SYNTHESE

De kennisleer: wat weet je zeker?

KENNISCLIP 2.1 2.2 2.3 2.4

Wat is nog waar en wat is fake? Is binnenkort alles fake? Wij worden vandaag geconfronteerd met fake news, maar de vraag naar wat waar is en wat niet, houdt filosofen al lange tijd bezig. Zo vroeg de Franse filosoof René Descartes zich in de 17e eeuw ook al af wat hij zeker kon weten. De kennisleer is een discipline van de filosofie die zich bezighoudt met kennis en waarheid. Tijdens Descartes’ zoektocht naar zekerheid vroeg hij zich af waarop hij nog kon vertrouwen om tot zekere kennis te komen. Daarvoor twijfelde hij werkelijk aan alles. Enkel wat alle twijfel overleeft, is zekere kennis. De fundering moet sterk zijn voor je er een huis op kunt bouwen. Dat wilde Descartes bereiken met zijn filosofie: een stevige fundering bieden om verdere kennis op te bouwen. Drie argumenten om aan alles te twijfelen Descartes gebruikte drie argumenten om aan te tonen dat je aan alles kunt twijfelen. 1 Het argument van de zintuigen Optische illusies zorgen ervoor dat je misleid wordt door je zintuigen. Ze tonen aan dat je niet honderd procent op je zintuigen kunt vertrouwen. Descartes zou zeggen dat je om die reden niet meer op je zintuigen kunt bouwen om tot zekerheden te komen. Daarvoor doet hij enkel beroep op de rede, het denken. In de filosofie wordt een onderscheid gemaakt tussen rationalisme en empirisme. Filosofen van wie de argumenten enkel op de rede berusten, noemt men rationalisten. Empiristen daarentegen stellen dat kennis enkel kan verkregen worden via de zintuigen. 2 Het argument van de droom Er is nog een andere reden om te twijfelen aan alles wat je rondom je ziet en hoort. Het zou kunnen dat alles zich afspeelt in je dromen. Voor Descartes was dat een goede reden om aan alles te twijfelen. 3 Het argument van de demon Beeld je in dat er een onzichtbare kwaadaardige demon bestaat die de kracht heeft om je te laten denken wat hij wil dat je denkt. Alles wat hij je influistert, beschouw je als je eigen gedachten. Zelf kun je niet weten of de demon bestaat, waardoor je niet in de gaten hebt dat het niet je eigen gedachten zijn. Descartes’ doel was om te onderzoeken wat de twijfel overleeft. Door aan alles te twijfelen, gaat hij na of er toch iets overblijft waarvan hij zeker kan zijn. Wat hij doet, is twijfelen om iets te vinden waaraan je niet kunt twijfelen. Dat is een methodische twijfel: een zoeken naar zekerheid door systematisch aan alles te twijfelen. De eerste zekerheid: Cogito ergo sum Descartes is er zeker van dat hij twijfelt. Daaruit leidt hij af dat om te twijfelen het noodzakelijk is om te denken. Er moet dus iets zijn dat denkt. Bijgevolg moet er een denkend ding bestaan. Zo leidt de zekerheid van de twijfel 2.82.5 2.6 2.7 2.9©VAN IN tot de zekerheid van het bestaan van een denkend ding. Cogito ergo sum: ik twijfel, (dus ik denk), dus ik ben. Dat is het ware fundament van alle kennis voor Descartes. Een zekerheid die niet onderuit gehaald kan worden door enige twijfel. HOOFDSTUK 2

Zijn er nog denkende dingen?

2.10 2.11

De methodische twijfel brengt je tot de zekerheid van een denkend ding. Vanuit de kennisleer kom je zo terecht in de antropologische filosofie. Dat is de filosofische studie over de mens.

Via de waarneming zie je enkel hoe anderen zich uitwendig gedragen. De inwendige ervaringen van andere personen zullen altijd een raadsel blijven. Dat betekent dat de ervaringen van anderen volledig privé zijn. Ervaringen blijven iets mysterieus. Wat er zich in je hoofd afspeelt, is niet overdraagbaar op andere mensen. Het is daarom niet mogelijk om zeker te weten dat andere mensen net als jij denkende dingen zijn. Hetzelfde geldt voor dieren en computers. Bordschema

Kennisleer: wat weet je zeker? • Welke informatie vertrouw je honderd procent? • Starten van een schone lei • Zoeken naar een zeker fundament via methodische

twijfel

Drie argumenten van Descartes om aan alles te twijfelen

De eerste zekerheid van Descartes Je kunt er niet aan twijfelen dat je twijfelt. Om te twijfelen moet je bestaan als denkend ding. Ik twijfel, dus ik denk, dus ik ben een denkend ding.

1 Argument van de zintuigen (rationalisme ↔ empirisme) 2 Argument van de droom 3 Argument van de demon Zijn er nog andere denkende dingen?

• Antropologie • Dieren? • Computers? ©VAN IN

HOOFDSTUK 2