Beweging en mentale gezondheid

Over het webinar “Beweging en Mentale Gezondheid: Hoe zit dat nu?”

Tekst: Anneke Krols

Op woensdagavond 8 december kluisterden 35 deelnemers zich achter de laptop

voor een primeur. Het allereerste webinar van UilenSpiegel. Een realisatie in

samenwerking met het fietsteam Trappen Tegen Grenzen. Een zittend webinar om

over beweging te spreken? Jawel. Soms is het nuttig even achterover te leunen en

rustig te ontvangen, om er dan voldoende bezield mee aan de slag te kunnen gaan.

Samen wisten we hoogleraar Inez Myin-Germeys te strikken, die ons wat meer wou

vertellen over de invloed van bewegen op je mentale gezondheid. Inez, die trou-

wens zelf regelmatig op de fiets zit, is onderzoekster in het centrum voor contextu-

ele psychiatrie van de KU Leuven. Zij gaf een overzicht van heel wat wetenschappe-

lijke studies (ook wel een meta-analyse genoemd) waaruit we mogen concluderen

dat bewegen een vooruitgang voor je fysieke gezondheid, en ook écht wel voor je

mentale gezondheid betekent. De beklijvende getuigenissen van enkele teamleden

van Trappen Tegen Grenzen onderstreepten de theorie moeiteloos. Bewegen heeft echter toch een effect op onze mentale toestand!

Mensen met een psychische kwetsbaarheid bewegen minder

Uit de meta-analyse die Inez Myin-Germeys voor ons bracht, wordt duidelijk dat mensen met een psychische kwetsbaarheid (psychosegevoeligheid, depressie, bipolaire stoornis) duidelijk minder actief zijn en meer zittend gedrag vertonen. Meer dan de helft (57% tot 68%) van de geheel onderzochte groep mensen met een vorm van psychische kwetsbaarheid behaalt de aanbevolen wekelijkse hoeveelheid beweging (2,5u) niet.

De oorzaken van minder bewegen zijn velerlei en complex. Maar dat er maatschappelijk té weinig aandacht is voor de fysieke gezondheid van mensen met een psychische kwetsbaarheid zou hier ook wel eens een rol in kunnen spelen.

Verschillende redenen houden mensen met een psychische kwetsbaarheid tegen om (vaker) te bewegen of te sporten. Sociaal-economische factoren, zoals dure abonnementskosten die de drempel naar de sportclub of fitnessclub te hoog maken. Hoge verplaatsingskosten, maar ook een moeilijke bereikbaarheid of toegankelijkheid van sportplaatsen (in de natuur). Een tekort aan sociale steun om dat duwtje in de rug te geven, en vaak het mentaliteitsverschil in de sportsetting zelf bieden niet die noodzakelijke motiverende stimulans. Ook de persoon zelf en zijn/haar ziektebeeld zijn sterk bepalend. De symptomen verbonden aan de psychische kwetsbaarheid kunnen erg belemmerend zijn: initiatiefverlies, moeheid, minder gezond eten, middelengebruik zoals alcohol en drugs. Medicatie innemen kan heel wat lichamelijke veranderingen veroorzaken (zoals gewichtstoename) die niet bepaald motiveren tot beweging.

Er is ook een grote maatschappelijke factor. In heel wat behandelplannen is er té weinig aandacht voor beweging. Meestal wordt dit niet aangereikt als een manier om aan je mentale gezondheid te werken. Ook de aandacht voor de fysieke gezondheid van mensen met psychische problemen is ondermaats. Heel wat onderzoeken tonen een duidelijke kloof in fysieke gezondheid tussen mensen die wel of niet leven met psychische klachten. Zouden we zelfs durven stellen dat dit gaat om een mensenrechtenprobleem?

Een meta-analyse van een hele berg studies over de link tussen beweging en mentale gezondheid toont dat er wel degelijk een positief effect is. Over alle diagnoses heen werd een gelijkaardig effect gevonden: bewegen verbetert depressieve symptomen. Het klopt dus dat je je beter zal voelen na een uurtje wandelen, fietsen, … Met onderstaande afbeelding staven we dit even met wat onderzoeksgegevens.

Deze grafiek toont een meting van iemands positief affect* overheen een aantal uren. De lijn verbindt alle zwarte punten, of de momenten waarop het positief affect gemeten wordt. De pijl toont de tijdsperiode waarop deze persoon aan beweging doet

Het team van Trappen Tegen Grenzen

(sporten). We zien daarna een duidelijke stijging en langer gebalanceerd aanhouden van hogere waarden van positief affect. Een uitgebreidere wetenschappelijke toelichting kan je herbekijken in het webinar.

Naast het bewegen zelf, is vooral het kader waarin je beweegt ook heel doorslaggevend!

Inez Myin-Germeys ging ook op zoek naar onderzoeken van enkele bestaande initiatieven, zoals een studie rond natuurwandelingen in Schotland en een studie van een fietsteam binnen een psychiatrisch centrum in het Verenigd Koninkrijk.

Naast het effect van het bewegen op zich, bleken volgende kenmerken ook een belangrijke bijdrage te leveren: - Je kan samen iets actief doen, en dat met een gelijke status. Je werkt samen om een tocht af te leggen. Je kan geven en nemen. - Je brengt samen tijd in de natuur door, je zit in het HIER en NU. - Je bent met elkaar verbonden zonder dat hierbij de focus op je ziekte of kwetsbaarheid hoeft te liggen. Het samenzijn biedt een veilige haven, iedereen wacht op elkaar, er wordt heel wat humor gebruikt. - Je werkt naar een doel en kan blijven leren: over de natuur, over fietsen, … Je leert je eigen mogelijkheden meer kennen en gebruiken.

Dit alles werd met glans bevestigd in de getuigenissen van de leden van het fietsteam Trappen Tegen Grenzen

tussen al een dik jaar rond als ‘team’ dankzij de nodige steun van haar fietscompagnon, Nathalie De Craecker. Het is een fietsteam volledig samengesteld uit lotgenoten. Maandelijks komen ze meermaals samen om te trainen voor een ultieme ‘Tour de Force’. Deze tour zal zijn, samen de grens van België fietsen (1000 km) in september 2022. Je vindt alle informatie op www.trappentegengrenzen.be. Hun maandelijkse reilen en zeilen kan je volgen via Facebook en Instagram. De activiteiten en uitrusting van dit team (zoals een tenue) worden mogelijk gemaakt dankzij sponsoring via giften. Regelmatig organiseren zij ook een actie of evenement, zoals de samenwerking met UilenSpiegel vzw in de realisatie van dit webinar. De waarden van het team vallen helemaal in lijn met het wetenschappelijke kader dat hierboven beschreven werd én de waarden van UilenSpiegel vzw. We delen graag enkele getuigenissen van de fietsers zelf om dat te tonen.

“Toen ik mijn tweelingbroer verloor door zelfdoding, ging ik door een zeer zware periode. Enkele jaren later heeft Trappen Tegen Grenzen me opnieuw de smaak van het bewegen en fietsen gegeven. Het betekent voor mij samen onze grenzen verleggen, waarbij we elkaar ondersteunen, schouderklopjes geven, een luisterend oor en warmte delen. Een groepsgevoel waarbij we niemand achterlaten en zorgen voor elkaar vanzelfsprekend is.” Stijn Detem-

merman

“Wat een positieve ervaring dat binnen ons team niets moet. Wie graag praat, ok, geen probleem, wie zich liever meer in stilte beweegt, ook geen probleem. Door dit gegeven voel je je echt thuis in de groep. Voor mij is dat niet vanzelfsprekend hoor! … Het is hier geen competitie. Ieder wacht op ieder. We treden naar voor als ploeg. Wat een verademing in een maatschappij waar het toch vooral ieder voor zich is.” Elias De

Baere

“Het was een zoektocht om mijn broer terug te laten geloven in zichzelf en zijn persoonlijke groei te bevorderen. Ik heb alles geprobeerd wat in mijn mogelijkheden lag maar was toch niet tevreden over wat we bereikt hadden. Ik moet ook toegeven dat het soms zwaar was om hem te kunnen blijven begrijpen. Ik had nog nooit van je project gehoord, maar mijn broer was onmiddellijk enorm enthousiast. De metamorfose die mijn broer de laatste maanden doorgaat dankzij jouw project is FENOMENAAL. Ik wil je uit de grond van mijn hart bedanken. Niemand had mij een mooier cadeau kunnen schenken en aan mijn broer al helemaal niet. DANK U DANK U!” Broer van een teamlid van TTG

Je kan het webinar herbekijken via www.uilenspiegel.net/tags/detail/webinars Hopelijk brengen we er bij jou iets mee in beweging.

____ * affect: een bepaalde emotie of een bepaald gevoel met betrekking tot een specifieke situatie of gebeurtenis.