BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G BODONIBODONIBODONIBODONIBODONIB TISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBAT ONIBODONIBODONIBODONIBODONIBODO
IAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA G
BODONI TTISTA ONI GIAMBATTISTA BODONI TTISTA ONI GIAMBATTISTA BODONI TTISTA ONI GIAMBATTISTA BODONI TTISTA ONI GIAMBATTISTA BODONI TTISTA ONI GIAMBATTISTA BODONI TTISTA ONI GIAMBATTISTA BODONI TTISTA ONI GIAMBATTISTA BODONI TTISTA ONI GIAMBATTISTA BODONI TTISTA ONI
GIAMBATTISTA
BODONI
GIAMBATTISTA
SPIS TREŚCI Wstęp Biografia Czcionka ITC Bodoni Wykorzystanie Bodoni Wybrana bibliografia
c
Bodoni | 5
Bodoni | 6
WSTĘP Nazwa Bodoni u współczesnego człowieka jest z reguły związana z czcionką o tej samej nazwie, charakteryzującą się wysokim kontrastem między pociągnięciami głównymi oraz łączącymi, cienkimi poziomymi szeryfami, symetrią, zamkniętymi formami i równą szerokością znaków. Ci, którzy są bardziej kompetentni, przypomną sobie okres klasycyzmu, wydrukowane w Parmie, które jest klarowne i eleganckie, bez zbędnych dekoracji i jest wpisane w eleganckie, luminescencyjne
czcionki, publikacje klasycznej literatury i filozofii, a także słynny Manuale tipografico (Podręcznik typograficzny). Te książki, dzięki którym Bodoni był nazywany królem drukarzy i drukarzem królów. Specjaliści powiedzą, że jest to jeden z rewolucjonistów w czcionce i typografii z końca XVIII wieku, twórca czcionki antiqua nowego stylu. Z tego wynika, że zarówno czcionka, jak i sławny mistrz, który ją stworzył, zasługują na osobną puplikację.
YeZ
Bodoni | 7
BIOGRAFIA Jambattista Bodoni (Giambattista Bodoni, 1740-1813) pochodzi z rodziny drukarzy z Piemontu. W wieku osiemnastu lat został przyjęty do drukarni kongregacji Propaganda Fide (Propaganda wiary) w Rzymie. Tam nabył pierwsze umiejętności rytownika i nauczył się pisać w językach wschodnich. Ta drukarnia została założona w 1629 roku na potrzeby pracy misjonarskiej, dlatego stale aktualizowała i powiększała swoją dużą kolekcję czcionek. Wciąż pracując w drukarni Propaganda Fide w Rzymie, Bodoni aktywnie interesował się czcionkami Fournier oraz Baskerville i zamierzał udać się do Anglii, aby studiować oraz kopiować dzieła tego ostatniego. Ale po drodze zachorował na malarię, co spowodowało, że został w Saluzzo, w drukarni z rodzicami. Tutaj wycinał obramowanie i dekoracje, które były wówczas bardzo poszukiwane, a co szczególnie cenne, wycinał pierwszą bezpośrednią czcionkę. Ale Bodoni nie zamierzał kontynuować pracy rodziców i był bardzo zadowolony, gdy z pomocą księdza Paolo Paciaudi, który poparł jego eksperymenty podczas pracy w Rzymie, został zaproszony do drukarni w Parmie. Stało się to w 1767 r., kiedy młody Ferdynand wstąpił do księstwa spadkowego. I póki trwało przez niego opanowanie mądrością rządu, prawdziwą władzę posiadał jego premier Guillaume Du Tillot, który zamierzał uczynić z dworu księcia Parmy centrum sztuki i nauki, porównywalne do dworów w Paryżu, Madrycie i Turynie. Bodoni został zaproszony do założenia i prowadzenia drukarni, która na wzór paryskiej Imprimerie Royale (Królewska drukarnia) miała stać się miejscem produkcji najwyższej jakości i doskonałych czcionek projektowych, a także centrum tworzenia i dystrybucji pięknych i rzadkich książek. Przez prawie pół wieku Bodoni prowadził Parma Stamperia Reale (Królewska drukarnia), a w 1791 r. założył własną drukarnię Nel Regal Palazzo (Przy pałacu królewskim). W sumie opublikował ponad tysiąc książek.
Bodoni | 10
Te wybitne czcionki, które znamy pod nazwą Bodoni i które wyznaczyły nową erę w projektowaniu czcionek, nie pojawiły się od razu. Oparte były one na wcześniejszych doświadczeniach mistrzów typu przejściowego, zwłaszcza Pierre’a Simona Fourniera (1712–68). Czcionki Fournier na ogół modelowały tak zwaną czcionkę królewską (Romain du Roi). Powstał w ramach prac Królewskiej Komisji Normalizacyjnej Nauk i Rzemiosła, w 1692 r. utworzonej na rozkaz króla Francji Ludwika XIV w Paryżu. Royal Font został zaprojektowany przez inżyniera Jacquesa Jaugeona, wycięty i wykończony przez królewskiego dziurkacza Philippe’a Grandjeana de Fouchy w latach 1694-99. Royal Commission zamierzał stworzyć idealnie wyglądającą czcionkę. Aby to zrobić, została pierwotnie zaprojektowana na siatce modułowej. Litera pasowała do układu współrzędnych, kształt był niezwykle zgeometryzowany, zbudowany wzdłuż kompasu i linijki, szeryfy i pojedyncze elementy miały możliwie jak najbliższy kształt, grubość pociągnięć była również tego samego rozmiaru. Chociaż Grangean miał swobodę w posługiwaniu się rysunkami, które, nawiasem mówiąc, były dobre dla czcionki, zachował szereg funkcji, które pozwoliły niektórym badaczom zdefiniować ją jako pierwszą czcionkę przejściową. Jego projekt, w porównaniu z czcionkami starego stylu, miał większy kontrast między pociągnięciami głównymi i łączącymi oraz bardziej symetryczną konstrukcję. Na czcionki Fournier miały również wpływ rysunki Jacoba Fleishmanna dla drukarni Enschede w Amsterdamie. Na tle większości amsterdamskich czcionek literatury masowej, które pomimo zwężonej formy kończyły się szeryfami o niskim kontraście w starym stylu, czcionki wyróżniały się cienkimi szeryfami i pociągnięciami. Na początku swojej działalności w Parmie Bodoni używał czcionki i składu Fourniera. Duży wpływ wywarły na niego dzieła i pomysły francuskiego mistrza. Wiadomo, że Fournier
jako pierwszy podjął próbę stworzenia dobrze ukształtowanego systemu typometrycznego i napisał Manuel tipographique (Podręcznik typograficzny). Zarówno Bodoni, jak i znany francuski rytownik i spadkobiorca rodzinnej firmy Firmin Didot, niezależnie od siebie, ulepszyli i opracowali system typometryczny oraz pomysły ekstremalnej geometrii i zwiększyli kontrast w postaci czcionek. Wiadomo, że Bodoni, jako rytownik, wyróżniał się specjalnymi umiejętnościami. W związku z technologią używaną w tamtym czasie grawerowano stemple na każdym rozmiarze czcionki, a doświadczeni rzemieślnicy brali pod uwagę proporcjonalne zmiany i zmiany grubości znaków. Bodoni osiąga niezrównane wyniki, grawerując czcionki tekstowe z różnicą o pół punktu i biorąc pod uwagę wszystkie istotne zmiany. W 1778 roku ukazało się pierwsze wydanie książki Bodoniego Manuale tipografico (Podręcznik typograficzny), w której szeroko reprezentowane były próbki stworzonych przez niego czcionek. Zarówno pod względem wyglądu, jak i czcionek była bardzo zbliżona do podobnej publikacji Fourniera. Około 1790 roku Bodoni wyciął swoje pierwsze oryginalne czcionki, które miały bardziej geometryczny kształt niż czcionki Fourniera. Udoskonalając swoje czcionki, wyznawał te same zasady i idee, które w tym czasie były wyraźnie widoczne w czcionkach Dido. Przede wszystkim wyraziło to wysoki kontrast między pociągnięciami głównymi i łączącymi, a także większa statyczność i symetria w układzie liter. Kursywą próbował zastosować ten sam system, zaniedbując tradycyjne formy rozwinięte w pisaniu rękopisów. Rewolucyjne idee Bodoniego i Dido, być może jeszcze nie do końca świadomie zrealizowane w pracy nad czcionkami, polegały na ostatecznym odrzuceniu poprzednich tradycji, by podążać za ręcznie napisaną czcionką. Pierwsi drukarze i rytownicy XV wieku nie wyobrażali sobie możliwości odejścia od tradycyjnych form znaków przyjętych w rękopisach swoich czasów. Minęły trzy wieki, a świadomość możliwości i zalet nowej technologii pozwoliła nam odejść od zwykłych tradycji. Sam Gutenberg za swoje wczesne prace stworzył du-
Bodoni | 12
żą liczbę ligatur i wariantów liter, aby odtworzyć tekst jak najbardziej podobny do odręcznego. W swoich późniejszych książkach już szukał idealnej formy znaków, która pozwoliłaby mu uzyskać dobry zestaw, używając tylko alfabetu, kilku ligatur i znaków pomocniczych. Eksperymenty Fourniera, Baskerville i innych wielkich mistrzów, których czcionki są klasyfikowane jako przejściowe, wykazały, że każdy kształt można wyciąć w metal, który jest zgodny z pragnieniem autora i estetycznymi poglądami odpowiedniej epoki. Bodoni, Dido i ich zwolennicy doprowadzili ten pomysł do logicznego zakończenia. Sam mistrz napisał o tym: formy listów nabiorą regularności i uporządkowania, a my zobaczymy proporcjonalność, pozbawioną przypadku, oryginalność, uwolnioną od niezgody, tożsamość i symetrię, która zatriumfowała nad chaosem. Naturalna zaleta typografii polega na tym, że tutaj każda litera ciągle zachowuje swój kształt, ponieważ jest odlewana z tej samej matrycy i stemplowana z tego samego stempla. Bodoni starał się tworzyć czcionki dla wszystkich czasów i ludzi dla swojej drukarni, aby móc pisać teksty w dowolnym języku. Stworzył nie tylko wiele łacińskich czcionek bezpośrednich i kursywy, ale także dużą liczbę odręcznych, a także greckich, żydowskich, arabskich i innych czcionek orientalnych, w tym cyrylicy prostej i kursywy. Podczas tworzenia tych czcionek kierował się tymi samymi pomysłami dotyczącymi pracy z formą, którą realizował podczas tworzenia znaków łacińskich. Jednym z rezultatów tej pracy była książka Oratio Dominica (Ojciec Nasz), wydana przez niego w 1806 r., w której modlitwę napisano w 155 językach, głównie egzotycznych literach. Swoje zasady rekrutacji przedstawił następującymi słowami: Każda książka jest tym doskonalsza, im wyraźniej przejawia się w niej proste piękno liter. Jest to wyrażone i oparte na chwale sztuki drukowania. Same litery są niezbędnym i wystarczającym elementem książki, wszystko dzięki niemu istnieje. Pod koniec XVIII wieku mistrz rozwinął własny styl typografii, co oznaczało całkowite odrzucenie użycia licznych winiet i innych ozdób, które były aktywnie
używane w tym czasie. Piękno, przejrzystość i równowaga paska typografii zostały osiągnięte dzięki stosunkowi samej czcionki do otaczającej białej, obficie użytej przestrzeni. Zebrane dzieła Tasso (1789), Horacego (1793), Wergiliusza (1793), Homera (1808) i inne tak skompilowane przez niego książki były uważane przez wielu współczesnych ludzi za doskonałe dzieło sztuki drukowanej i wzór do naśladowania. Co więcej, wiele znanych osób z tamtych czasów wyrzucało Bodoniemu, że praca nad typograficzną formą była dla niego często ważniejsza niż treść. Nie zawsze był wysoki poziom naukowy i literacki drukowanych przez niego utworów. Dzięki temu jego francuski kolega, Firmen Didot, napisał: Jako pisarz potępiam jego publikacje, jako typograf, podziwiam go (artykuł w Paris Encyclopedic Journal, 1799). Można argumentować, że pracując w drukarni księcia, Bodoni nie zawsze sam wybierał dzieła do drukowania. I nie zawsze w Parmie można było znaleźć specjalistów odpowiedniego pozio-
mu do redagowania tekstów naukowych, a zapraszanie z innych krajów nie zawsze było wygodne.Jednocześnie książki Bodoniego były tak popularne w Europie, że wielu znanych autorów starało się być wydrukowane właśnie u niego. Przez całe życie Bodoni wielokrotnie drukował książki, które służyły jako katalogi, wyświetlając ponad 400 czcionek, które stworzył za życia. Jak już wspomniano, w 1778 r. ukazało się pierwsze wydanie jego Manuale tipografico (Podręcznik typograficzny). Drugie wydanie zostało opublikowane w 1818 r. przez wdowę po typografa Paolę Margheritę. W ciągu 5 lat po śmierci męża ta heroiczna kobieta zebrała, ukończyła i wydrukowała jego prace, traktując to jako obowiązek wobec męża. Bodoni udało się przygotować przedmowę do Manuale tipografico. W nim nakreślił swoje poglądy na typografię i szczegółowo opisał utworzone czcionki. Pośmiertny spis własności mistrza zawiera wzmiankę o jego 25491 ciosach i 50283 matrycach.
[f\
Bodoni | 13
«...Literatura b
tym piękn wyraźniej w
w niej uporz
dokładność,
będzie
niejsza, im wyrażą się
ządkowanie,
, dobry gust i wdzięk»
CZCIONKA Czcionki nowego stylu, w tym czcionki Bodoni, mimo że były postrzegane przez wielu współczesnych jako ekstremalne, były bardzo popularne. Niemal cały następny wiek wykorzystano podobne czcionki i ich wiele odmian dekoracyjnych. Z powodu masowej produkcji oraz zmiany mody i stylów w sztuce utracono oryginalną jakość rysunku i czystość typografii. W reakcji na rozpowszechnienie czcionek nowego stylu aktywny ruch zaczął ożywić czcionki starego stylu. W tym czasie czystość i elegancja klasycznej antyki była postrzegana jako chłód i bez życia, a rytm jako monotonia. Czcionki starych i przejściowych stylów zaczęły być aktywnie wykorzystywane we wszystkich rodzajach materiałów drukowanych, zwłaszcza w książkach. Ale po dwóch wiekach współczesne wersje tych czcionek są ponownie aktywnie wykorzystywane w typografii we wszystkich rodzajach drukowanych materiałów. Są one szczególnie aktywnie wykorzystywane w projektowaniu czasopism, reklamach, głównie jako nagłówki i gabloty. W takich przypadkach wykorzystywane są wszystkie zalety tego stylu. Czcionki Bodoni wydają się wizualnie luminescencyjne ze względu na silny kontrast między pociągnięciami głównymi i łączącymi. Oryginalny wzór czcionki Bodoni charakteryzuje się niewielkim zaokrągleniem szeryfów w miejscu łączenia głównych kresek, chociaż wiele późniejszych kopii ignoruje tę funkcję. Ogólny wzór znaków jest żywy i harmonijny. Oś pionowa owali daje poczucie matematycznej dokładności liter, a w odniesieniu do wysokości małych liter, górne i dolne elementy przedłużające wydają się dość długie. W przypadku małych znaków lewostronne szeryfy są wyraźnie wygięte, a końcówki w kształcie łzy dążą do okręgu. Kursywa Bodoni koresponduje formą, proporcjami i budową z bezpośrednim stylem. Encyklopedia czcionek Jasperta, Berry i Johnsona wymienia dwie główne nowoczesne wersje czcionek Bodoni od ATF i Bauer. Najważniejszą reprodukcją czcionki Bodoni we współczesnej typografii jest wersja opracowana w 1911 r.
Bodoni | 16
przez Morrisa F. Bentona dla American Type Founders / ATF. Podobnie jak w przypadku wielu swoich czcionek, Bentonowi udało się przekazać ducha źródła, w szczególności czcionki samego Bodoniego, a jednocześnie stworzyć projekt, który jest w stanie wytrzymać użycie różnych technologii drukowania w tamtych czasach. Firmy Monotype, Haas, Linotype, Ludlow, Berthold i inni powtórzyli tę wersję z niewielkimi modyfikacjami. Czcionka Bodoni, wydana w 1926 roku przez Bauera, przypisywana jest Heinrichowi Jostowi, który w 1922 roku został dyrektorem artystycznym firmy. Zaprojektowana czcionka jest prawdopodobnie najbliższa duchowi prawdziwym czcionkom Bodoni, szczególnie dużym wersjom, z ich lekko zaokrąglonymi szeryfami, wyraźnym kontrastem i delikatnymi przejściami od cienkich pociągnięć do szerokich. Kolejna wersja Bodoni, wydana przez Bertholda w 1986 roku do fotoskładu, została namalowana pod kierunkiem dyrektora artystycznego Guntera Gerarda Langego. Jego powstanie zostało sprowokowane przez rozkaz znanej firmy komputerowej IBM. Karl Gerstner wybrał w 1930 r. czcionkę Berthold Bodoni jako czcionkę podpisu IBM, ale stara wersja nie była już odpowiednia do odtwarzania przy użyciu nowoczesnych technologii cyfrowych i fotograficznych. Potem Lange przerysował czcionkę, na podstawie autentycznych szkiców Bodoni o rozmiarze 14, dostępnych w wydaniu Manuale Tipografico z 1818 roku. Rezultatem jest czcionka, która jest bardzo zbliżona w projekcie do czcionek Bodoni, które z wielu powodów nie były uważane na początku stulecia jako podstawa przetwarzania. Czcionka została nazwana Berthold Bodoni Old Face i jest dostępna w ośmiu stylach, w tym prostym i kursywą w normalnym, pogrubionym i połpogrubionym, oraz czcionka kapitalików w normalnym prostym i kursywą. Proces odnawiania dziedzictwa czcionek wielkiego mistrza nie zakończył się na tym. Nie tak dawno temu, w 1994 r., grupa projektantów pod
przewodnictwem Sumner Stone, na podstawie badań zachowanych czcionek Bodoni i ich wydruków, opracowała nową wersję cyfrową dla ITC o nazwie ITC Bodoni, która odtwarza prawdziwe wzory Bodoni dla pinów 6, 12 i 72 . Historia projektu jest następująca. W sierpniu 1991 r. Holly Goldsmith i Janice Prescott Fishman, projektanci czcionek w Xerox Corporation, Allan Haley, wiceprezes wykonawczy ITC i Ilene Strizver, dyrektor czcionek Rozwój ITC, a także uznanego projektanta czcionek i właściciela Stone Type Foundry, Sumner Stone, przybył do Parmy. Odwiedzili Muzeum Bodoni, dokładnie przestudiowali metalowe stemple wyryte ręką mistrza i spojrzeli na najsłynniejszą z tysięcy książek, które zebrał i opublikował w swoim życiu. W czasie fotoskładu powszechną praktyką stało się nie zawracanie sobie głowy uwzględnianiem proporcjonalnych i innych zmian we wzorze czcionki, w zależności od zastosowanego rozmiaru, ale tworzenie jednego rozmiaru czcionki, a następnie skalowanie go tylko do różnych granic, co doprowadziło do dużych strat w jakości obrazu. Następnie stało się to normą dla czcionek cyfrowych. Projekt ITC Bodoni postawił sobie za cel ożywienie starych tradycji. Kolejno w prace zaangażowany był znany projektant fontów i kaligraf, Jim Parkinson. Niezadowoleni z tego, co zobaczyli i nabyli w Parmie, twórcy przestudiowali wszystkie najlepiej zachowane książki Bodoni dostępne w Stanach Zjednoczonych, zwłaszcza słynny Manuale Tipografico. Projekt był prowadzony przez Sumnera Stona, który był również projektantem kursywy z dużą czcionką. Holly Goldsmith zaprojektowała bezpośrednie style oparte na czcionce Filosofia Bassano, a Jim Parkinson narysował kursywą dla małego rozmiaru. Janice Prescott Fishman stworzyła bezpośredni styl dużego zestawu szkieletów na podstawie czcionki Papale. A 23 sierpnia 1994 r. zakończono projekt ITC Bodoni, który obejmował trzy grupy czcionek:
ITC Bodoni, 72pt w czterech stylach – czcionka na akcentujący, duży zestaw. ITC Bodoni, 12pt w czterech stylach – dla głównego zestawu tekstów. ITC Bodoni, 6pt w czterech stylach – do pisania w małych rozmiarach. Wydano również zestaw wzorów ITC Bodoni Ornaments. Na początku 1996 roku ITC Bodoni 72pt uzupełniono akcentowaną kursywą pociągnięciami Italic Swash. W rezultacie, w przeciwieństwie do współczesnych wersji Bodoni, opartych na geometrycznym kształcie, powstaje historyczna chrzcielnica, która mniej więcej wiernie oddaje wzór znaków stworzony 200 lat temu przez samego mistrza. To prawda, że trudno mówić o pełnej historyczności czcionki, ponieważ Bodoni miał system metryczny, a nowoczesna koncepcja kroju piśma, w tym przeważająca liczba i rodzaj stylów, została opracowana znacznie później. Z tego powodu projektanci stale napotykali problem wyboru formy z rozległego dziedzictwa Bodoni oraz potrzebę zmiany projektu w opar-
Bodoni | 17
Съешь ещё этих мягких французких
булок, да
выпей же
чаю.
ciu o wymagania wybranego systemu i tego stylu. Ponadto, aby lepiej się ze sobą dopasować, powstają pośrednie style ITC Bodoni 12pt, interpolując style ekstremalne, ITC Bodoni 72pt i ITC Bodoni 6pt. Chociaż oczywiście dokonano znacznego udoskonalenia formy, a czcionka okazała się bardzo dokładnie odpowiadającej
źródłom, mówienie o historyczności jest tutaj jeszcze trudniejsze. Niemniej jednak powinniśmy złożyć hołd twórcom tego projektu, biorąc pod uwagę, że jest to pierwsze tak pełne doświadczenie odrodzenia historycznych form i tradycji, zwłaszcza w dziedzinie klasycznych czcionek.
[m\
Bodoni | 19
Bodoni MT Bold Bodoni MT Bold Italic Bodoni MT Black Bodoni MT Black Italic Bodoni MT Condensed Bodoni MT Condensed Italic Bodoni MT Condensed Bold Bodoni MT Condensed Bold Italic Poster Bodoni BT Poster Bodoni Italic BT Bauer Bodoni D OT Regular Bauer Bodoni D OT Regular Italic Bauer Bodoni D OT Demi Bold
Bauer Bodoni D OT Demi Bold Italic Bauer Bodoni D OT Bold Bauer Bodoni D OT Bold ItalicBauer Bodoni Bauer Bodoni Italic Bauer Bodoni Bold Bauer Bodoni Bold Italic Bauer Bodoni Bold Condensed Bauer Bodoni Black Condensed Bauer Bodoni Italic Oldstyle Figures Bauer Bodoni Bold Italic Oldstyle Figures Bauer Bodoni Titling
ITC BODONI ITC Bodoni 72 – projekt ITC Bodoni, ukończony 23 sierpnia 1994 , jest historyczną wersją ITC (International Typeface Corporation) czcionek wielkiego włoskiego drukarza, rytownika i wydawcy Giambatisty Bodoni. Sumner Stone kierował projektem i został autorem kursywy dla dużego puntku. Holly Goldsmith zaprojektowała prostą oś litery, Jim Parkinson – kursywę dla małego puntku, a Janice Prescott Fishman – oś dla dużego punktu. W przeciwieństwie do współczesnych wersji Bodoni, opartych na geometrii kształtu, utworzono czcionkę, która ściśle przekazuje rysunek znaków stworzonych przez samego mistrza. ITC Bodoni zawiera 3 grupy punktów po 4 wzory dla każdego punktu 6, 12 i 72, wykonane z uwzględnieniem proporcjonalnych i innych zmian znaków w zależności od rozmiaru czcionki.
Podstawą był rysunek czcionki zbliżonej do wersji Linotype Bodoni z 1914 r. przede wszystkim z tego powodu czcionka jest cenna w wersji łacińskiej, chociaż występują w niej pewne osobliwości, na przykład ostro rozwijane nasycenie w prostym zarysie małe i duże litery „S”. Górna część dużych litery „T„ ma płaski wierzchołek. Centralny wierzchołek małej litery „w„ nie ma centralnych szeryfów. Górny wierzchołek litery „W” ma cztery górne szetyfy. Ukośne kreski małej litery „K„ występują pionowo (z lub bez szczeliny). Górna część małej litery „q„ ma pionową lub lekko nachyloną zagięcie (spiczaste lub płaskie). Górna część wielkiej litery „A„ nie ma ani szeryfów, ani występów.
YzZ
Bodoni | 23
WYKORZYSTANIE BODONI Jedną z wcześniejszych publikacji wykorzystujących Bodoni była La Vita Nuova Dantego z 1925 r. Też dobrym przykładem możliwości projektowych jest plakat Bodoni Chaunceya H. Griffina, który jest używany w neonach i najbardziej rozpoznawalny na plakacie do filmu Mamma Mia!, a także plakat filmowy dla Czarna Dalia. Publikacja Muzeum Sztuki Nowoczesnej z 1950 roku Czym jest Modern Design? został zaprojektowany przez wiodącego współczesnego projektanta Jacka Dunbara i zawiera Bodoni jako tytułową czcionkę. W reklamie font Bodoni był używany w wielu logo ze względu na jego klasyczny styl, na-
przykład: Guerlain, Elizabeth Arden, Giorgio Armani i klasyczny CK dla Calvina Kleina. W publikacjach magazynowych takie ikony, jak Harper’s Bazzar i klasyczny magazyn architektoniczny Metropolis używają Bodoni jako podstawowej czcionki tekstowej. Ponadto magazyn Elle użył go do logo i tytułów. Odmiany czcionki Bodoni pojawiły się w wielu miejscach w mediach rozrywkowych, w tym okładka singla Britney Spears 3 to Bodoni Stn– Poster Italic, a także logo programu The News Hour z Jimem Lehrem w Bodoni TS – Demi Bold.
ELLE DIOR
Bodoni | 26
VALENTINO
VOGUE NIRVANA
LADY GAGA
ARMANI
WYBRANA BIBLIOGRAFIA 1. medium.com/@jevans67/typeface-history-bodoni-f2ef2d285cfe 2. typejournal.ru/articles/Giambattista-Bodoni 3. publish.ru/articles/200005_4040298 4. fonts.com/font/linotype/bodoni/story 5. museobodoniano.com 6. fontsinuse.com/typefaces/225/bauer-bodoni 7. dentifont.com/index.html
c
Bodoni | 28
Bodoni | 29
GIAMBA
© 2020 TYPO-GRACZE BODONI Wydane przez: Instytut Sztuk Plastycznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Koncepcja publikacji: Kseniia Tsurkan ksenia.tsurkan.98@gmail.com Projekt graficzny, skład i przygotowanie do druku: Kseniia Tsurkan Redakcja i korekta: Grzegorz Izdebski Wydrukowano na papierze: Munken Lynx Rough 100g/m2 Złożono krojami: Bodoni i Minion Pro
[f\
BOD GIAMBATTISTA BODONI GIAMBA BOD GIAMBATTISTA BODONI GIAMBA BOD
GIAMBA
BOD GIAMBATTISTA BODONI GIAMBA BOD GIAMBATTISTA BODONI GIAMBA BOD
GIAMBA
BOD BODONI Dobór tekstów z dziedziny projektowania graficznego, typografi oraz literatury sta- GIAMBA nowi subiektywny wybór autora publikacji. Autor publikacji nie posiada żadnych praw własnościowych ani majątkowych względem fragmentów tekstów i fotografii BOD jednocześnie oświadcza się, że zebrane materiały zostały użyte wyłącznie GIAMBATTISTA w celach dydaktycznych bez zamiaru do dalszego rozpowszechniania w celach zarobkowych. BODONI GIAMBA www.us.edu.pl BOD
Projekt zrealizowano w ramach przedmiotu Projektowanie publikacji w Instytucie GIAMBATTISTA Sztuk Plastycznych w Cieszynie pod kierunkiem mgr. Grzegorza Izdebskiego.
GIAMBATTISTA
ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA
DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD A GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA IBODONIBODONIBODONIBODONIBODONI ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA IBODONIBODONIBODONIBODONIBODONI ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA BODONIBODONIBODONIBODONIBODONI ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA IBODONIBODONIBODONIBODONIBODONI ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA IBODONIBODONIBODONIBODONIBODONI ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA BODONIBODONIBODONIBODONIBODONI ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA IBODONIBODONIBODONIBODONIBODONI ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA IBODONIBODONIBODONIBODONIBODONI ATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBA DONIBODONIBODONIBODONIBODONIBOD
GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA GIAMBATTISTA
Giambattista