©2020 TYPO-GRACZE. Paul Renner. Twórca nowej ery

PAUL RENNER Twรณrca nowej ery. The designer of a new era.

Wychowanie, nauka i praca, twórczość, poglądy

3 - 12

Early life, education and career, artistic legacy, views

Fututra - początki, opis, przykłady użycia

13 - 24

Futura - the beginning, description, examples of use

Słowniczek pojęć Bibliografia

25 - 28

Vocabulary Bibliography

Wychowanie Nauka i praca

Paul Friedrich August Renner urodził się 9 września 1878 roku w Wernigerode, które w tamtym czasie znajdowało się na terenie Prus. Był jednym z pięciu synów, a jego ojciec był teologiem ewangelickim. Według innych członków rodziny, wychowanie, które otrzymał Renner pozostawiło go z silnym chrześcijańskim kodeksem moralnym, zarówno w życiu prywatnym jak i w pracy. Cechował się on poczuciem obowiązku i odpowiedzialności oraz typowo niemieckim szacunkiem do władzy. Był również nieufny w stosunku do sztuki abstrakcyjnej i nie przepadał za wieloma formami nowoczesnej wtedy kultury – takimi jak jazz, kino czy taniec. Z drugiej jednak strony podziwiał on funkcjonalistyczne tendencje modernizmu. Zmarł w Hödingen, również w Niemczech, w 1956 roku.

Renner uczęszczał do Gimnazjum – szkoły średniej, gdzie uczył się przedmiotów humanistycznych. Dziewięć lat nauki Greki i Łaciny były dla ówczesnych uczniów przepustką do edukacji wyższej. Renner zdecydował się na studia artystyczne. W Berlinie, Monachium oraz Karlsruhe studiował architekturę i malarstwo, ostatecznie kończąc swoje kształcenie w 1900 roku. Renner po raz pierwszy osiedlił się w Monachium na przełomie wieków jako młody malarz i pozostał tam przez większość swojego życia. W latach 1907–1917 zajmował się produkcją oraz prezentacją produktów w firmie Georg Müller Verlag. W 1911 roku został współzałożycielem prywatnej szkoły rysunku, zaś w latach 1925–1926 kierował Katedrą Sztuki Użytkowej i Typografii na Akademii Sztuk Pięknych w Karlsruhe. W roku 1926 został dyrektorem monachijskiej zawodowej szkoły graficznej, a od 1927 roku prowadził w tym samym mieście szkołę druku.

Early life Education and career

Paul Friedrich August Renner was born on August 9, 1878 in Wernigerode in the Harz region which at that time fell within the kingdom of Prussia. Paul Renner was one of five sons and his father was an evangelical theologian. According to other family members, his upbringing as the son of a priest left him with a strict Christian ethic, in thought and work. He was brought up to have a very German sense of leadership, of duty and responsibility. He was suspicious of abstract art and disliked many forms of modern culture, such as jazz, cinema, and dancing. But equally, he admired the functionalist strain in modernism. He died in Hödingen, Germany, in 1956.

Renner attended a Gymnasium, a secondary school where one studied the humanities. Nine years of studying Greek and Latin provided students with a ticket to higher education. Renner chose to study art. He attended academies in Berlin, Munich and Karlsruhe where he studied architecture and painting and finally completed his training in 1900. Renner had first settled in Munich at the turn of the century as a young painter and remained there for most of his life. In the years 1907–1917 he worked at Georg Müller Verlag company, working on products presentations and manufacturing. In the 1911 he became a co-founder of a private drawing school and in the years 1925–1926 was a principal of a Faculty of Applied Arts at Academy of Fine Arts in Karlsruhe. In 1926 he became a director of Vocational Graphic School in Munich and from 1927 onwards was running a printing school in the same city.

Twórczość

Renner był wybitnym członkiem Deutscher Werkbund (Niemieckiego Związku Twórczego). Od roku 1908 obszernie pisał na temat typografii i designu. Heinz Haushofer, zięć Rennera, skomentował jego pracę tak: „Dzień, w którym nic nie zrobił, a przynajmniej nie przeczytał czegoś ważnego, był dla niego dniem kompletnie straconym”. Od 1934 r. pracował jako malarz, a także pisał na temat liternictwa, grafiki oraz koloru. Pomimo, że nie był oficjalnym członkiem Bauhausu, mocno popierał wszystkie jego założenia i cele. W pracach typograficznych starał się łączyć kroje gotyckie z antykwowymi. W dwóch ważnych dziełach – „Typographie als Kunst” (Typografia jako sztuka) oraz „Die Kunst der Typographie” (Sztuka typografii) – zaprezentował szereg zasad i wytycznych dla prawidłowego projektowania książek. Jego najsłynniejszym krójem jest Futura, lecz oprócz niej i jej odmian, Renner zaprojektował również fonty takie jak Plak (1928), Ballade (1937) czy Renner Antiqua (1939).

Artistic legacy

Renner was a prominent member of the Deutscher Werkbund (German Work Federation). From 1908 onwards, he wrote extensively about typography and design. Heinz Haushofer, Renner’s son-in-law, commented: „ A day when he did nothing, at least read nothing serious, was for him a day sadly lost.” He worked as a painter and wrote about lettering, graphics and color. Although he was not directly affiliated with Bauhaus movement, he strongly supported its principles and aims. In his typhography work he attempted to fuse the Gothic and Roman typefaces. In his two major books „Typographie als Kunst” (Typography as art) and „Die Kunst der Typographie” (The art of typography) Renner presented a set of guidelines for good book design. Renner is best known for designing Futura typeface, but in addiction to that, he also designed typefaces such as Plak (1928), Ballade (1937) or Renner Antiqua (1939).

A day when he did nothing, at least read nothing serious, was for him a day sadly lost.

Poglądy

Jeszcze przed rokiem 1933 Renner jasno wyrażał swój sprzeciw wobec nazizmu, co uwidoczniło się w jego broszurze „Kulturbolschewismus” (Bolszewizm kulturowy). Ponieważ miał problemy ze znalezieniem wydawcy w Niemczech, została ona wydana w w Szwajcarii. Wpradzie w 1933 roku zaprojektował niemieckie stoisko w mediolańskim muzem Tiennale i zdobył za nie nagrodę Grand Prix, lecz jeszcze w tym samym roku został aresztowany i pozbawiony prawa wykonywania zawodu nauczyciela. Renner chciał wpłynąć na kulturę poprzez projektowanie, pisanie i nauczanie. Pragnął wykorzystać swoje umiejętności do tworzenia nowego świata – zarówno materialnego jak i duchowego. Renner spędził większość swojego życia starając się wprowadzić wysokie standardy estetyczne i kulturowe do rzeczy użytkowych takich jak kroje pisma czy projekty książek. Opierał się podziałowi politycznemu w Republice Weimarskiej – próbował wybrać i połączyć najrozsądniejsze

założenia z obu stron – zarówno z prawicy jak i lewicy. Renner zawsze dużo czytał i był zaznajomiony z pracami wielkich niemieckich filozofów, takich jak Kant, Goethe, Schiller i Nietzsche. Był on przyjacielem innego niemieckiego typografa, Jana Tschicholda, z którym prowadził liczne dyskusje na tematy artystyczne i ideologiczne. Napięcie panujące między tradycją, a modernizmem było kluczowym motywem dwóch debat XX wieku toczących się w niemieckim designie. Pierwsza dotyczyła stylu w typografii. Kraje niemieckojęzyczne aż do połowy XX wieku używały krojów gotyckich co stanowiło wyjątek pośród reszty świata. Kroje te były typowymi krojami dla kulury narodu niemieckiego. Relatywne zalety pisma gotyckiego i antykwy w ówczesnych Niemczech były przedmiotem wielu dyskusji, a Renner miał w tym temacie silne poglądy, któe uwidoczniły się w jego projekcie Futury.

Views

Even before 1932, Renner made his opposition to the Nazis very clear, notably in his pamphlet “Kulturbolschewismus” (Cultural Bolshevism). He was arrested and dismissed from his post in Munich in 1933, and subsequently went into a period of internal exile. Renner sought to influence culture by designing, writing and teaching. He wanted to use his aesthetic and intellectual skills to help in shaping the new life in both its material and spiritual forms. Instead of earning a living by easel painting, Renner spent most of his life in applied art, trying to bring high cultural standards to material objects for use – typefaces and books. On this matter, he preached to his students a recommendation from Goethe: “we should direct our view outwards, away from ourselves, into the world, not into the distance, but onto those things that are neat, within a hand’s reach.” He resisted the polarization of political ideologies in Weimar Germany, and tried to select the most reasonable elements from both right and left.

Renner always read widely, and was acquainted with the works of the great figures in German philosophy and literature (Kant, Goethe, Schiller, and Nietzsche). He was a friend of the German typographer Jan Tschichold and a key participant in the heated ideological and artistic debates of that time. A tension between tradition and modernity was integral to two twentieth-century debates in German design. The first was the question of style in typography; German-speaking countries were unique in still using gothic letterforms during the first half of the twentieth century. Gothic type became enmeshed in nostalgic notions of German culture during the protracted conservative reaction that crystallized radically with Hitler’s accession to power. The relative virtues of gothic and roman type in a German context were the subject of much discussion during this time, and Renner had strong views on this matter, which became apparent in the Futura design.

We should direct our view outwards, away from ourselves, into the world, not into the distance, but onto those things that are neat, within a handâ&#x20AC;&#x2122;s reach.

Druga, większa debata, zwana Streit um die Technik (debata o technologii) była dyskusją między konerwatystami, a modernistami niemieckimi. Renner i inni członkowie Deutscher Werkbund (jako główna organizacjąa chcącą zreformować niemiecki design) byli w pełni zaangażowani w Streit um die Technik. Renner miał bardziej konserwatywne poglądy w tej debacie, ale jego myślenie zmieniło się w połowie lat 20. W tym czasie próbował stworzyć styl, który pasowałby ówczesnym Niemcom. W tamtym czasie w Europie środkowej, technologia zaczęła zmieniać media rozrywki i komunikacji – kina, radiowe stacje nadawcze oraz nagrywanie dźwięku należały do pierwszej fazy tych zmian. W 1926 roku Logie Baird zademonstrował pierwszy telewizor. Wyglądało na to, że nauka zaczęła wkradać się w każdą dziedzinę życia. Renner obserwował dokonujący się na jego oczach postęp, jednak nigdy nie zapomniał o starych wartościach kultury humanistycznej w której dorastał.

The more widespread debate was the Streit um die Technik (the debate on technology), a dispute between conservative and modernizing elements in German society. Renner and his fellow members of the Deutscher Werkbund (the principal organization seeking to reform German design) were fully engaged in the Streit um die Technik. Renner tended towards the conservative side in this debate, but his thinking shifted in the mid 1920s. During this period Renner attempted to resolve a style that suited Germany. At this time in central Europe, technology had begun to transform the media of entertainment and communication: cinema, public radio broadcasting, and sound recording were in their first phases of development. Logie Baird would demonstrate the first television in 1926. It seemed that science had begun to conquer the darkest corners of life.Renner observed the technological progress, however, he was reluctant to forget all the old values of the humanist culture in which he had grown up in.

W latach 20. i 30. XX wieku najpopularniejszym krojem pisma w Niemczech była Fraktura, zwana też pismem gotyckim. Temat ważności krojów gotyckich w niemieckiej kulturze, na początku XX wieku stał się sprawą polityczną. Pierwsze trzy dekady były okresem wielkich politycznych i ekonomicznych przemian w Niemczech, co w konsekwencji doprowadziło do prób zdefiniowania tożsamości kulturowej tego kraju. Renner całkowicie zaprzeczał, jakoby gotyk miał być niezbędnym elementem tożsamości nowoczesnych Niemiec i namawiał do jego porzucenia. Sądził on, że jest to font przestarzały i niesprawdzający się, dlatego też w odpowiedzi zaprojektował futurę, która miała być nowoczesnym fontem przyszłości, alternatywnym rozwiązaniem wyboru między pismem gotyckim a antykwą.

Początki

The beginning

The Fraktur was the most popular typeface in Germany in the 1920s and 1930s. The debate concerning the importance of gothic letterforms in German culture, which had been present in learned circles for some centuries, became a political issue in the early twentieth century. The first three decades of the century were a period of great political and economic change in Germany, which was redefining its role on the world stage; consequently, there was also a domestic struggle to define the German cultural identity, of which many believed Deutsche Schrift to be an integral part. Renner certainly denied that gothic was essential to modern Germany, he openly called for the abolition of fraktur. In some respects, Futura can be seen to reflect his views on the appropriate style for letterforms designed in Germany – an alternative solution to the choice of gothic or roman.

F Futura była okazjonalnie używana przez Nazistów, jako, że sprawdzała się np. w opisywaniu wykresów czy map, lecz nie byli oni skłonni do całkowitego zaniechania używania Fraktury. Ich myślenie zmieniło się dopiero w roku 1941, kiedy to uznali, że używany przez nich dotychczas grotesk jest jednak w stylu Żydowskim. Przekonali się, że potrzebują nowego fontu jednak do tego czasu Futura zyskała już popularność na świecie i stała się fontem międzynarodowym, co ocaliło ją przed staniem się fontem utożsamianym z Nazizmem. Pierwsze szkice dla kroju Futura Renner stworzył latem 1924 roku. Nad jej projektem pracował przez kolejne dwa lata. W 1927 roku została wypuszczona na rynek przez Bauer Type Foundry z Frankfurtu. W procesie przeniesienia wstępnych rysunków Rennera na metalową czcionkę, projektanci Bauer dokonali kilku poprawek, które zbliżyły oryginalną koncepcję Futury do bardziej tradycyjnego liternictwa.Futura była mocno

reklamowana przez Bauer i ich amarykańską filię dystrybucyjną. „Futura” znaczy po łacinie „przyszłość” i z takim odniesieniem była też promowana. Używano niemieckiego sloganu „die Schrift unserer Zeit”(font naszej ery), w angielskim zaś „the typeface of today and tomorrow” (font dzisiaj i jutra). Do teraz font ten cieszy się dużą popularnością. Futura Black została dodana później i wyglądem znacznie odstaje od reszty rodziny fontu, zaś Futura Extra Bold została dodana i zaprojektowana przez Edwina W. Shaar’a w 1952 roku. Oryginalne szkice Futury można obecnie zobaczyć w Fundición Tipográfica Neufville w Barcelonie.

Futura was ocassionally used by Nazis in captions to explain texts and graphs in illustrations, as it was more legible, but they were reluctant to give up Fractur completly. In 1941, Nazi Germany turned the policy and prohibited the use of fractut as „Jewish style”. They have found out that they need a new typeface, but by then Futura became popular all over the world and was established as an international font. That might have save it from becoming a Nazi typeface. Renner made the first drawings for the typeface that became Futura in the summer of 1924. He worked on the design for the next two years, Futura was released commercially in 1927 by the Bauer Type Foundry in Frankfurt, Germany. In the process of bringing Renner’s initial drawings to metal type, the Bauer designers made adjustments that brought his original concepts for Futura closer in line with traditional typographic letterforms. Futura was extensively marketed by Bauer and its American distribution arm. Futura” means „future” in Latin, and it was sold with the touch

of „the font of our era” (from German slogan „die Schrift unserer Zeit”) and in English „the typeface of today and tomorrow”. It has remained popular since. Futura Black was added later, and it’s quite distinct from the rest of the family, it closely resembles a stencil type. The Intertype Futura Extra Bold was designed by Edwin W. Shaar in 1952, and the Futura Extra Bold Italic was added in 1955 by Edwin W. Shaar and Tommy Thompson. Paul Renner’s original drawings for Futura are now on display at Fundición Tipográfica Neufville, Barcelona.

Opis

„Forma wynika z funkcji” to kluczowe hasło, które odzwierciedlało kształt i charakter prostych, funkcjonalnych liter Futury. Jest to krój bezszeryfowy, charakteryzujący się skutecznością i bezpośredniością przekazu, a także minimalizmem. Wywodzi się on z prostych form geometrycznych, a niemal wszystkie kreski mają równą grubość, co skutkuje niskim kontrastem kroju. Ponadto próżno tu szukać zbędnych ozdobników. Futura powstała na zlecenie giserni Bauer i od razu została zaprojektowana w sześciu grubościach. Rodzina kroju zaproponowana przez Rennera okazała się dla projektantów dobrym narzędziem typograficznym i często wybierana była przy składaniu tekstów i kompozycji. W reklamie do dzisiaj użwa się połączenia Futury Light z Futurą Extra Bold ze względu na elegancki styl i wizualną moc przekazu.

Description

Paul Renner’s work is a good example of how form follows function. Every mark Renner made, he had a reason for making it, not making any arbitrary marks or decisions just because of the style during the 19th and 20th century. Futura is a geometric sans-serif typeface and has an appearance of efficiency and forwardness. It is based on geometric shapes, especially the circle, similar in spirit to the Bauhaus design style of the period. It is based on strokes of near-even weight, which are low in contrast. Initially, Futura was issued by the Bauer Foundry in six weights, a condensed version in three weights, and an Inline. Renner’s typeface family provided the right typographical tool for the professional designer and it became a popular choice for text and display composition. Even today, advertising typographers often use the combination of Futura Light/Book and Futura Extra Bold because of the design’s stylish elegance and commanding visual power.

Futura SC Light Futura Light Oblique Futura Light Futura Cond Light Oblique Futura SC Book Futura Book Oblique Futura Book Futura Stencil D Medium Futura Cond Book Futura DC D Book Futura SC Demi Futura Heavy Futura Cond Bold Futura Bold Condensed Futura Cond Extra Bold Oblique Futura Black Futura Extra Bold Futura Shadowed D Extra Bold

mro swollo noitcnu

form follows function

Przykłady użycia

Futura wciąż jest jednym z najczęściej stosowanych fontów bezszeryfowych, często można ją zobaczyć w reklamach i logach korporacyjnych (np. IKEA, Volksvagen, Shell, Hewlett-Packard, RedBull, Avon), a także we wzornictwie tytułów licznych filmów i seriali (American Beauty, Ulica Sezamkowa, Grawitacja, Zagubieni czy V jak Vendetta). Była ulubionym krojem słynnego reżysera Stanleya Kubricka oraz Wesa Andersona. Futura jest także fontem użytym przez NASA i widnieje m.in. na tabliczce pozostawionej na Księżycu przez załogę Apollo 11, a także na wszelkich instrukcjach obsługi, które znajdowały się za pokładzie, co czyni z niego pierwszy font, który znalazł się na księżycu.

Examples of use

Futura remains an important typeface family and is used on a daily basis for print and digital purposes as both a headline and body font. The font is also used extensively in advertisements and logos (such as IKEA, Volksvagen, Shell, Hewlett-Packard, RedBull, Avon). Futura has been used extensively in film, video and various TV shows (American Beauty, Sesame Street, Gravity, Lost or V for Vendetta). Wes Anderson is fond of the font and used it in some of his films. Futura was also Stanley Kubrickâ&#x20AC;&#x2122;s favorite typeface. Futura was also chosen by NASA and used on the commemorative plaque left on the Moon by the Apollo 11 crew as well as manuals located on the spaceship. This makes it the first font that made it to space.

Futura i korekta optyczna

W literach o formie opartej na kształcie koła (lub owalu) oraz na kształcie trójkąta zachodzi konieczność korekty optycznej, dotyczącej m.in. wysokości liter. Bez korekty optycznej wysokości tych liter, sprawiałyby one wrażenie niższych od liter opartych na kształcie prostokąta. Poniżej znajdują się dwa prostokąty o tej samej grubości i długości, z których jeden ustawiony jest w pionie, a drugi w poziomie. Prostokąt poziomy sprawia wrażenie grubszego od prostokąta pionowego. W kroju jednoelementowym, aby skorygować to złudzenie należy zmniejszyć grubość elementu poziomego. W każdej parze majuskuł L, pokazanych na rysunku, lewa litera jest majuskułą L odmiany półgrubej kroju Futura (FuturaMd), zmodyfikowaną w taki sposób, że element pionowy i poziomy mają tę samą grubość. Prawa litera L każdej pary jest oryginalną majuskułą L odmiany półgrubej kroju Futura (FuturaMd), posiadającą korektę optyczną grubości elementu poziomego.

Futura and the optical correction

In the letters based on geometric shapes of circle (or oval) and triangle, there is a need for an optical correction. It applies to the letters high, for examle. Without the high correction, the letters would seem shorter than the letters based on a rectangular shape. Down below, there are two rectangulars with the same thickness and lenght – one is positioned vertically and the other one horizontally. The horizontal rectangle seems thicker than the vertical one. To correct this illlusion in a monoline typefaces we have to decrease the thickness of the horizontal element. In the pair of capital leters L, presented on the right side, the left L is a modified version of the Futura Md letter. It’s been made in a way that both elements – horizontal and vertical - have the same weight. The right letter of the pair is an original capital L from the Futura Md version, with the optical correction of the horizontal element.

Z OA

Słowniczek

Bauhaus – uczelnia artystyczna, powstała w 1919 roku w Weimarze. Jej podstawowym celem było wypracowanie prostych, rzeczowych i funkcjonalnych form architektonicznych, opartych na znajomości współczesnych materiałów budowlanych i rozwiązań konstrukcyjnych, gwarantujących estetyczną i techniczną jedność dzieła. Deutscher Werkbund (Niemiecki Związek Twórczy) – organizacja skupiająca architektów, artystów i inżynierów związanych z budownictwem, założona w 1907 w odpowiedzi na pomysł Hermanna Muthesiusa. Działalność Werkbundu miała znaczący wpływ na rozwój idei architektury modernistycznej w Niemczech i krajach ościennych. Jan Tschichold – typograf, twórca krojów pisma, projektant książek, nauczyciel, pisarz. W środowiskach typograficznych uznany za jednego z największych typografów XX w. Forma wynika z funkcji jest zasadą związaną z architekturą końca XIX i początku XX wieku oraz ogólnie wzornictwem przemysłowym i oznacza, że kształt budynku lub obiektu powinien przede wszystkim odnosić się do jego zamierzonej funkcji lub celu. Apollo 11 – misja kosmiczna, której głównym celem było pierwsze lądowanie człowieka na Księżycu. Lądowanie nastąpiło 20 lipca 1969 roku. Lot Apollo 11 był elementem szerszego programu Apollo. Fraktura – ręczny, kaligrafowany alfabet łaciński, będący jedną z wersji pisma gotyckiego. Czasem zwany też alfabetem niemieckim ze względu na stosowanie go głównie w krajach niemieckojęzycznych, gdzie był najpopularniejszym pismem drukowanym w okresie od XVI w. do początku XX w.

Vocabulary

Bauhaus – a German art school operational from 1919 to 1933 that combined crafts and the fine arts.The school became famous for its approach to design, which attempted to unify the principles of mass production with individual artistic vision and strove to combine aesthetics with everyday function The Deutscher Werkbund (German Association of Craftsmen) – is a German association of artists, architects, designers, and industrialists, established in 1907. The Werkbund became an important element in the development of modern architecture and industrial design, particularly in the later creation of the Bauhaus school of design. Its initial purpose was to establish a partnership of product manufacturers with design professionals to improve the competitiveness of German companies in global markets. Jan Tschichold – was a calligrapher, typographer and book designer. He played a significant role in the development of graphic design in the 20th century Form follows function is a principle associated with late 19th and early 20th century architecture and industrial design in general, and it means the shape of a building or object should primarily relate to its intended function or purpose. Apollo 11 – was the spaceflight that first landed humans on the Moon. Commander Neil Armstrong and lunar module pilot Buzz Aldrin formed the American crew that landed the Apollo Lunar Module Eagle on July 20, 1969 Fraktura – is a calligraphic hand of the Latin alphabet and any of several blackletter typefaces derived from this hand. The blackletter lines are broken up. That is, their forms contain many angles when compared to the smooth curves of the Antiqua (common) typefaces. It is sometimes called the „German alphabet”.

bibliografia Paul Renner and Futura: The Effects of Culture, Technology, and Social Continuity on the Design of Type for Printing, Charles C. Leonard The Art of Typography, Paul Renner Futura: History and Influence of Paul Renner's Typeface - paperbackdesign.com Obrazy Paula Rennera znajdziesz na artnet.com You can find Paul Rennerâ&#x20AC;&#x2122;s paintings on artnet.com

Wydane przez / published by Instytut Sztuk Plastycznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Koncepcja publikacji / book concept Monika Byrtek r12.mbyrtek@gmail.com Projekt graficzny, skład i przygotowanie do druku / graphic design and typesetting Monika Byrtek Redakcja i korekta / editing and proofreading Grzegorz Izdebski Tłumaczenie na język ang / translation into english Monika Byrtek Wydrukowano na papierze / printed on Munken Lynx Rough 100g/m2 Złożono krojami / typeface in use Futura Book, Futura Medium, Futura SC Demi

Projekt zrealizowano w ramach przedmiotu „Projektowanie publikacji” w Instytucie Sztuk Plastycznych w Cieszynie pod kierunkiem mgr. Grzegorza Izdebskiego. Dobór tekstów z dziedziny projektowania graficznego, typografi oraz literatury stanowi subiektywny wybór autora publikacji. Autor publikacji nie posiada żadnych praw własnościowych ani majątkowych względem fragmentów tekstów i fotografii jednocześnie oświadcza się, że zebrane materiały zostały użyte wyłącznie w celach dydaktycznych bez zamiaru do dalszego rozpowszechniania w celach zarobkowych.

| www.us.edu.pl