist bakt§m .hat:ah r;1ktp r;tkmad1g1 sorusu sorulabilir. Bu konu bizi bu makal¢nin s1mrlanm a§maya go~ tiiriir. ~u kadanm soylemek yeter ki, Marksizm koylUlUgii mutlak ve duragan bir karaktere sahip sosyalist olmayan bir sm1f olarak asla degerlendirmemi§tir. Bizzat MarX:, koyli.inlin yalmzca bo§. inant;lara sahip olmay1p.dii§i.inme yetenegi de oidugunu soylemi§tir. Proletarya diktatOrli.igii rejimi, koyli.ili.igi.i etldlemek ve onu yeniden egitmek ir;in geni§ olanaklar at;rnt§ttr.. Bu olanaklann smm heni.iz tarih tarafmdan ti.iketilmemi§tir. · Yine de, SSCB'de devlet basktsmm artan arttk rolu a1,;tktrr ki, Rus Mar,ksistlerini Narodniklerden ay1ran koyli.ili.ige kar§t tavn r;i.iri.itmeyip temelden dogrulamt§t1r. Bununla birlikte bu konuda durum yeni rejimin yirmi ytl sonrasmda bugi.in ne olursa olsun, Ekim Devriini'ne degin, ya da daha dogrusu 1924'e degin Marksis.t kampta olan hi9 l\i1l1senin -en azmdan Lenin- lcoyli.iltikte bit sosyalist geli§me etkeni gormedigi tara§ma goti.irmez. Bat1'da. proleter devriminin .. yardtm1 olmadan Rusya'da geri doni.i§i.in kaytntlmaz oldugunu tekrarhyordu Lenin. Yamlmamt§tl: Stalinist bi.irokrasi burjuva geri donU§tini.in ilk evresinden ba§ka bir§ey deg1L. Yukar1da da, Rus Sosyal Demokrasisi'nin iki esasli hizbinin kalkt§ 56

noktalarm1 tahlil. ettik. Arna onlann yamsrra, daha ilk devrimin §afagmda ti9iinci.i ·bir' tavrr. formi.ile .edilmi§ti ve o ytllarda neredeyse ta. tnamen gormezlikten gelinen bu tavn burada gerekli.tambg1 i~inde or. taya koymak: zorunday1z; buna neden yalmzca onun 1917 olay1armda dogrulanmas1 degil, ozellikle, Ekim Devrimi'nden yedi ytl sonra, ters yi.iz edilen bu.anlay1§m, Staliri'in ve tiim Sovyet bi.irokrasisin,in politik evriminde onceden tamamiyle gori.ilmeyen bir rol oynamaya ba§lamas~drr.

1905'in ba§mda Cem,wre'de Troyki tarafmdari bir bro§iir yaymlandt. Bu bro§ilr, 1904 ki§mda serpilen haliyle siyasal durumu tahlil ediyordu. Y azarin vardtg1 sonu9, liberallerin bag1ms1z yi.iri.itti.ikleri dilek1,;e ve ziyafet kampanyasmm, bi.iti.in olanaklarm1 ti.ikettigi; µmutlanm liberallere baglayan radikal aydmlarm, onlarla birlikte pkmaza girdikleri; kOyli.i hareketinin zafer i1,;in elveri§li §artlar yaratug1 ama zaferi elde etrneye giiciini.in Yetmedigi; bir karara ancak proletaryanm silahb ayaklanmas1 yoluyla var1labilecegi; bu yolda bir sonrak:i evrenin genel grev olacagtydt. Bro§iiriin ad1 Dokuz .Ocak Oncesi idi, . t;i.inkii Petersburg'daki Kanh Pazar'dan ()nee yaztlmt§tr. Bu tarihten sonra gelen gi.i1,;li.i grev dalgas1 ve ona ekleneii ilk .silahb ~ati§malar, bu bro§i.iri.in si:ratejik te~hisinin apa1,;tk bir dogrulam§tydt.

Calt§manm onsozi.ini.i, 0 zamana kadar i.inli.i bir Alman yazar1 olmayd>a§armt§ Rus gor;meni, Parvus yazm1$tl. Parvus, ba§kalarmm fikirlerinden etki alabilen, ba§kalanmkini de. zenginle§tirebilen olagand1§1 yarauc1 bir ki§iydi. i1,;sel denge'clen ve i§~i hareketine bir di.i§Uniir ve yazar olarak yeteneklerine uygun katktlarda bulunacak ·1,;ah§ma sevgisinden yoksundu. Ki§isel geli§memde, ozellikle. 9ag1m1zm sosyal"devrimci anlay1§1na ili§kin olarak §iiphe goti.irmez. etkisi oldu. tlk kar§da§mam1zdan birka9 yll once Parvus, Almanya'da· bir genel grev fikrini ate§lice savunuyordu; ~a i.ilke o zaman uzatmah bir sanayi patlamasmdan ge9mekteydi;. sosyal deµiokrasi kendini Hohenzollern 'in(4) rejimine uydurmu§tu; bir yabancmm devrimci propagap,das1 alayh ilgisizHkten Ote kar§dtk bulmuyordu. Petersburg'daki kanh olaylarm ikinci gi.ini.inde, h~ni.iz o zaman elyazmas1 halindeki bro§iiriimii gordi.igunde, Parvus kendini, geri Rusya'nm proletaryasmm oynamaya yonelecegi olagand1§1 rol·gori.i§i.ine kaptrrdi.

Mi.inih'te birlikte ge1,;irdigimiz birkat; gi.in, her ikimiz i9in netle§tirici konu§malarla gecti ve bizleri birbirimize yakla§ardt. 0 zaman 57 -

Parvus'un bro§Ur igin yazdtg1 girl§ yaz1s1, Rus devrim tarihinde saglam bir yere oturmu§tur. Birka~ sayfada Parvus, gecikmi§ Rusya'mn tabii ki, daha once de bilinen ama kimsenin. gerekli biitiin sonuglan g1karmadtg1 toplumsal ozellikleritii aydmlattyordu.

"Batt Avrupa'nm politik radikalizmi (diyordu Parvus), bi· lindigi gibi, esas olarak kii~iik-burjuvaziye dayamyordu. Bunlar elzanaatlar1 i§c;ileri .ve genel olarak ·smai geli~eye ayak uyduran ama aym zamanda kapitalist snnf tarafmdan kenara itilen burjuva kesimleriydiler ...Rusya'da, kapitalizm oncesi donemde kent· ler, Avrupai olmaktan c;ok <;in c;izgisinde geli§tiler. Bunlar, en ufak politik onemi olmayan salt memur karakterli yonetsel merkezlerdi ve ekonomik ili§kiler bak1mmdan da c;evredeki toprak agalar1 ve koyliiler ic;in ticaret merkezleri ve pazar i§levi goriiyorlard1. Geli§meleri ise, kendisine uyg"n biiyiik kentler, yani fabrika kentleri ve diinya ticaret merkezleri yaratan kapitalist siirec; tarafmdan durduruhmcaya. kadar pek onemli saydmazd1 ••.Kiic;iik-burjuva demokrasisinin geli§mesini kostekleyen §ey, yani elzanaatlar1 iiretim bic;iminin zayif geli§mesi ayn1 zamanda, Rusya'da. proletaryamn smlf bilincine hizmet ediyordu.

Proletarya dogrudan dogruya fabrikalarda yogunla§b••• "Koyliiler artan kitleler halinde harekete c;ekileceklerdir. Ama onlar ancak iilkede politik anar§iyi artirabilir ve bu yolla hti· kiimeti zaydlatabilirler; s1k1ca kenetlenmi§ bir devrimci ordu olu§turamazlar. yiizden devrimin geli§mesiyle birlikte pro~ letaryamn payma gittikc;e artan mik~arda politik c;ah§ma dii§er. ~unun yams1ra proletaryanm politik ozbilinci geni§ler, politik .enerjisi artar...

"Sosyal demokrasi §U ikilemle kar§da§1r: Ya gec;ici hiikiimet sorumlulugunu iistlenmek ya da i§c;i hiikiimetinden uzak durmak. i§c;iler, sosyal demokrasi'nin tavrmdan bag1msiz olarak bu· hiikiimeti kendi hiikiimetleri olarak goreceklerdir.•• Rusya'da devrimci altiist olu§ ancak i§c;ilerce gerc;ekle§tirilecektir. Rusya'da devrimci gec;ic;i hiikiimet i§c;i demokrasisi hiikiimeti .olacaktir.

Eger sosyal demokrasi, Rus proletaryasmm devrintci hareketinin ba§m1 c;ekerse, o zaman bu hiikiimet so~yal demokrat bir hii· kiimet olacakhr •.• "Sosyal · demokrat ge~ici hiikiimet Rusya'da sosyalist altiist

Bu

58

olu§u ger~kle§tiremeyecektir ama otokrasiyi tastiye etmek ve demokratik cumhuriyeti kurma siirecinin kendisi, ona politik c;a· II§ma ic;in zengin bir alan saglayacaktir."

1905 giizUnun devrimci olaylanmn ate§inde bu kez Parvus'.la Petersbnrg'da · kar§tla§ttm. Her iki hizipten orgiitsel olarak bag1ms1zbg1m1z1 )(orurken, birlikte Q.osskoye Slovo (Rus Stizcilgu) ad11 kitle gazetesini ve Men~vikler)e koalisyon halinde de Nachalo (Ba§lang~) adh biiyiik politik gazeteyi g1kardtk. Siirekli devrim teorisi genellikle ·~Parvus ve Trogki"nin adlanyla baglantth olarak ele ahnml§trr. Bu ancak kismen dogruydu. Parvus'un devrimci doruk noktas1, onun §U bilinen "revizyonizm "e, yani Marx'm teorisinin oportilnist yarp1ttlmasma kar§t verilen inucadelenin ba§mt gektigi gegen yiizyilm sonuna aittir. Alman Sosyal Demokrasisini daha kararh politikalara gekme denemelerinin ba~s1zbg1, onun iyimserligini stindtirdti.

Bat1'da sosyalist devrim perspektifine Parvus artan sakbtlarla tepki duymaya ba§byordu. 0 zamanlar "Sosyal Demokrat g{l\:ici hiikiimetin Rusya'da sosyalist bir · altiist olu§u gergekle§tiremeyecegini" , dii§iinuyordu. Bu yiizden onun te§hisleri, demokratik devrimin sosyalist devrime donii§tiiriilmesi demek degil, Rusya'da yalmzca, giftgi temeli iizerinde burjuva rejim i;en;;evesini a§mayan bir i§gi hiikiimetinin ilk kez ortaya gtktlg1 Avustralya tipi bir i§gi demokrasisi rejiminin kurulrflas1 demekti.

Ben .bu vargiy1 payla§m1yordum. Avustralya demokrasisi, yenibir kttanm bakir topragmda organik olarak geli§ti ve aym anda tutucu bir karakter alarak geng ama ayncaltkh bir proletaryay1 kendisine bag1mb l:dd1. Rus demokrasisi ise tam tersine, her hal ve durumda i§gi hiiktimetinin, burjuva demokrasisi i;ergevesinde kalmasma iziit vermeyecek dinamiklere sahip bir biiyiik devrimci altiist olu§tan dogabil~rdi.

1905 Devriminden kisa bir siire sonra ba§layan farkhbklanm~z sava§m ba§lang1cmda tam bir kopu§la sonugland1; o zaman Parvus'taki §tipheci, devrimciyi tamamen yok etmi§ ve Par\rus Alman emperyalizminden yana donmii§, Alman Cumhuriyeti'nin ilk Ba§kam Ebert'in dam§man1 ve esinleyicisi olmu§tu.(5) . · Doku.z Ocak Oncesi bro§iiriiyle ba§layaralc Siirekli ·Devrim teorisinin geli§mesine ve dogrulugumm kan1tlanmasma birkag kez yeniden dondiim. Bu biyografinin kahramamm.n ideolojik evrimin.de kazand1g1 onem ag1smdan, bu teoriyi 1905-1906 ytllarmdaki

. 59

w

eserlerimden aynen yapdan almtilarla burada ortaya koymak gerekiyor. · "Modern bir kentin, hie; degilse belli bir e.konomik ve politik bir onem ta§tyan bir kentin niifusunun c;ekirdegi kesin c;fagilerle aynlmt§ iicretli iljc;iler smlfld1r. Dewimimizde belirteyici rolii oy- . nayacak s1mf da,.Biiyiik Frans1z i>evrimi zamanlnda t,etiiiz esas olarak tanmmayan bu sm1f olmu§tur ..J§c;ilerin ileri bfr iilkeden once, ekonomik olarak geri bir iilkede iktidara gelmeleri miim· kiindiir ...Proletaryamn diktatorlqgiiniin te.knik geli§meye ve ill· kenin kaynaklarma §U veya bu §ekilde otomatik olarak bagh ol· dugunu dii§iinmek, sac;mallga varmcaya kadar basitle§tirilmi§ 'ekonomik' m~ddeciligi11 onyargdarnidan biridir. Bu bak1§ ac;1· smm Marksizmle bir ili§kisi yoktur•..J3irle§ik Devletler iiretici giic;lerinin. Rusya'nm iiretici giic;lerinden on kat daha biiyiik ol· masma ragmen, Ros proletaryasmm politik i;olii, kendi iilkesinin politikas1 iizerindeki etkisi ve yakm gelecekte diinya politikasm1 etkileme olas1hg1,.

Amerikan pr0Ietaryas1yla kar· §da§hralamayacak kadar biiyiiktiir...(Bkz. Leon Troi;ki, Siirekli .

Devrim, Koz yay, s.222-240-242) "Bize, gore, Rus devrimi oyle ko§ullar yaratacaktir ki, liber~l . burjuva politikaedan hiikiimet etme yeteneklerini sonuna kadar ortaya koyma f1rsatm1 bulamadan once, iktidar i§c;ilerin ellerine gec;ebilecektir -ve devrimin zaferi isteniyorsa, · mutlaka gee;· melidir ...Rus burjuvazisi,. biitiin devrimci mevzileri. proletaryaya tesJim etmektedir. Koyliiler iizerindeki devrimci hegemonyay1 da teslim etmek zorunda .kalacaktir. iktidardaki proletarya, koyliiliigiin oniinde, onu kurtarm1§ b~r srmf olarak du· racaktir ... Prolefarya koyliiliige dayanarak, biitiin. giic;lerini k1rsal kesimin kiiltiirel diizeyini yiikseltmek ve koyliiliigiin politik bi-' Hncini geli§tirmek ic;in seferber edecektir ... Ama koyliiliigiin pro, letaryay1 bir yana itmesi ve onlln yerini almas1 iniimkiin degil midir? Hay1r, bu miimkiin degildir. Biitiin tarihsel deneyler bu varsay1m!n kar§1smdad1r. 'farihsel deneyler, koyliiliigiin kebag1ms1z bir · rol oynayamayacagm1 g0ssinlikle termektedir ...Yukanda soylenenlerden, bir 'proletarya ve koylii diktatorliigii'nii nasd ·gorcliigiimiiz oldukc;a ac;1k .olmahd1r. Soron, bona ilke olarak kar§I olmam1z, bOyle bir politik i§birligi bic;imini 60

~,'

·;

1•;'

'arzu etmerrtiz ya da etmememiz.' degildir. Biz sadece bunun gerc;ekle§mesinin miimkiin ollllad1gm1 dii§iiniiyoruz -hie; degilse, dog• rudan ve dolays1z aQ.lam1yla..."(Bkz, age.s.240-252-249-252-250" 252) ' Su almtl ise, bw-ada ortaya konan anlay1~m, "bw-juva devrimi (~­ masm1) atladlg1" §eklinde daha sonra habire tekrarlanan iddi~m ne kadar yanh§ oldugunu gqstermektedir. "Rusya'nm demokratik yeniden. dilzenleni§i ic;in verilen. miicadele,'' diye yazm1sum o zamanlar, ''biitiiniiyle kapitalizmden ~1kml§br ve kapitalizm temelinde serpilen giic;ler tarafmdan yiiriltiilmekte olup dogr11dan dogruya ve her§eyden once kapitalist toplumun geJi§me yolu iize· rindeki feodal-serf engelleri. hedef al°'I§br." Aslmda sorun §uydu: Bu en,gelleri kaldrrabilecek gii!,(ler ve yontemler n:elerdir? "Nesnel ama~lan ve dolay1s1yla ka~1mlmaz sonuc;lar1 bakimmdan d.evrimimizin burjuva oldugunu ileri silrerek biit.iin sorunlarm c;apm1 s•mrlayabilir ve bu burjuya devriminde ba§hca aktorun, devrimin tiim seyri ile iktidara itilen proletarya · oldugu gerc;egine gozIerimizi kapayabiliriz...Proletaryanm, iktidari aldiktan sonra, sa· dece .konumunun mantig1 ile, sanayinin devlet tarafmdan yo. netilmesini getirmeye itilecegini hie; dii§iinmeden Rusya'da toplumsal ko§tdlarln bir sosyalist ekonomi ic;in heniiz ol· gunla§mam1§ olduguna kendimizi inand1rabilir ve rahat bir nefes alabiliriz ...Proletaryanm temsilcilerinin, giic;siiz r~hiJ,1eler gibi degil, onder bir gilc; olarak .hilkumete girmesi olgusunun kendisi bile, asgari ve azami programfar arasmdaki sm1r ~izgisild siler; yani, ortakl8§1c1hg1 (kolektivizmi) giiniln gilndemine sokar •• Proletaryamn bu yonde ilerleyi§inin durduralacag1 nokta; proletarya partisinin ilk ba§taki niyetlerine degil, giic;ler ili§kisine baghdir ...

(Bkz, age's. 244-244-258) "Arna bugiln bile kendimize §unn sorabiliriz: proletarya diktatorliigunun burjuva devriminin sm1rlarma c;arp1p ktr1lmas1 kac;1Qdmaz 'm1d1r, yoksa belli diinya olc;iisiindeki tarihsel kO§uUarda, bu sm1rlan k1np gec;me olasd1gm1 kendi onilnde bulabilir mi? ... Ros i§~i sm1f1, A. vrupa proletaryasmm dogrudan devlet; destegi olmadan iktidarda k~lamaz ve gec;ici egemenligini siirekli bir sosyalist diktatorlilge donii§tilremez ... " .Arna bundan hi!,; de kotiimser bir te§his !,(I~amaktadir: "Rusya'nin i§c;i .sm1f1 tarafmdan 61

yonetilen politik kurtulu§u, bu smlf1 tarihte heniiz goriilmemi§ bir yiikseklige ~Ikaracak, efine dev bir gii~ ve ~Ok ~e§itli kaynaklar Ve• recek ve onu diinya kapitalizminin, biitiin nesnel §artlar1 tarih tarafmdan ya~ahlm1§ olan tasfiyesinin ba§latms1 haline ge. tirecektir .•. "(Bkz. age,s.245-286-290) Uluslararas1 sosyal demokrasinin devrimci gorevini ne derece yerine getirebilecegine ili§kin olarak ise 1906'da §oyle yazmi§tlm: "Avrupa sosyalist partileri, ozellikle bunlarm en biiyiigu olan . Alman Sosyal-Demokrat Partisi, geni§ kitleler sosyalizm saflarma ge~tigi, orgiitlendigi ve disiplin kazand1g1 oranda tutucula§m~br.

Bunun sonucunda proletaryamn politik deneylerini cisimlendiren bir orgiit olarak Sosyal Demokrasi, belirli bir anda, i§~iler ile burjuva gericiliginin a~1k bir ~atI§maya gfri§mesindeki ana engel haline gelebilir ... " Bununla bidikte tahlilimi §oyle bitiriyordum: "Dogu'daki devrim. Bab proletaryaslm devrimci idealizm ile dolduracak ve dii§manlarma kar§t 'Rus~a· konu§ma arzusu uyand1racaktir." (Bkz,age.s.297-298) Ozetlersek; Slavofillerin dtimen suyundaki Narodniklik, Rusya'mn mutlak kemEne ozgti geli§me yollarma ili§kin.yamlsamalardan hareket etti ve kapitalizm ile burjuva cumhuriyeti iizerine du§iinmeyi gereksiz ·gordti. Plekhanov'un Marksizmi ise Rusya ile Bau'nm tarihsel geli§me yollannm ilkesel ozde§ligini tamtlamak tizerinde yogunla§m1§t1. Bundan c;1kanlan program, Rusya'nm toplumsal yap1smm ve devrimci geli§iminin tamamiyle gerc;ek ve asla gizemci olmayan ozelliklerini gozard1 ediyordu. Devrime ili§kin ·Men§evik tavir, epizodik i§lemelerinden ve · bireysel sapmalardan anndmld1gmda §Una· indirgenebiJir: Rus burjuva devriminin zaferi aricak liberal burjuvazinin onderliginde anla§Ilabilir bir §eydir ve iktidar1 onun ellerine teslim etmelidir. Demokratik rejim, ardmdan, Rus proletaryasma, sosyalizm 1'].ilcadelesinde · §imdiye kadar goriilenlerle kar§Ila§tmlamayacak bir ba§artyla Batih agabeylerine yeti§mek olanag1m verecektir.

Lenin'in perspektifi k1saca §oyle ifade edilebilir: Gee; kalm1§ Rus burjuvazisi kendi devrimini sonuna kadar gotlirmekten acizdir. "Proletaryanm ve koyliili.igiin diktatOrliigii" arac1hg1yla devrimin eksiksiz · zaferi, iilkeyi orta9aghktan temizleyecek, Rus kapitalizminin geli§mesini Amerikan tempolar1yla bezeyecek, kentlerde ve klrda proletaryay1 giic;lendirecek ve sosyalizm mticadelesi· ic;in geni§ olanaklar 1

62

.ac;acalctir. Ote yandan Rus devriminin zaferi Bat1'da sosyalist devrim i9in gilc;lil bir itki saglayacak ve Bao bOylelikle yalmzca Rusya'y1 geri dOfiil§ tehlikesinden kurtarmakla kalmayacak, aym zamanda Rus proletaryasmm gorece k1sa bir tarihsel arahkta iktidan zapteunesine olanak saglayacaktir.

Siirekli devrim perspektifi ise §u sozlerle ozetlenebilir: Rusya'da demokratik devrimin eksiksiz zaferi, koylilliige dayanan proletaryanm diktat5rlUgii bic;.imi dl§tnda anla§1hr bir§ey ~egildir. Giindeme kac;mllmaz olarak yalmzca demokratik gorevleri degil, sosyalist gorevleri de getirecek olan proletarya diktatorliigii aym zamanda uluslararas1 sosyalist devrime giic;IU bir ivme verecektir. ·Rusya'y1 burjuva geri donii§iinden. kurtaracak ve ona sosyalist in§anm tamatnlanmas1 olanag1m verecek olan ancak Bati proletaryasinm zaferidir.

Bu ii<; ozlii fortniilasyon, hem son iki anlayi§m Liberal-Men§evik perspektifle olan uzla§maz 9eli§kisini hem de devrimden c;1kacak olan "diktatorliigiin" toplumsal karakteri ve gorevleri sorununda birbirlerinden olan son derece asli farkhhg1 ac;1k9a ortaya koymaktadir.

Proletarya diktatOrliigii programmm 1905'te "olgunla§mam1§" oldugu yolundaki §imdiki Moskova teorisiyenlerinin slk slk tekrar ettikleri itiraz ic;erikten tamamen yoksundur. Ampirik anlamda, proletarya ve koylilliigiin demokratik diktat5rliigii program1 da aym derecede "olgunla§mam1§" olarak goriinmii§tlir. tlk devrim doneminde elveri§siz giic; ili§kileri, birakm bu niteligiyle proletarya diktat5rliigii, genel olarak devrimin kendisinin zaferini olanaksiz kllm1§trr. Bu arada devrimci egilimler eksiksiz bir zafer umuduyla hilreket etmekteydiler: bOyle bir umut olmadan kay1ts1z bir devrimci miicadele olanaks1z olurdu. Farkhhklar devrimin genel perspektiflerine ve .oradan 91kan stratejiye ili§kindi. Men§evizmin per~pektifi iligine kadar yanh§tl: Proletaryaya biisbiitiin · degi§ik bir yol gosteriyordu. Bol§evizmin perspektifi tam degildi: Miicadelenin geli.el yoniinii dogru olarak gosteri yor ama a§amalanm yanh§ kara.kterize ediyordu. Bol§evizmin pers- , pektifinin yetersizligi 1905'te ortaya c;1kmadlysa, bu, yalmzca devrimin daha ileri . geli§imler gostermemesindendi. Arna 1917 ba§mda Lenin, partinin eski kadrolanna kar§t dogrudan bir miicdele ic;inde, perspektifi degi§tirmeye zorland1.

Politik bir te§his, astronomik bir te§hisle aym duyarhllkta olamaz.

Geli§menin genel 9izgisini dogru belirtiyorsa ve ic;inde temel c;izginin

63

:11:

i

lqly1Qtlmaz olarak saga ya da sola kaydtg1 olaylarm geryek ' akt§~nda dogm yoneli§i almaya, yard1m ediyorsa bu. te§his yeterlidir. Bu an, lamda, surekli devrilll. anlayl§lllm, tarillin denemesinden b~anyla geymi§ oldugunu ka]?ul etmemek olanaksizdlr. Sovyet dtizeninin ilk yll• larinda bunu hiy kimse inkar etmiyordu; tam tersine bu geryek bir dizi resmi yaymda kabul g6rliyordu. Arna Sovyet toplumunim: durgun ve kemikle§mi§ dcm1:klannda Ekim'e kar§1· btirokratik gericilik .ba§g6sterdiginde, daha.ba§tan yoneldigi §ey, tarihte ilk proleter devrimini otekilerden daha taI]1 olarak yans1tan ve aym zamanda onun eksik, s1. mrh ve klsmj karakterini aylkya ortaya koyan bu teori oldu. Boylece tepki yoluyla, Stalinizmin temel dogmas1 olan tek iilkede sosyalizm teorisi ortaya ylkt1. · Agustos 1939

Rus Devriminin Tabiati Ve Perspektifleri ·Uzerine Tarti~malar Ernest Mandel

Notlar: ' (l)".Rus Devrirni Di; Anlay1§1'; Diirdiincii Entemasyonal,Kasun 1942. Bir ba§ka i;eviride bu, Troi;ki'nin Stalirt biyografisine, ektir. Troi;ki'nin astl niyeti buradaki konulan, Fransa'da siirgiindeyken ba§lad1g1 ama bitiremedigf Lenin biyografisine bir biiliim olarak koymakti.

(2)Petersburg !§9i Deleg~leri ~ovyeti'nin 1905 Atahgmda ezilmesinden sonra Petersburg ve Moskova i§r;:ileri grevlerle ve barikat sava§iyla protestoda' bulundular xe Si.. birya'da, Balt1k illerinde Ve Kafkasya'da isyanlar patl,adl. Ayaklanmalan ezerken hiikiimet aym zamanda 1906 Mart)Ilda ac;tlacak olan ilk Duma (parlamento) se9imlerine haz1rlamyordu.

(3)Noah Z.Zhordanya (1870-1953), Men§evik bir iinder. Ekim l Ql 7'den sonra bagims1z. Giircistan Cumhuriyeti'nin · ba§1yd1. 1921 'de Giircistan 'm ·Sovyetle§tirilmesinden sonra Paris'e giir;:etti.

(4)1918'e degin Prusya ve Almanyay1 yiineten aile.

(5)Friedrich. Ebert (1871-19ZS), Alman Sosyal Demokrasisi sag kanat one derlerindendi. Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht ve diger Alman devrimcilerinj kat, lede~ek ~ansiilye iken, Scheidemann ile birlikte K'as1m 1918 devrirnini e;zmekte ba§I ~ekti.

64

1870 ydlanndan ba§layarak, Rus toplumu derin bir toplumsalve,siy.asal bunal1m tarafi11dan sarstldi. Narodnaya Volya (Halkln Iradesi) popiilistleri <;arhg1 devirmek i9ill orgiitlendiler. 1'Mart1881'de, yirmi yd Mee 1861 'de olaganilstii iktisadi bir vergiyi zorla kabul ettirmek suretiyle Rus koyliilerini serflikten sal1vermi~ olan <;ar II.Aleksanqr'1 oldiirdiiler. Uluslararas1 i§yi hareketi sinesindeki Rus g<>ymenlerin hareketlenmeye ba§lamas1yla, Rusya'daki olaylara ilgi duydu ve bu uzak iilkeyi karakterize eden siyasal milcadelelerin, toplumsal §artlarm evrimi .iistilne daha koklii bilgi edinmeye zorlad1 kendisini. Boylelikle devrimcilerin ka9mdmaz gordi.igii- gelmekte olan Rus devriminin .tabiat1 ve. A\'.tupa ve diinyada ayacag1 perspektifler iizerine. tartl~malara ,kaulmaya hazrrlanm1§ oluyordu.

Marx ve Engels'in Tavn

· Rus popiilizminin ba§hca simalarmdan biri olan· Vera Zasuli9'in, Rusya'nm gelecegi konusunda bir tavrr takmmasm1 istemesi i.izerine Karl Marx biraz terediitten (1) sonra kayamaks1z bir t,avrr ald1: Ona gore, Rusya "kapitalist a§amanm iistilnden atlayabilirdi." 8 Mart 65

188l'de Rus devrimcilerine g5nderdigi bit mektupta, daha sonra 1882'de Komiinist Manifesto'nun Rusc;asmm ikinci bas1m1na· on,. soiiinde Marx ~Oyle. diyordu: , a)Kapitalizmin kac;mtlmazhg1 iizerine sav1 yalmzca Batt top. lurrdanna uygundu; · · b)Eger devrim. zamamnda {2) zafe:re ula§irsa Rusya "kapitalizmin fefuketlerinden" sakmma §anSma sahipti; t)Rus sanayile§mesinin, kapitalist olmayan, kollektivist ~vriminin hareket noktasf' kJ kollektivitelerinin (obclitchina} bagrmdaki kollektif millkiyet ola,bilirdi; d)Bu ihtimal ancak, 1861'de setfligin kaldmlinasmdan beri gerc;ek olan ()zel millkiyetin ve kapitalizmin ilerlemesinin,. bu krrsal ko· lektivit~leri kesin bir bi\:imde ayn§trrma noktasma vannamas1 halinde gerc;ekle§ebili,rdi; e)Rusya'da kapltalist olmayan bu geli§rhenin gerc;ekle§mesi i9in bir ikinci ko§ul Bau'dald devrimin zaferi ve bu sayede bati proletaryasmm Rus kitlelerine, Rusya'nm c;agda§la§tmlmas1 ve sanayile§titilmesine getitebilecekleri yardlmdt Bu c;()ZUrnlemeye bagh olarak Marx, Naro1dnaya Volya devrimcilerine destegini sunuyordu. Narodnaya Volya'dan aynlmi§ olan, Cenevre'deki Georghi Plekhanov'un onlara hllcum etmekle bir hata i§lemekte oldugunu dil§ilntiyordu.(3) Marx'm }883'de.Oliimiinden sonra, Friederich Engels bu tavn y1llar boyu.siirdiirdii .. Nikolru Panielson ve Piotr Lavrov gibi popiilistlerle slk1 bit yazi§ma geli§tirdi ve onlara btiyiik bit serripati gOsterdi. Arna, 1880 y1llarmm somi ile 1890 ytllarmm ba§lang1c1 aras1nda Engels tavnm d<:\gi§.titdi. Daha dogrusu, Marx'm ortaya siirdiigti so. ruya tanhin cevap vermi§ bulundugunu ve tevabm da olumsuz oldugunu belirtti. Devrimin gecikmesi, Rusya'da' krrsal komtin.otelerin varolma temellerini amans1zca tahrip etmekte olan kapitalizmin ge· li§me siirecirti ac;mi§tl: .

"Haurlarsmiz ki yazar:1m1z (Marx) Joukovsky'e deggin mektubunda (not 2'deki ayhk ·Otechestvenniye Zapiski dergisi yaz~uruluna mektup), 186l'de ba§layan evrim devam ettiginde Mylii obchina'slDm y1k1ma mahkum olacagm1 soylemi§ti. Bana 6yle geliyol' ki,§imdi cereyan etmekte olan da budur." (~ngels, Nikolai Danielson'a 15 Mart 1892'deki mektup.)

Bhyle1ikle Engels, kapit;alizmm geii§mesinin bundafi lmyl~ :Rusya'da'·ka~1ttdi'naz 'bit hale'getdi~ini, bu ~eti~menin sonuci.irlcla da Ulked'.e ·sosyaHzme ybnebneye. yetenclcli ·ve .. trunaft'iiy1<e .tlevri.md ··tek sm1f ?ian ruoctern bit protettifyan1n ·belitdi~hH. onaya ko)iuyordu. J\ynt nedenle, bu andan ba$layarak Plekbanov'un \:~'iresittd_e to-planmtl ·Rus Matksistlefintw ilk ~ekfrdegine tam deste~ verdt Butb:n bu tav1tiann1 Soziales aus Russland'!l (Ociak 1984) soniiOzilnde saglaml8,$tlrdL. '

•

'

I

•

:

>

',q

P~pulistler ve·Ru:s Marksmderl A~asinda PQtemik ,,','

1'

•

''

'!

'

"

'•

I

Narodnya Volyl:l'n1tt · ayn§rilasi. farkh poputist · 6rgiltlenmelere, sonra da a~ik~a populist egilimli S·:R (Sosy;llist-Oevrimci). piµiisinin dogU§Una yol a~rn1$tlr, 1917'ye kadm- (4) say1sal olarak en qnemli ve en etkin 6tgilt olmay1 slirduren s~R partisi, i898'de Mi11sk'te resmert parti olarak kutulan gen9 rus. Sosy~l demoktaSiSinden bit dizi analltik ve siyasal farkhhk1a ayrdmaktaydi. · SosyalisH)evritnci l?arti, i~pazarm darhgmdan Otliril, Rusya'da kapital~zmin ·geni§ ·~apta. geli~ebilecegine inanrn1yordu. :Oo1ay1s1yla, gelecegil1. Rus devriminde proletatyamn baskm bit rot_ oYnaYaca:~ma da inanm1yor ve bu· rolU daha ziyade k6yhiltige vetiyordu. KliCUk' ticari tiretim i~inde silrtiklene~ ve ()zel toptak millkiyetine can.. atan k6ycltiliigun, sosyalist bir toplum ic;in mucadet~ye yetene~li bir $d~ 0Ja. mayacagm1 kabul etmiyor, bu nedenle brr tanm sosyalizrnine (ko~ milnizmine) ·acil gec;i§ i~:iri .1bir platform olarak topi'aklann toplumsalla§tmlmasuu saltk ver1yordu. · -Ostelik bu son tayn. ~ken:di k5ylii tab~mrim baskts1 ile-. gitgide topraklru:m payla§trnmdatt yaria bir programa terk edecekti. · · · ·· Rus Marksistleri, Bat1' Marksitlerinirt destegiyle bu populist savlata .kaf§i karar:h bir polemik ac;tilar. .. . . . · .

Onlar, rusyada kapitalizmin ,g~Ii~mesinin· baskm ve ·tersine.·9ev" rilemez hale geldigini belirtiyqrlard1. Kapiralizmin geli~mesi~ proletaryanm. ve partisinin; uluslararas1 sosyal dem¢ktas~nin bit p~9as1 olan, .Rus sosyal demokrat .partisirt:itt geli§iniiy1e birlikte ·stirUyordu.

Bunun gibi, sosyal demokrasi ·kapitalizmi devU:mek. irrin; proletarya diktat6rlilgU.ve uretim.arac;lanmn kolektifmUlk ediriilrilesi $'acd1~ ile. miicadele etmek zorundayd1.

Bu amayla, p,roletarya siyaSal alanda tophimun biltiin bteki s1~ \.

66 67

mflanndan tamam1yla b~uns1z olarak orgiitlenmeliydi. Bu nedenle, Rus Marksistleri~ i§yileri, koyltiler;, yan proleter halkm ve kentsel kii9ilk: burjuvazinin gii9leiini biraiaya toplarru§ olan popiilistlerin (S-R partisi) nesnel olarak proleter olmayan ve kii9iik burjuva demokratik bir gii<; olduklanm belirtiyorlardt.

Ote yandah, Popillistler, onlara gore yalmzca egemen sm1flarm iv 9eki§meleri olan liberal burjuvazinin muhalefet hareketine verilecek siyasal bir destege muhaliftiler. Marksistler ise tersine, ele§tirel · bir destegi ve hatta, tabii ki prolei:aryanm siyasal bag1ms1zhgm1 ko. ruyaraj<: ve liberal burjuvazinin mutlakiyet9iijge kir§t tutarh, koklii, sonuna kadar bir miicadeleyi gotiirmekten aciz olduguna emek9i kitfeleri uyararak cliberal burjuvazinin muhalefet hareketiyle geyici anla§malar1 uygun buluyorlardL . .Marksistlerin bu tutumu, Plekhanov ve Lenin tarafmdan kaleme al1nan, RSDiP'nin II.Kqngresi'nde (1903) kabul .edilen programdan ahnulanabilecegi gibi, olay1 §u §ekilde degerlendirmelerinden kilynaklamyordu: "Uygar diinyanm biitiiniinde kapitalist tiretim tarzmca belirlenmi§ olan, ortak nihai ama9lanm ge1"9ekle§tirme yolunda, farkl1 iilkelerin ~osyal demokrasisi farkl1 aci1 gorevleri izlemek zorundadtr; <;iinkii, bir yandan bu iiretim .tarz1 her yerde aym derecede geli§memi§tir, Qte yandan, bu farkh iilkelerde, 9ok 9e§itli sosyo-politik ko§ullar altmda olgtmla§maktadrr: "Kapitalizmin §imdiden baskm iiretim tarz1 haline geldigi Rusya'da hala toprak sahipleri, Devlet ve. monark tarafmdan emek9i kitlelerin kolele§tirilmesi iiz~rine terriellenrni§ kohne kapitalizm oncesi diizenin say1s1z kalmular1 varqir. Bu kalmt1lar, ekonomik ilerlemeye ve pro-. letaryanm s1mf miicadelesinin biitiinsel. geli§imine olquk~a onemli bir enget olu§turmaktad1rlar "Yine bu kalmttlar, varhkl1 sm1flarm ve devletin milyonlarca koyltiyii en barqar bi9imlerde somiirmelerini, bu somtiriiyii gitgide ar• ttrmalarm1 saghyor ve biitiin. halkl cehalet ivinde ve haklanndan yoksun tutuyor. Bu kahntlla,rm en onemlisi ve btitiin barbarhgm en gU9lii kalesi <;arhk otokrasisidir. Tabiatl geregi, · btitiin toplumsal ilerlemelerin ye proletaryanin btittin. ozgtirle§me 9abalarmm en ugursuz dti§mamdtr.

"Bu nedenle, RSDiP en acH gorevinin <;arhk otokrasis.inin dev1

rilmesi ve yerine bir demokratik cumhuriyetin ge9irilmesi oldugunu belirtir." · · Ba§ka terimlerle, RSDiP'in yani Rus Marksistlerinin prograrru, be· lirgin olarak Rus devrimini iki a§amah olarak gl}riiyordu: .

-Amac1 <;arhk otokrasisinin· d~vrilmesi. olan, demokratik .(ya da / burjuva demokratik) a§ama, . kapitalizmi devirmeye · yonelik degildi.

Tersine kapitalizmin engelsiz geli§mesini ve aym zamanda ptoletaryanm, proletersm1f miicadelesiriin ve proletarya partisinin a.zami geli§imini aina9hyordu.

-Daha sonraki a§ama, proletarya dikt£t0rltigii, kapitalizmin devrilmesi ve sosyalist bir toplumun in§as1 ivin vanlan toplumsal dev" rimdi.

Yani birinci a§arrianm gorev~eri, burjuya demokratik cumhuriyet ve tar1m devrimi gibi demokratik gorevlerdi; ikinci a§arhamn gorevleri .sosyalist gorevlerdi. Rus Marksitlerinin btiyiik <;:ogunlugu -hepsinden once Plekhanov, Lenin, Martov, Pavel Axelrod ve Leon Tro<;:ki 1903'teki RSDiP'in II.Kdngresi'nde patlak veren orgiltlenme sorunu tizerindeki farkhhklara ragmen, (1904 yllma kadar) bu aymnda anla§tk;tilar. Bu avlk<;:a, Il. Korigre'nin siyasal tartl§malarmda, he1e tanm · sonmu tizerinde tarll§malarda b.elli oluyordu. Ozellikle anlamh kimi n:iudahaleleri almttlayal1m:. .

-Lenm:"Krrda, farkh nitelikte iki ama9 izliyoruz: 1lkin, burjuva ili§kiler i9in cizgiirliigti saglamak istiyomz; ikinci olatak, proleter miicadeleyi siirdiirmek istiyomz." ·Tr09ki:"Genel asgari prograrrnm1Z kapitalist dtizenden is, teyebileceklerimizin aiamisini simgeler. Tarim progi:am1m1z, kapitalist dtiien bir biitiin olarak ele almd1gmda, yolu Uzerine dikilen fe~ odal engellerin tasfiyesini ilan eder( ... )Biz Polonyah koyltilere program1mmn genel demokratik bOliimii. ile yana§tyoruz; biz ktrdaki yoksullara sosyalizm i9in propagandam1z ile yana~1yoruz." ' -Lenin:"Yolda§ Lieber program1m1zm demokratik bOltimti ile sos~ yalist bOliimii arasmdaki farkhhg1 unuttu. Kendisinin 'smtrhllk' dedigi, programm demokratlk ktsmmda sosyalizmle ilgili hi9bir §eyin yer almamas1dir... Yalmzca S-R'ler kendilerine C>zgii ilke yoksunluklanyla, demokratik· talepler ile sosyalist talepleri birbirine kan§Urmaya yeteneklidirler ve diizenli .olarak ·da·birbirine kan§tmyorlar. Arna proletarya partisi; bunu en kall bi9imde aytrma ve aytrdetme goreviyle

69 68

•' ""'. . . . .

Y. utl;ln:-11,1,<tm;.'.' ,,•-,1···~'f~i'r',,, .. ~-~. : ' ' '' . ~l;?\¥~a.npv:.''.~~li.i,~~Qy~· (t()J?rf~W,~ y~ dt.~l Q.(}lU§W~ii}. y~

· l?~l' b.~e,t:e:;, y~be,~\~ t\1,¥iwx~i,4e~ y~ b~ h~J,<e~ 91~~~"~· Mµ~~a.k ki, \)u~jm:~iy~ ~.x~~~.l?~ pJ,'()~~·l?iFz{l~ ~~t~.wwn.~~"·

gWz,' Att;l:li~ ~~w~ ~ij,~~e~(l t;~~~ W§.~l,~ ~.\i.~ad.e,~e~,. ~6y,~

.. M~. b~ y9J~. kate~1' QW:~~ i~e, q.~.e iiy*~ h~\"~e~i elil~ g~l~:~k. Q,~~~~~·:(?)

. .· . . :

. .

.

.

!\Y,QJ; ~~m\~; ~U:t};~y~~t oto~~~iy~ ~~§1 M~~J,'~, J'1¥J:i.1,1v~iQ.in, ~~,

.yaS<!J i;r,i~~ac,iel~'ni~, 9:~s~~Vtl:WS.i g;e~ek:lilJg~f\c,l~ 'Qy .~iW~· R.:~JilJiP\IJ; I1,.,I\;9U.&resi, b\l,l,i;9p;~ ~i ~~ ~1(\1;>'1~ eliti;: ~t:a,wver'in s~n~·

... t,.;t •• • <>l<>rl>X- 1,..

"D •· lih;,. <>1 . d }'b l rl d.v~u v.rr 'T'... ~cx;:~11J~ UU:Z~~ i;>:W~· "~' .'lf\fl''ft, y~ ..a 1,.~~ 1:11~IV.~'!-tJ!!; egi,1i~lerle g~ki ai;i,la$~a\~n l'~d9~W1Yz y~ gere~~i~~n\l,e, m,~~~·· c;irg.JJ!d~ g~¥;yi;eJF ~~ru:; . aJ,t,i,11~ ~~ur ·d,a," cJAYe be_.

I4-t.~X9~9!cl'.. Pl~~l,W().y'yn.. s,wi4~u, ~e 4lJ.ip:'ip, d~ im~J~d.1~i, ~*~i, lFar;;tr v

. •

1f:l, ··~9S,yal <l~tpi™<\~,i, ~\l~j):ly~Y,~ <;ar~~ ~~~ QJ:,U~ad~~~~~. q~w.

~~ri, -y~ ct<\ )'.alpl,z£<1:, ~ul},ali;f~ O!du&u <?J~iiW 9,est~lytnyl~~" d\Ye hel~~ti~o~~{l,'.J~ ky~ ~. l;lp"~u,v,a 0\11\lpale~etip,in, s1ntt~1 WX¢~~rsiz n:i~ te14$i!fjtJ. a,l~l)l ~iz~xo~d{l,·(~) P~~ ~w~1 Wt. ai;i~~ ~onriii~~ei: ~~yr· ijl,el}t~.

190~'.te~ itibareo

B;o~§,~".i~~r ·~e ~~n§~v~\~r A~a~J.WJ,~~.i. t\:X~ll~kl¥ Jj,o~$e:Vikler ve Men§evik,ler. arasln<lald ayrd1~Jar i~in yajn.1zc;a .or. gUtJ,e~e ... ·. SOtlll)l.ar~ .· i~e sii:urh · gtiz.(ikiiyor1u, · .kllp,i, ·M¢?~~yikl~~· ~$DU' ip 11.f<,:ongre'sindt· li~ral qu,rj~Xai;iy:e kar§• ~Ol§e;v~l}ler~en 1 1 #~ ' a,§~' (ger¥e~~ xan-eko1;1p,n;iis~•. yari~~§9i~i) ,bir tut{l.!p .bHe b.enl.ffi$e~ler. .. · ·..Aiua ~uiS devdmi siil"esh1ce tAJ,ct~ 1lY&l1ifmlalar. M;en§evikler ve.

Bol§~vil(Ier arnsip~i ciedii ayrlh.l~l;iJ'l hizla'ortaya' 9~Iw~1. ·1'9Q$ ~us Deyi:irri, sonr*1 giinl~r ".~ '[lSDtp'iQ, St()kholn:i'dF# b~le§~e ~9ri~esi Qll ~()nu,da.beljr*i bil,rol oynl)yorc;lµ, . . •. . . . . . · ·. ¥en§eyiklerve Bol§~vikler gelecegin :&u.s cJ~wi:i11:1inin l)urjuva ta~ ' .biau'u'~erlne W..I~il~u.Iar~ iki.~ni~ni.4~: · · · .· •. · · ·, · ·. "Deytiwinacil. goi-evleri Car1*,o~krasisi11.in. ctevtiJwesi ye kU'da.. yar1·f~dal kal~nttlann ·. t.ru)fiyesi Qb;n.~ zorundayd1: .tiu, butjµya de-. rnQI<:ratik devlimm Wi.hsei gorevlerjnin bildh:hniyd;i, '~q$yilJist elev-: 1

(> '

70.

'j •

,

i,

', '.

<

, _,'

•

' '

I'

I

,•

\

'

'

, < '" ',I

• '

'

,

I

l ~'

'

' {

1

riminkilerin degil . . -R4S deVf.irninin ,zaferLRusya'.da kapitalizmin kosteksiz ve biz~ lanm1§.bir geli§imi iizerine a91labilirdi, ekonorninin tqplurnsalla§rnas1 Uzerine degil.

Arna ·Men§evikier bu iki oncUlden, ,deviimin aricak burjuvazinin yonet_imip:de kazambtbilecegi sonucunu yJkarddar.. J7oletarya· pfl,rtisi, · bir yandan burjuvaziyi, yapmal<ta tereddiit ettigi devrimci gorevleri ta~ mamlatmak.. i9in Qo~nden ·:t<tl1yla· diil"tmeli; ote yandan, pr'oletarya adina·azami siy~al ve ekonomi.k refonnlan kqpannakiyin muca(lele etmeliydi. Arna bu muhalefet, burj.uvazinio, devrim kamp101 vakitsiz ter:kedip .deyrimi y1loma mahkum .~erek, ·kilr§1 deVIim saf1na geymem5siir;in rnakul ye ihml1 kalm&ya ozen gos~ertneliydi.

Men$eviklerinkinden taban tabana zit bir gorti,$ii .savunan Lenin, 1789 Frnns1z Devrimi'nin tarihsel goievlerini bile siil"f;itlremedigini hatirlatu: <;Unl}U Jakoben ki19Uk btirjuvazjsi bilrbiri l¢dmdan, halktan kprktu~larl itin, kar§l deVfime teslim olmaya ya da kQkljice kar§1 ~ak­ mwoaya hazlf olah · burjuvazinin .farkh kesimlerini jktidijfdan piis~ ~\irtrnU§tU.• Yme 1_848 Devrimi ~irasmda. Alman burjuvazisinin devrimi ytlc1ma sUfi.lkleyerek datia da kar§t cieVI;imci bir tarzda davra11d1,g1m ve b4. den<;iyimden sonra Marx'1n, doguya gitt:ilq;e bur· juva~jn,in kork~&~tt~:iIH s&ptarni§ oldµgunu am"'81i\tll: . .. ~ay1s~y~a tum bu ol,gµIar, 1848 Alman kapitalizmi11den -1789.

Fra11sa'Sll1~Ji1, sO:zetro.eme~ i\:iih Qot daha ~eli§mi§ bir 19.05 Rus kaP~talizminde bqrj4y~jni.tl bir qemokfatik: d,evrim ve ~1m devrimini Y.~n~~w.e~ten ~esAnUld~ ac~z ~ti '.?aten ,bunq da. arz.u. etrnedJ~i ortaya ~<:>y~tayq1. B~Qan qtiilii, p;µtjuva youetimi ~tm$. Rµs d.evrimi mah1xp~max(.l. m.~J;\um olac~u. O aµ,eaj;, Pir JaJwl:>en.~tatQ.-lttgUnUp, 1?¥ J;~o~eµ yqn~t~winin e§cle~1y1fi ile. iafere. wa~1Jll:>ilecektL l 905'i11 Rus. ~pplu.wunda;, hilt beiiJ:li. al}da. iiJkede va.rol~ tppl.u,rnsal .sin1.fli:ir: il~ bu yop~tim ape~ i;>t91Pt{ll)Y':l ve ~oylq~~ .araswdaki it~fag~J;. iirU~U olabilirw. Yai;ti: i§¥ile@i v.e l}oylii~erin d~IJ1..Q~~~ ~~tQrliigi,iniin; · E.,us. dev,ri~j11~n ta~~~ ve pei::s.pe~tif1~rine deggin; ~ol~eviklerle. ¥eQ.§evik;Ie:r ar~1nda19 aynh,Jc bqy,l~e. -biti Stratejik ote.~i ~~-. ik~ anal)tar s~:ruP4~ ~it~lµ-1a~1yordu .. ryren§ey*lyr, d.emPiq~tik; devrimin (bu.rjuva defI191qatik;) ~psalnm~ gitSi~ yajp1zca ~rbest seyimlel'.; pm:lamen,ter,. te.ql~il,. cfom9~tiJ\ cizg;Jtr).jiJdyr VlJ, gi~i. siy11;salsor:µ9Ja(a in~ di~~ern~y~ yoneliypdiir<ll. Le~in i9io .ak;$ine, deirioqa~, devriroi11 71

anahtar sorunu tar1m devrimi idi. Bunun. i9in burjuvazi radikal bir tanm devriminden -koyltiliigi.in genelle~mi§ bir ayaklanmasmdan, koyliilerce topraklarm devrii:nci bir gasbmdan- korktugundan son du~ ru~mada, butiin ozel mi.ilkiyetin giivencesi olan otokrasiye, ordusuna ve devlet ayg1tma kar§~ kararh bir miicadelede yer almay1 reddediyordu. Liberal burjiivazi ile ilgili biitiin politik uzla§malar, ayni anda, toprak i9in radikal, sonuna kadar bir miicadeleyi ve ozgiirli.ik i9in radikal ve sonuna kadar bir miicadeleyi red anlamma geliyordu.

Demokratik devrimin ,bu anlay1§a indirgenmesine· bagh olarak Men§evilsJ.er, bir iki duraksamadan soilra, giderek burjuva p~tileri ile siyasal bir. blok egiliminde · oldular. Lenin bu bloga biitiin giiciiyle kat§l pkt1, Qiinkii bunu tarnn devriminin patlak vermesine ve zaferine. ba§edilmez bir engel olarak gori.iyordu. ' ' ' Arna Lenin ve Bol§evikler, Rus ~evriminin zarerince a9ilan.perspektif hakkindaki bak1§ a9darm1 degi§tirmemi§lerdi. Onlar i9in hala sozkonusu olan, Rusya'da toplumsalla§rnl§ ve kollektifle§tirilmi§ bir ekonomi degi~ (bugiin kapitalizmle sosyalizm arasmda bir geQi§ toplumu diyebiliriz), kapitalizmin engelsiz geli§mesine yolu a9maktl. Bu:, 12 May1s 1907 (Londra'daki) RSDiP V. Kongresi'nde Lenin'in soylediklerinde a91k9a ortaya Qlkar: "Arzulartm1z ar;1smdan degil, Rusya'nm mevcut ekonomik geli§mesi aQ1smdan nesnel olarak sozedersek, devrimimizin temel sorunu bu devrimin kapitalizmin geli§mesini, koyliilerin toprak sahipleri iizerindeki tam zaferi ile mi yoksa toprak sahiplerinin koylUler iizerindeki zaferi ile mi saglayabilecegini bilmektrr. Burjuva demokratik bir devrim Rusya'nm ekonomik ko§ullarmda mutlak olaiak ka.. Qimlmazdrr. Diinyada hiQ bir giic; bunu engelleyemez. Arna bu devrim iki bir;imde gerr;ekle§ebilir: Prusya bir;'iminde (eger denebilirse) ya da Amerikan bir;iminde. Bu, §U anlama gelit: Toprak sahipleri kazanabilir, koyllileri tazminat ya da ba§ka kiir;iik araiileri verrileye zorlayabilirler, bir avur; zengin koyliiyle birle§ebilir, kitleleri yoksulluga · mahkum edebilir ve r;iftliklerini Junker tipi kapitalist r;iftlik haline getirebilirler. Boyle bir devrim burjuva demokratik olurdu ama koyliiler ar;1smdan bu daha az elveri§li, kapjtalist geli§menin h1zlanmas1. a9asmdan en az elveri§li bir devrim olurdu. Ya da aksine, koylii ayaklanmasmm tam zaferi, toprak sahiplerinin biitiin mal varhklarmm miisaderesi ve e§itlikQi payla§1mi kapitalizmin en h1zh geli§mesi, burjuva 72

demokratik devrimin koyliiler i9in en elveri§li bir;imi anlamma gelecekfu."

(Lenin, Collected Works, cilt 12, s.465) · Bu metin hi9bir yanlt§ anlamaya izin vermiyor: KapitalizminAmerikan bir;imi geli§imi; kapitalizmin en h1zh geli§imi; bu a9Ik ve kesin.

Benzer anlamdaki say1s1z par\:alar1 Lenin'in 1905-16 arasmdaki yazdarmda, ozellikle Demokra:tik Devrimde Sosyal Demokrasinin iki Taktigi'nde (1905) bulabiliriz.

"Bu, Rusya'mn gerekliliklerini ispatlad1g1 sosyal ve ekonomik donii§iimlerin, kendileri arac1hg1yla kapitalizmin ve burjuva .egemenliginin ortadan .kaldmlmasma yaramaktan uzak olduklanm belirtmekte ve bu. doni.i§iimlerin tam tersine Rusya'da Asya degil Avrupa tipi yaygm ve h1zh bir kapitalist geli§ime gerr;ekten yol ha- . zrrlayacaklar1m ortaya koymaktadrr. Bti donii§iimler, ilk kez burjuvazinin sm1f egemenligini bu iilkede miimkiin k1lacaktir."

Ve Maksim Gorki'ye mektubunda, 3 Ocak 1911 'de §5yle yazar.

"Kapitalizm vardir, kapitalizm vardir. Oktobristlerin ve Kara Yiiz- · ler'in kapitalizmi vanhr ve popillistlerin kapitalizmi ("ger9ek9i, demokratik, eylem dolu" ka,pitalizmi) vardrr. i§Qilerin goziinde kapitalizmin maskesini dii§iirilp "ac1mas1z ve as gozlii" oldugunu ne kadar r;ok ortaya koyarsak, ilk tip kapitaliiin o kadar az ayakta kalabilir ve ikinci tip kapitalizme geQi$ o kadar emin olur. Bizim i9in, proletarya i9in elveri§li olan ancak budur. (.. ,)Bau Avrupa'da daha §imdiden oktobristsermaye neredeyse kalmam1§tlf, hemen hemen biitiin sermaye demokraiiktir. Oktobrist sermaye Fransa, ve ingiltere'den Rusya ve Asya'ya dogru go9 etmi§tir.

Rus devritni ve Asya devt'itnieri cktobrist sermayenin demokratik sermaye tarafmdan geri pUskiirtiilmesi miicadelesidif. A!!!~ demokratik sermaye ger; kalmi§trr. Yolu daha otesine uzanmaz. Bundan .sonra yiter."

Ayaklanma, Hiikiimet \Te Devlet Sosyal .demol<rasi ve devrimci burjuva demokrasisi (yani ·koyliiliik), Rusya'da kapitalizmin engelsiz ,bir geli§imine yo! ar;mak i9in, burjuvaziye kar§I, burjuva devrimini sonuna kadar birlikte gotiirmek zorundayddar .. Lenin'in ve Bol§eviklerin tutumu, 1905 Rus Devrimi · 73

!

sUl'e!iince ve hemen ertesindep Nisan 1'ezleri sonrasma kadar, bfiyle ozetlenebilirdi.

Kendi mant1~1na unun olarak Lenin, Men§eviklerirt. tetsirie, SOS• yal demokrf\s~nin isyanc1,. clevrimci bir. h\ikilmete katthm1nd~,· hatta sQsyal demokrat yonetirn altmda devrimci bir hUkiimet taraflndan .ta· . m~li'\nm1~ bir ay~anma s.U~inde israr emyordu: "Oevrimi tamamlama amac1yla: proletarya, bundan boyle acil gorev olarak: devrimei demolcratlan bidikte ayak:lanmaya zorlamak ve g;e9iQ~ bir <levrimci hUkUrnet bi9imi, altmda, birle§tirmek i9in bir organ Yaratmald,a y~yuzedir."

CT,,euin, ¢w; cUt. l(),s.15~) iktid~n sosyal demokqi,sinin egemenUginde, .devrimci bQ- hU· ~Umet Waj'mQa,11 ele g~irilmesi dU§Uucesi.ile I-enin'in, demokfat.ik ve sosya}ist g9re:Vleri~ as~&ri ve azami .progHum bir'Qirine kan§tvmay.J .. Yal,1~ Nle§Wroeyi .kesinHkle Ve ~natl~ red<,letmesiyle ~el~§iyor muydu? . B;'zc~; Leajn'in g~ijncesind,e '°yani oznel olarak·. boy\e bjr 9eli§ki ypktu. Bu nedeme 4tl.in'in bi.Win bu tu~µmlan s1k slk ayn1 a.Ma •. axm ya,z1¢a,, <lYlfl\. i:na.kaleqe\ ~YW ~~{q~1 ~YU! Rfg~V,fq~ Ml".t~ s~iiJ.mii~tiir.

Bi~imsyl ltl~ti~ a91~11<1an AA?i 9eli§.l.<' yo~nir. O~ici b!r ~ii~unwt i-a· taJin~ ikMann, ele g69irilrnesinden y~~ plu~bilir ve ayn1 ·za:111,"'1~· b11 ·~Ul<:U,rnetin ta,~1UU11am1na, g~ic\ o~acag11;un alti 9izileNl4". yaqi ilqiclar, deyr:imin bu~juva tabiat~ndan ot{i~ti~ or~~a. ka.lrnak Ya !)a sonrackin kayboI,mak zorun,~ kalaca.k~r.

Leniri'in... Fr~uis~z J:)evrim.~ s1ra,s1nda lakpben iktjdan Ue yapt~g1 blenze§t~eden ~lkan da b.uydu. Marksist geleqekt,e, Dan,~», •. Mm~t ve Ro~espi(fr, deyr~rni sonvna kad~. b9rjµvazinin ~u{iisJ,QA~ istem..~~ ve go.tilrU,i;n.eyec~gi nok~X~. k,ad~ ~~dlrma. i§I¢yi9e sahjJlµlpr. Ama .· bu goreyi b<\§~i,y),iJ, g_efCf'l:Je§tin~Ii~. Olal}. J¥?be~l~r ~tida1;1 )'.iW°meye mahk.u~, 91!flU§lar~t. Fransa'da tarihsel olarnk gtindeltl(IB · o1aq1, s9~~ 0 Jt~ r;~ toplumun irt§as1ctemeltleki9in, ku~iik oZel· mUlkixe~ u:<:e~fot! kurulp 'e§itlik9i bir toplum Jak:obenlerce izknen iitoI?yii degil ka~ pitalizmin geli§mesiydi. .· · ·. · · ·. · -'· · · · · ·· Lenill'in ''i~r;ilerin ve koyltilerin diktatorljigµ''ne Hi~kin olarak: yaz· d1g1 ve ir;incle bu. diktat0rlli@11, b,u hiiktimetjn ge~i§ ozeiligi t~1yan ve stireli kat<i.kterini vur$ulad1~1 'inetrnlerde claha da. a'¥1k olarak' yer' alir. bugorU§: . ' · · · · ·· · · · 1 ' Rusya' da dii§en bir htiktimetin yetkisini .bir stire i9in tisttine alarl, 74 1

,,

\

,

I.'

'•I.

'

•,

~r ~ ~®r o,rgam s.a.ge ~e b~it bit pi9im<fo g:~ici devrimci. IJU· :\<;U!W'.t Qlai;~ a~n.U-. l3<Jyle bir MkUmei~. ge9:ici olm~a l<abt, 9Uul<U. ·w .... u,1u1·· teWSl·1 ect. en.· b'tt k. ~µ .· . m!iXi . r is.i 1:1 ~erl§I· il.e ~ona ~e . : s~· tiaiioo .· ·. , b.Qt».!;\

.i'I

erer,'·'

1~'..

.

·

•

·. ~!\in.; ''~~well;i~en, Q~$i v~ Ha.IklJF;«ctan'n1nYen~ Orga.n\M",

C\V, ciltlQ.s.67)

.

. . .

.

, ~fl.µ'ga. s9~y~lfat cleytimii;i ,za.fer lq\Za,l;\mas1 dQWIWJ0.®1 "siy~a.l r~~~Y-OJ?,Un'\ siya,.sa.l ·1'1.\f~t pevrimin k~w1ndm~bg. ·. sorun\l ijzQrii;ie Leajn'~i;i wnm <la \>.\lP.lf tfa<ie OOer. Ve yme.,. ~us d,evriminin za.ferinin

ii.Ji\a.ti. 91AA g~vletill: h.wj~va tab~a.~ s<?nil\u ti~y.liioe Lenil;l'in, 1sr~1 '\yn1 ~or,ti.§ii.oi1:1;t~a~oya_r: . . .. · .. ''SurJu,va. ~eYJilmi (),:yle ~ir deyri~gii; IO ~1,1rjuva. (yani ~a.pi,~lis.O ekonom~ ve W~lwns~.1 reji~ 9e1wvesinde~ · Q;i~a.n 9'I~a~. :$ut;j1wa Qevrirni ~apit~}izn,i~ .geli§nw. ihti;ya~w if~de e~r; .f~piWlzmin ~­ ~~lerir:1jn.. Y-.k~lrn~t ~ii; y~a,•.. 0114q wn,w~l~r'~' gen~§~e~ir v¢ g~nµ.le~µwL.·~ ~~Juv.azinin i§C~ .s1nlfi. µ~etjµe ~&YW~µ)i~~ ~P~~l\sl r~­ jh.n,~ f~~ln~et.. ~h P.~¥ak deni~t1~~~ir ki. bm-Jqvii c\evri~i pro.le~Y~W. 9~l~~d~ ~o:k pµi;~uy~~n~Q ~~laru;1,1 .~~~~~~. Amil 1 P:~O.~~~a,n,1ri;t. ~~~.bi:i: ~~a,nn~ y~s~tmlid1g1 . .d.y§µl:lY.esi ~~s,W,l~.~e s.~l­ ~,a~~~· a,u, .$ayrl;l~ ~~§~nee b1,1:rju1".~ tipi s~x~,\ .w): ~z.w;wl~e i~~ ~~Y~ft,~1~ Y?~ di~~n pop~l~~ aWard~n ~?1l1.teo~c1e ·.oz,~Uenwi§,ti-:. }li clli yfoe prolet:a,ry~1n, burjuy11, pq,ljtikas111a, bW-j,4va d,evriq1~ne, hurjuyli

~Ai-.1,arQen.tarl,zmihe ·nei: t~tli ~hl1nun.1 ri;ia)ikufu ·ect.en· linfil.§i~wd~ 'bzet~· )

',',·.,''.•\'•

\

'•,'

',

''"

. lenn:ii.§ti(' · . •

l

,,

,,.

·

'

,'

·,,('

'

t•·,

f

,'

",

'

i1'

''

.

>'.,•,',.

·'

,·

.·

''

" 1

(¥11i~; ~~i'r~tik. 0~ ciltli~ $~me :Ese~foi:i'1Ji.n tiitiq~~si.wte.~.597)

Ve. bu isr~ oyle#ne gUc.lUdiii: ki Lenin yat~~ca, b,er ti,i~U "dev·

r.iwd k9m.urtler' ~ilncesine,. sovyetler tizeritJ,e te111e~iim.j§ ia,er t~r~u . devlet (b~r ay~kJ.anipaya ~a1'$lt oJar~) dti§tincesini kol~Jep redde(roekle ~al111az §unu da eJ<l.y~: . . . .. . .. . .. . ! . .. . • ·.. • .. . . . ··.

1

I

• ::

' ' ' ,"

'• '

,

' ',

', : ,,

',

'' • , • '

' ,

1•

'

, '

'

j

' ., '. , • ,)

,

,' .

·

i' •

., ',

' \

•

, r' , - '

( '

' ,

,

' ','

•

~ ' ,. I

· "(Pari~) ~rnnil~Un get9ek gorevi, ~er§eyden. once, bjzim "asgari .progi:aw1m.1z.1" uygi;tlarnaya SOkl))ak, SOSyalist de~l, demokratik dik· tatotl~~ii tar11amlilp)akt1." . _· · · · (LeriiQ, CW, dlt ~(s.141}. · · , ...

BlitUnbu tutuml~ manW<;i olarak ttitath iqi. Arna milcad~leye gi/ 1 •

'•

•'

•,.

,'

',\,.','•.,

\

,,,

,,,

,'•,'

',

••

'

,',•:

•

I

',:

'j

',

,

.

,'.

'

1

ri§~ifo;~~n,toplµ~~~ s1ri1~ cli~al~kti~f :a91s1nd~ da'(j)'.~e mt~?!?B.u.

Troyk:t'nm (ve tru:h~n) biiYaj< hartlerle o~um,suz ce~a dig1ba§k:a~_b,jt sorundqr. tenin.'iJ? !Q,ttj.µipn~i bu. 9eli§ik gofi:in? .·. '}l tek yanfr ol~rue

"

•

./

,//

75

olumsuz degil ama i;eli§ik uygulamalannm altni1 i;izmek dogru olacaktrr. ' · Lenin "asgari program'' ve "azami program" arasmda kesin bir aynm koyma, devrimin "ilk a§amas1"m saf demokratik gorevle:rle s1mrlama, . gei;ici bir devrimci h\ikilm,ete sosyal. demokrat ·bir katthm dogrultusunda, hizbini sonra da partisini egitmekle, 1917 ~ubat Dev- rimi'nin ilk haftalarmda Bol§evik biltiln yoneticilerin ve biltiln kadrolarm gei;ici hilkilmet koalisyonuna "ele§tirel" destegi .hatta bu hilkilmetle i§birligini goklere i;lkarmalanna, iktidar1 i§9i sm1fmm almas1 . konusunda her tilr dil§ilnceyi, "bir i§vi hilkilmetini" ve hatta sovyetler Uzerine temellenen proletarya diktatOrlilgilnil "Utopik" ve "yar1 anar§ist" gorilp reddetmelei:ine yol ai;an anla§mazhklan kolayla§tlrml§ oldu. · Arna iktidarm ele ·gei;irilmesi zorunlulugu dil§Uncesi dogrultusunda hizbini ve sonra paitisi egitmekle de Lenin, ilkin oncil i§9i kadrolarmm kendiliklerinden sovyet tipi bir iktidara "donil§" yapmalanm, sonra parti tarafmdan aym donti~tin proletarya diktatOrlilgilne dogru yoneltilmesini kolayla§'trrd1. Geri kafam da sm1fm kau bag1ms1zhg1 dil§Uncesindeki egitim kotardi. Kurallara uygun bu ikili egitim "iki a§ama", "azami program"dan aynlmi§ "asgari program", proletarya diktatorlilgilne muhalif olan "demokratik diktatarlilk", ii;inde sosyal demokratlarm yer almas1 gereken ama ne "gei;ici" devrimci hilkilmete ne de devrimden 91kacak 'devlete "ikame" edilemeyecek "partisiz" ayaklanma organlan olarak "sovyetler''e mu' halif olan yanh§ dogmalara Ustiln geldi.

Sovyetler soriui;ta, iktidarm gei;ici ve burjuva olmayan organlar1; proietarya diktatorlilgilniln organlar1, yeni bir devletin, bir burjuva devletinin degil, bir i§i;i devletinin temelleri oldulilr.

Tr~ki Tarafmdan Geli§tirelen Ozgiin Tavtrlar

1904'ten itibaren, ilkin 1905 ocagmm e§iginde yay1mlanan kil9Uk - ,bir bro§Urde, 1906'da 91kan Sonm;lar ve Olas1hklar'da, sonta 1908'de Poforryah.. sosyal demokratlarm dergisi Przeglad SocialdemokratycZ'n}(de yay1mlanan az tanman bir makalesinde ve nih~yet 1905 kitabmda G<aX1m1 1909), Tr0<;ki Rus devriminin tabiaq. ve perspektifleri iizerine he~Men§evik hem Bol§eviklere kar§1 yalmzca yan~-,

76

.

',

..

da§lanyla kendisinin s1;1vundugu tam anlam1yla yeni ve ozgiln bir tavrr geli§tirdi. Bu tavtr, hii; §iiphesiz Marksizmin temeline katkls1 olan, e§itsiz ve bile§ik geli§im yasasm1 ai;1ga i;ikan§iµm ~onucuydu; Troi;ki, biltiln Marksistlerin ortak tavrmdan, Rus devriminill onilnde her§eyden once siyasal demokrasinin ve topragm fet~ini ii;eren,. i;ozillmesi. zorunlu burjuva demokratik. devr1m gorevlerinin bulundugu dil§ilncesinden kalkarak, Plekhanov.ve Lenin'in sahip olmadlg1 ya da yetersiz formille -ettigi §U soruyu .yoneltiyordu: Bu devrim, ulusal ve uluslararas1 hangi somut sosyo ekonomik baglamda geli§ecekti? Bu devrimin temel motor gili;leri neler ·01acakt1? Devrime katilacak toplumsal sm1flann gil9 ili§kileri ne olacakti?

Troi;ki cevaphyordu: Rusya'da e§itsiz ve bile§ik geli§imin ·ozelliginden dolay1, proletaryan~n geli§mesi Rus burjuvazisinin otesine gei;mi§ti, i;Unkil o yalmzca Rus kapitalizminin "organik" geli§mesinin degil a.ma .yabanc1 serm~we miidahalesinin ve ozellikle devletin sa~ nayinin 1,1yar1c1s1 olmas1 i§levirtin bir sonucuydu. Paradoksru olarak, bUyilk sanayide' yogunla§mI§ olmas1 dolay1s1yla -"geri"· bir Ulkede belirmi§- Rus proletaryas1, i;ok daha geli~mi§ Ulkelerin proletaryasmdan i;ogu yonlerden i;ok daha milcadeleci, daha ileri idi. Bundan, her§eyden once, §imdiden kendine has bag1ms1z sm1f orgiltlerimeleri olan prol~tarya, siyasal sahnede bagims1z bir gili; olarak davrand1g1 ol9Ude, burjuvazinin bir biltiln olarak, koylii ayaklanmasmdan korkmasmdan i;ok proletaryaya olan korkusµnP,an kar$1 devrim kampma gei;ecegi sonucunu 91kanyordu. Dolay1s1yla, burjuvazi ile ya da burjuva partileri ile hii;bir ittifak devrimi ba§anya ula§tiramazd1. Bu noktada Troi;ki ve Lenin arasmda aynllk yoktu.. Ortak olarak . Men§eviklere muhalefet ediyorlardl.(7) Bu noktadan hemen, ulusun biltiln ezilen sm1flarm1 ardmda birle§tiren proletaryanm y6netimi altmda kaza:rulm1§ bir devrim zaferi, k:endini ·yalmzca burjuva demokratik devrimin gorevlerini ta- · mamlamakla smirlayamaz soimcuna vanyordu. Proletaryanm, bOylesine merkezjle§mi~, bOylesine birle~il,c, bOy}esine bilini;li ve bOylesine milcadeleci Rus proletaryasmm, silahlandlktan ve bir ayakianmanm ba§mda iktidan ·fethettikten sonra, kendisini kapitalist " . ' i§verenlerin som ilrilsiine teslim etmeyi ·kabul etmesi anla§Ilmaz bir~eydi. Boyle bir ayaklanmanm gerekliligi Uzerine de Lenin ve Troi;ki arasmda. tabii ki hii;bir aynhk yoktu. Proletarya tar1m devriminin ~

77

topraklarm k.fiyl{ilercefethi· zafetini sa~lama alarak, durmaks1z1n, ke-

sintiye ugrarnaks1zm,. siliekliligi ~ozmeden, tOplu~tttlnaya, kapitalist bilyuk miilkiyetin de musaderesine ge~ecekti. Bu anlaruc.ta, burjuv~ demok:ratik devntnin tarihsel ania~lannm fethf Ile, sosyalist devrirnin tarihsel arna~larmm fethi; arada: kapitalist geli§im donemi olmak:sfam ardatda bile§el'ek, devtim surekl.i olacakti. ' Kil~ilk ticari ilretim okyanusunda aunbk oian Rus proletaryas1 ik· tidan fethettikten sonra koruyabileeek miydi? Bu soruyai'fo~ki hay1t cevabm1 veriyordu. Ancak,Rus devrirrii, Bat1'dal<l sosyalist dMrimin bir i§areti·olursa iktidan' koruy~bilirdi..'Bu som uzenne ·omur.boy11 bir efsanenin tersine~ Tro~ki'nin tavn ozgun degildi; Karl Kautsky, Rosa bizzat Lenin'le payla§1yordu butavn: <';ok §a§IrtiC!dtr Luxembtirg ki. Lenin ve oteki sol Marksist tt;rn~Uciler Bati'da sosyalist zafer 01. mad1gmda, burjuva demokratik ctevrimin bile geri ~ekiJi§e (yani ge· riciligin siyasi zaferine)mahkum oldugunu belirtiyorlardi: ''(Devrimin ·zaferiii.den sonra) kusya'da restorasyona ~ar§1 her R\:l· <lan tek garanti Bat11daki sosyalist d~vrimdir. Ba§k& bir garadti yoktur ve olamaz. Bu a9idan sorun §udur:, Rusya'daki burjuva dernokratik , devriin nasil Batt'daki sosyalisr devrimi kol31yla§biabilir, , h1z· land1rabilir? Anla§llabilir tek cevap da. §oyledir: Basit bir 17 Ekim gosterisi bile Avrupa i§~i hareketin~ gil9lii :bir iti§ verdiy$e, o halde Rusya'da burjuva ·deyrimin. biitilnsel iafori, ayni Aviupa'da sosyalist devritne gii~lti bir iti§ verecek, say1s1z siyasal altilst. olu§lan hetrien hemen ka~imlmaz kilacakttr (ya da her ko§ulda bUyilk bir ihtimal da· hiline sokacakur). .

(Lenin, ''RSDiP'in Birle§me Kongresine Rapor"; ·CV/, cilt Id.s.334) Btitiln bir ulusun , ba§mdaki. proletarya, Rusya'da burjuva de- · mokratik devrimin tar~hsel gorevlerini hangi siyasal bi9im alunda ger- , ~ekle§tirebilirdi? Burjuvazi l\at§I devrjm kampma ge9meye mahkum olduguna gore, yalµ1zca iki ihtimal vardI: ya bir koylti siyasal gil9le (ya da siyasal gti9lerle) proletarya partisi arasinda ittifak; ya da koylii:ltigtin destekledigi proletaryanm (partisince. yonetilen) ik.tidan fethetinesi. Bu ihtimallerqen ilki Tr~ki tarafmdan, bir devrim silresince dahi koyluliigUn ozerk .bit siyasal gilr; olu§turma yeteneginde .olmad1gmdan otmU reddediliyordu. Geriye yalmzca ikinci 9ozilm kahyordu: Rus devTimi, ancak koylilltigti denetimi altmda 'ardmdan sil-

ve

78

rilkleyen proletaryamn diktatorliigUnil kllrmas1 ile galip gelebilirdi; E§itsiz ve bile§ik geli§im yasas1, proletaryanm en ileri iilkelerden bile once, geri bir tilkede iktidari fethedebilecegi•anlam1na geliyordu. Bu kestirimi, Tr~ki 1906'dan. itibarefi ~Ikea belirttni§ti. Devamm1 biliyoruz.

Lenin ve Tro~ki Aras1n.~aki Ay;1'1hklar Rus devriminin perspektiflerine ili§kin Lenin veTror;kiarasmdaki , aynllklar esas olarak dott nokta tizerindeydi: a)Toplumsal ve ekonomik baglamda, Rusya'da, moqemle§me ve sanayik~§meyi "kapitalizmin. hIZh geli§imi" ile saglamanm ve ozeUikle Rus tarimmm "'Amerikan tipi" geli§iminin imkans1zhg1. B1,1.nun olabilirligi ihtimaline, Lenin inatla 1916'ya kadar tak1hp kahyor, hem (Uzerinde ikinci bir ,Amerik:a'ya, yer o_lfnayan) dun ya ekonomisinin, emperyalizmin ag1rhgm1 ve hem de kapitalist ~er~evede attik 9ozilmil bulanamayacak bizzat Rusya;daki tanm bun:a11mmm onemini az1ms1yordu.

Altlm ~izmek gerekir ki, bu aym 'yonde 9ekinerek bir iki adtm a.tan tek Marksist, Lenin ba§ta olmak Uzere biitiln. Rus Marksis.tlerini §a~­ kmhga_ siirilkleyen, Kalltsky '(8) 1905 Devrimi'nin bilan~osunda, tanm sorununun 9oziimil i9in yalnIZca btiytik toprak mtilkiye.tini degiJ ka· pitalist biiyqk sanayi tekellerinin de miisaderesi gerektigini ileri sti· rilyordu. Arna Lenin (9) bu yolda onu izlemediye Kautsky'nin kendisi ·de kendi a~mhgitldan htzla ilrktU v,e l910'dan itibareri geleneksel merkezci tavnna geri dona ti. b)Koyliiliik i9in, hem burjilvaziden herrt i§9i sm1fmdan bag1ms1z bir si'yasal gti9 ya da siyasal bir parti olu§turmanm imkans1zhg1 .. Tro9~ ki · i9in bu .imkanstzhk kesindi. Lenin i9in: de aksine, devrimci koyltiliigtin siyasal iktidan ele ge9irmek zorunda oldugu kesindi: "Eger devrimci koylilliik iktidan ele ger;iremeyecekse, bir koylti , devrimi nasll galip gelir? Plekhanov kendine has .kan1tlamasm1 sa~­ malamaya kadar silrdtirilyor. Bu yamaca trrmanmaya ~ali§arak, kar§1 kotmlmaz bir bi9imde dibe yuvarlan1yor. ilkin bugilnku dewimde pro' letaryanm iktidar1 almasmm mtimkiln oldtigunu yadstdi. Simdi, bu, gilnkii devrimde koyliiltigiln iktidan almasmm mumkiin oldugunu · yaqs1yor. Arna, manttld olarak, eger ne proletarya ne koyltiluk iktidar1

79

alacaksa bu iktidl,l! Car'm ve Dubasov'un ellerinde kalacakur. Kadetler iktidan alma ihtimalleri .. olur mu? Aina Kadetler kendileri iktidar1 almak istemiyorlar, c;:linkli, monar§iyi, slirekli orduyu, yliksek meclisi ' ve oteki zevkleri korumadan yanadirlar."

(Lenin, "RSDiP'in Birle§rrie Kongresine Rapor", CW. cilt lOs,34041) , Ve Rusya'da proletaryanm temsilcileriyle devrimi yonetmek ic;:i11 "devrimci burjuva' demokratlannm" bulunmadig1 belirtildiginde, . Lenin aym a91khkla cevaplandmyordu: "I§c;:i demokrat:).arm ve burjvuva demokratlarm eylem · birligi olmadan burjuva demokratik devrim zafere ula§amaz. Bu incilin bir ger. 9egidir.( ...) Size oyle geliyor ki Rusya'da devrimci burjuva demokrat yoktur, Kadetler Rusya'da burjuva demokrasisinin tek glicli ya da her ko§ulda temel gliclidlir. Arna bu sfae oyle geliyor, 9linkli miyopsunuz (... ) Rusya'da devrimci burjU:va demokratlar vardlr ve kentlerdeki en yoksul sm1flara binlerce, m~lyonlarca bagla; iyice bagh .devrimci bir koyltiltiglin varhg1 kadar uzun bir stiredir varolmas1 gerekir."

(Lenin, "Kadetler'in Zaferi ve I§c;:i Partisini.n Gorevleri", CW,ciltl l.s.260-263) · Lenin aynca koyltiltiglin yonetici ·oldugu "devrimci burjuva demokratlarm" bu cebirsel formtilline somut bir ic;:erik vermeye yoneliyordu: Bunlar Trudovik'ler (Aleksandr Kerenski'nin partisi) ve SR'lerdi. "Koylti grubu ya da Trudovik ve RSDiP" makalesinde, 11 May1s 1906'da Lenin §oyle yaz1yordu: "Buglin, devrimin ba§ar1s1 ic;:in bu devrimci burjuva demokratlar orgiittinden, siyasal egitim ve 9al1§masmdan, daha oneml,i bir§ey yoktur. Sosyalist proletarya Kadetlerin kaypakhgm1 amans1zca ac;:1ga 91kararak, bu btiytik eseri ytikseltmek i9in her§eyiyapmahdir."

(Lenin, CW, cilt l l,s.413) c)Rus proletaryasmm yetenegi devrimin sosyalist gorevlerini 9oz- · meye ba§lamak i9in yeterlidir. Tr09ki i9in. bu yetenek kesindi. Bu blitlin btiyiik i§9i miicadelelerinde (her§eyden once kitle grevleri, 1905 genel grevi ve sovyetlerin kurulmasirdan) ortayac;:lk1yordu. Lenin ic;:in ise bu kapasite yoktu: "Son olarak belirtylirri ki karar (RSDW II. Kongresinin) bu asgari program1 uygulama gorevini gec;:ici devrimci hliklimete ayirarak, sosyalist devrim i~in iktidarm fethi, azami j)rogramm acil uygulanmas1_ 80

dii§lincesini, bu yai-1 anar§ist sac;:ma dli§iinceyi 1skartaya 91karm1§tlr.

Rusya'mn ekonomik geli§me derecesi (nesnel ko§ul) ve proletaryanm biiytik kitle orgiitlerinin ve. bilincinin derecesi (nesnel ko§ula 90ziilmezce_sine bagh oznel ko§ul) i§9i sm1fmm acil ve topyekiin kurtulU§unu iml<:ansiz kllmaktadir. Yalmzca en cahil insanlar yiirlirliikteki demokratik devrimin burjuva karakterini tamyamazlar; yalmzca en saf iyimserler i§9i kitlelerinin heniiz sosyalizmin nesnel ama9lanm ve ger9ekle§me ortam1m pek az bildigini unuturlar."

(Lenin, iki Taktik, aym yerde,s.461) Lenin i~in "proletaryanm kendini sm1rlamas1", yani devrimci ayaklanmac1 bir hiikiimete sosyal demokrat bir kat1hm olmas1 halinde bile, en koktenci burjuva deinokratik talepledn ger9ekle§tirilmesine gi.ri§ilmesinin reddi, nesnel bir gereklililge, kar§illk dii§iiyordu. Proletaryamn sosya1ist gorevlerini ger9ekle§tirebilme yetenegini kazanabilmesi, · yalmzca siyasal demokrasinin uzun donemli. bir deneyimi, "kapitalizmin engelsiz geli§imi"ne tam1 tamma kar§illk . dii§en kitlelerin egitimi ve uzun bir orgUtlii ~ah§rna ile miimkiindii. d)Mantiki olarak Lenin'in tavn "proletarya diktatorlUgli" formtilline kar§it · olan. "profetaryanm ve koylliliigiin devrimci diktatorliigii" formiiliine var1yordu. iki formiil sloganlar degil, devrimin stratejik perspektiflerinii9eriyorlardi: Muzaffer devrimin Uri.inti ol,acak toplurrtun ve devletin tabiau: "DiktatOrliik olmaks1zm, bu direni§i kirmak, kar§1 devrimcilerin gi~ ri§irnlerini ba§ans1zhga ugratmak imkans1z. olacakur. Boyle olmakla birlikte, muhakkak ki bu bir so~yalist diktatorliik degil demokratik bir diktatarliik olacaktlr. Bu diktatarliik (farkh ara evreler.i gC9mesinden once) kapitalizmin temsilcilerine dokunmayacaktir. DiktatOrliik, en iyi §artlarda, koyliiliik 91kanna toprak miilkiyetinin koktenci yeniden. dag1hmma, cumhuriyetin ilamm da i9eren ve tam tutarh, biitiinsef tarzda demokrasiye giri~ebilecektir; yalmzca ·. kirdaki hayat1 degil fabrikalardaki hayatm, asyai despotizmin kalmtdarmm kokiinii kaz1yabilecektir; i§9ilerin ko§ullanm ciddiyetle iyile§tirmeye ve hayat dtizeylerini yiikseltffieye ba§layabilecektir; nihayet last bun not least, Avrupa'ya devrimci yangnn yayabilecektir. Bu zafer yine de hi9bir zaman bizim burjuva devriinimizden sosyalist bir devrim yaratmayacaktir: Demokratik devrim b.urjuva ekonomik ve ·toplmnsal ili~kilerin 9er9ev~sinden dogrudan 91kmayacaktir; ama bu zaferin 81

Rusya'nm ve biltiin dilnyanm gelecek geli§!Jlesi ir;in 9ok bilyi).i); bir .. onemi olacakur." tumin, 3 ciltlik se9ilmi§ eserlerin Franstzca bas1mmmbirinci cil• dinde s.483-84) Ve yine en kesin ve tartl§rnas1z bir tarzda: "Proletaryamn sosyalist diktatarlilgti degil, proletaryan1n ve koylilltigtin demokratik diktallirltigii." (Lenin CW,ciltl 1;s.374) 0 halde, Rus Marksistleri arasmda,. Rus devriminin persp~ktifleri ve stratejik gorevlerine ili§kin iki degil ii<; anlay1§ oldugu ar;lk9a or, taya ~ikiyor.(10) 1917 Devriminin Yarg1s1.

Bu dart sorudan ti9ti il:zerine Lenin, ger9ekte 1904-1906'dan itF baren Tro9ki'nin savundugu tav1tlarla birle§erek, 1917 Nisan Tezleri'nden sonra tavnm belli bir bi9imde degi§tirdi. a)O gtine kadar geli§tirdikleriniri tersine, btittin 9agda§ devrim de. neyimlerinin, koylilltigtin burjuvaziden ve proletaryadan ozerk bir siyasal gii9 olarak olu§ma yeteneginden yoksun oldugunu ar;1ga 91kardiklanm belirtti. Trudoviks (Kerenski) ya da S-,R'lerin bagm1s1z bir rol ir;eren btittin yan1lsamalar1 ortadan kaybolmu§tu. Radikal blr tar1m de\'.fimini ger9~kle§tirmekte liberal burjuvazi lcadar aciz 9lmalar1 gibi, . bu sonuncular da (S~R'ler) burjuvazinin izleyicileri olarak belirtni§lerdi. S-R'lerin bir kanadt devrimci zafere katildiysa, Bol§eviklerin ve proletaryanm yonetimi altmda yaptr bunu, proletaryanu.i yamnda iktidann e§it gilcti -ya da iktidarui temel gilcti- olarak degil.

"Denl:'.yirilimiz bize, genelde kti9ilk burjuvazinin ve ozelde koyltiliigiln kendi giictine varmak ir;in yapttg1 btitiln giri§imlerin ba§ar1s1zhkla sonu9lanm1§ oldugunu ogretti. Ya proletaryanm ya kapitalistlerin' yonetimi altmda yer almak durumuridadrrlar.. Ortast yoktur. Ortay1·dti§leyenler, hayalperestler ve kuruntuculardir. Bu.heryerde ve her zaman bOyle ohrtu§tur. Dilnyadaki ttim devrimlerin geli§iminde de, yeni 9ag diyebileceginliz son. yilzelli yildrr, bu. gerr;egin dogrulanmasm1 buluyoruz." .

(Lenin, ?7 Mart 1921,Ula§trrma i§9ileriKongresi Soylevi, iki ciltlik ser;iltni§ eserlerin ikincicildi,s.839) , b)Aksine onceden geli§eri, tar1msal. devrimin ger9ekle§mesinden

82

once kelimenin tam anlaimyla gundeme gelen, sosyalist devrim oldu.

Unutmamak gerekir ki iktidarm almd1gi II. Sovyetler Kongresi'nde, 26 Ekim 1917 gecesi Lenin soylevine §U ctimleyle ba§lad1: "Biz sos'yalizmin in§asma ba~hyoruz." ilk donemde, devrimci hliktimetin sanayinin millile§tirilmesi yerine. sanayi Hzerine i§<;i denetimi ile yetinmesi olgusunun proletaryanm "sosyalist olgunla§mam1§hg1" iizerine her hangi bir anlay1§la ilgisi yoktur. Bu olgu, devrimin sosyalist gorevlerinin kronolojik ve ekonomik olarak akli bir programlamasm1 i9eriyordu yalnizca. , · Kaynak9alan 9ogaltmak miimktindlir. 7 Mart 1918'deki bir metinde (CW,cilt 27.s.89-90) Ekim Devrimi'ni ar;1k ar;1k bir sosyalist devriin olarak niteledigini belirtmek yeterlidir. c )Aksine, onceden geli§en, devrimin zaferinin sonucu. olan devlet bir burjuva devleti olarak degil, tam anlamtyla bir proletarya diktatorliigti, bir i§9i devleti olarak ortaya 91klyordu. Bunun i9indir ki, Lenin'in Nisan Tezleri r;evresindeki polemiklerden sonra gelen btittin yazilannda ve Ekim Devrimi'nin zaferinden sonra bilttin metinlerinde daha da yogun olarak, "i§9ilerin ve koyltilerin demokratik diktatOrltigti" asla sozkonusu edilmez ve siirekli proletarya diktatorIµgt).nden sozedilir.

1917~0cagmda, 1905 Devrimine ili§kin raporunda Lenin hfila ileri · siiriiyordu ki: . ''Bu devrim bir burjuva demokratik devrimdi, 9tinkti o srrada izledikleri ve kendi ozgti9leriyle o giin i9in eri§ebildikleri hedef, 8 saatlik i§gtinii, yiiksek soylularm bilytik toprak mtilkiyetinin mi,isaderesi, demokratik C~mhuriyet idi."(Lenin, Oeuvres, cilt 23,s.262) Arna· birka9 hafta sonra, Uzaktan Mektuplan'nda, sovyetierde "bir i99i hukii.metinin embriyonunu" gorilyor ve Paris Komiinti gibi bir devletin, yani bir i§9i devletinin gerekliligini bildiriyordu.(Lenin age, s.354) Ve yine bu metnin devammda hlila proletarya diktatorltigtinden degil, "i99ilerih, koylalerin demokratik diktatorlagunden" sozediyordu ise de bu formtil Nisan Tezleri'nde terkedilmi§tir ve proletarya diktatorlilgti "Devlet ve.ihtilal"de "derlenmi§" olacakt1r.

Ar;lktrr ki TrQ\:ki'ninkinde· oldugu gibi, Lenin'in dti§tincesinde de "i§9ilerin ve koylillerin demokratik diktatOrltigti" kar§1hk11 olarak birbirlerine ters dti§en· kar§ttltklarla dolu formilllerdi. Biri burjuva devletini; oteki i§9i devletini ir;eriyordu. Lenin 1917 nisanmdan sonra, bir 83

i§t,:i devleti yoniinde kesin bir r,:oziime bagladl.

1918'in 8 martmda Lenin Rus devletini sonunda "i§t,:ilerin kendi oz devletlerini yaratmI§ olduklar1" devrimin iiriinii olarak niteliyordu.

(Lenin,CW,cilt · 27,s.126) Aym y1hn 9 martmda, kendi tavnm daha ar,:1k bir,:imde belirtiyordu: "Rusya'da 25 Ekim (7 Kas1m) devrimi yoksul koyliilerin ya da yar1 proletaryamn destekledigi proletarya diktatorliigiinii iiretti."

(Lenin,CW,cilt 27,s.153) Arahk 1981 (INPRECOR- 8Mart 1982, say1 lid)

84

Notlar:1 (l)Marx-Engels'in Biitiin Eserleri'nde Vera Zasulic;:'e ardarda farkh karalamalar bulunmaktadrr.

(2)Daha once, 1877'de Marx Otechestvennie Zapiski (Vatan Y1lhg1) dergisi yazar1 Nikolai Mikhailowski'ye Rusya'run, kapitalizmin kotiiliiklerinden sakmmak ir;:in "tarihin hir;:bir ulusa asla sunmad1g1 en biiyiik §ansa" sahip oldugunu yazmt§tl.

(3)Bkz Marx'tan Jenny Longuet'e 11 Nisan 1881 tarihli mektup ve Engels'in VeraZasulic;:'e 23 Nisan 1885 tarihli mektubu.

(4)Unutmamak gerekir ki, Ekim Devrimi'nden sonra bile, Kurucu Meclis ir,:in yap1lan sec;:imlerde, S-R partisi oylann ve vekilliklerin mut.lak 90gunlugunu halli elde tutuyordu. · Rusya'da koylilliigiin c;:ok biiyiik agirhg1m ozellikle yans1tan bu c;:ogunluga kar§t Bol§evik partisinin zorland1g1 ac;:tk bir gerc;:ektir. Ve yine sag S-R'lerin iktidarm sovyetlerce ele ger;:irilmesine kar§t c;:tkmalan, sol S-R'lerin Bol§evikleri desteklemeleri, hatta onlarla ger,:ici bir koalisyon hiikiimetine girmeleri ile daha ba§tan ikiye biiliindiikleride bir ger1 c;:ektir. Bu koalisyon 3 ·Mart 1918'de Brest Litovsk bart§mtn imzalanmas1 s1rasmda sol S-R'lerce bozulmu§tur.

(5)Bkz. RSDlP II. Kongresinin resmi tutanaklar1, lngilizce bas1m1-New Park yaymlan,·Londra 1978. (Rusr;adan Brian Pearce tarafmdan r;~vr}lmi§tir) S.273, 254-255, 256-257,267.

I (6)~~ru yerde s.19-20 (7)"~u konuda anla§mak gerekir ki Tror;ki'nin diizeltmeleri, Men§evikc;:e degildir, ayru dii§iinceyi yani Bol§evik dii§ilnceyi ifade etmektedir. Arna Tror,:ki bu dii§iinceyi pek nadir rastlanacak bir;imde daha iyi bir tarzda ifade etrrtektedir. "(Lenin, "Tror;:ki'nin bol§evik devrimi ve RSDlP'in V. Kongresinde burjuva partiler kar§tsmda almacak tavrr konusundaki diizeltmelerine deggin . giiril§ler."Bi,itiin Eserler, cilt 12.s.479) · (8)1905 Devrimi'nin etkisi altmda Kautsky 1906-1909 y1llan arasmdaki kariyerinin en geli§mi§ politik tavrrlarm1, ozellikle rus devrimi iizerine yo· rumlan ve D.er Weg Zur Macht adh r,:ah§masmda gosterdi.

(9)Karl Kautsky, "Rus devriminin harekete ge9irici g}i9leri ve perspektifleri", Die Neue Zeit, 1906. Lenin'in kendisi, bu yazmm a§m bol§eviklerden bile daha oteye ger;mi§ oldugunu soylemi§tir. (Biitiin Eserleri, cilt 1 l.s.369) (lO)Yolda§ Troc;:ki, Stalin adll kitabma ek olarak "Rus Devrimi 09 Anlay1§" yaz1smda devrimin iki degii ii<; tiir anlayt§mm oldugu konusundaki gorii§iinii hayran olunacak bir bir;:imde ozetlemi§tir

85

Popiilizm Ve Siirekli Devrim M. Aguilar fyfora Latin Am.erika'da, Afrika'da ve Asya'da, bu klta~arm kitlelerinin, yabanct g.iic;:ler tarafmdan somiiriilen, boyunegen halk statiilerine son venue istemlerini, say1s1z kavgalarla ifade ettikleri, otuzu <,i§km y1ldir siiregelen somiirge devrimi (yani temel amac1 i~sani1gm c;:ogunlugunun emperyalist boyunduruktan kurtulmas1 olan milli demokratik dcvrim) sonrasmda, bu miicadelelerin temel dersi yava§ yava§ yalmzca devrimci Marksistlerin mal1 olmaktan c;:1kmaya•ve niifusun geJ;li§ kesimlerine ntifuz etmeye ba§hyor. Bu ders; emperyalizm r;agmda geri ve bag1mlt ulkelerin ulusal burjuvazilerinin, em~ peryalizme bagzmllllga tumuyle son verme yolunda mucadeleyi, ne bq9anlt bir bir;imde yurutebilecegi ne de yuriltmeyi ·arzulayacag1 dti§ilncesidir. Bu varg1 so.zkonusu tilkelerde giderek artan say1da parti, grup, hareket, i§c;:i sm1f1 kesimleri ve aym zamanda daha geni§ emekc;:i kitleler tarafmdan payla§1hnaya ba§lamakta. iran ve Nik:aragmi. devrimleri, "Uc;:tincti Diinya" iilkelerinde somi:irge devriminin geleceginin sosyalist devrime yilkselmesine bagh oldugunu §imdiye kadar goriilmedik bir gtic;:le ac;:iga vurarak, 80'Ii ylllann ba§lang1cmda bu ders tizerine gtic;:lti bir I§Ik tutmakta.

Bag1mh ve milliyetc;:i ulusal burjuvazinin rolii, anti- cmperyalist ozlem ve karars1zliklanm.n gerc;:ekligi ve s1mrlar1, emperyalizmden ba~ g1ms1z hareket edebilme yetenegi temel sorunlar.

Sorunun merkezinde iki kilit soru bulunuyor: 86

1. Ozellikle Me~sika'da Cardenas; Hindistan'da Nehru, Endonezya'da Sukarno, Arjantin'de Peron ve. M1str'da Nasrr'm ki§iliginde temsil edilen n;iilliye~i burjuvazini)l "klasik" siyasi gelenegiyle; bugiin yalmzca · emperyalizmle siyasi \'.e ekonomik c;:att§mamn en karakteristik ve en yak:m omeklerinden bahsedecek olursak:, Peru, Pa-. !lama., Libya ve Cezayir "ulusal". burjuvazileri tarafmdan Yiiriitiilen politikaarasmda bir fade mevcut mu? · 2 .. Ozellikle Brezilya, Meksika, Arjantin, Giiney Kore, H~ndistan ve Misir gibi sanayisi.en geli§kin iilkeler ba§ta olmak iizere, '.'Uc;:iincii Diinya" .iilkelerinde erriekc;:i kitlelerinin sosyal yap1smda ve ozellikle i§c;:i sm1fmm goreli a,glfhgmd<J. bir degi§iklik soz konusu mu?

Bu iki ·soruya verilecek olumlu cevap ki§iyi zorunlu olarak •. geymi§tekinden c;:ok daha gQncel, c;:ok daha gec;:erli olmak iizere siirekli devrimi savunmaya: gotiirtir. Yalmz b.u bile, buguntin ulusal burjuvazisinin tutumunu c;:oziimlemenin onemini hakhla§ttrmak ic;:in yeterli. Ancak .olumlu yamtlarm etkisi saf anlam1yla teorik alanm s1nirlanm a§ar. Bu aym zamanda, yan somiirge ve bag1mh tilkelerde devrimci .ve i§c;:i hareketinin somut eylemi ve politik stratejisiyle de yakmdan ilintili. ' .

Ey Oneml.i Toplumsal Ve Ekonomik Degi§meler Uluslararas1 kapitalist sistemde ikinci Dtinya Sava§1 ertesinde gilndeme gelen v~ oncelikle es.ki somtirge imparatorluklannm siirec;: iginde tasfiyesiyle kendini gosteren donii§ilmler, kisa siirede bir c;:ok Asya, Afrika. ve ozellikle La,tin Amerik:a iilkesinde kazaftdan siyasi bag1ms1zhga kopmaz bi9imde bagh temel bir ekonomik olguyla belitginle§tiriyor. Emperyalizm dolays1z egemenHkten, yar1 somiirge tilke egemen sm1flanm muhtac;: kti9iik yard1mcilar rolilne hajJsetmeye c;:al1§an dolayh egemenlige ge9tikten sonra, egethenligi altmdaki iilkelerin buyiik; olc;:iide c;okuluslu §irketlerin denetiminde lasmen sanayile§mesini kabullenmi§ ve hatta baz1 durumlarda bunu kendi eliyle gerc;:ekle§tinne yoluna girmi§ durunida. "(;okuluslu §irketlerin geli§imi ve emperyalist ihracat sanayinin agitlzklt merkezinin niakine-ter;hizat ve ta91t ihracma kaymast, "Ur;ii.nca Dunya"run sanayiye ba§lang19 egilimini gur;lendirmektedir, Id bu yalnizca somurge, ve yarl somargelerde kurtu,lu9 hareketine "taktik" 87

bir tepki degil aym iamanda kapitalizmin u<;unca <;agznzn "organik" · bir sonucudur. Evrensel hedefleri <;er<;evesinde, <;ok uluslu §irketlerin, yarz-somurgelerin, §imdilik sznzrlz olmakla birlikte, yava§ ·yava§ Hi<; olmazsa gelecekteki pazara hakim olma amaczyla- geni§leyen i<; pazarlarzna hakim olmalarz gerekir. Bu ama<;la, "ulusal burjuvazi", donu§um sanayiindeki hakim konumlarzndan ala§agz ediliyor, ve jointventure'larla, ozel ve kamula§tmlmz§ ulusal ve uluslararasz sermayenin i<; i<;e ge<;mi§ligi, emperyalizmin yeni somurgeci a§amasznzn en onemli ozeligine donil§ilyor." (1) _ Emperyalizmin bugtinkti a§amasmdaki i§leyi§inin bu ozgtil sonucu "Ur;:tincli Dtinya"nm baz1 lilkelerinde, bir dizi dinamik ve giri§imci emperyalist r;:okuluslu eliyle onemli mo~em sanayi giri§imleririi ir;:eren ve r;:ok btiytik bir i§t;:i yogunla§masm1 ir;:eren btiytik sanayi geli§me kutuplannm ylikselmesini getirdi. Artlk ikinci Dtinya Sava§I ertesine kadar. oldugu gibi, bag1mh Ulkelere sermaye ihracmm yalmzca hammadde ve altyap1 hizmetlerine yoneldigi donem geride kalmI§tI. Bu ekonbmik degi§imin yan somlirge tilkelerde emperyalist egemenligin sosyal yap1s1 tizerine etkileri, ozellikle 60'h ve 70'li y1llarda kendini hissetirmeye ba§lad1~ bzellikle toprak sahipleri, komprador burjuvazi ile madencilik VC tar1msal hammade tiretimine yatmlmI§ yabanCI sermaye tizerine temellenen eski oligar§ik egemen sm1flarm "iktidar blogu", yerini oncelikle §imdiden tekelci kapitalizm a§amasma varm1§ "ulusal" kapitalistler, genellikle agrr sanayide agrr basan bir devlet sektortine dayanan devlet ayg1t1hm teknokratlar1 ile askerler ve gertellikle bu iki kesimle ortak giri§irnler ir;:inde · slk1 s1k1ya birle§mi§ r;:okuluslulardan olu§an yeni bir topluluga brrakt1.(2) Arjantin, Meksika, Brezilya ve Hindistan gibi bir kar;: tilke bu yolda daha erken .ve daha r;:abuk ilerledi. iran, Gtiney Kore, Singapur ve Hong Kong gibi baz1 tilekeler aym yola daha ger;: fakat h1zh bir ritmle girdiler. Digerleri ise (ornegin; M1srr, Nijerya, Cezayir, Irak ve Peru) bu donti§timtin hentiz ba§lang1cmdalar. Ancak bu egilim tart1§mas1z bir bir;:imde giderek daha r;:ok say1da tilkeye yay1hyor. Uzun stircli ·ekonomik kriz ise bu stireci kosteklemekten r;:ok geli§imine katk1da bulunuyor.

Ger;:mi§te hemen hit; bir arac1 olmaks1zm emperyalizmin hakimiyetinde bulunan ktir;:tik tilkeler bile bu degi§ime tamk olmaya ba§.lam1§ durumda. 1960'larda kurulan Orta Amerika Ortak Pazar1 ozel-

88

likle Guatemala ve Salvador'da, yetersiz ir;:pazar engeline takllan klsmi sanayile§me slirecine uygun dti§mektedir. <;okuluslu giri§irnlerin bu stirer;:te temel bir role sahip olduklan kesin. Geleneksel tanm oligar§ileri bu geli§menin bask1s1 alt]nda ("modemle§me"nin s1mrlan goz ontinde tuti,Ilsa bile) kendilerini sanayile§meye katacak bir · donti§time ugramak durumundalar.(3) Yar1-somlirge ve bag1mh (bu ikinci ifade daha c;ok Latin Amerika'da_ kullan1lmakta) tilkeler ve bunlann ku§kusuz aym §ekilde bag1mh burjuvazileri ile emperyalist metropol ekonomileri arasmdaki · bag1mhhk ili§kileri, her §eyden once giderek artan teknolojik ve 1mali bag1mhhk ile ya da dilenirse bu bag1mhhgm son yirmi otuz yd ir;:inde · niteliksel art1§1yla gtir;:lenn:ii§ durumda. Bu bag1mhhk (esas olarak) devleti, bu devletin teknokratik "elitlerini" ve ozellikle askeri kesimi yeni "iktidar blogu"nun gtir;:lti bile§enlerine donti§tliren emperyalist merkezlere slk1 s1k1ya baghyor.

Soz konusu tilkelerde daha geni§ ve h1zh sanayile§rneyi saglayabilmek ir;:in makina ve ter;:hizat ithalinin gerekliligi kronik bir Odemeler dengesi ar;:1gm1 da beraberinde getiriyor (bugtine dek iki ya da ti<;: petrol ihracatr;:1s1 tilkenin d1§mda hit; bir tilke bu kuralm d1§ma r;ikabilmi§ degil).Boylece GSMH'nm (Gayn Safi Milli Has1la) dt§ borr;: miktarina e§it oldugu Peru ve Zaire ya da ihracat gelirlerinin %30'unun yaliuzca di§ borr;: faiz Odemelerini kar§Ilad1g1 Meksika'nm (bu. oran Sili ir;:in %50, Uruguay ir;:inse daha bile fazladrr) ir;:ine dti§ttikleri gibi durumlara yol ar;:an ozel ve kamu borr;:lanmalan sarmal1 olu§makta. Bugtin Brezilya, Meksika ve Hindistan'm dI§ borr;:lar1 100 milyon dolann tizerinde ve bu borr;:lar daha da artma egiliminde. Bunlarr diger bag1rnh tilkeler nominal olarak daha hafif fakat ulusal gelideriyle oranland1gmda daha agrr borr;:larla izlemekteler.

Bu artan. mali bagunhllk ozellikle btiytik uluslararas1 bankalara bag1mhllk olarak geli§mekte. Bu stirer;:ten en fazla etkilenen elbette yar1endtistrile§menin geli§iminde en ileri konumda olan tilkeler.(4) A§ag1daki tablo bu bag1mlihg1 Latin Amerika tilkeleri ir;:in ar;:1k bir bir;:imde gostermekte.

89

Meksika Brezilya Arjantin Peru Sili Kolombiya Venezuella Boliv:ya Panama Ekuator Uruguay KostaRika Guatemala

1

1975

1976

72 50 45 43 13 23 44 34 68

74 n.d

25 77 25 77

47 51 16' 22 41 36 69 32 72 32 72

1

ya da daha basiti Sah gibi gozde mli§terileri sallanmaya ba§ladlgmda hangi safta yer ald1gm1 gbsterdi. ·Teknolojik planda, emperyalizm tarafmdan tayin edilmi§ sanayi yoneticileri tabii k~ bag1mh iilkelerde yalmzca belirli endtistri kollarmm geli§tirilmesi gere,ktigine Icarar vermekte. Bunlar dayamkh tti~ ketim mallan sanayii ve baz1 agrr sanayi Urtinleri .tiretimi (ozellikle demir·9elik). Fak:at bu <ht yalmzca Brezilya, Hindistan, Meksika, Giiney Afrika ve iran gibi yan-sanayile§mi§, sanayi planmda en ileri tilkeler i9in geyerli). Modern endlistrinin ileri teknoloji ko§ullar1 (Havac1hk-uzay, temel elektronik., telekomUnikasyon teyhizau, niikleer ve hatta agrr elektrik donan1m1 sanayileri) hemen biitiiniiyle emperyalist lilkelerde kalmakta.

"U9lincii Dtinya"da belirli say1da lilkenin "yan sanayile§me"sine yol a9an ve sermayenin dlinya dtizeyinde geni§letilmi§ yeniden iiretimine dolays1z bagh olan bu ygilim, "ithal ikameciligin" yerini "ihracat ikamesine" ter:k ettigi bir "birikim modeli anlamma gelmekte, Ger9ekten de, 30'lu y1llardaki kriz boyunca ve ikinci Dtinya Sava§1 s1ras1nda ozellikle baz1 Latin Amerika iilkelerin:de olup oitenden farkl1 olarak buglin bag1mh ·sattayile$rtle slirecinin emperyalist sistem i9inde dolays1z bir biitlinle§mesine tamk .olmaktay1z. 30'lu, 40'h ydlar boyunca ulusal burjuvaziler, etpperyalist endtistriyle zithk ivinde yani dolays1z rekabet halinde, geli§rnekte olan bir i9 pazan besleyebilecek kendi oz sanayi ayg1tlarm1 kurmak istemi§lerdi. · .Bu kismi sanayile§me, 50'li y1llarm ikinci yar1smdan itibaren ve ozellikle daha ay1k ve yogun bir bi9imde '60'1ar \'.e 70'ler boyunca. emperyalist 9ok-uluslu §irketlerin giderek daha onem kazanan destegi ve kauhm1 ile ger9ekle§ecekti. Ancak yar1-sanayile§mi§ iilkelerin i9 pazar1 k;1sa si.irede doydu.. K1sa zamanda fazla Uretim kapasiteler:i sahneye 9lktt ve bu ekonomileri sanayi iiretimi fazlalarm1 miimkiin oldugunca siiratli ve geni§ ·bir bi9imde elden 91karabilm~k ivin dlinya pazaru:ia yon:elmeye mecbur kildllar. Bunun yanmda baz1 durumlarda, kimi yan-sanayile§mi§ Ulkelerde 9ok-uluslu §itketlerin 9abas1 veya katk1s1yla yaraulm1§ sanayi giri~imleri zaten ba§mdan beri ihracata yonelmi§ durumdaydilar.

II

70'li y1llarm· sonunda Afrika .(Zaire), Latin Amerika (Peru) ve · Asya (Bengalde§) tilkeleri'kendilerini iflasm e§iginde buldular, Bu tilkeler, bon;:lann Odeme ko§ullar1 i9in pazarhklar1, ancak, IMF arac1hg1 ile kendilerini bliti.intiyle uluslararas11 mali sermayenin vesay,eti altma sokarak. ger9ekle§tirebildiler.

Amerikan Kongresi'nin bile kabullendigi tizere:

"Di§ borr;lar ABD'nin Or;anca Danya ile ili§kilerinde 1975-1980 doneminde. ve muhtemelen daha sonra da §Uphesiz hakim olacak. Az- · geli§mi§ ulkelerin mali dury,mlan kOtuye gittikr;e, sanayile§mi§ alkel.erden yardim, ticari anla§ma ve sair tavizler talebinde bir tirmanma olacak. Sonur; olarak, bir r;ok ulkede ekonomik gur;luklerle siyasi bask! arasmda yakm bir bagmti mevcut intibasi uyaniyor. Neticede Carter yofl;etimi kendisini insan haklan r;abalannt surdurmek ya da alacaklllar,m isteklerine destek olmak gibi iki §tk arasmda ser;im , yapmak mechuriyetinde bulabilir; lki11;ci ser;enek1 uygulandtklan ulkelerde demokratik ozgurluklerden vazger;ilmeden gerr;ekle§tirilmeleri mumkun olmayari sert ekonomi programlarmi gerektirmekte."(5) iran ve Nikilragua devrimleri ve aym §ekilde Salvador'daki geli§meler Carter'm, uluslararas1 ,btiytik bankalarm bor9lusu diktatorler

90

.

'

"Bu ulkelerde genellikle nufusun %20 cwarmda bir kesiminin ir; pazarla §U 'ya. da bu bir;imde batu~le§tigi tahmin ediliyor. Belirtmek gerekir ki, bu durum hir; bit §ekilde bu kesimin ya§am dazeyinin dik91

kate deger bir bir;;imde arttigma delalet etmemekte, yalnizca §U anda bazt tuketim mallartnt satin alma yeteneginde olduklanna i§aret etmekte. Nominal rakamlar goz onune altndtgmda bu bazz Ulkeler ir;;in ku§kusuz onemli bir sonur;;. Bu sistemin Hindistan'da 100 milyondan fazla, Brezilya'da 20 milyon civarmda mu§teri yarattzgi anlamtrta geliyor. Ancak bu istatistik tersi bir saptafnayla da yorumlanabilir: Hindistan'da 400, Brezilya'.da ise 80 milyonu a§ktn niifus bu surecin tamamen dt§tnda kalmt§ttr."(6) ·

ihracatr;:llarla toprak sahipleri arasmda yeni bir ittifak anlayl§lnl,11 fiilen, milliyet<;i burjuva politikitlarm tiimiiniin toptan iflas1 anlamma geldigi (bu durum· omegin Martinez de la Hoz r;izgisini destekleyen askeri diktatarliik fraksiyonunda ar;1k9a kendini g~stermekte).

Boylece, it; pazarm darhg1, emperyalist metropollerle teknolojik ve mali bag1mhhk ve• bundan kaynaklanan bag1mh devletin zaafiyeti, tiim bunlar emperyalist Ulkelerin biitiiniiniin "ortak" temsilcisi Uluslararas1 Para Fonu(IMF) miidahalesini giindeme getirmekte. IMF'in "istikrar getirici" rolii, Peru, Zaire, Sili, Brezilya, Tanzanya, Tiirkiye, Meksik(l vb. iilke hiikiimetlerine, gerr;ekte enflasyonun te§viki ya da hatta yogunla§tmlmas1, gerr;ek iicretlerin sert bir bir;imde dondurulmas1 ya da azalt1lmas1, sosyal guvenlik harcamalarmm toptan bu-· danmas1 vb. g1bi onlemlerden ba§ka bir §ey ifade etmeyen me§hur kemer s1kma plan ve programlanm dayatmakta. Bu olgu sori y1llarda, Peru orneginde oldugu gibi akil almayacak durumlarm ortaya 91kmasma rteden olmakta. Niifusunun onemli bir bOliimiiniin kronik.beslenme yetersizligi ir;inde oldugu ya da ar;hktan yava§ yava§ oldiigii bu iilke giderek daha da pahahla§an doviz girdisi saglayabilmek ir;in besin iiriinleri ihrar; etmek zorunda kaldi.(7) i§te bOylece kotii eklemlenmi§ ve bu yiizden de organik · ve birbirini tamamlayan bir geli§me olanagma sahip bulllnmayan yar1- · sanayile§rni§. ekonomiler ortaya 91kmaktadir. Ulusal burjuvazinin bir fraksiyonu r;ok-uluslu §irketlerle ortakhga girmekte, ~ir diger fraksiyonu ise diipediiz spekiilasyon da dahil olmak iizere daha karh i§lemlere yonelerek iiretken alanlardan yeniden uzakla§maktadir:

Ulusal tekelci burjuvazi ve hiikiimet teknokrasisinin emperyalizmle artan ortakhg1 bag1mh iilkelerde yaygmla§an derin bir egilim halinde. Ulusal burjuvazi bugiin emperyalizmle dolays1z 9at1§madan r;:ok, bu iilkeler iireticilerinin emegi iizerinden elde edilen toplu kardan daha fazla pay alabilmek ir;in emperyalizmle pazarhgm yollarm1 aramakta. . .

Cardenas, Nehru, Sukarno, Peron ya da Nasir'a destek giir; olarak kitlelerin geni§ seferberligi ve katlhm1yla gerr;ekle§en ar;lk politik r;atl§malar, 1929-32 bunal1m1, II.Diinya Sava§1, ulusal sei;maye ile yabanc1 sermaye arasmda dogrudan rekabet ili§kileri, burjuva inilliyetr;:iliginin geli§mesi gibi ogelerin degi§ik derecelerde var oldugu ozel ko§ullarda giindeme gelmi§ti. Milliyetr;i deneyimler her§eyden once, ger;mi§te ithalat yoluyla ve di§ ticaretle ugra§an oligar§i ke• simleri arac1hg1yla it; pazara hakim olan, ihracat91 toprak sahiplerinin r;lkarlanna uygun dii§en ve ulusal sanayinin geli§imine izin venneyen bir serbest miibadele politikasmm savunuculuugunu yapah yabanc1 sermaye ile dolays1z bir z1tllk ir;:inde, ir;: pazan ele ger;irme ve derietimi altma almak arzusunda olan sanayi burjuvazisinin insiyatifinin iiriinii olmu§tu. · · Siyasi planda bu burjuva milliyetr;:iligi gi.ir;li.i kitle hareketlerine ve hatta, yonetimi ve dogas1 itibclriyle sapma kadar burjuva fakat geni§ halk tabanma sahip halk91, tiim sm1flar1 bagrmda toplayan kitle orgiitlerine dayanabilmekteydi. Bup.un en yetkin ornekleri ku§kusuz . Meksika'da PRI, Peronculuk, Endonezya'da PNI ve Nasrrc1hk oldu.

Ancak unutmayal1m ki, Hindistan'da Kongre Partisi bile tipik burjuva karakterine ragmen r;ok biiyiik kitleleri orgiitlemi§, uzun zaman iilkenin .en biiyiik sendikas1 durumunda bulunacak bir sendikal orgiitii . yaratm1~tl.

Milliyetr;i ·burjuva hak91hgmm bu yiikseli§inin nesnel olanakhhg1

"Ekonomik. temelini olu§turanz, yam sermaye biriktirme yetenegini giderek terk etmesiyle niteligini yitiriyor. Tasarrvflannz yattrtma donu§turmeyi birakt!gtnda spekalasyoncuya donu§uyor. Yeniden yabanct sermaye ile ortakltga girerek "ulusal" olmaktan r;1k1yor, ortak oluyor.

Bu donu§um onu, yabanct gruplarla ili§kilerde r;;zkar birliginden oturu ihracatr;;t ve latifundiact gruplarla bir ittifak gerr;;ekle§tirmeye goturuyor. "(8) Yukarda soylenenlere yalmzca bir tek noktay1 ekleyebiliriz. o da;

92

Burjuva Milliyet~iligi. . Popiilizm Ve Emperyalizm

93

yalmzoa burjuvazinin 91karlannda ve emperyalizmle 9atI§maya -smrrh fakat ger9ek- yoneli§inde aranmamah. Bu olanakhhk aym zamanda: -halk kitlelerinin (koyltiler, §ehirli kiir;ilk ·burjuvalat kadar yanproleter ve proleterlerin) somilrge ya da yail-somiirgeriin emperyalizm tarafmdan ezilmesi ve somilrtilmesi dm:umimda ulusal km:tulu§ mil. cadelesirii, marksisderin kesinlikle inkar etmeyecekleri gibi oncelikli ,bir tarihi gorev olarak gormeye yatkm olmalanna, -Arjantih dt§mda, yukarda sozii edilen klasik durumlann hepsinde proletaryanm goreli say1sal zay1fhgma, -ozellikle,1 anti-kapitalist ozlemlerin belirsiz bir halk91 ideoloji ir;.:inde yitip gittigi §ehre yeni gelmi§ en ''gene;:" kesimleri ba§ta olmak iizere proletaryamrt ·bagims1z sm1f ideolbjisi ve orgiltlenmesi geleneginin yokluguna, -ve i§<;:i orgtitlerinin onemli tarihi doniim noktalannda iflasma da tekabiil etmekte: Hindistan, Arjantin ve. Cezayir KP'lerince "dtinya artti-fa§ist ittifaki" 9er9evesinde, kitlelerin anti-emperyalist duygularina ac;:1k9a aykm dti§erek emperyalizme verdikleri destek Peronizmin, Kongre Partisinin, once MTLD ve sonra FLN'nin kahc1 nilfuzunu ac;:lklamakta (benzer bir durum.iran'da da bir daha giindeme geldi).

Milliyet9i burjuva halk91hgmm bu nesnel temelleri yava§ yava§ 9oziilmeye ba§lam1§ durumda. Ulusal burjuvazilerle emperyalizm ara- , smdaki r,;att§malar kU§kusuz kaybolmadi fakat i9erlk ve bic;:imleri degi§ime ugract1: Bu olgu proletaryamn say1sal biiytimesiyle birlikte ulusal burjuvaziyi, kitlelerin, orgiltlenmelerinden ge9tik, geni§ hareketlenmeleri kar§1smda her an daha karars1z, hatta daha dil§man bir hale getirmekte. Ac1h bir dizi deneyimle milliyetc;:i b1.1rjuva halk91hgm~n smirlar~m goren ve ozellikle' giderek ozgiil s1mf 91karlannm bilincine daha fazla varan proletarya anti-emperyalist kavgaya hazir olma niteligini yitirmeksizin, sm1f 91karlanm "ulusal dayam§ma" i~in kurban vermeyi kabullenmekten giderek uzakla§makta Yakm ge9mi§te, petfol fiyat artl§lar1 emperyalizm ile baz1 bag1mh tilke birrjuvazileri ve htikilmetleri arasmda 91kar 9at1§malarma yol ac;:u.

Emperyalizmin M1s1r burjuvaz1sinin yardurn ile"Filistin sorununu" tasfiye giri§imleri11e bagh olarak bu durum Orta Dogu'da giderek artan bir gerilim yaratti. ·Ancak Nasir donemiyle aradaki fark apac;:lk ortada. !'Petrodolar" fazlalannm bilyilk bOlilmii sonunda arta emperyalist 94

barikalarda yeniden bulu§tular. Ve Camp David anla§mas1 kar§isinda, .Irak'tan hie;: soz etmeyecek 'olursak, ne Cezayir'de, ne de Suriye'de, Nasir tarafmdan 1956c67 doneminde hazrrlananlarla k1yaslanabilecek kitle orgiitlenmelerine ve hatta hareketlenmelerirte tamk olmak milmkiln oldu .

Bu genel egilim gorilntiisilnil veren durumun kar~1sma iran ornegi one siiriilebilir. Ancak bu k1smi ve .bu nedenle de yanh§ bir izlenim olmak durumundadlr. Sii 'ruhban sm1fmm fiderligi Sah kligi ve emperyalizme dolays1z yoldan bagh !ran tekellerinin petrolden sagladlg1 super karlardan yoksun kalm1§ burjuvazi ve kil9il~ burjuvazi fraksiyonlanm temsil etmekte.. Michel Rovere'in ac;:1khkla gosterdigi gibi, Sah tarafmdan baskt altmda tutul.an ve aldatllan bazariler (esnaf ta. ifesi) bOylelikle, mali olarak devlete bag1mh olmayan yani sonm;ta bu burjuva ve kil<;:ilk burjuva kesimlere bagtmh olan birmilslilman dini orgilt dl!rumundaki Ayetullahlann politik onderligini kabule itildi.(9) Stal.inist ve :burjuva-demokrat (Ulusal Cephe) onderliklerin Sah'm ,"beyaz devrimi" kar§1smda ihanetleri ve pasif tutmnlan sonucu ortaya 9lkan siyasi bo§luk Ayetullahlarca dolduruldu. Ancak kitle milcadelesinde patlamalarm geni§ Ol9tide kendiljgindenligi kar§1smda ruhban s1mfmm i9inde uzla§mac1 egilimler silratle su yiizilne 9lkmaya olaganiistii prestiji ise .monar§iye ".e Sah'a kar§l ba§ladi. Humeyni'nin . sonuna kada.r mlicadeleyi savunan hemen hemen tek Ayetullah olmasmdan kaynaklanmakta. 1979 ba§larmda:

.

!'gene{ grevin ba§langzcz ve ucretlilerin ve emekt;i(erin mucadeleye giri§i rejimin anayasalla§tmlmasz planlannz alt ust edecek ve Subat ayaklanmaszna ve Sah'zn surgunune yol ai;acak surecin nihai evresini ba~latacaktz.

Ve i§te tam da dini hiyerar§inin i;ogunlugunun bu uzla§ma istegi kar§zsznda (kaldz ki bu istek laik muhalefet taraftndan da payla§Llmaktaydz; Wusal Cephe Sah'zn gidi§ini talep etmeye ancak Kaszm ba§znda karar vermi§ti) Humeyni, rejimle her turla uzla§mayz reddedfn karizmatik ki§ilik olarak ortaya t;tkacaktz. "(l 0) Fakat Humeyni de istisnas1z ttim qiger Ayetullahlar gibi son derece gerici, anti-komiinist, anti-proleter islamc1 ideolojinin 9er9evesi i9inde yet almakta. iran devriminin 40'h 50'1i y1llarm· Peronist silrecinden, daha az yogun olmayan son derece gil<;:lil bir kitle hareketlenmesine ~ahit dldugu bir ger9ek. Ancak soz konusu iki burjuva onderlik ara•.

'

95

smdaki farklar da apa91k ortada. Peronizm kitle orgiitlenmesini kabul etmekteydi ve hatta ba§ta sendikal olan olmak iizere bu orgi.itlenmeye kendisi onayak olmu§tu. Oysa Humeyni orneginde emek9ilerin biraz. olsun merkezile§mi§ her tiirli.i ozerk, sendikal orgi.itlenme bi9imine l<:ar§l siirekli bir di.i§manhk kendini gostermekte. Peron orneginde emperyalist sermayeye ger9ekten darbe vuran millile§tirmeler ve diger ekonomik onlemler ahnm1§tl. Humeyni orneginde ise, ~ah ve en yakm i§birlik9ilerinin mi.i1klerine el konurken, yabanc1 mi.ilkiyet, ortak yatihmlar bi.inyesindekiler de dahil olmak i.izere, bu· i§lemden a91k9a muaf tutulmu§ durumda (buna kar§m, iran devrimine kar§l emperyalist saldmnm tlrmanmas1 durumunda bu ti.ir millile§tirmelerin gi.indeme gelme ihtimali di§talanamaz).Varllacak sonu9 belli olmu§a benziyor: ilk ornekte; ba§ta iistelik de i§r;:i kitleleri olmak i.izere kitlelerin orgi.itlenmelerinin ger9ek fakat denetim altmda yi.ikseli§ine dayanan uztin si.ireli, organik olarak yapllanm1§, geni§ bir halk91hk, diger ornekte ise ba§mdan beri 9ok net bir bi9imde basklc1 egilimler ta§1yan (ezilen milliyetlere, kadinlarm kurtulu§ hareketine, ''.marksistlere" vb. kar§1) dini bir felsefoi~inde yitip giden smrrh birpopi.ilizm. iki i.ilkenin tarihe ve ozgi.in kiiltiirlere bagh farkl1hklar1 d1§mda islam1ri roli.ini.in onemi basit bir tarih i.iri.inii degil. Qeli§ki bir yandan demokratik (ozellikle ulusal azmhklar a91smdan) ve toplumsal talep ve ozlemler temelinde yi.ikselen geni§ b~r hareket ve i§9i s1mfmm orgi.itsel bag1ms1zhk ve sm1f politikas1 aray1§1 i9ersinde ortaya 91k1§1, diger yandan da ruhban s1mfmm yeniden bi9imlendirilmi§ bir kapitalizmden ba§ka bir sonu9 vermeyecek bir "islam Devrimi" tasar1s1 etrafmda kit-_ l.eleri hizaya getirme giri§imleri arasmda geli§mekte. Bu §artlar altmda iranh emek9iler Humeynici a§amay1 geride brrakmak i9in, Peroncu a§ama kar§tsmda Arjantinli emek9ilerin durumunda oldugu gibi otuz yllhk bir si.ireye gerek duymayacaklardrr.

l§«;i S1mfmm S1mfBilinci Ve Sm1f Bag1ms1zhg1 ~imdi gi.indemimizdeki ikinci sorunu, yani ba§ta i§9i s1mf1 olmak iizere emek9i kitleler.in somiirge devriminde oynadlklar1 giderek artan ve daha da etkinle§en rolii ele \llabiliriz.

Siirekli devrim kuram1, emperyalizm 9agmda milli demokratik

96

(ulusal burjuva) devrimin tarihsel gorevlerinin sneak proletaryanm devrimci siirece· katilan toplumsal gii9ler i9inde hegemonyasm1 ku. rabilmesi ve siyasi onderligi ele gC\:irebilmesi ile biitiinii ile ger9ekle§tirilebilecegi savm1 getirdiginde, bu politik onciiliigiin kazamlmasm1 ii9 ko§ula baglamakta: i§9i sm1f1 bilincinin tiim sm1flar .iistii ideolojil~rle baglanm kopartarak belirli bir diizeyde geli§imi, proletaryamri orgiitsel (sendikal ve politik) ba:g1.ms1zhgmm kazamlmas1,' kirlann ve §ehirlerin yoksul kitleleri iizerinde proletaryanm siyasi hegemonyasmm kurulma~mm gerektirdigi gorevleri ba§aracak nitelikte bir devrimci onderligin, devrimci bir i§9i partisinin ortaya 91kmas1.

Boylece, somutta hegemonya ve onciiliigiin kazamlmas1, (popiilizmden kopu§) biitiinii ile ger9ekle§meden (ozellikle sendikal orgtitlenmenin bagnnda "sm1f91" ak1mlann ve orgiidenme bi9imlerinin gorkemli bir geli§me gostennesi ile) ba§layabilecek olmasma ragmen, kismen proletaryamn klasik burjuva ve kti9i.ik burjuva popi.ilizmi ile baglarm1 koparmas1 ile 9ak1§makta.

Ge9tigimiz on ydlar boyunca i§9i sm1f1 bag1mh iilkelerde hatm sa~ y1hr bir say1sal geli§me gosterdi. Nicel planda proletaryamn agrrhg1 bugi.in ikinci Diinya Sava§1 oncesi ve ba§lang1cmm eski somi.irge ve yan-somi.irge i§9i sm1f1yla k1yas kabul etmeyecek bir di.izeyde ..Bu temel o\gu toplumsal a91dan burjuva popiilizmlnin 9okii§i.ini.i a9lklayan temel etmen olmak durumunda. A§ag1daki saydar son. yirmi yil bo~ yunca "U9i.inci.i Di.inya"da sanayi i§9isi say1smdaki art1§1 yans1tmakta.

Hong Kong Gi.iney Kore Singapur Tay van M1srr Meksika Brezilya

1960

1977

52 9 23

57 33 32 27 26 25 20

11

12 20 15

Sanayi i§9ilerine h:izmet sektOri.indeki i.icretliler de eklendiginde bu oran yukarda ad1 gC\:en i.ilkelerin 9ogunda ve aym §ekilde, i.istelik sanayi i§9isi oranmm di.i~i.i§ kaydettigi Arjantin'de bile% SO'yi a§mak:ta.

97

(12) Proletarya, koyliiltik de dahil olmak iizere emek9i kitleleriri tlimtintin politik onctisti olmak i9in mticadele etmeye ba§lamakta.

Bunun yan1stra kapitalizmin klra giri§i koyltiltik i~inde: belirgin bir sm1f ayn§masm1 <la beraberinde getirmi§ durumda .. Baz1 durumlarda (Hindistan, Meksika) 9al1§an krr ntifusunun %40'ma varan bir kri: prnletaryasmm geli§mesi soz konusu. K1r ntifusunun acmacak durumdaki ya§am ko~ullarmdan (hayatta kalabilmek i9in emek gticiinti satmak zorunda oh~m kti9tik koyltiler, ydm bir bOltimtinde ne bir i§ ne de bir gelire sahip tanm i~9ileri, banka kredilerinin, kir ·bwj uvazilerinin denetimindeki :'kooperatifler"in ve kapitalist arac1lann tefeci diktatorltigti .altmdaki kti9Uk toprak sahipleri) fazla bahsetmeye gerek yok. Bu acmacak sosyo-ekonomik ko§ullar somtirge devriminin esas motor gticti olacak. i§9i~koylti ittifaklnm kurulu§unun granitten temelini t~§kil etmel;.te. .

Proletarya ile diger halk kesirhleri arasmdaki ittifak yalnizca lmlarla smrrh kalmamakta. "09tincti Dtinya"nm yan-sanayile§mesinin bir sonucu olan yeni bir olgu geni§ 019tide kendini gostermeye ba§lamt§ durumda. Latin Amerika, Afrika ve Asya'nm dev metropolleri, giderek nonnal olarak istihdam edilmi§ prolera:rya i9inde daha ·da az eritilebilir hale gelen ktrdan kente yogunla§an bir niifus gO\(iine sahne olmakta .. Boylece, eksik istihdam edilen, geyinmek ivin her ttirlti yola ba§vuran ve bu nedenle de krrdan §ehre kaym1§ bir yedek 'sanayi ordusu olu§turan ve kronik i~sizliklerini ufak 9apta ticaretten ev hizmetlerine kadar Liirlii k1smi ugra§larla gizleyen: marjinalle§mi§ sok geni§ kesimler ortaya 91kmakta. Bu yan-proleterle§rni~ kitleler, Lima, Santiago. Buenos Aires, .Sau Paulo, .Meksiko, Monterrey, Karakas, Tahran, Tebriz, Bombay, Kalktita, Manilla, Kara9i, Seul, Kahire, Dakar, Kin~sa. Johannesburg, Lagos ve 1'09iincii Diinya'.'nmbir milyonun iizeri.nde niifusa sahip diger kentlerinde dev gecekondu bdlgelerinin · ahalisini te§kil etmekteler. Bu kitleler, genelde ~a§kmhk uyandmnasma kar§m 1978'de Peru Kurucu Meclis se9imlerinde FOCEP oylannda ani artl§m da gosterdigi gibi i§9i sm1fmmpotansiyel miittefiklerini olu§tunnaktalar.

Nihayet en az o kadar onemli olan ozellikle i§sizligin ve egitim ko§ullarmin kottile§mesinin gadrine ugrayan ve giderek attan, ozlemlerin kaynag1 kapitalist reklam ayg1tmm ayncahkh hedefi durumundaki

98

gen9lik, yakm geymi§te Nikaragua devriminin de gosterdigi gibi, "ii9Uncti dtinya"da etkili ve dinamik bir devrimci gli9 halinde. Bu kesim, yamnda mticadele etmesi ivin proletaryanm ba§ml 9ekmesi.gereken ittifaka kaulmakta.

I Emek9ilerin ve mtittefiklerjnin say1smdaki· bu artl§ .son y1llarda ba§layan nitel bir degi§imi de beraberinde getirmi§ durumda. Latin Amerika, Asya ve Afrika proletaryas1 sm1f bag1ms1zhgmm gerekliliginih bilincine varmaya ba§hyor. ikinci Dtinya Sava§m1 izleyen kritik ye 9alkantth onytllarm ve Vietnam sava§I ertesinin deneyimleri, Kuzey Amerika emperyalizminin bozgununun ohimsuz yan etkileri ve 60'1arm sonundaki somtirgeHkten kurtulma dalgas1 bo§a gitmi§.degil. Peronizme baghhg1m onca zaman . muhafaza etmi§ olmas1 bak1mdan Afjantin proletaryasmm durumu anlamh., Peronculugun Peron'un 1973'de ulkeye donii§iiyle ba§layan ikinci kez iktidara geli§i birincisinden 9ok farkh oldu. Gen;;ekte Peron'suz Peronist isabel rejiminin akibetini baglayan, bu rejimin c;okti§iinii vurgulayan .Videla .darbesinden 9ok .1976 gene! grevi oldu. i§c;iler tarafmdan a§Ilm1§ ve onlar1 aruk geleneksel btirokratik kanallarla kontrolden aciz, iv 9eli§kilerinfo yogunla$mas1yla itilen Peronculuk Arjant\n proletaryas1 tarihinde 9ok degi§ik (ve 9ok zor) fakat buna kar§m birinci sm1f devrimci, sosyalist ve militan bir gticiin geli§mesinin perspektifini getiren bir bOltimii ba§latarak sahneyi terketmek zotunda kald1. ~u halde, bugtin. "09iincii Diinya"da Asya, Afrika ve Latin Amerika'mn degi§ik Ulkelerinde tarihi yazg1smm daha da bilincinde bir proletaryanm ortaya 9Ikt1g1 saptamasm1 yapmak miimktin.

Peru deneyimi, yukarda ~etimlenen iki egilimi yani; geleneksel burjuva poptilizminin silini§i ve proletaryanm bag1ms1z bir gti9 olarak belirmesi. (en .azmdan bir ba§lang19!) arasmdaki. yonde§ligi dogrulamakta. Velasco Avarado, 1968-1975 arasmdaki ··"ilk devrimci evre" boyunca onemli degi§iklik ve reformlara lnz vermesine ve Stalinci reformistlerden ve APRA~dan gordiigµ ko§ulsuz destege ragmen bir burjuva poptilist orgtit denetiminde geni~ bir kitle hareketL yaratmay1 ba§aramad1. Ard1h Morales Bermudes ise mtithi§ bir kitle muhalefeti (ti9 yllda ti9 ulusfil grev) ve devrimd orgUtlerin gµ9lenmesiyle her gtin daha fazla y1pranan askeri diktatO~lti~ii or.tadan kaldtrmak

99

i9m, kendi oz politik aracmm yoklugunda sivil hiiktimete g~i§te · temel yard1mc1 ·olar~ APRA'nin geleneksel burjuva refonnizmine ba§vurarak gerekli ttim operasyonlar1 ger9ekle§tirmek zorunda kaldl.

Bu nedenle Man.uel Lajo yolda§m Peru ekonomisinin. gtincel politik krizi tizerine tisttin nitelikli makalesindeki iddiasmm yanh§ oldugu kan1smdayiz. Lajo "Velasco reformculugunun Frei, Varga ya da Peron'unkinden 9ok daha radikal bir burjuva reformculugu oldu (gunu)" yazmakta.(13) Peru'da XX. yy burjuva rejimlerinin en onemlisi olan "Velaskoculuk" ku§kusuz Sili'de Frei ve belki Brezilya'da Varga deneyimlerini a~aktaydl. Fakat "Velaskoculuk" her hal ve karda Peronizmin kokle§mi§ligine ve etk:inligine ula§amamakta ve 9ok gerisinde kalmaktaydi. Yoksa Velasco tarafmdan kurulan rejimin bu kadar ~abuk, Lajo'nun onca kesin ve dogru bir bi9imde betimledigi y1kd1§m1 a9lklamak nas1l mtimktin olacakt1? "Velaskoculugun" temel Odevini yani; Peru burjuva toplumuna, kitlelerin bu dtizeni tehlikeye sokmasm1 engelleyebilmek amac1yla bir halk tabam kazandirabilmenin ba§arllamam1§ olma:s1 ve gtincel krizin bugiln, Lajo'nun da kabul ettigi gibi bir devrimci duruma yol a9masmm yani; bir sosyalist devrimin k1vdc1m1 olmasmm olanakhhg1 nasd a91klanacaktl? Pen.i'da bunahmm a91klamas1 her§eyden once stirekli daha da geli§en egilimlerin olgu11la§ma silrecinde, yani bugtin ba§ta, en degerli siyasi ki§iliklerinden biri olan tadhi onderi Haya de fa Torre'nin kayb1yla zay1flam1§ olan APRA tarafmdan temsil edilen burjuva poptilizminin siyasi destegini yitirniesinde yatmakta. Latin Amerika'da Bolivya, Brezilya ve Meksika deneyimleri bu egilimleri dogrulamakta. 1953 devriminin MNR' .e (Ulusal Devrimci Hareket) kitlenin geni§ kesimlerinin ozlemlerini milliyet9ilige kanalize ederek bOylesine onemli bir rol oynama frrsatm1 verdigi Paz Estensoro, Siles, Suazo ve §ilrekasmm poptiliznii Bolivya'da en uzun silreli diktatOrlilgtih yani Banzer'inkinin smavmdan ge9mek zorunda kalmI§ ve bugiln bu Ulkede geli§en sosyalist ve devrimci se9enegin tart.I§tlmaz potas1 durumunda olan COB' un (Bolivya i§9i Merkezi) temsil ettigi altematif tarafmdan a§tlmaya ba§lam1§ durumda.(14) Aym §ekilde Brezilya'da say1sal olarak en gil9lti (ve dtinyanm en btiyilklerinden biri!) durumunda bulunan prolei:aryamn 1978'den bu yana gorkemli yilkseli§i (Brizzola onderligindeki PTB tarafmdan tem.sil edilen) Vargac1 poptilizmin a§dmasmm temellerini atmakta. Sen100

dikalann "Emek9iler Partisi" kurma giri§imleri istisnai bir gUncellikte. ve aym istikamete yonelmekte.(15) Bu geli§meye, alu ydda bir ''caudillo-ba§kan"1 ~en Kurumsal Devrimci Parti(PRI) arac1hg1yla anayasalla§tmlm1§ bir bonapartizm · sayesinde yanm ytizyd1 a§km bir stiredir ayakta kalan "U9tincti Dtinya"daki en saglam burjuva poptilizmlerinden birinin yatag1 Meksika da dahil. Bu rejim 1868'deki Tlatelolco olaylanndan beri kriz alametleri gostenneye ba§lam1§ durumda. Oncelikle, esas olarak kamu hizmetlerindeki ticretlileri .kapsayan fakat ozellikle 1976-1977 ekon9mik krizinden itibaren htiktimet denetimindeki Meksika sanayiinin kalbine de girmeye ba§layan bag1ms1z kitle sendikac1hgmdan ·sozedilebilir. 1980'de Meksiko ve diger kent merkezlerinin en onemli sanayi bOlgeletinden bazdanm sarsan grev dalgas1 bu tilke tarihinde ilk kez bag1ms1z bir emek9iler partisi meselesini geni§ kitlelerin gtindemine getirmi§ durumda.

Aym egilim Afrika'da da kendisini gostermeye ba§hyor. Tunus'ta 1978 Ocagmda sendikalara kar§I bir bask1 kampanyas1 ba§latan Burgiba diktatOrltigti proletaryanm tepkisinin geni§ligi ve sava§kanhg1 kar§tsmda §a§kmhga ugram1§ durumda. Zimbabve'de emek9ilerin ozerk eylemlerinin ilk i§aretleri kendini gostermeye ba§hyor. Her ne kadar Mugabe'nin se9im zaferi kitlelerin emperyalizmle uzla§may1 kabul ttmemesinin a9lk bir gostergesi olduysa da, yeni ba§bakan daha makamma oturmadan grevler ve diger kitlesel red hareketleri ile kar§I kaf§1ya kalmt§ durumda.(16) Gtiney Afrika'da Soweto.patlamasmdan bu yana yalmzca siyah §ehirlerinde kitle gosterilerinin degil aym zamanda tilkenin efendileri tarafmdan denetlenmesi mtimktin olmayan bir grev dalgasmm sel gibi bo§almasma da tanlk olundu.

Stiphesiz ttim bti deneyimlerde, (yine de smrrh) Brezilya omegi d1. §mda, proletaryamn orgiltsel ve siyasi s1mf bag1ms1zhgm1 kazanma yolunda ttrmam§1 hentiz bag1msiz bir kitle i§9i politik partisinin kesif bir §ekilde ortaya 91k1§1 bi9imini alabilmi§ degil. Bu, en az1pdan kisa ve orta vadede, i§9i s1mfmm say1sal artt~mm bir .ilrtinii olmayacakur.

Proletarya sosyalist sm1f bilincine varmadan once bir 9ok deneyimden g~mek zorunda kalacaktrr. Ve orgiitlil devrimci marksist oncilntin etkin· rolti bu stireci h1zlandrrmada ve sonuca ula§trrmada son derece (}nemli ve hatta belirleyici olacilktir.

Baz1 Latin Amerika tilkelerinde (ba§ta Brezilya ve B?livya, §tip101

hesiz Meksika ve belki Arjantin) ortaya r;:tkan sendikalar arac1hg1yla ya da sendikalar iizerinde temellenen kitle partileri kurma varyant1 dogru yolda ac;tk bir seyenek. Bu durum diinyanm diger bOlgelerinde' de giindeme gelebilir. Ancak daha bugiinden bu yolda baz1 problemler ve tern el engeller netlikle kendini gostermykte. Ilk· s1rada, bir yanda ozn~l ko§Ullarm olgunla§masmm eksikligi ile i§yerlerindeki i§<;i orgiitlenmesinin ilksel §ekilleriune dayanan kitle sendikac1hgmm ozglicli arasmda c;eli§ki vardrr. Oznel ko§ullardan Rastedilen; bir \;Ok iilkede (tabii Arjantin ya da l3olivya'da degil!) ozglil 'J>roletarya mlicadelesi geleneginin yoklugu, yalmz ve yalmz Stalinciligin gudubet maskesi altmda algilanm1§ olan komlinizmin muazzam itibars1zhg1, s1mf anlay1§1 ir;:inde egitilmi§ yedek kadrolarm zay1fbg1, diktatOrliik rejhni altmdaki bir c;ok tilkede i§<;i oncliyli vuran baskdarm agir. sonuc;lar1 vb. Bu nedenle proletaryanm, siyasi bir sm1f bilincinin var olmad1g1, htiklimete ve burjuvaziye kar§t sm1f bag1ms1zhgm1 kazanmay,i t!im bir evre boyunca dlizenledigi muglak ara durumlarm ortaya c.;1kma ihtimalini ba§tan bir kenara btrakmarrtak gerekiyor. Burada §iiphesiz ancak bir geyi§ durumu soz konusu olabilir. Fakat bu durumun deyrimci bir i§<;i onderliginin in§as1 ic;in miicadele edenlerin oniine c;oziilmesi gereken ciddi sorunlar c.;1kartmas1 tehlikesi mevcut.

Sosyalist Perspektifler

Daha once soyledik: slirekli devrim siirecinin sonuca ula§mas1 pro-· let:aryanm geli§iminin siyasi olarak bag1ms1z sm1f olma e§igini a§lnt§ olmasmr onceden. varsaymakta. Gtinlimiizde proletaryanm bag1ms1z devrimci bir mlidahalesinin nesnel onclilleri "Uc;iincli Diinya"nm onemli say1da Ulkesinde tart1§mas1z bir bic;imde mevcut. · Bu konuda Nikaiagua'daki devrim deneyimi zengin bir ogreticilige sahip. Sonunda nlifusun hemen tlim kesimleri Somoza'ya kar§t miicadeleye kattldtlar. Fakat nihai zafer ancak ba§ta Managua ve Masaya olmak lizere en onemli kent merkezlerindeki ayaklanmalarla ka~ zan1labildi. FSLN (Sandinist Ulusal Kurtulu§ Cephesi) siireci, 1962'deki kurulu§undan itibaren · yakm ili§kiler ic;inde oldugu Kiiba devriminin kazammlanna dayanan uzun bir silahh miicadele gelenegi sayesinde yonetti. Ulkenin ve ekonomisinin azgeli§mi§ligine ve i§<;i s1mfmm agirhgmm goreli azhgma ragmen Nikaragua devrimi yaz- · 102

.

g1sm1 bilinyli olarak Hie; beklemeksizin uluslararas1 i§<;i hareketi ile birle§tirdi. Sandinistlerin zaferi tiini Orta-Amerika'dfi ve ·bepsinden once kitlelerin ve bu kitleler bagnnda geli§en devrinici orgiitlerin koi;n§ulanmn deneyiminden dersler c.;1karttik:lan Salvador'da kit1elerin devrimci seferberliginde uyar1c1 rol oynadt. ff, · ~ Nikaragµa ve Iran devrimlerinin·kar§il~tlnlrnas1 c;ok ogretici. Her iki devrimde de ba§lang1r;:ta diktatorliige )au'§1 hareketi yon'(ten .burjuvazipin kesimlerine bagh.ktic;iik burjuvatabakalar1 oldu. Fakat bu ilk saptamarHn otesinde Ayetullah onderligi ile fSLN .onderligi. arasmda _hie; bir k1yas noktas1. bulunmamakta. Mollalar 6nderligi kitlelerin attlmum burjuva anti•emperyalist, ".islamc1" bir c;oziime, yani ac;tkc;a i$<.;i dii§maQI bir kara.ktere sahip, yeniden .bir burjuva devleti ve yeniden bic;imlendirilmi§bir kapitalist ekonominin in§asma dogru yonelterek denetiin alunda tutma yolunda burjuva bir giri~imi ifade ediyor. Buna kar~ln FSLN dolays1z bir ~ekilde uluslararas1 i§<;i hareketinin somnsa11ndan besleneri bir siyasi gelenege sahip bir orgiit {FSLN'in ozellil;de l(Uba devriminden etkilenmi§ olmas1 saz konusu. Fakat bunurt yamndaVietnatn deneyimi, KP'lerin reformculugu ile polemik ve.koPt.J§lar, Maoizm ve hatta marjinal de olsa devrimci marksizmin et~ kilerinden soz edilebilir.)

Nikaragua devrimi Amerika'mn ilk i§<;i devleti Kliba omegi ta-· rafmda\l harekete geyirildi. iran devrimi ise Asya'da.ki en onemli i§<;i devletleri SSCB ve <;in'in agtrhg1 ile frenlendi. Kliba Orta~Ainerika kitleleri .i9in .bir c;ekim giiciiyken, otekiler ozellikle hakim .biirokrasilerinin ~ah rejimi kar§tsmda igrenc; oportUnizmi yiiziinden iran .. kitleleri ic;in tiksindirici, itici odaklar haline .geldiler. · iki durumda da kitle hareke.tlenmelerinin yonetici gli~leri objektif olarak ailti-emperyalist §ekilde hareket. ettiler. Ancak Sandinistler,· .:,: anti:•emperyalist hareketlilikle proletaryamn Orgiitlenmesini ve anti- . kapjtalist, sosyalist arna9larm giderek kesin bic;imde olmnlanmas1 ile birle§tirirken, Humeyniciler ulusal azmhklart, p:roletarya ve en tutarh devrimci · genc;lik .kesimlerini bask1 altl,Ila alarak, aralarmdan ba.. zdannm slibjektif gUdiilenmelerinden (niyetlerinden) baguns1z olarak, opjektif birbir;:imdeemperyalizmin mUttefikleri ve temsilcilerinfo do· nii§tinii hazirlama~Jalar.. iran'.da oldugu gibi Nikaragua'da d.a prol~taryanin anti-emperyalist burjuvazi ile ili§kisi sorunu aytu acillikte gilndeme geliyor. Fakat Nikaragua'da durum, proletaryanm ozerk or'

'

•

'

, !'

103

giitlenme derecesi ve Sandinist onderligin ozgill karakteri g<>z <>niine almd1gmda siirekli devrim · siirecinin zaferle sonuc;:lanmas1 ic;:in c;:ok dahn elveri§li.

Gec;:mekte oldugumuz a§ama "Oc;:tincti Diinya"daki IV .Enternasyonal seksiyonlanmn giiylenmesi, yeni seksiyonlann ortaya 9tkmas1 ve bunlarm sm1f iyinde ve geli§en proletarya bilincinin kazamlmas1 siirecinde k<>k salmalan iyin yok elveri§li perspektifler getinnekte. Sosyal bile§iminde proletaryanm giderek daha da agrrhk kazand1gi bir Enternasyonal'in in§as1 boyunca anti-emperyalist miicadelede "0yiincii Diinya"nm milliyetyi burjuvazisiyle ili§ki sorunu artan bir keskinlikte giindeme gelecek. Popiilizm yokli§ halinde, fakat kaybolmu§ degil. Ozellikle geleneksel proleter <>nderliklerin; hata ve ihanetleriyle (poptilizme) manevra kolayhkllin saglad1klan olyiide kendini yeniden orie siirebilmenin smrrh alanlanm muhafaza etmekte. . <;ogunluga day~an bir snitf partisinin, aytk bir sosyalist yonelimin ve emekyi kitlelerin bu yonde sistemli egitiminin yoklugunda, ba§ta KP yonetimleri olmak iizere geleneksel i~yi onderliklerinin ulusal burjuvazi oniinde teslimiyetyi oportiinizmleri, Endonezya ve ~ili tra.jedilerinin de hattrlatttklan gibi, As ya, Afrika ve Amerika proletaryas1 · iyin yine yeni bozgunlann, yeni felaketlerin kaynagm1 olu§turabilir.

Anti-emperyalist miicadelede dogru taktik proletaryamn orglitsel ve eylemsel bag1ms1zhgmm kazamlmas1, korunmas1, saglamla§ttnlmas1 ve giiylenciirilmesinden ibaret olan dogru stratejinin iyinde yer almakta ve onunla ozde§le§mekte. Bu hie;: bir §ekilde ttim anti-emperyalist ittifak ve cephe bic;:imlerini hemen reddettigimiz anlamma gelmiyQr. Bu, emekyilerin ve yoksul koyltilerin oz ytkarlarmm savunulmasmm terkinden ba§ka. bir temel tizerinde kurulmas1 mtimktin olmayan burjuvazi ile ti.im siyasi bloklarm toptan reddi anlamma geliyor. Bu, ortak anti-emperyalist gorevlerin oncelikligi gerekcesiyle proletaryanm burjuvaziye, kar;mtlmaz olarak proletaryanm orgtitsel ve eylemsel baguns1zhgmm kaybma yol ayacak, politik olarak bagimh ktlmmasmm ti.im bir;imlerinin toptan reddi anlamma geliyor.

Anti-emperyalist miicadelede sekterlik ne kadar zararhysa, Latin Amerika'da, Asya ve Afrika'da say1s1z yenilgi ve felaketlere yol ac;:an oporttinizm de en az o ol9tide zararh.. Bu konuda ornek bol, bunlardan birka9m1 zikretmek yetecektii. .

Anti-emperyalist parlak laflar ve saf anlammda sozel milliyetr;i de104

magoji en gerici oligar§ilerin bile evrimlerinin belirli bir anmda ftrsattm ,bulduklannda s<>miiriilen kitlelerle ke8in bir catt§may1 engellemek amac1yla ba§vurabilecekleri kolay bir yol olma durumunda.

Stalinciler, gerisinde emlperyalizme kar§t her hangi bir somut eyleme giri§me niyetya da yeteneginin olup olmad1gmm degerlendirilmesiyle ugra§maks1zm her tipte anti-emperyalist burjuva lafazanhga saglad1klan destekle acmacak bir tine sahipler. tkinci Dtinya Sava§1 srrasmda,SSCB'ne Nazi saldms1mri ardmdan Latin Amerika, Afrika ve Asya KP'leri bu k1talann emperyalizm yanhs1 somiirge .ve Y.ar1-somiirge htikiimetlerinin 9ogimlugunun "antifa§ist" eylemine ko§ulsuz destek verdiler. Bu durum bir yOk tilkede KP'lerin yok olmasma ya da en azmdan i§t;i hareketinde ur; smirda zay1fl1klarma yol ar;tt.

Brezilya KP'si 40'h ydlarda Vargac1hg1 destekleyerek i§Yi sm1fi ' bagnnda kazantlmt§ giiylti konumlan yitirdi. Bugiin bu parti, oporttinizmini, kurumsalla§mt§ ve diktatorliik tarafmdan mtisamaha goren burjuva muhalefet partisinin "birligini" korumak adma Ei:nekciler Partisinin kurulu§una kar§1 91kmaya kadar vard1rmakta.

Cardenas91hga verdigi ele§tirel olmayan ve kuyrukr;u destekle Meksika KP'si orgiitlti i§t;i hareketiir;inde gticiinii yitirdi ve Lombardo Toledano onderligindeki diger Stali.nci aktmla birlikte say1ca gii9lti proletnryanm burjuva poptilist bir partl, KDP (PRI) denetimindeki sendika biirokrasisine eli kolu baglanm1§ vaziyette tesliminin sorumlusu oldu. Bugiin bu parti geymi§ten hit; ders almadan grevlerde ve sokakta geli§en yeni i§t;i hareketiyle hiy bir bag kurmaksizm "siyasal reforma" kattlmakla ve parlamentodaki konumlarmm tadtm 91karmakla yetinmekte.

Hindistan KP'si ise 19.77'de stk1yonetimi, grevlerin yasaklanmasm1 ve sendikactlarm tutuklanmasm1 destekleyerek indra Gandhi rejiniine sadakatini .alyakbga kadar vardrrdi. Cezayir ve Suriye KP'leri hemen hit; bir kay1t koymaks1zm yava§ yava§ Bumedyen ve Baas rejimleriyle btittinle§tiler. Irak KJ;>'sine gelince, bu parti donem donem.kanh basktlann hedefi olmasma. kar§m bu iilkedeki Baas diktatOrliigii ile baglanm ar;tkya ve igtenlikle koparma · cesaretini hit; bir zaman gosteremedi. Tiim bu tilkelerde burjuva devleti, aynca bu devletin "kapitalist olmayan yolu tutmu§" hatta ()zel bir bit;imde (t;ok ozel bir bir;imde olsa gerek!) "sosyalizm kurma" yolunda oldugu §Cklinde ta~ '

105

mtdmas1 yuttunnacasma kaulan Stalinistlertarafmdan savunuldu.

Orta .Amerika KP'leri ise diinyanln en gerici oligar§il~rindert bi~ risinin "demokratik" kesimlerinin ac,:1htn ·"se9enekleri" ·arayr§lar1ni ·selamlamakta gosterdikleri pasiflik ve plc,:Usiiz safltlda dikkati i;;ektiler. ·Fakat bu dalda biiyiik Mill, her durumda Carter He i§birligi i9inde olan, Panaina kanah iizerinde Yanki emperyalizmi egemenliginin stir-· dliriilmesi ya da daha da ate, iran halkmm i§ledigi k,anh cinayetlerin kar§1hgm1.qdemesi i9in.iadesini fstedigi·Sah'a s1g1nma hakk1 tan1mak amac1yla Panama halkmm aldatdmas1 yoHinda gerekli her§eyi yapan "anti-emperyalist" Torrijos' un. tlim akro])atik numaralanm sadakatle izlemesinden. dolay1 PanamaKP'sine dii§mekte.

Ancak, her ne kadar Stalinizmin Sovyetc,:i varyahu ."anti.. emperyalist mUcadelede'' ya da. "ulusal kurtulu§ miicad~lesinde" oportiinizmin en ahk bic;iminin sm1rlanm a§tiysa da, MaocLi varyant bu konuda hit; te a$ag1 kalimyor. Tersine ~'daha iyi~ini" yapmayac,:ah§tyor. i§c;i hareketi tc,:inde goreli olarak daha fazla agu:hga sahip Peq1'lU: ve Bolivya'h Maocular gi.i9lerini askeri ya da .sivil milliyet<;i· burjuvazinin §U ya da bu' kanadmm hizmetine verrnekte tereddtit et- · mediler: bzellikle Bolivya'da 1978' de· Banzer diktatOrliigilni.in y1k1lmasi sirasinda ku§kusuz en onemli .sol giig durumunda bulunan KP (ML) , Paz Estenssoro'nun (tarihi) MNR'nill (Ulusal Devrimci Hareket) Yanki. emperyalizmine dolays1z bir bic;imde bagh sag kanadma verdigi. yik1ma yol ac;an rezil destegin ardmdan bugiin dag1li:na ha· linde.

Anti-emperyalist miicadelede oportiinizmin tehlikeleri, oportUnizmin ic,:erdigi. olaganiisti.i tehlikeler iizerinde 1srarla dururken kesinlikle, devrimci marksistlerin ulusal kurtulu§un gorevlerini her hangi bir bic;im.de dar ve .ekonomist bir "uvriyeriz11:1e" tabi kllmalart gerektigini soylemek istemiyoruz. Emperyalist bask1 "Uc;iincii Diinya"nm soz konusu tilkelerinin temel gerc,:ekligi olma durumunda.

Bu baskmm halk kitlelerinde ka91mlmaz olarak k1~kirtt1g1 gelecekte tam da emperyalizmin krizine bagh· olarak giderek biiyi.iyecek olan tamamiyle yerinde ve saghkh rne§ru tepki kesinlikle sanayi ptoletaryasmm bu kitleler ic,:irtdeki oriemli agirhg1yla c,:eli~ki ic;inde degil.

Proletarya burjuvaziyi ve ona bagh siyasi gii9leri yan-somiirge dev~ rimci siireciriin onderliginden, milli demokratik ve anti-emperyalist devrimin g6revlerine srrt. c;evirerek uzakla§Urabilecek degildir. Aksine 106

bu gorevlerin herhangi bir bic;imde hafife almmas1, halkc;thgm. ~po­ pi.ilizmin) ya da burjuva miliiyetc,:iliginin geni§ koylii, kentli kiic;iik burjuva, yari proleter ve hatta i§c;i kesimleri iizerindeki niifuzunu giic;lendirrnekten ba§ka bir i§e yaramayacalctlr, B.urjuva milliyetc;iliginin anti-emperyalist miicadeleyi saptirrnasm1 engellemek ic;in proletaryanm elindeki tek Olanak:, bu mi.icadelenin ve bu miicadeleyi kitleler gozi.ihde temsil eden; yab1Ulc1 askeri ilslere, ulusun siyasi, ekonomik ve mali ya§amma dolays1z ve dolayh (IMF arac1hg1yla) emperyalist mi.idahaleye kar§I milcadele, emperyalist sal~ dmnm kurbam durumundaki halklarla uluslararas1 dayam§ma gibi pratikte anti-emperyalist mi.icadelenin giindeminin ilk sirasmda bulunan talepler ve somut ,hedeflerin yiireklilikle ba§mt c;ekmek olacaktrr. iran'da, proletaryanm daha siyasi ve orgi.itsel smtf bai?;Ims1zhgm1 kazanamam1§ oldugu ve heniiz anti-emperyalist miicadelede hegemonya ic,:in kavgaya hemen giri§etnedigi bir dinamigin tehlikelerini tam anlam1yla olc,:ebilme durumunday1z. "islam Ciimhuriyeti" yoneticileri emperyalizmle 9at1§manm ortq yerinde sava§kan i§c;ileri tehdit eu:nekte, grevleri yasaklamakta, devrimci onci.iyii bask1 altma almakta, ezilen milliyetleri katletmekte, emperyalizme kar§t miicadeleyi burjuvalararas1 bOlgesel rekabetin yollarma kaydirmaktalar (lrak'la c;atl§ma)' vs. Bu durum tiim goriini.i§e ragmen'anti-emperyalist cephenin zay1flamas1yla sonuc;lanmakta. Boylelikle emperyalizme, ba§arI olas1hg1 mevcut kar§I saldmsm1 hazirlamakta yardtmc1 olunuyor. iran'h anti-emperyalist militanlann en bilinc,:lilerinin kafasma, antiemperyalist mi.icadelenin yi.ikseli§inin, en azmdan §U an ic,:in, geleneksel popi.ilist burjuva onderliklerinin hatalanyla, teslimiyete (M1srr), toptan iflasa (Suriye) ve i§c;i dii§mam ve anti-komiinist terorcii bir burjuva devletinin · kurulu§ut)a (Itak) gotiirdiigi.i Arap devriminin bi.iyiik ve trajik derslerini iyice yerle§tim1ek gerekiyor.

Sonuc; olarak, proletaryanm .ve devrimci onciisiiriiin antiemperyalist ltjtle miicadelelerine geni§ kat1hm1 kar§1smda sekterlik ne denli tehlikeli ve sava§tlmas1 gereken bir egilim ise, buna ko§ut olarak aym §ekilde kar§l uca di.i§iilmesini ve "anti-emperyalist miicadele" gerekc;esiyle proletaryanm Latin Amerika, Asya ve Afrika burjuvazileriyle sm1f uzla§masma gotiiriilmesini de onlemek gerekiyor..

Bu uzla§ma, anti-empery~list 1,lliicadeleyi iledetmek §Oyle dursun, bu 107

mticadelenin ba~ansizhga ugramasmm ve daha karm~1k, siyasi olarak daha yumu~ak ve daha az kt~krrt1c1 biyimlere bi.irilnse de, uluslararas1 sermayenin egemenliginin yeni-s5mi.irgeei bil(imiyle si.irdi.iri.ilmesinin kap1sm1 ay1yor. Ki bu yeni egemenlik biyimi bu halklann s5mi.iri.ilmesi ve sefaletinin si.irekliligini azaltm1yor tersine uh1sal ve toplumsal kurtulu~lannda freri i~levi g5rmeye devam ediyor.{17) 15 Nisan 1980 Quatrieme International say1: 1 Giiz 1980 (Temmuz-Agustos-Eyliil)

Notlar: (1) Ernest Mandel: Kapitalizmin O~ncii <;ag1, cilt Il,s.301-2. Paris 1976 (2) Ba§ta Giiney Kore ve Endonezya olmak iizere bir \:Ok Asya iilkesinde askerlerin devlet sekroriinde oldugu kadar karma sekt6rlerde ve hatta baz1 dururnlarda ozel sektorde i§gal ettikleri hakim pozisiyonlara ili§kin verileri haftahk Far Eastern Review der· gisinin 11 Nisan 1980 tarihli saymnda bulmak rniimkiin.

(3) E!Ielberto Torres RIVAS; Interpretacion del desarrollo social centro-americano, Ed. Prensa Latinoamericaqa, Santiago .1969.

(4) Bildigimiz kadanyla "yan-sanayile§mi§ iilkeler" kavram1 ilk kez Critique de rEconomie politique dergisince (Temmuz-Arahk 1971 saym -no:4-5) ve Pierre Salama tarafmdan bu yazann Azgeli§rni§lik Siireciadh kitabmda (Maspero 1972) .kullamld1.

(5) Ahnt1yr yapan Guillermo LABARCA; Latin Amerika'da <;ok Uluslu Bankalar ve Kapitalist Sistemin Krizi, Ed.Nueva Imagen, Meksiko 1979, s.160.

(6) Ernest Mandel; Giiniimiizde Devrimci Marksizm, New Left Books, Londra 1979,s.75.

(7) Manuel Lajo; "IMF, Peru'da Dt§ Bor9 ve Siyasi-Ekonomik Kriz", Inprecor no: 62-63, 20 Mart 1980.

(8) Pierre Salama; age s.181.

(9) Michel Rovere; "lran Devriminde ~ii !slam: Ayetullahlar tktidar Smavmda", Inprecorno:72-73, 10 Kasiml979.

(10) agy.

(11) Kaynak: Ernest Mandel tarafmdan IV.Entemasyonal XI. Diinya Kongresine sunulan rapor. Inprecor, ozel sayr, Mayrs 1980.

(11) agyc (13) Manuel Lajo;agy.

(14) Bkz. Bolivya Oosyasy1, Inprecor, no:74, 3 Nisan 1980.

(15) Bkz. Brezilya Dosyas1, Inprecor no:60, 4 Ekim 1979.

(16) Zimbabve ve Tunus hakkmda sentez bilgi i9in bkz.Inprecor, no:71, 6 Mart 1980. . .

(17) Komiinist Entemasyonal'in 4.J<ongresinde kabul edilen tez §i:iyleydi: "Somiirge ve yan-si:imiirge iilkeler i§9i hareketi hef§eyden i:ince ortak antiemperyalist cephede bagims1z bir devrimci etken olma konumunu kazanmak zo~ndadrr...Si:imiirge komiinistlerinin salt smtf 9tkarlanm "savunma" gerek9esiyle emperyalist zulme kar§I miicadelede yer almayr reddi ancak, Dogu'da proleter devriminin prestijini yok etmekten ba§ka bir sonuca varmayacak pek namuslu olmayan bir oportiinizmin iiriinii olabilir. Ancak burjuva demokratlan ile bir "ulusal birlik " ya da bir "toplumsal ban§" adma i§9i smifmm dogrudan ve giindelik 91karlan i9in miicadeleden uzakla§rna giri§imi de bundan daha az zararh olmayacaktrr."

(Komiinist Entemasyonal'in tlk Dort Diinya Kongresi Bilidiri, Tez ve Kararlan (1919-1923), Librairie du Travail, Haziran 1934; t1pk1 bastm F.Maspero,1972,sl76-7)

108

109