Is onze huidige maatschappij ziekmakend?

Tekst: Els Ceyssens – Illustratie: evedesign.be

Het is zeker niet de bedoeling om met pessimisme naar de

wereld te kijken. Maar rondom mij zie ik dat heel wat men-

sen kampen met een burn-out, een depressie of een an-

dere psychische kwetsbaarheid ontwikkelen. De vraag rijst

dan of het ritme waarop we leven niet te snel is. Waarom

haken steeds meer mensen af? Moeten we niet terug naar

de essentie van het leven en eenvoudiger gaan leven?

Zoals psychiater Dirk De Wachter stelt “is onze maatschappij gericht op snelheid, perfectie en verbetering.” De laatste decennia is ons leven drastisch veranderd. Dankzij vernuftige technische uitvindingen, de digitalisering, sociale media,… werd ons bestaan voorgoed anders.

De kloof tussen “arm en rijk” wordt alsmaar groter. Een groot deel van de mensen wil steeds meer luxe vergaren met het gevaar voor onverschilligheid en tenslotte eenzaamheid. Want die lonkt om de hoek als mensen egocentrischer worden en zich daardoor minder verbonden voelen met anderen. Bovendien leven we in een prestatiemaatschappij. Onze snel veranderende maatschappij heeft een invloed op elk van ons. Toen twee jaar geleden de coronacrisis begon, kregen nog een pak meer mensen last van psychische problemen. We werden hierdoor nog meer noodgedwongen op onszelf teruggeworpen en mensen zijn nu eenmaal sociale wezens…

Paul Verhaeghe, hoogleraar psychodiagnostiek in Gent, beweert dat we ziekte niet los kunnen zien van de maatschappelijke context. Elke maatschappij legt bepaalde normen op. In onze tijd vallen steeds meer mensen uit de boot omdat ze de snelheid van het leven en de grote prestatiedruk niet aankunnen. Gelukkig hebben sommige werkgevers meer aandacht voor het welbevinden en het welzijn van hun werknemers. Reeds van kleine kinderen wordt verwacht dat ze zo hoog mogelijke punten behalen en een bepaald leesniveau moeten bereiken. Is het dan niet logisch dat dit een voedingsbodem wordt voor faalangst? Doorheen onze ontwikkeling van baby tot volwassene leren we ons geleidelijk aan te passen. We worden mensen die zich conformeren zodat we goed kunnen functioneren in onze maatschappij. Er moeten resultaten komen en naargelang daarvan wordt er geoordeeld hoeveel je waard bent. Omdat we zo graag willen slagen, zijn de meesten onder ons voortdurend ons best aan het doen om ons ten koste van alles aan te passen aan alle eisen die de maatschappij oplegt. Velen lopen daarbij vast. Nochtans zijn die druk en de drang naar steeds betere resultaten alleen ontstaan door identificatie met waarden waaraan onze maatschappij belang hecht. Dit biedt echter geen garantie op geluk! Eigenlijk jagen we onszelf in de problemen. Belangrijk is om terug contact te maken met je innerlijk gevoel. De wikkels van de buitenwereld af te gooien en te leven volgens wat jijzelf belangrijk vindt…

Zo komen we ook bij het klimaatprobleem. Misschien moeten we terug meer in evenwicht leven met de natuur? Wie zegt dat het coronavirus niet is ontstaan doordat we geen respect meer hebben voor onze aarde? Ik begrijp de klimaatbetogers die strijden voor strengere klimaatregels. Het is belangrijk om onze samenleving leefbaar te houden op elk gebied!

In de jaren zestig van de vorige eeuw ontstond de antipsychiatrie, een beweging die zich keerde tegen de overdreven medicalisering van de gangbare psychiatrie. Mensen als Szasz en Foucault bekritiseerden de macht van de psychiatrie, het opsluiten in grote inrichtingen en de stigmatisering. Zij gingen er ook van uit dat veel stoornissen ontstonden als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen. De diagnoses die worden gesteld met behulp van het wereldverspreide DSM-handboek van de psychiatrie veranderen doorheen de tijd en zijn dus zeker cultureel bepaald!

We kunnen besluiten dat het misschien zo gek nog niet is om niet steeds in de mallemolen van onze samenleving mee te willen lopen.