©2022 TYPO-GRACZE. Łączenie (nie)perfekcyjne. Martin Majoor

ŁĄ CZE NIE (NIE) PERFEKCYJNE

^ a 1

}{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{} }{}{}{}{}{}{}{}{}{}{}

4-7 8-19 18-23 24-29

BIOGRAFIA

IDEOLOGIA KREOWANIA FONTÓW

DWA KROJE JEDNA ZASADA FORMY

SERIF-SANS-MIX ZASADA FORMY

,,Moim zdaniem mieszanie serif z sans ma sens tylko wtedy, gdy krój szeryfowy i sans są zaprojektowane na tej samej podstawie, a nawet z tego samego szkieletu. Brzmi prosto: weź wzór szeryfowy, odetnij szeryfy, zmniejsz kontrast i masz bezszeryfowy.”

M2 a 5

Aa 1990

1997

BIO

Martin Majoor, czyli tak naprawdę kto?

Holenderski projektant krojów pi‑ sma oraz grafik. Nie będę was zanudzać rozległą biografią, więc idziemy szybko i na temat. Martin Majoor zajmuje się projektowaniem krojów pisma od połowy lat 80-tych. Wyższe wykształcenie zdobył podczas studiów w Szkole Sztuk Pięknych w Armhem1, po zakończeniu swojej edukacji odbył krótki staż studencki w URW (Unibail-Rodamco-Westfield) w Hamburgu2. Właśnie w tym miejscu mógł pracować z Ikarusem – pierwszym cyfrowym systemem projektowania krojów pisma.3 W rezultacie powstał jego pierwszy font Serré, który nigdy nie został wydany. Pierwszą pracę

rozpoczął jako projektant typograficzny w Océ-Netherlands, gdzie prowadził badania nad czcionkami ekranowymi.4 Pierwszy wydany przez niego font FF Scala został zaprojektowany dla Vredenburg Music Center w Utrechcie, gdzie pracował krótko po swoich pracach analitycznych. Później został już niezależnym projektantem krojów oraz typografem książek w Armhem.5 Podczas swojej free lancerskiej pracy zdążył zaprojektować kilka rodzin krojów pisma oraz liczne książki i okładki do nich. Oprócz tego Martin zajmował się pisaniem artykułów do magazynów6 takich jak Compres, Items, Page, Eye Magazine itp., był również autorem tekstów do kilku książek o typografii. Dodatkowo prowadził wykłady typograficzne7 w wielu krajach oraz był prelegentem na konferencjach oraz prowadził warsztaty w całej Europie i nie tylko. W samej Polsce przeprowadził warsztaty w trzech miastach. Od 1997 roku pracuje jako projektant graficzny oraz projektant krojów pisma zarówno w Holadnii, jak 7 i w Polsce.8 Tak, jak mówiłam szybko i na temat.

SERIF-SANS PERFEKCJA ŁĄCZENIA

W przekonaniu Martina Majoora nie można być dobrym projektantem krojów, jeśli nie jest się typografem książek. To tak jakby mechanik, który naprawia samochody nigdy żadnego nie prowadził. Nie ma on na myśli wyświetlaczy tylko namacalny tekst. Podstawowa wiedza projektanta opiera się na działaniu jego fontu w fragmentach tekstu, musi wiedzieć co się dzieje z czcionką na różnych rodzajach papieru oraz w jaki sposób zachowuje się krój przy różnych technikach druku. W większości książek do wyjaśnienia wielu rzeczy w tekście potrzebne jest więcej niż jeden krój pisma. Projektanci często mieszają kroje Sans z krojami szeryfowymi, głównym problemem zawsze okazuje się wybranie odpowiedniego połączenia. Powszechne jest mieszanie Times New Roman z Helveticą po prostu dlatego, że oba te fonty są dostępne niemal na każdym komputerze. Według typografa nie jest to najgorsze połączenie, jakie można sobie wyobrazić. Niestety wiele kombinacji jest używanych bez wyczucia stylu i znajomości historii. Z estetycznego punktu widzenia kombinacje takie jak Garamond/ Universe lub Bodoni/Gill Sans wywołują silny ból głowy. W tym momencie dla Majoora stało się jasne, że najlepszym rozwiązaniem tego problemu jest użycie kombinacji serif oraz sansa, które mają wspólną płaszczyznę. W takim razie jakie kryteria powinny spełniać takie kroje?

Garamond / Universe Garamond / Universe Gramond / Universe

Times New Roman / Helvetica Times New Roman / Helvetica Times New Roman / Helvetica

Italic 32pt

Bold 32pt

Regular 32pt

Italic 36pt

Bold 36pt

Regular 36pt

Bodoni

Bodoni Regular 233pt

Bold 157pt

Italic 105pt

Gill Sans

Gill Sans Italic 100pt

Bold 124pt

Regular11 184pt

POCHODZENIE SANS Zanim zdradzę wam tajemnicę Majoora na jakiej zasadzie mieszać te dwa rodzaje fontów, wyjaśnię/przypomnę pochodzenie krojów bezszeryfowych, ponieważ są one używane dopiero od około stu lat. Pierwszy krój tego typu został oficjalnie użyty do druku w 1816 roku przez angielską odlewnię Williama Caslona IV. Ta dwuwierszowa czcionka zawierała tylko wielkie litery. Nie do końca jest jasne, skąd wzięły się te dość niezgrabne formy. Jako krój pisma bezszeryfowy ma niewielką wartość.' Akzidenz Grotesk wydany w 1896 roku przez niemiecką odlewnię Berthold w Berlinie jest znacznie ciekawszy. Stał się od razu wielkim sukcesem i wkrótce został naśladowany przez kilka innych odlewni. Ale jaka była podstawa tego fontu? Pierwsze kroje pisma pochodzą z XV wieku i składały się z krojów szeryfowych imitujących pismo odręczne. Kiedy w XIX wieku pojawiły się kroje bezszeryfowe, mogły być opierane tylko na czcionkach szeryfowych, które wówczas były używane.² Oznacza to, że giserzy musieli mieć ogólne pojęcie o formach bezszeryfowych i prawdopodobnie czerpali te idee z w tamtych czasach popularnych krojów pisma takich jak Walbaum czy Didot. Tą tezę potwierdza widok, jaki uzyskamy z zestawienia ze sobą Walbauma i Akzidenz Grotesk. Ich forma podstawowa oraz szkielety są identyczne.³

1 Font angielskiej odlewni Williama Caslona IV. 48pt

ACCIDENZ-GROTESK Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz 0123456789 2 Akzidenz Grotesk wydany przez angielską odlewnię Berthold w Berlinie. 20pt

3 Połączenie Walbauma i Akzidenz Grotesk

a 13

Johnston Sans

Regular

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz 0123456789

Joanna Gill Sans Regular Regular

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg gG fF eE dD cC bB aA Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn nN mM lL kK jJ iI hH Oo Pp Rr Ss Tt Uu uU tT sS rR pP oO Ww Xx Yy Zz zZ yY xX wW 0123456789 9876543210

Akzidenz Grotesk Italic

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz 0123456789

Jednak te klasyczne kroje pisma nie były dobrymi przykładami, na których można by oprzeć sans serif. Można jedynie powiedzieć, że połączenie tych dwóch krojów pisma w tekście dałoby nam akceptowalną kombinację. Natomiast w 1916 roku, dokładnie sto lat po opublikowaniu pierwszej wersji bezszeryfowej, angielski mistrz kaligrafii Edward Johnston zaprojektował krój pisma dla londyńskiego metra. Kapitaliki Johnstona Sansa były wyraźnie opar‑ te na Caslon Old Face, ale małe litery były wynikiem umiejętności

kaligraficznych angielskiego projektanta. W tym momencie po raz pierwszy czcionka nie była oparta na istniejącym kroju szeryfowym, ale na piśmie odręcznym napisanym piórem o szerokiej końcówce.

Eric Gill, angielski projektant krojów pisma rozpoczął swoją karierę od wycinania liter na kamieniu.Kie‑ dy zaczął projektować czcionki dru‑ karskie, wiedział na pamięć, jak powinien wyglądać krój szeryfowy. Zaprojektował Gill Sans w 1928 roku i chociaż jest to bezszeryfowy krój, autor wykorzystał swoje doświadczenie wycinacza liter. Chociaż może w tym momencie, nie zdawał sobie z tego sprawy, ale oparł Gill Sans na bazie czcionek szeryfowych. Mieszanie tego kroju z jego szeryfową Joanną (1930) daje w rezultacie

harmonijną typograficzną stronę. Gdyby Eric Gill zaprojektował te dwie czcionki jako jedną rodzinę, byłby w tym momencie pierwszą osobą w historii, która dokonała tego przedsięwzięcia.

Wartym wyróżnienia krojem Sans jest również Univers Adriana Frutigera zaprojektowany w 1954 roku. Ze wszystkich imitacji Akzindenz Grotesk miał jedną mocną cechę, która wtedy była nowością w projektowaniu krojów. Mianowicie składał się z niemal naukowego systemu 21 grubości i szerokości, które można było idealnie mieszać. Była to wysublimowana odpowiedź na dżunglę różnych bezszeryfowych krojów, którym brakowało jasnego systemu odmian. Univers został całkowicie przeprojektowany w 1997 roku

do ponad 60 wersji. Niestety nie jest to poprawa, obecnie jest zbyt wiele zbędnych wersji, są zbyt ciasne, a ursywa, która była już dość pochylona (12°), została nachylona do oszałamiających 15,5°. Przeprojektowanie starego odnoszącego sukces kroju pisma jest czymś, o czym projektant kroju może nigdy nie powinien myśleć.

a 15

PROJEKTOWANIE I MIESZANIE SERIF I SANS

Doszliśmy do momentu, w którym przedstawię wam zdanie Martina, jak powinny być mieszane serify z sansem. Pierwszym aspektem według Majoora jest pochodzenie obu rodzajów krojów z tego samego szkieletu. Brzmi to prosto: bierzemy krój szeryfowy, odcinamy jego urocze szeryfy, zmniejszamy mu kontrast i tym oto sposobem uzyskujemy font bezszeryfowy. Ale oczywiście jest w tym coś więcej. Pierwszą świadomą próbę zaprojektowania sansu opartego na kroju szeryfowym podjął holenderski projektant krojów Jan van Krimpen. Na początku lat 30. Zaprojektował Romulus i Romulus Sans, które były częścią dużej rodziny. Nałożenie szeryfa na sans pokazuje, jak Krimpen oparł na sobie ich budowe. Romulus Sans został pocięty na cztery odmiany, ale niestety pozostał w fazie eksperymentalnej i nigdy nie został wydany.

a 17

Italic Bold Regular Regular Bold Italic

Aa Aa Aa Aa Aa Aa

Scala Italic Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Scala Bold Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Scala Regular Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Scala Sans Regular Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Scala Sans Bold Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Scala Sans Italic

19 Nn Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

FF SC FF SC FF SC FF SC

CALA CALA CALA CALA a 21

DWA KROJE JEDNA ZASADA FORMY

Martin Majoor zaczął projektować Scalę w 1987 roku. W tym czasie był jednym z dwóch projektantów graficznych w Vredenburg Music Center w Utrechcie, dużej sali koncertowej, w której odbyło się więcej koncertów niż w jakiejkolwiek innej sali w Holandii. Pracowali w tym roku nad jednym z pierwszych modeli Apple Macintosh, używając programu PageMarker 1.0, mieli wtedy do wybory tylko 16 krojów pisma. Aby skutecznie zaprojektować programy koncertów, broszury oraz plakaty projektanci potrzebowali małych liczb oraz ligatur. Potrzebne to było do zróżnicowania informacji, które musieli zawrzeć w swoich projektach – kompozytorzy, tytuły, orkiestry, soliści, godziny, daty oraz miejsca. Świadomy powstałego problemu Jan WIllem den Hartog, szef studia graficznego, poprosił Martina Majoora o zaprojektowanie kroju pisma specjalnie dla Vredenburga. W rezultacie powstała Scala, nazwa‑ na na cześć Teatro alla Scala, sali koncertowej w Mediolanie. Pierw-

sze użycie fontu miało miejsce w 1990 roku dla „Vredenburg Utrecht Maandagenda” (miesięcznika). Rok później Scala została wy‑ dana przez FontShop jako FF Scala.' Na zasadę formy tego kroju pisma niewątpliwie wpłynęły humanisty czne kroje pisma, takie jak Bembo oraz kroje francuskiego typografa Piere’a Simona Fourniera z połowy XVIII wieku. Martin Majoor chciał, aby Scala miała nisko kontrast i mo‑ cne szeryfy, ponieważ zauważył, że większość krojów PostScript jest zbyt cienka. Kursywę autor oparł na dziełach szesnastowiecznych włoskich mistrzów pisarstwa, takichjak Arrighi, ale szczegóły w dużej mierze były związane z rzymską typografią. Scala Sans dosłownie wywodzi się od Scali. Używając czarnego markera oraz płynu korekcyjnego Majoor zmienił znaki szeryfowe na bezszeryfowe. W rezultacie ten bezszeryfowy krój nabrał „humanistycznego” wyglądu. Do tego cza‑ su rzadko widywano to w sans serifach, jedynymi godnymi uwagi wyjątkami były londyńskie kroje: Gill Sans, Romulus Sans oraz Syntax²

ƒ a 23

Italic Bold Regular Regular Bold Italic

Aa Aa Aa Aa Aa Aa

Nexus Serif Italic

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Nexus Serif Bold Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Nexus Serif Regular

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Nexus Sans Regular Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Nexus Sans Bold Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

Nexus Sans Italic

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm 25 Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ww Xx Yy Zz

FF NE FF NE FF NE FF NE

EXUS EXUS EXUS EXUS a 27

SERIF-SANS-MIX ZASADA FORMY

W czasie projektowania Scali mot‑ tem Majoora było “Dwa kroje, jedna zasada formy”: wersja szeryfowa i bezszeryfowa miały pochodzić z tego samego źródła. Jego początkowa fiolozfia została zmieniona przy Nexusie na Trzy kroje, jedna zasada formy. Nazwał to Zasadą Nexusa, gdzie sama nazwa fontu w języku łacińskim oznacza połączenie. Od 2002 do 2004 roku Martin Majoor zaprojektował rodzinę trzech fontów w tym serif, sans oraz slab serif. Autor nadal uważa, że najpierw powinien być szeryf, później bezszeryf, a na końcu na bazie obu odmian powinna powstać płyta szeryfowa. Dodanie przez Majoora słowa Mix w nazwie Nexus Mix jest wynikiem jego pomysłu, że płyty szeryfowe są właśnie mieszanką dwóch poprzednich odmian. Nexus zaczynał jako alternatywa Serii z krótszymi wzniesieniami i spadkami, ale projekt szybko stał się własnym fontem z dodatkowymi zmianami w proporcjach i szczegółach, w tym przeryowa‑ ną kursywą. W rezultacie powstał krój pisma podobny do Scali z dodatkowymi funkcjami, takimi jak kapitaliki we wszystkich gramaturach, cztery różne rodzaje cyfr, ligatur itp.

Nexus Serif

Nexus Sans

Nexus Mix

© 2022 TYPO-GRACZE Łączenie (nie)perfekcyjne. Martin Majoor. Wydane przez Instytut Sztuk Plastycznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Koncepcja publikacji Magdalena Pachucy pachucymagdalena@gmail.com Projekt graficzny, skład i przygotowanie do druku Magdalena Pachucy Redakcja i korekta Grzegorz Izdebski Wydrukowano na papierze Munken Lynx Rough 100g/m2 Złożono krojami Joanna oraz Gill Sans

_________________________________________________________________________________ Projekt zrealizowano w ramach przedmiotu „Projektowanie publikacji” w Instytucie Sztuk Plastycznych w Cieszynie pod kierunkiem mgr. Grzegorza Izdebskiego. Dobór tekstów z dziedziny projektowania graficznego, typografii oraz literatury stanowi subiektywny wybór autora publikacji. Autor publikacji nie posiada żadnych praw własnościowych ani majątkowych względem fragmentów tekstów i fotografii jednocześnie oświadcza się, że zebrane materiały zostały użyte wyłącznie w celach dydaktycznych bez zamiaru do dalszego rozpowszechniania w celach zarobkowych. | www.us.edu.pl