Tuurlijk Duitsland zomer 2013 België

www.destination-duitsland.be

september 2013

.SPECIAAL. NOORDRIJN-WESTFALEN Over grootse kunst in grote steden van Bonn tot Oberhausen

NATUUR- EN CULTUURSCHATTEN UNESCO Werelderfgoed van Bodenmeer tot Waddenzee

ACTIEF OP PAD TreinFietsRoute WeserLippe en themapaden in het Sauerland

UNESCO-WERELDERFGOED ZOLLVEREIN

HET CULTURELE HART VAN HET RUHRGEBIED Industriecultuur / Musea / Kunst / Concerten / Dans / Events Gastronomie / Natuur

www.zollverein.de

,

P.12 Paderborn

Kiel

t

Hamburg

t Schwerin

t

Bremerhaven Bremen

© Düsseldorf Marketing & Tourismus GmbH/U. Otte

© Reinhard Rohlf

INHOUD

Paderborn

Düsseldorf

t tAken t Keulen

Eisenach

t

t Weimar

t Berlijn

t

t

Wiesbaden

t t Frankfurt tTrier Mainz Saarbrücken t Pforzheim tStuttgart tFreiburg

t Konstanz

t Neurenberg t Passau t München

Reisthema’s

Speciaal

04 NATUUR- EN CULTUURSCHATTEN

10 NOORDRIJN-WESTFALEN

Een reis langs de UNESCO-werelderfgoederen is een reis door alle tijdvakken van de menselijke geschiedenis en tegelijkertijd een reis door de landschappelijke en toeristische verscheidenheid van steden en regio’s.

06 TENGEN Tengen heeft wat – ook voor u!

07 SCHMUCKMUSEUM PFORZHEIM 5000 jaar sieraadkunst

08 GASOMETER OBERHAUSEN Grootse kunst van Christo

Wijde boulevards, kleine oude steegjes en enorme winkelcentra: wat de mogelijkheden voor gezellig rondslenteren betreft laat NoordrijnWestfalen geen wens onvervuld.

Juist in onze grote steden vindt je bijna overal ook bezienswaardige kunst en cultuur, waar je ook gaat.

12 TREINFIETSROUTE Van groene Weseroever naar zonnig Oostwestfalen

14 SAUERLAND Wondermooie Wandelwereld

09 BREMERHAVEN Een zee aan belevenissen

COLOFON

P.10 Düsseldorf

Leipzig Dresden

Tuurlijk Duitsland verschijnt als bijlage van PASAR Magazine #09/2013 Uitgever: Typeline Werbeagentur GmbH & Co.KG, Hanauer Landstraße 192, DE-60314 Frankfurt Tel. +49 (0)69 95 14 490, hallo@typeline.de, www.typeline.de Omslagfoto: Warstein Montgolfiade, Sauerland, © Jürgen Fischbach Vertaling: Mark van Lee. Overname van teksten en afbeeldingen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de uitgever.

Alle gegevens berusten op bronnen van de vermelde organisaties en ondernemingen. d. d.: juli 2013

P.04 Bodenmeer

t

Potsdam Magdeburg

© Internationale Bodensee Tourismus GmbH

Oberhausen

t Hannover

Creatief en inspirerend Ontdek Duitsland vanuit een geheel nieuw gezichtspunt.

Indrukwekkende tradities, kleurrijke culturele verscheidenheden en prachtige schatten.

Pracht en praal spectaculaire steden en verborgen paradijsjes.

Historische prestaties en moderne uitdagingen. Zich verbazen, bewonderen, bewaren – reizen tussen herinneringen en belevenissen.

4

© Holtappels/ Hudemann

© Holger Hollemann dpa/lni

© ALIMDI.NET / uwe kraft

Hannover Tuinen van Herrenhausen Berlijn Potsdamer Platz Dortmund Zeche Zollern

Bijna elk jaar wordt er wel een

gelegen buitengewone reisdoelen. En niet alleen

nieuwe schat in Duitsland gevonden.

het verleden is levend aanwezig, maar ook het

De UNESCO heeft nu al 38 cultuur-

heden: Duitslands grote steden en regio's

en natuurschatten bestempeld tot

bieden deze nazomer weer grandiose atracties.

werelderfgoed. Reden genoeg voor

Wat denk je van grootse kunst langs Rijn en

een tour langs deze tussen Alpen

Ruhr, of van een actieve vakantie per fiets of te

en Noordzee, Neder-Rijn en Saksen

voet tussen Weser en Sauerland.

5

Unteruhldingen Paalwoningmuseum

WERELDERFGOED Cultuur- en natuurschatten in Duitsland

Tijdreis naar de prehistorie Onze reis begint aan de voet van de Alpen en gaat terug tot ver voorbij het begin van onze geschiedschrijving. De series prehistorische paalwoningen

in het Alpengebied die nu tot het werelderfgoed behoren, omvatten 111 van de rond 900 bekende paalwoningbouwsels in zes Alpenlanden: Zwitserland, Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië en Slovenië. Ze vormen één van de belangrijkste archeologische bronnen om de vroege menselijke geschiedenis tussen 5.000 en 500 jaar v. Chr. te ontsluiten. In Duitsland zijn er 18 vindplaatsen door de UNESCO beschermd – daarvan liggen er drie in Beieren en 15 in Baden-Württemberg. Ze zijn gelegen in het ondiepe water van het Bodenmeer en het Starnbergermeer en maar ook in de kwelders van het Federmeer, in allerlei kleine meertjes en moerassen van Oberschwaben en in rivierdalen. Originele vondsten worden tentoongesteld in musea, en in openluchtmusea zijn reconstructies te zien die de resultaten van het archeologische onderzoek aanschouwelijk maken.

Tengen heeft wat – ook voor u!

Tengen in Hegau, gelegen tussen het Zwarte Woud, de Alpen, het Bodenmeer en de Schwäbische Alb, is een juweel. De flair van een plattelandsstad en de charme van ‘Badische Levenskunst’ vermengen zich in Tengen. En wat ontspanning betreft: hier is vrijwel alles mogelijk – van actieve vakantie tot heerlijk niksen. Ideaal voor uw aanstaande vakantie!

KUNSTWIJZER KUNSTZEIGER 6

Schätzele-Markt

25. – 28.10.2013

Stadt Tengen Marktstraße 1 DE-78250 Tengen Tel. +49 (0)7736 92 33 0 Fax +49 (0)7736 92 33 40 stadt@tengen.de www.tengen.de Het grootste volksfeest in regio Hegau. Plezier en vermaak voor jong en oud!

© Stadt Tengen

Een reis langs de UNESCO-werelderfgoederen in Duitsland is een reis door alle tijdvakken van de menselijke geschiedenis en tegelijkertijd een reis door de landschappelijke en toeristische verscheidenheid van steden en regio’s. Het zijn niet alleen de monumenten, maar ook de vele mogelijkheden in de omgeving ervan die een boeiende, leerzame en ontspannen vakantie garanderen. En om alle werelderfgoederen in Duitsland te kunnen zien is één vakantie zo wie zo niet voldoende – laat u inspireren door onze ideeën voor een reis die we hier gaan maken, een reis die van het Bodenmeer tot aan de Noordzee loopt.

© fotolia/Jan Schuler, panthermedia.net/Hirotaka Ihara

In totaal 38 bijzondere monumenten, stadsdelen, overblijfselen van industriecultuur en buitengewone natuurlandschappen zijn door de UNESCO-commissie in Duitsland als uniek en waardevol onderscheiden.

© Schmuckmuseum Pforzheim Valentin Wormbs, Günther Meyer

© panthermedia.net/Alexander Jahnke

Berlijn Reichenau Kulturforum St. Peter Potsdamer en Paul Platz

Eisenach Wartburg

Het Kloosterleven in de middeleeuwen In het westelijk deel van het Bodenmeer ligt het kloostereiland Reichenau, een soort cultureel landschap dat een buitengewoon goed beeld geeft van de religieuze en culturele rol die een groot benedictijns klooster vervulde in de middeleeuwen.

Het klooster werd in het jaar 724 gesticht door de rondtrekkende bisschop Pirmin. Tussen de 8e en 11e eeuw ontwikkelde het zich, als aangewezen rijksklooster, tot een geestelijk centrum van het Avondland. De kloosterschool leverde uitmuntende theologen, politici, wetenschappers, dichters en muzikanten af. De drie romaanse kerken, de St. Maria en Markus, de St. Georg en de St. Peter en Paul zijn met hun artistieke muurschilderingen opmerkelijke voorbeelden van vroegmiddeleeuwse architectuur. Bezoekers kunnen zich hier en in de bijbehorende musea een beeld vormen van het middeleeuwse kloosterleven en tijdens een wandeling genieten van het landschappelijke schoon van het kloostereiland Reichenau. In de buurt van de goudstad Pforzheim ligt het klooster Maulbronn, het meest compleet bewaarde middeleeuwse kloostercomplex ten noorden van de Alpen. Hier zijn de architectuur en cultuur van de cisterciënzers vrijwel ongerept zichtbaar, reden te over om in 1993 het klooster toe te voegen aan de lijst van UNESCO-werelderfgoederen. De bouw

van dit cisterciënzer klooster startte in 1147 en al in 1178 kon de Basiliek met middenschip en 2 zijschepen ingewijd worden. Tegenwoordig is een protestant gymnasium in het klooster ondergebracht. Al in de 16e eeuw was er een kloosterschool gevestigd, die door o.a. Johannes Kepler, Friedrich Hölderlin en Hermann Hesse bezocht werd.

Waddenzee

Bremen

Essen Eisenach

Een kasteel uit een oud prentenboek De Wartburg bij Eisenach in Thüringen behoort tot de best bewaarde kastelen uit de middeleeuwen en werd daarom in 1999 aan de werelderfgoedlijst toegevoegd. Het kasteel is nauw verbonden met culturele waarden van universele betekenis.

Martin Luther heeft hier het nieuwe testament vertaald. En de Wartburg was ook verbonden met de Sängerkrieg, de heilige Elisabeth en het studentenverenigingenfeest 300 jaar na de reformatie. Door zijn ligging aan de voormalige Duits-Duitse grens was de Wartburg ook steeds een symbool voor de Duitse integratie en eenheid.

Bezoekers die het romaanse hoofdgebouw van de burcht binnentreden, lijken wel een 900 jaar oud geschiedenisboek binnen te stappen.

Tegenwoordig is de Wartburg met zijn middeleeuwse wandtapijten en een unieke verzameling kunsthandwerk van de 11e t/m de 19e eeuw.

Maulbronn

Bodenmeer

»

5000 jaar sieraadkunst

Schmuckmuseum Pforzheim

Het sieradenmuseum Pforzheim toont de geschiedenis van sieraden en is uniek in de wereld.

De bezoekers krijgen juwelen uit de oudheid te zien, uit renaissance en jugendstil en bovendien een unieke collectie van moderne sieraadkunst.

Het in ‘International Style’ gebouwde Reuchlinhaus is zelf een architectonisch juweel.

Jahnstraße 42 DE-75173 Pforzheim Openingstijden: Di t/m zo en op feestdagen: 10 - 17 uur (behalve bij kerst en nieuwjaar) www.schmuckmuseum.de

KUNSTWIJZER

Schmuckmuseum Pforzheim 7

Industriecultuur in het Ruhrgebied De technische vooruitgang in de 19e en 20e eeuw heeft zijn stempel vooral gedrukt op het leven en landschap van het Ruhrgebied. Met het industriecomplex Zeche Zollverein in Essen wordt een representatief voorbeeld van de ontwikkeling van de zware industrie in Europa als eerbetoon in stand gehouden. De functionele architectuur ervan, in de stijl van de ‘nieuwe zakelijkheid’, weerspiegelt ook de hardheid en zwaarte van deze periode. De steenkolenmijn Zeche Zollverein Schacht XII was ooit de grootste en modernste steenkolen-delf-

industrie ter wereld. Na de sluiting in 1986 kwam de mijn onder monumentenbescherming en vertelt tegenwoordig als mooiste en schoonste mijn van het Ruhrgebied het verhaal van de spannende en vieze geschiedenis van ‘het zwarte goud’.

Leefgebied Noordzee Het in de Weserrenaissance-stijl opgetrokken Bremer stadhuis en het in 1404 geplaatste stenen Roland-beeld zijn sinds 2004 werelderfgoed.

Niet ver van Roland staat het wereldberoemde monument van de Bremer stadsmuzikanten.

© Matthias Duschner/Stiftung Zollverein

Essen Zeche Zollverein

GASOMETER OBERHAUSEN Grootse kunst van Christo

Gasometer Oberhausen Christo Big Air Package

90 meter hoog, meer dan 5 ton zwaar en van binnen lijkt het net een witte kathedraal: Christo’s ‘Big Air Package – Project for Gasometer Oberhausen, Germany’. Deze sculptuur, gemaakt van 20.350 m² lichtdoorlatende stof en 4.500 m touw, reikt vrijwel van wand tot wand in de voormalige gashouder en is daarmee het grootste indoor-kunstwerk ter wereld ooit gecreëerd. Het betreden van het inwendige van de sculptuur brengt een unieke ervaring van ruimte, grootte en vorm. Naast het kunstwerk wordt in dit monumentale industriegebouw een in omvang en vormgeving unieke expositie over het werk van Christo en JeanneClaude getoond. Grootformaat foto’s tonen de belangrijkste projecten die de kunstenaars de afgelopen vijftig jaren op verschillende locaties hebben gerealiseerd – van de Valley Curtain en de ingepakte Reichstag in Berlijn tot en met ‘The Gates in New York’. Zeven oorspronkelijke ontwerpen zijn na een korte wandeling te bezichtigen in het kasteel Oberhausen, waar ze de ontwikkeling van dit buitengewone kunstwerk zichtbaar maken, vanaf 2010 tot en met de uiteindelijke realisatie

.

Gasometer Oberhausen Arenastraße 11 | DE-46047 Oberhausen Tel. +49 (0)208 850 37 33 info@gasometer.de | www.gasometer.de

8

TIP

Christo – BIG AIR PACKAGE 16 maart t/m 30 december 2013.

Openingstijden: di t/m zo en op feestdagen: 10-18 uur, ma gesloten; tijdens NRW-vakanties alle dagen v.d. week geopend. Toegangsprijzen: Volwassenen € 9, met reductie € 6, Families (2 volwassenen t/m 5 kinderen) € 20. Combinatieticket met de LUDWIGGALERIE € 13.

© Thomas Machoczek, Wolfgang Volz

De Gasometer, symbool van het Ruhrgebied, toont nog tot en met 30 december 2013 ‘s werelds grootste indoor-sculptuur.

© TMN/Peter Hamel, BTZ Bremer Touristik-Zentrale

Bremen Stadhuis met Roland

Deze beide Bremer monumenten staan voor vrijheid en onafhankelijkheid en symboliseren tot op het heden de politieke betekenis van Bremen als vrije Hanzestad. Bremen vormt samen met de 60 km verderop gelegen zeestad Bremerhaven het kleinste bondsland van Duitsland, dat als geen ander zo bepaald wordt door de zee. Van hieruit is het niet ver meer naar de Nedersaksische Waddenzee. Sinds 2009 behoort het ‘Waddenzeenationale-park’ in Sleeswijk-Holstein, Hamburg en Neder-Saksen, samen met het Nederlandse natuurreservaat Waddenzee, tot het werelderfgoed.

Nedersaksische Waddenzee Wadlopen

De diversiteit van het landschap maakt dat de Waddenzee een zeldzaam levensgebied is voor meer dan 10.000 verschillende dieren- en plantensoorten, uniek in de wereld. Voor miljoenen trekvogels is de Waddenzee onvervangbaar als tussenstop en rustgebied. De beste mogelijkheid om het samenspel van wind, water en golven – die het landschap op bijna magische wijze veranderen – te beleven is tijdens een wandeltocht over het wad. Daarbij kan men ook grote zwermen vogels en een fascinerende planten- en dierenwereld waarnemen

Meer informatie: www.unesco-welterbe.de/nl www.unesco.de/ welterbe-deutschland.html www.unesco.nl/cultuur/ werelderfgoed

Kliktips

.

Een zee aan belevenissen in BREMERHAVEN Direct aan de Noordzee ligt één van Duitsland’s jongste grote steden, vol maritieme belevings- en kenniswerelden.

Bremerhaven Nieuwe haven

© Erlebnis Bremerhaven GmbH, Bremerhaven Touristik

Zoo am Meer Visualisatie Nordsee-Aquarium

Erlebnis Bremerhaven GmbH, Bremerhaven Touristik H.-H.-Meier-Strasse 6 | DE-27568 Bremerhaven Tel. +49 (0)471 41 41 41 | +49 (0)471 946 461 90 touristik@erlebnis-bremerhaven.de | www.bremerhaven-tourism.de

I n het Havenwelten gebied van Bremerhaven zijn spannende wetenswaardigheden te ontdekken in het klimaathuis ‘Bremerhaven 8° Ost’, in het Duitse Scheepvaartmuseum of in het Duitse Emigratiehuis, dat werd uitgeroepen tot ‘European Museum of the Year 2007’. Vanaf 30 september 2013 kan men hier de speciale tentoonstelling ‘Duitsers in Australië’ bekijken, waarbij 225 jaar Duitse emigratie naar dit vijfde continent in kaart wordt gebracht. Ook heel boeiend is de ‘Zoo am Meer’ dat in de herfst een nieuw Noordzee aquarium opent en waar interessante en actuele thema’s als offshore installaties en klimaatopwarming gepresenteerd worden. Vissen staan ook centraal in de gemoderniseerde zeevis-kookstudio, gelegen in de oude visafslaghal Schaufenster Fischereihafen. Als eind 2013 de verbouwing er klaar is worden bezoekers nog directer bij alles betrokken. Behalve de zeeviskookstudio kan men in het Schaufenster ook ‘live’ visroken beleven, een bezoek brengen aan het zeevisaquarium Atlanticum en het science centrum Phänomenta.

Na de herfst wordt er een nieuw 4-sterren hotel op 12 meter hoge palen geopend, direct naast de kade waar ook de museumtrawler ‘Gera’ ligt.

Vele andere kunnen bewonderd worden in de Havenwelten

.

TIP

Muzikale lekkernijen in de stadsschouwburg Bremerhaven: 28-11-2013 Nena Live 2013, 26-01-2014 Moscow Circus on Ice, 07-02-2014 Simple Minds Greatest Hits Tour 2014

9

SPECIAL NOORDRIJN-WESTFALEN

Düsseldorf Düsseldorf Kunstsammlung Kunstsammlung NRW NRW

Münster Düsseldorf Picasso-Museum Kunstsamm-

NOORDRIJN-WESTFALEN Kunst en cultuur waar je ook gaat Wijde boulevards, kleine oude steegjes en enorme winkelcentra: wat de mogelijkheden voor gezellig rondslenteren betreft laat Noordrijn-Westfalen geen wens onvervuld. Juist in onze grote steden vindt je bijna overal ook bezienswaardige kunst en cultuur, waar je ook gaat.

Völklinger Straße 4 DE-40219 Düsseldorf Tel. +49 (0)211 913 20 500 info@nrw-tourismus.de www.tourism-nrw.com

10

mensheid. De speciale tentoonstelling ‘Mummies – reis in de onsterfelijkheid’ (23 nov 2013 t/m 27 april 2014) voegt een extra dimensie toe aan het museumthema met bijzondere bruikleenstukken uit Florence.

Italiaanse kunst in het voormalige hoofdstad Ook de Bundeskunsthalle Bonn richt zich op deze Italiaanse stad. De expositie ‘Florence’ (22 nov 2013 t/m 9 maart 2014) schetst een portret van de Italiaanse cultuurmetropool over een periode van bijna 700 jaar. En wedden dat u Bonn niet direct verlaat na deze tentoonstelling? Want rondom het grote expositiegebouw van de Bundeskunsthalle vindt u langs de ‘museummijl’ nog veel meer interessante musea, bijv. het Kunstmuseum Bonn.

Bovendien geniet de voormalige Westduitse hoofdstad een grote faam vanwege haar levenskwaliteit, die levendig te ervaren is bij een bezoek aan de gezellige oude binnenstad. Hier vindt u ook het geboortehuis van Ludwig van Beethoven, dat nu als museum openstaat voor bezoekers.

De oude binnensteden in de landstreek Westfalen ademen een landelijke charme. Vooral de winkelstraten in Münster rond de beroemde Prinzipalmarkt zijn met hun gezellige uitstraling erg in trek.

Voordat daar direct om de hoek in 2014 het museum voor Kunst- en cultuurgeschiedenis in een opwindende nieuwbouw heropend word, is een bezoek aan het Picasso-museum aan te raden.

Komend najaar zijn hier Franse kunstenaars van grote naam te gast: van 7 sep t/m 17 nov 2013 de impressionist Camille Pissarro en van 24 nov 2013 t/m 16 feb 2014 Henri Matisse.

© Studio Tomas Saraceno, Joachim Busch

Tourismus NRW e.V.

Spectaculaire exposities uit de tegenwoordige en de verleden tijd Düsseldorf is al sinds enige tijd een gewild reisdoel voor vrijwel alle toeristen die Duitsland bezoeken. De stad aan de Rijn heeft haar bezoekers dan ook alles te bieden. De Media-Hafen wekt bewondering door de supermoderne architectuur, het beroemde oude centrum is een uitnodiging om feestelijk te genieten en het panorama vanaf de Rijnpromenade is uniek. En een paar passen verder vind je een van de beste verzamelingen moderne kunst uit de 20e eeuw. Toch hangen in de Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen niet alleen werken uit het 20-eeuwse verleden: speciaal voor dit gebouw schiep de Duits-Argentijnse kunstenaar Tomás Saraceno het ‘In Orbit’. Het bestaat uit een vlechtwerk van netten, hangend onder de grote glaskoepel van het museum, en het begint te bewegen zodra meerdere bezoekers het wagen erin omhoog te klimmen; een communicatieve kunstbelevenis. Ook de US-beeldhouwer Alexander Calder speelt met beweging. Zijn mobiles vormen een hoogtepunt in een volgende expositie in Düsseldorf (7 sep 2013 t/m 12 jan 2014).

Wie het centrum van Düsseldorf verlaat komt na een paar minuten al in een andere wereld: een ongerept bos met een ruisende beek die door rotsformaties stroomt, in het midden waarvan het Neanderthaler museum staat. In 1856 werden hier bij toeval de botten van een neanderthaler gevonden. Dit sensationele gebeuren kan nu nog levendig ervaren worden in dit museum met een buitengewone architectuur. Binnen maakt de bezoeker een reis door de geschiedenis van de

Unesco werelderfgoed in Noordrijn-Westfalen Het is niet speciaal de omvang van de Dom in Aken die imponeert, maar eerder de atmosfeer die het verhaal vertelt van 11 eeuwen geschiedenis in Europa. Keizer Karel de Grote, geboren in Aken, begon daar in 968 met de bouw van de Kaiserpfalz, als zetel voor zijn heerschappij. Met het achthoekige fundament en de 30 m hoge gewelfde plafonds gold dit bouwwerk lang als een wonder. Na verloop van tijd werd de Pfalzkapelle bij de dom aangebouwd en werden er tijdens de 600 jaar die volgden 30 Duitse koningen gekroond. De Akense dom is niet weg te denken uit de geschiedenis van het Europese continent, vooral omdat bouwheer Karel nog steeds, 1200 jaar na zijn dood, beschouwd wordt als de eerste die Europa tot een eenheid maakte. In het tussen Keulen en Bonn gelegen Brühl liet de Keulense keurvorst Clemens August in 1768 een kasteel van onvergelijkbare schoonheid bouwen: kasteel Augustusburg. Clemens August engageerde voor zijn bouwwerk, dat bepalend zou worden voor de overgangsperiode van laatbarok naar rococo, de beste kunstenaars van die tijd – zoals Balthasar Neumann, die het beroemde pronkstuk van een trappenhuis ontwierp. De tuinen uit de 18e eeuw en het op loopafstand gelegen jachtslot Falkenlust vormen samen met het kasteel een uniek geheel.

Brühl Kasteel Augustusburg

De op één na grootste kerk van Duitsland doet de meeste bezoekers verbaasd staan. Maar eeuwenlang zag het plaatje er totaal anders uit. Zes eeuwen lang was het een bouwplaats die de aanblik van de stad bepaalde. Pas toen begin 18e eeuw de stad begon te groeien, werd op initiatief van de Keulse burgers de Keulse dom in 1880 eindelijk voltooid. De oorsprong ervan gaat terug tot een reliekschrijn voor de beenderen van de heilige drie koningen. Omdat het precies 800 jaar geleden is dat deze naar Keulen werden overgebracht, is er volgend jaar een groot feest.

Overigens kan men de dom, symbool van de stad Keulen, ook op ongewone manier verkennen door een rondleiding te volgen hoog of het dak of diep onder de grond in de enorme funderingen.

Sinds het midden van de 19e eeuw rolde de industrialisatie als een vloedgolf over het land en verrees er in de streek waar de kolenmijnen lagen een compleet nieuwe samenleving. Efficiëntie en functionaliteit bepaalden het denken van de industriebazen in het nieuwe Ruhrgebied. Een hoogtepunt van deze geestesgesteldheid, die zich ook wilde uitdrukken in nieuwe vormen, werd in 1928 gecreëerd bij de mijn Zeche Zollverein.

Daar werd liftschacht XII gebouwd, die met haar sobere elegantie en typerende dubbele bok al sinds lang een icoon voor de hele regio is

Domenico di Michelino, Dante en de goddelijke komedie (Detail), 1465 © Opera di Santa Maria del Fiore - Archivio storico e fototeca, Firenze

© Oliver Franke/Tourismus NRW e.V., www.bildarchiv-monheim.de

Nydelser for enhver Aken smag Dom

TIP

RuhrkunstMuseen Het Ruhrgebied is een voor Europa unieke regio met 53 steden die samen een metropool vormen, waar het ene museum niet ver van het andere ligt. De 20 belangrijkste musea, o.a. In Duisburg, Essen, Oberhausen, Dortmund, hebben zich verenigd in de ‘Ruhrkunstmuseen’.

Kijk voor een overzicht ervan op: www.ruhrkunstmuseen.de/en

.

FLORENCE!

22 november t/m 9 maart 2014 in Bonn Kunst- en Tentoonstellingshal van de Bondsrepubliek Duitsland Museumsmeile Bonn, Friedrich-Ebert-Allee 4, D-53113 Bonn, T +49 228 9171-200 www.bundeskunsthalle.de

11

Bad Salzuflen Stadsgezicht

Van groene Weseroever naar zonnig Oostwestfalen De TreinFietsRoute Weser-Lippe is een fietsroute vol belevenissen die 360 km lang oude Hanzewegen volgt, vanaf de traditierijke Hanzestad Bremen tot in het schilderachtige Paderborner Land.

TreinFietsRoutes Teuto-Senne en Hellweg-Weser De TreinFietsRoute Teuto-Senne is met 160 kilometer de kortste van de drie TreinFietsRoutes. Hij begint in de historische stad Osnabrück en eindigt in Paderborn. De 275 kilometer lange Hellweg-Weser TreinFietsRoute start in Soest en heeft als eindbestemming de rattenvangerstad Hameln.

De TreinFietsRoutes zijn een fantastisch idee: een combinatie van comfortabele treinreis en fietstoertocht. ‘Heen met de fiets – terug met de trein, of andersom’ dat is de leuze van de TreinFietsRoute Weser-Lippe. Het bijzondere is dat men vanaf elk punt op de route snel een station kan bereiken, langs de spoorlijnen Weser-Hanse-Bahn, de Ravensberger Bahn, het regionale treintje ‘Lipperländer’ of de Ostwestfalen-Bahn. Daardoor kan de fietstocht heel flexibel gepland worden. Bovendien kan bij pech, bij weersomslag of na een gezellig verblijf in de biertuin eenvoudig de trein terug worden genomen, want het volgende station is nooit verder dan een paar kilometer uit de buurt.

Stad, land, rivier – met plezier De TreinFietsRoute Weser-Lippe loopt vanaf de binnenstad van Bremen langs oude Hanzewegen door het Diepholzer park- en heidelandschap. Wat verder naar het zuiden gaat het door de molenstreek Minden-Lübbecke met zijn windmolens en door het Oppenweher veen. Via Rahden bereikt de route vervolgens het Noordwestfaalse Ravensberger Land met de oude linnenwevers stad Bielefeld. Daarna wordt het schilderachtige Lipperland met de gastvriendelijke steden Lemgo en Detmold doorkruist, en arriveert de trein-fietser in de oude bisschopsstad Paderborn. Het noordelijke gedeelte van de route loopt door vlak land en is daardoor makkelijk te rijden. In Wittekindsland Herford en Lippe zijn er een paar sportieve maar korte klimmetjes. Voor het stuk door SandebeckAltenbeken wordt zelfs een trein-shuttle aangeboden om zo de klimmetjes van het Eggegebergte

12

naar cultuurland Kreis Höxter en het Paderborner Land comfortabel te omzeilen. De kleine inspanningen onderweg worden ruimschoots vergoed door de vele kleine en grotere stadjes en hun talrijke bezienswaardigheden die langs de TreinFietsRoute Weser-Lippe te ontdekken zijn.

Geschiedenis, natuur en cultuur – bezienswaardigheden onderweg De reis begint in de veelzijdige Hanzestad Bremen, die niet alleen vanwege de Bremer stadsmuzikanten wereldberoemd geworden is. Ook het 600 jaar oude stadhuis in Weserrenaissance stijl en het in 1404 neergezette Roland beeld behoren tot het UNESCO werelderfgoed. Het volgende hoogtepunt in deze streek wordt al na 75 km bereikt: het 30 ha grote natuurlijke dierenpark Ströhen in het DümmerWeserland. Hier veroveren 600 dieren uit 5 werelddelen en de grootste stoeterij volbloedarabieren in Europa niet alleen het hart van paardenliefhebbers. Voor een heel ander genot zorgt het Duitse Tabaks- en sigarenmuseum in het 50 km verderop gelegen Oostwestfaalse stadje Bünde.

De expositie geeft een beeld van de algemene geschiedenis van de tabakscultuur, van de tabaksverbouw in Duitsland en de sigarenindustrie in het Minden-Ravensberger Land, maar werpt ook een licht op roken en gezondheid. Na een flinke teug frisse lucht komt men 15 km verderop in Herford, waar in 2005 een van de meest innovatieve museumgebouwen werd geopend: MARTa van Frank Gehry. Het fenomenale gebouw, dat doet denken aan iconen, is al een kunstwerk op zichzelf, een kunstwerk waarvan de inhoud bestaat uit

© Staatsbad Salzuflen, Reinhard Rohlf, Wolfgang Schomberg; zweiplus, Bielefeld

Highlight

© Helmut Claus

Bielefeld Sparrenburg

een programma van kunst, design en architectuur.

Op slechts een steenworp afstand combineert de oude linnenweversstad Bielefeld de levendige atmosfeer van een grote stad met een heilzaam ontspannende natuur. Nog dieper kan de fietser in het verleden duiken in de regio Lippe, ook wel het land van Hermann genoemd, vanwege het gelijknamige monument dat hier staat als herinnering aan de veldslag tegen de Romeinen in het jaar 9 v. Chr. Tot de bijzondere toeristische attracties horen ook de Extern-stenen, een 37 meter hoge rotsformatie, waarschijnlijk een gewijde plaats

Herford MARTa Herford

voor onze voorouders. Het grootste openlucht museum van Duitsland in Detmold moet men niet overslaan. Hier kan de bezoeker te voet of met paard en wagen een reis door de tijd maken, van de 16e tot in de vroege 20e eeuw. Meer dan 100 historische huizen, boerderijen en werkplaatsen werden op hun oorspronkelijke plaats afgebroken en op de museumgrond weer opgebouwd, waar ze nu een indruk geven van het vroegere dagelijkse leven in Westfalen. De dom in het centrum en eén van de symbolen van Paderborn vormt ten slotte het einddoel van de fietstour

Meer informatie: www.bahnradrouten.de/nl/ www.paderborner-land.nl www.teutoburgerwald.de/vakantie/

Kliktips

.

Beleef het Paderborner Land!

De verborgen parel van Noord-Rijnland-Westfalen: ga nu op ontdekkingstocht!

• Fiets door prachtige landschappen • Wandel over fantastische routes • Ontspan in wellnessparadijsjes • Bezoek historische steden • Geniet van de heerlijke keuken • Bezoek interessante musea en tentoonstellingen

Vraag de gratis brochure aan.

Touristikzentrale Paderborner Land e. V. Königstr. 16, 33142 Büren/Duitsland Tel. +49 2951 970300, Fax 970304 info@paderborner-land.de www.paderborner-land.nl www.facebook.com/paderbornerland

13

Sauerland Zonsopgang over de Rothaarsteig

Herfstwandeling

SAUERLAND Wondermooie Wandelwereld

Highlight Sauerlandse wandeldorpen Brilon, Diemelsee, Kirchhundem, Lennestadt, Schmallenberg, Medebach, Olsberg, Willingen en Winterberg bieden de wandelaar een aantrekkelijk netwerk aan wandelpaden, gemarkeerd met niet mis te lopen wegwijzers die garant staan voor een wandeling zonder verdwalen. www.sauerland-wanderdoerfer.de

14

Eeuwenoude paden voor pelgrimstochten, mijnwerkersweggetjes en wandelpaden tussen kunst en kitsch. Mysterieus, inspirerend, informatief of gewoon mooi – er zijn talloze wegen om de schoonheid van het Sauerland te beleven en daarbij ook nieuwe dingen te ervaren. Bijvoorbeeld de 11 km lange Mythen- en Sagenweg, die begint aan de voet van het machtige kasteel van het geslacht Wittgenstein in Bad Laasphe. De route kronkelt eerst door de bezienswaardige binnenstad met de pittoreske oude vakwerkhuizen en slingert daarna door een afwisselend bosgebied. Deze rondwandeling is vooral geschikt voor gezinnen en liefhebbers van korte trips, waarbij heel wat over sagen en mythen te ervaren is. Langs de weg staan in totaal 9 borden die illustratief verhalen uit de regio vertellen. Langs het pad ‘Gewerkenwerk’ van Brilon naar Olsberg geven 21 werklocaties een

indruk van de lange mijnbouwgeschiedenis in deze streek, middenin het fascinerende landschap van het Sauerlandse middelgebergte.

Zeer geliefd zijn de culinaire wandelingen die langs de heerlijkste gerechten uit de Sauerlandse keuken voeren. Zo biedt vakantiegebied Winterberg ‘wandelen tussen hemel en aarde’ aan, waarbij zinnelijke en spirituele ervaringen met elkaar verbonden worden. Na een heerlijk en overdadig ontbijt volgt het wandelpad oude pelgrimswegen door idyllische dalen en romantische bossen, om daarna in een rustig tempo naar de top te klimmen, ondertussen genietend van uitzichten over het kleurrijke nazomerlandschap. Als lunch worden midden in het groene woud wild- en bosspecialiteiten geserveerd. En ter afsluiting staat dan nog de voor deze streek typische en rijk gedekte koffietafel klaar

.

© MK HOFFE communication partners GmbH, Ferienwelt Winterberg

Groene bossen, licht glooiende bergen en dalen, grazige weiden afgewisseld met vakwerk-dorpjes. Het landschap van Sauerland laat zich via de themapaden wondermooi ontdekken.

Ga met ons op reis door »Destination Duitsland!«

www.destination-duitsland.be

Beleef Duitsland op een bijzondere manier – voor, tijdens en na je vakantie!

Op je computer, iPad of smartphone – mobiel, en altijd intuïtief te bedienen.

Duitsland heeft oneindig veel mooie kanten. Wij laten steeds weer nieuwe zien, met daarbij altijd actuele reistips, bijzondere aanbiedingen, prijsvragen, belangrijke adressen en bijzondere foto’s.

Met boeiende reportages en artikelen kunt u hier inspiratie opdoen voor vakanties vol belevenissen en ontspanning, in Duitsland’s steden en vakantieregio’s.

En natuurlijk interactief: stuur ons jouw reisbericht met jouw foto’s of een video van jouw vakantie in Duitsland en laat zo anderen meegenieten van Duitslands mooiste reisdoelen…

LEGO, het LEGO logo, de configuratie van de blokjes en de noppen, het minifiguur en LEGOLAND zijn merken van de LEGO groep. ©2013 The LEGO Group, veranderingen voorbehouden, dd 07/2013

AVONTUREN BELEVEN IN LEGOLAND® VAKANTIEDORP

Onze 72 vakantiebungalows in unieke LEGO® stijl liggen temidden van één groot avontuur. Nieuw in 2013: het ridderkasteel in het vakantiedorp, met 34 fantastische themazalen.

LEGOLAND® Deutschland heeft in 2013 nog een ander nieuw spannend avontuur: met de interactieve indoorfietsattractie ‘Tempel X-peditie’ kun je in het donker op jacht gaan naar schatten!

LEGOLAND-Feriendorf.de